Technology Scouting RFID in het onderwijs

Technology Scouting RFID in het onderwijs


Auteur(s)

:

Wietse van Bruggen, Stichting Kennisnet (algemene rapport) Dick Lunenborg, Bartiméus (praktijkcase)t

© 2009 SURFnet en Kennisnet.nl

1 / 37


Inleiding “The most profound technologies are those that disappear. They weave themselves into the fabric of everyday life until they are indistinguishable from it”. - Mark Weiser Met dit citaat opent Rob van Kranenburg (onder andere werkzaam geweest bij Waag Society) zijn betoog over technologie die steeds minder herkenbaar is als technologie, maar steeds meer wordt ingebed in ons dagelijks leven 1 . Informatie technologie wordt steeds minder als zodanig herkenbaar. Een computer is nog duidelijk te herkennen als een stuk informatietechnologie; je ziet een beeldscherm, toetsenbord, muis en een computerkast en weet gelijk wat dat is. Maar ingebedde technologie maakt het mogelijk om van elk fysiek object informatietechnologie te maken, zonder dat iemand meteen zou denken dat het hier om technologie gaat. Een aantal jaren geleden kregen bezoekers van de Baja Beach club in Rotterdam de mogelijkheid om tegen betaling een zogenaamde RFID-tag geïmplanteerd te krijgen. Een RFID tag is een soort digitale streepjescode in de vorm van een kleine chip die met een soort scanner uitgelezen kan worden. Wanneer bezoekers deze RFID-tag hadden hoefden zij niet meer fysiek te betalen voor bijvoorbeeld drankjes met geld, maar werd dit nadat zij deze onderhuidse tag voor een scanner (ookwel een RFID reader genoemd) hielden automatisch van hun bankrekening afgeschreven. Met deze technologie zijn deze mensen in de Baja Beach club eigenlijk zelf een stuk onzichtbare informatietechnologie geworden; zij kunnen zich automatisch laten identificeren en fungeren als een digitaal betaalmiddel 2 . Waarschijnlijk heeft een groot deel van de Nederlandse bevolking al een RFID tag in zijn of haar bezit. De OV chipkaart, het nieuwe systeem van betalingen voor het openbaar vervoer, maakt gebruik van RFID technologie. In de OV chipkaart zit een RFID tag waarmee personen zich kunnen identificeren bij een OV-chipkaart lezer (een RFID reader) die weer gekoppeld is aan een computernetwerk waarin bijvoorbeeld staat hoeveel geld er voor reizen beschikbaar is. RFID begint dus steeds meer een onderdeel van het dagelijks leven te worden. Bovenstaand voorbeeld roept bij veel mensen vragen op over bijvoorbeeld privacy. Wat voor gegevens worden er wel allemaal niet bijgehouden? Wat gebeurt er met deze gegevens? Hoe kan je voorkomen dat kwaadwillenden deze gegevens ook kunnen verkrijgen? Dit zijn allemaal legitieme vragen die rondom deze technologie belangrijk zijn. Informatietechnologie en media zijn steeds minder als zodanig te herkennen als ze onzichtbaar in allerlei objecten kunnen worden verwerkt. Informatietechnologie houdt niet meer op bij de een computer maar wordt steeds meer allesomvattend. De fysieke realiteit wordt steeds meer een onderdeel van dit netwerk en is steeds minder goed daar los van te zien. Alhoewel het privacy vraagstuk zeer relevant is, is het zeker van belang om ook vanuit een andere blik naar deze technologie te kijken en de mogelijkheden die deze biedt. Rob van Kranenburg stelt dat RFID technologie een wezenlijke verandering inluidt in de manier waarop wij nadenken over interfaces - de manier waarop wij interactie aangaan met technologie. De interface van de computer is voor zo goed als iedereen herkenbaar. We leren hoe we met deze interface moeten werken, kunnen interface elementen herkennen en interactie aangaan. Technologie als RFID zorgt ervoor dat onze omgeving ook een interface kan worden en we hier op een andere manier over moeten maar vooral ook kunnen gaan nadenken. Ieder object kan een interface zijn; van een koffiepot tot en met een paraplu. Moet ik mijn paraplu vandaag

1

The Internet of Things, Rob Kranenburg, 2008, p

10, http://www.networkcultures.org/_uploads/notebook2_theinternetofthings.pdf 2

http://www.emerce.nl/nieuws.jsp?id=277589

2 / 37


gebruiken? Hou de paraplu met RFID tag voor een RFID reader en je krijgt informatie over het weer. Eigenlijk ook wel een veel natuurlijker interface dan een computer. RFID is een technologie die in steeds meer toepassingen wordt gebruikt en gebruikt zal worden. Zoals de OV-chipkaart waar door middel van RFID betalingen voor het openbaar vervoer geregeld gaan worden. Maar ook in musea zoals de Beeld en Geluid Experience in Hilversum. Hier kunnen bezoekers van het museum zich identificeren en allerlei fragmenten die ze op de tentoonstelling kunnen zien of opnames die ze maken bijhouden en later nog eens bekijken door een ring met een RFID tag voor een scanner te houden. Zijn er ook toepassingen mogelijk voor het gebruik van RFID in het onderwijs? Met RFID tags zou bijvoorbeeld ieder object in het klaslokaal als interface kunnen dienen om met ICT te werken zonder dat daarbij aan de standaard muis/toetsenbord moet worden gedacht. Simpel voorbeeld: een leerling die op een ROC een opleiding doet voor monteur industriële elektronica wil weten hoe hij een bepaald apparaat moet bedienen. Het apparaat is voorzien van een RFID tag. Door het apparaat boven een RFID reader te houden die de tag herkent wordt er automatisch een instructievideo opgestart met uitleg hoe deze gebruikt moet worden. In deze technology scouting wordt stil gestaan bij wat RFID technologie nu precies is en hoe het werkt, waarvoor de technologie nu gebruikt wordt, waar koppelingen met het onderwijs te vinden zijn en hoe deze technologie in de praktijk gebruikt kan worden. Dit laatste wordt geïllustreerd aan de hand van een praktijkvoorbeeld van het werken met RFID in het onderwijs bij Bartiméus, die binnen dit project een pilot hebben uitgevoerd. Bartiméus heeft de tekst hiervoor geschreven. Bartiméus is een instelling die onder andere onderwijs verzorgt voor blinde, slechtziende en meervoudig (visueel) beperkte leerlingen. In het praktijkvoorbeeld is te zien hoe zij RFID technologie inzetten en welke bijdrage dit levert aan hun onderwijs. Daarnaast wordt ingegaan op de vraag in hoeverre RFID een rol zou moeten spelen binnen mediawijsheid.

3 / 37

4 / 37


1.

Wat is RFID?

De term RFID staat voor Radio Frequency Identification. Vertaald naar het Nederlands betekent dit ‘radio frequentie identificatie’. RFID wordt vaak gezien als een soort digitale streepjescode die je op een object kunt plakken. Door de streepjescode kan in de supermarkt een object (het product) herkend worden als deze wordt gescand. RFID is daar een digitaal equivalent van, in de vorm van een zogenaamde tag. Deze tag kan allerlei vormen aannemen zoals een stickers of pasjes, maar kan ook geïntegreerd worden in wat voor object dan ook. Een RFID-tag bevat een chip met informatie die uitgelezen kan worden met behulp van een apparaat dat RFID tags kan lezen, een zogenaamde RFID-reader. De RFID tag zelf kan een simpel uniek identificatienummer bevatten, maar er kunnen ook andere gegevens in worden opgeslagen. Door de RFID tag boven de reader te houden kan de ontsloten informatie worden uitgelezen. Als de RFID reader bijvoorbeeld gekoppeld is aan een computer, dan kan deze de informatie die in de RFID tag is opgeslagen weergeven op een scherm. De computer kan met behulp van software ook tags herkennen en bijvoorbeeld bij het lezen van een bepaalde tag een website openen of een multimediabestand afspelen. Deze acties zijn met gespecialiseerde software soms ook zelf te maken.

Figuur 1 Een RFID tag

Figuur 2 Een RFID-reader

RFID werkt aan de hand van radiogolven die de RFID reader moet uitzenden. RFID tags bevatten een magnetisch veld dat reageert op bepaalde radiogolven. Wanneer een RFID-tag is geactiveerd door een radiogolf kan deze worden uitgelezen door een RFID-reader. Dit activeren noemen we bij RFID ook wel triggeren. Het voordeel tegenover een streepjescode is dat RFID tags dus van een afstand uitgelezen kunnen worden. Afhankelijk van het type RFID tag en de radiofrequentie waarop deze werkt varieert de afstand om deze uit te lezen van minder dan een centimeter tot wel 100 meter. Dat is een voordeel van RFID tags tegenover streepjescodes, die niet of zeer moeilijk op afstand uit te lezen zijn. Daarnaast kunnen RFID tags in tegenstelling tot streepjescodes soms ook (her)geprogrammeerd worden, zodat deze ook nieuwe informatie kunnen bevatten. RFID kan het best gezien worden als een overkoepelende term van verschillende implementaties en toepassingen die via hetzelfde principe werken. Afhankelijk van de toepassingen kunnen verschillende soorten tags met een verschillend bereik worden gebruikt, waarvoor ook weer specifieke readers worden gebruikt. Op de volgende pagina is schematisch afgebeeld hoe het gehele systeem van RFID tags en RFID readers in de basis werkt.

5 / 37


Stuurt radiosignalen uit die zenden/ontvangen mogelijk maakt

Leest de RFID tags uit

Antenne

Ontvanger

+

Wordt geactiveerd wanneer magnetisch veld van tag binnen bereik van antenne valt

RFID tag

Afhankelijk van sterke signaal en gebruikte frequentie kunnen tags op verschillende afstanden worden gelezen

Reader Combinatie van antenne en ontvanger in 1 device zoals PDA’s, smartphones en dedicated readers (meestal kort bereik)

Figuur 3 Schema werking RFID

1.1.

