Isabel De Cavel
1
Tekstboek ethiek en rechtsfilosofie •
1. De Klassieke Rechtvaardigingstoets Een ethisch leven door Peter Singer
De utilitaristische moraalfilosoof Peter Singer is van mening dat wij allemaal meer moeten geven aan goede doelen en kinderen in nood. Want wat is immers het verschil tussen een kind niet redden van een ontspoorde trein en geen geld geven aan Het Rode Kruis? We moeten volgens hem denken aan het gevolg, dat namelijk hetzelfde is in beide situaties; een onschuldig kind sterft omdat jij niet hebt ingegrepen. Als verschilpunt kan je aanhalen dat bij het ontspoorde trein scenario, jij de enige bent die kan helpen, terwijl iedereen geld kan storten aan een goed doel. Maar wat als iedereen deze redenering volgt? •
Het conservatieve denken door Jelle Dehaen
Een aantal van de belangrijkste filosofische inzichten van het conservatisme worden geschetst: - Conservatieven geloven niet dat vroeger alles beter was, maar verzetten zich tegen een naïef, al te optimistisch vooruitgangsdenken. - Vooruitgang is namelijk niet rechtlijnig maar vraagt een prijs, en perfectie is onmogelijk. - Het is een conservatie wijsheid dat niet iedereen gered kan worden door onze goede bedoelingen. - De conservatief beklemtoont het belang van individuele gewetensontwikkeling, het individu kan er altijd zelf voor kiezen om kwaad te doen. - Conservatieven hebben bezwaren tegen de uitgangspunten van de Verlichting, namelijk dat er op wetenschappelijke wijze onbetwijfelbare conclusies worden getrokken. - Wat moeten we dan doen? Kijken wat tot nu toe goed gewerkt heeft, dat proberen te bewaren en aan te passen waar nodig. - Abstracte begrippen leiden tot fanatisme, want iedereen gaat het op een ander manier invullen. (bv. Solidariteit) We moeten het belang van concrete, gewortelde waarden benadrukken. (bv. Beleefdheid) - Conservatieven stellen zich op tegen utopie, traditie is belangrijker. De conservatief ziet traditie niet als het bewaren van assen, maar als doorgeven van de vlammen. - De conservatief beklemtoond het belang van de organisch gegroeide gemeenschap. - Conservatieven plaatsen zich zeer bewust tussen socialisten die al hun vertrouwen stellen in de overheid en liberalen die denken dat het individu zaligmakend is.
Isabel De Cavel
•
2
2. Vrijheid Gekelderde Vrijheid door Stijn Sieckelinck
Aan de hand van de verhalen van drie meisjes, krijgen we meer inzicht in wat pedagogische vrijheid is en wat er op dit moment aan scheelt: Laura Dekker wilt rond de wereld zeilen. Pedagogen waren hiertegen omdat ze hiermee haar eigen welzijn zou schaden. Als tegenargument kan je stellen dat je de ouders uit hun ouderlijke macht onzet door dit haar te verbieden. Volgens de ontwikkelingspsychologie is contact met leeftijdsgenoten essentieel, maar Laura leerde wel wat het was om autonoom te leven. Het schadebeginsel wordt gebruikt, ze moet wachten, want ze doet zichzelf te kort. Tanja Nijmeijer heeft autonoom besloten om zich aan te sluiten bij een terroristengroep, toch zien we haar niet als een vrij persoon, maar als iemand die misleid is. Het schadebeginsel geeft weer de doorslag (maar hier schade aan anderen), ookal onttrekt het het ware fundament aan het zicht (onze selectief-liberale invulling) Natascha Kampusch wist zich na een 8-jaar durende kidnapping toch te ontwikkelen tot een autonoom wezen. Ze moest wel ‘onvrij’ verklaard worden om de vanzelfsprekende relevantie van ons pedagogisch apparaat te redden. We kunnen het alleen begrijpen als we afstand doen van de idee dat vrijheid de enige weg naar vrijheid is. Vrijheid is dus toch niet zo vrij. Vrijheid in de ogen van volwassen is telkens omgeslagen, omdat het voor jongeren juist het summum van bevrijding betekent. Discipline biedt voor hun het meeste uitzicht op vrijheid. •
Een consistent schizofreen door Rob Hertmans
John Mill werd strict utilitaristisch opgevoed door zijn vader James Mill, maar ontwikkelde zich tot een filosoof die stelt dat het individu in zijn persoonlijke levenssfeer absoluut vrij moet zijn, en dat de overheid zich daar niet in mag mengen. Hij verdedigde de liberale cultuur, maar hij was toch meer republikein. Hij liet zich niet vastpinnen op één doctrine, dus hij werd beschouwd als een onsamenhangend denker. •
Het stille succes van de Communitaristen door Pieter van Os -
Comminutaristen vinden dat de waarde van de gemeenschap niet voldoende wordt erkend. Hun onbekendheid bevestigd hun grote invloed, hun ideeën worden zo snel opgepikt en ingepast dat de meesten nooit van het woord communitaristen hebben gehoord.
