"Terugblik 2e editie grote ideeënwinkel" driemaandelijks magazine - 28e jaargang - winter-edilie '10 - redactie: Livornostraat 25,1050 Brussel

"Ouderen en eenzaamheid in de kijker" "Terugblik 2e editie grote ideeënwinkel" driemaandelijks magazine - 28e jaargang - winter-edilie '10 - redactie: Livornostraat 25,1050 Brussel

pJ:!J!-e-

VrfrfI
Colofon Courant is het driemaandelijks tijdschrift

flÜ!<J:JC/L6

Telefoon: 025385905

van de Liberale Beweging voor Volksontwikkeling.

Fax: 02 538 20 82

In samenwerking met de Liberale Mutualiteit.

E-mail: [email protected] Website: www.lbwzw.be

Redactie A. De Vos, C. Moreau, N. Fiems, P Lauwrijs,

Abonnementen

M. Coevoet, R. Van Hee, F. Fluyt,

€ 7,00 door betaling op het rekeningnummer:

K. Vermeulen, L. De Vos, L. Dierkens

BE39 3100 0051 7119 van de L.BV Prijs per afzonderlijk nummer: € 2,50

Hoofdredacteur Frederik Fluyt

Verantwoordelijke

uitgever

Frederik Fluyt, Abonnementenbeheer

Livornostraat 25, 1050 Brussel

Christine Moreau Druk Briefwisseling

en verzendadministratie

Alle briefwisseling in verband met de redactie, de abonnementen en de advertenties dienen gericht aan: Courant, Livornostraat 25, 1050 Brussel

Drukkerij Perka, Maldegem, Telefoon: 050 71 60 71

04

Editoriaal Op de trein tussen Leuven en Brussel

05

Sociaal 'Only the lonely', Ouderen en eenzaamheid in de kijker Online bankieren Ouder worden en vergeten Meer dan ooit aandacht voor personen met een handicap Studiedag Vlaamse Ouderenraad - Armoede treft 1 op 5 ouderen

17

o

Verenigingsnieuws Vrijwilliger in de kijker Afscheid van Jacky Raymaekers als voorzitter van LBV Het nieuwe LBV bestuur voorgesteld Nieuwe educatieve medewerker Brabant Terugblik 2e grote editie ideeënwinkel Mijn korte ritten? Die stap of fiets ik! LBV jasjes Nieuws uit de provincies Mobiele keukens

26

Actualiteit De RVP helpt bij het berekenen van uw toekomstig pensioen

27

Cultuur Oude helden voor het jonge volkje - Leonard Cohen Amerika, dit is onze geschiedenis Tussen Hemel en hel

32

Gezondheid Gezonde voeding

36

Cursiefje "The life of a tourist"

38

Activiteitenkalender Antwerpen Limburg Oost-Vlaanderen Brabant West-Vlaanderen

...

Roy Orbison, Will Tura, Elvis Presley, ... haast ontel-

Eenzaamheid is een persoonlijke ervaring van een

baar zijn ze, de artiesten die voor hun evergreens

onplezierig gemis aan bepaalde sociale relaties.

inspiratie geput hebben uit al dan niet vermeende

Hierbij kan het gaan om het verschil tussen de sociale

eenzaamheidsgevoelens.

relaties die iemand wenst en de relaties zoals die men

Ondanks dat het een

veel bezongen thema betreft, blijft eenzaamheid in

werkelijk heeft. Het kan ook zijn dat de kwaliteit van de

het dagelijkse leven vaak verborgen. Nochtans is

kennis- en vriendschapsbanden die men heeft, niet

eenzaamheid een fenomeen waarmee velen onder

voldoet aan de persoonlijke verwachtingen. Iemand

ons te maken kunnen hebben, hetzij tijdelijk, maar

kan bijvoorbeeld best over een grote kennissenkring

soms ook langdurig. Ouderen lopen een verhoogd

beschikken, maar zich toch eenzaam voelen omdat hij

risico op eenzaamheid. Kan een seniorenvereni-

of zij vooral op zoek is naar genegenheid en dat niet

ging als de LBV een rol spelen in het tegengaan

kan terugvinden in de eerder afstandelijke vriend-

van eenzaamheidsgevoelens?

schapsbanden waarover hij of zij beschikt. Eenzaamheid is dus in de eerste plaats een persoonlijk aanvoelen en valt niet zomaar van buitenaf a.d.h.v. objectieve

Voor een goed begrip

criteria vast te stellen.

Eenzaamheid en sociaal isolement worden vaak in één

Dit is net het verschil met het begrip sociaal isolement.

adem genoemd. Alhoewel er raakpunten zijn, is het -

Hier is wel sprake van een reëel klein netwerk. Daar

zeker met het oog op het herkennen van eenzaamheid

waar eenzaamheid eerder duidt op de (of het gemis

en het nemen van mogelijke acties binnen de context

aan) kwaliteit van de sociale contacten, is bij sociaal

het sociaal-culturele verenigingsleven - van belang om

isolement de omvang van iemands netwerk de belang-

het onderscheid tussen beide begrippen duidelijk te

rijkste invalshoek. Alhoewel eenzaamheid een gevolg

stellen.

"Eenzeemneio komt voor in alle generaties en is zeker niet strikt leeftIjdsgebonden " kan zijn van sociaal isolement, is het niet zo dat een

Cijfers en risico's

persoon die sociaal geïsoleerd geraakt, met eenzaamheidsgevoelens te kampen heeft.

Cijfers over het voorkomen van eenzaamheid onder de oudere bevolking vinden we o.a. terug in het Leefsitua-

Iedereen kent in zijn buurt of kennissenkring wel een'

tieonderzoek Vlaamse ouderen (2001). Geruststellend

oudere die vaak alleen is, maar daarop gesteld lijkt te

is dat eenzaamheidsgevoelens

zijn. Iemand die heel weinig contact heeft met andere

verschijnsel vormt: slechts een op vijf SS-plussers

mensen, hoeft zich inderdaad niet noodzakelijk een-

voelt zich soms eenzaam en 7% verklaart zich vaak

zaam te voelen indien hij of zij dit niet als een gemis

eenzaam te voelen. De cijfers wijzen wel uit eenzaam-

ervaart.

zeker geen algemeen

heidsgevoelens evenredig toenemen met de leeftijd, zo verklaart 40% van de 80-plussers zich (soms)

Dit wil uiteraard niet zeggen dat sociaal isolement en

eenzaam te voelen. Ook oudere vrouwen voelen zich

gevoelens van eenzaamheid geen verband houden

duidelijk eenzamer dan mannen, ongeacht de leeftijd.

met elkaar. In de praktijk zullen de kwaliteit van de con-

Recentere cijfers over het voorkomen van eenzaam-

tacten en de omvang ervan, een wederzijdse invloed

heid vinden we terug in het rapport van de gezond-

uitoefenen op het sociaal welzijn van ieder van ons.

heidsenquête 2008.

Sommige auteurs beschrijven volgende gradaties: Sociaal weerbaren:

zij hebben veel contacten en

voelen zich niet eenzaam; Contactarmen:

hebben weinig sociale contacten,

7,5% van de oudere bevolking gaf aan ontevreden te zijn over hun sociale contacten. Ter vergelijking, voor de ganse bevolking bedraagt het percentage 6,3%. Bij de personen van 65 jaar en ouder zijn vrouwen

maar voelen zich niet eenzaam;

meer ontevreden dan mannen (9,6% bij vrouwen,

Eenzamen: hebben veel sociale contacten, maar

4,7% bij mannen). Ook bij de hoogste leeftijdsgroep

voelen zich toch eenzaam;

komt ontevredenheid over de sociale contacten meer

Sociaal geïsoleerden:

voor dan bij andere leeftijdsgroepen. Een Nederlands

dit zijn mensen die zowel

weinig contacten hebben, als aangeven zich een-

onderzoek bevestigt dat gevoelens van eenzaamheid

zaam te voelen;

exponentieel toenemen vanaf de leeftijd van 75 jaar.

Eenzaamheid kan zich op verschillende manieren

Ook hier is enige nuance op zijn plaats. Eenzaamheid

uiten. Zo wordt een onderscheid gemaakt tussen

komt voor in alle generaties en is zeker niet strikt leef-

emotionele en sociale eenzaamheid. Emotionele

tijdsgebonden. Jammer genoeg leeft bij een aanzien-

eenzaamheid wordt ervaren als een sterk gemis rond

lijk deel van de bevolking het beeld van de ouderen

de afwezigheid van een intieme relatie of de hechte

als zijnde vereenzaamd en geïsoleerd. Wel is het zo

band met een partner of een hartsvriend(in). Sociale

dat wanneer mensen ouder worden, ze in toenemende

eenzaamheid is gekoppeld aan het gemis van beteke-

mate te maken hebben met factoren die eenzaam-

nisvolle relaties met een bredere groep mensen om je

heid veroorzaken of verergeren. Zo is de kans bij een

heen, zoals kennissen, collega's, buren, mensen die

oudere vele malen groter dat hij in zijn leven gecon-

dezelfde belangstelling delen, enz. Uit onderzoek komt

fronteerd is geweest met het verlies van een partner,

naar voren dat emotionele eenzaamheid als ernstiger

broer, zus of vriend. Ook het bekende 'zwarte gat'

beleefd wordt dan sociale eenzaamheid. Mensen die

waarin men na een pensionering in zou kunnen vallen,

zowel sociaal als emotioneel eenzaam zijn, ervaren dit

kan aanleiding geven tot vereenzaming. We sommen

als de ernstige vorm van eenzaamheid.

enkele risicofactoren op: Burgerlijke

staat: eenzaamheid komt aanzienlijk

minder voor onder getrouwde mensen. Gescheiden en verweduwde mensen hebben relatief de groot-

ste kans op eenzaamheid. Volgens een Nederlands

tijdelijke aard. Het wordt wel een probleem wanneer

onderzoek wordt het hoogste percentage aange-

eenzaamheidsgevoelens voortduren en iemand geen

troffen onder alleenstaande vrouwen van middel-

mogelijkheid ziet of heeft om de eenzaamheid te door-

bare leeftijd.

breken. Eenzaamheid van langdurige aard vermindert

Hieruit mag men echter geen eenzijdige conclusies

de kwaliteit van leven en kan tot ernstige psychische

trekken. Eenzaamheid komt immers ook voor onder

en lichamelijke klachten leiden. Uit onderzoek blijk dat

mensen met een partner, vooral dan wanneer de

eenzaamheid en sociaal isolement sterk samenhangen

relatie van minder goede kwaliteit is. Eveneens

met klachten als depressie, slaapproblemen, angst-

zijn lang niet alle partnerlozen eenzaam. Wie over

stoornissen, verminderde afweer en hart- en vaat-

een uitgebreid netwerk beschikt en minstens één

ziekten. Bovendien doen eenzame mensen vaker een

diepgaande relatie heeft zou zelfs beter gewapend

beroep op de gezondheidszorg.

zijn tegen eenzaamheid t.o.v. iemand die alleen een

Daarmee is langdurige eenzaamheid niet enkel een

partnerrelatie heeft.

individueel, maar ook een maatschappelijk probleem.

Gezondheidstoestand:

gezondheidsproblemen

Het is echter niet eenvoudig om de achterliggende

(zowel geestelijk als lichamelijk) en daarmee sa-

oorzaak van klachten die samenhangen met eenzaam-

menhangend, een verminderde mobiliteit verhin-

heid als dusdanig te herkennen. Eenzame ouderen

deren de mogelijkheden om sociale contacten te

lopen niet graag te koop met hun gevoelens en ook

onderhouden.

de omgeving is niet altijd bereid om af en toe een luisterend oor te bieden. Zelfs indien men kan terugval-

-

Woonomgeving:

Gemiddeld genomen blijken

mensen die in flatgebouwen wonen minder contact

len op goede vriendschapsbanden, worden bepaalde signalen wel eens genegeerd. Eenzaamheid is dan

te hebben met buren en zich eenzamer te voelen

ook in grote mate een verborgen probleem waar nog

dan personen die een eengezinswoning betrekken.

steeds een taboe op lijkt te rusten.

Ook buurten met een hoge etnische diversiteit kunnen eenzaamheid in de hand werken, waarschijnlijk als gevolg van de beperkte buurtcontacten die

Rol van het verenigingsleven?

ouderen met elkaar hebben. Het zal ondertussen duidelijk zijn dat de achtergron-

Armoede: veel sociale activiteiten kosten geld en

den, oorzaken en gevolgen van eenzaamheid en

vormen vaak een van de eerste uitgavenposten

sociale isolatie samen een complex beeld vormen.

waarop bespaard wordt. Ook is er sprake van

Mensen die onder langdurige eenzaamheid lijden en er

een beperkte mobiliteit bij mensen die in armoede

eventueel de lichamelijke of psychische gevolgen van

leven, omdat er weinig geld is voor vervoer.

dragen, hebben niet altijd baat bij het louter verruimen van de contactmogelijkheden.

