Signalen van kinderen die gepest worden Het gaat er vooral om dat er een gedragsverandering is, niet alleen dat kinderen lusteloos worden maar ook dat ze thuis juist heel fel zijn of broers en zussen pakken. Je kunt het letterlijk zien als ‘terugpakken” wat de kinderen van school bij hun doen. Ziek zijn is een, maar verzinnen dat je ziek bent zodat je niet naar school hoeft kan ook aan de orde zijn. Telefoon: kinderen van nu zitten veel aan de telefoon, maar schrikken als er berichten zijn of ander vreemd gedrag, ga er op in.
De tips Praat met je kind. Dat is vaak eerder gezegd dan gedaan. Juist kinderen die gepest worden willen niet met hun ouders praten, juist daar duurt het lang voordat ze hierover iets vertellen. Op een basisschool gaat dit allemaal nog redelijk gemakkelijk, maar juist in de pubertijd willen ze dingen zelf oplossen en dus niet die “bemoeizuchtige ouder” er bij hebben. Maham, dat kan ik zelf! Ook je kind serieus nemen is zo’n omschrijving die voor pubers anders is dan voor jongere kinderen. Ze vinden het vanzelfsprekend dat jij achter hun staat, maar ze willen niet altijd dat je iets voor hun oplost. Mijn ervaring is dat het inschakelen van een favoriete oom of tante heel veel hulp kan bieden. Ze staan er net een beetje buiten en kunnen de brug zijn naar de ouders. Met jongens kun je het beste praten als ze net gesport hebben of daar mee bezig zijn, potje basketbal of voetbal. Meisjes tijdens opruimen of inruimen van kasten of afwasmachine. Dus praten zonder direct oogcontact is hierin belangrijk. Om het gesprek te openen is het handig om vragen te stellen die ‘onnozel nieuwsgierig “zijn. Ik bedoel daarmee dat je heel verbaasd doet over iets wat je ziet of signaleert en daarover vragen gaat stellen. Geen boosheid, geen zorg, maar verbazing. De andere emoties zorgen dat de hersenen op ‘uit” gaan. Ik heb de meest afschuwelijke dingen van kinderen gehoord over misbruik en ik deed alsof ze me vertelden dat ze de boterham niet goed konden smeren. Voorbeeld: politie en gevangenis. Geef het aandacht en steun. Neem ik mee in het waarom van het pesten.
Geen schuld aan het pesten Ook dit is maar ten dele waar. Als kinderen geen spreekbeurt durven te houden, kan dit komen doordat de leerkracht heel vervelend is voor dit kind, de klas onveilig is, of omdat dit kind faalangstig is. 1. Kinderen kunnen gepest worden om iets wat buiten hun zelf ligt. Dus andere huidskleur, kleur haren of de omvang. Kinderen die te dik zijn. Wie bepaald wat er gekocht wordt en wie stelt het menu samen. Hierin hebben vooral ouders een grote rol, zolang de kinderen op een basisschool zitten. Op een middelbare school hebben ouders minder zicht op het eetgedrag van hun 1
2.
3.
4.
5.
