Pensioenblad voor het grondpersoneel van KLM
Jaargang 11
maart 2012
Terugblikken en voortuitkijken goede rendementen maar een dalende dekkingsgraad
Bestuurswissel Hello PAUL JANSEN EN MAARTEN STIENEN, Goodbye BERT GERRITSMA
Veranderingen De arbeidsongeschiktheidsbepalingen zijn aangepast
DEZE KEER In FOCUS… 4 actueel • betaaldata pensioenen 2012
• financiële positie van het pensioenfonds
• op de agenda van het bestuur
6 terugblikken en vooruitkijken Een dalende dekkingsgraad en toch een goed rendement? Hoe kan dat?
9
Inzicht in de ALM-studie
Kernpunten van de deelnemersraad
kort
Indexatiebesluit In januari hebben alle deelnemers, pensioengerechtigden
verhogen met de loonontwikkeling voor actieve deel
en gewezen deelnemers (deelnemers die niet meer bij
nemers en met de prijsontwikkeling voor gewezen
KLM werken, maar nog wel pensioenrechten bij het fonds
deelnemers en gepensioneerden. U hebt door deze
hebben) een brief van het pensioenfonds ontvangen over
verhoging en de verwachting voor de komende jaren
indexatie. De pensioenaanspraken en opgebouwde
niet meteen ook recht op verhogingen in de toekomst.
rechten zijn gedeeltelijk geïndexeerd.
Dit heet voorwaardelijke indexatie.
De pensioenaanspraken voor actieve deelnemers zijn
Het bestuur besluit jaarlijks of er geïndexeerd wordt.
verhoogd met 1,5%. Wanneer er volledig geïndexeerd
De financiele positie van het fonds is leidend voor het
zou zijn, zou dit een verhoging van 3,0% zijn geweest
besluit om te indexeren. Het bestuur houdt de mogelijk-
(conform CAO-loonsverhoging KLM).
heid open dat later dit jaar, na vaststelling van een
De pensioenuitkeringen en pensioenaanspraken van
nieuwe overeenkomst over de financiering en bij een
gewezen deelnemers worden op 1 januari 2012 met
structurele verbetering van de financiële markten, alsnog
1,2% verhoogd. Wanneer er volledig geïndexeerd zou
besloten kan worden om tot aanvullende indexatie over
worden, zou dit een verhoging van 2,3% zijn geweest.
te gaan, met terugwerkende kracht tot 1 januari 2012.
U leest hier een aantal reacties op de
‘Ik ben blij dat het pensioenfonds nog heeft kunnen indexeren. Je hoort dat het bij veel pensioenfondsen niet goed gaat. De indexatiebrief vond ik duidelijk.’ bert Gerritsma neemt afscheid
13 koRT • Wat doet een bestuurder?
• HET antwoord op al uw vragen
14 verandering(en) • De arbeidsongeschiktheidsbepalingen zijn aangepast
• AOW gaat voortaan in op uw verjaardag
www.klmgrondfonds.nl Bestuur Algemeen Pensioenfonds KLM Leden Jan van den Brink, Henk Egberts, Henny Essenberg, Pieter van Gent, Paul Jansen, Arend de Jong (vicevoorzitter), Rob Kies, Eltjo Kok (voorzitter), Gerard Lagendaal (vicevoorzitter), Gerda van der Landen, Menno Ritsema, Peter Schelvis, Maarten Stienen
2
sumenten prijsindex (CPI) voor alle huishoudens. Uw pensioenfonds probeert ieder jaar het pensioen te
indexatiebrief:
10 bestuurswissel
Dit percentage komt overeen met de afgeleide con
‘Veel mensen om mij heen zijn niet bezig met pensioen. Het is nog ver weg. Ze merken nu niks van indexatie.’ ‘Veel mensen hebben het gevoel dat het pensioen wel goed geregeld is. Over een (indexatie)brief wordt niet gesproken met elkaar.’ ‘Ik heb na het lezen van de brief nog veel vragen. Over de financiële positie van het fonds en de besluitvorming, vooral over de mate waarin pensioengerechtigden hierbij zijn betrokken.’
‘Pensioen leeft niet echt op de werkvloer. Ik merk dat mensen vertrouwen hebben in het pensioenfonds en zich niet druk maken over hun financiële situatie en hun pensioen. Er is meer zorg om het behoud van hun baan.’ ‘Het was een duidelijke brief en tja, dat er maar gedeeltelijk geïndexeerd wordt, daar kun je wel tegen zijn, maar we zullen er allemaal aan moeten geloven. Als je zo leest en hoort wat er allemaal gebeurt in de wereld, dan zie je het wel aankomen. De laatste tijd let ik wel meer op de informatie van het pensioenfonds, hoe ze er voor staan. Ik kijk vaker bijvoorbeeld naar de dekkingsgraad op de website. Er is genoeg informatie te vinden en als ik vragen heb kan ik altijd ook naar personeelszaken.’ ‘Eigenlijk ben ik blij verrast dat er toch nog geïndexeerd werd. Ik heb veel vertrouwen in het bestuur gezien de resultaten in deze tijden.’