Geschiedenis en ontwikkeling

De technologie die gebruikt is bij RFID is eigenlijk niet nieuw. Voorlopers van RFID en RFID toepassingen zijn al in de jaren ’20 van de 20e eeuw te vinden. De oorsprong van RFID is onder andere terug te zien in de ontwikkeling van radartechnologie. Bij radar wordt er ook gebruik gemaakt van radiogolven. Deze radiogolven worden uitgezonden en worden teruggekaatst door bijvoorbeeld vliegtuigen of andere objecten. Hierdoor is het mogelijk geworden om objecten in het luchtruim te detecteren en de afstand tot deze objecten te bepalen. Radartechnologie is vooral bruikbaar in open ruimtes zoals bijvoorbeeld het luchtruim. In een drukke stad heeft radartechnologie niet zoveel zin, aangezien er dan zoveel objecten de radiogolven zullen terugkaatsen dat het moeilijk is om specifieke objecten te kunnen herkennen. Dit in tegenstelling tot huidige RFID toepassingen, waarbij objecten met een RFID tag ook individueel te herkennen zijn. Radartechnologie waarmee bepaalde objecten wel te herkennen waren werd onder andere door het Britse leger ontwikkeld. In de loop van de 2e wereldoorlog werd het mogelijk om specifieke objecten te herkennen met behulp van het IFF (Identification, Friend or Foe) systeem. Eigen vliegtuigen werden hierbij voorzien van een transponder die geactiveerd werd door radiogolven en een code terugstuurde. Vijandelijke vliegtuigen konden hierdoor onderscheiden worden van eigen vliegtuigen.

6 / 37


In de jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw werden er toepassingen ontwikkeld op basis van technologie die wij nu als RFID zouden bestempelen. Diverse ontwikkelaars, bedrijven, instellingen en overheidsorganisaties waren in die tijd aan de slag met technologieën waarmee objecten met een chip gedetecteerd konden worden aan de hand van radiogolven. Toepassingen zoals de bekende controlepoortjes bij winkels, tolpoortjes en toegangscontrole tot gebouwen kwamen in deze periode op gang 3 . De afgelopen jaren is het gebruik van RFID technologie sterk toegenomen. Steeds meer toepassingen maken er gebruik van, waardoor de prijs van RFID tags ook sterk gedaald is en het daardoor makkelijker en vooral ook goedkoper is geworden om RFID breed toe te passen. Heel eenvoudige RFID tags met een kort ontvangstbereik (dus alleen van dichtbij te scannen) zijn beschikbaar tussen de 5 en 10 cent. Tags met een hoger ontvangstbereik, of waar meer data in opgeslagen kan worden zijn duurder. De kostprijs van een tag hangt ook af van de hoeveelheid waarin deze besteld wordt. De meeste tags die in oplages van bijvoorbeeld 200 stuks worden gekocht variëren in prijs rond de 2 à 3 euro. Daarnaast zijn de tags door technologische ontwikkeling ook steeds kleiner geworden. Eén van de kleinste RFID tags is op dit moment kleiner dan een mier (3mm) 4 en zijn ook daadwerkelijk op een mierenkolonie toegepast waarop gedragswaarnemingen zijn gedaan. Door de toenemende miniaturisering van RFID tags kunnen ze steeds onzichtbaarder en geïntegreerd in allerlei objecten worden opgenomen. De organisatie EPCglobal, een consortium van organisaties en bedrijven dat RFID vooral in retail gebruikt, zet zich sinds 2003 in om standaarden te maken voor RFID. Onder andere voor het kunnen delen van productgegevens uit RFID tags via een netwerk mogelijk te maken. Grote winkelketens in de Verenigde Staten zoals Wal-mart vereisen sinds een paar jaar van hun leveranciers dat hun producten voorzien zijn van RFID tags. Doordat Wal-mart een zeer grote winkelketen is zorgt een dergelijke eis voor een soort domino-effect waardoor veel leveranciers moeten investeren in het toepassen van RFID op hun producten.

1.2.

Soorten tags

Er zijn globaal twee verschillende soorten RFID tags te onderscheiden met een aantal verschillende eigenschappen; de zogenaamde passieve en actieve tags. Passieve tags hebben een externe bron nodig (radiogolven) om geactiveerd te worden. Actieve tags bevatten een batterij en versturen zelf signalen zonder een externe radiogolf nodig te hebben om te werken. Actieve tags hebben ook een groter bereik en kunnen dus van een grotere afstand uitgelezen worden. Het bereik van tags hangt van een aantal zaken af. Globaal kunnen er vier verschillende bereiksgebieden van RFID-tags gedefinieerd worden 5 . Tags die op basis van een lage frequentie werken kunnen ook minder data versturen dan tags die op een hogere frequentie functioneren. LF (low frequency)

HF (high frequency)

UHF (ultra-high frequency)

Microgolf

Frequentieband

30-300kHz

3-30MHz

300MHz-3GHz

2-30GHz

Frenquentie

125-134kHz minder dan 0.5 meter minder dan 1 kb

13.56MHz rond de 1.5 meter Rond de 25 kb

433MHz of 865-956MHz, 2.45 GHz 433MHz = max 100 meter, 865956 MHz = 0.5 tot 5 meter 433-956MHz = 30 kb, 2.45 = 100 kb

2.45GHz Tot 10 meter Max 100 kb

Bereik Datatransfer 3

Social RFID – internet for things, Patrick Plaggenborg, 2006, p 9

http://patrick.plaggenborg.nl/wp-content/uploads/2006/08/social-rfid-patrick-plaggenborg.pdf 4

http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/bristol/somerset/8011998.stm

5

RFID: Frequency, standards, adoption and innovation, Matt Ward – Rob van Kranenburg, 2006, p 10

http://www.rfidconsultation.eu/docs/ficheiros/TSW0602.pdf


Daarnaast kan er een onderscheid gemaakt worden in zogenaamde read-only en read-write tags. Read-only (alleen lezen) tags bevatten als informatie meestal alleen maar een uniek nummer waarmee een tag geïdentificeerd kan worden. Dit nummer kan door een RFID-reader aangesloten op een computer worden uitgelezen. Het nummer dat in de RFID tag is opgeslagen kan dan mogelijk verwijzen naar een record in een database die op de computer staat. In deze database staan dan de gegevens over het object. Read-write (lees-schrijf) tags kunnen meer data bevatten dan alleen een identificatienummer (de informatie over een product kan bijvoorbeeld echt fysiek op de tag zelf staan), en deze data kan dan ook meestal herschreven worden.

Figuur 4 Verschillende soorten tags RFID tags kunnen allerlei verschillende vormen aannemen. Ze hoeven er ook helemaal niet uit te zien als chips maar worden vaak ingebed in de vorm van stickers, pasjes, buttons en allerlei andere vormen. Vaak zijn RFID-tags dus ook herbruikbaar en kunnen op ieder willekeurig object worden geplakt; een product maar ook op een mens of dier. Dit toepassen van een RFID-tag op een object wordt ook wel taggen genoemd.

Figuur 5 Verschillende verschijningsvormen - een ring, een pasje en herbruikbare stickers

7 / 37


1.3.

8 / 37

RFID readers

Naast dat de RFID tags allerlei verschillende verschijningsvormen hebben, zijn ook RFID-readers in allerlei verschillende soorten en maten te verkrijgen. Er zijn readers die direct aan een computer aangesloten kunnen worden om zodoende gegevens uit te lezen zoals de tikitag. Sommige PDAs kunnen uitgebreid worden met een losse RFID-reader module. Daarnaast zijn er mobiele telefoons die een RFID-reader geïntegreerd hebben. Het integreren van een RFID reader in een mobiele telefoon wordt ook NFC (Near Field Communication) genoemd. RFID readers zijn vaak ook gekoppeld aan een specifieke frequentie waarop ze werken. Dat betekent dus dat niet alle RFID readers ook alle RFID tags kunnen uitlezen. Readers worden vaak specifiek gemaakt voor HF (high frequency) tags die werken op een frequentie van 13.56MHz en UHF (ultra high frequency) tags die meestal werken op frequenties tussen 865 en 956 MHz. Bij het kopen van RFID tags en RFID readers is het dus van belang om goed te kijken naar de frequenties die gebruikt worden. UHF tags en readers zijn vaak duurder en worden meer op industrieel/retail niveau gebruikt. HF tags en readers zijn in vergelijking met UHF vaak goedkoper en worden ook in RFID consumentenproducten gebruikt (hiervan zijn verderop in dit rapport enkele voorbeelden van te zien). Het eerder genoemde NFC is een nieuwe ontwikkeling op het gebied van RFID readers in combinatie met mobiele technologie. Het is qua opzet vergelijkbaar met Bluetooth om gegevens uit te kunnen wisselen tussen apparaten. Apparaten die NFC ondersteunen kunnen informatie met elkaar uitwisselen, maar kunnen door de specifieke technologie die gebruikt wordt ook bepaalde RFID tags uitlezen. Een mobiele RFID reader biedt door de mobiliteit weer andere mogelijkheden dan een RFID reader die aan een computer is gekoppeld. Op het moment van schrijven zijn er nog maar enkele (rond de 10) mobiele telefoons beschikbaar waar deze technologie in is verwerkt.

Figuur 6 Verschillende soorten RFID-readers: voor computer, pda en in een mobiele telefoon


2. Toepassingen Zoals al in de inleiding is opgemerkt is de kans groot dat op het moment van schrijven een groot deel van de Nederlandse bevolking bewust of onbewust al RFID tags in zijn/haar bezit heeft, en in de toekomst zal dit aantal alleen maar groter worden. De OV-chipkaart is gebaseerd op RFID technologie en wordt hier dus gebruikt als een identificatie- en betaalmiddel voor het openbaar vervoer. RFID wordt op veel meer plaatsen toegepast. Hieronder een aantal voorbeelden van toepassingen waarbij RFID worden gebruikt. Onderstaande voorbeelden zijn niet uitputtend, maar geven wel een beeld van de toenemende toepassingen van deze technologie. 2.1.