kinderen. Bijbaantjes waardoor ze leren met geld om te gaan? Of waardoor ze geld hebben om dingen te kopen waar je als ouder niet blij van wordt? Volgens Martine Delfos worden deze kinderen of volwassenen gepest op hun kwaliteiten. Kinderen worden gepest door eigen gedrag. Als er drie kinderen met rood haar in de klas zitten en er wordt een kind gepest, dan kan de klas haarfijn vertellen waarom hij/ij gepakt wordt. “Positief denken haalt je in balans, negatief denken haalt je uit balans.” Dus kinderen die vinden dat rood haar lelijk is, staan al niet zo stevig in de schoenen en worden daarom gepest. Als je als ouders laat merken dat die rode haren of sproeten mooi zijn, dan zal het kind dat ook eerder als mooi ervaren. Vind jij je kind te dik? Dan vinden de andere kinderen dit zeker ook. Reageren op plagen kan een oorzaak zijn om gepest te worden. Regelmatig mee gemaakt dat kinderen slachtoffer zijn omdat bij alles wat er gebeurt, ze snel boos worden, gaan schelden of meteen hulp gaan halen waardoor groepsgenoten gestraft worden. De Kiva methode uit Finland, die gepromoot wordt vanuit universiteit Groningen is helemaal niet zo uniek. Er zijn veel scholen die samen met een groep oplossen wat er aan de hand is. Hoeft niet de hele groep te zijn, mag wel. Voorbeeld: scheldmeisje, onechte jongen en aanraakjongen. Mijn eigen ervaring met kinderen uit Weert van diverse scholen is dat meer dan de helft van de kinderen die als slachtoffer worden aangemerkt, zelf grensoverschrijdend gedrag bij anderen vertonen. Als je slachtoffer bent, krijg je meteen veel aandacht, als je pest meteen veel straf en sancties. Kinderen die pesten en iedere keer weer nieuwe slachtoffers zoeken, maar ook de stoere kinderen die het doen om indruk te maken, lopen veel meer kans met de politie in aanraking te komen. Zelf evalueer ik altijd op Leider en Volger, dat is grotendeels karakter. Maar ook op positief en negatief: dat is een keuze. Dus als je druk bent, is dat niet negatief, dat is lastig en vaak vooral voor het kind zelf. Maar als jij het nodig hebt om juist dat kind uit te dagen, dat vind ik negatief. Ruzies groter maken, stoken, stiekem gedrag, onbetrouwbaar zijn, dat zijn allemaal karaktertrekken of gedragingen die we herkennen, maar die het leven niet aangenaam maken. Niet voor jezelf, maar zeker niet voor je omgeving. Bespreek hoe het pestgedrag het beste aangepakt kan worden. Vaak willen pubers dingen zelf oplossen. Voorbeelden over brand, inbraak en been breken. Als je een been breekt, ga je dit dan zelf zetten of haal je hulp? Kortom, sommige dingen kunnen we zelf, andere zaken heb je hulp bij nodig. Dus het roer overnemen door school te informeren-‐ dan wordt het erger!!-‐ is heel goed. Meteen open maken van datgene wat er speelt, ook als uw kind zelf de oorzaak is, is heel belangrijk. Natuurlijk is het belangrijk om te vertellen wat er gaat gebeuren, maar zelfvertrouwen krijg je ook doordat je WEET dat er mensen zijn die jij kunt vertrouwen. Contact opnemen met andere ouders wordt meestal afgeraden. Maar ook dat kan een mogelijkheid zijn. Mijn advies is altijd: vraag aan de mentor of het zin heeft met deze ouders contact op te nemen. Deze kan vaak heel goed inschatten of het mensen waar je iets mee op kunt lossen of mensen die het conflict groter zullen maken.