Meld u aan voor de E-nieuwsbrief Circa 2.500 collega’s hebben zich al aangemeld voor de E-nieuwsbrief. Wilt u ook op de hoogte blijven van de ontwikkelingen bij uw pensioenfonds? Meld u dan aan voor de E-nieuwsbrief via www.klmgrondfonds.nl
Never a dull moment In vroeger tijden was het leven van een pensioenfondsdirecteur erg saai en rustig. In veel gevallen was het ook de laatste baan voordat hij of zij zelf met pensioen ging. Saai en rustig is het niet meer. In moderne management taal heet zo’n functie tegenwoordig uitdagend. ‘Uitdagingen’ zijn er op dit moment meer dan genoeg. Voor mij mag het in de komende periode best wat minder. Of dat gaat gebeuren is zeer de vraag. Ik kan mij geen grote financiële crisis herinneren, die meer dan drie jaar heeft geduurd. Na drie jaar lijkt het ook of we een beetje in kringetjes rond draaien. Het duidelijkste voorbeeld daarvan is de manier waarop Europese politici de schuldencrisis aanpakken. We gaan van de ene topconferentie naar de volgende. Iedere keer zegt men dat de crisis is bezworen en dan begint het weer opnieuw. En steeds blijkt het net weer een beetje erger dan daarvoor. De financiële markten geven duidelijk aan dat het zo niet kan, maar kennelijk hebben de Europese politici nog steeds veel binnenlandse politieke belemmeringen, die een solide internationale oplossing in de weg staan. De discussie in Nederland over de vernieuwing van ons pensioen stelsel draait ook in kringetjes rond. Voor- en tegenstanders van het pensioenakkoord wisselen elkaar af met steeds dezelfde argumenten. Het is tekenend dat een principeakkoord van bijna twee jaar geleden nog steeds niet afgerond kan worden. Het akkoord wordt op de nodige plaatsen al door de praktijk ingehaald. Heel veel Nederlanders weten inmiddels dat hun pensioen minder zeker is dan ze dachten. De gemiddelde leeftijd waarop mensen stoppen met werken blijft stijgen. En dat voor veel werkgevers de pensioenpremies niet verder kunnen stijgen, hebben we in de afgelopen periode ook kunnen zien. Zie daar de drie belangrijkste onderdelen van het pensioenakkoord. Wat mij betreft kunnen alle details het beste decentraal worden uitgewerkt. Realiteitszin is wat ik iedereen aan het begin van 2012 toewens. De dingen zijn zoals ze zijn. Door er langer over te praten worden de internationale schuldenproblemen niet minder en pensioenfondsen worden er niet rijker van. De crisis op de financiële markten heeft ook het Algemeen Pensioenfonds niet onberoerd gelaten. Hoewel het fonds er relatief niet slecht voor staat, heeft het bestuur uit voorzorg besloten tot de helft van de normale indexatie per 1 januari 2012. Dit in afwachting van nadere afspraken later dit jaar over de financiering van het fonds. Toine van der Stee, directeur Algemeen Pensioenfonds KLM
focus maart 2012
3
actueel
Betaaldata pensioenen 2012 donderdag..................................... 29 maart donderdag..................................... 26 april woensdag...................................... 30 mei donderdag..................................... 28 juni maandag....................................... 30 juli donderdag..................................... 30 augustus donderdag..................................... 27 september dinsdag.......................................... 30 oktober donderdag..................................... 29 november vrijdag........................................... 21 december
Financiële positie van het pensioenfonds Per 31 december 2011 was de dekkingsgraad van Stichting Algemeen Pensioenfonds KLM, na indexatie, 108,6 %. De stijging van de dekkingsgraad met 2,2% ten opzichte van het vorige
Op de agenda van het bestuur maart, april, mei
kwartaal is deels toe te schrijven aan beleggingsresultaten, maar
Het pensioenfondsbestuur zal zich de komende maanden richten op meerdere onderwerpen. Veruit de belangrijkste factor bij de bestuurlijke werkzaamheden de komende tijd is de financiële positie van het pensioenfonds. De dekkingsgraad lijdt onder de lage rente. De aandelenbeurzen zijn zenuwachtig, de toekomst van de euro is onzeker. Toch moet het bestuur belangrijke knopen doorhakken.
ook aan de aangepaste rekenrente die De Nederlandsche Bank op 6 januari 2012 publiceerde en die het pensioenfonds gebruikt voor het berekenen van de verplichtingen van het fonds. Voor het Algemeen Pensioenfonds KLM bedraagt de rekenrente gemiddeld 2,74% per 31 december 2012. Het besluit van het bestuur om gedeeltelijke indexatie te verlenen, heeft ook invloed gehad op de hoogte van de dekkingsgraad. Zonder indexatie zou deze 110,2% bedragen. Onderstaande grafiek geeft de ontwikkeling van de dekkingsgraden in de afgelopen periode weer.
Pensioen In Zichtdagen 2012
Financiering en ALM-studie Voor wat betreft de financiering van het pensioenfonds op de wat
gerealiseerde herstel, is het wenselijk om te weten wat het
langere termijn is er in 2011 een advies van het bestuur aan de
financiële beleid van het pensioenfonds zal zijn. Maar dat beleid
Verloop van de dekkingsgraden
arbeidsvoorwaardelijke partijen gestuurd om - kort samengevat
is nog onderwerp van discussie tussen KLM en de bonden.
140%
- het premie- en indexatiebeleid te herzien. De gesprekken die bonden en KLM voeren zullen naar verwachting nog niet afgerond
130%
zijn in de eerste maanden van 2012.
120%
Beleggingsplan In maart bespreekt het bestuur het jaarlijkse beleggingsplan. Het beleggingsplan is een vrij uitvoerig document waarin het
110%
Crisisplan
bestuur zijn beleggingsstrategie voor het komend jaar (van mei
100%
Tegelijkertijd zal het bestuur meerdere, hieraan verwante
2012 tot april 2013) formuleert. Nu kan niemand de toekomst
onderwerpen moeten behandelen: zo zal het bestuur voor
voorspellen. Het beleggingsbeleid is daarom gebaseerd op een zo
90%
dec 11
okt 11
aug 11
jun 11
feb 11
apr 11
dec 10
okt 10
Later in het voorjaar zal het bestuur reflecteren op
jun 10
richten?