Gebruik van RFID binnen openbare bibliotheken

Verschillende bibliotheken in Nederland maken al gebruik van RFID voor hun dienstverlening. Boeken die zij in hun collectie hebben zijn daarbij dan allemaal voorzien van een RFID tag. Alle informatie over de boeken zelf is opgeslagen in een externe database. De bibliotheken zien vooral veel voordelen op het gebied van zelfservice: leners die zelf het gehele proces van lenen en terugbrengen kunnen doorlopen zonder tussenkomst van personeel. Daarnaast worden RFID tags gebruikt voor beveiliging zodat boeken niet zonder ‘uitchecken’ meegenomen kunnen worden. Uit een inventarisatie die begin 2007 is uitgevoerd bleek dat 174 bibliotheken gebruik maakten van RFID voor registratie en beveiligingsdoeleinden 6 . Bij bibliotheken wordt er al sinds jaren gebruik gemaakt van streepjescodes om boeken te herkennen. De vereniging van Openbare Bibliotheken is al een aantal jaren bezig met RFID en hoe ze deze in hun systemen kunnen implementeren. In vergelijking met streepjescodes ziet de vereniging van Openbare Bibliotheken enkele voordelen als er gebruik gemaakt wordt van RFID 7 : -

Nieuwe materialen kunnen sneller en eenvoudiger toegevoegd worden aan de collectie in vergelijking met het werken met streepjescodes (minder bewerkelijk)

-

Collecties kunnen makkelijker beheerd en samengesteld worden, of reserveringen kunnen makkelijker verzameld worden

-

Eenvoudiger kunnen toepassen van interbibliothecair leenverkeer wanneer de tags volgens een uniforme wijze uitgelezen kunnen worden

-

Meer mogelijkheden tot zelfservice door het inrichten van apparaten waarmee leners zelfstandig hun boeken kunnen inleveren of lenen. Leners zouden zichzelf ook kunnen identificeren door middel van een RFID tag om dit mogelijk te maken

-

Door met een scanner langs een rij boeken te lopen kan snel inzicht verkregen worden waar welke boeken staan. Dit kan een voordeel zijn om verkeerd geplaatste boeken terug te kunnen vinden.

-

Mogelijkheden om openingstijden te vergroten en het personeel meer contact met de klant te laten hebben

Een toepassing die nu al concreet wordt gebruikt is het zelfstandig kunnen inleveren van boeken door middel van een soort brievenbus voorzien van een RFID reader. De ingeleverde boeken kunnen dan automatisch worden gescand en als ingeleverd worden aangemerkt in de interne bibliotheekautomatisering. In veel bibliotheken die RFID hebben geïmplementeerd kunnen boeken ingeleverd worden met een selfservice systeem, waarbij leners zich moeten identificeren en hun boeken in kunnen leveren.

6

Enquête RFID in openbare bibliotheken, NBD/Biblion,

2007 http://www.nbdbiblion.nl/tools/Default.asp?leesanoniem=/nbdbiblion/Documenten/enquete%202007.pdf 7

Implementatieadviezen voor de invoering van RFID in Openbare Bibliotheken, Werkgroep Herijking Generiek

Programma van Eisen RFID, 2005 http://www.debibliotheken.nl/content.jsp?objectid=5859

9 / 37


Figuur 7 Zelf boeken inleveren als deze van tags zijn voorzien bij een bibliotheek in het Verenigd Koninkrijk Daarnaast zijn veel bibliotheken die werken met RFID ook voorzien aan handheld RFID-reader. Met de handheld readers kunnen collecties die in de bibliotheek op de planken staan gescand worden. Je kunt namelijk in tegenstelling tot streepjescodes deze goed op afstand uitlezen. Het werken met een handheld RFID reader kan bijvoorbeeld handig zijn om verkeerd geplaatste boeken terug te vinden of om in 1 keer snel een overzicht te krijgen van alle boeken die op een bepaalde locatie staan. 2.2.

Supply chain management

Het gebruik van RFID binnen supply chain management systemen is één van de meest voorkomende en grootschalige toepassingen van RFID op dit moment. In plaats van het gebruik van streepjescodes voor het scannen van producten, pallets etc. kan dit met RFID op een betere manier worden gedaan. In plaats van alle goederen op een pallet los te moeten scannen bij streepjescodes, kan in één keer het hele pallet worden gescand en uitgelezen worden doordat RFID tags op afstand uitgelezen kunnen worden. Voor organisaties die zich bezighouden met supply chain management levert het gebruik van RFID vooral een efficiëntie verbetering op over de gehele logistieke keten. Voorwaarde is daarbij natuurlijk wel dat alle aangeleverde goederen ook van RFID tags zijn voorzien. Toenemend gebruik van RFID binnen supply chain management heeft de roep om standaardisering rondom het gebruik van de tags, de informatie die daar in opgeslagen is en de mogelijkheid om deze informatie ook over een computernetwerk te kunnen delen vergroot. Het eerder genoemde EPCglobal consortium is de organisatie die zich met deze standaardisering bezig houdt. De RFID tags die in de goederen zitten kunnen ook verder in de keten gebruikt worden in bijvoorbeeld winkels als vervanging voor streepjescodes. Nieuwere chips die voldoen aan een nieuwe standaard die door EPCglobal is opgesteld geven consumenten de mogelijkheid om de RFID tags ook te kunnen deactiveren, zodat deze na aankoop van de goederen in de winkel niet meer uitgelezen kunnen worden. De reden om dit te doen is vooral ingegeven omwille van privacyredenen en nieuwe regelgeving op dit gebied 8 . 8

Privacy en andere juridische aspecten van RFID, NVVIR, 2005

10 / 37


2.3.

Betalingssystemen

De meeste bekende RFID toepassing als betalingssyteem is op dit moment de OV-chipkaart. Gebruikers kunnen zich met de RFID-tag identificeren door ‘in te checken’ op een station of in de bus. Op het moment dat een gebruiker de bus uitstapt of aankomt op een station moet deze ‘uitchecken’. Zo kan een centraal systeem het verloop van de reis berekenen en de kosten hiervoor van het gekoppelde tegoed afboeken. Maar er zijn ook andere toepassingen/pilots op het gebied van betalingen door middel van RFID. Een voorbeeld daarvan is het Payter systeem dat in Rotterdam gebruikt en uitgetest is. Gebruikers maakten daarbij gebruik van een mobiele telefoon waar NFC technologie in zit zodat met RFID technologie gecommuniceerd kan worden. Met de mobiele telefoon konden zij bij winkels die met het project meededen betalingen doen, zoals bijvoorbeeld betalen in een parkeergarage. Ook konden de gebruikers met de mobiele telefoon zien hoeveel en voor welk totaal bedrag ze betalingen hadden gedaan. Bij onvoldoende saldo kon het tegoed automatisch opgewaardeerd worden. Naast het kunnen betalen van transacties is er ook getest met zogenaamde smart-posters; posters of andere objecten voorzien van een RFID tag die door de mobiele telefoon gelezen kan worden en die een bepaalde actie triggert. Op deze manier kon bijvoorbeeld via een poster een pizza worden besteld, filmtrailers worden getoond van de film die op de poster te zien is of direct donaties aan een goed doel worden overgemaakt. Dit is een goed voorbeeld van de fysieke stadsomgeving die als interface gebruikt kan worden en onderdeel geworden is van het computernetwerk 9 . 2.4.

Consumenten RFID-producten

Er zijn verschillende betaalbare RFID producten op de markt die niet zozeer op commercieel of industrieel gebruik gericht zijn. Voorbeelden daarvan zijn producten met de naam Touchatag, Nabaztag en mir:ror. Al deze producten bestaan uit een RFID-reader, een setje RFID-tags en een softwareprogramma waarmee gebruikers zelf kunnen bepalen welke acties er uitgevoerd moeten worden. Voorbeelden van acties zijn het opstarten van een computerprogramma of het openen van een website. Touchatag (ook wel Tikitag genoemd) is een product dat voor rond de 30 euro gekocht kan worden. Daarvoor krijg je een RFID-reader, een aantal RFID-tags in de vorm van stickers en een softwareprogramma dat gekoppeld is aan Internet waarmee RFID-tags van een bepaalde actie kunnen worden voorzien. Om met de software te kunnen werken moet je je registreren op de website van touchatag. Om met de touchatag te kunnen werken is een internetverbinding dus wel vereist. Daarna kan je aan de slag met het maken van acties. Gemaakte acties kunnen ook uitgewisseld worden met andere gebruikers van de Touchatag. Additionele tags kunnen bijgekocht worden.

http://www.nvvir.nl/doc/rfid-tekst.pdf 9

http://www.payter.nl/default.aspx?cp=content&contentcode=ProefRotterdam&language=nl

11 / 37


Figuur 8 De touchatag Een voorbeeld van acties die gemaakt zijn met Touchatag zijn het automatisch starten van een telefoongesprek via Skype. De tag die deze actie triggert kan bijvoorbeeld op een foto van een bepaalde persoon worden geplakt. Hierdoor is het heel eenvoudig om een telefoongesprek via Skype plaats te laten vinden, ook voor mensen die anders nooit met Skype werken of die weinig computerervaring hebben. Andere voorbeelden zijn het afspelen van een video of het openen van een website. Welke video er afgespeeld wordt of welke website de browser moet openen is allemaal door de gebruiker zelf in te stellen. Een ander voorbeeld is een muziekspeler waarbij zes verschillende tags gebruikt worden die verschillende acties uit kunnen voeren. Zoals het pauzeren van een nummer, het overslaan van een nummer, terugspoelen of stoppen met spelen. Om te kunnen werken met de Touchatag moet deze ook altijd gekoppeld zijn aan een computer met een actieve internetverbinding.