Isabel De Cavel -
-
-
-
•
3
Ze geloven dat ideeën over mens en maatschappij, uitgedacht in universitaire kringen, de samenleving kunnen veranderen. Een kernachtige samenvatting van het communitarisme: “Want hoewel je verantwoordelijkheden wel voelt, behoeven ze aanmoediging. Ze ontstaan immers in de gemeenschap, niet in de baarmoeder. Moraliseren is goed.” (Amitai Etzioni) Charles Taylore, Alasdair MacIntyre, Michael Walzer en Michael Sandel propageren allen een notie van burgerschap, ze hebben afkeer van theorieën die uitgaan van het individu. Je moet je richten op de gemeenschap, want de mens is nu eenmaal een sociaal dier. Volgens communitaristen zijn vooral economen en juristen schuldig aan de ‘atomisering’ van de samenleving. Ze vinden dat de grondwet de burger een te smalle moraal biedt. Volgens hen is samen niet leven niet louter regelen langs de lijnen van het recht. Als niemand naar een nieuwe regel leeft, wordt het onmogelijk naleving af te dwingen.
Tegen oikofobie door Thierry Baudet
Oikofobie: een ziekelijke afkeer van het thuis, van angst voor het eigene. Symptonen zijn multiculturalisme, modernisme in de kunsten en het Europese project. -
-
-
Als gasten hun eigen gewoonten op je opdringen, vervoel je je vervreemd van je thuis. Als iemand dan zegt dat ‘het thuis’ eigenlijk niet bestaat, dan vindt je dit toch logischerwijze belachelijk en misplaatst? Maar dat is wel de reactie die we te horen krijgen wanneer mensen opkomen voor nationale cultuur, soevereiniteit, en tradities en gebruiken van hun land. In het parabel klinkt het belachelijk, maar dat is wel hoe we ons opstellen tegenover immigranten die ons ‘thuisgevoel’ verstoren. De EU, het EHRM, de WHO, het ISH, regelen onze levens tot in vrijwel elk detail. Zij dringen ons deze thuisloze wereld op. Waarom? Omdat ze een afkeer hebben van het thuis. De ‘hoogopgeleide’ Europeaan wil niets liever dan onze Oikos verstoren (de eigen gewoontes en geburiken, de natie, de schoonheid en harmonie van de traditionele kunsten en architectuur).