gaat er bij het crisisplan om dat het bestuur alvast nadenkt en
pensionering. U krijgt voor het bijwonen van deze dag
aug 10
korten. Voor alle duidelijkheid: korten is nu niet aan de orde, het
wordt er informatie gegeven over allerlei zaken rondom
feb 10
macro-economische trends waar het fonds zijn beleid op kan
apr 10
60% dec 09
ontwikkelen? Hoe loopt het af met de eurocrisis? Wat zijn de
er zijn ingeval het pensioenfonds bijvoorbeeld rechten moet okt 09
indienen, legt het bestuur vast welke maatregelen en processen jun 09
75%
pensioendatum zitten. Tijdens de Pensioen In Zichtdag
aug 09
seerd voor mensen die ongeveer een jaar voor hun
apr 09
Nederland en de wereld. Hoe zal de inflatie zich naar verwachting
feb 09
Bank. In dit crisisplan, dat elk pensioenfonds in Nederland moet
dec 09
goed mogelijke analyse van de economische ontwikkelingen in
80%
okt 08
1 mei een crisisplan moeten indienen bij De Nederlandsche
Pensioen In Zichtdagen. Deze dagen worden georgani-
Ook dit jaar organiseert uw pensioenfonds weer enkele
vastlegt heeft hoe het eventueel gaat korten als dat wel nodig
duurzaam beleggen. Er zal een aparte bijeenkomst worden
Ongeveer een jaar voor uw pensioendatum ontvangt
nominale dekkingsgraad
is. Voor zo’n plan is het belangrijk dat het bestuur weet wat het
georganiseerd waarin het bestuur aan de hand van presentaties
u automatisch een uitnodiging.
vereiste nominale dekkingsgraad
beleid is voor de komende jaren.
van deskundigen grondig na wil denken over de nieuwste
Ook kunt u zichzelf aanmelden voor deze dag via
reële dekkingsgraad
vrij van KLM. U kunt deze dag één keer bijwonen.
Herstelplan
[email protected].
Data Pensioen In Zicht dagen 2012
ontwikkelingen op dit gebied.
Blijf op de hoogte
Ook voor de evaluatie van het bestaande herstelplan, een
Communicatie
Elke maand wordt de actuele dekkingsgraad gepubliceerd
document waarin onder meer het geplande herstel van de
Verder zal het bestuur het communicatiebeleidskader en het
financiële positie van het fonds wordt afgezet tegen het
communicatiejaarplan actualiseren. In het communicatie
onder voorbehoud van wijzigingen
op www.klmgrondfonds.nl Ook kwartaalberichten kunt u online
Donderdag................................................ 12 april
terugvinden.
Donderdag................................................ 26 april Dinsdag.................................................... 1 mei
Wilt u op de hoogte gehouden worden
Maandag................................................... 7 mei
van de financiële positie van uw fonds? Dan kunt u zich ook abonneren op
Op www.klmgrondfonds.nl kunt u de data van de
de E-nieuwsbrief van het Algemeen
Pensioen In Zichtdagen ook terugvinden. Eventuele
Pensioenfonds KLM via
gewijzigde data staan daar ook vermeld.
www.klmgrondfonds.nl
‘Veruit de belangrijkste factor bij de bestuurlijke werkzaamheden de komende tijd is de financiële positie van het fonds’
beleidskader wordt het communicatiebeleid voor de komende drie jaar vastgelegd. In het communicatiejaarplan staat hoe het pensioenfonds het komend jaar pensioencommunicatie inzet om u zo goed mogelijk te informeren over uw pensioen en de ontwikkelingen bij het pensioenfonds.
Jaarverslag 2011 Tot slot: in mei stelt het bestuur het jaarverslag vast. In het jaarverslag legt het bestuur verantwoording af over alle fondsaangelegenheden in 2011.
4
•
focus maart 2012
5
terugblikken en vooruitkijken De economie in de wereld en Europa in het bijzonder heeft het in 2011 zwaar te verduren gehad. De onrust op de financiële markten had zijn effect op de KLM pensioenfondsen.
Goede rendementen dalende dekkingsgraad Mark Burbach, Chief Investment Officer, en Justus van Halewijn, Head of Investment Strategy Research bij Blue Sky Group, evalueren 2011 en bespreken de beleggingsstrategie voor 2012. Ze leggen uit hoe het kan dat het Algemeen Pensioenfonds KLM ondanks een positief rendement op de beleggingen, toch de dekkingsgraad zag dalen.
Justus van Halewijn, Head of Investment Strategy Research
6
Mark Burbach, Chief Investment Officer
‘De Eurocrisis is natuurlijk de rode draad van 2011’
‘Als de rente daalt, wordt het toekomstige pensioen duurder’
ALM-studies (Asset Liability Management) worden uitgevoerd om door te rekenen wat verschillende economische scenario’s voor een
Burbach en Van Halewijn zijn verantwoor-
lente in februari en kort daarna de tsunami
delijk voor de strategische advisering
in Japan die ook onrust op de financiële
van het beleggingsbeleid van de drie KLM
markten brachten. Maar de rode draad van
pensioenfondsbesturen. ‘Samen met de
2011 is natuurlijk de Eurocrisis. Eerst de
collega’s van het actuariaat bedenken we
problemen met de kredietwaardigheid van
aan de hand van ALM-studies een beleg-
Griekenland, later gevolgd door Portugal,
crisis van 2008 hebben zij hun risicoprofiel
gingsbeleid voor de fondsen’, zegt Van
Ierland, Italië en Spanje. Eigenlijk werden
naar beneden gebracht. In 2009 en 2010
Halewijn. ‘Afhankelijk van het profiel en de
we in 2011 keer op keer verrast. En elke
zijn we daar met het bestuur druk mee
ambitie van het fonds kijken we hoeveel
keer was het een onaangename verrassing.’