Figuur 9 De mir:ror met twee verschillende tags

12 / 37


De mir:ror is een product vergelijkbaar met de Touchatag. Het biedt dezelfde mogelijkheden als de Touchatag en werkt in de basis ook op dezelfde manier. Het bevat dus ook een softwareprogramma waar acties mee gemaakt kunnen worden en vereist daarbij ook een internetaansluiting. De tags die worden meegeleverd zijn in de vorm van plakbare postzegels en als konijntjes. De mir:ror is iets duurder dan de touchatag en kost rond de 45-50 euro. De RFIDreader heeft wat meer mogelijkheden dan die bij de touchatag wordt geleverd. Er zit bijvoorbeeld een bewegingssensor in die gebruikt wordt om het apparaat uit te zetten als er voor een bepaalde tijd geen bewegingen zijn waargenomen. Ook zit er een luidspreker in, die gebruikt kan worden om door middel van text-to-speech boodschappen uit te laten spreken. Zo kan de RFIDreader in combinatie met een tag zo geprogrammeerd worden dat deze teksten vanaf een website voorleest. De producent van de mir:ror verkoopt ook een aantal Engelstalige boeken voorzien van RFIDtags. Door deze boeken boven de RFID-reader te houden wordt er automatisch een website geopend die het boek voorleest. Bovenstaande toepassingen zijn redelijk goedkoop, alhoewel het bijkopen van RFID-tags wel additionele kosten met zich mee brengt. Tien additionele tags bijkopen kost toch al gauw minstens 10 euro. Het is wel een redelijk eenvoudige en toegankelijk manier om te experimenteren met de mogelijkheden die RFID te bieden heeft. Kern van al deze producten is dat ze bestaande objecten in de huiskamer kunnen omtoveren tot een computerinterface. 2.5.

Mediamatic

Mediamatic is een organisatie die zich bezighoudt met ‘culturele ontwikkelingen die gepaard gaan met nieuwe technologieën, of nieuwe technologieën die culturele ontwikkelingen veroorzaken’. Sinds een aantal jaren experimenteren zij met het gebruik van RFID en toepassingen die daarmee gemaakt kunnen worden. Eén van de toepassingen die daarin heel centraal staat is de zogenaamde ikTag; een RFID-tag die op allerlei installaties en events gebruikt kan worden en die gekoppeld is aan een persoonlijk, online, sociaal netwerk profiel. Foto’s die bijvoorbeeld worden gemaakt op een event en waarbij de ikTag gebruikt wordt verschijnen automatisch op een online profielpagina.

Figuur 10 ikTags in allerlei vormen en opdrukken

13 / 37


Een voorbeeld van een toepassing op basis van de ikTag is de ikPoll. Met de ikPoll kunnen mensen op een fysieke manier een stem uitbrengen over een stelling, of een antwoord selecteren op een vraag. De mogelijkheden van een internetpoll waarbij de resultaten automatisch bijgehouden worden kunnen hiermee gecombineerd worden met een simpele, fysieke interface. De gegeven antwoorden kunnen ook automatisch weergegeven worden op een scherm of op de profielpagina van de persoon die de stem heeft uitgebracht worden getoond.

Figuur 11 Stemmen met een ikTag 10 Het ontwikkelen van deze applicaties met de ikTag gebeurt ook door middel van zogenaamde Social RFID Hacker Camps die Mediamatic organiseert. In een aantal dagen maken mensen met elkaar dan toepassingen op basis van de ikTag die gekoppeld zijn aan een persoonlijk profiel. Mediamatic legt bij het ontwikkelen van deze applicaties de aandacht vooral op het kunnen leggen van fysieke toepassingen met online sociale netwerken op basis van RFID. RFID vormt hierbij als het ware een brug tussen een fysieke en een virtuele omgeving.

10

http://www.mediamatic.nl/page/5330/nl

14 / 37

15 / 37


3. RFID en educatieve toepassingen Eerder genoemde voorbeelden geven al een aardig beeld van de verschillende soorten mogelijkheden die RFID technologie te bieden heeft. En eigenlijk is de drempel al vrij laag om eenvoudige toepassingen te kunnen bedenken en te maken op basis van RFID die in het onderwijs gebruikt kunnen worden. Met consumententoepassingen zoals touchatag, nabaztag en de mir:ror kan er al op een eenvoudige manier met RFID gewerkt en geëxperimenteerd worden. De prijzen van de technologie zullen door het toenemend gebruik van RFID waarschijnlijk ook steeds verder dalen. In het primair onderwijs zouden leerlingen via RFID eenvoudig een website kunnen openen zonder dat ze via een webbrowser een internetadres hoeven in te vullen. Ook de manier waarop Mediamatic gebruik maakt van RFID tags om fysieke interacties te kunnen koppelen aan een online profiel zou voor het onderwijs waardevol kunnen zijn. Van leerlingen die met digitaal leermateriaal werken in een ELO kan op dit moment al bijgehouden worden hoe ze het materiaal doorlopen, welke score ze hebben behaald en hoe lang ze er over gedaan hebben. Met behulp van RFID zouden fysieke leerinteracties ook vastgelegd en gekoppeld kunnen worden aan een online profiel. RFID werkt dan als het ware als een brug tussen de fysieke en de virtuele leeromgeving en combineert deze. Maar er zijn ook al toepassingen beschikbaar die een wat meer directere relatie hebben tot het onderwijs. Hieronder een uiteenzetting van een aantal educatieve toepassingen op het gebied van RFID. 3.1.

RFID in het museum

Verschillende musea in het binnen- en buitenland maken sinds een aantal jaren van RFID in hun tentoonstellingen. In Nederland zijn er diverse voorbeelden van musea die van deze technologie gebruik maken en op deze manier hun tentoonstellingen verrijken voor hun bezoekers. Een bekend voorbeeld van RFID in een museum is de Beeld en Geluid Experience van het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid. De Beeld en Geluid Experience maakt intensief gebruik van RFID. Iedere bezoeker krijgt een ring met een RFID tag waarop deze zijn/haar persoonlijke informatie in opslaat. Elke keer wanneer de bezoeker een activiteit uitvoert, zoals het voorlezen van het journaal op film, wordt de ring gebruikt voor identificatie. Figuur 12 Deze ring bevat een RFID tag Door deze identificatie kan de bezoeker na het bezoek aan het museum opgenomen filmpjes terugvinden via een website. Een museum kan door gebruik te maken van technologie als RFID een meer interactieve ervaring worden. De ‘tentoonstelling’ heet ook niet voor niets de Beeld en Geluid Experience. De bezoeker van het museum creëert als het ware zijn/haar eigen ervaring en betekenis en kan deze vastleggen. In deze manier van gebruik van RFID zijn duidelijke connecties te vinden met het constructivisme, waarbij leerlingen zelf ontdekken en connecties leggen 11 . Bezoekers worden

11

RFID in het museum - een constructieve en langdurige ervaring, Marjolein Knuit,2007

http://www.marjoleinknuit.nl/user_files/portfolio/RFIDinhetmuseum.pdf

16 / 37


uitgenodigd en uitgedaagd om een eigen ervaring te creëren en betekenis toe te kennen in plaats van alleen kennis tot zich te nemen. RFID als identificatiemiddel maakt het mogelijk om deze eigen ervaring vast te leggen, aan elkaar te koppelen en te bewaren. 3.2.

RFID Learning Table

De RFID Learning Table is een product uit Australië 12 . Het product bestaat standaard uit een RFID reader, een aantal RFID tags en een editor applicatie waarmee tags gekoppeld kunnen worden aan het afspelen van media zoals afbeeldingen, video, audio of powerpoint presentaties. Er kunnen ook arrangementen van media worden gedefinieerd waarbij bijvoorbeeld eerst een video word afgespeeld en daarna een powerpoint presentatie. Door een tag aan een arrangement te koppelen en op een object te plakken kunnen leerlingen het arrangement laten afspelen. Er kunnen alleen multimedia fragmenten getriggerd worden; het opstarten van bijvoorbeeld programma’s is niet mogelijk. Naast de apparatuur van de RFID Learning Table is er ook een PC met een Windows besturingssysteem nodig om er mee te kunnen werken. Op het moment van schrijven waren de kosten voor aanschaf van het product 1399 Australische dollar voor de algemene verkoop, en 899 Australische dollar voor de educatieve markt. Omgerekend komt dat neer op respectievelijk ongeveer 850 en 550 euro.

Figuur 13 De RFID Learning Table in gebruik door een student

13

Volgens de producent van de RFID Learning Table heeft het werken met dit product verschillende unieke voordelen. Voor het afspelen van educatieve media is geen muis of toetsenbord nodig, maar met ieder object waar een RFID tag op zit kan dit worden gedaan. Dat verlaagt de drempel

12

http://www.rfidlearningtable.com.au/

13

Learning Technology Mentors : Workshop 20th & 21st August 2008

http://ltmentors.riverinainstitute.wikispaces.net/Workshop+20th+&+21st+August+2008


om de computer op een voor het leren effectieve manier te bedienen. Daarnaast is volgens de producent het product geschikt voor individueel leren of trainingscenario’s, waarbij leerlingen zelfstandig leercontent meerdere keren kunnen oproepen en gebruiken. Door middel van de editor tool kunnen gebruikers zelfstandig nieuwe media-arrangementen maken.

Figuur 14 In de editor applicatie kunnen arrangementen bestaande uit verschillende media gemaakt worden De RFID Learning Table is alleen nog in Australië gebruikt bij een aantal instellingen. Een school gevestigd op het eiland Tasmanië die beroepsonderwijs verzorgt maakt gebruik van het product. Er zijn daar een aantal onderwijsruimten voorzien van een PC gekoppeld aan een RFID Learning Table. Door gebruik te maken van foto’s/afbeeldingen met een RFID tag van bepaalde attributen die de leerlingen gebruiken, of handelingen die ze moeten uitvoeren, kunnen ze zelfstandig door middel van een video via de computer uitleg krijgen. De video’s zijn vaak niet langer dan een minuut. Vooral bij leerlingen met bepaalde leerproblemen ziet de school dat het gemak waarmee de computer met RFID gericht gebruikt kan worden een bijdrage levert aan het leerproces. Door de computer te bedienen met fysieke en herkenbare objecten zijn leerlingen volgens de school sneller geneigd om de computer te gebruiken. De bediening is gemakkelijk waardoor de drempel om de computer te gebruiken voor deze leerlingen verlaagd is. Ook het feit dat ze dit zelfstandig kunnen doen zonder hulp van anderen doen ziet de school als een pluspunt. Daarnaast zien ze kleine verbeteringen bij sommige leerlingen op het gebied van concentratie, motivatie, geheugen en meer assertief gedrag. 14 Een andere docent in Australië, die lessen verzorgt rondom het onderwerp steenhouwerij, maakt gebruik van de RFID Learning Table om instructielessen in de vorm van video’s af te laten spelen door leerlingen 15 . Hij maakt daarbij gebruik van visitekaartjes met een RFID tag waarop gedrukt staat welke les hiermee afgespeeld kan worden. Leerlingen kunnen hiermee zelfstandig kiezen over welk onderwerp ze iets willen weten. Elke les is ook voorzien van werksheet waarop de

14

http://sites.google.com/site/situatedlearning/Home/smart-tags-for-inclusive-learning

15

http://cafechat.wordpress.com/2008/04/28/learning-table-in-the-classroom/

17 / 37


leerlingen een aantal vragen moeten beantwoorden zodat de docent kan zien of de leerlingen het begrepen hebben. Een eenvoudige toepassing, maar voor deze school en leerlingen een effectief hulpmiddel. 3.3.

