Programma 30 mei
9.30 u
Inloop met koffie/thee
10 u
Gesprek over het waartoe van het onderwijs, wat de komende jaren nodig is voor een vruchtbare ontwikkeling die het kind en de samenleving dient en welke rol leraren en ouders daarin hebben.
•
• •
Gert Biesta (hoogleraar theorie en beleid van opvoeding en onderwijs, auteur van o.m. ‘Goed onderwijs’ en ‘The Beautiful Risk of education’ en lid van de Onderwijsraad) Christof Wiechert (voormalig leider pedagogische sectie in Dornach en auteur van verschillende boeken over leraarschap en de kinderbespreking) Ignaz Anderson (directeur Iona Stichting en voormalig vrijeschoolleerkracht en schoolleider)
10.45 u
Intermezzo
11.00 u
Gesprek over de weerbarstige praktijk, over ruimte benutten en ruimte maken en over het verlangen naar een vernieuwing van binnenuit met open oog voor vernieuwingen buiten de vrijeschoolbeweging.
• • • •
Aziza Mayo (Lector Waarden van vrijeschoolonderwijs en vrijeschoolouder) Marcel Seelen (vrijeschoolleerkracht en drijvende kracht achter de nieuwe bovenbouw in Roermond) Maritgen Matter (hoofdredacteur Seizoener, kunstenaar en vrijeschoolouder) Frans Lutters (vrijeschoolleerkracht en auteur)
In beide gesprekken brengt een kring van mensen uit het onderwijsveld vragen en stellingen in. 11.45 Verdiepingssessies* 13.00 uur Lunch 14.00 uur Verdiepingssessies* 15.15 uur Intermezzo 15.30 uur Van praten naar handelen Afsluitend gesprek met onze hoofdgasten en een aantal sessieleiders over de oogst van deze dag. Met de zaal kijken we vooruit: wat gaan we hiermee doen, hoe kunnen we het aanpakken en waartoe willen we dat dit gaat leiden? En niet te vergeten: wie doen er daadwerkelijk mee om deze dag een vervolg te geven? 16.30 uur
Afsluiting
* Verdiepingssessies 1 Het prachtige risico dat onderwijs is Prof. Gert Biesta (hoogleraar Brunel University London, adviserend lid Onderwijsraad, auteur van o.m. The Beautiful Risk of Education) 2 Een nieuwe visie op talentontwikkeling in het vrijeschoolonderwijs Hans Dekker (directeur vrijeschool Peelland) 3 Kinderen zien in hun wezen en ontwikkeling Merel Boon (opleider Vrijeschoolpabo), Mikkie Gerritsen (vrijeschoolleerkracht) en Christof Wiechert (voormalig vrijeschoolleerkracht, schoolleider en leider pedagogische sectie Dornach) 4 Toets als verlengstuk van je waarneming Hans Passenier (directeur Begeleidingsdienst Vrijescholen) 5 Verbinding houden met de bron Jacques Meulman (psycho-‐therapeut, docent en voormalig vrijeschoolleerkracht) 6 Het kind centraal, ondanks alles! Jacques Stroop, vrijeschoolleerkracht, coach en betrokken bij nieuwe vrijeschoolinitiatieven in ondermeer China 7 De Werkplaats voor Pedagogie Anne Balliël, consultatief antroposofisch arts, Marcel Seelen, docent vrijeschool Roermond en Aernout Henny, oud-‐vrijeschoolleraar, onderwijsadviseur 8 Maatschappelijke opstelling onderwijsveld Inge Knoope, (Ik&Jij Opstellingen) 9 Vrij Onderwijs in beweging Paula Kolthoff (trainer, adviseur, coach, docent Embodied Learning, www.werkruimte.com)