Aanpak Het kind weerbaar maken middels zelfverdediging of judo. Ook dit is maar ten dele waar. ALS het echt zo was, dat je van judo of zelfverdediging weerbaar wordt, dan waren 2 wereldkampioenes judo uit Tilburg nooit misbruikt! Er is dus meer nodig dan alleen maar sterk zijn. Ik zie heel veel kwetsbare kinderen op scholen die op judo zitten omdat ze zo kwetsbaar zijn. Klasgenoten zeggen dan: die zit op judo want die heeft het nodig. Op een middelbare school is dit al helemaal niet de keuze van kinderen om vanwege pesten naar zo’n sport te gaan. Dan worden het spannendere sporten zoals kickboksen of karate. Maar mijn ervaring is dat de sport waar iemand zich goed bij voelt, waarin men 2
prestaties levert, dat die zelfvertrouwen oplevert. En dat kan net zo goed bij judo als bij voetbal zijn. Weerbaar word je namelijk door bewustwording, dat betekent in de gaten krijgen hoe het leven in elkaar zit. Als er volwassenen zijn op een sportclub die kinderen hierin begeleiden, zul je zien dat kinderen heel veel zelfvertrouwen krijgen, dat ze kunnen samenwerken, tegen hun verlies kunnen en de boosheid omzetten in moed om door te gaan. Kortom, er is geen eensluidende oplossing maar het is samen met je kind kijken wat er bij hem/haar past en daar mee aan de slag gaan. Dus als ouder zorgen voor de voorwaarden: betaling, vervoer en belangstelling. Het kind gaat het zelf doen. Een cursus sociale vaardigheden is prima, maar heel veel jongens vinden dat saai. En dan leer je dus weinig. Een cursus weerbaarheid binnen school is goed, maar sommige kinderen willen dit niet omdat ze zich schamen. Weerbaarheid is goed voor de slachtoffers maar ook voor de daders. Een goede trainer is ook hier de basis, niet de methodiek. Protocollen rondom pesten en gedrag van school zijn prima, maar mijn ervaring is ook dat papier geduldig is. Weten dat iets niet mag is een, de sanctie die er op staat en die uitgevoerd moet worden is vaak 2. Wil je het zien als docent of vind je het lastig? Een goede mentor is een mentor die de kinderen niet alleen bij naam kent, maar ook ziet of de kinderen goed in hun vel zitten, wat er speelt in de klas en wat hij of zij hier mee kan. Voor mij mogen mentoren hiervoor geschoold worden. Want ook dat is te leren.
Wie pest er eigenlijk? Daar is geen pijl op te trekken. ü Sommige kinderen doen dit bewust om de ander “gek” te maken. Maar de kick is de macht die ze daardoor op de ander hebben. Voorbeeld: afstandsbediening. Zeg maar de daders ü Soms pesten kinderen, omdat ze bang zijn anders zelf slachtoffer te worden. De meelopers en daardoor dader ü Anderen doen dit om indruk te maken op de groep: kijk eens wat ik durf. Ook daders Belangrijk is ook dat deze kinderen zich bewust worden van hun gedrag. Pesten is niet alleen iets van kinderen. Er zijn meer meldingen gekomen vanuit de mensen in verzorgingstehuizen en bejaardenhuizen dan van kinderen. Ook op het werk komt het voor en dat kan ook zeer gemeen zijn. Kinderen zijn daar dus niet anders in dan volwassenen. Dus pesten stopt niet vanzelf. Je bewust worden van het gevolg van je gedrag, dat zijn de vragen die ik al vroeg ( 6 jaar) aan kinderen stel. Geen waarom vragen: waarom pest je? (schouderophalen) Maar vragen zoals: wordt het zo leuk of wordt het zo vervelend? Hoe denk je dat de klasgenoten over je denken? En hoe wil je herinnerd worden door je klasgenoten? Als iemand die altijd over de grens ging bij anderen of als iemand die betekenis had voor anderen of iemand waar je mee kon lachen of sporten of……….. ü ü ü ü
Wat is het gemakkelijkste: een toren bouwen van houten blokken of deze toren omduwen? Rotzooi maken of opruimen? Ruzie maken of een ruzie oplossen? Wil je een leven vol ruzie of een leven met plezier?
3
ü Als het thuis een puinhoop is, wordt dat minder door hier ruzie te maken met docenten en klasgenoten? Als het thuis een puinhoop is, kan de school dat veranderen? Kan iemand er voor zorgen dat jij het op school goed hebt? Meisjes pesten door buiten te sluiten, te negeren. Bij meiden is het not-‐done om boven het maaiveld uit te steken, onder elkaar is het een krabbenmand (80% van de meisjes). Jongens pesten door fysiek geweld, spullen kapot maken en grof taalgebruik (80%) Heel veel pesterijen van jongens ontstaan tijdens gymles. Daar wordt een groot deel van de pikorde bepaald. Een kind krijgt zelfvertrouwen door complimenten te krijgen op prestaties. Dus alleen complimenten zijn niet voldoende, een kind moet zelf het gevoel hebben iets gedaan te hebben, iets gepresteerd te hebben. Voorbeeld: tekening maken. Het allerbelangrijkste in mijn ervaring om pesters echt te laten stoppen is om ze te laten schamen. Dan zijn ze zich bewust van hetgene ze doen. Straffen, mopperen à het ene oor in en het andere oor uit.
