themanummer kasopstelling

DI

CT

themanum m kasopste er lling

IE

E

N

MEDE

R WE

VA

N

AG

JN

E

T

E FEE

N

ST

EEN

O

L

HE

FI

D

K

ER

S

EN

R

E

W

E

NS

M

V

BOO

SUCCE

S

EN U

20

09!

BOOM-Nieuws Openbaar Ministerie Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar

2008 december nr. 54

Ministerie

Berekening wederrechtelijk verkregen voordeel per periode A-B-C Kasopstelling De kasopstelling: een voorbeeld Ketenpartners van het BOOM Jurisprudentie POCA wetgeving Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar Ministerie

Jurisprudentie EHRM

Postbus 837 • 8901 BP Leeuwarden • E-mail: [email protected]

Bestverzorgd jaarverslag BOOM 2007

Voorwoord

Van de redactie In dit themanummer van het BOOM-Nieuws staat de kasopstelling centraal. Met deze berekeningsmethode wordt het totale wederrechtelijk voordeel, dat betrokkene in een bepaalde periode heeft verkregen, bepaald. Het is dus een periodeberekening. Dit in tegenstelling tot de berekening op transactiebasis, waarbij per delict wordt bepaald welk wederrechtelijk voordeel betrokkene daaruit heeft verkregen. De redactie wil met dit themanummer inzichten en kennis met al haar justitiële ketenpartners delen. Want meer aandacht voor dit onderwerp kan uiteindelijk leiden tot meer opgelegde ontnemingsmaatregelen! Wat kunt u in deze special verwachten? Om te beginnen een algemeen artikel over

de voordeelberekening per periode, in het bijzonder: de kasopstelling. Wat houdt een dergelijke berekening in? En wanneer en over welke periode kan hij toegepast worden? Raadpleeg het artikel A-B-C Kasopstelling voor diverse praktische aspecten. Daarnaast krijgen we tips en adviezen van een financieel rechercheur met tien jaar ervaring, en kijken we naar de internationale jurisprudentie. Kortom, over het thema kasopstelling is veel te melden... Veel leesplezier! De redactie van BOOM-Nieuws

Colofon

I n h o u d s o p gav e

BOOM-Nieuws is het nieuws- en opinieblad van het Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar Ministerie (B O O M). H e t v e r s c h i j n t v i e r m a a l p e r j a a r.

Berekening wederrechtelijk verkregen voordeel per periode

3

A-B-C Kasopstelling

7

Redactie: W. J . v a n D o o r n , E . A . H . We u s t e n r a a d R A , M . A . H . H i e n k e n s , m r. J . T. M . v a n E e k e l e n d r s . M . R . v a n D i g g e l e n R A , m r. H . G . P u n t , m r. W. F. v a n E l k , i n g . D . T. L a u t e n b a c h ,

De kasopstelling: een voorbeeld

21

Ketenpartners van het BOOM

23

Jurisprudentie

25


29

POCA wetgeving

30

Ontnemingspecialisten

31

Jurisprudentie EHRM

32

JOW

34

m r. C . J . Z w e e r s , m r. C . M . v a n R o o i j e n - d e W i t

Gastredacteuren: m r. T. M . L . Wo l t e r s , m r. D . M u l l e r e n m r. d r. J . B . H . M . S i m m e l i n k

Eindredactie: D.J. Gardenier

Opmaak: Va n K e l c k h o v e n B N O , G r o n i n g e n Fo t o g ra f i e : w w w. s x c . h u ; B O O M ; U S D r u g E n f o r c e m e n t A g e n c y ; P e t e r Ta h l

Druk: Zalsman Groningen

BOOM P o s t b u s 8 37, 8 9 0 1 B P L e e u w a r d e n Zaailand 102, 8 911 B N Leeuwarden T : ( 0 5 8 ) 2 3 4 1 1 74 • F : ( 0 5 8 ) 2 3 4 1 1 7 0 E-mail: [email protected]

2

BOOM-NIEUWS DECEMBER 2008, NR. 54


35

Berekening wederrechtelijk verkregen voordeel per periode drs. M.R. van Diggelen RA, senior forensisch accountant en E.A.H. Weustenraad RA, senior forensisch accountant In de Aanwijzing Ontneming wordt onder wederrechtelijk verkregen voordeel verstaan de waarde waarmee het vermogen van de betrokken persoon als gevolg van het strafbare feit is toegenomen, evenals de uit die vermogensvermeerdering verkregen vruchten (vervolgprofijt). Deze vermogensvermeerdering kan per delict (op transactiebasis) of per periode worden berekend. In dit artikel wordt nader ingegaan op de berekening van de vermogensvermeerdering per periode.

P E R I O D E B E R E K E N I N G A LG E M E E N

In 2002 zijn zowel de vermogensver-

billijke verdeling van de bewijslast

Bij een dergelijke berekening wordt

gelijking als de kasopstelling door de

tussen het Openbaar Ministerie en de

nagegaan of, en zo ja, in hoeverre

Hoge Raad als berekeningsmethode

betrokkene. Weliswaar geen omkering

betrokkene in een bepaalde periode

erkend1, mits

van de bewijslast, maar duidelijk is

meer uitgaven heeft gedaan dan via

A

het gaat om een beredeneerde kas-

wel geworden dat indien het OM een

legale bron kunnen worden verant-

opstelling/vermogensvergelijking

aannemelijk standpunt ingenomen

woord. Omdat het ook bij een uitge-

die is gebaseerd op wettige bewijs-

heeft, het aan betrokkene is om, zo-

breid financieel onderzoek vrijwel

middelen (bijvoorbeeld een rap-

nodig door bescheiden gestaafd, het

onmogelijk is volledig zicht te krijgen

port dat door een daartoe gekwali-

tegendeel aannemelijk te maken.

op alle uitgaven (vooral ook die met

ficeerd persoon is opgemaakt in

In een uitspraak in 2004 concludeert

een consumptief karakter, waar geen

het kader van een ingesteld straf-

de advocaat-generaal dat het feit dat

bescheiden van worden aangetrof-

rechtelijk financieel onderzoek),

betrokkene veelal niet in staat zal zijn

evenals

om bewijsstukken te overleggen,

de betrokkene de gelegenheid is

omdat het niet gebruikelijk is in

het minimale wederrechtelijk verkre-

geboden om – zonodig door be-

crimi-nele kringen om de handel en

gen voordeel. Alle overige (nog niet

scheiden gestaafd – tegenover de

wandel nauwkeurig te documenteren

bekende) uitgaven zullen immers het

rechter aannemelijk te doen wor-

met het oog op een latere financiële

verschil en dus het wederrechtelijk

den dat en waarom de door mid-

verantwoording, het risico van

verkregen voordeel doen toenemen.

del van die methode vastgestelde

betrokkene is en niet aan het Open-

onverklaarde ontvangsten niet of

baar Ministerie kan worden tegen-

De berekening kan geschieden op

niet geheel hun oorsprong vinden

geworpen2.

basis van de eenvoudige kasopstelling,

in feiten als bedoeld in art. 36e Sr

de uitgebreide kasopstelling (ook wel

dan wel anderszins niet kunnen

WA N N E E R E E N P E R I O D E B E R E K E N I N G ?

genoemd de kas/bank opstelling) of

gelden als voordeel in de zin van

De keuze voor een berekening per

de vermogensvergelijking. Welke me-

die bepaling.

periode wordt veelal ingegeven door

fen), is bij een periodeberekening altijd sprake van een schatting van

B

het vermoeden dat betrokkene meer

thode wordt gebruikt, maakt voor het uiteindelijke wederrechtelijk verkre-

Uit de hierboven genoemde uitspra-

delicten gepleegd heeft dan de gedu-

gen voordeel niet uit. Bij gebruik van

ken kan worden opgemaakt dat er in

rende het tactisch onderzoek bekend

dezelfde gegevens is de uitkomst per

ontnemingszaken volgens de Hoge

geworden feiten. Er wordt dan ook

definitie gelijk.

Raad sprake is van een redelijke en

geen voordeel per concreet aange-


3

duid strafbaar feit berekend, maar

Overigens kan (de aannemelijkheid)

spraak van de Hoge Raad uit 20065.

is uitgebleven, die feiten niet alsnog

opstelling en een vermogensvergelij-

een totaalvoordeel. Het uiteindelijke

van een periodeberekening wel ver-

Hierin oordeelt de Hoge Raad dat de

naar aanleiding van een latere ver-

king. In het voorwoord in dit BOOM-

VAN U I TGAV E N .

wederrechtelijk verkregen voordeel

der onderbouwd worden door in de

wet de eis van het aangeven uit welke

oordeling als ‘andere strafbare feiten’

Nieuws is aangegeven dat deze spe-

negatief zijn, bijvoorbeeld wanneer

kan derhalve verdiend zijn met de

rapportage ook een transactiebereke-

strafbare feiten het wederrechtelijk

in de zin van art. 36e lid 3 Sr tot voor-

cial zich op eerstgenoemde bereke-

het aangetroffen bedrag bij de huis-

bewezenverklaarde feiten, soortge-

ning op te nemen (bijv. van de bekend

verkregen voordeel afkomstig is, niet

werp van ontneming kunnen worden

ningsmethoden richt. Een kasopstel-

zoeking hoger is dan het beginsaldo

lijke feiten en alle andere strafbare

geworden, geslaagde verdovende

kent. De in art. 36e lid 3 Sr genoemde

gemaakt.

ling is namelijk veel eenvoudiger te

plus de contante ontvangsten.

feiten. Gelet hierop zal ontneming

middelentransacties). Van een deel

andere strafbare feiten hoeven

Indien betrokkene aannemelijk kan

begrijpen en toe te passen dan een

De laatste component U I TGAV E N be-

dan ook veelal plaatsvinden op basis

van de onverklaarbare contanten

overigens niet door de betrokkene

maken dat aan het begin van de

vermogensvergelijking en verdient

treft alle contante uitgaven die ge-

van art. 36e lid 3 Sr3. Op grond van dit

wordt dan aangetoond uit welke

zelf gepleegd te zijn6; er dient slechts

periode inderdaad gelden aanwezig

dan ook de voorkeur9.

daan zijn in de onderzochte periode.

artikel moet dan wel voldaan zijn aan

strafbare feiten deze afkomstig zijn.

aannemelijk gemaakt te worden dat

waren afkomstig van strafbare feiten

de volgende voorwaarden:

Let op: het transactieresultaat kan in

de betrokkene op enigerlei wijze

in een eerdere zaak waar toen niet

Met behulp van de kasopstelling kan

worden gezien als contante uitgaven.

– een veroordeling ter zake van een

zo’n geval niet bij het voordeel volgens

voordeel uit (door hem of anderen

ontnomen is, zal nagegaan moeten

een schatting worden gemaakt van

Het bedrag aan werkelijke uitgaven

de periodeberekening opgeteld wor-

gepleegde) andere strafbare feiten

worden of deze gelden op basis van

het wederrechtelijk verkregen voor-

wordt afgetrokken van het bedrag dat

e

van de 5 categorie kan worden

den, aangezien dan een dubbeltelling

heeft verkregen.

witwassen ontnomen kunnen worden.

deel, door aan te tonen dat de be-

beschikbaar was voor het doen van

opgelegd

zou ontstaan! Tevens moet in het ont-

Hierover zijn nog geen uitspraken

trokkene meer uitgaven heeft gedaan

uitgaven. Indien het verschil negatief

van de Hoge Raad.

dan legaal gezien mogelijk was.

is, moet er sprake zijn van onbekende

misdrijf waarvoor een geldboete

– er dient een SFO te zijn ingesteld.

nemingsrapport goed aangegeven

OVE R WE LKE PE R IODE B E R E KE N E N?

worden dat bij een dergelijke onder-

Uiteraard mag het wederrechtelijk

saldo B E S C H I K BA AR

VO O R H ET D O E N

Deze uitkomst kan

Geldstortingen op een bankrekening

ontvangsten. Een negatieve kas is im8

Ter illustratie het volgende voorbeeld

bouwing géén sprake is van een mini-

verkregen voordeel over een langere

Het Geeringsarrest van het Europese

De eenvoudige kasopstelling ziet er

mers niet mogelijk: men kan niet

van een verdovende middelenhande-

mumpositie (transactieberekening)

periode dan de tenlastegelegde peri-

hof heeft overigens geen gevolgen

als volgt uit10 (zie figuur 1):

meer uitgeven dan men fysiek aan

laar. Uit het onderzoek blijkt dat be-

en maximumpositie (periodebereke-

ode berekend worden. Voor zover de

voor ontnemingsvorderingen die

trokkene al langere tijd partijen drugs

ning) van het berekende voordeel.

periode van berekening niet overeen-

gebaseerd zijn op een kasopstelling

Het B EG I N SALDO betreft het bedrag in

sprake is van een andere, onbekende

invoert en verkoopt. Er zijn weliswaar

In beide gevallen is sprake van een

komt met de periode van tenlasteleg-

of vermogensvergelijking, ook al is er

contanten dat de betrokkene tot zijn

ontvangstenbron. Het wederrechte-

een aantal partijen bekend geworden

minimumpositie, namelijk een mini-

ging en bewezenverklaring, dient in

bij het gebruik van zulk soort bereke-

beschikking had om uitgaven te doen

lijk verkregen voordeel is dan ten-

maar de meeste hebben geen voordeel

mum op basis van de bekend gewor-

het rapport of proces-verbaal ruime

ningen van één of meer tenlastege-

aan het begin van de onderzochte

minste gelijk aan deze ontvangsten.

opgeleverd, aangezien deze door de

den transacties, en een minimum op

aandacht te worden besteed aan aan-

legde feiten vrijgesproken. Er is immers

periode.

De formule en de berekeningswijze

politie in beslag zijn genomen. Ver-

basis van de bekend geworden uitga-

wijzingen omtrent strafbare feiten in

sprake van een periodeberekening

De ONTVANG STEN betreffen het geld dat

van de uitgebreide kasopstelling zijn

dachte kan echter beschikken over

ven.

de periode die niet ten laste is gelegd

dat wil zeggen dat het voordeel niet is

betrokkene gedurende de onder-

hetzelfde als bij de eenvoudige kas-

kasgeld beschikbaar heeft, tenzij

c.q. bewezen is verklaard. Het zonder

gekoppeld aan een of meer specifieke

zochte periode contant tot zijn be-

opstelling. Het verschil zit in het feit

is een feit van algemene bekendheid

Dat bij een berekening op grond van

aanwijzingen aannemen dat onver-

strafbare feiten. Bovendien kan

schikking had. Hieronder vallen ook

dat ook de bankgegevens in de bere-

dat de handel in verdovende middelen

het derde lid van 36e Sr (periodebere-

klaarbaar vermogen uit een niet ten-

worden vastgesteld dat sprake is van

de contante opnamen van de bankre-

kening betrokken worden. Met andere

enorme winsten in allerlei valuta, in

kening) het veelal niet mogelijk is aan

lastegelegde / bewezenverklaarde

daadwerkelijk verkregen voordeel en

kening. Gezien het doel van de kas-

woorden, bij het begin- en eindsaldo

grote hoeveelheden contant geld. Het

4

contant geld genereert . Voordeels-

te geven uit welke strafbare feiten het

periode wederrechtelijk is, is niet af-

dan is er geen strijdigheid met de

opstelling, moeten uiteraard alleen

evenals de ontvangsten en uitgaven,

berekening kan plaatsvinden via een

voordeel afkomstig is, hoeft geen be-

doende.

onschuldpresumptie.

de legale contante ontvangsten mee-

worden naast de contante bedragen

periodeberekening.

letsel te vormen, zo blijkt uit een uit-

genomen worden.

ook alle saldi van de bank- en giro-

Wanneer betrokkene al eerder is ver-

PE R IODE B E R E KE N I NG:

Het EI N DSALDO is het bedrag in contan-

rekeningen en girale ontvangsten en

oordeeld voor strafbare feiten waar-

D E K A S O P ST E L L I N G

ten dat betrokkene tot zijn beschik-

uitgaven meegenomen.

uit wederrechtelijk verkregen voor-

Zoals aangegeven kan een voordeel

king had aan het einde van de onder-

De contante stortingen op en con-

deel verkregen zou kunnen zijn, maar

over een periode berekend worden

zochte periode.

tante opnamen van een bankreke-

waarvoor destijds geen ontnemings-

met een eenvoudige/uitgebreide kas-

De uitkomst van de formule is het

ning gelden in dit geval niet als

procedure is gestart, moet bijzondere aandacht worden besteed aan het beginsaldo/beginvermogen. Dit gelet op een uitspraak waarin de Hoge 7

Raad oordeelt dat wanneer na een

LEGALE CONTANTE ONTVANGSTEN INCLUSIEF BANKOPNAMEN

+/+

LEGALE ONTVANGSTEN

-/-

EINDSALDO CONTANT GELD

-/-

EINDSALDO CONTANT GELD EN BANKREKENING ( EN )

eerdere veroordeling een ontnemingsvordering ter zake van de feiten waarop die veroordeling betrekking had,

BEGINSALDO CONTANT GELD EN BANKREKENING ( EN )

BEGINSALDO CONTANT GELD

+/+

BESCHIKBAAR VOOR HET DOEN VAN UITGAVEN

-/-

WERKELIJKE CONTANTE UITGAVEN INCLUSIEF BANKSTORTINGEN VERSCHIL

BESCHIKBAAR VOOR HET DOEN VAN UITGAVEN

-/-

WERKELIJKE UITGAVEN VERSCHIL

binnen genoemde termijn (twee jaar na uitspraak in eerste aanleg, red.)

4


figuur 1

figuur 2


5

uitgaven en ontvangsten. Er wordt

gemene uitspraak over de methode –

namelijk niets uitgegeven of ontvan-

als volgt verwoord11: ‘Deze methode

gen, het geld wordt alleen in een an-

van de kasopstelling levert naar het

dere vorm aangehouden.

oordeel van het hof een acceptabele

Conclusie a-g: ‘Een ander risico voor de gepakte

Gelet op het bovenstaande wordt

wijze van berekenen op. Aan de ene

verdachte is dat hij dan niet in staat zal zijn te-

1

Kasopstelling: Hoge Raad 17/9/2002, JOW

A - B - C Ka s o p s t e l l i n g

2002/43; vermogensvergelijking: Hoge Raad

E.A.H. Weustenraad RA, senior forensisch accountant en drs. M.R. van Diggelen RA, senior forensisch accountant

28/5/2002, JOW 2002/23 2

Hoge Raad 29/6/2004, JOW 2005/23:

genover de stellingen van het OM de zijne ingang

BA N K R E K E N I N G

rekening betaald zijn of dat er mis-

wel voldoende aanwijzingen over

voor een uitgebreide kasopstelling

kant omdat er sprake is van een ob-

te doen vinden, omdat het niet gebruikelijk is in

Ten behoeve van de kasopstelling

schien bepaalde gedeelten contant

eerdere strafbare feiten nodig.

gekozen indien opmerkelijke muta-

jectief gegeven, te weten de som van

deze kringen om handel en wandel nauwkeurig

zullen alle bankrekeningen van be-

betaald moeten zijn.

Zie hiervoor het onderdeel P E R I O D E .

ties via de bankrekening plaatsvinden,

alle (contante) uitgaven, welke tot

te documenteren met het oog op een latere fi-

trokkene en zijn gezinsleden gedu-

nader inzicht verschaft moet worden

stand is gekomen aan de hand van

in het bestedingspatroon van de betrokkene, of wanneer blijkt dat illegale

nanciële verantwoording. Dat de opbouw van zo een verantwoording in deze kringen niet gebrui-

rende de gehele onderzoeksperiode

B E G I N SA L D O

B E TA A L A U TO M A AT

aangetroffen bewijsstukken en aan-

kelijk is en dat verdachte als verkerend in derge-

onderzocht moeten worden.