De nieuwe generatie zoekt manieren om de Oikos te beschermen •
Identiteit door Bart De Wever vs Guy Verhofstadt
Bart De Wever Hij ziet identiteit als een functie, die nog positief kan inspelen op een gezonde behoefte, en dus nuttig blijft in de 21e eeuw. - “De meerwaarden van een gezonde identiteitsbeleving gaan dus vooralsnog aan ons voorbij. Dat is jammer als men bekijkt welke alternatieven er wenken. Enerzijds het gesloten nationalisme dat ons in
Isabel De Cavel
4
een dialectiek van tegenstelling en conflict brengt. Anderzijds het postnationaal wereldburgerschap van Ver- hofstadt.” - “Voor de veelverdiener is het volledig loskomen van gemeenschapsstructuren nu eenmaal de ultieme neoliberale droom.” - “Kosmopolitische nationalisten promoten een wereld zonder inbreng of betrokkenheid van de rest van de bevolking.” Guy Verhofstadt - Frankrijk verliest zich volgens hem in een steriel debat over de nationale identiteit. Dit zou zijn omdat de thema’s van extreemrechts vandaag actueler zijn dan ooit. - Hij is van mening dat het identiteitsdenken de nieuwste vermomming is van het nationalistisch gedachtegoed. Maar elk mens is uniek, en mag niet gereduceerd worden tot een onwillig radertje in de samenleving. - De zoektocht naar een gezamenlijke identiteit, zorgt ervoor dat mensen in een ‘container’ worden gestoken, waar ze niet meer aan kunnen ontsnappen. - De toekomst van Europa zal postnationaal zijn, of zal niet zijn. •
Recht en Haat “Thank God for dead soldiers” door Annerie Smolders
Waar ligt de grens van vrije meningsuiting? In Nederland wint de Amerikaanse benadering, ten koste van de strengere Europese. -
-
-
Er zijn 2 bronnen waar de rechtswetenschap inspiratie uit put, de Amerikaanse rechtsliteratuur, en de rechtspraak van het EHRM. De vrije meningsuiting in de First Amendment is een recht die door geen wet mocht worden ondermijnd. In de strafzaak tegen Wilders argumenteerden de officieren van justitie dat enkel die uitlatingen die aansporen tot hatelijk gedrag strafbaar zijn. Daarentegen vond de Europese rechtspraak dat ook suggestief taalgebruik ook vervolging rechtvaardigdt. Hij wordt vrijgesproken. De rechtbank gaf prioriteit ‘aan de bescherming van het politiek maatschappelijk debat, ten koste van de bescherming van minderheden, zelfs wanneer het gaat om uitlatingen die volgens de rechtbank aanzetten tot discriminatie of haat’, aldus Molier. Volgens Jeremy Waldron zorgt het Amerikaanse systeem voor psychische schade. Het wordt in Europa aan de democratische instituties overgelaten om te bepalen welke opvattingen niet in de democratie passen. In Nederland en Duitsland slaat de invloed van de Amerikaanse doctrine bresjes in de Europese benadering.
Isabel De Cavel
•
5
3. Gelijkheid Thomas Hobbes – De actualiteit van zijn filosofie door Aart Brouwer
Vragen die Hobbes stelt ‘Wat houdt een samenleving bij elkaar?’ ‘Welke rol heeft de staat en de moraal?’. We mogen de fundamenten vd maatschappij niet aantasten, zo blijven we sterk. Darwall: veiligheid = fundament voor goede maatschappij Hobbes heeft een atheïstische benadering = zuiver rationeel, geen god (boeken gecensureerd). Zijn definitie van vrijheid is ‘de afwezigheid van externe belemmeringen’. Hij is de grondlegger van de Natuurrecht: elke mens heeft fundamentele recht opvrijheid, leven en eigendom. Belangrijkste vertrekpunt: ‘de mens in zijn natuurlijke toestand van vrijheid’, (jaloers en wantrouwig: deur altijd op slot). Conflicten ontstaan dan ook door de botsing van verschillende verlangens (wat je zelf wil, is niet altijd toegestaan) Eén soort angst met vernietigende werking, is namelijk als een staat uiteen begint te vallen. Daarom was de Taliban zo succesvol, de mensen verkiezen onderdrukken boven een leven in volle vrijheid, omdat het veiligheid en vrede verschaft. Iedereen heeft een ‘Leviathan’ nodig, een gevreesde en gerespecteerde gezagsdrager, die over het geweldsmonopolie beschikt en rust en vrede waarborgt. Volgens Gat is dit geen fictie. Processen van staatsvorming doen de mortaliteit dalen, door de dreiging van geweld, niet de toepassing ervan. Pinker vindt Hobbes’ theorie paradoxaal: we hebben de overheid nodig, maar die berokkent ons meer schade dan wijzelf, dus strenge democratische controle is nodig op de overheid, maar dit is dan niet te rijmen het genoemde strenge gezag. Adams zegt dat we de natuurtoestand best beschouwen als projectie vd rauwe kapitalistische maatschappij: verdwijnende feodaliteit ! conflicten ! staat is nodig voor markteconomie Hobbes’ opdracht voor de moderne wereld: een democratische, liberale welvaartsmaatschappij, en binnen alle landen een democratie die zijn moraal oplegt zonder zijn democratische gehalte te verliezen. •
Driehonderd jaar Jean-Jacques Rousseau door Aart Brouwer
Na enkele onsuccesvolle jaren werd JJR privé-secretaris van de Dranse ambassadeur in Venetië, de diplomatieke kruispunt waar Franse en Habsburgse belangen hard op elkaar botsten. Hij vroeg zich af hoe het kon dat zo een incompetente figuur als Montaigu, Frankrijk kon vertegenwoordigen. Hij was duidelijk verblind door ijdelheid. Hij kwam tot de conclusie dat alles afhangt van de politiek. Een volk is niet meer dan wat de regering ervan maakt, dus welke regeringsvorm is dan het geschiktst om de meest verlichte, goede mensen voort te brengen?