geweest. We zijn toen begonnen met het
pensioenfonds betekenen. Voor het beleid van het pensioenfonds zijn deze studies erg belangrijk.
aankopen van renteswaps en het afdekken
we defensief en dus risicomijdend gaan
Rendementen en dekkingsgraad
van aandelen. Daar heeft het fonds in 2011
Gezien de grote economische onrust
feuilles zijn erop ingericht, dat ze bestand
Terugblik op 2011
hebben de drie KLM fondsen het lang niet
zijn tegen een groot aantal negatieve
‘In eerste instantie zijn we ervan uit
slecht gedaan. Maar het is een verhaal met
situaties. Tegelijkertijd proberen we de
gegaan dat het beleggingsjaar 2011 niet
twee kanten. Van Halewijn: ‘Ik denk dat het
portefeuilles altijd zo te positioneren, dat
heel spannend zou worden’, zegt Burbach.
pensioenbestuur van het Algemeen fonds
we flexibel kunnen zijn. Als het dan ergens
‘Maar dat bleek al snel anders te lopen. Het
de juiste beslissing heeft genomen door
goed gaat, kunnen we ervan profiteren. Het
begon met de opkomst van de Arabische
risicovolle beleggingen te beperken. Na de
rendement van 4,9% dat het fonds in 2011
beleggen en welk deel zou kunnen worden ingezet voor meer risicovolle beleggingen.’
veel baat bij gehad. De beleggingsporte-
‘Het Algemeen fonds heeft de juiste beslissing genomen door risicovolle beleggingen te beperken’
terugblikken en vooruitkijken
ingezonden
Kernpunten van de visie van de Deelnemersraad op de ALM-studie* * A LM-studies (Asset Liability Management)
worden uitgevoerd om door te rekenen wat verschillende economische scenario’s voor een pensioenfonds betekenen. Voor het beleid van het pensioenfonds zijn deze studies erg belangrijk.
‘In ons basisscenario gaan wij ervan uit dat de euro blijft bestaan’ behaald heeft, is onder deze moeilijke
Algemeen fonds heeft dat gevolgen voor
Binnen die kaders is het zaak om voor-
omstandigheden goed te noemen. Maar
het premiebeleid en de indexatie. Er is
zichtig te opereren. Aan de andere kant
ondanks het behaalde rendement is de
onlangs een studie naar de huidige finan-
moet er ook geld verdiend worden. Daarom
dekkingsgraad gedaald naar 106,5%.
cieringsopzet (premiebeleid en indexa-
willen we wel zo flexibel zijn dat áls zich
Na de herwaardering van DNB (zie kader)
tiebeleid) uitgevoerd. Het premiebeleid
een kans voordoet, we daarvan kunnen
komt de dekkingsgraad uit op 108,6%.’
lijkt niet toereikend voor het vasthouden
profiteren.’ Van Halewijn: ‘We kijken ook
van de ambitie van een waardevast
naar de economieën van China, India,
Lage rente
pensioen. Het bestuur heeft de arbeids-
Brazilië en Rusland die in 2011 een belang-
Bij het bepalen van de verplichtingen van
voorwaardelijke partijen hierover ingelicht.
rijke bijdrage hebben geleverd aan de
een pensioenfonds wordt gerekend met de
Besluitvorming zal naar verwachting in
mondiale groei. Dat zal in 2012 doorzet-
zogenaamde swaprente. ‘Dit is de rente
de komende periode plaatsvinden. Verder
ten en daar gaan wij van profiteren. Verder
Evenwicht tussen ambitie en premie
waartegen leningen van verschillende
is er nog de indexatie van pensioenen, de
zien we dat de economie van de Verenigde
Terugkijkend met de wijsheid van nu zien we dat mede door premiekortingen er te weinig is betaald voor
looptijden op de geld- en kapitaalmark-
inflatiecorrectie. Dit jaar is er besloten
Staten voorzichtig weer wat aantrekt.
de huidige ambitie bij de huidige levensverwachting. In de situatie van toen begrijpelijk, maar we weten
ten met elkaar verhandeld worden’, legt
om de pensioenen van deelnemers van
De basis is weliswaar wankel maar er zijn
inmiddels beter. Het dreigende tekort kan van twee kanten worden op gelost: ofwel de premie stijgt,
Burbach uit. ‘In het kort hebben,de slechte
het Algemeen fonds slechts gedeeltelijk te
wel degelijk positieve ontwikkelingen waar-
ofwel de ambitie daalt. De deelnemersraad (DR) heeft ernstig moeite met verlagen van de ambitie.
economische omstandigheden geleid tot
verhogen met de inflatie. Geen volledige
neembaar.’
een lage rente en daarmee zijn de verplich-
indexatie dus.’
Haalbaar ambitieniveau
tingen van de pensioenfondsen gestegen.
•
In elke Focus een verslag van de deelnemersraad
Centraal staat nu de ALM-studie. Deze studie toonde vorig jaar aan dat de financiering en ambitie niet langer in evenwicht zijn. Ook de deelnemersraad brengt advies uit over mogelijke oplossingen.
De opbouw in de werkzame jaren moet passen bij het pensioenniveau gedurende de pensioenjaren. DNB past correctie rekenrente
Hoe lang moet er tegenwoordig gewerkt worden voor hetzelfde pensioen. Indexatiezekerheid vergroot
toe voor verplichtingen
de kans dat het pensioen in redelijke verhouding staat tot het salaris en dat ook blijft.
Met andere woorden: als de rente daalt,
2012
zijn de te verwachten beleggingsop-
Ondanks de mogelijke wijzigingen in het
De Nederlandsche Bank (DNB)
brengsten lager en wordt het toekomstige
premiebeleid en het besluit om niet of
heeft onlangs bij hoge uitzonde-
pensioen duurder. Daardoor is de dekkings-
slechts gedeeltelijk te indexeren, zien
ring de rekenrente, waartegen de
graad van het Algemeen fonds gedaald.’