Een weduwenaar intro-

duceren in een kaartersclubje heeft bijvoorbeeld weinig

Een individueel én maatschappelijk probleem

zin, wanneer hij vooral zijn overleden vrouw mist. Hij zou wel baat kunnen hebben bij een cursus over zingeving en omgaan met verlies.

Vrijwel iedereen kent eenzame momenten in het leven. Gevoelens van eenzaamheid hoeven daarom ook

Wil men iets ondernemen om eenzaamheidssituaties

niet altijd problematisch te zijn. Na een ingrijpende

te verbeteren, dan dient men dus rekening te hou-

gebeurtenis slagen de meesten er in om de draad van

den met het type en de achtergronden van iemands

het leven weer op te pakken en is eenzaamheid van

eenzaamheidsgevoelens. Vanuit deze benadering kun-

"Seniotenvetemçinçer. kunnen bijdragen aan een mentaliteitsverandering ten aanzien van eenzaamheid bij senioren 11

nen mensen op drie manieren geholpen worden om

op zich moeilijk na te gaan, maar men kan minstens

eenzaamheid te verwerken:

uitgaan van een preventief eHect.

de wensen en behoeften aanpassen aan de realiteit;

Met ontmoetingsactiviteiten

het gemis minder erg maken door een andere oete-

op min of meer dezelfde wijze, los van hun persoon-

betrek je alle deelnemers

kenis te geven aan de situatie;

lijke motivering of beweegredenen. Men kan ook meer

de kennissenkring ontwikkelen door deze uit te

gericht en op het niveau van het individu werken door

breiden of de kwaliteit ervan te verbeteren.

cursussen, voordrachten en gespreksgroepen

te

organiseren over een specifiek aspect dat samenvalt Vooral deze laatste, en eventueel ook de tweede actie,

met het probleem van de vereenzaming. Denk maar

is zeker realiseerbaar in een verenigingsverband

aan thema's als rouwverwerking, assertiviteitscursus-

als de

LBV. Geheel terecht trouwens, want wanneer we kijken

sen, sociale vaardigheden, enz. Via deze weg kan men

naar het profiel van onze leden, dan blijkt een behoor-

zich rechtstreeks richten tot eenzame mensen. Een

lijk deel een verhoogd risico op eenzaamheid te heb-

probleem hierbij is evenwel het bereiken van mogelijk

ben. Uit een schriftelijke enquête die de LBV in 2009

geïnteresseerden. Zoals eerder aangehaald, geven

hield onder 1.041 leden blijkt dat 40% van de leden po-

mensen niet graag toe dat ze zich eenzaam voelen. De

pulatie alleenstaand is. Het percentage alleenstaanden

term 'eenzaam' kan dan ook best vermeden worden bij

blijkt bovendien uitgesproken leeftijdsgebonden

het werven van deelnemers.

te zijn

en kan oplopen tot 80% bij de oudste leeftijdsgroep. Dergelijke activiteiten kunnen, al dan niet professioneel Alhoewel welzijn geen hoofddoelstelling

vormt voor

omkaderd, op het lokale verenigingsniveau georgani-

een socio-culturele vereniging als de onze, vallen uit

seerd worden. Mits voldaan wordt aan enkele rand-

de activiteiten sowieso een aantal positieve effecten op

voorwaarden, kan men binnen de vereniging kiezen

te tekenen die tot meer welzijn kunnen bijdragen. De

voor een grootschaligere aanpak. Een belangrijk on-

vele ontmoetingsactiviteiten

derdeel hiervan vormt de deskundigheidsbevordering

die binnen onze vereni-

ging plaatsvinden (in 2009 waren er dat 2.101) zijn

van vrijwilligers die bijvoorbeeld betrokken zijn bij het

stuk voor stuk waardevolle initiatieven waar sociale

onthaal van nieuwe leden of het onderhouden van con-

contacten en gezelligheid gecombineerd worden

tacten met niet-mobiele leden. Op deze wijze kan de

aangeboden en die leiden tot het versterken van het

kwaliteit en het effect van mogelijke acties verhoogd

sociaal netwerk van de leden.

worden. Voorbeelden hiervan zijn kadervormings-

Ondanks dat het accent van de verenigingsactiviteiten

thema's als 'activerend huisbezoek' of een inleidende

zich meestal richt op de activiteit zelf of op de gezel-

cursus over aspecten van eenzaamheid.

ligheid, ontstaan tevens de randvoorwaarden om contacten te leggen en te onderhouden. Of daarmee

Tenslotte kunnen de seniorenverenigingen

de eenzaamheid daadwerkelijk verminderd wordt, valt

tot meer voorlichting of zelfs een mentaliteitsverande-

bijdragen

ring ten aanzien van eenzaamheid bij senioren. Grote uitdagingen liggen in het bewust én alert maken van de bevolking voor het probleem en het bijschaven van de beeldvorming. Bronnen Eenzaamheid:

verkenning/Jan

Willem van de Maat,

Renske van der Zwet; De aanpak van misverstanden, feiten en misvertanden/Tineke

Fokema en Pearl Dijktra;

Eenzame ouderen: mythe of realiteit?/ Lut Vanden Boer & I
-

..

.....

.

.•.

A

•••

-

..

Om een online bankier-sessie te starten

.-

.•.

In eerste instantie

-. -

naar de desbetreffende

....

...

:. ...

bank firewall installeren

internetverbinding

.-

limieten stellen

••

het uitvoeren

We komen het allemaal wel eens tegen: je ziet een

gen' genaamd, moet ophalen en communiceren naar

oude bekende op straat en je wil deze persoon

je toehoorders.

aanspreken,

maar hoe heet die ook weer? Of je

vertelt aan een vriend of vriendin dat je onlangs een fantastische film op tv gezien hebt met een beroemde acteur. "En die bekende acteur speelde er

"Toch vergeet ik meer dan toen ik 20 à 30 jaar was"

ook in mee. Hoe heet hij ook alweer? Hij heeft jaren geleden nog de hoofdrol gespeeld in die film over

Hoe vaak horen we dat 50-plussers niet zeggen? Maar

de armoede bij de arbeiders vroeger, die gedeel-

wat is daar nu echt van waar? Die vraag stelde Michael

telijk in Aalst is opgenomen.

Portzky, neuropsycholoog verbonden aan het UZ Gent,

'Daens' was die film,

maar wie is die acteur nu toch?"

zich ook en daarom hield hij een onderzoek bij zijn patiënten. Hij stelde hen de vraag naar het aantal woor-

Als je dit ook wel eens tegenkomt, moet je niet meteen

den dat zij zouden kunnen reproduceren als hij hen

in paniek slaan, omdat je vermoedt dat je begint te

een lijst met 15 woorden zou voorlezen waar er geen

dementeren. Vergeten doen we allemaal wel eens. Als

enkel verband tussen is. De deelnemers verwachtten

jouw vriend of vriendin dan zegt: "Was dat niet Jan

dat ze tussen vijf en negen woorden zouden kunnen

Decleir?", zal je onmiddellijk zeggen: "Natuurlijk ja,

herhalen. Dat komt mooi overeen met de werkelijkheid,

Jan Decleir, hoe kon ik dat vergeten?" De naam 'Jan

want een studie toonde aan dat we gemiddeld zo'n

Decleir' is nu eenmaal een item dat je niet elke dag uit

zeven woorden kunnen onthouden in een dergelijke

je gigantische opslagplaats der gegevens, 'je geheu-

situatie. Er werd echter bij het onderzoek van Michael

Portzky ook gevraagd aan de deelnemers hoeveel

programmeren van de videorecorder of de digicorder.

woorden zij zouden kunnen onthouden als zij jonger

De term 'ouderdomsvergeetachtigheid'

waren en de meerderheid was ervan overtuigd dat zij

niet echt correct.

is dus eigenlijk

met gemak meer dan tien woorden zouden kunnen reproduceren; er waren zelfs enkele bluffers bij die'

Toch zien we enorm veel ouderen in de supermark-

aangaven dat zij vroeger zeker alle woorden zouden

ten rondlopen met een boodschappenlijstje

kunnen herhalen.

handen. Daar is op zich niets verkeerd mee, tenmin-

in hun

ste niet als je het gebruikt als controle-instrument

en

niet als afleesinstrument. De meesten gebruiken hun boodschappenlijstje

als gps voor het winkelen, maar

het is beter het lijstje eerst uit het hoofd te leren en te gaan winkelen met je geheugen als gps. Net voordat je naar de kassa gaat, haal je dan even je boodschappenlijstje, je 'spiekbriefje', boven om te controleren of je inderdaad alles in je winkelwagentje liggen hebt wat je nodig hebt.

"En toch vergeet ik meer dan vroeger" Dat kan zeker. Onze geheugencapaciteiten

zijn af-

hankelijk van onze gevoelstoestand. Ben je vermoeid of heb je last van een depressie, dan ga je minder goed onthouden. Ook medicatie heeft een invloed op ons geheugen, maar dan op een indirecte wijze. Heel wat ouderen nemen medicatie voor hun hart, om beter te kunnen slapen, ... De meeste geneesmiddelen hebben geen directe invloed op het geheugen, maar tasten wel ons aandachtsniveau aan. In heel wat bijsluiters staat geschreven dat het medicijn ons een versuft gevoel kan geven en dat we daarom extra voorzichtig moeten zijn als we gaan autorijden. Dat verminderd aandachtsniveau maakt ook dat we zaken Conclusie van het onderzoek: we denken massaal

minder goed opnemen in ons korte termijngeheugen

dat we vroeger meer konden onthouden dan nu. Toch

en dus ook niet moeilijker onthouden.

is dat in werkelijk niet het geval, want zowel jongeren als ouderen kunnen gemiddeld maar zeven van de

Let op: dit is geen oproep om je geneesmiddelen

vijftien woorden herhalen bij één keer luisteren. Ouder

maar gauw in de vuilbak te gooien om zo de wer-

dan

worden heeft echter wel een invloed op het tempo

king van je geheugen te verbeteren. Voorgeschreven

waarin we nieuwe info in ons geheugen opnemen. Jon-

medicatie heb je doorgaans echt wel nodig; we willen

geren hebben gewoon minder tijd nodig dan ouderen

je gewoon attent maken op het feit dat medicatie een

om nieuwe zaken aan te leren, denken we maar aan

invloed heeft op je aandachtsniveau en dat je dus niet

het werken met een nieuw computerprogramma

in paniek hoeft te slaan als je plots ondervindt dat je

of het

'Emotionele zaken onthouden we

gemakkelijker dan emotieneutrale zaken"

geheugen je af en toe eens in de steek laat.

het heel moeilijk om zaken op te nemen in het korte termijngeheugen en dus ook om ze te reproduceren.

Nog een leuk weetje: emotionele zaken onthouden

Zelfs met tips, bijvoorbeeld "Zat het woord 'tafel' bij

we gemakkelijker dan emotieneutrale zaken. Stel je

de vijftien woorden?", lukt het niet. Bij een persoon die

voor dat je gaat wandelen met iemand die je lange tijd

vergeetachtig is omwille van medicatie, depressie of

niet meer gezien hebt. Uiteraard hebben jullie mekaar

een andere reden, zal deze tip ervoor zorgen dat de

van alles te vertellen. Op een bepaald moment struikelt

persoon in kwestie wel kan aangeven of het woord

je gesprekspartner over een losliggende straatsteen en

'tafel' al dan niet bij de vijftien woorden zat.

valt. Wat er die dag besproken is, daarvan ben je een week later zeker 90 procent vergeten, wat helemaal

Wanneer je dus af en toe eens iets vergeet, hoef je niet

normaal is, maar dat hij gevallen is en waar dat precies

meteen te panikeren. Probeer de oorzaak na te gaan

gebeurd is, dat zal je een jaar later nog steeds weten.

en meestal is die zeker eenvoudig te achterhalen. Als je er iets aan kan doen, probeer dat dan. Als er niets aan gedaan kan worden of als de oplossing je meer

Wat is dan het verschil met dementie?

problemen kan bezorgen dan momenteel het geval is, stel jezelf dan gewoon gerust door te zeggen dat iedereen wel eens iets vergeet.