Bij de kasopstelling gaat het om aan-

Veel uitgaven worden tegenwoordig

gevuld met verklaringen van veroor-

lijke kringen evenmin rekenschap kan afleggen

Indien de eenvoudige kasopstelling

wezige contante gelden op de begin-

via een betaalautomaat in de winkel

van zijn criminele financiële reilen en zeilen en

ontvangsten ook via deze wijze (dus

deelde en getuigen, anderzijds omdat

niet verder komt dan het debiteren van onge-

het uitgangspunt is, zullen in ieder

datum van de periode waarover de

betaald. Hiertoe is een bankpas met

giraal) ontvangen worden.

veroordeelde de mogelijkheid heeft

staafde en vage beweringen en veronderstellin-

geval alle contante stortingen en

opstelling gemaakt wordt. Hiervan

een pincode nodig, vandaar soms de

gehad aannemelijk te maken dat die

gen kan niet aan het OM worden

opnamen van deze bankrekeningen

zijn veelal geen gegevens aanwezig.

benaming pinbetalingen.

Hetgeen overigens niet betekent dat toepassing

respectievelijk als uitgaven en legale

Contante opnamen van een bank-

Betalingen via de betaalautomaat zijn

tegengeworpen.’

De uitgebreide kasopstelling ziet er

uitgaven of een deel daarvan is kun-

als volgt uit (zie figuur 2 op pagina 5).

nen worden bekostigd met legale

van een kasopstelling/vermogensvergelijking bij

ontvangsten verwerkt moeten wor-

rekening vlak voor de begindatum

terug te vinden op de bankafschriften

(contante) inkomsten. Aan deze

ontneming op grond van het tweede lid van art.

den. Daarnaast zal van alle uitgaven,

kunnen een aanwijzing zijn voor aan-

van de bankrekening waaraan de

3

36e Sr niet mogelijk is.

Ter afsluiting van dit artikel nog een

methode van berekening is inherent

4

Hof Den Haag 28/4/1999, JOW 2002/12

waarvan vermoed wordt dat ze con-

wezigheid van contant geld op begin-

bankpas gekoppeld is. Op het bank-

tweetal opmerkingen.

dat het een minimum opstelling is.

5

Hoge Raad 4/4/2006, JOW 2006/9:

tant zijn gedaan, nagegaan moeten

datum, terwijl contante opnamen

afschrift staat de code BA (BetaalAu-

‘4.1. Het middel behelst de klacht dat de gebezig-

worden of ze niet op een bankafschrift

vlak na de begindatum een aanwij-

tomaat), de desbetreffende winkel,

strafbare feiten tot het vastgestelde wederrech-

voorkomen en dus via de bank zijn

zing zijn dat er op begindatum geen

de laatste cijfers van de gebruikte

Als eerste de veel gehoorde opmerking

Alleen de zichtbare uitgaven of de, al

dat het opstellen van een periodebe-

dan niet met behulp van veroordeelde,

rekening veel tijd en capaciteit vergt.

zichtbaar gemaakte uitgaven zijn in

telijk verkregen voordeel hebben geleid.

betaald. Tevens zal ten behoeve van

grote hoeveelheid contant geld voor-

bankpas en het afgeschreven bedrag.

Dit berust echter op een misverstand.

die opstelling verwerkt. Aan de ge-

4.2. Het middel faalt omdat het uitgaat van een

de bepaling van het bedrag waarvan

handen was.

Binnen de eenvoudige kasopstelling

de bewijsmiddelen niet inhouden welke andere

eis die de wet niet kent. Bij toepassing van art.

De berekening kan namelijk ook op-

hanteerde methode is eveneens in-

36e, derde lid, Sr geldt voor wat betreft de daarge-

aannemelijk is dat het contant is uit-

Aanbevolen wordt om in een vroeg

worden de uitgaven via de betaalau-

gesteld worden aan de hand van een

herent dat – anders dan de rechtbank

noemde “andere feiten” immers als maatstaf of

gegeven ten behoeve van primaire

stadium van het (strafrechtelijk) on-

tomaat niet verwerkt, aangezien ze

(zeer) beperkt aantal gegevens. Zo

heeft overwogen – er geen ruimte is

gelet op het strafrechtelijk financieel onderzoek

levensbehoeften (zie N I B U D ) vastge-

derzoek een zogenaamd sociaal ver-

via de bank betaald worden. De uit-

zijn ten behoeve van een eenvoudige

voor een aparte aftrek van kosten. De

lei wijze toe hebben geleid dat de veroordeelde

steld moeten worden welke bedragen

hoor af te nemen, waarbij naast de

gaven via pinbetalingen kunnen ech-

kasopstelling het bij de doorzoeking

opstelling gaat er immers vanuit dat

wederrechtelijk voordeel heeft verkregen. Geen

voor eten, drinken en kleding etc. via

gezinsomstandigheden en dergelijke

ter wel van belang zijn voor de bepa-

aangetroffen contante bedrag en de

datgene wat is uitgegeven en niet

rechtsregel schrijft voor dat uit de inhoud van de

de bank zijn betaald.

ook gevraagd kan worden naar het

ling van het contante bedrag dat voor

aannemelijk is dat dergelijke feiten er op eniger-

wettige bewijsmiddelen waaraan de rechter de

opnamen en stortingen van de bank-

door legale inkomsten is gedekt per

rekening(en) voldoende, tenminste

definitie illegaal ontvangen is. (De

deel heeft ontleend, moet blijken om welke an-

Bij een uitgebreide kasopstelling

indien er geen aanwijzingen zijn dat

rechtbank had op de uitkomst van de

dere feiten het gaat.’

zullen alle uitgaven en ontvangsten

toe ook het onderdeel F I NAN C I E E L

CASUS

betrokkene legale contante ontvang-

kasopstelling direct gerelateerde kosten

VERHOOR.

De verdediging heeft het beginsaldo van de kas-

sten heeft en er geen gegevens bekend

in aftrek gebracht, red.).’

zijn over een contant beginsaldo. Het

contante geld dat normaliter binnen

schatting van het wederrechtelijk verkregen voor-

de huishouding aanwezig is. Zie hier-

6

Hoge Raad 22/5/2001, JOW 2001/19, NJ 2001/575

7

Hoge Raad 11/10/2005, JOW 2006/11, LJN: AT3654

gedaan via de bank meegenomen

8

EHRM, 1 maart 2007, LJN: BA1112

worden. Het verdient daarom aan-

9

Bij het opstellen van een vermogensvergelijking

beveling om in beide gevallen alle

Ten behoeve van de uitgebreide kas-

trokkene geruime tijd voor aanvang van de

is de kans op vergissingen groter. Zo dient bijzon-

opstelling aangevochten onder andere omdat be-

onderzoek naar andere uitgaven, wat

In het artikel ‘ABC kasopstelling’

dere aandacht besteed te worden aan de waarde-

mutaties van de bankrekeningen in

opstelling worden bij het eventuele

kasopstelling een contante schadevergoeding

vaak meer tijd vergt, zal het weder-

wordt nader ingegaan op de elemen-

ring van de componenten in het begin- en eind-

een Excel bestand op te nemen, uit-

contante beginsaldo ook de saldi van

heeft ontvangen.

rechtelijk verkregen voordeel in die

ten van de kasopstelling. Hoe kunnen

vermogen. Dit geldt met name voor goederen die

gesplitst naar ter zake doende items

de bekende bankrekeningen op de

De rechtbank verwerpt het verweer vanwege het

situatie alleen maar verhogen.

deze elementen bepaald worden,

nomen (de waarde van deze goederen in begin-

en een kolom diversen. Tevens kan

begindatum meegenomen. Bij een

geruime tijdverloop tussen de datum van de ont-

welke problemen kunnen zich daar-

en eindvermogen moet gelijk zijn), of die tussen-

ter controle van de juistheid van de

omvangrijk beginsaldo op een of

vangen schadevergoeding en de datum van vast-

bij voordoen en welke verweren kun-

tijds in waarde zijn gestegen – waarbij deze stij-

invoer van de gegevens per mutatie

meer bankrekeningen, is een nader

stelling van het beginsaldo van de kasopstelling

het saldo bijgehouden worden.

onderzoek naar de legale herkomst

en omdat de verdediging haar stellingen op geen

van deze gelden noodzakelijk. Indien

enkele wijze aannemelijk heeft gemaakt. Tevens

Aan de hand van de hierboven

uit dit onderzoek blijkt dat deze lega-

hecht de rechtbank er waarde aan dat de be-

zowel onder de uitgaven als het eindvermogen

genoemde ingevoerde gegevens kan

le herkomst niet vastgesteld kan wor-

trokkene blijkens het dossier vanaf de aanvang

zijn opgenomen.

tevens nagegaan worden of alle perio-

den, kan eventueel de periode waar-

niet bereid is geweest duidelijkheid te verschaf-

dieke uitgaven voor bijvoorbeeld gas,

over de berekening gemaakt wordt,

fen over de daadwerkelijke hoogte van het be-

water, elektra en huur via de bank-

uitgebreid worden. Hiertoe zijn dan

ginsaldo. 1

Ten tweede en wellicht ten overvloede

zowel in het begin- als eindvermogen zijn opge-

ging niet het gevolg is van additionele investe-

de waarschuwing dat gelet op de sys-

nen van een betrokkene verwacht

tematiek er binnen de kasopstelling

worden. Daarbij is ook casuïstiek

aanschafwaarde worden opgenomen). Tevens

géén ruimte is voor aftrek van direct

verwerkt met als doel e.e.a. inzichte-

moet voorkomen worden dat in de onderzoeks-

gerelateerde kosten. Het hof Leeu-

lijk te maken.

warden heeft dit – naast een meer al-

ringen – of gedaald (deze goederen moeten tegen

periode aangeschafte vermogenscomponenten

10 Een format voor een rapport ‘Berekening wederrechtelijk verkregen voordeel via de eenvoudige kasopstelling’ is opgenomen op PolitieKennisNet. 11 Hof Leeuwarden 10/7/2002 JOW 2003/15, LJN: AE5025

6



7

CASUS normale levensbehoeften zal zijn ge-

C R E D I TCA R D

E E N MANSB E DR IJ F

Bij de fouillering van verdachte werd verspreid over zijn jaszakken ƒ 70.026,- (€ 31.776,-) aange-

daan. Zie hiervoor het onderdeel

Betalingen gedaan met een creditcard

Indien een betrokkene een onderne-

troffen, in verschillende hoeveelheden van verschillende coupures en deels bestaande uit buiten-

doeling is om via informatie verkre-

N I B U D.

worden indirect meegenomen in de

ming heeft, kunnen er (contante) pri-

landse valuta. Degene bij wie een hoeveelheid geld wordt aangetroffen kan in het algemeen als

gen op een moment dat betrokkene

In de uitgebreide kasopstelling wor-

uitgebreide kasopstelling. De uitgave

véontvangsten en -uitgaven via deze

eigenaar van dat geld worden aangemerkt. Verdachtes verklaring dat hij dit geld in bewaring zou

nog niet echt gericht is op voordeel-

den de uitgaven via de betaalautomaat

voor de kasopstelling bestaat name-

onderneming gedaan worden. Deze

hebben voor een vriend van wie hij de achternaam niet kent, is volstrekt ongeloofwaardig. Temeer

berekeningen, een zo goed mogelijk

meegenomen in de totale uitgaven.

lijk uit de zogenaamde ‘voeding’ van

ontvangsten en uitgaven zijn meestal

nu tegen de inbeslagneming van het aangetroffen geldbedrag geen beklag is gedaan door een

inzicht in de werkelijke financiële si-

de creditcard. Een creditcard is ge-

terug te vinden op de grootboekreke-

derde. 2

tuatie te verkrijgen teneinde een aan-

Het is overigens mogelijk dat bij de

koppeld aan een betaalrekening. Pas

ning privé. Op deze grootboekreke-

tal later te verwachten (moeilijk

betaling met de geldautomaat, vooral

aan het einde van de periode (veelal

ning staan de privéopnamen en

verifieerbare) verweren voor te zijn.

bij een supermarkt, tegelijkertijd

een maand) wordt het totaal van de

privéstortingen van de ondernemer

de privémutaties van het lopende

aanhouding opgeteld worden.

Zo zal ten behoeve van de bepaling

contant geld is opgenomen. Meestal

in die maand gedane uitgaven afge-

gedurende het boekjaar (veelal over-

boekjaar in de grootboekadministra-

Zie hiervoor het onderdeel G ROT E

van het beginsaldo gevraagd kunnen

beperkt de hoogte van het bedrag

boekt van de betaalrekening. Die af-

eenkomend met een kalenderjaar)

tie aangetroffen kunnen worden.

B ETALI N G E N NA DAT U M A AN H O U D I N G .

worden naar het contante geld dat

zich tot 50 à 100 euro. Deze opnamen

boeking is de uitgave ten behoeve

die aan het einde van het boekjaar

Over de periode waarover deze niet is

zijn legale ontvangsten in de eenvou-

van de uitgebreide kasopstelling. Het

wordt verwerkt in het eigen vermogen.

bijgehouden, zal vooral onderzoek

E X T R A P O L AT I E

aanwezig is, waarbij daarnaast ook ge-

dige kasopstelling. Het niet bekend

komt echter ook voor dat de credit-

moeten worden gedaan in het kas-

Daar de kasopstelling het wederrech-

vraagd kan worden naar openstaande

zijn van de omvang van deze opnamen

card gevoed wordt met contante stor-

Zowel privéopnamen als privéstor-

boek naar de daar geregistreerde con-

telijk verkregen voordeel berekent op

leningen bij derden op begindatum.

levert geen probleem op daar deze

tingen. Deze contante stortingen zijn

tingen kunnen bestaan uit contante

tante privéstortingen en -opnamen.

basis van daadwerkelijk aangetroffen

Ook vragen over de legale ontvang-

opnamen het uiteindelijk bij te tellen

zowel uitgaven voor de eenvoudige

bedragen, bankoverboekingen of

De opnamen en stortingen via de

uitgaven en ontvangsten, kan de uit-

sten zijn van belang, waarbij dan

bedrag voor normale levensbehoeften

kasopstelling als voor de uitgebreide

goederen. Vooral de contante opna-

bankrekening zijn namelijk ook terug

komst over een bepaalde periode niet

in het bijzonder gedacht moet

met dezelfde omvang vermindert.

kasopstelling.

men en stortingen zijn van belang

te vinden op de bankrekening(en)

geëxtrapoleerd worden naar een lan-

worden aan gokwinsten, loterijen,

Tevens kan er met een creditcard ook

voor de kasopstelling, daar deze niet

van betrokkene.

gere periode. Indien de periode uitge-

schenkingen en/of erfenissen.

CHIPKNIP

contant geld opgenomen worden.

terug te vinden zijn op bankafschrif-

De zogenaamde chipknip of chippas

Deze daadwerkelijke contante op-

ten van betrokkene. Opnamen en

E E N V O U D I G E K A S O P ST E L L I N G

langere periode onderzoek gedaan

GEERINGS

kan worden gezien als een elektroni-

name wordt in de kasopstelling ver-

stortingen via de onderneming wor-

Een methode van berekening van het

moeten worden naar de concrete uit-

Indien een berekening gebaseerd is

sche portemonnee. Bij het opladen

werkt als legale ontvangst.

den in de kasopstelling op dezelfde


gaven en legale ontvangsten.

op een kasopstelling/vermogensver-

normaliter binnen de huishouding

breid moet worden, zal ook over die

wijze meegenomen als opnamen en

waarbij in de berekening alleen de

betalen wordt er geld afgeboekt. Het

Onderzoek naar de betalingen

stortingen via bankrekeningen van

contante legale ontvangsten, contan-

Aan de andere kant kan de uitkomst

Geerings-arrest niet kunnen slagen.

opladen van de chipknip is dus geen

gedaan met creditcards is van groot

betrokkene.

te uitgaven en het contante begin- en

ook niet zo maar naar rato vermin-

Immers kan bij deze berekeningsme-

uitgave maar eigenlijk het storten van

belang. Voorkomen moet worden dat

eindsaldo over een bepaalde periode

derd worden indien een kortere peri-

thode worden vastgesteld dat sprake

geld in de elektronische ‘kas’ en in die

abusievelijk dubbeltellingen plaats-

Bij inbreng van goederen in de onder-

meegenomen worden. Zie verder het

ode aannemelijk is. Ook dan zal geke-

is van daadwerkelijk verkregen voor-

zin voor de kasopstelling dus een lega-

vinden. De daadwerkelijke uitgege-

neming is van belang na te gaan op

Algemene artikel in dit BOOM-Nieuws.

ken moeten worden naar de uitgaven

deel en is er dan geen strijdigheid

le ontvangst. Op het bankafschrift is

ven bedragen staan namelijk niet op

welke wijze en op welk moment deze

en legale ontvangsten in die kortere

met de onschuldpresumptie3.

het opladen van de chipknip terug te

bankafschriften, waardoor de indruk

goederen zijn aangeschaft. Indien

E I N D SA L D O

periode. Het verdient daarom ook

vinden onder codes als CK (Rabobank).

zou kunnen bestaan dat de uitgaven

aangeschaft en betaald door betrok-

Bij een eenvoudige kasopstelling be-

aanbeveling de uitgaven en legale

G E L DA U TO M A AT

De uitgave vindt pas plaats op het

van aangetroffen facturen of bonne-

kene zijn het uitgaven voor betrok-

staat het eindsaldo uit de gelden die

ontvangsten chronologisch in een

Met een bankpas kan bij een geld-

moment dat de chipknip in de winkel

tjes contant zijn gedaan.

kene. Indien goederen uit de onder-

ten tijde van de doorzoeking en tijdens

document als bijlage bij te voegen,

automaat contant geld opgenomen

gebruikt wordt voor het doen van een

Aan de andere kant is iedere credit-

neming gehaald worden, moet voor-

de fouillering en/of aanhouding van

zodat de rechtbank bij verkorting van

worden vanaf een bankrekening. Op

betaling. Daar hiervan niets meer op

card gekoppeld aan een bankrekening.

komen worden dat deze goederen,

betrokkene bij hem/haar zijn aange-

de periode zelf op eenvoudige wijze

de bankafschriften zijn deze contante

een bankafschrift geregistreerd wordt

Door nader onderzoek daarnaar kun-

betaald door de onderneming, ook

troffen, waarvan aannemelijk is dat

het wederrechtelijk verkregen voor-

opnamen te herkennen aan codes als

kan deze uitgave alleen in de kasop-

nen tot dat moment onbekende (bui-

per abuis als uitgave van betrokkene

deze gelden toebehoren aan betrok-

deel kan bepalen.

GA (Rabobank) of GM (Postbank).

stelling opgenomen worden als een

tenlandse) bankrekeningen ontdekt

in de kasopstelling meegenomen

kene evenals het saldo op de Chip-

factuur of bon aangetroffen is.

worden.

worden.

knip.

FI NANCI E E L VE R HOOR

eenvoudige kasopstelling verwerkt

Bij de uitgebreide kasopstelling be-

Aanbevolen wordt om in een vroeg

als legale ontvangsten.

wordt er geld bijgeboekt en bij het

Indien de chipknip tijdens een door-

gelijking, dan zal een beroep op het

Deze geldopnamen worden in de

zoeking of fouillering aangetroffen

D O O R LO P E N D K R E D I E T

Een bijzondere situatie doet zich

staat het eindsaldo naast deze con-

stadium van het (strafrechtelijk) on-

In de uitgebreide kasopstelling wordt

wordt, moet het saldo uitgelezen

(zie L E N I N G E N )

voor indien de jaarrekening nog niet

tante bedragen ook uit de eindsaldi

derzoek een zogenaamd financieel

met deze opnamen niets gedaan. De

is opgemaakt. Indien de boekhouding

van de bekende bankrekeningen.

verhoor af te nemen, waarbij naast

giraal aanwezige gelden worden na-

ECONOMISCHE EENHEID

van de onderneming regelmatig is

In een aantal gevallen kunnen bij het

de gezinsomstandigheden en derge-

melijk alleen maar omgezet in char-

(zie H U I S H O U D I N G )

bijgehouden, zullen (een gedeelte van)

eindsaldo nog betalingen na datum

lijke ook onderstaande onderwerpen

tale (contante) gelden. In principe

worden. Dit saldo wordt in de kasopstelling meegenomen als eindsaldo.