Burbach en Van Halewijn geen aanleiding
pensioenfondsen hun verplichtin-
voor grote wijzigingen in het beleggings-
Premiebeleid en indexatie
gen moeten waarderen, aange-
beleid. De rendementen die het fonds uit
past. DNB gaat normaal gesproken
beleggingen heeft behaald zijn relatief
uit van de rentestand aan het
De daling van de dekkingsgraad door de
goed. ‘Als we naar 2012 kijken zijn we niet
Dynamische gedempte kostendekkende premie
eind van het jaar, maar gezien de
economische crisis heeft gevolgen. ‘Zodra
zo negatief’, vervolgt Burbach.
De DR is positief hierover, al zal het wennen zijn voor de premiebetalende deelnemers en KLM heeft
uitzonderlijke omstandigheden
je als pensioenfonds onder een bepaald
‘In de Eurozone is het besef doorgedrongen
graag voorspelbare loonkosten. Wij twijfelen evenwel of deze invloed op de koopkracht van de
op de markt werd besloten een
dekkingsgraadniveau raakt, dan moet het
dat er structureel hervormd moet worden.
werknemers direct van het pensioenfonds moet komen.
gemiddelde van de afgelopen drie
pensioenbestuur een plan maken om de
Dat kost tijd, maar het begin is er en dat
maanden te hanteren. Het zorgde
dekkingsgraad weer op niveau te brengen’,
stemt hoopvol. In ons basisscenario gaan
voor hogere dekkingsgraden.
zegt Van Halewijn. ‘Wat betreft het
wij ervan uit dat de euro blijft bestaan.
Communicatie Aan deelnemers moet worden uitgelegd waar zij wel of niet op kunnen rekenen bij pensionering. Het moet helder zijn waarvoor de premie wordt betaald. De deelnemersraad wil zoveel mogelijk de huidige ambities van de pensioenregeling in stand houden om het pensioen in redelijke verhouding te houden ten opzichte van het verdiende salaris vóór pensionering.
Tekortenbeleid Beperken van bijstortingen vergroot de kans dat het fonds langer in onderdekking blijft. Omdat zo’n maximum het risico voor de werkgever op extreme bijstortingen wegneemt, vindt de deelnemersraad dat dit voor de werkgever iets waard moeten zijn om er tegenover te stellen, bijvoorbeeld een extra bufferbedrag. De DR vindt dat – ook al zijn er nu geen overschotten – meteen een overschotten beleid geregeld moet worden als spiegelbeeld van het tekortenbeleid. Belangrijkste punt is de evenwichtigheid, dat wil zeggen vergelijkbare effecten voor de verschillende belanghebbenden zoals koopkrachteffecten
‘Als we naar 2012 kijken zijn we niet zo negatief’
van indexatiekorting, inhaalindexatie en premieniveaus.
Indexatiemethode De deelnemersraad ziet graag een indexeringssysteem waarin actieven en pensioengerechtigden gelijk opgaan (loonronde-indexatie of koppeling aan regelingsloon zoals bij de vliegers: in ieder geval geen geschoonde prijsindex meer). De DR geeft de voorkeur aan nominale grenzen voor de indexatie met een bijbehorende staffel omdat de voorgestelde reële (waardevaste) grenzen volgens haar in het nadeel werken van gepensioneerden. We zijn het wel eens dat indexatie niet mag leiden tot ‘uitholling van het fonds’.
•
focus maart 2012
9
bestuurswissel
bert Gerritsma neemt afscheid Jarenlang is Bert Gerritsma dé autoriteit op pensioengebied binnen KLM geweest. Al sinds 1983 is hij actief in de drie KLM pensioenbesturen. Maar dat gaat nu veranderen. Na bijna dertig jaar trouwe dienst gaat Bert dit jaar zelf met pensioen. Hij heeft al afscheid genomen van zijn bestuursfunctie in het Algemeen fonds en het Cabinefonds. Gelukkig staan er goede mensen klaar om hem op te volgen.
Hello goodbye Hello, Paul Jansen
Goodbye, Bert Gerritsma
Veranderingen
Gerritsma wordt in het bestuur van het Algemeen
De officiële pensioendatum van Bert
Terugkijkend op dertig jaar pensioenbestuur constateert
pensioenfonds opgevolgd door Paul Jansen. Hij is van
Gerritsma is 1 juni 2012. Maar helemaal
Gerritsma dat er veel veranderd is. ‘Het is allemaal veel
oorsprong fiscalist en momenteel actief als Manager
weg gaat hij nog niet. ‘Ik zal nog een paar
professioneler geworden. Er wordt veel meer gevraagd van de
Pensioenen. ‘Ik ben in 2000 begonnen bij KLM’, zegt
activiteiten voor KLM blijven doen’, zegt
bestuurders. De verantwoordelijkheden zijn groter geworden,
hij. ‘Hoewel ik nog niet met mijn vertrek
de vraagstukken complexer en de veranderingen gaan sneller.