10 De bewegende klas (Annemieke de Leeuw, leerkracht van een ‘bewegende klas’ in de vrijeschool Den Haag) 11 ‘Staatsvrij onderwijs’, staan voor je idealen, gaan voor vrijheid! Danielle Buijsman en Annemarijke ten Thije, initiatiefneemsters en leerkrachten van De Werfklas in Culemborg (www.werfklas.nl) 12 Ruimte maken voor meer vrijeschoolonderwijs Nicoline Vink (mede-‐oprichter Vrijschool Amsterdam Noord), Wieneke Gunneweg (mede-‐ oprichter Vrijeschool Rotterdam-‐West) en Christine Cornelius (oud vrijeschoolleerkracht en bij VS A’dam noord betrokken) 13 Wie schrijft, blijft. Inge van der Ploeg (directeur Uitgeverij Christofoor) 14 Mindfullness in de klas (Tineke Spruytenberg) 15 Onderwijsvernieuwing -‐ wat vraagt het van een mens? Gerdt Kernkamp, mede-‐oprichter van School for Excellence en oud-‐bestuurslid van Democratische school 'De Ruimte' 16 ICT in de vrijeschool nader beschouwd (Ferdinand Zanda, Vrijeschoolleerkracht en ICT-‐ er) 17 Leerlingen in de 21e eeuw, wat vragen ze? (Frans Lutters, docent en auteur, studeerde theologie, onderwijskunde en vrijeschool pedagogie 18 'Vrijeschoolland in beeld (Evelien Nijeboer en Stephan Jackmuth)
Verdiepingssessies
1 Het prachtige risico dat onderwijs is Prof. Gert Biesta (hoogleraar Brunel University London, adviserend lid Onderwijsraad, auteur van o.m. The Beautiful Risk of Education) ‘Als je niet meer weet met welk doel je onderwijs geeft, dan ben je bezig de agenda's van anderen uit te voeren. Iedereen heeft het over "goed onderwijs", maar het gaat om de vraag waarvoor dat onderwijs dan goed is. Wat is het doel? Die vraag lijkt uit het onderwijs te zijn verdwenen. Als je daar niet zelf expliciet over nadenkt, bepalen anderen waar het onderwijs om gaat.' Op dit moment wordt het onderwijs teveel bepaald door een afrekencultuur die elk risico wil uitsluiten. Dat doet weinig recht aan wat onderwijzen zou moeten zijn. Het gaat om veel meer dan de meetbare zaken. Bovendien is het moeilijk én riskant. Want je weet niet waar het toe zal leiden en al helemaal niet wat de uitkomst is. In deze sessie gaat Gert Biesta in op de vraag naar de betekenis van risico voor het onderwijs, waarbij hij vooral wil laten zien welk soort risico’s op welke manier belangrijk zijn voor onderwijs dat kinderen en jongeren wil uitdagen om op een volwassen manier in de wereld te zijn. http://www.debalie.nl/agenda/podium/mijn-‐idee-‐voor-‐onderwijs-‐+-‐met-‐gert-‐ biesta/e_9758767/p_11729293/
2 Een nieuwe visie op talentontwikkeling in het vrijeschoolonderwijs
Hans Dekker (directeur vrijeschool Peelland) “Men dient niet te vragen: Wat moet de mens weten en kunnen voor de bestaande orde, maar: Wat is in de mens in aanleg aanwezig en wat kan er in hem ontwikkeld worden? Dan zal het mogelijk zijn, de sociale orde steeds nieuwe krachten toe te voeren uit de opgroeiende generatie.” (Rudolf Steiner) “De wereld verandert sneller dan ooit. Onze beste hoop voor de toekomst is de ontwikkeling van een nieuw paradigma van menselijke capaciteit, dat op maat gesneden is voor een nieuw menselijk bestaan. We zullen de fundamentele aard van de menselijke vermogens en de basisdoelen van het huidige onderwijs moeten heroverwegen.” Wat er mis is met ons onderwijssysteem? “ De ernstige onderschatting van de menselijke capaciteit.” (Sir Ken Robinson). Twee citaten die de aanleiding zijn geweest om over talenten en onderwijs een andere visie te ontwikkelen dan de bestaande. In deze korte workshop bespreken we hoe je talenten van alle kinderen kunt aanspreken. Tevens een interactieve discussie over begaafdheden, intelligentie en talenten. Wat is er verder voor nodig om met talentenonderwijs in je school te beginnen? Een gesprek over weerstanden en gewoonte-‐/beeldvorming van leraren en ouders. Als het aan de kinderen ligt: die zijn meteen enthousiast en willen meteen beginnen!