8

aan de orde kunnen komen. De be-



9

CASUS zijn dit dan uitgaven per bank en

belang, immers, andere leden van het

nemelijk gemaakt zal moeten worden

I N B E S L A G G E N O M E N PA R T I J

van de registraties die de bedrijven

Aangaande de door veroordeelde aangevoerde

voor hetzelfde bedrag ontvangsten

gezin kunnen ook legale ontvangsten

dat deze ontvangsten een illegale

VE R DOVE N DE M I DDE LE N

bijhouden van deze kaarten kan in-

inkomsten uit werk voor een uitzendbureau stelt

in de kas, die elkaar opheffen.

hebben en uitgaven doen voor het

herkomst hebben.

(zie U I TGAV E N

zicht verkregen worden in de bij die

het hof vast dat de ten bewijze van deze inkom-

desbetreffende bedrijven gedane uit-

sten ter zitting overgelegde loonstroken aanmer-

gaven. Om dubbeltellingen te voor-

kelijk hogere inkomsten laten zien dan aanvan-

I LLEGALE ACT I V I T E I T E N )

gezin. G R OT E B E TA L I N G E N

Indien betrokkene een economische

Bij de eenvoudige kasopstelling blij-

N A DAT U M A A N H O U D I N G

eenheid vormt met zijn of haar part-

ven deze illegale ontvangsten op de

I N R U I L VA N G O E D E R E N

komen zal nagegaan moeten worden

kelijk ook door verdachte zelf gesteld. Voorts valt

Het komt regelmatig voor dat na de

ner en eventuele kinderen, worden in

bankrekening in principe buiten be-

Vooral bij de aanschaf van auto’s wor-

of de uitgaven per bank of creditcard

op dat deze loonstroken alle vermelden dat de

aanhouding van betrokkene door of

de kasopstelling daarom alle legale

schouwing. Door vermenging van

den vaak andere auto’s ingeruild. Ten

zijn gedaan. Bij een eenvoudige kas-

uitbetaling contant is geschied, doch dat elk be-

namens betrokkene grote contante

ontvangsten en uitgaven meegeno-

deze illegale ontvangsten, legale

behoeve van de kasopstelling is na-

opstelling worden namelijk alleen de

wijs van daadwerkelijke betaling ontbreekt.

betalingen worden gedaan terwijl er

men, gedaan door of ten behoeve van

ontvangsten en uitgaven op de bank-

tuurlijk alleen de uiteindelijke bijbe-

contante uitgaven meegenomen, ter-

Voorts is gebleken dat afdrachten van onder

geen legale contante ontvangsten te-

alle personen die toebehoren tot

rekening kan bij contante opnamen,

taling van belang. Deze bijbetaling is

wijl de uitgaven gedaan via de bank

meer loonbelasting bij de Belastingdienst niet

genover staan en betrokkene veelal

deze economische eenheid ofwel de

die in de kasopstelling worden mee-

dan de uitgave voor de kasopstelling

al als bankuitgave in de uitgebreide

bekend zijn. Het hof acht derhalve onvoldoende

nog in detentie zit. Nu er geen legale

huishouding van betrokkene.

genomen als legale ontvangsten, niet

en niet de totale aanschafwaarde van

kasopstelling aan de orde zijn geweest.

aannemelijk dat de op de loonstroken vermelde

meer bepaald worden of deze een

de auto. Een eventuele bijbetaling

Het gaat daarom in beide methoden

inkomsten uit uitzendarbeid ook daadwerkelijk

in detentie zit, is het aannemelijk dat

H U W E L I J K S E V O O R WA A R D E N

illegale herkomst hebben. Deze con-

per bank is alleen van het belang

alleen om de contante uitgaven.

door de verdachte zijn genoten. Deze gestelde

deze uitgaven gedaan zijn met illegale

Eventuele overeengekomen huwelijk-

tante opnamen hebben dan echter

voor de uitgebreide kasopstelling,

ontvangsten van vóór de datum aan-

se voorwaarden doen niets af aan het

wel een (gedeeltelijk) onterechte ver-

terwijl een contante bijbetaling bij

L E G A L E O N T VA N G ST E N

houding en dus betrekking hebben

gegeven dat in een gezin de uitgaven

laging van het wederrechtelijk verkre-

beide methoden meegenomen wordt.

Bij de kasopstelling wordt alleen reke-

op de strafbare feiten waarvoor be-

en ontvangsten door elkaar lopen.

gen voordeel tot gevolg. Bij de bere-

trokkene veroordeeld is, soortgelijke

Het gaat daarom om de feitelijke situ-

kening van het wederrechtelijk ver-

K A S O P ST E L L I N G

sten. Ontvangsten waarvan aanneme-

Terugbetalingen en rentebetalingen

feiten of andere strafbare feiten.

atie binnen het gezin en niet om juri-

kregen voordeel zal daarom in een

De kasopstelling is een methode van

lijk gemaakt kan worden dat ze een

gedurende de periode worden natuur-

Het eindsaldo van de kas moet dan

dische overeenkomsten. Het is daarbij

aparte paragraaf aangegeven moeten

berekening van het wederrechtelijk

wederrechtelijke oorsprong hebben

lijk meegenomen als uitgaven.

ook verhoogd worden met het totaal

wel van belang om aan de hand van

worden dat er ook nog sprake is van

verkregen voordeel over een periode

blijven buiten beschouwing, daar

Indien de lening afkomstig is van een

van de contante uitgaven na eindda-

een aantal specifieke voorbeelden

deze illegale ontvangsten op de bank-

waarbij het uitgangspunt is dat uitga-

deze ontvangsten nu juist datgene

natuurlijk persoon, en dan vooral

tum. Het is namelijk aannemelijk dat

aan te geven dat de uitgaven en in-

rekening en dat deze bij de uitkomst

ven alleen gedaan kunnen worden

zijn wat herleid wordt met de kasop-

wanneer de lening contant is verstrekt,

dit contante bedrag voorhanden was,

komsten inderdaad door elkaar lopen.

van de kasopstelling opgeteld moe-

indien daar ontvangsten tegenover

stelling.

zal nader onderzoek moeten worden

het is alleen tijdens het onderzoek

Zo kan het bijvoorbeeld voorkomen

ten worden. Het betreft hier geen

staan. Wordt meer uitgegeven dan op

Overigens worden in Nederland het

verricht naar de legale herkomst van

niet aangetroffen.

dat betrokkene contante gelden stort

dubbeltelling daar het in een kasop-

grond van legale ontvangsten, en

merendeel van de normale legale

de gelden bij deze derde. Er zou name-

op de bankrekening van zijn partner

stelling alleen gaat om contante uit-

eventueel aan het begin van de peri-

ontvangsten via de bank betaald. Bij

lijk sprake kunnen zijn van het (terug-)

Aan de uitgaven na de einddatum zal

ten behoeve van het betalen van de

gaven die betaald zijn met contante

ode aanwezige gelden, mogelijk is,

de eenvoudige kasopstelling is dus

lenen van eigen crimineel geld (loan-

bijzondere aandacht besteedt moe-

normale gezinsuitgaven. Ook het feit

illegale ontvangsten. Zoals hiervoor

moet er een onbekende ontvangsten-

vaak alleen sprake van legale ont-

back constructie). Dit geldt tevens

ten worden, daar betrokkene bijvoor-

dat betrokkene geld leent aan zijn

aangegeven verlagen de eventuele

bron zijn. Het is aannemelijk dat deze

vangsten als contante opnamen bij

voor het geval betrokkene het geld

beeld met het verweer kan komen

partner ten behoeve van het starten

contante opnamen vanaf deze bank-

‘onbekende’ ontvangsten afkomstig

de bank, fooien en onkostenvergoe-

leent van zijn eigen bedrijf. Aanwijzin-

dat hij deze gelden contant geleend

van een onderneming, is een voor-

rekening de uitkomst van de kasop-

zijn uit de strafbare feiten waarvoor

dingen. Ook kan betrokkene contant

gen voor een niet zakelijke lening zijn

heeft van derden. Indien de namen

beeld van door elkaar lopende uitga-

stelling, zodat per saldo het juiste

betrokkene veroordeeld is, soortge-

geld opnemen uit zijn bedrijf (zie

onder meer het niet hebben van een

van deze derden bekend zijn, zal na-

ven en inkomsten.

bedrag geschat wordt.

lijke of andere strafbare feiten. Zie

hiervoor de onderdelen E E N MAN S -

leningovereenkomst, het niet betalen

verder het Algemene artikel in dit

B E D R IJ F

BOOM-Nieuws.

D I R ECT E U RA AN D E E LH O U D E R ).

ontvangsten zijn en betrokkene nog

gegaan moeten worden op welke

10

T E N B E H O EV E VAN

wijze deze derden aan deze contante

I L L E G A L E O N T VA N G ST E N

Bij de uitgebreide kasopstelling wor-

gelden zijn gekomen.

O P D E BA N K R E K E N I N G

den deze illegale ontvangsten niet in

inkomsten laat het hof dan ook buiten beschouwing. 4

ning gehouden met legale ontvang-

en R E K E N I N G - C O U RAN T

van rente of terugbetalen van termijnen of het opnemen van vreemde terugbetalingstermijnen of rentepercen-

Over het algemeen worden criminele

de berekening meegenomen, daar in

KLANTE N KAARTE N

LE N I NG E N

tages in de leningovereenkomst.

HUISHOUDING

betalingen in contanten ontvangen.

deze systematiek alleen legale ont-

Door vele bedrijven worden klanten-

Betrokkene kan ten behoeve van zijn

Als op basis van aanwijzingen aanne-

Met behulp van een kasopstelling

Het komt echter ook voor dat een be-

vangsten meegenomen worden. Ten

kaarten verstrekt, waarbij klanten af-

uitgaven geld lenen, maar daarnaast

melijk is dat er inderdaad sprake is

wordt een schatting gemaakt van het

trokkene illegale gelden op zijn bank-

behoeve van de aansluiting met de

hankelijk van hun bestedingen kor-

ook aan anderen geld uitlenen. Indien

van het teruglenen van crimineel


rekening ontvangt. Bij de diverse

totale ontvangsten en uitgaven ver-

tingen kunnen krijgen. Hierbij kan

de lening afkomstig is van een te

geld worden deze ontvangsten niet

door aan te tonen dat de betrokkene

methoden van periodeberekening

dient het ook hier wel de voorkeur in

gedacht worden aan bijvoorbeeld

goeder naam en faam bekend staan-

meegenomen als legale ontvangsten.

meer heeft uitgegeven dan legaal

moeten deze illegale ontvangsten op

een aparte paragraaf aandacht te be-

kaarten van supermarkten, maar ook

de onderneming is het door betrok-

gezien mogelijk was. Hierbij is de

verschillende manieren verwerkt

steden aan de omvang van deze ille-

aan de zogenaamde airmileskaarten

kene in de periode geleende geld een

Indien betrokkene geld uitleent ge-

gezinssituatie van betrokkene van

worden. Duidelijk moge zijn dat aan-

gale ontvangsten.

en frequent flyer passen. Aan de hand

legale ontvangst voor de kasopstelling.

durende de periode, worden deze



11

CASUS

CASUS

Veroordeelde heeft gesteld dat uitgaven zijn gedaan uit een bedrag van ƒ 200.000,- (€ 90.756,-),

NE BIS IN IDEM

In een uitspraak heeft de rechtbank Haarlem aangegeven dat bij wijze van schatting in de kasop-

waarover het wederrechtelijk verkre-

dat ene K. uit Berlijn in het bedrijf van de veroordeelde (glashandel) had geïnvesteerd. Het hof

Indien betrokkene in een eerdere

stelling een bedrag als uitgaven kan worden opgenomen met het oog op de kosten van levenson-

gen voordeel berekend wordt. Indien

passeert deze stelling nu immers niet aannemelijk is dat iemand een investering in contanten ver-

zaak voor strafbare feiten veroordeeld

derhoud. Gesteld kan worden dat betrokkene ongeveer ƒ 200,- per week nodig heeft voor zakgeld,

namelijk bij een doorzoeking een ver-

richt, zeker niet in de orde van grootte als hier bedoeld, zonder daartegenover enige zekerheid-

is, maar er destijds geen ontnemings-

eerste levensbehoeften en levensonderhoud. Dit betekent dat naar schatting ƒ 8.000,- (ƒ 200,- x 40

gelijkbaar bedrag niet aangetroffen is

stelling en zelfs zonder daarvan enige schriftelijke bevestiging te verlangen; een bedrag in de orde

vordering is ingesteld, is het niet meer

weken) door betrokkene werd uitgegeven aan levensonderhoud. 9

of geen uitgave voor een dergelijk be-

van grootte van ƒ 200.000,- niet is terug te vinden in de zich in het dossier bevindende overzich-

mogelijk om in een later stadium,

drag gedaan lijkt te zijn, wordt door

ten van de bankrekeningen van de veroordeelde; de veroordeelde niet nader heeft kunnen aange-

bijvoorbeeld door middel van een

deze contante opname de uitkomst

ven waaraan het bedrag van de beweerdelijke investering is uitgegeven; en niet is gesteld of

kasopstelling, dit in die periode

deze gelden op basis van witwassen

stelde leefpatroon gemiddeld gezien

mogelijk op een onaanvaardbare wij-

gebleken dat genoemde K. enige actie heeft ondernomen om het beweerdelijk geïnvesteerde be-

verdiende wederrechtelijk verkregen

ontnomen kunnen worden. Hierover

per maand zal uitgeven aan deze nor-

ze verlaagd. Het is namelijk aanneme-

voordeel alsnog te ontnemen . Bij de

zijn nog geen uitspraken van de Hoge

male levensbehoeften. Van het totaal-

lijk dat dit bedrag of nog voorhanden

bepaling van de periode moet daar

Raad.

bedrag wat op deze wijze gedurende

maar niet gevonden is, of dat er wel

drag weer terug te krijgen.

6

5

de gehele periode bepaald kan wor-

een uitgave van een dergelijke om-

NIBUD

den, moeten dan wel de uitgaven

vang gedaan is maar dat de factuur

Indien betrokkene aannemelijk kan

Iedere persoon zal uitgaven doen

voor eten, drinken en kleding die aan-

niet aangetroffen is. Indien boven-

maken dat aan het begin van de perio-

voor zogenaamde normale levensbe-

getroffen zijn op de bankrekening af-

staande het geval is, moet het eind-

contante bedragen en daaraan ver-

de inderdaad gelden aanwezig waren

hoeften als bijvoorbeeld eten, drinken

getrokken worden. De tenaamstelling

saldo verhoogd worden met het ver-

bonden kosten uitgaven, terwijl van

afkomstig van strafbare feiten in een

en kleding. Regelmatig komt het voor

van het bedrijf waar de uitgaven ge-

schil tussen de contante opname en

indien mogelijk moeten worden vast-

ontvangsten uit Money transfers vast-

eerdere zaak waar toen niet ontnomen

dat dit soort normale uitgaven niet of

daan zijn, is hiertoe een aanwijzing.

wat in de tussenliggende periode uit-

gesteld of de gelden die verstrekt zijn

gesteld zal moeten worden of het lega-

is, zal nagegaan moeten worden of

nauwelijks aangetroffen worden op

Tevens moeten desbetreffende uitga-

gegeven is plus de bij de doorzoeking

een legale herkomst hebben. Is dit

le of illegale ontvangsten zijn. Er zal

de bankafschriften van betrokkene of

ven gedaan via de creditcard en con-

en/of fouillering aangetroffen gelden.

namelijk niet het geval kan eventueel

daarom nader onderzoek naar de her-

diens partner. Het is dan aannemelijk

tante uitgaven die al op andere wijze

de periode uitgebreid worden of kun-

komst van deze gelden moeten wor-

CASUS

te veronderstellen dat deze uitgaven

meegenomen zijn, in mindering ge-

PERIODE

nen de ontvangsten als niet legaal

den verricht, daar het zou kunnen

Betrokkene gaf aan dat zijn beginsaldo (veel)

contant gedaan zijn.

bracht worden.

Voor zover de periode van berekening

buiten beschouwing blijven.

zijn dat betrokkene op deze wijze zelf

hoger was dan in de kasopstelling was opgeno-

verdiende criminele gelden witwast

men en dat deze gelden afkomstig waren van

Via het NIBUD kan bepaald worden

O P N A M E N VA N BA N K R E K E N I N G E N

voordeel niet overeenkomt met de

Indien gedurende het onderzoek

of dat de Money transfers betalingen

eerdere criminele activiteiten, meerdere jaren

welke uitgaven een gezin in de samen-

Naast contante opnamen via de geld-

periode van tenlastelegging en bewe-

schuldbekentenissen aangetroffen

zijn voor de verrichte criminele han-

voor de begindatum van de kasopstelling ge-

stelling van betrokkene met hun aan

automaat, kunnen ook (grote) bedra-

zenverklaring, dient in het rapport of

worden, zal aan de betrokken perso-

delingen. Indien uit aanwijzingen

pleegd, waarvoor betrokkene veroordeeld was,

de hand van het onderzoek vastge-

gen contant opgenomen worden bij

proces-verbaal bijzondere aandacht

nen gevraagd moeten worden of, op

blijkt dat het aannemelijk is dat de

maar waarbij geen ontneming was ingesteld. Na

de balie van de desbetreffende bank.

te worden besteed aan aanwijzingen

welke wijze en op welke datum men

ontvangen bedragen afkomstig zijn

terugverwijzing door de Hoge Raad heeft het hof

Op het bankafschrift zijn deze opna-

over strafbare feiten in de periode die

eventuele terugbetalingen gedaan

van illegale activiteiten, worden deze

Arnhem 7 gesteld dat betrokkene aannemelijk

CASUS

men te herkennen aan codes als KO

niet ten laste is gelegd c.q. bewezen is

heeft.

ontvangsten natuurlijk niet meege-

moest maken dat deze gelden inderdaad nog

Het hof Den Bosch heeft in een uitspraak aan-

(Rabobank, kasopname) of PK (Post-

verklaard. Eerdere antecedenten/ver-

nomen als legale ontvangsten.

contant aanwezig waren op de begindatum van

nemelijk geacht dat veroordeelde de betreffende

bank, geldopname postkantoor). In

oordelingen, CIE informatie, BKS,

rekening mee gehouden worden. meegenomen als uitgaven. Eventuele

worden. Zowel de verzender als de

terugbetalingen van leningen zijn dan

ontvanger moeten zich legitimeren.

weer legale ontvangsten. Indien de

Voor de kasopstelling zijn de gestorte

terugbetalingen betrekking hebben op leningen van vóór de periode, zal

kasopstelling. Nu uit de onderzoeksgegevens na-

periode kosten heeft gehad voor levensonder-

de kasopstelling worden deze con-

MOT-meldingen etc. kunnen daartoe

M OT M E L D I N G E N

melijk bleek dat betrokkene kort na deze begin-

houd en ter zake uitgaven heeft gedaan. Gerela-

tante opnamen meegenomen als le-

gebruikt worden. Het zonder aanwij-

LEVE NSB E HOE FTE N

(zie N I B U D )

van het wederrechtelijk verkregen

Zoals bekend worden door financiële

datum een bescheiden bedrag op een bankreke-

teerd aan de auto’s die verdachte zich in de be-

gale ontvangsten.