Jansen. ‘In verschillende functies heb ik mij beziggehouden met arbeidsvoorwaarden. Ik heb de luxe gehad om nog een tijdje samen te
bezig ben, merk ik al wel dat ik de laatste maanden wat minder
Er is bovendien veel meer aandacht voor pensioen. In de krant
mogen werken met Bert. Hij is gedreven met zijn vak bezig en heeft enorm veel
door mijn agenda geleefd wordt. Ik heb inmiddels afscheid
werd vroeger zelden over pensioen bericht, nu staan ze elke dag
kennis en ervaring op het gebied van pensioenen. Vorig jaar heb ik al een paar
genomen van mijn bestuurstaken in het Algemeen fonds.
vol met pensioennieuws. Jammer genoeg is de berichtgeving
maanden meegedraaid in het pensioenbestuur. Ook heb ik een aanvullende
Paul Jansen en Maarten Stienen zijn mijn opvolgers in wie ik
overwegend negatief. De KLM fondsen doen het beter dan de
opleiding gevolgd. Ik denk dat ik me goed heb kunnen voorbereiden op mijn
het volste vertrouwen heb. Paul Jansen volgt mij bovendien
meeste andere pensioenfondsen, maar ook bij ons gaat het nu
nieuwe bestuursfunctie en heb er enorm veel zin in.’
op als Manager Pensioenen bij KLM. Ik heb altijd veel werk in
niet echt goed. Je zou eigenlijk meer vragen en reacties ver-
pensioenen gestoken en dan is het goed om te zien dat dit
wachten, maar dat gebeurt echter niet. Het vertrouwen in de
Hello, Maarten Stienen
gewaardeerd wordt. We hebben ruim de tijd gekregen voor het
KLM-pensioenfondsen is nog altijd vrij groot.’
Datzelfde geldt voor Maarten Stienen, die ook toetreedt
inwerktraject en Paul klaargestoomd voor zijn functie.’
tot het bestuur en daarmee de openstaande vacature in het bestuur vervult. Hij is sinds 1998 werkzaam bij KLM en is sinds kort hoofd van de afdeling Strategic HR en Industrial Relations. ‘Vanuit mijn functie ben ik nauw betrokken bij het cao-overleg’, zegt Stienen. ‘Zo ben ik uiteindelijk ook in het
‘Ik heb het volste vertrouwen in mijn opvolgers’
‘Pensioen is nog veel te veel een oudemannengebeuren’
pensioenbestuur gekomen. Er was binnen het bestuur behoefte aan mensen met specifieke kennis op het gebied van arbeidsvoorwaarden, onder andere door het vertrek van Bert. Paul en ik pasten in dat profiel. Het is een buiten gewoon interessante tijd, want er is zoveel te doen rondom het pensioen dossier. Ik kijk dan ook uit naar de inhoudelijke discussies die we met elkaar gaan voeren.’
10
focus maart 2012
11
bestuurswissel
kort
Wat doet een bestuurslid? Paul Jansen en Maarten Stienen
Bert Gerritsma
Gerard Lagendaal over Bert Gerritsma Gerard Lagendaal, vicevoorzitter van het KLM Pensioenfonds Algemeen: ‘Bert is in staat ingewikkelde zaken tot de essentie terug te brengen, vaak gelardeerd met sprekende praktijkvoorbeelden. Daarnaast is hij altijd opgekomen voor mensen die tussen wal en schip dreigden te raken. Met creatief maatwerk zorgde hij voor oplossingen voor alle partijen.’
Solidariteit
En nu… lekker zeilen
Het aantal jongeren dat zich interesseert in pensioen baart
Na dertig jaar KLM en allerhande pensioenmaterie gaat
Gerritsma zorgen. ‘Als je kijkt naar de samenstelling van ons
Gerritsma genieten van een welverdiend pensioen. Missen gaat
pensioenbestuur, dan is het toch overwegend een oudemannen-
hij het werk wel. ‘Natuurlijk’, zegt hij. ‘De dynamiek van het
gebeuren. Met name aan de werknemerskant is het moeilijk om
werk, de spanning van een pensioenoverleg en de bestuurs
goede jonge mensen te vinden. Oudere werknemers zijn vaak
vergaderingen. Deelname in het bestuur vraagt best veel. Het is
aangesloten bij een vakbond, maar jongeren organiseren zich
natuurlijk hard werken, maar ook erg uitdagend omdat je met
niet, waardoor ze geen toegang hebben tot bestuursorganen.
allemaal goede mensen aan tafel zit. Hoezeer ik het werk ook ga
Dat vind ik jammer én zorgwekkend. Want op de lange termijn
missen, voordeel is wel dat ik straks meer tijd heb om prachtige
heb je voor een collectieve opbouw van pensioen een breed
zeiltochten te maken. Dat ga ik ook zeker doen. En als oud-werk-
draagvlak nodig. De waarden van het samendoen, de solida-
nemer van een luchtvaartmaatschappij zal ik ook regelmatig
riteit en de collectiviteit zijn een groot goed. Je hoort steeds
het vliegtuig pakken naar een mooie bestemming.’
Het besturen van een pensioenfonds
andere partijen. Deze activiteiten vinden
Bestuursvergaderingen duren meestal een
is in de laatste vijf tot tien jaar veel
voornamelijk in vergaderingen plaats.
dagdeel. Ook de voorbereiding van vergade-
complexer geworden. De tijd van
Als bestuurslid heb je per jaar in ieder geval
ringen kost de nodige tijd. Daarnaast moet
hooguit vier vergaderingen per jaar en
zes vergaderingen met het hele bestuur.
je als bestuurslid op de hoogte blijven van
verder geen zorgen is voorbij. Maar het
Veel voorbereidingen vinden plaats in
allerlei ontwikkelingen. Dat betekent dat je
is terecht dat hogere eisen worden
commissies en werkgroepen, die vooraf-
volgt wat er in de media gebeurt, vaklitera-
gesteld; het pensioenfonds beheert
gaand aan iedere bestuursvergadering
tuur bijhoudt en regelmatig opleidingen
immers een enorm groot vermogen en
bijeenkomen. Daarnaast zijn er vergaderin-
volgt. Ook ontvangt een bestuurslid
is verantwoordelijk voor het oudedags
gen met de deelnemersraad en het verant-
wekelijks een stroom van berichten van de
inkomen van duizenden collega’s.