Laten we even teruggaan naar de 15-woordentest. Een persoon met dementie zal daar, bij een niet-helder moment, wellicht nul op scoren, want hij of zij heeft

Mario Schelfhout, Stafmedewerker

Liever Thuis

De Liberale Vereniging Handicap

van Personen met een

(LVPH) is opgericht

op 15 april 2010 om

spreekpunt. Ze zal de problemen bij de ziekenfondsen inventariseren en hun ervaringen registreren. Het is de

tegemoet te komen aan de noden van personen

bedoeling om de algemene werking beter te maken en

met een handicap.

de belangen van personen met een handicap op een

Op 27 oktober kwam de Raad

van Bestuur voor de tweede maal samen om de werking van deze vereniging

krachtige manier te verdedigen."

om te zetten in con-

crete doelen. De Liberale Mutualiteit heeft steeds aandacht gehad

Waarvoor kan je terecht bij de LVPH?

voor personen met een beperkinq en wil de gehandicaptenwerking

versterken door een gecoördineerd

De vereniging wil mensen informeren in verband met

optreden naar de overheid toe. De Liberale Vereni-

tegemoetkomingen,

beleidsveranderingen

en initiatie-

ging van Personen met een Handicap wil een sterke

ven in de welzijnszorg. Deze informatie is niet enkel ge-

organisatie uitbouwen die opkomt voor de belangen

richt naar personen met een handicap, maar ook naar

van personen met een handicap. Haar voorzitter, de

hun omgeving. Het is essentieel om de beeldvorming

heer Messiaen, is zeer toegewijd aan deze nieuwe

van de samenleving rond handicaps te veranderen en

vzw en hij is overtuigd van de meerwaarde ervan.

hiervoor is het belangrijk dat er duidelijke informatie

De heer Messiaen omschrijft de doelstellingen van

wordt gegeven.

deze vereniging als volgt: "De Liberale Vereniging van Personen met een Handicap vormen een centraal aan-

De Liberale Vereniging van Personen met een Han-

UOe Liberale Beweging van Personen met een /-Iandicap wil van zich laten horen dicap wil de moeilijkheden in kaart brengen. Mensen

JI

budget (PAB). Het PAB kan gebruikt worden om as-

met een handicap krijgen te maken met problemen die

sistentie te betalen en dit op verschillende domeinen,

zich op verschillende vlakken situeren. Zo zijn er struc-

zoals huishoudelijke en lichamelijke taken, verplaatsin-

turele knelpunten, zoals ontoegankelijke gebouwen,

gen, maar ook voor daguitstappen en andere vormen

onduidelijkheden over terugbetalingen, onrechtvaar-

van begeleiding. Het grote voordeel van dit budget is

digheden in verband met arbeidsplaatsen, ... Er zijn

dat de hulpvrager zelf kan beslissen aan welk soort

ook minder opvallende moeilijkheden, zoals sociale en

assistentie hij of zij zijn/haar budget besteedt. Zo kan

emotionele problemen. Veel mensen met een handi-

iemand die ondersteuning nodig heeft bij het doen van

cap worden onzeker, komen minder snel buiten, zijn

zijn/haar boodschappen zich hiervoor laten assisteren.

meer afhankelijk van hun partner of kunnen niet meer

Het PAB kan echter niet gebruikt worden voor verplaat-

gaan werken. Ook voor deze gevoelige onderwerpen

singsvergoedingen en dit belemmert de noodzakelijke

heeft de Liberale Vereniging van Personen met een

dienstverlening. Het is bijvoorbeeld onmogelijk om

Handicap aandacht.

met een persoon in een rolwagen boodschappen te doen en hierbij het openbaar vervoer te gebruiken.

Vaak wordt er naar mensen met een handicap bezorgd

Dit probleem werd aan de minister voorgelegd en om

gekeken en worden ze betuttelend benaderd. Dit

het belang kracht bij zetten, formuleerde de Liberale

moet veranderen zodat er op een actieve, positieve en

Vereniging van Personen met een Handicap hier een

gelijkwaardige manier wordt omgegaan met mensen

persbericht over.

met een beperking. Deze vereniging zal de belangen verdedigen op de nodige beleidsniveaus.

Wat onderneemt de LVPH? De Liberale Vereniging van Personen met een Handicap wil van zich laten horen. Er werden intussen dan ook al 3 persberichten opgesteld. Deze kwamen telkens tot stand vanuit verschillende kanalen. Zo kwam het eerste persbericht tot stand na een aantal klachten van onze leden. De klachten hadden betrekking op

Het laatste persbericht volgde uit de oprichting van

de (on)toegankelijkheid van tal van gemeentelijke

een bijzondere parlementaire commissie die seksueel

openbare gebouwen voor personen met een fysieke

misbruik moet onderzoeken. De Liberale Vereniging

beperking. De eis is duidelijk: wij verwachten dat de

van Personen met een Handicap is zich bewust van

lokale besturen in de toekomst meer inspanningen zul-

de kwetsbaarheid van mensen met een verstandelijke

len leveren om de toegankelijkheid van hun openbare

handicap omtrent seksueel misbruik. De vereniging

gebouwen te verbeteren, zodat personen met een

vraagt de commissie dan ook deze groep niet te

beperking, ongeacht hun leeftijd of het type handicap

vergeten.

die zij hebben, voldoende kunnen participeren aan de maatschappij. Kar/ien Oelanghe, Stafmedewerker Het tweede persbericht werd opgesteld om extra kracht bij een parlementaire vraag (2 september 2010) te zetten. Deze vraag had betrekking op de verzekeringen bij het gebruik van het persoonlijke-assistentie-

Liberale Vereniging van Personen met een Handicap

(LVPH)

Livornostraat 25 - 10.50.Brussel 0.2/5428726

- [email protected]

· .,.

Verenigingsnieuws Vrijwilliger in de kijker

ik mijn eerste job bij de Compensatiekas der Christelijke Patroons, Van ideologische strekkingen trok ik me toen niets aan, ik was al tevreden dat ik werk had, Nadat ik mijn legerdienst had volbracht, werd er in dat bedrijf massaal afgedankt en kon ik op zoek gaan naar een nieuwe baan, Zodoende kwam ik terecht bij de Interpatronale Compensatiekas, een private instelling die gerund werd door de liberale politicus Viktor Sabbe, Ik vond er niet alleen nieuw werk, meteen had ik ook een partijkaart van de PW op zak en sloot ik me aan bij het liberale ziekenfonds en het syndicaat. Dat was een fijne periode, maar na een dispuut ben ik het daar afgestapt en kwam ik terecht bij de toenmalige Rijkskas voor Rust- en Overlevingspensioen als opsteller, Hier heb ik me uiteindelijk kunnen opwerken tot gewestelijk directeur van de Rijksdienst voor Pensioenen, Ondertussen maakte ik ook carrière in de politiek, eerst als gemeenteraadslid en daarna in de provincieraad, Neen, niet namens de PW, maar voor de socialistische partij, Het zit namelijk zo, er werd mij de kans geboden om medewerker te worden op het kabinet van Sociale Voorzorg, destijds in handen van de socialisten Edmond Leburton, Louis Namèche en Frank Van Acker, Daar ik bij de bron zat van de politieke besluitvorming, was deze periode bijzonder leerrijk voor mij, Ik boekte verder electoraal succes, maar op den duur raakte ik ge'isoleerd door mijn eigen partij, Er heerst nogal wat afgunst in de politiek, zie je. Toen Brugs volksvertegenwoordiger Pierre Chevalier mij polste om terug de overstap te maken naar het liberale kamp

Op een miezerige novemberdag

maken we de rit

van Brussel naar Assebroek nabij Brugge. We hebben een afspraak met Gerard Stroobandt, voorzitter van LBG Groot-Oostkamp 15 jaar de inkomensspecialist

stichter-

en gedurende

namens de LBV in

de Vlaamse en federale ouderenadviesraden.

Een

heb ik niet geaarzeld, In mijn hart was de VLD immers altijd mijn eerste partij gebleven, Bij de eerstvolgende gemeenteraadsverkiezingen na mijn overstap, zijn veel kiezers mij gevolgd, wat mijn overtuiging staaft dat mensen in de eerste plaats voor de persoon, eerder dan voor een partij stemmen!

goede reden dus om het in dit interview ook over de pensioenen te hebben.

Je bent niet alleen voorzitter, maar ook stichter van LBG Groot-Oostkamp

Hoe ben je in de liberale familie terecht gekomen? Toen ik de pensioenleeftijd naderde, heb ik plaats Dat verliep via een grillig parcours. Na de oorlog vond

geruimd voor de jonge generatie politici. Stil zitten was

"Een seniorenadviesraad kan wel degelijk op het beleid wegen

echter niet aan mij besteed. Mijn volgende uitdaging

11

vaardigde van onze LBG-afdeling neemt de secretaris-

vond ik in de oprichting van een Liberale Gepensio-

functie waar in de Gemeentelijke Seniorenadviesraad

neerdenbond, dat was in 1996. Ik had me voorgeno-

van Groot-Oostkamp,

men om enkel nog op het lokale vlak actief te blijven,

volstrekte CD&V-meerderheidl

dit in een gemeente met een Een seniorenadviesraad

ware het niet dat toenmalig provinciaal LBG-voorzitter

kan wel degelijk op het beleid wegen, althans ik heb

Pierre Lust op de hoogte was van het feit dat ik onder-

de indruk dat de adviezen van onze seniorenadvies-

legd was in de pensioenmateries.

raad ernstig worden genomen.

Bijgevolg werd mij

gevraagd of ik geen interesse had om de LBV te vertegenwoordigen in het Vlaams Ouderen Overleg Komité

Wat mij motiveert? De dankbaarheid van de mensen.

en het Raadgevend Comité voor de pensioensector.

De ouderen betuigen nog oprechte erkentelijkheid.

En zo geschiedde het, van 1996 tot begin 2010 heb ik

Daar zie ik toch wel een verschil met de jeugd. Spijtig

mee vorm gegeven aan de adviezen over pensioen- en

dat ik het moet zeggen, maar het is zo.

inkomensmateries. Ben je tevreden over de samenwerking

met LBV?

De oprichting van de LBG-afdeling verliep aanvankelijk niet van een leien dakje. Eerst en vooral diende ik een

Na 15 jaar voorzitter te zijn kan ik enkel maar met lof

behoorlijke bestuursploeg samen te stellen. Door mijn

spreken over de professionele omkadering die LBV

vele contacten in de politiek en het verenigingsleven

biedt. De begeleiding van de educatieve medewerker

wist ik echter mensen te overhalen om aan te sluiten.

betekent voor ons een echte steun. Ook ben ik erg

Met succes, want na 2 jaar waren er reeds 300 leden

enthousiast over de vernieuwde stijl van Courant, het

aangesloten. Tot op de dag van vandaag kan onze

is beslist een goede zaak dat LBV met doordachte en

vereniging terugvallen op een solide ledenbasis. Op de

originele standpunten naar buiten komt. Zo heb ik met

maandelijkse bijeenkomsten verwelkomen we steevast

veel aandacht het 50-puntenprogramma

rond de honderd leden.

de nieuwe federale regering. Op de volgende leden-

gelezen voor

bijeenkomst van de afdeling zal ik de aanwezigen een Hoe zie je je rol als voorzitter?

kopij van dit memorandum overhandigen, onze achterban mag gerust weten waarmee we bezig zijn.

Mijn taak als voorzitter is erg uitgebreid. Zo verzorg ik de briefwisseling met de provinciale en landelijke

Binnenkort geef ik de fakkel van het voorzitterschap

koepel. Dat gebeurt nog op de klassieke manier, e-mail

door. Ik ben 81 jaar en wil het wat rustiger aan doen.

en internet zijn niet aan mij besteed. Ik zorg er ook voor

Toch heb ik me voorgenomen om tussen mijn vrienden

dat de leden tijdig ingelicht worden over het activiteiten-

te blijven en de afdelingsbijeenkomsten

bij te wonen.

programma en samen met de ondervoorzitster beheer

Leden die vragen hebben over hun pensioen kunnen

ik de financiën: Ik hou me bezig met de begroting en

steeds bij mij terecht. Het zou spijtig zijn mocht ik mijn

de opmaak van de rekeningen terwijl zij de betalingen

jarenlange ervaring in de pensioensector niet langer

beheert. We vormen een hecht team. Uiteraard hou

ten dienste kunnen stellen.

ik me ook bezig met de activiteitenkalender. Jaarlijks wordt er dan ook een bestuursvergadering geheel be-

Waaraan zouden we binnen onze organisatie

steed aan de samenstelling van het jaarprogramma.

nog kunnen werken?