Merlin’s Magic Castle

Merlin’s Magic Castle is een applicatie die gemaakt is door studenten aan de Purdue Universiteit in de Verenigde Staten die gericht is op het leren van Engels als tweede taal. RFID tags worden bij deze toepassing toegepast op speelgoed, zoals bijvoorbeeld een brandweerwagen. Wanneer een kind deze brandweerwagen bij een RFID-reader plaatst, dan herkent de computer dit object. Er wordt dan een animatie weergegeven van een brandweerwagen, en de computer spreekt het woord in het Engels uit. Daarna krijgt de leerling een invuloefening te zien, waarbij er enkele letters uit het woord missen. Deze moet de leerling dan aanvullen.

Figuur 15 Leerlingen gebruiken fysieke objecten om een oefening te activeren Volgens de makers van deze applicatie kan met behulp van RFID meerdere begripsniveaus worden gestimuleerd. Naast audio, video en tekstuele informatie komt er nu ook een tactiel aspect bij kijken doordat leerlingen met fysieke objecten werken. Door dit extra stimulatieniveau zouden de leerlingen een beter woordbegrip krijgen en informatie beter kunnen vasthouden. De makers hebben uiteindelijk 25 verschillende soorten speelgoed voorzien van RFID tags. Uitdaging daarbij was om de RFID tags op zo’n manier toe te passen dat ze er niet af zouden vallen, opgegeten konden worden of snel kapot zouden gaan. Probleem daarbij kan zijn dat de RFID tags mogelijk niet goed meer uitleesbaar zijn. Belangrijke overwegingen die meegenomen moeten worden als er met RFID tags gewerkt wordt 16 .

16

Learning with Merlin, Insights, 2005

https://www.science.purdue.edu/insights/FA05/docs/insights_fall_2005.pdf

18 / 37


3.4.

Swinxs

Swinxs is een fysieke spelcomputer op basis van RFID technologie. De spelcomputer zelf is een RFID-reader met uitgebreide mogelijkheden om allerlei fysieke spelletjes te spelen. De set wordt geleverd met een Swinxs, oplader en 4 RFID-armbandjes die kinderen om kunnen doen. Het product is in een aantal winkels in Nederland te koop.

Figuur 16 Een swinxs met armband Op de Swinxs zitten slechts drie knoppen: een knop voor aan/uit, een groene knop en een rode knop. De instructie voor de spellen krijg je van de Swinxs zelf door middel van audiocommando’s. Standaard zitten er 10 spellen op de Swinxs, maar het mooie van dit systeem is dat de spelletjes via een usb aansluiting op de computer gedownload kunnen worden van de website van Swinxs. Op het moment van schrijven kunnen deze games kosteloos worden gedownload. Anders dan andere spelcomputers heeft de Swinxs geen beeldscherm. Bediening loopt via de 3 knoppen op de Swinxs en stemcommando’s. Ook is het bij sommige spellen mogelijk om via geluid/trilling de Swinxs van antwoorden te voorzien. Door bijvoorbeeld met je hand op de tafel te slaan waar de Swinxs op staat kun je ook antwoorden/reacties geven. Op de Swinxs zit ook een LED-licht dat van kleur kan veranderen. Op die manier kunnen de auditieve instructies ook visueel ondersteund worden.

19 / 37


Er is een aantal type spellen, waaronder kennisspellen, actieve spellen, kaartspellen en reactiespellen. Kinderen nemen deel aan een spel door de armbanden net boven de swinxs te houden. In de Swinxs zit een RFID-ontvanger die weet welke kleuren (elke armband heeft een eigen kleur) er deelnemen. Als de Swinxs via usb aangesloten is op de computer, kun je zelf via een aantal basisstappen een swinxs-omgeving aanmaken. Hier kun je high-scores bekijken, namen aan de verschillende armbanden geven en nieuwe spellen downloaden. Een voorbeeld van een spel is “tijdbom”. De Swinxs noemt een getal en begint dan af te tellen naar nul. Op een gegeven moment hoor je in plaats van het aftellen alleen nog maar muziek. De kunst is om zo laat mogelijk je armband op de Swinxs te houden, maar als je te laat bent (de nul is bereikt) dan ontploft de bom en heb je verloren. Een ander voorbeeld is een kaartenspel ‘gevonden voorwerpen’. Je hebt tien kaarten met verschillende voorwerpen erop en de Swinx noemt of omschrijft een bepaald voorwerp. Iedere speler heeft zijn eigen kaarten en moet zo snel mogelijk de juiste kaart bij de Swinxs houden. Het fysieke element is bij de Swinxs belangrijk. Een in de basis eigenlijk heel simpel apparaat kan verschillende soorten spel/werkvormen faciliteren zonder dat daarbij een beeldscherm, toetsenbord of muis nodig is. Met de Swinxs ben je niet alleen geestelijk, maar ook lichamelijk actief bezig. Door middel van de armbandjes en de bewegingsspellen ben je veel in beweging. Ook ben je niet gebonden aan één plek. De Swinxs kun je opladen en bijvoorbeeld ook mee naar buiten of mee naar de gymzaal nemen. Daardoor kun je ook gebruik van ict maken in niet zo voor de hand liggende omgevingen zoals de gymzaal. Met name de leerling-motivatie kan door deze competitieve spellen toenemen. Samenwerkend leren is een ander aspect dat te realiseren is met de Swinxs. Door met meerdere spelers in teamverband of competitief tegen elkaar te spelen ben je afhankelijk van elkaar en moet je met elkaar samenwerken. In tegenstelling tot een pc kun je met een Swinxs met tien spelers tegelijk spelen en leren. Tevens is de inbreng van de docent beperkt omdat de instructies via de Swinxs zelf lopen en de bediening kinderspel is. Het kunnen uitlezen van scores en gegevens achteraf kan interessant zijn voor de docent om inzicht te krijgen in het leerproces. Een ander interessant aspect van de Swinxs is dat, indien men kan programmeren, er eigen toepassingen gemaakt kunnen worden die op het apparaat gebruikt kunnen worden. Swinxs biedt een SDK (software development kit) aan waarmee iedereen die het maar wil games kan maken. In vergelijking met toepassingen als touchatag/mir:ror is dit wel velen malen complexer, maar biedt daardoor ook weer meer mogelijkheden. De vraag is echter of docenten dit zelf kunnen doen, of dat ze dit over moeten laten aan gespecialiseerde partijen. Docenten die de Swinxs hebben uitgeprobeerd op school geven ook aan dat het apparaat voor sociaal zwakkere of licht autistische kinderen interessant is. Het apparaat is simpel in gebruik en kinderen vinden het leuk om er mee te werken. Het nodigt kinderen uit om er mee aan de slag te gaan. De Peter Petersenschool heeft de Swinxs ook ingezet voor bewegingsonderwijs 17 .

17

http://www.peterpetersenschool.nl/index.php?knopid=15&volgnummer=24

20 / 37


3.5.

TikTegel

De TikTegel 18 is het best te omschrijven als een interactief spelbord. In de TikTegel zit RFID technologie verwerkt waardoor objecten die op het bord staan herkend kunnen worden. Het unieke aan de RFID-reader van de TikTegel is dat deze ook kan herkennen waar de RFID-tag op het bord staat. Normale e-readers kunnen alleen de RFID-tag herkennen, maar niet de positie ervan bepalen. Hierdoor heeft de TikTegel nieuwe en unieke mogelijkheden met RFID-tags die niet met andere RFID toepassingen mogelijk zijn. Het interactieve spelbord van de TikTegel bestaat uit een grid van vierkantjes. Onder dit grid zitten LED-lampjes die in verschillende kleuren kunnen oplichten. Over het grid kan een soort van overlay gelegd worden. Gecombineerd met educatieve games die specifiek voor de TikTegel ontwikkeld worden en allerlei bijbehorende fysieke objecten kan het product in een onderwijssetting gebruikt worden. Het spelbord kan feedback en uitleg geven door middel van muziek, spraak en licht. Een voorbeeld van een toepassing die met de TikTegel mogelijk is, is een oefening waarbij kinderen leren over principes van plaats als voor/achter/links/rechts. In de toepassing wordt er een huis op het spelbord gezet. Dit huis kan door het spelbord herkend worden doordat het voorzien is van een RFID tag. Het spelbord geeft daarna auditief instructies aan het kind. Het kind heeft een object (in dit geval een boom) dat hij voor, achter, links of rechts van het huis moet plaatsen. Het kind krijgt auditieve feedback op de oefening. Er kan ook een wat specifiekere opdracht worden gegeven, zoals het plaatsen van de boom voor de deur van het huis.