woordingsorgaan. Zo vindt er bijna iedere
uitvoeringsorganisaties, variërend van korte
week wel een pensioenfondsactiviteit
berichten tot rapportages over de financiële
Het bestuur is verantwoordelijk voor alle
plaats. In vergaderingen worden reglement-
positie. Het is belangrijk dat je als bestuur-
activiteiten van het pensioenfonds. Het
steksten goedgekeurd en beleid bepaald,
pensioenfonds voert de afspraken uit die
bijvoorbeeld over de beleggingsactiviteiten
de arbeidsvoorwaardelijke partijen hebben
in het komende jaar of over de communica-
gemaakt over de pensioenregeling. Het
tie. Verder worden specifieke besluiten
pensioenfonds zorgt voor de administra-
genomen, bijvoorbeeld over de indexatie of
tieve uitvoering van de pensioenregeling,
over bijzondere situaties. In zo’n vergade-
‘Vanwege de grote belangen worden hoge eisen aan bestuurders gesteld’
bepaalt de premie en belegt de middelen.
ring worden ook allerlei rapportages
der beschikt over een grote mate van
Voor de dagelijkse uitvoering beschikt het
besproken. Het bestuur ontvangt informatie
betrokkenheid. Als bestuurder ben je
bestuur over een uitvoeringsorganisatie:
over de beleggingsresultaten, over de
namelijk continue bezig met het wel en wee
Blue Sky Group. Het bestuur bepaalt het
uitvoering van de pensioenregeling en over
van het pensioenfonds. Daarbij kost een
beleid van het pensioenfonds, stelt het
de gemaakte kosten. Zo kan het bestuur
bestuurslidmaatschap al gauw een dag per
reglement vast en houdt toezicht op de
zien of besluiten zijn uitgevoerd en afspra-
week, tijd die je vaak naast je gewone werk
uitvoering door Blue Sky Group en eventuele
ken zijn nagekomen.
moet vrijmaken.
Vind nog makkelijker het antwoord op al uw vragen over uw pensioen
•
vaker geluiden dat mensen hun pensioen beter zelf op kunnen
Op de website van het pensioenfonds www.klmgrondfonds.nl kunt u gebruik maken van een vraag- en antwoord module. In deze module zijn honderden vragen van deelnemers met de bijbehorende antwoorden verwerkt.
bouwen. Ik ben het daar absoluut niet mee eens en ben van mening dat we die solidariteit in stand moeten houden. Want op het moment dat je die solidariteit loslaat, komt het nooit meer terug.’
‘Op het moment dat je solidariteit loslaat, komt het nooit meer terug’
12
•
‘De spanning van een pensioenoverleg en de bestuursvergaderingen ga ik missen’ Hoe werkt de vraag- en antwoordmodule?
er dan voor dat de vraag en het antwoord op korte termijn wel
U typt uw vraag in rechtsboven op de homepage van de website
worden opgenomen. Ook vragen die ons bereiken via het telefoon-
in het vakje ‘stel hier uw vraag’. Vervolgens krijgt u een aantal
team en per e-mail worden opgenomen in de vraag- en antwoord-
vragen te zien, die gerelateerd zijn aan uw vraag. Als u daarop
module. Zo blijft de vraag- en antwoord module mede door uw
klikt, komt u op het antwoord terecht. Hopelijk bent u voldoende
inbreng actueel en helpt u met uw vraag ook weer andere deel
geholpen met dit antwoord.
nemers op weg. Wij zien uw vragen dan ook graag tegemoet op
Als dat niet zo is, dan kunt u nog aanvullende vragen stellen.
onze website.
Mocht uw vraag er niet tussenstaan, dan krijgt het pensioenfonds
Uiteraard blijven wij ook telefonisch en per e-mail bereikbaar voor
automatisch een melding dat uw vraag er niet bij staat. Wij zorgen
al uw vragen.
•
focus maart 2012
13
verandering(en)
arbeidsongeschiktheidsbepalingen blijven abstract totdat u het nodig hebt daarom is het toch zaak op de hoogte te zijn
Reglements wijzigingen Aanpassing Arbeidsongeschiktheidsbepalingen Pensioenreglement 2006
Tijdens arbeidsongeschiktheid heeft u recht op een arbeidsongeschiktheids pensioen en voortzetting van uw pensioenopbouw. De arbeidsongeschiktheids bepalingen in het pensioenreglement sluiten aan bij de Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA) die door het UWV wordt uitgevoerd. De WIA is een complexe wet die in de praktijk veel uitvoeringsproblemen geeft. In het arbeidsvoorwaardenoverleg zijn nieuwe afspraken gemaakt over de aanpassing en vereenvoudiging van de arbeidsongeschiktheidsbepalingen in Pensioen reglement 2006. Het bestuur van uw pensioenfonds heeft deze nieuwe afspraken recent in het pensioenreglement vastgelegd. In dit artikel zetten wij de reglementswijzigingen voor u op een rij.
arbeidsongeschikt gedeelte en een arbeidsgeschikt gedeelte. De pensioenopbouw over uw arbeidsongeschikte gedeelte bedraagt 80%. Hierover betaalt u geen deelnemersbijdrage. De pensioenopbouw over uw arbeidsgeschikte gedeelte wordt berekend op basis van het inkomen dat u met werken verdient.
AOW gaat voortaan in op uw verjaardag De overheid heeft besloten dat de AOW vanaf 1 april
4. Einde dienstverband KLM
2012 niet meer ingaat op de eerste dag van de
Eindigt uw KLM-dienstverband tijdens de loongerelateerde uit
maand waarin u 65 wordt (nu de AOW-leeftijd),
keringsperiode van UWV? Dan gaat uw arbeidsongeschiktheid
maar op de dag waarop u 65 wordt. De Eerste Kamer
pensioen direct na beëindiging van uw dienstverband in (en niet
heeft recent ingestemd met het wetsvoorstel
na beëindiging van de loongerelateerde uitkeringsperiode).
hierover. Door het verschuiven van de ingangsdatum
De pensioenopbouw over uw arbeidsongeschikte gedeelte wordt
ontvangt u in de maand waarin u 65 wordt minder
voor 80% voortgezet.