Veel van onze afdelingen

LBV staat voor enkele uitdagingen. Het werven van

zijn ook actief

in de lokale adviesraden

leden en het vinden van gemotiveerde bestuursvrijwilligers is van cruciaal belang om het verenigingsleven

Dat geldt ook voor onze afdeling. Een bestuursafge-

gezond te houden. Ik heb het niet begrepen op op-

roepjes in de tijdschriften of de pers. Die worden arn-

Voorstel 2: we spijzen de pensioenkas

per gelezen en verdwijnen meteen in de prullenmand.

door de persoonlijke

Senioren zijn mensen met veel levenservarinq, die

van de werknemers te verhogen.

bijdragen

laten zich niet zomaar overhalen door een advertentie. Je moet senioren van mens tot mens aanspreken. Er

Ik zie weinig ruimte om de sociale bijdragen van de

bestaat geen grotere wervende kracht als de persoon-

actieve bevolking op te trekken. Ik zou meer prioriteit

lijke benadering.

geven aan de optimalisering van de fiscale inningen.

Ook moeten we er op toezien dat we de band met de

Voorstel 3: we laten het bedrijfsleven

Open Vld niet te ver laten vieren. Dit uiteraard met res-

voor de meerkost van de pensioenen.

opdraaien

peet voor ieders eigenheid: LBV als liberale belangenbehartiger voor de sociale en gezondheidsaspecten

Een economie die geen ademruimte wordt gegund,

voor de senioren, de Open Vld als politieke speler in

zal op den duur versmachten. Jobcreatie, daar gaat

het beleid. Ik meen dat er met de huidige, jonge voor-

het om. De sociale zekerheid kan maar blijven draaien

zitter (Alexander De Croo, n.v.d.r.) mogelijkheid is om

indien een voldoende groot aandeel van de actieve

over onze wederzijdse belangen overleg te plegen.

bevolking bijdraagt aan de repartitie. Maatregelen van de overheid inzake de financiering van de pensioenen

Je hebt jarenlang als pensioenspecialist

moeten zich dus ook richten op het bevorderen van de

voor de LBV onze belangen behartigd

tewerkstelling.

in diverse adviesraden. Stel dat je mee aan de onderhandelingstafel

van de nieuwe

federale regering mag aanschuiven.

Voorstel 4: in navolging van Frankrijk en Duitsland verhogen we de wettelijke pensioenleeftijd.

Er staan 10 voorstellen op de agenda die de financiering

van de pensioenen

De verhoging van de wettelijke pensioenleeftijd mag

veilig moeten stellen en waarover je vrijuit

geen taboe vormen, al zijn bruuske maatregelen uit

je mening mag geven.

den boze. Een geleidelijke verhoging moet zeker kun-

Laat maar komen vriend!

gekoppeld kunnen worden aan de werkzaamheids-

nen. De hoogte van de pensioenleeftijd zou eventueel graad. Het gaat immers niet zozeer om de pensioenVoorstel 1: we verlagen de wettelijke pensioenen.

leeftijd op zich, dan wel om het evenwicht dat bereikt dient te worden tussen de actieve en niet-actieve

Daar kan geen sprake van zijn, het huidige solidart-

bevolking om het stelsel betaalbaar te houden.

teitsmechanisme kan onder geen beding teruggeschroefd worden. Dit zou enkel maar in de kaart spelen

Voorstel 5: We trekken de pensioenleeftijd

van de banken en de private pensioenfondsen die

maar zorgen er voor dat de huidige leeftijd

niet op,

klaar staan om met "aantrekkelijke procenten" klanten

van 65 jaar in de praktijk gerespecteerd

wordt.

te lokken. Ik pleit minstens voor de opwaardering van de laagste pensioenen en een billijke indexering van

Akkoord, ik ben te vinden voor de herwaardering van

de pensioenuitkeringen.

een vaste pensioenleeftijd! Door allerhande gunst-

"Een grondige tietvoïminç; van de pensioenen dringt zich op. Oe nieuwe regering mag niet langer talmen" maatregelen zien we dat slechts een beperkt deel van

Voorstel 8: We schaffen het plafond af voor

de werknemers tot hun 65ste blijft werken, Degenen

de toegelaten

arbeid voor de gepensioneerden.

die dit wel doen, worden wel eens voor gek verklaard, Een ongezonde mentaliteit die dringend moet worden

Volledig akkoord, maar pas dan meteen ook het fiscale

omgekeerd,

aspect aan, Nu wordt een gepensioneerde die beperkt bijverdiend twee keer belast: zijn extra inkomsten

Voorstel 6: We breiden de 2de pijler uit,

worden opgeteld bij het totaal belast inkomen met een hogere aanslagvoet als gevolg, Daarenboven verhoogt

het aanvullend stelsel, voor alle sectoren.

zijn belastbaar inkomen nog eens doordat de vrijstelJe mag er niet van uitgaan dat het wettelijk pensioen

ling voor vervangingsinkomens

voldoende zal zijn, Zodoende is bijvoorbeeld een

dert.

proportioneel vermin-

groepsverzekering een welkome aanvulling op het Voorstel 9: we dringen het brugpensioen

inkomen voor wie met pensioen gaat. Maar van een

terug.

algemene verplichting hoor ik liever niet spreken, als individu dien je zelf de keuze te maken om al dan niet

Voor de zware beroepen vormt het brugpensioen een

voor een appeltje voor de dorst te zorgen, Maar nog-

verantwoorde maatregel om arbeiders vervroegd op

maals wens ik te benadrukken, dat dit niet mag leiden

rust te laten gaan, Voor andere sectoren lijkt brugpen-

tot een beknibbeling van het wettelijk pensioen,

sioen mij een onzinnige maatregel die de maatschappij veel geld kost.

Voorstel 7: We romen de ambtenarenpensioenen

af

tot op het niveau van de privé...

Voorstel 10: We laten alles zoals het is.

Geen sprake van! Als gepensioneerd ambtenaar maak

Ja, dat is het makkelijkste, we doen niets en drinken

ik uiteraard bezwaar, al moet ik toegeven dat er be-

een pint! Maar alle gekheid op een stokje, het is duide-

paaide ambtenarenpensioenen

lijk dat één maatregel niet zal volstaan, een grondige

zijn die verhoudings-

gewijs misschien wel aan de hoge kant liggen,

omvorming van de pensioenen dringt zich op, De

Maar je mag geen appels met citroenen vergelijken,

nieuw te vormen regering kan het zich niet permitteren

Vergeet immers niet dat het ambtenarenpensioen

nog langer te talmen,

als

een uitgesteld loon beschouwd wordt én dat het steunt op een solidariteitsmechanisme

binnen het overheids-

apparaat. Hoe kijk je dan aan tegen de verschillen tussen het pensioen

van een contractuele

en een statutaire ambtenaar? De term 'willekeur' ga ik zeker niet in de mond nemen, maar ik erken wel dat de verschillen in de uitkeringen van beide statuten niet altijd op een rationele basis steunen, Indien een contractuele werknemer jarenlang hetzelfde werk verricht heeft als zijn vastbenoemde collega en kan buigen op een goede evaluatie, dan lijkt het me maar normaal dat hij net voor z'n pensioen alsnog een vaste benoeming in de wacht sleept.

Interview: Frederik Fluyt

Afscheid van Jacky Raymaekers als voorzitter van LBV

Als gewezen financieel directeur van de Landsbond van Liberale Mutualiteiten, legde hij ook in zijn voorzitterstaken veel precisie en nauwkeurigheid aan de

Op de algemene vergadering

van 23 september

dag. Financiële stukken, verslagen, werkdocumenten

nam Jacky Raymaekers afscheid als voorzitter van

en voorstellen werden door hem minutieus voorbe-

de LBV. Net geen 7 jaar heeft hij het voorzitterschap

reid, evenals de vele vergaderingen die hij geleid of

op zich genomen, een functie die hij met een niet

bijgewoond heeft. Als voorzitter hanteerde hij vaak een

aflatende ijver tot op het einde van zijn mandaat

onomwonden stijl en - mits goed beargumenteerd of

heeft volbracht.

met feiten onderbouwd - stond hij evenzeer open voor andere zienswijzen, ideeën en voorstellen. Iedereen

Onder zijn impuls werden de statuten van LBV geactu-

die hem respectvol en oprecht benaderde, vond in

aliseerd en werden tevens de statuten van de provin-

hem een sterke medestander.

ciale geledingen op dezelfde leest geschoeid. Ook het huishoudelijk reglement kreeg een grondige opknap-

Uit erkentelijkheid voor de jaren inzet en ook omdat we

beurt, zodoende dat deze een duidelijke leidraad zou

hopen af en toe een beroep te kunnen doen op zijn

vormen voor zowel onze landelijke, provinciale en

kennis of oordeel, stond het bestuur er op om hem de

lokale bestuursleden als voor de vrijwilligers en de

titel van erevoorzitter toe te kennen.

professionele medewerkers. De eenheid binnen de LBV-structuren lag hem na aan het hart en mede dank-

We hopen Jacky Raymaekers nog op vele van onze

zij zijn inzet en overtuigingskracht, is hij er in geslaagd

activiteiten te mogen ontmoeten en wensen hem een

om LBV als entiteit te consolideren.

fijne 'tweede' pensioen periode toe.

Ook werden onder zijn voorzitterschap op sociaalcultureel vlak ernstige inspanningen gedaan om de werking bij te sturen en aan te passen aan de vereisten van het decreet betreffende het sociaal-cultureel volwassenenwerk. Dit leidde dan ook tot een positieve beoordeling van de Vlaamse Overheid. Naast deze verwezenlijkingen, zijn er ook de ogenschijnlijk kleine tussenkomsten die Jacky Raymaekers de voorbije jaren heeft gedaan en die velen allicht ontgaan zijn, maar die soms wel degelijk het verschil hebben gemaakt. Zijn uitgebreide contacten in de politiek en in de liberale mutualiteit hebben de werking van LBV vaak vooruit geholpen. Jacky Raymaekers was ook een aanwezige voorzitter en dat werd door velen geapprecieerd. De kadervormingsdagen in Blankenberge, studiedagen en vrijwilligersbijeenkomsten in Wemmel stonden steevast op zijn agenda. Contact houden met de bestuursvrijwilligers en het personeel vond hij een belangrijk aspect van zijn voorzitterschap.

Nieuwe educatieve medewerker Brabant

Het nieuwe LBV-bestuur voorgesteld Eveneens op 23 september, werd het nieuwe bestuur van de LBV geïnstalleerd. De heer Philippe Janssehs werd verkozen als voorzitter. Eerste en 2de ondervoorzitter zijn respectievelijk René Slaets en André Van Hex. Gilbert Raymaekers is secretaris, Etienne Vancraenenbroeck is adjunct secretaris-penningmeester

en

Jan De Clercq neemt de functie van penningmeester waar. De overige leden van de raad van bestuur zijn de heren Lodewijk Peeters, Jean Festraets, Cor Stappers, Roni De Waele, Marc De Meue, Herman Holderbeke, John Delaere, Danny Jamart, Geert Messiaen, Theo Van Droogenbroeck

en de dames Francine Van De

Paer, Els Pirar en Georgette Wertz.