zingen aannemen dat onverklaarbaar

MON EY TRANSFE RS

dienstverleners etc. ongebruikelijke

ning had gestort en nog geen week later weer

treffende periodes heeft kunnen permitteren ligt

In de uitgebreide kasopstelling wordt

vermogen of uit een niet tenlastege-

Via Money transfers kunnen gelden

transacties gemeld aan het zogenaam-

een kleiner bedrag contant opnam, vond het hof

de levensstandaard van veroordeelde in de be-

met deze opnamen niets gedaan. De

legde/bewezenverklaarde periode

ter beschikking worden gesteld aan

de FIU (Financial Intelligence Unit).

dat betrokkene het hogere beginsaldo niet aan-

treffende periode aanmerkelijk boven bijstands-

giraal aanwezige gelden worden na-

wederrechtelijk is, is niet afdoende.

personen in het buitenland. De be-

De transacties worden, indien ver-

nemelijk had gemaakt en dat het beginsaldo be-

niveau. Het hof zal in het voordeel van veroor-

melijk alleen maar omgezet in charta-

Zie ook het onderdeel N E

dragen worden veelal contant gestort

dacht, doorgemeld aan de opsporings-

perkt kon worden tot wat door betrokkene kort

deelde bij de vaststelling van de uitgaven voor

le (contante) gelden. In principe zijn

bij het wisselkantoor, waarna aange-

instanties. Aan het FIU kan via een

na begindatum was gestort bij de bank.

levensonderhoud toch grotendeels bij het bij-

dit dan uitgaven uit de bank en voor

P I N B E TA L I N G E N

geven moet worden wie de ontvanger

zogenaamd Landelijk OvJ verzoek ge-

Nadat betrokkene wederom cassatie had inge-

standsniveau aansluiten en de uitgaven ter zake

hetzelfde bedrag ontvangsten voor de

(zie B ETA ALAU TO MA AT )

van het geld is en waar deze persoon

vraagd worden of met betrekking tot

steld heeft de Hoge Raad de uitspraak van het

stellen op € 1.000,- per maand. Voor de periode

kas, die elkaar opheffen.

het geld wenst op te halen. De verzen-

betrokkene meldingen zijn gedaan.

hof grotendeels in stand gelaten. Wel heeft de

1 januari 2003 tot en met 23 maart 2004 zal het

der bepaalt tevens in welke valuta de

Deze meldingen kunnen aanleiding

Hoge Raad zelfstandig het te betalen bedrag ver-

hof dan ook rekening houden met uitgaven ter

Bijzondere aandacht moet besteed

Ontvangsten uit criminele activiteiten

ontvanger het geld krijgt. Voor deze

geven tot nader onderzoek of kunnen

laagd met uitgaven die buiten de periode vielen 8.

zake van levensonderhoud tot een bedrag van

worden aan grote contante opnamen

zijn veelal contant. Tevens zijn ze niet

€ 14.750,-.

kort voor het einde van de periode

legaal en zullen dus ook niet opgege-

dienst moet natuurlijk ook betaald

direct verwerkt worden in de kasop-

10

B I S I N I DEM.

R E C H TS P E R S O O N

stelling.

12



13

CASUS

CASUS

Betrokkene – een Brit – is aangehouden op 10/2/2004, hierbij is 256 kg hennep (207 kg in een be-

schaft. Indien aangeschaft en betaald

Betrokkene had geen beschikking over een

worden meegenomen. Zie verder het

betrokkene zijn gedaan. Indien de

stelbus en 49 kg in een loods) aangetroffen. Betrokkene is veroordeeld voor het vervoer van 207

door betrokkene zijn het uitgaven

bankrekening in Nederland. Alle door hem ont-

Algemene artikel in dit BOOM-Nieuws.

betaling niet op de bankafschriften

kg hennep op 10/2/2004. Het voordeel is berekend over een langere periode dan bewezen, name-

voor betrokkene. Indien goederen uit

vangen acceptgiro’s, dus ook voor gas, water,

lijk juni 2002 – 10/2/2004. In het rapport is dit gemotiveerd middels CIE info en een ‘Bel-M’ mel-

de onderneming gehaald worden,

elektra en telefoon, werden contant bij het post-

U I TG AV E N

wordt aangetroffen, is het aanneme-

ding; tapgesprekken en aangetroffen aantekeningen/verpakkingsmateriaal/geldtelmachine die

moet voorkomen worden dat deze

kantoor voldaan. Als leider van de criminele or-

Bij de eenvoudige kasopstelling gaat

lijk dat deze facturen contant zijn

wijzen op drugshandel; de grote aangetroffen hoeveelheid drugs en info van de Britse autoriteiten

goederen, betaald door de onderne-

ganisatie stuurde hij een loopjongen met een

het om alle contante uitgaven waar-

betaald. Voornamelijk bij contante

dat betrokkene in 2000 betrokken is geweest bij een drugstransactie. Tot slot is een groot deel van

ming, ook per abuis als uitgave van

som geld naar het postkantoor om deze betalin-

van het aannemelijk is dat ze gedu-

betalingen van enige omvang kan

de contante uitgaven op versluierde wijze verricht (via derden of met behulp van een valse iden-

betrokkene in de kasopstelling mee-

gen te doen. Daar ook een crimineel, net als

rende de periode zijn gedaan.

het van belang zijn de verkoper te

titeit/vals paspoort).

genomen worden.

ieder ander, controle wil uitoefenen moest de

Contante stortingen op bankrekenin-

bezoeken. Naast de wijze van betaling

loopjongen na betaling de stortingsbewijzen

gen worden in deze methode meege-

kan namelijk via bijvoorbeeld foto-

argumenteerd 11: betrokkene heeft een bijzonder grote hoeveelheid verdovende middelen getrans-

Een bijzondere situatie doet zich

overleggen en het teveel ontvangen bedrag aan

nomen als contante uitgaven.

confrontatie vastgesteld worden wie

porteerd en aanwezig gehad, waarbij betrokkenen een leidinggevende rol heeft vervuld. Dat wijst

voor indien de jaarrekening, en dus

betrokkene terugbetalen.

In de uitgebreide kasopstelling gaat

de facturen daadwerkelijk betaald

erop dat dit voor betrokkene niet de eerste keer was. Een bevestiging van dat vermoeden is te vin-

de rekening-courant, nog niet is op-

Tijdens de doorzoeking in de woning van betrok-

het om alle uitgaven waarvan het

heeft. Tevens kan nagevraagd worden

den in het financieel rapport waarin is opgenomen dat betrokkene in Groot-Brittannië werd gezocht

gemaakt. Indien de boekhouding van

kene zijn drie plastic zakken met stortingsbewij-

aannemelijk is dat ze gedurende de

of betrokkene nog meer uitgaven

voor de handel in verdovende middelen, waartoe hij thans in overleveringsdetentie zit en, zoals

de onderneming regelmatig is bij-

zen aangetroffen. De stortingsbewijzen waren

periode zijn gedaan. Contante stor-

gedurende de onderzoeksperiode

betrokkene ook ter terechtzitting heeft verklaard, hij gedurende een langere periode een valse

gehouden zal (een gedeelte van) de

per dag aan elkaar geniet. Alleen al aan de hand

tingen op bankrekeningen blijven bij

gedaan heeft. Autodealers, reis-

identiteit heeft gebruikt.

rekening-courant van het lopende

van deze stortingsbewijzen is voor meer dan

deze methode buiten beschouwing.

bureaus en juweliers kunnen, met

boekjaar aangetroffen kunnen worden

€ 100.000,- aan contante uitgaven gedurende de

De chartaal (contant) aanwezige gel-

een beperkte tijdsinvestering, een

in de grootboekadministratie.

periode vastgesteld.

den worden namelijk alleen maar

schat aan informatie opleveren.

De rechtbank heeft het rapport gevolgd in de periode en dit – zakelijk weergegeven – als volgt be-

ven worden aan de fiscus. Om toch

weer nader onderzoek gepleegd moe-

Over de periode waarover deze niet

omgezet in girale gelden. In principe

over een ogenschijnlijk legaal inkomen

ten worden naar de herkomst van de-

is bijgehouden, zal in het bijzonder

zijn dit dan uitgaven uit de kas en

te kunnen beschikken, kan betrokke-

ze betalingen, want uiteindelijk zul-

onderzoek moeten worden gedaan

met het stortingstarief levert de uit-

voor hetzelfde bedrag ontvangsten

gaven chronologisch te presenteren

ne besluiten een rechtspersoon op te

len er in de meeste gevallen contante

in het kasboek naar de daar opgeno-

gavenpost ‘stortingskosten’ op.

voor de bank die elkaar opheffen.

(eventueel opgenomen in een bijlage).

richten of aan te schaffen. Via deze

stortingen aan ten grondslag liggen.

men contante privéstortingen en -opnamen. De opnamen en stortingen

STO R T I N G E N O P BA N K R E K E N I N G E N

Zoals hierboven al aangegeven gaat

dat slechts een kortere periode aan-

rechtspersoon kunnen criminele ont-

Het verdient de voorkeur om de uit-

Indien de rechtbank van mening is

vangsten (van betrokkene zelf) witge-

R E KE N I NG-COU RANT

via de bankrekening worden name-

Contante stortingen op bankrekenin-

het om alle uitgaven waarvan het

nemelijk is, kan het wederrechtelijk

wassen worden, maar kan ook een

D I R E CT E U R A A N D E E L H O U D E R

lijk ook aangetroffen op de bankreke-

gen zijn voor de eenvoudige kasop-

aannemelijk is dat ze door verdachte

verkregen voordeel op eenvoudige

‘normaal’ salaris uitgekeerd worden.

Naast het ontvangen van salaris kan

ning(en) van betrokkene.

stelling uitgaven. In de uitgebreide

zijn gedaan gedurende de onderzoeks-

wijze opnieuw bepaald worden.

Dit salaris wordt in principe als legale

de directeuraandeelhouder van een

kasopstelling wordt met deze stortin-

periode. Aanwijzingen voor uitgaven

Tevens wordt op deze wijze inzicht

ontvangsten meegenomen in de (uit-

rechtspersoon ook (contante) privé-

STO R T I N G S B E W I J Z E N P O ST K A N TO O R

gen niets gedaan. De chartaal (con-

kunnen worden gevonden in tapge-

verstrekt in de data waarin het zwaar-

gebreide) kasopstelling, afhankelijk

ontvangsten en -uitgaven via deze

Het is in Nederland niet gebruikelijk

tant) aanwezige gelden worden name-

sprekken, aangetroffen facturen, aan-

tepunt van de uitgaven ligt. Hier kan

natuurlijk van de wijze van uitbetalen

onderneming laten lopen. Deze ont-

dat uitgaven voor bijvoorbeeld nuts-

lijk alleen maar omgezet in girale gel-

getroffen vermogensbestanddelen,

een patroon uit blijken dat eventueel

(contant of via de bank).

vangsten en uitgaven zijn meestal

bedrijven en huur contant worden

den. In principe zijn dit dan uitgaven

verzekeringsbewijzen, aantekeningen

te koppelen is aan de strafbare feiten

terug te vinden op de zogenaamde

betaald. Het merendeel van de cliën-

uit de kas en voor hetzelfde bedrag

etc. Daarnaast kunnen bijvoorbeeld

(bijv. een hennepoogst of verdovende

Indien er aanwijzingen zijn dat de

rekening-courant directeuraandeel-

ten van deze bedrijven ontvangen

ontvangsten voor de bank die elkaar

ook gegevens van het CJIB en Motor-

middelentransactie).

inkomsten van de rechtspersoon op

houder.

hiervoor een acceptgiro. Tegen een

opheffen. Met andere woorden, de

rijtuigenbelasting aanwijzingen geven.

extra vergoeding (circa € 7,50 per ac-

totale hoeveelheid geld wijzigt niet

niet legale wijze zijn verkregen, zal

14

of de afschriften van de creditcard

U I TG AV E N O P N A A M VA N E E N A N D E R

hier nadrukkelijk nader onderzoek

Zowel privéopnamen als privéstor-

ceptgiro) kan bij het postkantoor aan

maar verandert alleen van samen-

Van facturen met geleverde goederen

In veel gevallen proberen betrokke-

naar verricht moeten worden. Indien

tingen kunnen bestaan uit contante

de hand van deze acceptgiro deze be-

stelling.

die op naam staan van betrokkene is

nen te voorkomen dat (uitgaven

uit dit onderzoek blijkt dat de inkom-

bedragen, bankoverboekingen of goe-

taling toch contant geschieden. Op

het aannemelijk dat de uitgaven door

voor) vermogensbestanddelen aan

sten inderdaad niet legaal zijn, zal dit

deren. Vooral de contante bedragen

het reçuutje dat aan de acceptgiro

U I TG E B R E I D E K A S O P ST E L L I N G

verwerkt moeten worden in de kas-

zijn van belang voor de kasopstelling,

vast zit, wordt dan een stempel gezet

Een methode van berekening van het

opstelling. Bestaan de illegale inkom-

omdat deze niet terug te vinden zijn

met daarin opgenomen de betaalda-


CASUS

sten van de BV uit contante stortingen,

op bankafschriften van betrokkene.

tum en de stortingskosten.

waarbij in de berekening alle legale

Ter terechtzitting heeft een getuige – ‘die voor dezelfde gedragingen tot eenzelfde straf is veroordeeld als ver-

dan kunnen deze stortingen als uitga-

Bij inbreng van goederen in de on-

Ten behoeve van de kasopstelling is

ontvangsten, uitgaven en zowel het

oordeelde’ – verklaard dat getuige degene is geweest die de bij de betrokkene aangetroffen facturen heeft be-

ven in de kasopstelling opgenomen

derneming is van belang na te gaan

het van belang om bij een doorzoe-

contante begin- en eindsaldo als de

taald. Het hof heeft aan deze verklaring geen geloof gehecht. Betrokkene heeft niet betwist dat de facturen

worden. Zijn de inkomsten afkomstig

door wie, op welke wijze en op welk

king deze reçuutjes mee te nemen.

begin- en eindsaldi van de bankreke-

bij hem thuis zijn aangetroffen en op zijn naam stonden. Dat zijn niet geringe aanwijzingen dat die facturen

van girale overboekingen, dan zal

moment deze goederen zijn aange-

Het aantal reçuutjes vermenigvuldigd

ningen over een bepaalde periode

door hem zijn voldaan, aldus de AG bij de Hoge Raad. De Hoge Raad verwerpt het beroep12.



15

CASUS

CASUS

hen gekoppeld kunnen worden. Aan

Betrokkene wilde onroerende zaken aanschaffen in Spanje tegen contante betaling. In Spanje werd

vandaar dat de verdediging zich

Uit de kasopstelling blijkt voor een bedrag van € 860.000,- aan onverklaarbare gelden. Betrokke-

de ene kant hoopt men hiermee (con-

hem geadviseerd de onroerende zaken onder te brengen in buitenlandse rechtspersonen en de

meestal richt op verhoging van de

ne zou € 750.000,- (contant) hebben ontvangen uit een computerdeal waarbij betrokkene als be-

servatoire) inbeslagname te voorko-

betalingen niet contant te doen, maar afkomstig te laten zijn van buitenlandse bankrekeningen. Zo

contante legale ontvangsten of ver-

middelaar was opgetreden. De rechtbank acht deze computerdeal en de daaruit verkregen (legale)

men en aan de andere kant dat be-

gezegd, zo gedaan. De rechtspersonen zijn inderdaad opgericht en de onroerende zaken zijn aan-

hoging van het contante beginsaldo.

inkomsten volstrekt onaannemelijk. Betrokkene heeft niet over deze inkomsten verklaard tijdens het

kend wordt dat men dergelijke uitga-

geschaft met gelden vanaf bankrekeningen uit Dubai. Het rechtshulpverzoek met betrekking tot in-

Wel wordt vooral van de uitgaven in

financieel verhoor en zelfs ook niet tijdens de eerste terechtzitting. Verder acht de rechtbank zon-

ven doet, terwijl men geen of nauwe-

formatie over de betalingen vanaf bankrekeningen uit Dubai is door de autoriteiten daar niet

partijen verdovende middelen aange-

der deugdelijke financiële onderbouwing onwaarschijnlijk dat betrokkene met de enkele min of

lijks legaal inkomen heeft. Dit leidt

uitgevoerd. De rechtbank 13 heeft geoordeeld dat uit het onderzoek en de verklaring van veroor-

geven dat deze pas betaald hoefden

meer toevallige eenmalige inspanning van het bij elkaar brengen van twee partijen ter zake van het

ertoe dat men anderen de betaling

deelde ter terechtzitting blijkt dat hij contante uitgaven heeft gedaan in Spanje in verband met in-

te worden nadat men ze zelf weer ver-

afnemen van computeronderdelen gedurende een periode van 3 jaar een bedrag van € 750.000,-

laat verrichten of vermogensbestand-

vesteringen in onroerend goed gedurende de ontnemingsperiode. De contante betalingen en

kocht had en dat nu deze partijen in

heeft verdiend. De twee ongedateerde ‘receipts of commission’ van respectievelijk € 475.000,- en

delen (bijv. een auto) op naam van

stortingen zijn gedaan door veroordeelde of in zijn opdracht met contant geld van hem. Blijkbaar

beslag waren genomen men niet

€ 275.000,- schieten als onderbouwing in elk geval te kort. Bovendien bleek een van de drie par-

een katvanger laat registreren.

vond ook de rechtbank aannemelijk dat de betalingen afkomstig uit Dubai vooraf waren gegaan

hoefde te betalen. Het is echter een

tijen niet traceerbaar (en is in dat verband ook niets door de verdediging naar voren gebracht), en

door contante stortingen van gelden afkomstig van betrokkene aldaar.

feit van algemene bekendheid dat in

is de getuigenverklaring van een andere van de drie partijen niet onderbouwd met stukken en wat

de verdovende middelen handel al-

betreft persoons- en bedrijfsgegevens voor een groot deel feitelijk onjuist. 15

Indien het vermoeden bestaat dat de

tijd betaald moet worden bij afleve-

betalingen door of voor rekening van betrokkene zijn gedaan, is het van

De investeringen ten behoeve van de

U ITKE R I NG

ring. Indien er al geleverd wordt zon-

belang voldoende aanwijzingen te

inrichting van een hennepkwekerij of

In een aantal gevallen zal betrokkene

der betaling, moet er sprake zijn van

ontvangsten kan uit de jurisprudentie

Indien er sprake kan zijn van casino-

vinden die dit aannemelijk maken.

een illegaal laboratorium worden in

onterecht een uitkering hebben ge-

een betrouwbare relatie met wie men

worden opgemaakt dat rechters van

winsten verdient het aanbeveling bij

Hiertoe kan de leverancier bevraagd

de kasopstelling meegenomen als

had. Toch worden deze inkomsten als

al gedurende langere tijd handelt.

mening zijn dat de verdediging deze

het desbetreffende casino na te gaan

worden waarbij ook een fotoconfron-

uitgaven.

legale ontvangsten meegenomen in

aannemelijk moet maken aan de hand

of betrokkene frequent bezoeker is.

tatie kan plaatsvinden om na te gaan

Van de uitgaven voor partijen verdo-

de kasopstelling. Wel kan/zal betrok-

VE RWE R E N B ETROKKE N E,

van bewijsstukken als administratie

Tevens zou op basis van kansbereke-

wie daadwerkelijk betaald heeft. Ook

vende middelen worden alleen die

kene vervolgd worden voor dit aparte

H O G E R E L E G A L E O N T VA N G ST E N

of boekhouding. Ook indien hiertoe

ning door een deskundige kunnen

bestelformulieren, afleveradressen,

partijen meegenomen die niet heb-

strafbare feit. In principe zal de uitke-

Om de contante legale ontvangsten

getuigen opgeroepen worden door de

worden berekend of het aannemelijk

garantiebewijzen etc. kunnen aanwij-

ben geleid tot een opbrengst en dus

ringsinstantie de onterecht ontvangen

te verhogen, zijn in het verleden door

verdediging, wil de rechtbank graag

is dat betrokkene met zijn gokgedrag

zingen geven.

tot nieuw wederrechtelijk verkregen

uitkering terug vorderen. Een derge-

de verdediging diverse varianten uit-

weten over welke verifieerbare verko-

statistisch gezien winst heeft kunnen

Bij grote uitgaven zal nagegaan moe-

voordeel. In dat geval zouden name-

lijke terugvordering na einddatum

geprobeerd. De meest geliefde vari-

pen de getuigen kunnen verklaren.

behalen.

ten worden of de persoon op wiens

lijk dubbeltellingen kunnen ontstaan.

kasopstelling heeft uiteraard geen ge-

anten zijn gok- en/of casinowinsten

naam de uitgave staat wel voldoende

Het gaat dus alleen om feitelijke uit-

volgen voor de kasopstelling. Indien

en inkomsten uit ambulante handel

Het kan ook voorkomen dat in verwe-

Overigens dient bedacht te worden

legale ontvangsten heeft om deze uit-

gaven die kunnen worden aangemerkt

terugvordering niet gebeurt, kan dit

zoals auto-, pannen- en/of kleding-

ren ten aanzien van beweerdelijke le-

dat indien betrokkene met crimineel

gaven te doen.

als uiteindelijke besteding van eerder

voordeel naast het wederrechtelijk

handel. Met betrekking tot dit soort

gale ontvangsten, culturele aspecten

verkregen gelden speelt in het casino,

gerealiseerd voordeel. Veelal is dit de

verkregen voordeel berekend op ba-

een rol spelen. Zo is ooit door een

Overigens kan het voorkomen dat de

inkoopwaarde (groothandelswaarde)

sis van de kasopstelling apart ontno-

Marokkaanse verdachte het verweer

derde inderdaad de echte eigenaar

van de laatste in beslag genomen

men worden. Op deze wijze worden

CASUS

gevoerd dat hij ongeveer 10 jaar –

CASUS

van het vermogensbestanddeel is.

partij. Daarnaast kunnen ook de ge-

dubbeltellingen voorkomen.