Isabel De Cavel
6
Hij probeerde uit te werken met welke staatsvorm hijzelf gelukkig zou worden. De mens zoals hij zou moeten zijn, is JJR zoals hij zou willen zijn: een ongerepte mens, bevrijd van zonde en aardse lasten en beperkingen. Door alle ondeugden in de maatschappij is dit niet realiseerbaar. Hij bestreed ook de verlichtingsgedachte, kennis was volgens hem puur voor eigenbelang. De mens moest zich terugtrekken in een agrarisch leven. De mens kan wel zijn authenticiteit terugvinden via de politiek, het volk moet de macht veroveren. De volkswil moet daarna spontaan tot stand komen. Hij is de inspirator van de Franse Revolutie, hij wordt gezien als voorloper van extreem nationalisme, fascisme en communisme. Positief is: zijn leer van de volkswil is een vroege versie van de hedendaagse imagined communities die de lands- en cultuurgrenzen overschrijden’. Negatief is ‘hij blies zijn eigen op tot het formaat van een natiestaat’. Rousseau’s gedachte dat er iets bestaat als een volksziel die erop wacht om bevrijd te worden door de politiek is een illusie waaraan dictators zich hebben vastgeklampt. •
John Rawls door Percy B. Lehning
John Rawls ontwierp in A Theory of Justice een politieke theorie voor een rechtvaardige, pluralistische en moderne democratische samenleving. Hij wou nagaan hoe politieke, sociale en economische instituties van een moderne constitutionele democratie zo ingericht kunnen worden dat zowel de fundamentele vrijheidsrechten van iedere burger als de claims van democratische gelijkheid worden gehonoreerd. Hij wou een idee van rechtvaardigheid (liberaal-democratisch) formuleren dat een alternatief biedt voor het utilitarisme. Voor Rawls gold de fundamentele gelijkwaardigheid van mensen, en keuzemogelijkheden van mensen moeten zo min mogelijk beïnvloed worden door hun ‘omstandigheden’. Zijn theorie ‘justice as fairness’ formuleert beginselen die aangeven hoe de basisstructuur primaire goederen (vrijheden, macht,…) rechtvaardig dient te verdelen. Volgens hem worden de levenskansen van burgers bepaald door drie factoren: de natuurlijke begaafdheden en de mogelijkheden deze te ontwikkelen; de sociale klasse waarin men wordt geboren; het geluk of de pech van burgers. Centraal staat hier het onderscheid tussen keuzen en omstandigheden. Hij probeert beide eisen in evenwicht te brengen, en de overheid moet de onverdiende achterstanden opheffen. Wat als we ons achter een sluiter van onwetendheid bevinden? Dan zouden we kiezen voor een beginsel dat iedereen gelijke rechten en vrijheden geeft, en toegang tot politieke rechten. Ten tweede dat ongelijkheden in goederen zorgt voor een billijke verdeling van verwervingskansen. En ten slotte, het beginsel van compenserende ongelijkheden. Het gaat hem om een realistische utopie, die laat zien dat een gemeenschap vanr echtvaardige samenlevingen mogelijk is.