Figuur 17 De tiktegel kan de positie bepalen van RFID-tags

18

http://www.serioustoys.nl

21 / 37


Naast deze toepassing zijn er allerlei andere toepassingen mogelijk, ook toepassingen die samenwerking vereisen tussen leerlingen. De vorm van het product maakt het ook goed mogelijk om samenwerkingsvormen met behulp van ICT mogelijk te maken. Je kunt om het bord heen lopen, iedereen kan om het bord heen staan en je kunt het van allerlei kanten bekijken. In vergelijking met traditionele computer ICT is het faciliteren van fysieke samenwerkingsvormen veel lastiger. Ook is de TikTegel op een voortgezet onderwijs school uitgeprobeerd, waarbij een aantal leerlingen een eigen toepassing voor het apparaat hebben geprogrammeerd. De toepassing die ze daarbij hebben gemaakt is een soort vliegenmepspel, waarbij een vlieg (in de vorm van een rode oplichtende LED-lamp) over het bord heen zwerft (inclusief geluid). Met een object waar een RFID tag op zit kan er ‘gevliegenmept’ worden. Alhoewel de toepassingen op dit moment dus nog vooral op het primair onderwijs gericht zijn, betekent dit niet dat het apparaat ook niet geschikt zou kunnen zijn voor andere onderwijssectoren. De producenten van de TikTegel zien verschillende voordelen tegenover traditionele ICT met de TikTegel. Een traditionele PC kan soms lastig te bedienen zijn en de interactie die je met ICT hebt is erg indirect en onnatuurlijk. Het moeten leren van de interface kan het leerproces in de weg staan of verhinderen. Daarnaast is het niet alleen mogelijk om cognitieve vaardigheden te oefenen, maar ook juist motorieke en sociale vaardigheden doordat er samenwerkingsopdrachten gefaciliteerd kunnen worden en je fysieke objecten moet manipuleren. Daarnaast kan het spelbord dynamisch oefeningen aanpassen aan het niveau van het kind, afgaande op de acties die het kind onderneemt met het bord. Dergelijke gegevens kunnen weer interessant zijn voor de leraar zonder dat deze constant aanwezig hoeft te zijn als ze er mee werken. De TikTegel bevat een ontwikkelomgeving waardoor andere partijen content kunnen maken voor het apparaat. Serious Toys, de producent van de TikTegel, werkt daarbij samen met uitgevers en andere ontwikkelpartijen zoals gamedesigners om content voor het apparaat te maken. De verwachting op het moment van schrijven is dat het product begin 2010 op de markt komt. 3.6.

Lego Mindstorms RFID

Lego Mindstorms is een bekende educatieve toepassing van Lego, waarbij kinderen met behulp van programmeerbare Lego blokjes en allerlei sensoren leuke en innovatieve toepassingen kunnen maken. Sensoren die bijvoorbeeld reageren op licht of een bepaalde kleur kunnen herkennen waarmee weer allerlei acties getriggerd kunnen worden. Lego Mindstorms is ontstaan uit het idee van het constructivisme waarbij het zelfstandige leerproces van de leerling en zelfontdekkend leren belangrijk zijn. Lego Mindstorms kan bijvoorbeeld al toegepast worden binnen techniekonderwijs, er zijn al methodes die Mindstorms in het programma opnemen 19 . Ook kan het een interessante en aantrekkelijke manier zijn om in aanraking te komen met programmeren. Bij Lego Mindstorms zit ook een eenvoudige ontwikkelomgeving waarmee kinderen zonder allerlei programmeerbaarcommando’s te kennen software kunnen maken.

19

http://www.bvto.nl/index.php?s=1&l=00

22 / 37


Figuur 18 Een Lego mindstorms robot Er is ook een RFID sensor beschikbaar voor Mindstorms waarmee objecten voorzien van RFIDtags herkend kunnen worden. De RFID tags moeten er wel zelf bij gekocht worden. De tags die werken met RFID sensor zijn de zogenaamde low frequency (LF) tags. Als er al met Mindstorms gewerkt wordt is dit een simpele manier om ook leerlingen eens met RFID te laten experimenteren. 3.7.

Conclusie

De ontwikkelingen op het gebied van RFID en onderwijs komen steeds meer op gang. In alle toepassingen komt het aspect van de fysieke omgeving als interface gebruiken om met ICT te werken sterk terug. Dat is dan ook de belangrijkste kracht van RFID – het kunnen functioneren als een soort brug tussen de fysieke omgeving van bijvoorbeeld een lokaal en de virtuele omgeving van de computer. Steeds meer toepassingen zijn gericht op het onderwijs, en bestaande consumententoepassingen zouden ook in het onderwijs eenvoudig en laagdrempelig toegepast kunnen worden. Nadeel van deze consumententoepassingen is wel dat deze altijd een internetverbinding vereisen, wat mogelijk niet altijd op elke plek aanwezig is. De ontwikkeling van RFID als middel om de fysieke en virtuele leeromgeving aan elkaar te koppelen zijn aanwezig, maar zijn nog niet gerealiseerd. Ook zijn er nog weinig concrete voorbeelden beschikbaar waar RFID ook daadwerkelijk in de onderwijspraktijk is toegepast. In het volgende hoofdstuk geeft Bartiméus inzicht in praktijkvoorbeelden van RFID in het onderwijs. Voor dit project heeft Bartiméus een aantal toepassingen in de praktijk gebruikt.

23 / 37


4.

RFID in de praktijk – Bartiméus Onderwijs

Bartiméus Onderwijs verzorgt onderwijs en ambulante onderwijskundige begeleiding voor blinde, slechtziende en meervoudig (visueel) beperkte leerlingen. Het speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs aan leerlingen met een visuele beperking zijn geregeld in de Wet op de Expertise-centra. Als expertisecentrum heeft Bartiméus Onderwijs drie hoofdtaken: 1. Speciaal of voortgezet speciaal onderwijs aan leerlingen van 4 tot 20 jaar met een (meervoudige) visuele beperking; dit onderwijs sluit zoveel mogelijk aan bij het regulier basis- en voortgezet onderwijs. 2. Ambulante onderwijskundige begeleiding van de leerling met een visuele (meervoudige) beperking en ondersteuning van de school waarop deze leerling is toegelaten. 3. Onderwijsondersteunende activiteiten zoals: •

oogheelkundig, didactisch en psychologisch onderzoek

•

advisering van de ouders

•

het maken van handelingsplannen

•

het vastleggen van wederzijdse verplichtingen in begeleidingscontracten

•

het opzetten en verzorgen van cursussen

•

onderzoek en ontwikkeling

•

training op het gebied van oriëntatie en mobiliteit

•

advisering over en demonstratie van geavanceerde apparatuur

De rol van technologie: Bartiméus heeft zich ten doel gesteld om ervoor te zorgen, dat blinde en slechtziende leerlingen optimaal profiteren van de mogelijkheden die technologie hun biedt, en dat ze na het verlaten van het onderwijs zo goed mogelijk kunnen deelnemen aan de ‘digitale samenleving’. Bartiméus voert een aantal projecten uit die tot doel hebben om nieuwe werkwijzen en producten te ontwikkelen en in te voeren, die de toegankelijkheid en kwaliteit van het onderwijs vergroten. Of om te bekijken hoe nieuwe technologieën en hulpmiddelen kunnen worden ingezet. RFID project binnen Bartiméus: In 2007 is er met financiële steun van de Vereniging Bartiméus Sonneheerdt ( www.steunbartimeus.nl ) het project “Label je omgeving” gestart. Dit project had als doel om de mogelijkheden van de RFID-technologie voor het onderwijs aan visueel beperkten te verkennen en bruikbare toepassingen te implementeren in het onderwijs.

24 / 37


4.1.

Bruikbaarheid RFID voor visueel beperkte leerlingen

Beschikbare didactische werkvormen voor visueel beperkte leerlingen: Tegenwoordig wordt er in het onderwijs van leerlingen verwacht dat ze zelfstandig kunnen leren en probleemoplossend te werk kunnen gaan. Door het bevorderen van deze competenties maken leerlingen een betere kans op de arbeidsmarkt. Hierbij wordt door reguliere docenten gebruik gemaakt van de vele voorhanden zijnde uitdagende didactische werkvormen en visueel aantrekkelijke materialen zoals 3D-animaties, video’s, simulatiegames, interactieve websites, etc. Deze revolutie heeft zich nog niet doorgezet in het onderwijs aan de zeer slechtziende en blinde leerlingen. Die moeten het nog steeds doen met tactiele tekeningen en 3D-schaalmodellen waarin de laatste decennia weinig vernieuwingen zijn doorgevoerd. Professionals constateren dan ook dat deze leermaterialen niet meer voldoen aan de eisen van deze moderne tijd. Knelpunten: •

Het tot zich nemen van informatie met behulp van schaalmodellen vereist een intensieve één op één begeleiding van de leerkracht. Deze afhankelijkheid van begeleiding is vaak contraproductief vanwege de beperkte beschikbaarheid van de docent (met name voor ambulante leerlingen in het regulier onderwijs).

•

De informatie tot je nemen via een schaalmodel is tijdrovend en vereist diepe concentratie. Er zit veel tijd tussen het voelen van een herkenningspunt en het lezen van de informatie in het bijbehorend brailleboek. Daarnaast is braillevaardigheid vereist.

•

Er zijn weinig afwisselende werkvormen (=saai) beschikbaar die daarnaast ook nog eens zelfcontrolerend en adaptief zijn.

Gebruik van RFID-technologie voor visueel beperkten: De afgelopen jaren is er binnen Bartiméus Onderwijs gezocht naar manieren om deze knelpunten op te lossen. In die zoektocht kwamen we in 2006 in contact met het Duitse bedrijf “Dräger&Lienert”, ( www.dlinfo.de ) die toen als enige de RFID technologie gebruikte om blinden te laten integreren op de Duitse arbeidsmarkt. Een blinde werknemer kon weer grip krijgen op zijn omgeving doordat die gelabeld was met RFID. Met behulp van de door dit bedrijf ontwikkelde software kon een blinde moeiteloos voorwerpen terug vinden, zich door middel van een intelligent indoor-navigatie systeem zelfstandig door een ruimte voortbewegen en waren een aantal complexe computerhandelingen geautomatiseerd doordat ze verbonden waren aan een RFID-chip. In samenwerking met Drägert&Lienert hebben we de door hun ontwikkelde software vertaald naar onderwijskundige settings om visueel beperkte leerlingen zelfstandig, efficiënt en aantrekkelijker informatie tot zich te laten nemen. Mogelijkheden die we voor het onderwijs aan visueel beperkten zagen: 1.

Inzet bij verkenning van tactiele modellen 3D modellen kunnen worden voorzien van RFID-chips. De leerlingen kunnen de chips scannen met een RFID-lezer, al dan niet verbonden met de computer. De feedback kan zowel audio, elektronisch braille en/of tekst zijn.