3 Kinderen zien in hun wezen en ontwikkeling
Merel Boon (opleider Vrijeschoolpabo), Mikkie Gerritsen (vrijeschoolleerkracht) en Christof Wiechert (voormalig vrijeschoolleerkracht, schoolleider en leider pedagogische sectie Dornach) ‘Dit kind is tot jou neergedaald uit de geestelijke wereld. Jij moet zijn raadsels onthullen, van dag tot dag, van uur tot uur.’ Deze spreuk van Rudolf Steiner wordt elke morgen in lerarenkamers uitgesproken. Maar hoe doen leraren dat, raadsels van kinderen onthullen? Het heeft te maken met kinderen Zien. Hoe leer je dat als leraar en hoe doe je dat in de hectiek van alledag? In deze sessie kun je drie mensen met ervaring en kennis van zake bevragen. Zij zullen elk vanuit hun eigen ervaring hierover vertellen.
4 Toets als verlengstuk van je waarneming Hans Passenier (directeur Begeleidingsdienst Vrijescholen) Het gebruik van toetsen in de vrijeschool is omstreden. Toch vinden we het normaal dat we kinderen volgen in onze ontwikkeling. Toetsten kunnen een onderdeel van de waarneming zijn, maar brengen wel iets anders in. Hoe kunnen de toetsen een hulpmiddel zijn voor de karakterisering van de ontwikkeling? Of kan dat gewoon niet?
5 Verbinding houden met de bron
Jacques Meulman (psycho-‐therapeut, docent en voormalig vrijeschoolleerkracht) Hoe houd ik als leraar verbinding met de antroposofie en de menskunde? Er wordt immers van 'deze en gene zijde' op ons gerekend. Een menskundewerkplaats met uitwisselingen, verdiepingen en nieuwe inzichten.
6 Het kind centraal, ondanks alles! Jacques Stroop, vrijeschoolleerkracht, coach en betrokken bij nieuwe vrijeschoolinitiatieven in ondermeer China Regels, methodes, administratieve druk; genoeg excuses waardoor het kind nogal eens uit beeld kan raken. Maar leraar ben je geworden voor de kinderen. Deze sessie gaat over hoe leraren dat – ondanks allerlei afleidende factoren – telkens weer voor elkaar kunnen krijgen.
7 De Werkplaats voor Pedagogie Anne Balliël, consultatief antroposofisch arts, Marcel Seelen, docent vrijeschool Roermond en Aernout Henny, oud-‐vrijeschoolleraar, onderwijsadviseur Samenwerking en vertrouwen tussen de opvoeders thuis en de leraren is belangrijk, zeker nu er steeds meer ouders op de vrijeschool komen die nieuwsgierig zijn naar breder onderwijskundig perspectief en opvoedkundige verruiming. Vanuit welke gezichtspunten wordt er les gegeven op school? Welke gezichtspunten zijn vruchtbaar in de opvoeding op school en thuis? Welke ontwikkeling, verandering en groei maakt het kind mee en hoe ontwikkel, verander en groei je mee als opvoeder? De Werkplaats voor Pedagogie is er voor ouders van de eerste klassen bovenbouw en belangstellenden. De jaren van prepuberteit en puberteit worden besproken; lichamelijke en psychologische ontwikkeling; sociale en individuele ontwikkeling. In de Werkplaats worden casussen voorgelegd, een theoretisch fundament verzorgd, gesprekken gevoerd. Er is altijd een onderdeel spel en drama. In deze bijeenkomst geven we een voorproefje hoe onze cursus uitpakt: een literaire introductie, korte inleiding op een thema bezien vanuit het antroposofisch mensbeeld, gesprek hierover en we besluiten met spel.