Isabel De Cavel
•
7
4. Libertarisme Iedereen kapitalist door Casper Thomas
De macht wordt de laatste tijd weggehaald van grote bedrijven, en in de plaats komen micro-entrepeneurs. We spreken van de deeleconomie. De grote bedrijven hebben de deeleconomie ontdekt. Centraal staat ‘sharing’, maar het heeft ook mindere kanten, het wordt ook ‘steeleconomie’ genoemd. Mensen die in onzekerheid leven vanwaar hun volgende inkomen zal komen, grijpen naar deeleconomie Mensen veranderen in wandelende portemonnees. Met Airbnb kan je je huis verhuren, maar na een tijd gaat het niet meer om ‘delen’ maar om ‘verdienen’. Ze worden niet meer gedreven door liefdadigheid maar door financieel gewin. Maar zorgt dit juist ook voor een cultuur van vertrouwen tussen vreemden? Niet echt, want ze kijken eerst naar de (betrouwbare?) reviews. De deeleconomie wordt voor veel mensen een grote bron van inkomst, in plaats van gewoon eens iets te delen wat je even niet nodig hebt. Het is dus een voortzetting van het huidige kapitalisme met andere middelen. Hoe meer wijdvertakt de deeleconomie is, hoe meer vrije tijd wordt getransformeerd tot een gemiste kans om wat bij te verdienen. Bovendien is het opgeven van de privé-sfeer ook een van de verborgen kosten in de deeleconomie. Het is ‘vercommercialisering van het complete leven’. •
Niet alles is te koop door Michael Sandel
Een van de tekortkomingen van een marktgerichte samenleving is dat ze altruïsme, vrijgevigheid, solidariteit en maatschappelijke verantwoordelijkheid laat verkommeren. Zijn er dingen te koop die dat niet zouden moeten zijn? - Bruiloftstoespraken. Het kan worden verkocht, maar door ze te kopen veranderen we het karakter ervan en doen we afbreuk aan de waarde. - Nieren. Kan verkocht worden, maar zou dit mogelijk mogen zijn? - Geschenken geven. De ontvanger had zelf meer uit het geld kunnen halen. Er is dus waardevernietiging. Maar cadeau’s uitkiezen kost tijd en toont liefde, en gewoon geld is een ‘smakeloos geschenk’. - Hierdoor vervangen we vrijgevigheid, betrokkenheid, zorgzaamheid door marktwaarden. - Eerbewijzen: Eerlijkheidsbezwaar (gelijkheid tussen de partijen) en corruptiebezwaar (menselijke normen beschadigd). - Kernenergie. Financiële prikkels kunnen ook een negatief effect hebben. Ze willen niet omgekocht worden. - Bloeddonor. Commercialisering van bloed en winstbejag hebben de vrijwille donor weggejaagd.
Isabel De Cavel
•
5. Legitimiteit Een kwarteeuw liberale misvattingen door John Gray -
-
-
-
•
8
Huidige leiders beperken zich tot het recente verleden, het heden, en de nabije toekomst, ze denken volgens het ‘gezond verstand’ van dit tijdperk. Ze hebben een liberale interpretatie van de geschiedenis. ! Slecht doordachte regimeveranderingen in het verleden ! westerse interventie is in de afgelopen kwart-eeuw mank gegaan aan onhaalbare doelstellingen Mondiale conflicten worden sinds het einde van de Koude Oorlog verkeerdelijk bekeken door het prisma van de liberale geest ! verbrokkeling van de Sovjet Unie: communisme vs. liberalisme ! Rusland is een autoritair regime: dit is zorgwekkend voor postcommunistisch Europa (liberale democratie) Maar is er wel een bescherming van de liberale waarden? Worden liberale normen gerespecteerd? Of is er een illiberale democratie? De kern van de liberale interpretatie van de geschiedenis: “Idee dat de mensen, als zij de kans hebben modern te worden, zullen kiezen voor vrede, vrijheid en voorspoed” "! nazisme, communisme, nu: IS Bespreking grootmachten: Rusland – China – VS Deze trend in de geschiedenis is niet gunstig voor het Westen In de toekomst zullen er nog veel verschillende soorten regimes zijn. Willen we vrijheid en tolerantie? Dan moeten we een meer realistische denkwijze hanteren dat dat de liberale geest dat doet, maar het liberalisme geeft wel een verhaal/mythe waarmee de toekomst van de mensheid kan worden vorm gegeven De geschiedenis staat niet aan onze (Westerse) kant.