Rol ouders ü Leer kinderen omgaan met winnen en verliezen. “Het is fijn dat je graag wilt winnen, maar jammer dat je niet tegen je verlies kunt” ü Probeer ze min mogelijk te roddelen over andere mensen of gezinnen. Respect zeg ik al jaren, begint aan de keukentafel, niet op school. ü Maak de ruzie niet groter als u zich er mee bemoeit, ben altijd op zoek naar een oplossing. ü Voor moeders: zet een streep onder een ruzie. Een van de verschillen in de hersenen van mannen en vrouwen is de hypocampus: het centrum dat emoties opslaat. Vele malen groter bij vrouwen dan bij mannen. ü Denk nooit: mijn kind doet dat niet. Uw kind zal pesten om te overleven, zoals ieder mens zal doen en voor veel pubers is de school een jungle. ü Leer uw kind en u zelf positief te denken, het leven wordt er prettiger door. ü Leer uw kind de goede keuze te maken als het gaat om activiteiten en vrienden. “slechte vrienden, dat is een term die is uitgevonden door ouders die niet willen zien dat hun kind de foute keuze maakt” Citaat een van mijn kinderen, toen vrienden aan de drugs gingen die hij niet wou nemen.
Rol school Het hebben van een pestprotocol alleen is niet voldoende om te zorgen dat er geen pesten voorkomt. Accepteren dat het altijd zal blijven bestaan is de basishouding. Maar als het de kop opsteekt, wel aanpakken. De start van een nieuw schooljaar zou wat mij betreft overal mogen beginnen met de vraag, wie er een fijne schooltijd wil en wie een vervelende? De focus of intrinsieke motivatie of doel of hoe je het verder mag noemen wordt hierdoor wakker. Alle gedrag wat hier niet bij past, kun je terugbrengen naar het antwoord wat de eerste keer gegeven is. Mijn persoonlijke motivatie heb ik doorgekregen van mijn vader die vond dat als je jong was moest genieten want als je volwassen bent, heb je zorgen. Het is belangrijk om je te kunnen herinneren hoe fijn het leven kan zijn. Samen met een van mijn kinderen hebben we Over de Streep gedaan. Wij dachten dat dit een Train de Trainer was, maar in de praktijk bleek dat bijna alle mensen de pijn van de basis en vooral middelbare school op komen ruimen. Mijn variatie hierop is kansendag: zorg jij dat een ander straks 4
hulp nodig heeft omdat de ander gepest is, of zorg je dat de ander geen hulp nodig heeft omdat hij een fijne klas heeft gehad. Heel veel kinderen hebben het thuis moeilijk, echtscheiding roept jaren later nog dikke tranen op. Maar ook de dood van grootouders, met name aan kanker, is voor veel kinderen een beladen stuk van hun leven. Juist omdat de grootouders een heel andere rol in het leven van onze kinderen nu hebben.
Vragen stellen Tussen alle stukjes staan de vragen zoals ik die aan mensen stel. Iedereen heeft een centrum in het hoofd, dat regelt welke prikkels binnen komen en welke prikkels buiten blijven. Bij pubers staat dit vaak op uit als het gaat om opmerkingen van ouders en docenten. Dit centrum krijg je op aan door vragen te stellen. Geen waarom vragen, maar vragen waardoor het gevolg van het gedrag als het ware zichtbaar wordt. Wordt het zo leuk of wordt het zo vervelend? De ander geeft – in gedachten-‐ antwoord en daardoor is het antwoord binnen.
5