8 Maatschappelijke opstelling onderwijsveld Inge Knoope, (Ik&Jij Opstellingen) Een maatschappelijk opstelling kan verschillende krachtenwerkingen in complexe sociale velden invoelbaar maken en zo onverwachte inzichten geven. Door er letterlijk in te gaan staan of directe toeschouwer te zijn. In deze sessie stellen we het onderwijsveld een oprechte vraag. Door de representanten heen geeft het ons antwoord. De vrijeschool, de inspectie, de politiek, de leraar, het kind, de ouder en zelfs Rudolf Steiner als grondlegger kunnen inzicht geven in de wegen die we bewandelen en wat de kinderen van de 21e eeuw van ons verlangen. We hebben niet de pretentie vraagstukken op te lossen. Maar door de dingen te zien in hun onderlinge samenhang en verwikkelingen, kunnen we de werkelijkheid leren nemen zoals die is. Dát kan weer tot verrassende impulsen en nieuwe richtingen inspireren. Het momentum van ontwikkeling ligt in verwikkeling: elke nieuwe creatieve oplossing komt voort uit onverwachte dwarsverbindingen in een samenhangend bestaand geheel.
9 Vrij Onderwijs in beweging Paula Kolthoff (trainer, adviseur, coach, docent Embodied Learning, www.werkruimte.com) Tijdens deze ervaringsgerichte verdiepings-‐sessie onderzoeken we aan den lijve welke beweging het vrijeschoolonderwijs op dit moment aan het maken is. We beginnen met het ervaren van je eigen lichaam, dan onderzoeken we het bewustzijn van je eigen lichaam als deel van een groter geheel. Vervolgens doen we een oefening waarin je via je lichaam onderzoekt welke wijsheid het in zich draagt over de beweging van de huidige situatie van de vrijeschool naar de toekomstige vrije school.
10 De bewegende klas (Annemieke de Leeuw, leerkracht van een ‘bewegende klas’ in de vrijeschool Den Haag) Wat gebeurt er als er geen tafels en stoelen meer in de klas staan? Welke zithouding is eigenlijk optimaal en hoe kijken we aan tegen zitten als actieve leerhouding? Hoe vergaat het een over bewegelijk kind en hoe een extreem angstig kind als hij/zij voortdurend zichtbaar is voor iedereen in de kring? Zitten op banken en werken aan banken, is er een beter alternatief?
11 ‘Staatsvrij onderwijs’, staan voor je idealen, gaan voor vrijheid! Hoe doe je dat? Wat kom je tegen? Wat vraagt het van je, wat geeft het je? Voor ouders en leerkrachten, door Danielle Buijsman en Annemarijke ten Thije, initiatiefneemsters en leerkrachten van De Werfklas in Culemborg (www.werfklas.nl) Voor iedereen die bezig is om een staatsvrije school te stichten, of dit wellicht in de toekomst zou willen.
12 Ruimte maken voor meer vrijeschoolonderwijs Nicoline Vink (mede-‐oprichter Vrijschool Amsterdam Noord), Wieneke Gunneweg (mede-‐oprichter Vrijeschool Rotterdam-‐West) en Christine Cornelius (oud vrijeschoolleerkracht en bij VS A’dam noord betrokken) Wat doe je als je vrijeschoolonderwijs wilt voor je kind, maar de wachtlijst of de afstand ontmoedigend lang is? Dan zorg je zelf dat zo’n school bij jou in de buurt komt. Hoe doe je dat? Waar begin je aan en wat kom je onderweg tegen? En hoe zorg je dat het de school wordt die jij en je mede-‐ouders voor ogen hebben? Amsterdam Noord startte als afdeling van een reguliere scholengemeenschap, en Rotterdam-‐West wil graag de nadruk leggen op inclusief (multicultureel) vrijeschoolonderwijs. Een sessie vol uitwisseling voor ouders en (aankomende) leraren die zelf overwegen om een vrijeschool te starten of hier al mee bezig zijn.