Montesquieu Over de geest van de wetten door Rob Hartmans
Montesquieu, die behoorde tot de elite van het AR, schreef De l’esprit des lois, waarin hij zijn helder geschreven visie op politiek en samenleving weergeeft. Hij figureert in het rijtje belangrijke Verlichtingsdenkers. Montesquieu werd beschouwd als een vertegenwoordiger van de gematigde Verlichting. In politiek opzicht was hij een conservatief. In ethisch opzicht was hij veel relativistischer, pessimistischer en sceptischer dan radicale Verlichters als Spinoza en Diderot. Hij wordt vaak afgeschreven als een opportunistische conservatief, en als een dogmatische legalist, die pleitte dat wetten naar de letter moesten worden uitgevoerd. Hij heeft het over een ‘spreiding’ of ‘evenwicht’ der machten ( ≠ trias politica) Zijn boek kreeg ook kritiek: te onsamenhangend, veel onjuistheden, te uitputtende beschrijving van de werkelijkheid. Hij gaf zijn boek het motto ‘Kind
Isabel De Cavel
9
zonder moeder geboren’, want hij was ervan overtuigd dat hij een belangrijke ontdekking had gedaan. Hij gelooft niet dat alles op de wereld voortkomt uit een blind lot. We gehoorzamen als fysiek wezen aan de natuurwetten, maar als intelligent wezen kunnen we de morele wetten van God overtreden. Maar is alles dan louter toeval? Volgens Montesquieu niet: er zijn allerlei factoren (klimaat, godsdienst,…) De samenleving is het product van een natuurlijke ontwikkeling. De wetten die gelden moet overeenstemmen met het karakter van die samenleving. Hij onderscheidde drie staatsvormen: despotie, monarchie en republiek (aristocratie of democratie). Hij probeert te verklaren waarom de ene samenleving succesvoller is dan de andere. Hij verwacht niet te veel van een democratie, en in sommige opzichten vindt hij een monarchie beter dan een republiek, wat niet wil zeggen dat hij niets voelt voor een aristocratische republiek. Nog belangrijker is de aard van de samenleving. Gematigdheid is de leidraad. (ondergang RR is gevolg van imperial overstretch). Hij is geen voorstander van radicale omwentelingen en het toepassen van abstracte theorieën. Hij geloofde in een gematigde politiek, geleidelijke ontwikkeling die de werkelijkheid meer in overeenstemming met de rede zouden brengen. •
Carl Schmitt, de omstreden filosoof van het vijanddenken door Casper Thomas
Liberale democratieën hebben moeite met vijanddenken door het intellectuele fundament eronder. "! Conservatie Russische denkers: het draait om de diepe cultuurkloof tussen het Westen en Eurazië "! IS: het Westen geldt als verderfelijke antithese van alles waar moslims voor staan Carl Schmitt: politiek kan worden teruggebracht tot een helder onderscheid, dat tussen vriend en vijand. Hij was steunbetuiger van het naziregime. Hij schreef Der Begriff des Politischen. Een publieke vijand is volgens hem een noodzakelijke bestaansvoorwaarde voor elke gemeenschap die zichzelf als een eenheid beschouwt. Bereidheid om jouw gemeenschap met geweld te verdedigen is een vereiste. Hij vreesde ook dat extremisten via democratische weg hun wil zou opleggen aan de natie. Maar hoe kan die afkeer voor extremisme dan vertalen in steun voor de Duitse nationaal-socialisten? Hitler als minste van twee kaden? Tijdelijke overgang naar rustigere tijden? Als katholiek zag hij het jodendom als vijand?