Verdachte beweert dat hij inkomsten heeft gehad

‘volgens de regels van de Islam’16– con-

In een zaak voor het hof Arnhem 17 verklaarde be-

Zo kan bijvoorbeeld de vriendin van

durende de periode gepakte partijen

uit de verkoop van sieraden. Hij verklaart hier

tant geld gespaard heeft bij zijn ou-

trokkene dat hij zijn gelden verdiend had met het

betrokkene voor haar verjaardag sie-

waarvan aannemelijk is dat betrokke-

V E R W E R E N B E T R O K K E N E A LG E M E E N

echter pas bij de rechter-commissaris over, zon-

ders, bij wie hij nog inwoonde. Geld

zogenaamde gokspel Punto Banco. De deskundi-

raden krijgen. Voor de kasopstelling

ne erbij betrokken is, meegenomen

Bij een goed uitgevoerd financieel

der specificaties te geven. Het bedrag dat hij

dat hij verdiende met allerhande bij-

ge heeft hierover ondermeer het volgende ver-

is het echter niet relevant van wie de

worden.

onderzoek zal het voor betrokkene

noemt komt ook niet overeen met de verklaring

baantjes moest hij inleveren bij zijn

klaard: ‘Bij Amerikaanse roulette ligt het gemid-

niet makkelijk zijn om met verweren

van een medeverdachte. In tapgesprekken wordt

ouders en werd door hen contant be-

delde verlies, welke strategie je ook speelt, tus-

Indien het aannemelijk is dat de par-

te komen. De Hoge Raad heeft name-

slechts gesproken over de aankoop van sieraden

waard. En een Hindoestaanse ver-

sen de 1,3 % en 2,7 %. Wanneer de inzet hoog is

goederen zijn, maar of betrokkene ze heeft betaald.

tij verdovende middelen is aange-

lijk bepaald dat betrokkene, zo nodig

en ook bij de doorzoeking zijn geen stukken van

dachte voerde aan dat zijn contante

en het aantal spelrondes laag is, is de kans gro-

U I TG AV E N T E N B E H O E V E VA N

schaft door meerdere personen, maar

met bewijsstukken ondersteund, aan-

overtuiging aangetroffen die duiden op verkoop

uitgaven verklaard konden worden

ter om tot winst te komen. Verdachte zette matig

I L L E G A L E A CT I V I T E I T E N

niet bekend is wie welk deel betaald

nemelijk moet maken dat er onjuist-

van sieraden. Wel zijn contante aankoopbonnen

uit een groot aantal contante leningen

in. Bij Punto Banco zou je in theorie door kaarten

Gedurende de onderzoeksperiode

heeft, wordt ten behoeve van de kas-

heden zitten in de kasopstelling. In

aangetroffen met een waarde van € 31.087,- ech-

van diverse ooms, tantes, neven en

te tellen bij 1 op de 170 spellen in het voordeel

worden door betrokkene veelal uitga-

opstelling de uitgave pondspondsge-

dit onderdeel komen een aantal veel

ter bij die doorzoekingen is een groot aantal van

nichten, ‘hetgeen in Hindoestaanse

zijn. De kans is dan nog verwaarloosbaar klein

ven gedaan voor de aanschaf van

wijs verdeeld over de betrokkenen.

voorkomende verweren aan de orde.

die sieraden aangetroffen. Gelet op bovenstaan-

kringen gebruikelijk was’.

om tot winst te komen. Het is uitermate onwaar-

de constateringen acht de rechtbank het niet

Wat hier ook van zij, naar aanleiding

schijnlijk om met het grote aantal spellen dat ver-

aannemelijk dat er inkomsten uit de verkoop van

van dergelijke ‘culturele’ verweren

dachte heeft gespeeld, een dergelijk bedrag te

kan ‘gewoon’ aanvullend financieel

winnen. In dit geval durf ik wel te stellen dat dit

onderzoek verricht worden.

volstrekt niet kan.’

partijen verdovende middelen of bijvoorbeeld investeringen in hennepkwekerijen of XTC laboratoria.

16


Tegen in de kasopstelling opgenomen uitgaven is veelal weinig in te brengen,

14

sieraden zijn gegenereerd .


17

CASUS

CASUS

CASUS

Verdachte is veroordeeld ter zake overtreding

welke afspraken zijn hierin opgeno-

Betrokkene zou uit de erfenis na het overlijden van zijn

De verdediging overlegt ter verhoging van het

aangeschaft. Naast de huurpenningen

als uitgaven, maar tevens kunnen

van de Opiumwet en deelneming aan een crimi-

men over rentebetaling en -percen-

vader een bedrag hebben ontvangen en diverse lenin-

beginsaldo twee schriftelijke getuigenverklarin-

kan ook een eventuele waardestijging

deze verzekeringen leiden naar nog

nele organisatie. Veroordeelde heeft verklaard

tage, onderpand en terugbetalings-

gen bij familieleden hebben afgesloten. Echter ten

gen van derden die aangeven dat ze van betrok-

worden gezien als vrucht uit het we-

niet bekende uitgaven en vermogens-

dat hij ƒ 20.000,- (€ 9.076,-) heeft gewonnen in

termijn? Ook de zogenaamde geld-

aanzien van de erfenis was de datum van het overlij-

kene gedurende enige jaren ieder 1 miljoen gul-

derrechtelijk verkregen voordeel.

bestanddelen waar eventueel conser-

het casino. De rechtbank acht het aannemelijk

verstrekker kan gehoord worden.

den niet duidelijk en de verklaringen waren op details

den contant in bewaring hadden en dat ze deze

afwijkend, wat duidde op familieberaad waarbij ge-

gelden teruggeven hebben gedurende de peri-

Ook in het kader van de kasopstelling

verkregen door middel van of uit de baten van de

Ten aanzien van de leningen is opval-

tracht is de verklaringen zoveel mogelijk op elkaar af te

ode van de kasopstelling. Opvallend was dat de

verdient het de voorkeur het vervolg-

V O R D E R I N G E N O P E I N D DAT U M

feiten waarvoor hij is veroordeeld (ƒ 10.000,-

lend dat betrokkene eerst verklaart

stemmen. Zo hebben de zussen van betrokkene alleen

volledige tekst van beide handgeschreven getui-

profijt in een apart hoofdstuk op te

Bij zowel de eenvoudige als de uitge-

(€ 4.538-) in verband met het verstrekken van

dat er geen schulden zijn en naar ma-

maar over het geld gehoord en dit niet gezien, terwijl

genverklaringen op datum en naam na letterlijk

nemen. Daarbij is het van belang aan

breide kasopstelling kan zich de situ-

inlichtingen over het onderscheppen van verdo-

te hij meer geconfronteerd wordt met

de broers verklaren dat het geld geteld is en dat alle

overeenkwamen. De rechtbank heeft het bestaan

te geven dat de vermogensbestand-

atie voordoen dat de betrokkene op

vende middelen) en dat deze bedragen onder an-

onverklaarbare uitgaven, hij verklaart

zussen bij die verdeling aanwezig waren. Voorts zou

van deze vorderingen op derden onvoldoende

delen inderdaad zijn aangeschaft met

het moment van zijn aanhouding

dere gebruikt zijn voor het casinobezoek, alwaar

dat er wel geldleningen zijn, waarbij

het geld gespaard zijn, of gekregen van familie. Ook is

aannemelijk geacht nu hetgeen over die vorde-

criminele gelden.

illegale vorderingen uit heeft staan.

de vruchten uit vermogensvermeerdering zijn

in de loop van de verklaringen het

verklaard over spaargeld in euro’s terwijl het onaan-

ringen door derden is verklaard naar het oordeel

Indien het vermogensbestanddeel

Hoewel dergelijke vorderingen wel

aantal en de bedragen toenemen.

nemelijk is dat in Suriname het spaargeld in euro’s

van de rechtbank als onverifieerbaar terzijde

aangeschaft en verkocht is gedurende

tot het wederrechtelijk verkregen

Ten aanzien van een van de leningen

aanwezig was.19

dient te worden gesteld. 22

de periode, is duidelijk wat het ver-

voordeel behoren (het betreft hier

dat veroordeelde wederrechtelijk voordeel heeft

18

verkregen .

heeft een oom bij de rechter-commis-

volgprofijt is. Indien het nog in bezit is

een vermogenscomponent), worden

bij eventuele speelwinst sprake is van

saris verklaard dat hij aan betrokkene

aan het einde van de periode zal het

zij op geen enkele wijze in de kas-

zogenaamd vervolgprofijt. Zie het

een contant bedrag – een ander be-

Mede gelet op de wisselende verkla-

activiteiten waarvoor toentertijd niet

vervolgprofijt aan de hand van een

opstelling verwerkt (in ‘eindsaldo

onderdeel V E RVO LG P RO F IJ T .

drag dan waarover betrokkene had

ringen en het ontbreken van schrifte-

ontnomen was (zie onderdeel N E

taxatie vastgesteld kunnen worden.

kasgeld’ danwel ‘werkelijke uitgaven’)

Indien het vervolgprofijt in de vorm

nu immers nog geen contante geld-

van bijvoorbeeld huurpenningen elke

stromen hebben plaatsgevonden. Om

BIS

verklaard – heeft uitgeleend. Dit be-

lijke verklaringen oordeelt de recht-

I N I D E M ),

Een andere variant voor de verhoging

drag had hij jarenlang contant thuis

bank de erfenis en leningen niet aan-

aangeeft dat betrokkene voor zijn

komt het ook voor dat men

van de legale ontvangsten is de ont-

liggen, omdat hij in 2001 zijn hypo-

nemelijk en verwerpt het verweer .

aanhouding contante gelden had uit-

maand uitgekeerd wordt, kunnen

het totale wederrechtelijk verkregen

vangst van een schenking of een erfe-

theek had verhoogd. Deze verklaring

geleend aan of in bewaring had gege-

deze ontvangsten en eventuele gere-

voordeel te bepalen, dienen dergelijke

nis. Voor wat betreft de erfenis moe-

lijkt ongeloofwaardig; immers opho-

VE RWE R E N B ETROKKE N E,

ven bij derden.

lateerde periodieke uitgaven gewoon

openstaande illegale vorderingen

ten stukken overlegd kunnen worden

ging van een hypotheek betekent ook

H O G E R B E G I N SA L D O

Ook in deze gevallen wordt van be-

als legale ontvangsten en uitgaven

daarom afzonderlijk bij de uitkomst

over de overledene en de daaruit

verhoging van de te betalen rente.

Naast bovengenoemde verweren,

trokkene verwacht dat hij met bewijs-

meegenomen worden in de kasop-

van de kasopstelling opgeteld te

voortgekomen gelden. Nagegaan kan

Niet aannemelijk is dat iemand dit

wordt ook vaak getracht het begin-

stukken aannemelijk maakt dat op de

stelling, indien daarnaast in een

worden.

worden of er een notariële akte is met

doet om het geld zonder enige con-

saldo te verhogen. Immers een hoger

begindatum van de kasopstelling de-

apart onderdeel het vervolgprofijt be-

betrekking tot de verdeling van de er-

crete bedoeling vervolgens in de

beginsaldo levert uiteindelijk een

ze gelden aanwezig waren en boven-

rekend wordt.

fenis. Erfenissen (ruim) voor de begin-

spreekwoordelijke sok te bewaren en

lager te ontnemen bedrag op. Naast

dien wat de (legale) herkomst van de-

datum van de onderzoeksperiode

vervolgens uit te lenen zonder daar-

het verweer dat betrokkene nog gel-

ze gelden was (zie onderdeel B EG I N -

VERZEKERINGEN

getroffen bescheiden of de MOT be-

zeggen overigens niets over het begin-

voor rente te bedingen.

den had liggen uit eerdere criminele

SALD O ).

Uitgaven voor verzekeringen worden

vraging blijkt dat betrokkene wissel-

veelal per bank betaald. Nagegaan zal

transacties heeft (laten) verricht(en),

saldo van de kasopstelling. Indien schenkingen de grens van het

W I S S E LT R A N SA CT I E S

Regelmatig komt het voor dat uit aan-

V E R V O LG P R O F I J T

moeten worden of inderdaad perio-

CASUS

Vervolgprofijt zijn de vruchten die

diek alle betalingen zijn gedaan. In-

aangifte successie worden gedaan bij

Bij betrokkene – van Turkse afkomst – is een groot contant bedrag aangetroffen (€ 82.000,-). Be-

betrokkene heeft verkregen uit het

dien dit niet het geval is het aanneme-

CASUS

de Belastingdienst. Indien de aan-

trokkene heeft aangevoerd dat dit afkomstig is uit een bedrag van € 120.000,- dat hij contant heeft

wederrechtelijk verkregen voordeel.

lijk dat de rest contant is voldaan.

Veroordeelde heeft gesteld dat zij contante uit-

gifte niet gedaan is, lijkt de schenking

ontvangen van zijn rijke familie uit Turkije. Betrokkene zou met dit geld een zaak willen beginnen

Als vrucht kan bijvoorbeeld worden

Eventueel kan bij de desbetreffende

gaven heeft gedaan van in de loop van de jaren

niet aannemelijk, althans, kan deze

in Nederland 20. De rechtbank heeft deze verklaring als volgt verworpen 21: ‘Ten aanzien van de grote

aangemerkt de beleggingsresultaten

maatschappij de betalingswijze na-

gespaard geld. Het hof acht dit onaannemelijk.

onvoldoende onderbouwd worden.

hoeveelheid geld die in zijn woning is aangetroffen heeft verdachte zich aanvankelijk op zijn zwijg-

die worden verkregen met gelden af-

gevraagd worden. Indien betrokkene

Immers de overzichten van de bankrekeningen

recht beroepen. Later heeft hij verklaard dat dit geld voor een deel afkomstig is van familie uit Tur-

komstig van criminele activiteiten of

een tussenpersoon heeft ten behoeve

van de veroordeelde bevatten hiertoe geen enkel

Ook (contante) leningen van vaak niet

kije en dat dit geld door een vriend, op verzoek van de verdachte, contant uit Turkije naar

de rente van een op een bankrekening

van zijn verzekeringen, kan aan deze

aanknopingspunt; de stelling van veroordeelde is

nader genoemde derden, worden

Nederland is meegenomen. Ook dit komt de rechtbank onaannemelijk voor. Verdachte heeft de

gestorte buit. Deze vruchten behoren

gevraagd worden op welke wijze de

ook niet op andere wijze schriftelijk onderbouwd

vaak als verklaring voor de beschik-

herkomst van het geld niet met stukken onderbouwd en bovendien is de wijze waarop verdachte

tot het wederrechtelijk verkregen

betalingen hebben plaatsgevonden,

of aannemelijk geworden. Het is niet waarschijn-

bare contanten aangevoerd. Het be-

het geld naar Nederland heeft laten brengen – indien uitgegaan kan worden van een legale her-

voordeel. Een ander voorbeeld be-

maar kan daarnaast gevraagd worden

lijk dat veroordeelde aanzienlijke contante geld-

staan van dergelijke leningen dient

komst – niet logisch, daar deze, in relatie bezien tot de relatief geringe kosten van overschrijving

treffen de huurpenningen die men

of betrokkene nog meer verzekeringen

sommen thuis bewaard zou hebben, waar het

nader onderzocht te worden. Is er

via de bank, onnodig grote risico’s met zich meebrengt. (…) Bovendien is niet verklaard hoe het

ontvangt uit verhuur van panden die

heeft. De betalingen voor deze verze-

voor de hand ligt dat deze op een spaarrekening

een leningovereenkomst, en zo ja,

kan dat verdachte het geld in euro’s en niet in de in Turkije gangbare valuta heeft ontvangen.’

met crimineel verkregen gelden zijn

keringen worden weer meegenomen

geplaatst zouden zijn geworden. 23

fiscaal toegestane overschrijden, moet

18

vatoir beslag op gelegd kan worden.



19

waarbij bedragen van de ene naar de

onderzoek uitgegeven. Er is dan geen

andere valuta worden omgezet of van

risico van dubbeltelling24 wanneer de

kleine euro coupures naar grote euro

wisseling als uitgave wordt verwerkt.

coupures (met het oog op een gemak-

Hetzelfde geldt voor omwisselingen

kelijker transport van contant geld).

van kleine euro coupures naar bij25

15 Rechtbank Amsterdam 19/6/2008, nr 13/120038-04 16 De Islamitische wet (Sharia) verbiedt het betalen of heffen (ontvangen) van rente, wat wel gebeurt op een spaarrekening bij een bank. 17 Hof Arnhem 27/2/2007, LJN AZ9398

voorbeeld 500 euro biljetten . Wan-

in beginsel géén invloed op de kasop-

neer uit onderzoek niet is gebleken

20 In het ontnemingsrapport is opgenomen dat

stelling. Er is immers ook geen sprake

dat uitgaven na het moment van de

tijdens het onderzoek niet is gebleken dat

van een uitgave; de hoeveelheid geld

omzetting middels 500 euro biljetten

verandert niet, het wordt alleen in een

zijn betaald , en dergelijke biljetten

andere vorm aangehouden. Door

niet tijdens de doorzoeking zijn aan-

drs. M.R. van Diggelen RA, senior forensisch accountant en E.A.H. Weustenraad RA, senior forensisch accountant

18 Rechtbank Haarlem 29/1/1998, JOW 1999/21

Dergelijke wisseltransacties hebben

26

D e ka s o p s t e l l i n g : een voorbeeld

19 Rechtbank Haarlem 18/6/2007, nr 15/030047-04

verdachte een eigen zaak wilde beginnen en

– Betrokkene heeft verklaard dat hij eigenlijk nooit

CA S U S B E S C H R I J V I N G

tijdens de zoeking ook geen informatie is

Bij een aanhouding naar aanleiding van een drugstrans-

aangetroffen die daarop zou kunnen duiden.

actie is bij betrokkene € 700.000,- aangetroffen.

