Over Rome, Keulen en Aken
Vergoeden op weg naar herstel www.professorlindenbergh.nl
Waar gaat het om in het aansprakelijkheidsrecht? • 6:162: Hij die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt, is verplicht de schade die de ander dientengevolge lijdt te vergoeden. • 6:103: Schadevergoeding wordt voldaan in geld…
Even terug naar Rome • Aulus Gellius 20, 1, 13: ‘Lucius Veratius schepte er genoegen in met de palm van zijn hand het gelaat van een vrij man te slaan. Hij werd gevolgd door een slaaf, die een geldbuidel vol geldstukken droeg. Zodra hij iemand een klap had gegeven, gaf hij deze slaaf bevel dadelijk, volgens de Wet van de Twaalf Tafelen, 25 asses uit te tellen.’
Worst case • • • • •
Aansprakelijke op de bank Verzekeraar op de haverkist Belangenbehartiger schrijft met vork Benadeelde profiteert van ziekte Concentratie op geld maakt ziek(er)
Een deskundige (2014:2964) ‘Ik merk op dat behandeling van psychische klachten, in het algemeen gedurende een lopende rechtszaak weliswaar procedureel correct, vanuit behoefte patiënt geïndiceerd, maar vaak weinig effectief is. Gebrek aan erkenning en genoegdoening, al dan niet gepaard gaande met mogelijke financiële compensatie, kan verstoorde cognities, gedragingen en klachten doen persisteren of verergeren, en derhalve lijdensdruk in stand houden.’
Terug naar Rome (?)
Rare jongens… • Waar staat dat men niet onrechtmatig mag handelen? • ‘pre-delictuele fase’: ‘alterum non laedere’ • 6:162 -> verbintenis: 6:2 -> r&b • Schade beperken (juist door aansprakelijke, zelfs afdwingbaar) • Dan (pas) benadeelde plaatsen in situatie alsof…
Dus… • eerst voorkomen • dan beperken • dan NJ 2009/387: ‘Als uitgangspunt voor de berekening van de omvang van een wettelijke verplichting tot schadevergoeding dient dat de benadeelde zoveel mogelijk in de toestand moet worden gebracht waarin hij zou hebben verkeerd indien de schadeveroorzakende gebeurtenis zou zijn uitgebleven.’
Het probleem van deze opdracht… • In het verleden behaalde resultaten… • …bieden in het aansprakelijkheidsrecht een solide basis voor verwachtingen over de toekomst. • De Kuijer versus Koblenz • Wat als er in het verleden nog geen resultaten zijn behaald? (Van Dort) • En wat als het gaat om ondernemers? (Redmeijer & Hulsbergen)
Slecht nieuws, goed nieuws • Het slechte nieuws: de film terugdraaien kan niet • Financiële verevening is slechts een afgeleide werkelijkheid ‘tranen met duiten’ • Het goede nieuws: mensen hebben herstelvermogen en geld kan daarbij helpen (Bijman)
Drie ervaringen • 10 slachtoffers en hun ervaringen – ‘na vijftien jaar puzzelen over precisie werd de zaak door handjeklap beslist’ – fictieve toekomst versus financiële realiteit • Misbruik in de rkk – terugplaatsen onmogelijk, terugblikken invalideert – Holthuis blikt terug • Schadefonds Geweldsmisdrijven: van bonnetjes naar all in-bedragen: van terugkijken naar vooruitkijken
Op zoek naar een optimale mix • oog voor de concrete noden • individuele precisie in het schadeplaatje • behoorlijke individuele bejegening (Jacobs) • vlotte afdoening
Normering als hulpmiddel • • • •
Normering is (g)een vies woord Normen aanleggen doen we voortdurend Het succes van de Letselschaderaad Normering en het probleem van discriminatie naar geslacht (Van Dijk) • Onbegrijpelijkheid van model als motor voor normering (Bakker, De Koning, Laumen en Sap)
Een curieuze paradox… • Het minst genormeerde smartengeld (‘naar billijkheid’)… • …blijkt in de praktijk het sterkst genormeerd (de Smartengeldgids). • …terwijl betere normering (vb. Engeland) juist ontwikkeling kan bevorderen. • Kunnen wij (Kremer & Zwagerman) dat ook?
Terug naar herstel • Oud als de weg naar Rome: • NJ 1963/61 (De Jonge/Venezo): ‘Tot de in art. 1407 bedoelde kosten van herstel zijn te rekenen al die kosten, door het slachtoffer ten behoeve van zijn herstel gemaakt, die in verband met hetgeen uit medisch oogpunt wenselijk is vallen binnen de grens van hetgeen in de gegeven omstandigheden – de persoonlijke omstandigheden van het slachtoffer daaronder begrepen – als redelijke uitgaven voor het herstel kunnen worden beschouwd.’
Vergoeden of fourneren? • NJ 1999/564 (Kruidhof): ‘Wanneer iemand ten gevolge van een gebeurtenis waarvoor een ander aansprakelijk is ernstig letsel oploopt… • …is de aansprakelijke van aanvang af verplicht de gekwetste in staat te stellen zich van d(i)e noodzakelijke verpleging en verzorging te voorzien.’ (Want hoe zorgen Wlz en Wmo nog? Audenaerde & Tiemersma)
Nog een voorbeeld • • • • •
NJ 2009/385 (Bakkum/Achmea) Gezin, twee kinderen (7 en 4) Moeder overlijdt, vader hertrouwt Stief neemt zorg kinderen op zich Hof: geen kosten gemaakt, dus geen schade
Hoge Raad Voor een deels objectieve benadering bestaat te meer aanleiding omdat het hier gaat om de begroting van (grotendeels) nog niet ingetreden schade (art. 6:105 BW). Gelet op deze aard van de schadepost, maar ook om mogelijk te maken dat zo spoedig mogelijk na het ongeval in overleg tussen de aansprakelijke partij en de benadeelden een passende vergoeding voor deze vorm van gederfd levensonderhoud kan worden vastgesteld, ligt het voor de hand om bij de vaststelling van de behoefte van de kinderen aan een voorziening voor vervangende huishoudelijke hulp uit te gaan van de na het ongeval bekende concrete omstandigheden
Zorgen over de zorg • • • • •
6:96 lid 2: redelijke kosten redelijkheid naar moment van maken Kruidhof: direct ontzorgen voor het verleden: 6:107 …en voor de toekomst? (Verheij)
Dus… • Vergoeding moet zijn gericht op herstel • en herstelgedrag beïnvloedt de aanspraak op vergoeding! • aansprakelijke is (primair) aan zet • verzaakt hij, dan verliest hij argumenten in het schadevergoedingsdebat • precisie voor vandaag, normering voor morgen
Maar… • • • •
Engelse ervaringen (‘Rehab Code’): herstel is een delicaat proces dat vertrouwen vergt en daarom onafhankelijk moet worden geleid • de gekozen maatregelen zijn niet beslissend voor de toekomstige schadevergoeding
Van Rome naar rehab • Op weg naar beschaving – van oog om oog… – …via afkoop in geld (Lucius Veratius) – …naar oog voor herstel
• (‘Saying no to rehab’ is niet verstandig) • Veranderen, hoe doe je dat? (Tiggelaar) • Keulen en Aken…