Mobiele keukens Afdelingen die van plan zijn om een kookactiviteit in te richten of warme hapjes wensen aan te bieden

Ik ben Lotte Dierkens en sinds 1 okotober in dienst als

tijdens een evenement, kunnen bij LBV terecht voor

educatief medewerker van LBG Brabant.

een elektrisch kookstel en kookgerei. In totaal zijn er

Ik ben 22 jaar en heb net mijn diploma sociaal-cut-

drie kookstellen met telkens 2 kookplaten beschikbaar.

tu reel werk op zak. Ik ben jaren actief geweest in het

Voor meer info, contacteer het landelijke secretariaat.

jeugdwerk binnen mijn gemeente, Sint-Pieters-Leeuw. Samen met mijn bestuur zal ik proberen zoveel mogelijk leuke activiteiten op touw te zetten en te werken aan samenhorigheid

tussen de verschillende afdelin-

gen. Daarnaast zijn sociaal contact, amusement en ontspanning motiverende elementen. Zo, nu weten jullie toch al iets meer over mij. Ben je benieuwd naar meer, aarzel dan niet om me aan te spreken gedurende een activiteit of samenkomst! Contactgegevens: Lotte Dierkens LBG Brabant, Koninginneplein 51/52,1030 Tel: 02/209.49.30 [email protected]

Brussel

'De start van de lente is het ideale moment om de fiets van stal te halen of de benen te strekken" Terugblik 2de editie Grote Ideeënwinkel

Met veel interesse werd ook de voorbeeldactiviteit "Digitale televisie" gevolgd. De lesgeefster van Seniorennet Vlaanderen slaagde er in om op een verhelderende

Ruim 70 bestuursvrijwilligers uit de 5 provincies

manier het kluwen van mogelijkheden en tarieven te

trotseerden op 25 oktober de maandagochtendfiles

ontwarren.

en verzamelden in De Zandloper te Wemmel. Die dag

's Namiddags stond er stand-up comedy op het pro-

vond de tweede editie plaats van de Grote Ideeënwin-

gramma en werd de dag afgesloten met een drankje.

kel, Bestuursvrijwilligers konden via een strikt getimede

Tevreden en geïnspireerd konden onze vrijwilligers

roulatie kennismaken met een selectie van interessante

naar huis keren.

afdelingsactiviteiten. In zijn welkomstwoord wees directeur Frederik Fluyt op het belang van een gevarieerd activiteitenprogramma voor de afdelingswerking. Een gevarieerd aanbod vormt het beste wapen om ledenverlies tegen te gaan. Als geheugensteuntje kan je

Mijn korte ritten? Die stap of fiets ik Verminder met je afdeling de uitstoot van fijn stof en CO2

altijd even naar de slogan van LBV kijken: cultuur, vorming en ontmoeting. Wie deze drie thema's terugvindt in het activiteitenprogramma,

mag zich terecht een

driesterrenafdeling noemen. En uiteraard verdienen alle LBV-afdelingen een driesterrenquotering. De sessies zelf werden met veel aandacht gevolgd en de vragen werden niet gespaard. Zelfs de mannelijke deelnemers lieten zich niet onbetuigd tijdens de toegegeven, op een vrouwelijk publiek afgestemde workshop "Kleur- en stijladvies". Het meeste bijval kende de workshop "djembé". Voor deze gelegenheid werd een volgestouwde bestelwagen met Afrikaanse trommels ter beschikking gesteld aan de deelnemers. Daar waar de deelnemers er in het begin nog wat onwennig bij zaten, gaven ze zich algauw over aan de opzwepende Afrikaanse en ZuidAmerikaanse ritmes onder begeleiding van de cursusgever. De indrukwekkende trommelsessies waren naar het schijnt de oorzaak van enige onrust op de seismologische afdeling van het KMI te Ukkel. Even gauw naar de bakker? Een terrasje doen? De kinderen ophalen van school? Maar al te vaak springen we gauw in onze wagen. Nochtans is fietsen of te voet gaan gezonder, goedkoper, milieuvriendelijker en vaak zelfs sneller! Met de campagne Mijn korte ritten wil Mobiel 21 en LBV groepen aanzetten om van 21 maart tot 21 april 2011 de auto wat vaker te laten staan. Vanaf 10 januari kan je met je lokale afdeling inschrijven via de educatieve medewerker van LBV of op www.mijnkorteritten.be.

((DankzIj de sponsering van de LM stelt LBV blauwe regenjasjes ter beschikking"

De start van de lente is het ideale moment om de fiets

de vele individuele prijzen. Er zal ook een speciale

van stal te halen of de benen te strekken. Voor korte

groepsprijs verloot worden. Als groep kan je uiteraard

verplaatsingen zijn deze vervoerswijzen niet alleen

zelf een prijzenpot voorzien om je leden te belonen

leuker, ze hebben ook tal van voordelen. Wist je dat

voor hun inspanningen. Ook een feestelijk start- en

je door 5 km te fietsen of te stappen 200 kcal of t,5

slotmoment kan de motivatie een flinke boost geven.

boterham met kaas verbrandt? En dat je 1 kg minder

Als je gemeente deelneemt, vraag dan zeker na of zij

CO2-uitstoot veroorzaakt in vergelijking met een autorit

iets organiseren.

van 5 kilometer? Bovendien spaar je 4 euro uit door de auto te laten staan en vermijd je de tijdverspilling van de zoektocht naar een parkeerplaats.

Contacteer het provinciale LBV-secretariaat of surf naar

Door je samen met de andere leden van je vereniging

www.mijnkorteritten.be

in te schrijven, engageer je je samen om tijdens de campagne maand 20% van je korte autoverplaatsingen te vervangen door fietsen of stappen. Je kan elkaar aanmoedigen en motiveren om er voluit voor te gaan.

fT

I

Q

Als bestuurslid van jouw afdeling schrijf je in als groep via de educatieve medewerker van je provincie of via de website www.mijnkorteritten.be.

Vervolgens

ga je de campagne promoten bij je leden. Hiervoor wordt campagnemateriaal

ter beschikking gesteld:

affiches, logboekjes en flyers. Ook kan je rechtstreeks op de website campagnemateriaal

bestellen. Leden

die willen meedoen, ondertekenen een symbolisch 'korterittencontract'

en krijgen een logboekje waarop

ze hun korte ritten kunnen noteren. Wie dat wil, kan zich op de website inschrijven als deelnemer van jouw groep en zijn of haar ritten online bijhouden. Dan kan deze deelnemer stap voor stap zien hoeveel extra calorieën hij/zij reeds verbrand heeft, hoeveel CO2- en fijnstof-uitstoot hij/zij vermeden heeft en hoeveel kosten hij/zij bespaard heeft. Deelnemers die niet zo bedreven zijn op het internet, kunnen aan het einde van de campagne hun logboekje inleveren bij het provinciaal LBV-secretariaat. Als groepsleider kan je hun resultaten gemakkelijk ingeven op de website en zo het eindresultaat van je afdeling laten berekenen. n

Pil

Om groepen en deelnemers nog meer aan te moedigen werden ook een aantal prijzen voorzien. Elke deelnemer maakt automatisch kans op één van

LBV-regenjasjes

Heel wat van onze afdelingen richten regelmatig wan-

gegeven over de relatie tussen de Chinese gemeen-

del- of fietsactiviteiten in, Mede dankzij de sponsoring

schap en de stad Antwerpen en ze nam ons mee

van de Liberale Mutualiteit, stelt de LBV voor hen blau-

naar de tempel van Boeddha, Er werd verteld over

we regenjasjes ter beschikking, Op deze wijze tonen

de leer van Boeddha, meer speciaal over het Zen-

we onze vereniging aan de buitenwereld én meteen

Boeddisme.. Hierna werden we verwacht in een écht

wordt ook gedacht aan het veiligheidsaspect, want een

Chinees restaurant waar onze gidse ons tracht bij te

groep in blauw gehulde wandelaars valt natuurlijk extra

brengen hoe we met stokjes onze maaltijd konden

op in het verkeer, Uiteraard zijn deze jasjes ook functio-

gebruiken, Er werd nog een bezoek gebracht aan een

neel en bieden ze bescherming tegen wind en regen,

Chinese supermarkt en tot slot waren we te gast in een

Voor meer info, kan u het provinciaal LBV-secretariaat

traditionele Kung-Fu school. Hier werd uitleg verschaft

contacteren, Let op: de voorraad is beperkt

over het doel en de functie van een traditionele KungFu school en de positie ervan binnen de Chinese gemeenschap, Van hieruit wandelden we terug richting

Nieuws uit de afdelingen

station en reden we terug huiswaarts, Contactgegevens:

Op 21 oktober 2010 brachten de Jong-Senioren Gent

Chan Martine

een bezoek aan de Chinese Gemeenschap in Antwer-

Chines en Arabische wijk Antwerpen

pen, We werden opgewacht door onze qidse: Samen

Tel: 0497/33,19.47

met haar startten we een wandeling, Ze vertelde ons heel wat over Chinese tradities, er werd een toelichting Op maandag 22 november werd onze laatste kaderdag voor dit jaar georganiseerd, Tom de Mette, onderzoeker en assistent bij Prof. Willem Elias aan de Vrije Universiteit te Brussel bracht ons een heel interessante voordracht over Cultuurparticipatie: Waarom, of beter, waarom niet nemen mensen niet deel aan cultuur? Een vraag die in tal van afdelingen leef1.."""" Het boek "Klaar Actie" geef een klare kijke op deze problematiek, Het was dan ook een bijzonder interessante voordracht. In de namiddag verzorgden de medewerkers van het Liberaal Archief een presentatie over het Archief en werd aan de deelnemers een rondleiding aangeboden in de vernieuwde gebouwen van het Archief, Een aanrader voor alle afdelingen, Contactgevens: Liberaal Archief vzw Kramersplein 23 - 9000 Gent - Tel.: 09/221,75,05 [email protected] Oe Vos Aimée

Na hun 55ste kunnen zelfstandigen het Rijksinstituut voor de sociale verzekering der zelfstandigen vragen om een raming te maken van hun toekomstige Rensioen.

resultaten die indicatie en moeten

...... •.

.. .

voorwaarde

.

dat hij

.

Deel 111:Leonard Cohen Leonard Cohen kan terugblikken

op een carrière

die vier decennia omvat. Hij wordt beschouwd een van de belangrijkste liedjesschrijvers

als

en meest invloedrijkste

van onze tijd. Met zijn diepe bas-

stem en de ongeëvenaarde in zijn liedjesteksten

ernst waarmee hij zich

toelegt op de grote levensvra-

gen, laat hij niemand onberoerd.

Liefde, spirituali-

teit, religie en macht zijn de universele, terugkeren-

Cohen werd geboren op 21 september 1934 in Westmount, een plaatsje nabij het Canadese Montreal. Net als zijn Amerikaanse tegenhanger, Bob Dylan, groeide hij op in een joods middenklasgezin. Zijn vader was eigenaar van een kledingzaak in Montreal en stierf toen Leonard 9 jaar oud was. Als tiener leerde hij gitaar spelen en maakte hij deel uit van een folkgroepje, de Bucksin' Boys genaamd.

de thema's in zijn werk. Door de jaren heen, blijft de steeds veranderende

inhoud van zijn liedjes,

Dankzij het nalatenschap van zijn overleden vader, kon

ook vandaag nog overeind en wordt hij door jong

hij zich onbekommerd op zijn literaire ambities toeleg-

en oud gerespecteerd.

gen. Hij wilde dichter en romanschrijver worden en met

"Leonetc! Cohen heeft zij"nplaats verdiend in het pantheon van de naoorlogse liedjesschrij"vers

11

het verschijnen van zijn eerste poëziewerk in 1956 en

generatie jongeren. Zelfs 'onze' kempische nachtegaal

zijn eerste roman in 1963 wist hij zijn aspiraties voor

Natalia nam naar aanleiding van de benefiet voor de

het schrijversvak waar te maken. Cohens voorliefde

aardbeving van Haïti een eigen versie van deze klas-

voor de literatuur zou later ook blijken uit de rijkdom

sieker op.

van zijn liedjesteksten. Ook op oudere leeftijd bleef Cohen kwaliteitsvolle rnuZijn eerste album, Songs of Leonard Cohen uit 1965,

ziek produceren, zij het steeds trouw aan zijn sombere,

liet reeds een onmiskenbaar groot talent zien. Het

bedrukte en soms ronduit wrange stijl. Op wat zelfspot

album bevatte nummers als "Suzanne", "Sisters of

of een vleugje cynisme na, is Co hen nooit een plezante

mercy" en "So long, Marianne", liedjes die tot op de

nonkel geweest. Desalniettemin vormen liedjes als I'm

dag van vandaag als ware klassiekers beschouwd

your man, Ain't No Cure for Love en Everybody Knows

worden. Zelfs indien Cohen het bij dit ene album had

de ideale sfeerscheppers voor de donkere winteravon-

gelaten, dan nog zou zijn legendarische status voor

den bij het knetterende haardvuur, al dan niet verge-

lang verzekerd zijn.

zeld van een single malt whiskey.

De twee volgende albums die Cohen uitbracht, moes-

Leonard Cohen heeft zijn plaats verdiend in het

ten niet onderdoen voor zijn debuutwerk en bevestig-

pantheon van de naoorlogse liedjesschrijvers. In 2008

den zijn talent als 'singer-songwriter'

werd hij dan ook terecht ingehuldigd in de Rock and

in de folktraditie.

Een deel van zijn verdiensten als beginnend muzikant

Roll Hall of Fame. Het was ook het jaar dat hem terug

schuilt in het feit dat hij reeds danig onderlegd was

naar het podium bracht voor een wereldtournee, dit na

in het schrijven van gedichten, nog voor hij echt met

een lange periode van een teruggetrokken bestaan in

muziek bezig was. Zijn dubbele loopbaan in de muziek

een boeddhistisch klooster.

en in de literatuur is er een geweest van wederzijdse beïnvloeding. Zijn eerste albums worden dan ook

Ondanks zijn 76 lentes, gaf de Canadees afgelopen

gekenmerkt door een hoogstaande literaire kwaliteit

zomer nog drie uitverkochte concerten op het Gentse

en zijn daarmee enig in de wereld van de populaire

Sint-Pietersplein waar hij voor jong en oud een bloem-

muziek.

lezing gaf uit zijn omvangrijke oeuvre.