21 Rechtbank Amsterdam 22/11/2005, nr 13/123216-03

– Vijf jaar geleden stond € 25.000,- op de bankrekening.

getroffen, kan worden aangenomen

22 Rechtbank Den Haag, 31/3/2005

pen vijf jaar (de onderzoeksperiode) de volgende gege-

ken, kunnen dubbeltellingen ont-

dat dergelijke biljetten een bestem-

23 Hof Den Bosch 28/4/2004 nr 20/001777-00

vens naar voren gekomen:

staan wanneer de besteding van het

ming buiten het zicht van justitie

24 Immers het is normaal gesproken niet

gewisselde geld ook als uitgave wordt

hebben gekregen.

verwerkt (bijvoorbeeld Euro’s worden gewisseld in US dollars waarna de-

aanwendt ten behoeve van uitgaven in euro’s. 1

Rechtbank Amsterdam 25/10/2007, nr 13/070003-04

zelfde dollars worden gebruikt voor uitgaven tijdens een vakantie).

2

Hof Den Bosch 14/4/2003, JOW 2003/46

3

EHRM, 1 maart 2007, LJN BA1112

Onder bepaalde omstandigheden

4

Hof Den Haag 11/6/2004, nr 22/004232-03

kunnen wisseltransacties echter wèl

5

Hof Den Bosch 28/4/2004, nr 20/001778-00

6

Hoge Raad 11/10/2005, JOW 2006/11 LJN: AT3654

als uitgave worden meegenomen.

7

Hof Arnhem 30/8/2006 nr. 21/005599-05

Wanneer betrokkene euro’s omwisselt

8

Hoge Raad 22/1/2008, JOW 2008/61 LJN: BC1309

in US dollars en tijdens de aanhou-

9

Rechtbank Haarlem 29/1/1998, LJN: AK1532

ding geen US dollars zijn aangetroffen en in de periode tussen wisseling en aanhouding geen uitgaven in US dollars zijn waargenomen, zijn deze dollars kennelijk buiten het zicht van het

dollars, deze vervolgens weer terugwisselt en

10 Hof Den Bosch 26/10/2007, LJN: BB6590 11 Rechtbank Amsterdam 19/6/2008, nr 13/120038-04 12 Hoge Raad 15/11/2005, nr 03591/04 P 13 Rechtbank Den Haag 15/5/2008, nr. 09/754126-01 14 Rechtbank Den Bosch 21/4/2008, LJN: BC9649

25 Illustratief in dit kader zijn de volgende uitspraken van het hof Amsterdam waarin het

afgelopen vijf jaar via de bank in totaal € 50.000,- en van € 80.000,-. Na inruil van een auto die al voor de

€ 25.000,- waard.

26 Hier moet dus wel expliciet onderzoek naar gedaan worden. Dit onderzoek richt zich dan uiteraard op de grotere uitgaven. Het is niet

– Bij de bank is de afgelopen vijf jaar in totaal € 85.000,contant gestort en € 13.000,- opgenomen.

onderzoeksperiode in zijn bezit was, heeft hij contant € 60.000,- bijbetaald. De auto is momenteel nog

20/7/2007 LJN: BB0037.

contant in totaal € 150.000,- uitgegeven;

– Betrokkene heeft in het eerste jaar een auto aangeschaft

bekendheid is dat coupures van € 500,- louter in 22/12/2006, LJN: AZ6141 en AZ 6150 en

bedraagt € 100.000,-; – Naast bovengenoemde uitgaven heeft betrokkene de

hof oordeelt dat het een feit van algemene

het criminele circuit plegen te worden gebruikt:

Het banksaldo aan het einde van de onderzoeksperiode

Uit het nadere financiële onderzoek zijn over de afgelo-

wisselingen wel als uitgave te verwer-

gebruikelijk dat betrokkene euro’s omwisselt in

contant geld in huis heeft;

Op grond van bovenstaande informatie kunnen de volgende eenvoudige en uitgebreide kasopstelling worden

– Twee jaar geleden heeft betrokkene een stacaravan aangeschaft voor € 32.000,-. Deze caravan is per bank

gemaakt. Uiteraard is de uitkomst van het bepaalde

betaald. De caravan is momenteel € 25.000,- waard;

wederrechtelijk verkregen voordeel bij beide opstellingen aan elkaar gelijk.

– Zes jaar geleden heeft betrokkene een woonhuis

aannemelijk dat bij supermarkt, tankstation etc.

aangeschaft voor € 250.000,- met onder meer een

met € 500,- biljetten is betaald. Overigens zou

hypotheek van € 220.000,-. Betrokkene heeft dit

In de eenvoudige kasopstelling worden enkel contante be-

dan ook de noodzaak tot omwisseling naar grote

woonhuis (getaxeerde waarde € 310.000,-) nog steeds

dragen betrokken. Het beginsaldo is op nihil gesteld gelet

in zijn bezit. Van de hypotheek is inmiddels € 40.000,-

op de verklaring van betrokkene eigenlijk nooit contant

coupures hebben ontbroken.

geld in huis te hebben. De legale ontvangsten betreffen

per bank afgelost; – De legale inkomsten bedroegen de afgelopen vijf jaar

het jaarlijkse contante salaris van € 5.000,- (dit is € 30.000,-

€ 30.000,- per jaar. Hiervan werd € 25.000,- per jaar per

minus het bedrag van € 25.000,- dat per bank wordt uitbe-

bank uitbetaald, terwijl het restant contant werd

taald) en de contante opnames van de bankrekening. Het

ontvangen;

bij de aanhouding aangetroffen bedrag van € 700.000,-

U I T W E R K I N G E E N V O U D I G E K A S O P ST E L L I N G

( EENVOU DIG E )

€

KASOPSTELLI NG

BEGINSALDO ( KAS ) LEGALE CONTANTE ONTVANGSTEN

€ 0

CONTANT SALARIS BANKOPNAMEN

5

X

5.000

25.000 13.000 38.000

EINDSALDO ( KAS )

700.000

CONTANT

- 662.000

BESCHIKBAAR VOOR HET DOEN VAN UITGAVEN CONTANTE UITGAVEN

AUTO CONTANT BANKSTORTINGEN

60.000 150.000 85.000 - 295.000

MEER UITGAVEN DAN LEGAAL MOGELIJK

- 957.000


21

Ke t e n pa rt n e r s va n h e t B O O M

U I T W E R K I N G U I TG E B R E I D E K A S O P ST E L L I N G

( U ITG EB REI DE )

€

KASOPSTELLI NG

BEGINSALDO ( KAS EN BANK )

CONTANT BANK

€

In de serie ketenpartners van het BOOM maken we deze keer nader kennis met

0

Micha de Heus, een financiële specialist bij bureau financiële recherche van de politieregio

25.000

Kennemerland. Financieel rechercheren... Hoe werkt dat? En wat is belangrijk voor een

25.000 LEGALE ONTVANGSTEN ( KAS EN BANK )

5

X

30.000

kasopstelling? De redactie van het BOOM-Nieuws ging met hem in gesprek over eenvoudige

150.000

CONTANT

700.000

BANK

100.000

politie regio Kennemerland

kasopstelling. We krijgen tips en adviezen van een financiële expert met tien jaar ervaring...

M.A.H. Hienkens, vermogenstraceerder

800.000 - 625.000

BESCHIKBAAR VOOR HET DOEN VAN UITGAVEN UITGAVEN ( KAS EN BANK )

AUTO STACARVAN AFLOSSING HYPOTHEEK

60.000

moeilijk. Je zou bijvoorbeeld een kas-

vriendinnen. Je kunt zoveel uit die

32.000

opname aan het begin van de periode

taps halen en wat ik genoemd heb is

als beginsaldo kunnen aanhouden.

zeker geen limitatieve opsomming.’

150.000

CONTANT

50.000

Belangrijk is dat je je startsaldo goed

BANK

50.000

moet beredeneren. Ook moet je goed

Micha vervolgt: ‘Bij de start van het

- 332.000

naar het eindsaldo kijken. Meestal

onderzoek vraag ik aan de collega’s

- 957.000

valt dat moment samen met de datum

om te letten op financiële informatie.

Heb jij ervaring met de

van aanhouding en doorzoeking. Het

Om terug te komen op de tap. Finan-

kasopstelling?

eindsaldo wordt bepaald door wat je

ciële informatie vraag ik goed uit te

MEER UITGAVEN DAN LEGAAL MOGELIJK

22

vormt het eindsaldo. De uitgaven be-

tant geld in huis te hebben. De legale

beschouwing. Er wordt namelijk niets

treffen de auto, stortingen op de

ontvangsten betreffen het jaarlijkse

uitgegeven, het geld wordt alleen in

Micha: ‘Het principe van de kasopstel-

aan cash geld vindt bij de verdachte

werken en de gesprekken te coderen

bankrekening en overige contante

salaris van € 30.000,-. De contante

andere vorm aangehouden (giraal in

ling heb ik al diverse keren toegepast.

in zijn/haar fouillering en/of in zijn/

zodat ze gemakkelijk terug te vinden

uitgaven. Alle andere uitgaven zijn

opnames van de bankrekening blijven

plaats van contant). De aanschaf van

Deze kasopstellingen zijn door de

haar woning. Maar let ook op de chip-

zijn. Ook observatie van de verdach-

per bank betaald en blijven daarom

in de uitgebreide kasopstelling buiten

het woonhuis valt buiten de onder-

rechter beoordeeld, altijd met positief

knip van de verdachte, want dat saldo

ten in deze voorfase is belangrijk.

buiten beschouwing, net als de aan-

beschouwing. Er wordt namelijk niets

zoeksperiode en blijft daarom buiten

resultaat. Het is zeker geen moeilijke

geldt ook.’

Waar komen de verdachten? Waar

schaf van het woonhuis, welke 6 jaar

ontvangen, het geld wordt alleen in

beschouwing.

methode. Ik hoor wel eens twijfel bij

geleden heeft plaatsgevonden (dit is

andere vorm aangehouden (contant

collega’s als ze horen over de kasop-

Je bent bezig met een financieel

probeer ik een breder beeld te krijgen

buiten de onderzoeksperiode).

in plaats van giraal). Het eindsaldo

CONCLUSI E

stelling, maar ik beschouw het als

onderzoek en je gaat een

waar het vermogen van de verdachte

pinnen ze? Waar bankieren ze? Zo

betreft het bij de aanhouding aange-

Op grond van bovenstaande kas-

koudwatervrees. Het is gewoon een

ontnemingsrapportage maken op

zit, en waar ik op de actiedag beslag

In de uitgebreide kasopstelling wor-

troffen contante bedrag evenals het

opstellingen kan het volgende

kwestie van logisch nadenken. De

basis van een kasopstelling. Hoe

op kan leggen. Bij de volgende fase,

den zowel contante als bancaire be-

eindsaldo op de bank. De uitgaven

geconcludeerd worden.

eenvoudige kasopstelling heeft als

verzamel je de informatie en waar

de actiedag, gebruik ik een checklist

dragen betrokken. Het beginsaldo

betreffen de contante uitgaven (auto,

Nu er meer uitgaven zijn gedaan dan

voordeel dat je op een relatief een-

haal je de informatie vandaan?

voor de doorzoeking. Daarmee be-

betreft het beginsaldo op de bank-

overig) en uitgaven per bank (stacara-

legaal gezien mogelijk is, moet er

voudige wijze, en over een bepaalde

‘In het onderzoek is sprake van drie

doel ik “checklist doorzoeking finan-

rekening. Het contante beginsaldo is

van, aflossing en overig). De contante

sprake zijn van onbekende ontvang-

periode, inzicht krijgt in de portemon-

fases. Dat is allereerst de opsporings-

cieel onderzoek (waaronder SFO)”

op nihil gesteld gelet op de verklaring

stortingen op de bankrekening blijven

sten. Het is een feit van algemene

nee van de verdachte.’

fase, voorafgaand aan de doorzoekin-

die te vinden is op Politie Kennis Net.

van betrokkene eigenlijk nooit con-

in de uitgebreide kasopstelling buiten

bekendheid dat met de handel in

gen en aanhoudingen (voorfase).

In deze checklist worden de mogelijk-


verdovende middelen veel geld wordt

Kun je de methode kasopstelling

Vervolgens de fase (dag/dagen) van

heden van inbeslagneming beknopt

verdiend, veelal in contanten in aller-

nader toelichten?

de doorzoeking en aanhouding, en

weergegeven (klassiek, conservatoir)

lei valuta. Daarvan uitgaande is het

‘Bij een eenvoudige kasopstelling kijk

als laatste de opsporingsfase daarna.

en er staat in op welke wijze het we-

aannemelijk dat het wederrechtelijk

je naar de contante ontvangsten en

In de voorfase kijk ik naar verschillen-

derrechtelijk voordeel vastgesteld

verkregen voordeel dan ook tenmin-

uitgaven. Allereerst bepaal je samen

de relevante bronnen, zoals de bank-

kan worden. Dus berekening op

ste gelijk is aan deze onbekende ont-

met de officier van justitie, wat je als

rekeningen, creditcardrekeningen,

transactiebasis of kasopstelling/

vangsten nu er geen andere legale

onderzoeksperiode voor je kasopstel-

informatie van het CJIB over boetes,

vermogensvergelijking. Verder is in

ontvangsten uit het onderzoek zijn

ling hanteert. Tenslotte is de officier

bel M-meldingen en informatie uit

de checklist een lijst opgenomen met

gebleken. Het wederrechtelijk verkre-

verantwoordelijk voor de vervolging.

telefoontaps. Die taps bieden een in-

voorbeelden van in beslag te nemen

gen voordeel bedraagt (tenminste)

Vervolgens moet je een beginsaldo be-

dicatie van cash uitgaven, zoals ge-

voorwerpen zoals loonstrookjes, af-

€ 957.000,-.

palen, dus wat had de verdachte aan

sprekken over vakantiereizen, aan-

schriften van bank- en girorekeningen

het begin van de onderzoeksperiode

kopen van dure voorwerpen, leefpa-

en stortings- en betaalbewijzen. Het

in zijn/haar portemonnee? Dat is best

troon, onderhoud van vrienden of

is van belang dat alle deelnemers van


23

Jurisprudentie kasopstelling

NOG EVEN EEN PAAR BELANGRIJKE PUNTEN OP EEN RIJ

1 Bepaal beredeneerd het beginsaldo.

gaven door hem/haar zijn verricht.

2 Vraag door bij een leverancier (bijvoorbeeld autobedrijf, juwelier). Wellicht heeft de verdachte

Bij de verhoren van de getuigen maak ik vaak gebruik van een fotoconfron-

De berekening middels een kasopstelling is net als de vermogensvergelijking een geldige

tatie, zodat eventuele twijfel over wie

methode bevonden1. De Hoge Raad heeft bepaald dat – onder bepaalde voorwaarden

de cashbetaling heeft gedaan wordt

waaronder ‘verdeling van de bewijslast’ - geen rechtsregel zich verzet tegen de toepassing

weggenomen. Nog een tip: leg de uit-

van deze berekeningsmethoden.

gaven bij supermarkten zoals vermeld

Uit de jurisprudentie blijkt dat het bewijsrecht voor wat betreft de ontneming specifieke

5 Rechercheer op internetsites naar de verdachte. Wellicht staat hij/zij op bijvoorbeeld Hyves.

op bankafschriften, bijvoorbeeld

kenmerken heeft. Dit geldt niet alleen voor de bewijsminima maar ook voor de bewijskracht.

6 Onderzoek verklaringen van verdachte over zogenaamde legale ontvangsten.

naast de klantenkaart van de super-

Hoewel de kasopstelling en vermogensvergelijking eenzelfde systematiek van berekening

7 Laat je ontnemingsrapportage controleren en lezen door een derde.

markt. Zo kom je erachter of de ver-

kennen (periodeberekening) treft u hieronder vooral de relevante jurisprudentie voor de

dachte extra geld bij de supermarkt-

kasopstelling aan.

meer producten afgenomen. 3 Betrek ook de vriend/echtgenoot of vriendin/echtgenote bij je onderzoek naar cash uitgaven door de verdachte. 4 Betrek ook specialistische diensten bij het financieel rechercheren, zoals bijvoorbeeld het observatieteam. Waar komt de verdachte, waar rijdt hij/zij in en wie neemt hij/zij mee?

Kijk voor een uitgebreide uitwerking het artikel ‘ABC Kasopstelling’ elders in dit BOOM Nieuws.

kassa heeft opgenomen. Dat extra

W.J. van Doorn, senior parketsecretaris

opgenomen geld hoort weer bij de kasopstelling (cash opname).’ de doorzoeking deze lijst kennen,

zoeksitems zijn bijvoorbeeld de auto-

want zo weten ze ook naar welke

verkoper of het reisbureau waar de

Een ander belangrijk onderdeel

voorwerpen gezocht kan worden. Het

verdachte een reis heeft geboekt. Het

van de op te maken kasopstelling

Grondfeit waarvoor is veroordeeld, hoeft zelf

is belangrijk om de financiële status

is dan wel aan te raden om door te

is het verhoor van de verdachte.

geen voordeel te hebben opgeleverd

van de verdachte zo goed mogelijk in

vragen bij die leverancier. Wellicht

Licht dat eens toe?

kaart te brengen en die checklist helpt

zijn er meer reizen geboekt en cash

‘Het verhoor van de verdachte verdeel

daarbij. Al die informatie draagt bij

betaald bij dat reisbureau. Ook is het

ik in twee momenten. Het eerste mo-

Het verweer van de verdediging dat geen ontneming

vens indien het daar bedoelde voordeel niet tenminste

aan een goede kasopstelling. Daar-

raadzaam om te informeren of de

ment is het verhoor vlak na de aan-

plaats kon vinden op basis van art. 36e, derde lid, Sr

gedeeltelijk verband houdt met het misdrijf ter zake waar-

naast is in de checklist een lijst opge-

echtgenote/vriendin of vriend als

houding. Daarvoor is een standaard-

omdat uit het grondfeit waarvoor de betrokkene is ver-

van hij is veroordeeld. Dat strookt ook met het bepaalde

nomen met voorbeelden van voor-

klant voorkomt. Ik kom vaak tegen

verhoor beschikbaar dat op Politie

oordeeld geen voordeel is gegenereerd, is door het hof

in art. 126f, tweede lid, Sv, op grond waarvan, voorzover

werpen die in aanmerking komen

dat die uit naam van de verdachte

Kennis Net staat. Wanneer je de ver-

verworpen.

hier van belang, de officier van justitie alleen dan gehou-

voor conservatoir beslag.’

betaald.

dachte financieel gaat horen, moet

De Hoge Raad is het hiermee eens en motiveert ter zake

den is over te gaan tot de sluiting van het SFO indien de

Ik doe dus uitgebreid onderzoek naar

je de verdachte wel een machtiging

dat op grond van de wetsgeschiedenis moet worden aan-

betrokkene bij de einduitspraak ter zake van het misdrijf

‘Bij de derde fase, dus de fase na de

de grote contante uitgaven. Dat houdt

strafrechtelijk financieel onderzoek

genomen dat de wetgever de oplegging van de in het

bedoeld in art. 36e, derde lid, Sr niet wordt veroordeeld.