Isabel De Cavel
10
Hij had een hekel aan Parlamentarismus: het geloof dat politieke conflicten kunnen worden beslecht door eindeloos te delibereren. Hij zou ook iets hebben tegen de EU, VN, het IMF, … want hij had een hekel aan het verplaatsen van politiek naar een sfeer waarin enkel nog anonieme regels gelden. Met het indammen van de politiek, lijkt het vijanddenken te zijn verdwenen. “Wie de vijandschap ontkent, staat machteloos als zich een echt conflict aandient.” Daarom weten westerse democratieën niet goed hoe ze met een tegenstander moeten omgaan. (Barack tov Assad) •
De eeuwige terugkeer van de geschiedenis door Casper Thomas
Francis Fukuyama voorspelde in The End of History dat de geschiedenis zou eindigen in een wereldwijde liberale democratie. 25 jaar later verkeert de wereld in democratische recessie en wint autoritair kapitalisme terrein. Met het einde van de geschiedenis bedoelt hij dat er op lange termijn geen alternatief bestaat voor liberale democratie. De samenleving die technisch het meest vordert zal de andere overheersen. En wat is er dan beter dan het vrijemarktkapitalisme? Maar hij is ook pessimistisch over wanneer de geschiedenis voorbij is. Het nodigt niet uit om je te onderscheiden of om boven jezelf uit te stijgen. Volgens hem is onrecht nodig, het haalt het hoogste in de mens naar boven. Dus de overwinning van liberale democratie zal nooit geheel definitief zijn. 9/11 bewijst dat liberale democratie geen universeel streven was. The End of the End of History? Volgens Fukuyama was de islam een ideologie die bijna geen aantrekkingskracht had buiten bepaalde regio’s. Hij houdt voet bij stuk. Volgens Gat zijn autoritair-kapitalistische regimes de echte bedreiging voor de liberale wereldhegemonie. Wat ook opvalt is dat autoritaire leiders ook steun van de bevolking genieten. En daarboven is er ook een democratische recessie. Rechten en vrijheden komen in het gedrang. Oorlog in Syrie, democratie in Irak wordt bedreigd, kalifaat van Iran. •
De tegenstrijdige reputatie van Machiavelli door Casper Thomas
In Il Principe heeft Machiavelli het over de vraag hoe macht verworden werd en hoe het kon worden behouden. Een ideale heerser is rechtdoorzee, wars van compromissen, neemt geen genoegen met half werk. Onafhankelijkheid is belangrijk, dienstplichtige burgers dus ook. Een vorst moet zowel ‘leeuw’ als ‘vos’ zijn. Het nastreven van deugdheid moet niet altijd. Hij speelde vooral graag met het denken over goed en kwaad. Harvey Mansfield (VS): “Het denken van Machiavelli is een tegengif voor moralisme, een ziekte van deze tijd”.
Isabel De Cavel
11
Michael Ignatieff (CA): Guantanamo Bayen waterboarden is soms billijk, komt van Machiavelli’s “om het goede te bereiken, is het soms nodig om kwaad te doen.” Isaiah Berlin: volgens hem gaat er een sterk normatief besef schuil achter de inzichten van Machiavelli. Zijn grootste verdienste, zo betoogde hij, was dat hij staatszaken vanuit de praktijk bekeek. Gewetenloze gluiperd? Filosofische equivalent van ‘de foute man’? The teacher of evil? Zijn naam roept vooral associaties op met snode praktijken. Aan de andere kant: modelburger? Hij zoekt een leider die Italië moet verlossen? Een door en door ethische denker? •
6. Straffen De actualiteit van Beccaria door Dirk Verhofstadt
Dei delitti e delle pene van Beccaria is een bijzonder actueel boek, want vandaag worden ook nog veel grondbeginselen geschonden. Zijn ideeën werden overgenomen door de opstellers van de UVRM. Maar er zijn nog veel overtredingen. Er zijn onder andere shariarechtbanken, en vele gemeenschappen waar vrouwen niet gelijkwaardig zijn aan mannen. De doodstraf wordt op verschillende plaatsen nog uitgevoerd. Beccaria keerde zich hiertegen. Hij verzette zich ook tegen foltering, maar vandaag de dag gebeurt het nog steeds in GB, de VS, Syrië, … De openbaarheid van elke rechtszaak is volgens hem ook belangrijk, maar in Guantanmo zitten er mensen opgesloten die nooit voor de rechter zijn verschenen. Wetten en procedures moeten ook door de overheid nageleefd worden. Hij wijst ook anonieme beschuldigingen af, anoniem klikken is moreel verwerpelijk. Ook in strijd met zijn visie is dat er mensen vermoord worden die tegen een bepaald regime zijn, of homoseksueel zijn. Beccaria verzette zich ook tegen de bestraffing van zelfdoding en vond godslastering, vormen van hekserij en ketterij ook geen reden om te straffen. Hij pleitte voor het gelijkheidsprincipe, was tegen de borgsom en de gratierecht. Straffen moeten volgens hem ook evenredig zijn aan de daad, ook het subsidiariteitsprincipe blijft actueel. En de straf moet zo rap mogelijk uitgevoerd worden na het plegen van de misdrijf.