Begin jaren '70 zocht Cohen nieuwe muzikale paden op, buiten het traditionele folkgenre. In zijn liedjes

De Cohen-selectie

van Courant:

herken je zijn sluimerende voorliefde voor country en

1. Suzanne

een oor voor R&B en jazz. Door zijn temperament en

2. So long, Marianne

muzikale aanpak doet zijn werk eerder Europees dan

3. Hallelujah

Amerikaans aan. Niet voor niets bestempelde hij ooit

4. First we take Manhattan

zijn werk als "Europese Blues".

5. Everybody knows

Een van zijn bekendste nummers uit het latere werk van Leonard Cohen is het liedje "Hallelujah". Hoewel het nummer oorspronkelijk niet werd uitgebracht in de VS, groeide het uit tot een van zijn meest geliefde liedjes. Meer dan 150 artiesten brachten een eigen versie van het nummer uit, waaronder Willie Nelson en Bono. De beklijvende versie van de te jong gestorven Jeff Buckley heeft zijn werk bekend gemaakt bij een hele

Frederik Fluyt

AMERIKA DIT IS OOKONZE 300 JAAR

RELAlIES

TUSSEN

GESCHIEDENIS!

EUROPA

EN OE VERENIGDE

STATEN

TOUR & TAXIS - BRUSSEL

Een gezonde en gevarieerde voeding is belangrijk

niet versneld wordt.

om gezond te blijven en om allerlei chronische aandoeningen te voorkomen, zoals overgewicht

In een gezonde en gevarieerde voeding zijn drie

en obesitas, hart- en vaatziekten, enz. Daarom is

punten zeer belangrijk, namelijk: evenwicht, variatie en

het belangrijk om op elke leeftijd te kiezen voor de

matigheid. Als de maaltijden worden samengesteld is het immers belangrijk om voldoende gevarieerd te

juiste voeding. De juiste voedingsgewoonten

reeds op jonge

eten, maar we moeten er ook op toe zien dat we maat

leeftijd aanleren heeft een positieve invloed, want

weten te houden en van bepaalde voedingsmiddelen

wat men immers op jonge leeftijd leert zal men op

meer eten dan van anderen.

latere leeftijd ook nog doen.

In dalende graad van belangrijkheid: water; graanproducten en aardappelen; groenten en fruit; melkproducten en calciumverrijkte producten; vlees, vis, eieren

De voedingsmiddelengroepen

en vervangproducten;

smeer- en bereidingsvetten en

restgroep. De voeding van een senior verschilt weinig met deze van een jongere volwassene. De keuze moet steeds

Maar niet enkel gezonde voeding speelt een belang-

gaan naar een gezonde en gevarieerde voeding in

rijke rol!

combinatie met voldoende lichaamsbeweging.

Senioren moeten dagelijks minstens 30 minuten aan

Toch

moeten senioren met een bijkomend aantal zaken re-

lichaamsbeweging

kening houden zodat het natuurlijk verouderingsproces

dert immers de eetlust en darmtransit, maar zorgt ook

doen. Regelmatig bewegen bevor-

'Gtoentet: en fruit riuer. boordevol essentiële voedingsstoffen en spelen een belangnjke rol in onze dagelijkse voeding" dat er allerlei gezondheidsvoordelen

ontstaan (bijvoor-

te eten. Varieer hierbij ook tussen de verschillende

beeld preventie van allerlei chronische aandoeningen,

soorten groenten en fruit en kies ook af en toe voor

ontstaan van meer spiermassa en minder vetmassa,

een portie rauwkost.

enz.), kortom dat we beter functioneren. Dagelijks 30 minuten bewegen is dan ook aangeraden, maar dit

Melkproducten en calciumverrijkte producten zijn een

hoeft niet aan één stuk te zijn, perioden van minstens

belangrijke bron van eiwitten, vitaminen en mineralen,

10 minuten verspreid over de dag zijn ook ideaal.

zoals calcium, vitamine B12 en vitamine D. Omwille van hun hoog calciumgehalte is het dan ook zeer

Dagelijks voldoende water drinken is zeer belangrijk.

belangrijk dat ouderen voldoende melkproducten

We hebben water immers nodig om ons goed te

drinken. Melkproducten kunnen echter veel vet bevat-

concentreren, de nieren goed te laten functioneren,

ten, kies daarom steeds voor de magere of halfvolle

afvalstoffen te verwijderen, enz. Vermits ouderen een

varianten. Vervang melk niet steeds door kaas, vermits

verminderd dorstgevoel hebben, is het belangrijk ge-

kaas minder vitamine B2 en meer vet bevat dan melk.

durende gans de dag regelmatig preventief te drinken. Water geniet de voorkeur, maar ook koffie, thee en

Vlees, vis, eieren en vervangproducten zijn ook een

bouillon zijn een goede optie. Alcohol daarentegen

belangrijke bron van eiwitten, maar de dagelijkse

moet zoveel mogelijk beperkt worden, aangezien alco-

hoeveelheid is eerder beperkt. Let daarom goed op

hol aanzet tot veel plassen en hierdoor een uitdrogend

bij de portiegroottes en geef de voorkeur aan magere

effect heeft.

vleessoorten, zoals biefstuk, varkensmignonette en

Het kan helpen om dagelijks op een centrale plek in

kippen- en kalkoenborst, omdat deze minder verza-

huis een fles water en een glas te zetten zodat men er

digd vet bevatten en dus minder schadelijk zijn voor

aan herinnerd wordt om te drinken.

onze gezondheid. Beperk het gebruik van gepaneerde bereidingen, want deze slorpen veel vet op. Probeer

De basis voor onze voeding zijn aardappelen en

bereide vleessoorten, zoals salades, patés en salami,

graanproducten. Door hun aanbreng van complexe

ook zoveel mogelijk te vermijden omwille van hun hoge

koolhydraten, vitaminen, mineralen en voedingsvezels

gehalte aan zout en verzadigd vet. Snij overtollig vet

zijn ze noodzakelijk in elke maaltijd. Kies bij voorkeur

van het vlees en eet nooit verbrande stukken vlees.

voor volkoren graanproducten, zoals bruin brood,

Vervang twee maal per week vlees door vis omwille

volkoren deegwaren en rijst, omdat ze sneller een

van hun aanbreng van belangrijke vetten, en varieer

verzadigingsgevoel geven en meer voedingsvezels

hierbij steeds tussen de vette (zoals zalm, tonijn,

en vitaminen bevatten. Voedingsvezels spelen een

haring, enz.) en magere vissoorten (zoals kabeljauw,

belangrijke rol bij de preventie van constipatie, maar

wijting, schol, enz.).

vergeet hierbij niet voldoende te drinken, want dit is

Een eitje kan ook steeds ter afwisseling op het menu

noodzakelijk om de vezels hun werk goed te laten

gezet worden.

doen. Matig het gebruik van gefrituurde gerechten tot één

Smeer- en bereidingsvetten zijn onmisbaar in een

maal per week.

gezonde voeding omwille van hun aanbreng van essentiële vetzuren en vetoplosbare vitaminen. Respec-

Groenten en fruit zitten boordevol essentiële voedings-

teer hierbij wel steeds de aanbevolen hoeveelheden,

stoffen (zoals voedingsvezels, vitaminen en mineralen)

want vet blijft vet en levert veel calorieën. Geef steeds

en spelen dan ook een belangrijke rol in onze dage-

de voorkeur aan smeer- en bereidingsvetten die weinig

lijkse voeding. Fruit is zelfs een ideaal tussendoortje.

verzadigde vetten bevatten (deze zijn zacht of vloei-

Omwille van hun verscheidenheid aan vitaminen en

baar op kamertemperatuur). Ook oliën, met uitzonde-

mineralen is het belangrijk om zowel groenten als fruit

ring van kokosolie, bevatten weinig verzadigd vet.

Alle voedingsmiddelen

die behoren tot de restgroep

zeer belangrijk om voldoende aandacht te hebben

zijn niet essentieel in een gezonde voeding. Ze leveren

voor de inname van voldoende vezels in combinatie

immers geen essentiële voedingsstoffen,

met voldoende drinken om constipatie te voorkomen.

maar enkel

energie. Beperk daarom de frequentie van deze voe-

Door een verminderd dorstgevoel is het nog eens extra

dingsmiddelen en bewaar ze voor bijzondere gebeur-

belangrijk om voldoende te drinken.

tenissen. Hoe gaat dit in de praktijk? Minimum 1,5 liter water

Aanbevolen hoeveelheden

5 - 9 sneden brood 3 - 4 stuks gekookte aardappelen

Per leeftijdscategorie bestaan richtlijnen over hoeveel

300 gram groenten

we dagelijks moeten eten zodat alle voedingsstoffen

2 - 3 stukken fruit

die het lichaam nodig heeft worden opgenomen via de

4 glazen magere of halfvolle melk

voeding.

1 - 2 sneden kaas

Voor senioren gelden hierbij een aantal aandachts-

100 gram vlees, vis, eieren of vervangproducten

punten. Senioren hebben een verminderde energiebe-

Een weinig smeer- en bereidingsvet: een mespuntje

hoefte, maar nog steeds nood aan dezelfde hoeveel-

smeervet per snede brood en 1 eetlepel berei-

heid vitaminen en mineralen als jongeren. Ook is het

dingsvet

"Een gezonde en gevarieerde voeding is op elke leeftijd belangrijk om gezond te blijven" Aandachtspunten Met het ouder worden verandert er veel. Ouderen hebben een verminderde kracht; de weerstand vermindert; het zicht, het gehoor, de smaak en de geur verminderen. Gelukkig gaat dit geleidelijk aan en kunnen we door een gezonde en gevarieerde voeding vermijden dat dit natuurlijke proces onnodig versnelt. Naast een gezonde en gevarieerde voeding is het voor de senior ook belangrijk rekening te houden met een aantal aandachtspunten zodat de maaltijden aangenaam blijven. -

Sla geen maaltijd over, maar zorg voor regelmaat in uw voedingspatroon. Spreid de maaltijden over de hele dag en hou rekening met uw hongergevoel. Indien u niet veel eetlust hebt, is het beter gebruik te maken van vijf lichte maaltijden i.p.v. drie uitgebreide maaltijden. Indien u minder eetlust hebt, kunt u ook steeds kiezen voor melk, omdat dit zowel vocht als belangrijke voedingsstoffen aanbrengt. Trek ook steeds voldoende tijd uit voor de maaltijd en maak het voor uzelf aangenaam. Een mooi gedekte tafel is veel leuker om aan te eten! Een gezonde en gevarieerde voeding zorgt ervoor

Besluit

dat er voldoende aanbreng is van vitaminen en mineralen. Voedingssupplementen zijn dan ook over-

Een gezonde en gevarieerde voeding is op elke leeftijd

bodig, tenzij uw huisarts hier anders over beslist!

belangrijk om gezond te blijven en om allerlei chroni-

Beslis nooit op eigen houtje om supplementen te

sche aandoeningen te voorkomen, zoals overgewicht

nemen! Bepaalde vitaminen en mineralen kunnen

en obesitas, hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk,

bij een te hoge inname of langdurig gebruik immers

diabetes type 2, enz. Door gebruik te rnaken van een

schadelijk zijn.

gezonde en gevarieerde voeding kunt u vermijden dat

Sommige geneesmiddelen hebben een invloed op

het natuurlijke verouderingsproces versneld wordt.

uw eetlust, op de vitaminen- en mineralenhuishou-

De voeding van een senior verschilt niet veel van deze

ding, enz. Indien u hier iets van ondervindt, overleg

van een jongere volwassene, maar hou als senior

dan steeds met uw huisarts.

rekening met een aantal aandachtspunten tijdens het

Door smaakvermindering gebruiken senioren vaak

maaltijdgebeuren om uw maaltijden gezond en aange-

meer zout, suiker en andere smaakversterkers. Let

naam te houden.

hiermee op, want overdaad is schadelijk voor het lichaam en kan bijdragen tot de ontwikkeling van allerlei chronische aandoeningen.