actiedag, kan ik meer naar buiten tre-

in dat ik in principe geen uitgebreid

(SFO) uitreiken. Het tweede en vaak

derde lid bedoelde betalingsverplichting slechts heeft wil-

Die sluiting is dus niet voorgeschreven indien uit dat on-

den. Heel vaak schakel ik daarbij de

onderzoek doe naar kleine contante

laatste moment is het verhoor als je

len uitsluiten indien de betrokkene niet is veroordeeld

derzoek blijkt dat de betrokkene door middel van of uit

tactische recherche in om het onder-

uitgaven. Dat wil natuurlijk niet zeg-

alle kasuitgaven op een rij hebt. Je

wegens een misdrijf waarvoor een geldboete van de vijfde

de baten van dat misdrijf ter zake waarvan hij bij de eind-

zoek te doen. Daarmee ontstaat wis-

gen dat ik kleine cash uitgaven niet

gaat de verdachte confronteren met

categorie kan worden opgelegd, en/of tegen hem als ver-

uitspraak is veroordeeld, geen voordeel heeft verkregen,

selwerking. Op die manier leert de

meeneem in de kasopstelling. Immers

de uitgaven. De verdachte moet dan

dachte van dat misdrijf geen SFO is ingesteld en niet te-

aldus het oordeel van de Hoge Raad.

rechercheur financieel rechercheren

wanneer de bonnetjes bij een ver-

verklaren hoe hij/zij al die uitgaven

en ervaart hij/zij wat belangrijk is

dachte thuis zijn aangetroffen, is het

heeft kunnen doen. Ik vraag de ver-

voor het financiële onderzoek. Onder-

voldoende aannemelijk dat deze uit-

dachte uiteraard ook naar zijn/haar

B E R E K E N I N G E N V E R D E L I N G VA N D E B E W I J S L A ST

Bewijslastverdeling / bewijscriterium

legale ontvangsten. Wanneer de ver-

Arrest van de Hoge Raad 26 februari 20022

Arrest van de Hoge Raad 25 juni 20023

dachte een plausibele verklaring Het opstellen van een vermogensvergelijking,

gelijking, in combinatie met een kasopstelling

heeft voor de ontvangsten en uitgaven,

kasopstelling en financieel proces-verbaal is

aan de hand van een authentieke praktijk-

moet hij/zij dat ook onderbouwen

In deze zaak was het verzoek tot het horen van getuigen

komen) om in dit stadium aan te geven dat en waarom

een kernopgave in het onderwijs aan de Poli-

zaak, en het schrijven van een proces-verbaal

met bewijsstukken. Bij zo’n tweede

door de het hof niet gehonoreerd onder verwijzing naar

sprake is van een beperktere omvang van de strafbare

tieacademie. De kernopgave is onderdeel van

over een zaak waarin deze opsporingsmidde-

verhoor zie je echter vaak dat de ver-

het vonnis van de rechtbank, waarvan beroep. Volgens de

feiten. In dit stadium van het geding brengt een doorzich-

de afstudeerrichting financiële recherchekun-

len zijn benut. Het lesmateriaal is ontwikkeld

dachte zich beroept op zijn/haar

rechtbank is sprake van voldoende aanwijzingen van

tige en verantwoorde procesvoering mee dat de verdedi-

de, niveau 5 (HBO-master). De doorlooptijd is

in samenwerking met BOOM.

zwijgrecht.’

strafbare feiten die niet alleen blijken uit het strafdossier

ging wat zij daaromtrent wenst aan te tonen concreet en

in de hoofdzaak maar ook een nadere fundering in de

gemotiveerd aangeeft, onder opgave van de wijze waarop

14 weken en bestaat uit 280 studiebelastinguren, verdeeld over zeven contactdagen, korps-

MEER WETEN OVER DEZE OPLEIDING ?

Kijk voor de checklists en informatie

daarop gevolgde financiële rapportage vinden.

zij telkens punt voor punt – door getuigen en/of door des-

opdrachten en zelfstudie. Het examen bestaat

Neem dan contact op met de contactpersoon

over SFO ook op:

Onder geschetste omstandigheden, aldus het hof, ligt het

kundigen – bewijs van haar stellingen denkt te kunnen le-

uit het samenstellen van een vermogensver-

van de Politieacademie van uw organisatie.

PolitieKennisNet/opsporing/

op de weg van de verdediging (die in hoger beroep is ge-

veren.

afnemen/ontnemen/sfo

24



25

De Hoge Raad bevestigt deze zienswijze4 onder verwijzing

baar ministerie er in slaagt op bepaalde punten de schijn

neemt de Hoge Raad onder meer in aanmerking dat het

ginvermogen van de betrokkene op nihil moet worden

naar de Memorie van Toelichting waarin onder meer is

tegen de veroordeelde te wekken, dan kan de rechter hem

hof hiertoe kennelijk heeft besloten vanwege een rede-

gesteld, omdat het faillissement van de betrokkene voor

opgenomen dat de rechter in zaken waarin sprake is van

de bewijslast tot disculpatie op die punten opleggen.

lijke bewijslastverdeling. Het hof heeft dus op het mo-

de periode van de vermogensvergelijking bij gebrek aan

ontneming op grond van art. 36e, derde lid, Sv, zich zoals

Voorts heeft de Hoge Raad gemotiveerd dat het hof tot

ment dat het verzoek tot het horen van de getuigen aan

baten was opgeheven en uit het financiële onderzoek niet

in civiele procedures, op bepaalde vermoedens kan verla-

uitdrukking heeft gebracht dat de betrokkene door het

de orde was voorshands, behoudens tegenbewijs, aanne-

is gebleken van nadien genoten inkomsten.

melijk geacht en aannemelijk kunnen achten dat het be-

ten. Het bewijscriterium is hier de aannemelijkheid. Op

achterwege blijven van de dagvaarding van de onder-

het Openbaar Ministerie zal in eerste aanleg de last rusten

scheiden getuigen redelijkerwijs niet in de verdediging

de argumenten aan te dragen waarop een dergelijke aan-

kan worden geschaad, aangezien de door de verdediging

nemelijkheid kan worden gestoeld. Of het daarin slaagt, is

genoemde punten van verhoor in redelijkheid niet van

aan het oordeel van de rechter. Deze kan daarbij voor een

belang kunnen zijn voor enige in deze ontnemingsproce-

afweging komen te staan die, op vergelijkbare wijze als in

dure te nemen beslissing dan wel dat redelijkerwijs moet

Afschrift vonnis als bewijsmiddel / bewijsminima

het civiele recht kan nopen tot een verdere bewijslastver-

worden uitgesloten dat die getuigen iets over bedoelde

niet van toepassing op schatting van

deling op basis van redelijkheid en billijkheid. Als het open-

punten zouden kunnen verklaren.

het wederrechtelijk verkregen voordeel

Beredeneerde kasopstelling en de mogelijkheid tegenbewijs aan te bieden

Het gerechtshof Amsterdam heeft bij arrest van 13 decem-

Arrest van de Hoge Raad 17 september 20025

a om een beredeneerde kasopstelling die is gebaseerd

B EWIJSM I DDE LE N C.Q. B EWIJSKRACHT

Arrest van de Hoge Raad 9 september 19978

In deze zaak had volgens de verdediging het hof ten on-

gezegd dat ook de bijzondere voorschriften over de be-

rechte het door de Griffier van de rechtbank te Den Haag

wijskracht van die bewijsmiddelen, met name die van de

voor kopie conform getekend afschrift van het verkorte

artikelen 341, tweede-vierde lid, 342, tweede lid, en 344,

vonnis als wettig bewijsmiddel aangemerkt en aldus –

eerste lid, onder 5°, Sv zouden gelden. Zulks is niet het

onder verwijzing naar 339 lid 1 Sv – ten onrechte dit von-

geval, oordeelt de Hoge Raad.

ber 2000 een ontnemingsmaatregel opgelegd. In kernach-

op wettige bewijsmiddelen door een daartoe gekwali

nis redengevend geacht dat wederrechtelijk voordeel was

Ook het door de verdediging ingestelde cassatiemiddel

tige bewoordingen – onder verwijzing naar het financieel

ficeerd persoon opgemaakt in het kader van een inge-

verkregen.

dat de schatting van het wederrechtelijk verkregen voor-

rapport – heeft het hof het wederrechtelijk verkregen

steld strafrechtelijk financieel onderzoek en

De Hoge Raad kwam tot verwerping van dit beroep onder

deel niet aan wettige bewijsmiddelen is ontleend, aange-

voordeel geschat op grond van het negatieve saldo van de

b waarbij de betrokkene de gelegenheid is geboden om

verwijzing naar de Memorie van Toelichting bij het wets-

zien het afschrift van het verkorte vonnis in de hoofdzaak

optelling van contante uitgaven en de legaal ontvangen

– zonodig door bescheiden gestaafd – tegenover de

voorstel dat heeft geleid tot de wet. Voor wat betreft de

niet als wettig bewijsmiddel kan worden aangemerkt en

contante gelden in de periode van de tegen betrokkene

rechter aannemelijk te doen worden dat en waarom de

bewijsmiddelen in ontnemingszaken schrijft de wet voor

niet kan worden volstaan met het enige dan nog resteren-

bewezenverklaarde strafbare feiten. Immers kon dit nega-

door middel van die methode vastgestelde onverklaar-

– thans in artikel 338, tweede lid, Sv – dat de rechter de

de bewijsmiddel, te weten het proces-verbaal houdende

tieve verschil ‘slechts veroorzaakt zijn door een onver-

de ontvangsten niet of niet geheel hun oorsprong vin-

schatting van het op geld waardeerbare voordeel slechts

verklaring van de aangever, faalt. In de eerste plaats kon

klaarde bron van ontvangsten’.

den in feiten als bedoeld in art. 36e Sr dan wel anders-

kan ontlenen aan de inhoud van wettelijke bewijsmidde-

het hof het afschrift van het in de hoofdzaak gewezen ver-

Het beroep in cassatie – dat ten onrechte gebruik zou zijn

zins niet kunnen gelden als voordeel in de zin van die

len, als opgesomd in art. 339 Sv. Dit geldt voor voordeel in

korte vonnis tot het bewijs bezigen en voorts zijn de be-

gemaakt van de zogenoemde kasopstelling – is verworpen.

bepaling.

de zin van zowel het tweede als het derde lid van artikel

wijsminima uit het Wetboek van Strafvordering niet van

De Hoge Raad heeft hiertoe gemotiveerd, onder verwijzing

36e Sr. Dit houdt in, dat de bewijsgaring aan dezelfde re-

toepassing op de schatting van het wederrechtelijk ver-

naar een arrest van 28 mei 20026, dat het moet gaan:

gels is onderworpen als de bewijsgaring ten behoeve van

kregen voordeel, aldus de Hoge Raad.

de tenlastelegging van een strafbaar feit. Daarmee is niet Beginvermogen terecht op nihil – bewijslastverdeling

26

Arrest van de Hoge Raad 24 april 20077

Bijlage als bewijsmiddel

Arrest van de Hoge Raad 29 mei 20079

In deze zaak heeft de verdediging betwist dat het begin-

genoemde getuigen op geen enkele wijze is geconcreti-

vermogen nihil was. Dit was het uitgangspunt van het

seerd op welke grond en op welke wijze zij over de voren-

In het arrest van het hof is het bewijs van een kasstorting

Dit behoeft echter niet tot cassatie te leiden oordeelt de

financiële rapport omdat de veroordeelde failliet was

bedoelde vermogenspositie van de veroordeelde zouden

niet met zoveel woorden in de gebezigde bewijsmiddelen

Hoge Raad omdat het Financieel Rapport in de bewijs-

verklaard. Er was geen boekhouding waaruit het begin-

kunnen verklaren’, terwijl ‘ook overigens de verzoeken van

genoemd. Evenmin is in het arrest aangegeven aan welk

voering is betrokken en daarmee de bijlagen waaronder

vermogen duidelijk is geworden. De verdediging had ten

de verdediging, mede in het licht van de door het Open-

wettig bewijsmiddel het hof die kasstorting heeft ont-

het (als bijlage) aan het rapport gehechte bankafschrift

behoeve van het vaststellen van de omvang van het

baar Ministerie aan zijn vordering ten grondslag gelegde

leend.

waaruit de bewuste kasstorting wél blijkt.

beginvermogen om het horen van getuigen verzocht,

financiële gegevens, onvoldoende gemotiveerd zijn’.

hetgeen door het hof was afgewezen met als argument

Volgens de Hoge Raad geeft dit geen blijk van een onjuiste

‘dat zijdens de veroordeelde met betrekking tot de meer-

rechtsopvatting en is dit toereikend gemotiveerd. Daarbij



27

‘Andere feiten’ als bedoeld in art. 36e, lid 3 Sr

S O O R TG E L I J K E E N A N D E R E F E I T E N

kunnen ook ‘soortgelijke feiten’ betreffen. Niet De in art. 36e lid 3 Sr genoemde andere strafbare feiten hoeven niet door de betrokkene zelf gepleegd te zijn.

hoeft te blijken om welke andere feiten het gaat.

Arrest van de Hoge Raad 22 mei 200110

Arrest van de Hoge Raad 4 april 200612

In de onderliggende strafzaak was betrokkene veroordeeld

De Hoge Raad oordeelt dat het cassatiemiddel faalt omdat

voor – kort gezegd – bedrijfsmatige hennepteelt over een

het uitgaat van een eis die de wet niet kent. Bij toepassing

bepaalde periode. In de ontnemingsrapportage was de

van art. 36e, derde lid, Sr geldt voor wat betreft de daarge-

Het hof heeft in hoger beroep de Officier van Justitie niet-

waarborgd dat de rechter die over een tot ontneming

periode uitgebreid aangezien tegenover vastgestelde uit-

noemde "andere feiten" immers als maatstaf of gelet op

ontvankelijk verklaard in zijn vordering voorzover deze

strekkende vordering van het Openbaar Ministerie heeft

gaven geen bekende legale inkomstenbron stond, waar-

het strafrechtelijk financieel onderzoek aannemelijk is dat

betrekking heeft op feiten ter zake waarvan verweerder is

te beslissen, dit niet doet dan nadat hij heeft onderzocht

door het aannemelijk is dat deze uitgaven door veroor-

dergelijke feiten er op enigerlei wijze toe hebben geleid

vrijgesproken en voorzover deze betrekking heeft op de

of en heeft vastgesteld dat de wettelijke voorwaarden, dus

deelde gedaan konden worden uit wederrechtelijke geno-

dat de veroordeelde wederrechtelijk voordeel heeft ver-

verkoop van hoeveelheden van niet meer dan 30 gram

onder meer of er aanwijzingen in de zin van het tweede

ten inkomsten uit andere strafbare feiten.

kregen. Geen rechtsregel schrijft voor dat uit de inhoud

hennep en de vordering voor het overige afgewezen.

lid zijn danwel er aannemelijkheid in de zin van het derde

Zowel het verweer als het cassatiemiddel berusten op de

van de wettige bewijsmiddelen waaraan de rechter de

De Hoge Raad vernietigt deze uitspraak met onder andere

lid is, zijn vervuld.

opvatting dat onder ‘andere feiten’ in de zin van art. 36e,

schatting van het wederrechtelijk verkregen voordeel heeft

de volgende motivering.

Aan de oplegging van die sanctie hoeft in die gevallen dus

derde lid, Sr niet ook soortgelijke feiten kunnen worden

ontleend, moet blijken om welke andere feiten het gaat.

De Hoge Raad heeft geoordeeld, voor zover voor art. 36e

niet het vermoeden ten grondslag te liggen dat de verdachte

begrepen nu ten aanzien van dergelijke, soortgelijke fei-

lid 3 Sr van belang, dat de rechter dient vast te stellen dat

die feiten heeft begaan. In zoverre kan de oplegging van de

ten alleen toepassing van art. 36e, tweede lid, Sr in aan-

aannemelijk is dat de in art. 36e, derde lid, Sr bedoelde

maatregel van ontneming van wederrechtelijk verkregen

merking komt.

andere strafbare feiten op enigerlei wijze ertoe hebben

voordeel, zelfs wanneer de verdachte ter zake van die fei-

geleid dat de betrokkene wederrechtelijk voordeel heeft

ten is vrijgesproken, niet in strijd komen met het vermoe-

gekregen. Aan een dergelijke vaststelling gaat de in de art.

den van onschuld waarop art. 6, tweede lid, EVRM en art.

511b e.v. Sv geregelde procedure vooraf. Daarmee is ge-

14, tweede lid, IVBPR, iedere verdachte aanspraak geven.

1

2

3

Voordeel uit feiten die expliciet aan de orde zijn worden ontnomen in een latere ontnemingszaak lid 3 Sr.

5

Arrest van de Hoge Raad 11 oktober 200511

6

Hoge Raad 28 mei 2002 , nr. 0514/01 P, LJN

7

Hoge Raad 24 april 2007, nr. 00444/06 P LJN

8

Hoge Raad 9 september 1997, LJN: AK 1395-JOW

25 juni 2002 nr. 01871/00P, LJN AD 8950 en Hoge

AE 1182. In deze zaak had het hof geoordeeld dat

Raad 24 april 2007 nr 00444/06 P, LJN AZ 4724

de methode van vermogensvergelijking niet ge-

Hoge Raad 26 februari 2002, nr. 03359/00P, LJN

bruikt kan worden als middel voor de berekening

AD 5368

van het wederrechtelijk verkregen voordeel.

Hoge Raad, 25 juni 2002 nr. 01871/00P,

De Hoge Raad casseert en motiveert dat geen

9

LJN AD 8950

rechtsregel en met name niet art. 6 EVRM zich

10 Hoge Raad 22 mei 2001,

4 Hoge Raad kwam tot een vermindering van het

geweest bij eerdere strafvervolging, kan niet als ‘voordeel uit andere strafbare feiten’ ex art. 36e

Zie voor vermogensvergelijking: Hoge Raad

tegen deze berekeningswijze verzet aangezien

ontnemingsbedrag vanwege ‘overschrijding van

hier het strafbare feit door middel van of waaruit

de redelijke termijn’.

dat voordeel is verkregen in rechte is komen vast

Hoge Raad, 17 september 2002,

te staan.

nr.00640/01 P, LJN AE 3569

AZ 4724

1998, 2 (Vgl. Hoge Raad 6 oktober 1998, LJN AB 9535-JOW 1999, 14.) Hoge Raad 29 mei 2007, 01195/06 P, LJN BA1640

LJN: AB 1763-JOW 2001, 19 11 Hoge Raad 11 oktober 2005, LJN AT 3654-JOW 2006, 11 12 Hoge Raad 4 april 2006, nr. 01092/05 P LJN AV 0397 – JOW 2006, 9.