25 / 37

26 / 37


( zie voorbeeld van biologiemodellen verderop) 2.

Nieuwe werkvormen die zelfstandig leren mogelijk maken Door materiaal met deze technologie zelfcontrolerend te maken hoeft een gemaakte fout niet pas in een veel later stadium d.m.v. het nakijken van de leerkracht boven water te komen. (zie voorbeeld zelfcontrolerend memorie verderop)

3.

Alternatieve computerbediening Een aantal computerhandelingen, zoals het starten van een mediabestand, programma, website

etc.

kan

worden

geautomatiseerd.

Juist

voor

hele

jonge

kinderen

verstandelijk beperkte leerlingen biedt dit nieuwe mogelijkheden. (zie de informatie uit gedaan project van de geluidenbank waarmee je met gechipte knuffels geluidsomgevingen bedient.) www.accessibility.nl/algemeen/projecten/geluidenbank 4.

Ondersteuning bij Indoor-navigatie Het aanleren van een route voor een blinde leerling vereist intensieve begeleiding en veel herhaling. Dit leerproces kan versneld worden door tactiele plattegronden en de daadwerkelijke ruimtes te voorzien van RFID-route geleiding. Met de reeds beschikbare toepassing kan bijvoorbeeld een blinde leerling die het regulier onderwijs volgt in een grote scholengemeenschap zelfstandig de weg vinden. (zie voor meer informatie een Duits voorbeeld van deze technologie toegepast in een stadsplattegrond) http://www.youtube.com/watch?v=5zMq2Q1EO0Y )

en


4.2. Voorbeeld: interactieve biologiemodellen Inleiding: Bij het vak biologie word er veel gebruik gemaakt van biologiemodellen. Een 3D model is op herkenningspunten voorzien van braillenummers. Als een blinde leerling deze informatie tot zich wil nemen dan zoekt hij het braillenummer op in een bijbehorend brailleboek. De onderdelen van het model hebben diverse lagen van informatie: naam, functie en context. In het brailleboek staan die lagen op verschillende bladzijden. Deze manier van informatie tot je nemen is tijdrovend en vereist een grote concentratie van de leerling. Daarnaast is er een goede braillevaardigheid vereist. Door een aantal leerlingen wordt dit als een saaie manier van leren ervaren. Inzet van RFID technologie Diverse biologiemodellen zijn interactiever gemaakt d.m.v. de RFID-technologie. Dit is gedaan door de gebrailleerde herkenningspunten te vervangen door voelbare RFID-chips. Door een RFID-pen voor een chip te houden kan de bijbehorende tekst nu worden uitgesproken. Door verschillende lagen van informatie te koppelen aan een chip is het nu mogelijk voor de leerling om sneller en intuïtiever te navigeren door het model. De eerste keer dat je chip wordt gelezen hoor je de naam, de tweede keer de functie en de derde keer de context. Proces Leerlingen ervaren het als een stimulerende en efficiëntere manier om de informatie op te nemen. De biologieleerkracht heeft verschillende mogelijkheden van de technologie verkend door diverse eigen applicaties te programmeren o.a. door het koppelen van digitale tekstbestanden die dan automatisch d.m.v. text to speech worden voorgelezen. Momenteel werkt Bartiméus als expertisecentrum aan de uitwisselbaarheid van de digitale biologiecontent aan blinde leerlingen die in het regulier onderwijs zitten zodat zij ook in staat zijn om zelfstandiger en efficiënter de informatie op te nemen. De content zal via de het webportal van cluster 1 (www.eduvip.nl ) beschikbaar worden gesteld. Technische uitwerking: •

Software Tagit Guide van “Dräger&Lienert”

•

Een Microsensys USB readerpen met een USBkabel verbonden aan een computer

•

Een aantal ronde RFID-chips

27 / 37


Werkwijze: Op het biologiemodel zijn verschillende RFID-chips geplakt. Via de software Tagit-guide wordt er aan iedere chip voor elke informatielaag een audiobestand gekoppeld. Door de RFID-pen tegen de chip te houden wordt het eerste audiobestand afgespeeld. Door de pen nogmaals op dezelfde chip te houden wordt de volgende laag geactiveerd.

28 / 37


4.3. Zelfcontrolerend tactiel memorie Inleiding: Het ontwikkelen van tactiele vaardigheden is van essentieel belang voor jonge blinde kinderen om uiteindelijk braille te kunnen leren. In de laagste klassen van de onderwijsinstelling wordt hier dan ook veel nadruk op gelegd. Er zijn diverse spelmaterialen waarmee de leerlingen dit kunnen oefenen. Voor de testsituatie hebben we een “Tactiel Memorie” als uitgangspunt genomen. Bedoeling van het tactiele memoriespel: In een doos zitten 24 ronde schijfjes, aan de bovenkant is een tactiel voelbaar materiaal geplakt. 4 schijfjes hebben hetzelfde tactiele oppervlak, er zijn totaal 6 groepjes van 4 dezelfde schijfjes. Het is de bedoeling dat de leerling schijfjes die hetzelfde zijn bij elkaar zoekt door goed te voelen. De leerkracht biedt het in een opbouwende moeilijkheidsgraad aan. Het memorie is niet zelfcontrolerend, de leerling moet wachten op de controle van de leerkracht en heeft dus niet gelijk feedback. Inzet van RFID: Door RFID technologie te gebruiken maakt Bartiméus het materiaal zelfcontrolerend en aantrekkelijker om te spelen voor de leerling. Alle schijfjes zijn voorzien van een RFID-chip aan de onderkant. Elke chip is gekoppeld aan een diergeluid als het door de RFID-lezer gelezen word. Schijfjes met het zelfde tactiele oppervlak hebben hetzelfde geluid. De leerling zoekt eerst de bij elkaar horende schijfjes en controleert ze dan vervolgens door ze op de RFID lezer te leggen. Zijn de geluiden hetzelfde dan heeft hij het goed gedaan. Uittesten en Feedback van leerkracht Het spel is uitgetest in een speelleerklas van de onderbouw. De leerkracht was positief omdat het materiaal aantrekkelijk is voor leerlingen. In de eerste proefopstelling zijn abstracte geluiden gebruikt van ongeveer 30 seconden. Uit feedback van leerkrachten bleek dat het beter was om korte geluiden te gebruiken om het audio element niet te laten overheersen in het tactiele spel. Ook werd er voor gekozen dat een leerling eerst de bijbehorende schijfjes bij elkaar moest zoeken om ze daarna pas te controleren via de audio-feedback. Naast het zelfcontrolerende aspect werd het ook als positief ervaren dat het spel zich ervoor leent om te experimenteren zonder een doelgerichte instructie. Zo kan een leerling op een speelse manier de materialen verkennen en zijn eigen spel maken. Leerkrachten gaven aan dat ze graag verder met dit concept zouden willen werken en dat ze ook mogelijkheden zien met andere materialen rond getalsbegrip. Technische uitwerking:

29 / 37


Benodigdheden: •

Software Tagit Media van de firma “Drägert&Lienert”

•

Een Kenetics RFID-Lezer met een USB-kabel verbonden aan een computer

•

24 RFID stickers

•

6 verschillende audiofiles met elk een kort diergeluid

Werkwijze: Onder elk rond tactiel schijfje wordt een RFID-sticker geplakt. De sticker wordt met behulp van de software gekoppeld aan het betreffend audiobestand. Daarnaast is in de software ingesteld dat het audiobestand stopt met spelen zodra die van de RFID-Lezer wordt afgehaald.

30 / 37


4.4. Voorbeeld: ondersteuning zelfstandig aanleren NT2 In een bovenbouwklas van het speciaal onderwijs te Bartiméus kreeg men een leerling uit het buitenland in de klas. De leerling stelde de leerkracht voor de volgende uitdagingen: •

De leerling was volledig blind

•

De leerling begreep en sprak geen Nederlands, alleen de moedertaal

•

De leerling beheerste geen braillevaardigheid

De eerste prioriteit vanuit het onderwijs was het aanleren van de Nederlandse Taal. Er kon beperkt gebruik gemaakt worden van een Tolk die één keer per week voor de leerling beschikbaar was. Het was voorheen gebruikelijk om in deze situatie met de leerling één op één tactiele voorwerpen aan te bieden en te benoemen Deze intensieve begeleiding kan niet altijd worden geboden omdat de leerkracht de aandacht over de klas moet verdelen waardoor de leerling niet optimaal kan leren. Inzet van RFID Diverse voorwerpen in de klas en leerobjecten zijn voorzien van een voelbare RFID chip. Deze chips zijn gekoppeld aan een audio boodschap van het desbetreffende object. Met een mobiel apparaatje ( in dit geval de Milestone312 ) kan dit worden uitgelezen door de leerling. Er is bewust gekozen voor een mobiel apparaatje, zodat de leerling zich vrij door de klas kan bewegen.

Uittesten en Feedback van leerkracht Samen met de tolk is aan de leerling uitgelegd hoe de chips kunnen worden uitgelezen. Daarnaast is bij elk voorwerp de naam in de moedertaal ( door de Tolk ) en in het Nederlands (door de leerkracht ) ingesproken.

31 / 37


De reacties waren positief, de leerling is nu in staat om zelfstandiger en efficiënter te leren. Daarnaast is het een gebruikersvriendelijk systeem. De leerkracht hoeft alleen maar een chip ergens op te bevestigen en kan via hetzelfde apparaatje een geluidsopname maken zodat die gekoppeld word met de chip. Er is geen tussenkomst van een computer nodig. Het bereik van de RFID-lezer is klein, je moet die dan ook precies tegen de chip aanhouden om hem uit te lezen. Dit vond de leerling in het begin moeilijk. Technische uitwerking: Benodigdheden: •

Mobiel apparaat met geïntegreerde RFID lezer (Milestone 312 )

•

Groot aantal ronde RFID-schijfjes

•

Blue-tack

Werkwijze: Een leerkracht bevestigt de RFID-schijfjes met behulp van Bluetack (kleefgum) aan een voorwerp. De Milestone 312 wordt tegen het RFID-schijfje aangehouden en geeft aan dat die een nieuwe chip heeft herkend. Nu kan de leerkracht met de Milestone 312 een audiobericht opnemen dat gekoppeld is aan de chip. Als het apparaatje tegen een ingesproken chip wordt aangehouden speelt die het opgenomen audiobestand af.