I<aren Eerdekens Dienst Gezondheidsvoorlichting Landsbond

en -opvoeding

van Liberale Mutualiteiten

Glinsterend als een zilverkleurig lint doemt de stroom

thuis gewend zijn. Ik vind voorsteden overal even lelijk

van tussen de bergen op in het ochtendlicht. Geen

en overal voor elkaar inwisselbaar.

wolkje meer aan de hemel onder ons en het paars

Op het eindpunt aan de Cais do Sodré lost de menigte

van het firmament gaat geleidelijk over in lichtgrijs. De

met de koffers zich op in de bussen en de treinen.

bergen worden alsmaar lager alsof de bouwmeester

Verweesd blijven we achter op zoek naar een locker

aan het eind van zijn voorraad rotsen was gekomen.

om onze koffers in te zetten. We hebben geluk en we

Uit de aarde rijzen huizen en straten op waarop auto's

hebben geen geluk: slechts één locker vrij in heel het

van miniatuurformaat zich langzaam voortbewegen.

station, zodat we nog steeds een koffer achter ons

De rivier wordt breder en in een wijde bocht zweven we

aan moeten slepen. Van over de Taag waait een frisse

over de monding. Een speelgoedcargoschip

zeebries ons tegemoet.

kiest het

ruime sop. We maken een halve cirkel over de Costa

Het is bijna middag en we duiken de eerste de beste

do Sol en ik herken de plaatsen van op de landkaart

snackbar in waar ik tot mijn genoegen vaststel dat wij

die ik bijna van buiten heb geleerd met de Cabo de

de enige niet-Portugezen zijn. Ik stamel mijn eerste

eetvees

por

îevot':

Roca als meest westelijke punt van Europa en de

zinnetjes, ondermeer van 'Duas

badplaatsen Caseais en Estoril.

tenslotte nog niet zo gek veel verschillend van het

Volgt een blitzvlucht over de stad waarin we de buurten

hitje waarmee de radio de hele zomer lang onze oren

van in de reisgids proberen thuis te brengen tot ik op

teisterde.

de wirwar van landingsbanen elk gevoel voor oriëntatie

's Namiddags nemen we het wereldberoemde gele

kwijt raak.

trammetje van Carreira 28 naar de bovenstad. He-

Ik moet Gerda en mezelf teleurstellen: van de lucht-

lemaal gratis met onze Usboa Card, maar de rode

haven naar het centrum rijdt er (nog) geen metro, de

toeristentrammetjes

shuttlebus is te klein voor zoveel volk, onze koffers te groot voor een stadsbus en er is een bus tussenuit en na zo'n drie kwartier raken we eindelijk weg. Bem-vindos em Usboa! Maar het lijkt wel een stad als dertien in een dozijn met dezelfde flats en winkelketens als we

kosten een klein fortuin. Op het

'in de souvenirswInkeltjes bulkt het van de prentkaarten van trammetjes"

eerste trammetje raken we niet op, op het tweede met

trammetjes werden massaal verkocht aan Amerikaan-

wat wringen gelukkig nog wel. De deuren klappen

se pretparken. Portugal: het wordt meteen duidelijk dat

dicht, de wattman trapt op de bel en krakend zet het

ze economisch gezien niet ver meer af staan van een

ding zich in beweging. We lijken op slag een eeuw te-

Grieks drama: geen geld om hun trams te laten rijden

rug gekatapulteerd en het is een waar wonder hoe het

en al evenmin om ze op te breken.

trammetje de steile hellingen op kruipt, zonder ineens

In de souvenirwinkeltjes bulkt het van de prentkaarten

terug te glijden.

van trammetjes: hoe minder er nog rijden, hoe meer

De vermoeidheid slaat plots in alle hevigheid toe: we

ze op foto verschijnen. De tram werd ooit tot ziel van

zijn tenslotte al wakker van half drie Belgische tijd.

de stad gebombardeerd, maar overleeft nu enkel nog

"The life of a tourist ... I" zucht een jonge vrouw die mijn

voor en door de toeristen. Je zou er haast weemoedig

geeuw opmerkt. We trachten incognito te blijven, wat

van worden; de saudade,

niet te best wil lukken met een reiskoffer, een gids en

schrijflijke weemoed is dan ook niet voor niets tot

een fototoestel.

levenskunst verheven.

de onvertaalbare, onbe-

Aan de talen rond ons te horen, zijn de meerderheid

Door de wirwar van straatjes stappen we omlaag door

toeristen. De Portugezen - althans sommige exem-

de buurten met klinkende namen: Mouraria, Castelo,

plaren van het mannelijk geslacht in puberleeftijd -

Allama, allemaal bezongen door de onvolprezen

hangen luid gesticulerend aan de buitenkant: op de

Amalia Rodriguez en de vele andere fadistas, in vers

treeplank ol van achteren op de bumper. Gerda sluit

en rijm gegoten door Fernando Pessoa. Het Portu-

even de ogen wanneer het trammetje rakelings langs

gees met zijn vele sj-klanken klinkt alsof ze spreken

de huisgevels scheert. Als bij wonder hangen de jon-

met een aardappel in de mond en een dijk van een

gens er nog steeds aan en ze zijn ook niet platgedrukt.

verkoudheid: woorden die letters inslikken, die worden

Ik zie uit een ooghoek hoe een corpulente man op het

uitgespuugd, maar zich omvormen tot gedichten ...

terras van een snackbar wel zijn been moet intrekken

Langzaam gaat de zon onder. We nestelen ons op het

om de tram doorgang te verlenen.

eerste terras dat we tegenkomen. Op een pleintje onder de bomen in de wijk Castelo. We kiezen kabeljauw - naar het schijnt bestaan er evenveel recepten voor als er dagen in een jaar zijn - en een frisse vinho verde. Als we bijna klaar zijn, krijgen we het gezelschap van een ladozanger met een zwarte pet en twee gitaarspelers. Halverwege valt een vrouw in. Onder de lampions klinken de lados slepend, vol weemoed, een onbeschrijflijke weemoed die ze koesteren als een juweeltje. We blijven zitten tot de ladistas zeil gaan eten. En dan

Boven in Graça slaken de lucht remmen een diepe

slenteren we tot aan een lager gelegen miradouro.

zucht en slaan de deuren open. Van op de miradouros

een enig uitzicht op de Taag, over de rode daken van

Met

hebben we prachtige uitzichten - verschillende steden

de Alfamawijk en de vele lichtjes die glinsteren aan

in één enkele stad met elk hun eigen leven die samen

beide zijden van het water.

het bruisende stad Lissabon vormen.

Het krakende trammetje schudt ons terug naar het

Van dichter bekeken, lijkt het in de slingerende straat-

station en daarna hopelijk naar ons hotel. Terwijl ik

jes één en al chaos met afbladderende gevels en

vecht tegen de slaap komt de stad me meer en meer

met pek dichtgegoten tramsporen, op een dienblad

vertrouwd voor. Misschien, heel misschien, hebben we

aangeboden aan koning auto. Ze hebben de laatste

hier in een vorig leven nog wel gewoond.

jaren lelijk huisgehouden in het net: de bijbehorende

Frans

Antwerpen

Operette "Die Csárdásfürstin" Zaterdag 12 februari 2011 Na het succes van "Die Fledermaus" wordt ook volgend jaar weer een operette ingericht, nl. "Die Csárdásfürstin" van Emmerich Kálmán. Die Csárdásfürstin is het hoogtepunt van de zogenaamde zilveren periode van de operette. Dans, frivoliteit, vele nationaliteiten en culturen typeerden in die tijd de stad Wenen. Door de veelkleurige paraplu van culturen die het Habsburgse rijk omvatte kreeg de operette een enorme impuls. De componist Emmerich Kálmán is een typisch voorbeeld van het internationale karakter van Wenen. De operette wordt gespeeld in het nieuwe cultuurcentrum te Heist o/d Berg. Busvervoer wordt ingelegd vanuit verschillende opstapplaatsen in de provincie Antwerpen. Praktische informatie: Wanneer: zaterdag 12 februari Lokatie: Cultuurcentrum "Zwaneberg" Bergstraat, 2220 Heist-Op-Den-Berg Aanvang: 15u00 Prijs: Met busvervoer: € 28,00 (leden LM) € 30,00 (niet leden LM) Zonder busvervoer: € 19,00 (leden LM) € 21,00 (niet leden LM) Wijze van inschrijven: LBV Provincie Antwerpen vzw Lange Nieuwstraat 109 - 2000 Antwerpen tel. 03/203.76.91

Bourlaschouwburg "Achter de schermen"

Brabant

Woensdag 12 april 2011 Heeft u altijd wel eens een kijkje willen nemen in de prachtige Bourla-schouwburg te Antwerpen, dat in 1827 ontworpen werd door P Bourla? Dan kan dit nu! Een gids neemt ons mee achter de schermen en legt

Brussels Volkstejoeter Duiduideduidui

het reilen en zeilen uit van deze prachtige schouwburg, Zondag 23 januari 2011 Praktische informatie: Wanneer: Woensdag 12 april

Een knotsgekke komedie in 3 bedrijven:

Lokatie: Bourlaschouwburg

De generale repetitie, een farce met slaande deuren,

Komedieplaats 18, 2000 Antwerpen

De hoofdrolspeelster weet niet precies waar welk

Aanvang: 14u00

woordje moet komen, Haar tegenspeler krijgt het al-

Prijs: € 3 (leden LM), € 5 (niet leden LM)

lemaal niet gezegd, De toneelmeester is oververmoeid en zijn assistente heeft absoluut geen gezag", De re-

Wijze van inschrijven:

gisseur slaagt er niet in zijn troepen de baas te blijven,

LBV Provincie Antwerpen vzw

De farce wordt een farce!

Lange Nieuwstraat 109 - 2000 Antwerpen

In het tweede bedrijf maken we de 30ste voorstelling

teL 03/203,76,91

mee, gezien vanuit de coulissen, Ruziënde actrices en acteurs die toch nog proberen de voorstelling goed te laten verlopen,

Houden van ... Griffelrock

In het derde bedrijf maken we de laatste voorstelling mee, Blijkbaar zijn de ruzies alleen maar erger gewor-

Donderdag 28 april 2011

den,

Muzikale namiddag in het Sportpaleis te Antwerpen,

Praktische informatie:

Niet alleen Ingeborg, Danny Fabry, Koen Crucke, Luc

Wanneer: Zondag 23 januari 2011

Appermont en Ria Valk zullen van de partij zijn, maar

Lokatie: Zinnema te Anderlecht

ook Dana Winner en Garry Haqqer, Heel bijzonder

Aanvang: 14u30

wordt ook de hommage aan Wim De Craene door

Prijs: € 7 per persoon (leden LM)

Andrea Croonenberghs, Della Bossiers, Mira, Lander

€ 10 per persoon (niet leden LM)

en Tom Van Landuyt. Wijze van inschrijven: LBG Brabant vzw Praktische informatie:

Koninginneplein 51-52, 1030 Brussel

Wanneer: Donderdag 28 april 2011

teL 02/2094930

of 0478/96 2780

Lokatie: Sportpaleis Antwerpen Aanvang: 14,30u

Opmerkingen: Inschrijven voor 23 december 2010

Prijs: € 6

- Inschrijving pas in orde na betaling op rekeningnummer BE87 310015074649

Wijze van inschrijven: Provincie Antwerpen vzw

Busvervoer wordt enkel voorzien, indien er 40

Lange Nieuwstraat 109 - 2000 Antwerpen

mensen gebruik van maken, plaatselijke opstap-

tel. 03/203,76,91

plaats vanaf 10 mensen

Operette Csardasfürstin

Praktische informatie: Wanneer: Donderdag 28 april 2011

Zaterdag 12 februari 2011

Aanvang: 14u30 Prijs:

De geschiedenis speelt zich af in Budapest. De ster

Busvervoer inbegrepen:

van het Orpheumtheater Sylva Varescu, geeft haar

€ 16 (leden LM)

afscheidsvoorstelling alvorens zij een tournee door

€ 18 (niet leden LM)

Amerika gaat aanvangen tot groot verdriet van Edwin,

Zonder busvervoer:

wiens hart onstuimig voor de zangeres klopt ...

€ 6 (leden LM) € 8 (niet leden LM)

Praktische informatie: Wannneer: Zaterdag 12 februari 2011

Wijze van inschrijven:

Lokatie: CC Heist op den Berg

Inschrijven via LBG Brabant vzw

Aanvang: 15u00

I
Prijs:

tel. 02/2094930

of 0478/96 27 80

Busvervoer inbegrepen: € 29 per persoon (leden LM)

Opmerkingen: Inschrijven voor 28 februari 2011 -

€ 32 per persoon (niet leden LM)

busvervoer wordt enkel voorzien, indien er 40

Zonder busveNoer:

mensen gebruik van maken, plaatselijke opstap-

€ 20 per persoon (leden LM)

plaats vanaf 10 mensen

€ 23 per persoon (niet leden LM) Wijze van inschrijven: Inschrijven via LBG Brabant vzw Koninginneplein 51-52, 1030 Brussel tel. 02/2094930

Limburg

of 0478/96 27 80

Opmerkingen: Inschrijven voor 10 januari 2011 Inschrijving pas in orde na betaling rekeningnummer BE87 3100 15074649 Busvervoer wordt enkel voorzien, indien er 40

Wijndegustatie

mensen gebruik van maken, plaatselijke opstapplaats vanaf 10 mensen!!