J a a rv e r s l a g B O O M 2 0 0 7 b e k r o o n d a l s B e s t v e r z o r g d J a a rv e r s l a g

Het bestreden arrest van het gerechtshof te Arnhem is

van een veroordeling als bedoeld in het eerste dan wel het

gewezen naar aanleiding van een door de Officier van Jus-

derde lid van art. 36e Sr moet worden ingesteld binnen

titie bij de rechtbank te Zutphen ingediende ontnemings-

twee jaren na de uitspraak in eerste aanleg. Daarmee is

vordering op basis van art. 36e, derde lid, Sr naar aanlei-

niet verenigbaar dat in een geval als het onderhavige,

Het jaarverslag BOOM 2007 is in de

aardige illustraties. Dat is in enkele

slag van het BOOM, vielen ook de

ding van een inmiddels onherroepelijk vonnis in een eer-

waarin na een eerdere veroordeling een ontnemings-

prijzen gevallen. Bij de verkiezing tot

woorden gezegd het jaarverslag van

jaarverslagen van Insinger de Beau-

dere zaak. In die eerdere zaak was geen ontnemingsvor-

vordering ter zake van de feiten waarop die veroordeling

Bestverzorgd Jaarverslag 2008 door

BOOM. In vijf minuten weet je wat

fort, Ahrend, het Aids Fonds en het

dering uitgebracht noch aangekondigd. Het hof had bij de

betrekking had, binnen genoemde termijn is uitgebleven,

de Grafische Cultuurstichting en Gra-

het Bureau Ontnemingswetgeving

VSBfonds in de prijzen.

schatting van het wederrechtelijk verkregen voordeel

die feiten alsnog naar aanleiding van een latere veroor-

fisch Papier is het jaarverslag BOOM

Openbaar Ministerie in 2007 heeft

mede het voordeel in aanmerking genomen dat door

deling als ‘andere strafbare feiten’ in de zin van art. 36e,

2007 tot Bestverzorgd Jaarverslag ge-

uitgevoerd.’

betrokkene was verkregen uit die eerdere zaak.

derde lid, Sr, tot voorwerp van ontneming kunnen wor-

kozen. Bij de prijsuitreiking hebben

Dit is een aansprekende prijs in de

De Hoge Raad oordeelt anders. Uit de relevante bepalin-

den gemaakt, aldus de Hoge Raad.

de vormgever BWH uit Leeuwarden,

grafische wereld. Enigszins te verge-

en de opdrachtgever BOOM een oor-

lijken met de verkiezing Beste Voet-

konde in ontvangst genomen.

baller van Nederland, gekozen door

gen volgt dat een ontnemingsvordering naar aanleiding

kenners. In totaal waren er 113 inzen-

28


U I T H E T J U RY R A P P O R T

dingen, verdeeld over profit en non-

‘Bondig, krachtig en uitnodigend,

profit, overheid, stichtingen, grote

onder andere door het kleine for-

beursgenoteerde ondernemingen en

maat, de bindwijze (gesingerd) en de

kleinere bedrijven. Naast het jaarver-


29

lijk verkregen voordeel van betrokke-

Ve r e n i g d Ko n i n k r i j k – P r o c e e d s o f C r i m e Ac t 2002 drs. M.R. van Diggelen RA, senior forensisch accountant en E.A.H. Weustenraad RA, senior forensisch accountant

Een (Engelstalige) samenvatting van

3

Volgens lijst 2 bij de POCA wordt bij de volgende delicten geacht sprake te zijn van een criminele

ne heeft bepaald, legt hij een beta-

de hier beschreven ‘Confiscation

lingsverplichting7 op voor dit bedrag,

Proceedings’ is op te vragen bij

of – indien van toepassing – een

het secretariaat van het BOOM via

del, valsemunterij, merkvervalsing, seksuele uit-

ander bedrag. Dit laatste kan onder

[email protected].

buiting en pedofilie, en afpersing, evenals

levensstijl: drugshandel, witwassen, terrorisme, mensenhandel en mensensmokkel, wapenhan-

voorbereidingshandelingen met betrekking tot

meer het gevolg zijn van een gebrek aan draagkracht bij betrokkene.

voornoemde delicten. In sommige gevallen 1

De POCA is ingevoerd in 2002 en bevat een

wordt geacht sprake te zijn van een criminele le-

uitgebreid instrumentarium om op te treden

vensstijl bij recidive.

tegen crimineel bezit. Naast de hier beschreven

4

‘General Criminal Conduct’.

gerechtelijke procedure (confiscation) volgend

5

‘Assumptions’.

of soortgelijke procedure is een aan-

op een strafrechtelijke veroordeling, kent de

6

‘Basis of the assumption’

tal maal geklaagd bij het Europese

POCA nog twee andere procedures die zonder

7

‘Confiscation Order’

Naar aanleiding van bovengenoemde

strafrechtelijke veroordeling kunnen plaatsvin-

hof voor de Rechten van de Mens.

den. Dit zijn de zogenaamde ‘civil recovery’ (her-

Het EHRM heeft echter aangegeven

winning) welke speelt voor een civiele rechtbank

dat de procedure niet in strijd is met

en de ‘cash forfeiture’ (verbeurdverklaring) welke

art. 6 EVRM. Zie hiervoor het artikel met betrekking tot EHRM uitspraken.

specifiek is gericht op contant geld. 2

Gerechtelijke procedure ten behoeve van ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel

In deze BOOM Nieuws special wordt uitgebreid stilgestaan bij de kasopstelling, welke gericht is op het vaststellen van onverklaarbare uitgaven. In dat kader is het interessant om een blik te werpen op de relevante wetgeving bij onze ‘buren’ aan de overkant van de Noordzee.

O M - o n t n e m i n g ss p e c i a l i s t e n

Mutaties op deze lijst graag mailen naar

Het afnemen van wederrechtelijk voordeel is daar geregeld in de zogenaamde Proceeds of Crime Act 2002 1 (POCA). Een van de mogelijkheden daarin betreft een zogenaamde ‘Confiscation Proceeding’ 2,

A R R O N D I S S E M E N TS PA R K E T T E N

die kan worden ingesteld aansluitend op een strafrechtelijke veroordeling.

Alkmaar

mr. B. Haneveld

F. Menger; vacature

Almelo

mw. mr. T.I Spoor; J.C. Koenderink

Tijdens een dergelijke procedure wordt

een ‘Criminal Lifestyle’ heeft. Een

beschikt. Van belang hierbij is uiter-

Amsterdam

mr. J.H.M. van Leijen

een aantal stappen doorlopen. Aller-

dergelijke criminele levensstijl wordt

aard dat niet alleen uitgaven en bezit

Arnhem

mr. A. van Veen

eerst beslist de rechter of betrokkene

automatisch aangenomen na een

in de afgelopen 6 jaar worden onder-

Assen

mr. G.C. Bruins Slot; A.H.M. Verhey

veroordeling voor een aantal speci-

zocht, maar ook het legale inkomen

Breda

mr. K. van Damme

fiek in de wet benoemde strafbare

(dat immers een verklaring hiervoor

Den Bosch

mr. R. Schuurman; M.J.W. Palubski

feiten. Dit betreffen onder andere

kan geven).

Den Haag

mr. M.M. Egberts; mw. mr. P.J. Borst

handel in verdovende middelen, wit-

De aanklager hoeft de basis/grond-

Dordrecht

mw. mr. A.L. Lawick van Pabst-Hoekstra;

R E S S O R TS PA R K E T T E N

J.H. de Jongh

Amsterdam

mr. O.F. Brouwer

mw. mr. S.M.L.M. Spoor; mr. T.M. Buma;

6

wassen, mensensmokkel, wapenhan-

slag van zijn vordering niet te bewij-

del en gedwongen prostitutie3.

zen; het is echter aan betrokkene om

Groningen


F U N CT I O N E E L PA R K E T A M ST E R DA M

mw. mr. A. van Dis; mw. M. van Gendt F U N CT I O N E E L PA R K E T D E N B O S C H

mr. F. Roest L A N D E L I J K PA R K E T

mr. E.A.F. Roelofs

mr. P.G. Blanken; mw. mr. K.P.J. Janssen;

te bewijzen dat onverklaarbare gelden

Haarlem

mr. J. Hendriks

mw. mr. J.J.M. Gielen-Winkster;

Als betrokkene – op grond van het

uit een legale bron afkomstig zijn.

Leeuwarden

mr. M. Kappeyne van de Coppello;

mr. drs. E.F. Warner

strafbare feit waarvoor hij veroordeeld

Nogmaals, de bewijslast ligt bij de

W.S. de Boer

Arnhem

mr. P.C. Quack; mr. P. van Hilten; A.J.M. de Meij

is – een criminele levensstijl heeft, be-

verdediging om de uitkomsten van

Maastricht

mr. M. el Jerrai; H.M.P. Slangen

Den Bosch

mr. A.J. de Veer; mr. M.J.P. Beurskens

paalt de rechter vervolgens of betrok-

de ‘Assumptions’ te weerspreken. Dit

Middelburg

mr. J. Zondervan

Den Haag

kene voordeel heeft gehad uit dat

moet onderbouwd worden met be-

Roermond

mr. L. Ummels; H.J.M. Bours

‘algemeen strafbare gedrag’4. Dit ge-

wijsmiddelen, het enkele roepen dat

Rotterdam

beurt aan de hand van de aanname5

het minder was, is dus onvoldoende.

dat alle uitgaven en verkregen ver-

30

F U N CT I O N E E L PA R K E T Z W O L L E

mogensbestanddelen in een periode

Naast het (meer algemene) voordeel

van 6 jaar voorafgaand aan de proce-

uit verondersteld strafbaar gedrag

dure, geacht worden afkomstig te zijn

over een periode van 6 jaar, kan de

uit (kennelijke) strafbare gedragingen

rechter ook nog kijken naar specifiek

van betrokkene. Dit geldt ook voor

voordeel uit strafbare feiten waarvoor

vermogensbestanddelen waarover

betrokkene veroordeeld is.

betrokkene na zijn veroordeling

Wanneer de rechter het wederrechte-

mw. mr. A.M.G. van der Kragt;

mw. mr. M. ter Hart; F.P.M.L. Warmenhoven; mr. T.M. Tjeerdema

Leeuwarden

mr. drs. J.L. van der Neut; mr. W.S. Sikkema;

H. van den Berg

mr. MA.P. Hoogduin; mr. H. Dijkstra;

Utrecht

mr. M. van Ling

mr. T. Wolters; mr. J.B.H.M. Simmelink

Zutphen

mw. mr. S. Markink-Grolman; mr. P.A. de Boer

Zwolle/Lelystad

mw. mr. M. Brunsveld; R. Jansen (Zwolle); mr. H. Harmeijer; mw. A. Kruijsdijk (Lelystad)


31

D e ka s o p s t e l l i n g e n a rt i k e l 6 E V R M

vooraf zijn zaak bekend maakt aan de verdediging en dat

is er bij het gebruik van zulk soort berekeningen van één

de betrokkene mondeling en schriftelijk bewijs kan in-

of meer tenlastegelegde feiten vrijgesproken. Er is immers

brengen. Tevens werd de betrokkene in de gelegenheid

sprake van een periodeberekening, wat wil zeggen dat het

gesteld om aan te tonen dat hij bepaalde vermogensbe-

voordeel niet is gekoppeld aan een of meer specifieke

standdelen had verkregen middels een legale inkomsten-

strafbare feiten. Bovendien kan worden vastgesteld dat

bron.

sprake is van daadwerkelijk verkregen voordeel en dan is er geen strijdigheid met de onschuldpresumptie. 3

Het Geeringsarrest van het Europese hof heeft overigens geen gevolgen voor ontnemingsvorderingen die gebaseerd

1

EHRM, 5 juli 2005, nr. 19581/04 (Van Offeren/Nederland)

zijn op een kasopstelling of vermogensvergelijking, ook al

2

EHRM, 5 juli 2001; LJN: AD3514 (Phillips/Verenigd Koninkrijk))

3

EHRM, 1 maart 2007, LJN: BA1112 (Geerings/Nederland)

mr. D. Muller, internationaal strafrechtelijk juridisch adviseur Dit artikel gaat in op de jurisprudentie van het Europese hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) met betrekking tot de toepasselijkheid van de onschuldpresumptie van artikel 6 EVRM op de ontneming van het wederrechtelijk verkregen voordeel op basis van een kasopstelling.

Op 5 juli 2005 deed het EHRM uitspraak in de zaak

Het EHRM overwoog, in navolging op een eerder door het

Van Offeren1 tegen Nederland.

EHRM gewezen arrest2, dat er drie criteria zijn waaraan

Betrokkene werd op 13 september 1999 door het Gerechts-

getoetst dient te worden of er wordt gehandeld in strijd

hof ’s-Hertogenbosch veroordeeld wegens het transporte-

met artikel 6 lid 2 EVRM, namelijk de classificatie van de

ren van cocaïne in de periode van 1 juni 1998 tot en met

procedure in de nationale wetgeving, de strekking en het

8 oktober 1998, het voorhanden hebben van 640 gram

doel van de procedure evenals de aard en de zwaarte van

cocaïne op 9 oktober 1998, het voorhanden hebben van

de sanctie. Het EHRM concludeert enerzijds dat de ont-

535 gram mannitol en het handelen in strijd met de WWM

neming van het wederrechtelijk verkregen voordeel geen

en sociale zekerheidsfraude. Voor het overige werd hij vrij-

veroordeling wegens een drugsdelict beoogde en dat er

gesproken, onder andere voor het handelen in cocaïne.

om die reden geen sprake is van een ‘new charge’ en an-

De officier van justitie stelde een ontnemingsvordering

derzijds dat via de vermogensvergelijking was vastgesteld

in, waarbij het voordeel was berekend op basis van een

dat betrokkene beschikte over vermogen van aanzienlijke

vermogensvergelijking over de periode van 1 januari 1997

omvang, waarvoor betrokkene ook geen legale bron kon

tot en met 31 mei 1998.

aangeven. Er is dan ook niet gehandeld in strijd met de

Van Offeren voerde ter terechtzitting aan dat hij alleen

onschuldpresumptie van artikel 6 lid 2 EVRM.

was veroordeeld voor feiten waar geen voordeel uit ver-

32

kregen kan worden en overigens was vrijgesproken van de

In het eerder genoemde arrest Phillips/Verenigd Konink-

handel in verdovende middelen en dat om die reden het

rijk is het EHRM nog ingegaan op de vraag of artikel 6 lid

ontnemen van wederrechtelijk verkregen voordeel uit dat

1 EVRM (fair trial beginsel) van toepassing is. Het EHRM

delict in strijd was met de onschuldpresumptie zoals

overweegt dat artikel 6 lid 1 EVRM op de gehele procedure

neergelegd in artikel 6 lid 2 EVRM. Nu in eerste aanleg en

van toepassing is waarin ‘the determination of any crimi-

hoger beroep toch een ontnemingsmaatregel werd opge-

nal charge’ aan de orde is, dus ook op de ontnemingspro-

legd en door het hof werd gesteld dat hij het voordeel had

cedure. Volgens het EHRM was artikel 6 lid 1 EVRM in de

gegenereerd met cocaïnehandel, stapte Van Offeren uit-

zaak van Phillips echter niet geschonden omdat de ont-

eindelijk naar het EHRM en stelde ook daar dat er in strijd

nemingsprocedure met voldoende waarborgen was om-

was gehandeld met artikel 6 lid 2 EVRM door hem een

kleed. Het EHRM doelde daarmee op het gegeven dat de

ontnemingsmaatregel op te leggen inzake feiten waar-

ontnemingsprocedure een gerechtelijke procedure is met

voor hij was vrijgesproken.

een openbare behandeling van de zaak, dat de aanklager



33

Jurisprudentie Onderstaande jurisprudentie vormt een selectie uit de totale jurisprudentie m.b.t. de ontnemingswetgeving. De meest relevante uitspraken zijn opgenomen op de Cd-rom van Kluwer (Juridische bibliotheek 1) onder JOW en te raadplegen via Porta Juris. Tussentijdse/actuele jurisprudentie wordt gepubliceerd op de subsite van het BOOM op het OMtranet. Het BOOM verspreidt de essenties van deze uitspraken tevens op schrift onder de gerechten, parketten en BFO’s. Op aanvraag zijn zij tevens beschikbaar voor de Bijzondere Opsporingsdiensten.

JOW 2008/56 De cassatieprocedure is niet bedoeld om geblunder in de eerste procesfase te herstellen

Hoge Raad, 4 september 2007

JOW 2008/57 Wanneer de bestreden beschikking is gegeven in afwachting van het oordeel van de rechtbank, kan door dit vonnis op het bestaande klaagschrift geen (andersluidende) beslissing meer volgen

Hoge Raad, 8 januari 2008

JOW 2008/58 Door het overlijden van de betrokkene vervalt het recht tot het aanvangen of voortzetten van een ontnemingsprocedure

Hoge Raad, 18 maart 2008

JOW 2008/59 Artikel 70 Sr is ook van toepassing in de ontnemingsprodedure; artikel 9a Sr staat ontneming in de weg

Hof Den Haag, 11 mei 2007

JOW 2008/61 Geen wederrechtelijk verkregen voordeel in een periode waarin geen (bewezenverklaarde) strafbare feiten zijn gepleegd

34


Hoge Raad, 22 januari 2008

Voorwoord

Van de redactie In dit themanummer van het BOOM-Nieuws staat de kasopstelling centraal. Met deze berekeningsmethode wordt het totale wederrechtelijk voordeel, dat betrokkene in een bepaalde periode heeft verkregen, bepaald. Het is dus een periodeberekening. Dit in tegenstelling tot de berekening op transactiebasis, waarbij per delict wordt bepaald welk wederrechtelijk voordeel betrokkene daaruit heeft verkregen. De redactie wil met dit themanummer inzichten en kennis met al haar justitiële ketenpartners delen. Want meer aandacht voor dit onderwerp kan uiteindelijk leiden tot meer opgelegde ontnemingsmaatregelen! Wat kunt u in deze special verwachten? Om te beginnen een algemeen artikel over

de voordeelberekening per periode, in het bijzonder: de kasopstelling. Wat houdt een dergelijke berekening in? En wanneer en over welke periode kan hij toegepast worden? Raadpleeg het artikel A-B-C Kasopstelling voor diverse praktische aspecten. Daarnaast krijgen we tips en adviezen van een financieel rechercheur met tien jaar ervaring, en kijken we naar de internationale jurisprudentie. Kortom, over het thema kasopstelling is veel te melden... Veel leesplezier! De redactie van BOOM-Nieuws

Colofon

I n h o u d s o p gav e

BOOM-Nieuws is het nieuws- en opinieblad van het Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar Ministerie (B O O M). H e t v e r s c h i j n t v i e r m a a l p e r j a a r.

Berekening wederrechtelijk verkregen voordeel per periode

3

A-B-C Kasopstelling

7

Redactie: W. J . v a n D o o r n , E . A . H . We u s t e n r a a d R A , M . A . H . H i e n k e n s , m r. J . T. M . v a n E e k e l e n d r s . M . R . v a n D i g g e l e n R A , m r. H . G . P u n t , m r. W. F. v a n E l k , i n g . D . T. L a u t e n b a c h ,

De kasopstelling: een voorbeeld

21

Ketenpartners van het BOOM

23

Jurisprudentie

25


29

POCA wetgeving

30

Ontnemingspecialisten

31

Jurisprudentie EHRM

32

JOW

34

m r. C . J . Z w e e r s , m r. C . M . v a n R o o i j e n - d e W i t

Gastredacteuren: m r. T. M . L . Wo l t e r s , m r. D . M u l l e r e n m r. d r. J . B . H . M . S i m m e l i n k

Eindredactie: D.J. Gardenier

Opmaak: Va n K e l c k h o v e n B N O , G r o n i n g e n Fo t o g ra f i e : w w w. s x c . h u ; B O O M ; U S D r u g E n f o r c e m e n t A g e n c y ; P e t e r Ta h l

Druk: Zalsman Groningen

BOOM P o s t b u s 8 37, 8 9 0 1 B P L e e u w a r d e n Zaailand 102, 8 911 B N Leeuwarden T : ( 0 5 8 ) 2 3 4 1 1 74 • F : ( 0 5 8 ) 2 3 4 1 1 7 0 E-mail: [email protected]

2



35

DI

CT

themanum m kasopste er lling

IE

E

N

MEDE

R WE

VA

N

AG

JN

E

T

E FEE

N

ST

EEN

O

L

HE

FI

D

K

ER

S

EN

R

E

W

E

NS

M

V

BOO

SUCCE

S

EN U

20

09!

BOOM-Nieuws Openbaar Ministerie Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar

2008 december nr. 54

Ministerie

Berekening wederrechtelijk verkregen voordeel per periode A-B-C Kasopstelling De kasopstelling: een voorbeeld Ketenpartners van het BOOM Jurisprudentie POCA wetgeving Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar Ministerie

Jurisprudentie EHRM

Postbus 837 • 8901 BP Leeuwarden • E-mail: [email protected]


themanummer kasopstelling

Recommend Documents