AOW. Hoeveel minder hangt af van de dag waarop u jarig bent. De wijziging van de ingangsdatum
5. Verlagen arbeidsongeschiktheidspercentage
geldt voor de AOW. De ingangsdatum van uw het
Het pensioenfonds kan de hoogte van uw arbeidsongeschiktheids-
pensioen dat u ontvangt van Algemeen Pensioen-
pensioen en de bijbehorende pensioenopbouw verlagen.
fonds KLM wijzigt niet en blijft dus de eerste dag
Dit gebeurt als het UWV bij de opgave van uw mate van arbeids
van de maand waarin u de pensioengerechtigde
ongeschiktheid nog geen rekening heeft gehouden met uw inkom-
leeftijd bereikt.
sten uit arbeid. Het pensioenfonds kan u verzoeken om gegevens over uw arbeidsinkomen te verstrekken.
AOW Als u in Nederland woont of werkt, bent u vanaf uw
1. Pensioengrondslag
• Gedeeltelijk arbeidsongeschikt (35-80%)
6. Deeltijdpensioen en arbeidsongeschiktheid
15de tot uw 65ste verplicht verzekerd voor de AOW.
Het arbeidsongeschiktheidspensioen en de voortzetting van de
Bent u gedeeltelijk arbeidsongeschikt, dan heeft u over de
Bij gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid kunt u over uw arbeids-
U bouwt per jaar 2% AOW op. Heeft u altijd in
pensioenopbouw tijdens arbeidsongeschiktheid worden voort-
periode dat u van UWV een loongerelateerde uitkering
geschikte gedeelte deeltijdpensioen opnemen. U behoudt dan uw
Nederland gewoond of gewerkt, dan keert de Sociale
aan berekend op basis van uw pensioengrondslag aan het einde
ontvangt een vaste pensioenopbouw van 93%. Deze vaste
arbeidsongeschiktheidspensioen en de pensioenopbouw over uw
Verzekeringsbank als u 65 jaar bent de volledige
van het tweede ziektejaar (was: einde eerste ziektejaar).
pensioenopbouw is ongeacht uw exacte mate van arbeids-
arbeidsongeschikte gedeelte. De uitkering van het UWV wordt niet
AOW uit, 50 jaar x 2 % = 100%.
ongeschiktheid en duurt - afhankelijk van uw arbeidsver
op het deeltijdpensioen in mindering gebracht.
Voor elk jaar dat u tussen uw 15de en 65ste niet in
2. Vaste pensioenopbouw:
leden - minimaal 3 en maximaal 38 maanden.
Bij aanvang van het derde ziektejaar ontvangt u een arbeids
• Minder dan 35% arbeidsongeschikt
ongeschiktheidsuitkering van UWV als u 35% of meer arbeids
Bent u minder dan 35% arbeidsongeschikt, dan heeft
Nederland hebt gewoond of gewerkt, wordt uw AOW gekort met 2%. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren als Wilt u meer weten?
u een periode in het buitenland hebt gewerkt of
ongeschikt bent. U heeft bij aanvang van het derde ziektejaar
u tijdens een periode van minimaal 3 en maximaal 38
U kunt het pensioenreglement inzien
gewoond of pas later in Nederland bent komen
(in aanvulling op de uitkering van UWV) alleen recht op een
maanden een vaste pensioenopbouw van 100%.
via de website van het pensioenfonds
wonen.
www.klmgrondfonds.nl
arbeidsongeschiktheidspensioen van het pensioenfonds als u volledig én duurzaam arbeidsongeschikt bent.
3. Splitsing van pensioenopbouw:
Voor meer informatie over de AOW kunt u
Bent u na afloop van de loongerelateerde uitkeringsperiode
Dit jaar verschijnt ook de brochure over
de website van de Sociale Verzekeringsbank
De pensioenopbouw verloopt dan als volgt:
gedeeltelijk arbeidsongeschikt? Dan ontvangt u van UWV een
Arbeidsongeschiktheid en pensioen.
raadplegen www.svb.nl
• Volledig arbeidsongeschikt (80-100%)
vervolguitkering en heeft u (in aanvulling op deze uitkering)
Deze kunt u dan opvragen bij het pensioen-
Bent u volledig arbeidsongeschikt dan wordt uw pensioen-
recht op een arbeidsongeschiktheidspensioen van het
fonds of downloaden via de website.
opbouw voor 80% voortgezet. 14
pensioenfonds. Uw pensioenopbouw wordt gesplitst in een focus maart 2012
15
Betaaldata pensioen 2012 Financiële positie van het Pensioenfonds Wat doet een bestuurder?
mijn blik blijft op de toekomst gericht Colofon Focus verschijnt driemaal per jaar en wordt verstuurd aan deelnemers en gepensioneerden van het Algemeen Pensioenfonds KLM. Redactie Blue Sky Group B.V., Amstelveen Redactieadres Redactie Focus, Postbus 123, 1180 AC Amstelveen E
[email protected] Tekst Blue Sky Group B.V., Amstelveen, Lamar communicatie, Amsterdam Art direction, ontwerp en opmaak Frissewind_visuele communicatie, Amsterdam Fotografie Sjaak Ramakers, Utrecht, Reinier Gerritsen, Amsterdam, Don Wijns, Amsterdam e.a. Illustratie Bart Sparnaaij, Berlijn Druk Drukkerij Aeroprint, Ouderkerk aan de Amstel
www.klmgrondfonds.nl
contact E
[email protected] T (020) 426 62 10 F (020) 426 63 85