13 Wie schrijft, blijft. Inge van der Ploeg (directeur Uitgeverij Christofoor) De vrijeschool groeit als nooit tevoren. Maar wie geeft woorden aan wat al die nieuwe ouders zoeken in de vrijeschool? Hoe vinden ze op een eigentijdse manier toegang tot de antroposofie? Hoe kunnen ze hun schoolkeuze met inhoudelijke argumenten staven? Uitgeverij Christofoor is bezig een reeks boekjes over opvoeding en onderwijs uit te geven. Voor het boekje over de vrijeschool in de 21e eeuw zijn we op zoek naar schrijftalent met inhoudelijke kennis van zaken en een fris geluid. In deze verdiepingssessie gaan we kort met elkaar in gesprek over de vrijeschool anno nu, waarna de aanwezigen een schrijfopdracht krijgen. We zijn benieuwd of de nieuwe auteur(s) er tussen zitten!
14 Mindfullness in de klas (Tineke Spruytenberg) Tekst volgt.
15 Onderwijsvernieuwing -‐ wat vraagt het van een mens? Gerdt Kernkamp, mede-‐oprichter van School for Excellence en oud-‐bestuurslid van Democratische school 'De Ruimte' Onderwijs is in essentie het organiseren van een groep volwassenen rond ieder kind, die mede-‐ verantwoordelijkheid nemen voor de ontwikkeling van dat kind. Naar het kind toe betekent dit dat je bereid bent jouw waarnemingen om te zetten in handelen waar nodig. Naar buiten toe betekent dit het beschermen van het kwetsbare ontwikkelingsproces. Deze sessie gaat over allebei die kanten -‐ wat betekent het om écht mede-‐verantwoordelijk te zijn voor het vormingsproces en hoe beschermen we onze kinderen tegen dogma's of out-‐of-‐control systemen die ons in een keurslijf willen dwingen.
16 ICT in de vrijeschool nader beschouwd
(Ferdinand Zanda, Vrijeschoolleerkracht en ICT-‐er) Welke beelden en verwachtingen leven er in de vrijeschool over ICT? Wat zei Rudolf Steiner over techniek en de werking ervan op de mens? En voor welke opgave staat de vrijeschool van de 21e eeuw als het gaat om ICT en techniek. En hoe zou dit er concreet uit kunnen zien? We proberen in deze sessie een aanzet te geven voor een aanvulling op het leerplan
17 Leerlingen in de 21e eeuw, wat vragen ze? (Frans Lutters, docent en auteur, studeerde theologie, onderwijskunde en vrijeschool pedagogie Eigenaar te zijn van je eigen leerproces binnen een sociale context is een wens die bij veel leerlingen in onze tijd leeft. Is er ruimte voor de werkelijke vragen binnen een onderwijs dat meer en meer opbrengst gericht benaderd wordt en door externe factoren wordt aangestuurd? Hoe kan binnen, en buiten, het onderwijs aan deze behoefte van de leerlingen tegemoet worden gekomen? In de vorm van uitwisseling en gesprek zal aan deze thematiek gewerkt worden.
18 'Vrijeschoolland in beeld (Evelien Nijeboer en Stephan Jackmuth) In deze doe-‐workshop maken we samen een mindmap om te kijken hoe vrijeschoolland eruit ziet. We kijken naar de 'plekken', verhalen, gewoontes en symbolen van onze vrijeschool-‐cultuur en brengen zo onze cultuur in kaart. Vanaf de eerste Freie Waldorfschule, waar begonnen is met de vrijeschool-‐pedagogie, is er een traditie gegroeid die nu 90 jaar oud is. Welke waarden staan er centraal, toen en nu? Zijn de kinderen nog hetzelfde als toen? Gaan de waarden, van waaruit we ons onderwijs vormgeven, nog steeds primair over het kind en zo niet, hoe kunnen we daar weer ruimte voor maken?
