Op zoek naar herstel Herstel en herstelondersteunende zorg voor mensen met moeilijk verstaanbaar gedrag en hun begeleiders Door Jos Dröes Stichting Rehabilitatie ‘92
Het probleem (?) •
“mijn cliënten zijn veel te ziek hiervoor”,
•
“mijn cliënten zijn verbaal niet sterk genoeg”
•
“kun je dit ook doen met mensen met ….”,
•
“we willen graag moeilijke casuïstiek bespreken”
•
“volgens mij is HOZ niet van toepassing voor patiënten met complexe hulpvragen”
Sprookjes om te ontmaskeren 1. Er is een groep moeilijke mensen (want ze wonen op één adres)
Diagnosen bij chronische patiënten, langverblijvers • Autisme • Verstandelijke beperking • Niet aangeboren hersenletsel • Hospitalisatie • Verlies en demoralisatie • Onverwerkt trauma en rouw
• • • •
Veel symptomen Niet in de realiteit leven Apathie, depressie Angst
• Gedragsproblemen • Combinaties
Behalve verschillende diagnoses zijn er nog andere individuele verschillen • Sommigen communiceren goed, anderen niet • Sommigen zijn aardig, anderen niet • Sommigen houden van veranderingen, anderen niet
Sprookjes om te ontmaskeren 1. Er is een groep moeilijke mensen (want ze wonen op één adres) 2. De moeilijkheid hangt af van de diagnose
Sprookjes om te ontmaskeren 1. Er is een groep moeilijke mensen (want ze wonen op één adres) 2. De moeilijkheid hangt af van de diagnose 3. Contactmoeilijkheden liggen alleen aan de cliënt
Welke beperkingen zorgen ervoor dat wij iemand ‘moeilijk’vinden? (1) • Vaak: omdat iemand moeilijk en weinig communiceert (bv verbaal weinig ontwikkeld - nooit geleerd of combinaties van onderstaanden). We kunnen niet met hem praten over zijn herstel. • Soms: omdat iemand afwijzend communiceert (bv mensen die met rust gelaten willen worden bij hospitalisatie, demoralisatie, trauma’s). We weten niet hoe te reageren op afwijzing. • Soms: omdat iemand niet consequent communiceert (bv nu eens dit willen, dan weer dat bij borderlineproblematiek). We kunnen niet door de bocht met wispelturigheid. • Soms: omdat iemand passief communiceert, elk initiatief mist (bv initiatiefverlies bij hersenbeschadiging, depressie). We weten niet beter te doen dan accepteren dat iemand nergens toe komt.
Welke beperkingen zorgen ervoor dat wij iemand ‘moeilijk’vinden? (2) • Soms: omdat iemand op een laag verstandelijk niveau communiceert (bv iemand die niet begrijpt wat je zegt). We weten niet hoe dingen uit te leggen. • Soms: omdat iemand communiceert op een autistische manier (bv niet wederzijds met emoties). We vinden het moeilijk om om te gaan met gebrek aan wederzijdsheid of concretistisch taalgebruik, of met het voortdurend repeteren. • Soms: omdat iemand niet aanspreekbaar is op zijn gedrag. We verharden van standpunt omdat iemand over onacceptabel gedrag niet met ons kan overleggen of onderhandelen. • Combinaties
Waarom kun je als hulpverlener met bepaald gedrag niet of juist heel goed overweg? • • • • • • •
Je hebt een verzorgende attitude Je bent gesteld op regelmaat en controle Je vindt beschouwelijke gesprekken leuk Je hebt een ‘geen woorden maar daden’ mentaliteit Je vindt vreemd gedrag amusant Je hecht veel belang aan emotioneel,warm contact Je hebt kennis van de persoon en diens aandoening
Elk van deze factoren maakt dat je met bepaalde mensen gemakkelijker kunt opschieten dan met andere
Sprookjes om te ontmaskeren 1. Er is een groep moeilijke mensen (want ze wonen op één adres) 2. De moeilijkheid hangt af van de diagnose 3. Contactmoeilijkheden liggen alleen aan de cliënt 4. Bepaalde cliënten herstellen niet
De afdeling voor hopeloze gevallen – geen sprookje maar werkelijkheid
Twee typen oplossingen
• Op het niveau van team en afdeling
• Op individueel niveau
Oplossingen 1 De afdeling Preventie
goede zorg, goede crisisopvang, actieve acceptatie
Begeleiding op maat
zoek de passende begeleiding, kijk bij anderen, probeer dingen uit
Personeelsbeleid
HOZ gecommitteerde leidinggevende, selectie van personeel, veilige sfeer, voldoende intervisie
Op zoek naar herstel Herstel element
Uiting cliënt
Reactie hulpverlening
Eigen verhaal
‘Ik mankeer helemaal niets’
Empowerment
‘Ik heb er genoeg van almaar te moeten doen wat anderen zeggen’ ‘Ik heb bezwaar tegen medicijn X’ ‘Ik kan het goed vinden met Michael’ ‘Ik kom nooit op het spreekuur. Dat is veel te vroeg voor mij’ ‘Ik wil stoppen met mijn medicijnen’
‘Hij zegt dat hij niets mankeert. Hij is nog flink in de war dus.’ ‘Zij vertoont aanhoudend lastig gedrag. Wil van alles vooral als het niet uitkomt’ ‘Zijn compliance laat te wensen over' ‘Hij gaat duidelijk met de verkeerde mensen om’ ‘Hij is niet gemotiveerd voor behandeling’
Ervaringskennis Steun Autonomie
Regie
‘Stoppen is natuurlijk uitgesloten vanwege de recidiefkans’
Oplossingen 2 Individuele begeleiding 1. Ga op zoek naar hersteluitingen of herstelactiviteiten 2. Maak contact vanuit een accepterende en presente houding 3. Ga na waar je sympathie ligt voor de persoon 4. Bekijk indien nodig of je over cognitieve stoornissen met de cliënt kunt praten. Zoek eventueel deskundige hulp voor het bestrijden van functiestoornissen en ziektebeelden 5. In welke mate is de persoon in staat tot zelfreflectie ? 6. Wil de persoon deelnemen aan een herstelwerkgroep of andere herstelactiviteiten? 7. Gebruik als maatlat de kenmerken van herstelondersteunende zorg
Kenmerken van Herstelondersteunende zorg • De hulpverlener heeft een attitude van hoop en optimisme • is present (aandachtig aanwezig) • Gebruikt zijn professionele referentiekader op een terughoudende en bescheiden wijze • Maakt ruimte voor, ondersteunt het maken van en sluit aan bij het eigen verhaal van de cliënt • Herkent en stimuleert het benutten van eigen kracht van de cliënt (empowerment) zowel individueel als collectief • Erkent, benut en stimuleert de ervaringskennis van de cliënt • Erkent, benut en stimuleert de ondersteuning van de cliënt door belangrijke anderen • Is gericht op het verlichten van lijden en het vergroten van autonomie/regie Trimbos-instituut 2010
17
Dank voor uw aandacht