32 / 37


4.5. Voorbeeld: ondersteuning bij geheugenproblematiek Een slechtziende leerling met een licht verstandelijke beperking heeft moeite met het onthouden van namen die bij gezichten horen. Haar leerkracht heeft een fotokaart gemaakt met alle personen waar ze mee te maken heeft. Als de leerling iemand wil benoemen in een conversatie dan pakte ze de fotokaart en wees ze vervolgens de persoon aan. Haar gesprekspartner noemde dan meestal de naam die ze aanwees. Inzet van RFID Onder elke foto van de fotokaart werd een RFID sticker geplakt. Met behulp van een mobiel apparaat ( in dit geval de Milestone 312), werd aan elke sticker een audiobericht gekoppeld. Dit audiobericht bestond uit de naam van de persoon die op de afbeelding stond, en was ingesproken door deze persoon zelf. Uittesten en Feedback van leerling De leerling werd geïnstrueerd hoe ze met behulp van het mobiele apparaatje een audiobericht aan een foto kon koppelen. Vervolgens bezocht ze de personen die op haar fotokaart stonden en nam vervolgens hun naam op.

Als ze nu in de nieuwe situatie niet op een naam kan komen, houdt ze de mobiele RFID-lezer op de foto en hoort ze een opname van de persoon zelf met de naam en waar ze elkaar van kennen. De leerling ervaart deze oplossing als zeer prettig. Ze gebruikt het apparaat ook om de namen te oefenen. Technische uitwerking: Benodigdheden: •

Mobiel apparaat met geïntegreerde RFID lezer (Milestone 312 )

•

Vierkante RFID-stickers

Werkwijze:

33 / 37


De Milestone 312 wordt tegen een foto aangehouden (waaronder de RFID sticker zit) en geeft aan dat die een nieuwe chip heeft herkend. Nu kan de leerling met dit apparaat een audiobericht opnemen dat dan gekoppeld is aan de chip.Door de Milestone 312 tegen een ingesproken foto aan te houden kan het opgenomen audiobericht dat bij een foto hoort worden afgespeeld.

34 / 37


5.

RFID en mediawijsheid

RFID biedt absoluut mogelijkheden voor het onderwijs, zoals blijkt uit het praktijkvoorbeeld van Bartiméus en alle andere toepassingen en organisaties die we tot nu toe hebben gezien. Het onderwijs zou nu al aan de slag kunnen gaan met RFID; de technologie om dit te doen is voorhanden en financieel binnen bereik van onderwijsinstellingen. Er is echter een ander aspect van RFID dat mogelijk ook de aandacht van het onderwijs vereist. Privacyproblematiek in relatie tot RFID worden al lange tijd met elkaar in verbinding gebracht. Er is veel aandacht voor het privacyaspect rondom RFID, zeker nu met de OV-chipkaart het onderwerp bij velen dicht bij huis gekomen is. De Nederlandse Vereniging voor Informatietechnologie en Recht heeft een uitgebreide studie gedaan naar de pricacyaspecten die spelen rondom het onderwerp RFID. RFID zou dan ook prima vanuit een mediawijsheid perspectief behandeld kunnen worden, waarbij samenwerking met organisaties uit de praktijk voor de hand ligt. Medialessen.nl is een initiatief van stichting Kennisnet, stichting Mijn Kind Online en de Vereniging Openbare Bibliotheken. Hierop is allerlei leermateriaal te vinden dat docenten in hun les kunnen gebruiken rondom mediawijsheid. Diverse onderwerpen komen hierin aanbod zoals privacy, reclame en commercie. Dit zijn eigenlijk allemaal onderwerpen die ook, maar misschien wel juist op technologie als RFID van toepassing zijn. Gezien het toenemende gebruik van RFID in het dagelijks leven voor allerlei toepassingen zou mediawijsheid zich in relatie tot ICT niet meer alleen moeten richten op traditionele computer ICT. Het netwerk van ICT toepassingen wordt namelijk steeds groter en richt zich niet meer op technologie die duidelijk als technologie herkenbaar is. In toenemende mate is onze omgeving ook onderdeel van het netwerk (kijk bijvoorbeeld naar de Payter toepassing). In het licht van alle toepassingen die er zijn zou mediawijsheid ook voor deze ontwikkeling oog moeten hebben. Er zijn daarnaast ook applicaties in ontwikkeling die het mediabewustzijn van RFID voor gebruikers mogelijk probeert te maken. Eén van de organisaties die zich daar mee bezig houdt is DIFR (Dutch Interdisciplinary Forum on RFID) 20 . Dit is netwerk van organisaties waar onder andere Waag Society, EPC Global, Fontys Eindhoven, Rathenau Instituut, TNO en Mediamatic in participeren. Zij beogen te laten zien hoe RFID verschillende soorten betekenis kan krijgen voor individu en samenleving. Een toepassing die zij momenteel ontwikkelen is de zogenaamde RFID Privacy Coach. De Privacy Coach is een in ontwikkeling zijnde mobiele applicatie die de gebruiker inzicht moet geven in hoe bedrijven omgaan met RFID gerelateerde informatie. De gebruiker installeert op zijn/haar telefoon met NFC technologie die RFID chips kan herkennen en uitlezen een programma. In dit programma kan de gebruiker een profiel aanmaken waarin men aangeeft welke informatie men wel of niet wil prijsgeven. Wanneer de gebruiker daarna een product met RFID tag met de mobiele telefoon scant ziet deze automatisch welke gegevens er gebruikt worden en wat er mee gedaan wordt. Ook krijgt de gebruiker te zien hoe deze gegevens overeen komen met de eigen privacyvoorkeur. De gebruiker kan dan zelf een keuze maken wel of niet verder te gaan met het product. Doelstelling is om de gebruiker controle te geven over wat er met zijn/haar gegevens gebeurt. Een dergelijke applicatie is een voorbeeld van een publieksgerichte mediawijsheidtoepassing die inzicht geeft in wat RFID technologie naast de positieve en creatieve mogelijkheden nog meer kan betekenen. De ontwikkelingen op dit gebied gaan snel en het is daarom verstandig om in het kader van mediawijsheid ook iets met RFID te doen.

20

http://www.difr.nl/

35 / 37


6.

Conclusie

De mogelijkheden die RFID te bieden heeft voor het onderwijs zijn groot. Het biedt nieuwe mogelijkheden om met ICT in het onderwijs om te gaan die minder sterk gericht zijn op het traditionele werken met beeldschermen, toetsenborden en muizen. Een dergelijke vorm van ICT is niet altijd geschikt voor alle werkvormen. Met RFID kunnen andere werkvormen gefaciliteerd worden zonder dat je daarbij de extra mogelijkheden die ICT heeft te bieden verliest. De TikTegel is daar een zeer goed voorbeeld van. Met behulp van RFID kan je op een natuurlijkere manier met ICT werken, waardoor het laagdrempelig is voor leerlingen om er mee te werken. Je hoeft geen ingewikkelde interfaces te leren voordat je daadwerkelijk met leren aan de slag kunt gaan. Daarnaast kunnen scholen met de producten die nu op de markt zijn of op de markt gaan komen al redelijk snel, eenvoudig en tegen lage kosten met RFID aan de slag. Dat maakt het een aantrekkelijke technologie om mee te experimenten. Nadeel van de huidige consumententoepassingen zoals de Touchatag en de mir:ror is dat ze een internetverbinding vereisen (wat ook juist een kracht is!), maar er zijn al snel eenvoudige maar zeer toepasbare resultaten mee te behalen. De praktijkcase van Bartiméus geeft aan dat er in het speciaal onderwijs voor blinden en slechtzienden veel mogelijkheden zijn met RFID. Leerlingen kunnen met behulp van RFID zelfstandiger werken, er kunnen meer verschillende werkvormen worden toegepast zonder dat de leraar daar constant bij aanwezig hoeft te zijn. De mogelijkheden die in de praktijkcase naar voren komen zijn ook zeker van toepassing en te gebruiken binnen het reguliere onderwijs en binnen andere gebieden binnen het speciaal onderwijs. De ontwikkeling van RFID stelt nieuwe vragen op het gebied van mediawijsheid. Technologie wordt steeds onzichtbaarder en alomtegenwoordig. Gezien het toenemend aantal RFID toepassingen in het dagelijks leven, en zeker ook omdat ze direct van toepassing zijn op aspecten die nu ook al bij mediawijsheid behandeld worden, is het logisch dat deze technologie ook een onderdeel hiervan zou moeten worden.

Speciale dank aan de leerlingen, leerkrachten en begeleiders van Bartiméus voor hun medewerking en inspiratie.

36 / 37


Bronnen afbeeldingen: Afbeelding 1: http://www.flickr.com/photos/midnightcomm/171587228/ Afbeelding 2: http://www.flickr.com/photos/katielips/120248400/ Afbeelding 5: http://www.flickr.com/photos/37hz/380906244/ http://www.flickr.com/photos/security4all/3276533495/ http://www.flickr.com/photos/bekathwia/2450418820/ http://www.flickr.com/photos/camflan/3047755745/ Afbeelding 6: http://www.flickr.com/photos/security4all/3276534651/ http://en.wikipedia.org/wiki/File:NFC_touch_interactions_2.jpg Afbeelding 7: http://www.flickr.com/photos/ricaird/3879448154/ Afbeelding 8: http://www.flickr.com/photos/kentkb/3296754652/ Afbeelding 9: http://www.flickr.com/photos/tonz/3067221675/ Afbeelding 10: http://www.flickr.com/photos/michel_langendijk/3403952323/ Afbeelding 13: http://www.flickr.com/photos/tijs/2852738881/ Afbeelding 16: http://www.flickr.com/photos/tijs/2852738881/ Afbeelding 18: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Lego_Mindstorms_NXT_Robot.jpg

37 / 37

Technology Scouting RFID in het onderwijs

Recommend Documents