Donderdag

20 januari 2011

"Het Huis van de Smaak laat u genieten van heerlijke

Houden van ... 2011

wijnweetjes. U hoeft geen wijnkenner te zijn om van deze boeiende en lekkere wijndegustatie te genieten.

Donderdag 28 april 2011

Iedere wijnliefhebber zal hier iets van opsteken en krijgt de kans om verrassende ontdekkingen te doen"

Dana Winner, Ingeborg, Danny Fabry, Garry Hagger en Koen Crucke zijn de Vlaamse artiesten op het

Praktische informatie:

programma. Ook de Nederlandse zangeres Ria Valk

Wanneer: Donderdag 20 januari 2011

zal van de partij zijn. Een bijzondere hommage aan

Lokatie: Draekerwinning, Roverstraat 9, Kuringen

Wim De Craene wordt gebracht door Andrea Croonen-

Prijs: € 5

berghs, Della Bosiers, Mira, Lander & Tom Van Lan-

Aanvang: 14u00-16u00

duyt. Met de livebeleiding door het Houden van-orkest en de presentatie door Luc Appermont zijn weer alle

Wijze van inschrijven: Liberale Bonden van

ingrediënten aanwezig om er een fantastisch feest van

Gepensioneerden van de Provincie Limburg vzw

te maken in het Sportpaleis.

en Mindervalidenzore Limburg MIVAL Geraetsstraat 20 - 3500 Hasselt tel. 011/291024

en 011/29.10.25

Inschrijven is noodzakelijk

Culturele uitstap

Oost-Vlaanderen

Dinsdag 29 maart 2011 We gaan op bezoek in Arendonk en Turnhout. Ontvangst met koffie en Arendonkse vlaai in het Heemkundig- en Sigarenmakersmuseum met gidsing. Vervolgens een begeleide wandeling doorheen de stad Turnhout. Praktische informatie:

Nieuwjaarsreceptie met receptie en muzikaal intermezzo Maandag 17 januari 2011

Wanneer: Dinsdag 29 maart 2011 Prijs: Leden Liberale Mutualiteit, LBGUMIVAL

Praktische informatie

€ 40, niet-leden € 45

Wanneer: 17 januari 2011 Aanvang: 14 uur

Wijze van inschrijven: Liberale Bonden van

Lokatie: Zaal De Eekhoorn

Gepensioneerden van de Provincie Limburg vzw

Meerstraat 1, 9070 Destelbergen

en Mindervalidenzorg Limburg MIVAL

Prijs: € 5

Geraetsstraat 20 - 3500 Hasselt TeL 011/29 1024 & 25.

Wijze van inschrijven:

Inschrijven noodzakelijk

Inschrijven in het plaatselijk kantoor

Uitstap houden van, .. 2011

Driekoningenfeest, warm middagmaal en activiteit

Dinsdag 26 april 2011 Dinsdag 18 januari 2011 Het spetterend seniorenfestival omvat ook dit jaar verschillende optredens van artiesten zoals Ingeborg,

Praktische informatie

Dany Fabry, Koen Crucke, Ria Valk ... .Dit beloott een

Wanneer: 18 januari 2011

fijn feest te worden!

Aanvang: 12 uur

In de voormiddag staat er een bezoek aan Wijnegem

Lokatie: Zaal Den Draver

shopping center op het programma.

Quote 38, 9290 Berlare

Praktische informatie:

Wijze van inschrijven:

Wanneer: Dinsdag 26 april

Inschrijven bij Tony Blanquart 052/42.30.59

Lokatie: Wijnegem Shopping Center en Sportpaleis Antwerpen Mival, € 27 niet leden

Nieuwjaarsreceptie, gezellig samenzijn

Wijze van inschrijven: Liberale Bonden van

Dindag 18 januari 2011

Prijs: € 17 leden Liberale Mutualiteit of LBGL of

Gepensioneerden van de Provincie Limburg vzw en Mindervalidenzorg Limburg MIVAL

Praktische informatie

Geraetsstraat 20 - 3500 Hasselt

Wanneer: 18 januari 2011

TeL 011/29 1024 & 25

Aanvang: 14 uur

Opmerkingen: Inschrijven voor 31 december 2010

Lokatie: Zaal Entrepot St.Jorisgilde in Dendermonde Prijs: gratis Wijze van inschrijven: Inschrijven bij 0' Hollander Gerard 052/22.30.52

Nieuwjaarsreceptie

Optreden Glenn Miller Orkest

Zaterdag 22 januari 2011

Zondag 20 februari 2011

Nieuwjaarsetentje met muzikale omlijsting

Praktische informatie Wanneer: 20 februari 2011

Praktische informatie:

Aanvang: 15 uur

Wanneer: 22 januari 2011

Lokatie: Capitole Gent

Aanvang: 12 uur

Prijs: € 23

Lokatie: Zaal Rico's Stationsstraat, 45 9220 Hamme

Wijze van inschrijven: Inschrijven Dienstencentrum

Prijs: € 20 voor leden LM

Brabantdam 101, 9000 Gent, tel. 09.223,19,76

€ 40 niet leden LM Wijze van inschrijven: Inschrijven bij Verscheiden

Paasfeest voor Oost-Vlaanderen

Paul- Liberale Mutualiteit Hamme Dinsdag 5, 6 en 7 april 2011

Nieuwjaarswensen

Praktische informatie: Wanneer: diverse data

Maandag 24 januari 2011

Aanvang: 14 uur Lokatie: Salons Mantovani Oudenaarde

Praktische informatie:

Prijs: € 14

Wanneer: 24 januari 2011 Aanvang: 14 uur

Wijze van inschrijven: Inschrijven kan in de diverse

Lokatie: Zaal Wilgenhof

afdelingen van de Oost-Vlaamse afdelingen,

Poelstraat 37,9220 Merelbeke Prijs: 3 euro

Voor meer informatie kan U steeds terecht in het Dienstencentrum

van de Liberale Mutualiteit

Wijze van inschrijven: Inschrijven in de plaatselijke

Brabantdam

mutualiteit of bij de plaatselijke bestuursleden,

Mevrouw Bland of Mevrouw De Vos.

Valentijnsfeest met filmnamiddag Maatje

101, 9000 Gent, tel. 09.223.19.76

West-Vlaanderen

Zaterdag 15 februari 2011 Praktische informatie Wanneer: 15 februari 2011 Aanvang: 14 uur Lokatie: Zaal Entrepot St.Jorisgilde, Dendermonde Wijze van inschrijven: Inschrijven bij 0' Hollander

Cursussen "Computer voor beginners" en "Internet voor beginners"

Gerard 052/22,30,52 Voordeel prijzen voor senioren en personen met een handicap Nieuwe reeksen starten in januari 2011, bestaan uit 60 lesuren en lopen tot juni 2011, Exacte startdatum afhankelijk van de gekozen locatie. De cursussen gaan door op diverse locaties in samen-

werking met het Gemeenschapsonderwijs,

onder an-

Theater "De Ziekenkas"

dere in Brugge, Maldegem, Knokke, Waregem, leper, Poperinge, De Panne, Gistel, Middelkerke, Diksmuide,

Donderdag 7 april 2011

Nieuwpoort, Oostende, Roeselare, Izegem, Torhout, Avelgem, Harelbeke, Kortrijk, Tielt, Zwevegem,

Menen,

De wachtzaal van een ziekenkas. Een resem wach-

enz ...

tende mensen passeert de revue: Désiré, een homo,

De lessen gaan wekelijks door op voor- of namiddag,

die de krukken van zijn vriend komt inleveren, Babette,

behalve tijdens de schoolvakanties.

een prostituee, over haar klanten, Zozef, een "simpele" jongen, Hans, een punker die iedereen zijn muziek

Praktische informatie

wil laten horen, Margrit, die bij "den Engelsman" heeft

Wanneer: Details per locatie zijn op eenvoudige

gewerkt, Gaby, toekomstige bruid, madam Leflot, die

vraag te verkrijgen

roddelt over iedereen, en Modest, een behanger die

Prijs: € 50 (syllabus inbegrepen) Voordeel prijs

over de::Japanezen" alles kwijt wil. Ieder zijn eigen

EXCLUSIEF voor leden - 50-plussers - Liberale

leven, zijn eigen verhaal, zijn eigen lach en zijn eigen

Mutualiteit West-Vlaanderen. Voordeelprijs voor

traan ... Alle acht figuren worden gespeeld door Patrick

personen met een handicap op basis van attest

Vandersande (Mario uit Familie) en Erik Goris (Rob

Mutualiteit of RIZIV of Vlaams Agentschap

uit Familie): inderdaad, ook de dames. Hilarisch, soms ontroerend, maar allemaal mensen met een herken-

Wijze van inschrijven:LBV West-Vlaanderen vzw,

baar verhaal. En waar anders kan je dat kwijt dan in de

Groeningelaan 40, 8500 KORTRIJK

wachtzaal ... van een ziekenkas.

tel. 056 25 72 61 /Fax 056 22 96 26 e-mail: [email protected] website: www.lbvwest.be

Praktische informatie: Wanneer: 7 april 2011 Aanvang: 14 uur Prijs: € 10

Filmvoorstelling "Zot van A."

Lokatie: CC De Spil Roeselare

Donderdag 24 februari 2011

Wijze van inschrijven: Inschrijven via betaling op rekeningnummer LBV West-Vlaanderen vzw

"Zot van A." is een romantische komedie over vijf kop-

380-0808797-82/ IBAN BE25 3800 8087 9782

pels met grote en kleine liefdesperikelen.

Mededeling 070411 - aantal personen

Vlaamse film van regisseur Jan Verheyen met onder andere Kevin Janssens, Veerle Baetens, Koen De

Opmerkingen: Deze activiteit is rolstoeltoeganke-

Graeve, Mathias Sercu, Barbara Sarafian, Jan Van

lijk (melden bij inschrijving)

Looveren, Joke Devynck en Lotte Heijtenis.

Gratis parking en vlotte verbinding met het openbaar vervoer

Praktische informatie Wanneer: 24 februari 2011 Aanvang: 14 uur Lokatie: Cityscoop Roeselare,Kinepolis Brugge, Oostende en Kortrijk Prijs: € 11 voor film gevolgd door koffie en gebak Wijze van inschrijven: Inschrijving via betaling op rekeningnummer LBV West-Vlaanderen vzw 380-0808797-82/ IBAN BE25 3800 8087 9782 Mededeling 240211 - locatie - aantal personen Opmerkingen: Deze activiteit is rolstoeltoegankelijk (melden bij inschrijving) Kinepolis: gratis parking voor wagens en vlotte verbinding met het openbaar vervoer, Cityscoop: betalend parkeren en vlotte verbinding met het openbaar vervoer

Provinciale secretariaten Liberale Beweging voor Volksontwikkeling Provincie Antwerpen Lange Nieuwstraat 109 2000 Antwerpen tel.: 03/20376.91 [email protected] Liberale Bond voor Gepensioneerden

Limburg

Mival Limburg Geraetstraat 20 3500 Hasselt tel.: 011/29.10.24 [email protected] Liberale Bond van Gepensioneerden

Brabant

Koninginneplein 51/52 1030 Brussel

Meer weten over de Liberale Beweging voor Volksontwikkeling? De Liberale Beweging voor Volksontwikkeling is een landelijke vereniging van 50-plussers en mensen met een handicap. Via een netwerk van plaatselijke afdelingen nemen onze leden deel aan allerhande vrijetijds- en vormings-

tel.: 02/209.49.30

activiteiten.

[email protected]

Onze leden vinden het fijn om elkaar te ontmoeten, om samen van een snuifje cultuur te genieten of om nieuwe leerervaringen op te doen. Vrijwilligers be-

Liberale Bond van Gepensioneerden

Oost-Vlaanderen Brabantdam 101

nutten de kans om ook buiten hun actieve loopbaan, de jarenlange ervaring, kennis en vaardigheden in te zetten binnen of namens het afdelingswerk.

9000 Gent tel.: 09/269.70.37 [email protected]

Lid worden? Indien u een activiteit wenst bij te wonen of lid wil worden van één van onze lokale afdelingen, neem dan contact met het LBV-secretariaat in uw provincie.

Liberale Beweging voor Volksontwikkeling West-Vlaanderen

vzw

Groeningelaan 40 8500 Kortrijk tel.: 056/2572.61 [email protected] of [email protected]

Liberale Beweging ~Volksontwikkel ing ~ VERENIGD

IN

VORMING

EN

CULTUUR, ONTMOETING

Landelijk secretariaat Liberale Beweging voor Volksontwikkeling vzw Livornostraat 25 - 1050 Brussel www.lbwzw.be - 02/538.59.05