Technische Hogeschool Eindhoven Wetenschappelijk Verslag f NI~ UITLEENBAAR]

Technische Hogeschool Eindhoven Wetenschappelijk Verslag 1983

f NI~ UITLEENBAAR]

Inhoud 1. Bijdrage op instellingsniveau 1.1. Algemeen 1.2. Inrichting van het Wetenschappelijk Verslag THE/Richtlijnen 1.3. Onderzoekbeleid 1.4. Doctoraten, octrooien en onderscheidingen 2. Bijdragen van de (onder)afdelingen 2.1. Onderafdeling der Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen 2.2. Afdeling der Bedrijfskunde 2.3. Onderafdeling der Wiskunde en Informatica 2.4. Afdeling der Technische Natuurkunde 2.5. Afdeling der Werktuigbouwkunde 2.6. Afdeling der Elektrotechniek 2.7. Afdeling der Scheikundige Technologie 2.8. Afdeling der Bouwkunde 3. Bijdrage van het Rekencentrum 4. Bijdrage van het fnstituut voor PerQeptie-Onderzoek 5. Bijdragen van Samenwerkingen met andere instellingen van w.o. 5.1. Bijdrage van het Samenwerkingsorgaan KHT -THE 5.2. Bijdrage van de Samenwerking RL-THE 6. Bijdragen van be/eidscommissies op het gebied van 6.1. Internationale Ontwikkelingssamenwerking (CICA) 6.2. Biomedische en Gezondheidstechniek (incl. rapportage VF-programma 'Technologie rond vitale functies') 7. Bij/agen 7.1. Overzicht VF-programma's 1e en 2e tranche 7.2. Hogeschoolraadsbesluiten 7.3. Jaarverslag van de Bestuurscommissie Contacten Bedrijfsleven 7.4. Toelichting bij het vermelden van de wetenschappelijke output 7.5. Interafdelingswerkgroepen

3

1. Bijdrage op instellingsniveau

5

1.1. Aigemeen

Oit wetenschappelijke verslag is gebaseerd op bijdragen van: *' de 8cht (onder)afdelingen van de THE. te weten: - Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen (WM) (1) - Bedrijfskunde (SDK) - Wiskunde en Informatica (W&I) (1) - Technische Natuurkunde (N) - Werktuigbouwkunde (W) - Elektrotechniek (E) - Scheikundige Technologie (T) - Bouwkunde (8) '" het Rekencentrum (RC) van de THE; naast een bijdrage aan het onderzoek van vakgroepen in enige (o)afdelingen, levert het RC oak een zelfstandige bijdrage op onderzoekgebied. '" een niet-facultair instituut, te weten: - Instituut yoor Perceptie-Onderzoek (IPO) '" het samenwerkingsorgaan KHT -(2)-THE * de samenwerking met de Rijksuniversiteit Limburg * twee beleidscommissies, namelijk voor: - internationale ontwikkelingssamenwerking (CICA); biomedische en gezondheidstechniek (BMGT)

1. De afdeling der Aigemene Wetenschappen is niet apart genoemd; deze afdeling omvat de onderafdelingen WM en W&I 2. KHT::;:: Katholieke Hogeschool Tilburg. Met de KHT bestaat een geformaliseerd samenwerkingsverband. Over de gezamenlijke researchpool bestaan afspraken met de minister.

1.2. Inrichling van hel welenschappelijke verslag THE/Richllijnen Met ingang van het verslagjaar 1983 is de inrichling van het wetenschappelijk verslag THE op een aantal punten gewijzigd. In voorgaande jaren was de rapportage, overeenkomstig de ministeriele richtlijnen, organisatorisch van opzel waarbij sterk het accent lag op bestuurlijke eenheden {instelling. (o)afdelingen, vakgroepen). M.b.t. het afleggen van verantwoording over toegewezen onderzoekmiddelen aan de financier (de minister van O&W), is deze opzet adequaat en dient met het DOg op deze functie Ie worden gehandhaafd. Voor de presentatie van het uitgevoerde onderzoek is deze opzet echter niet de meest geschikte. Doordat het technisch wetenschappelijk onderzoek in veel gevallen multi- of interdisciplinair van aard is, vallen de grenzen van onderzoekprogramma's en -thema's niet altijd samen met die van de organisatorische eenheden, die een disciplinegewijze organisatie kennen. Door het dynamische karakter van het onderzoek varieren bovendien onderzoekrelevante afbakeningen in omvang en tijd vaker en sneller dan die van de meer statische en beheersmatig georienteerde organisatorische eenheden. De bundeling van onderzoek tot programma's met een relatief grote omvang, samenhangend met de voorwaardelijke financiering, heeft de gesignaleerde overschrijding van bestuurlijke grenzen nag verder vergroot. . Het onderzoekbeleid van de THE is gericht op stimulering van multi- en interdisciplinair onderzoek. Organisatorische afbakeningen mogen daarvoor naar het oordeel van het college van bestuur geen belemmeringen vormen .. De verslaglegging is met ingang van dit verslagjaar aan deze situatie aangepast, mede omdat thans voor de eerste maal wordt gerapporteerd over de voortgang van voorwaardelijk getinancierde onderzoekprogramma's naar de formele stand van zaken in het verslagjaar. Meer aandacht is daarbij geschonken aan de herkenbaarheid van samenhangende onderzoekgebieden (onderzoek-programma's, (al dan niet voorwaardelijk gefinancierd) en -thema's) binnen de ruimte die daarbij door de (voor 1983 i.v.m. de VF aangepaste) ministeriele richtlijnen wordt geboden. De basis voor de (o)afdelingsbijdragen wordt thans gevormd door de rapportage over de per 1 januari 1983 voorwaardelijk gefinan~ cierde onderzoekprogramma's. Voor het (nog) niet voorwaardelijk gefinancierde onderzoek vormen de onderzoekthema's en (niet VF-)programma's het uitgangspunt. 7

De kwantitatieve overzichten op (o)afdelingsniveau zijn naar VFprogramma en onderzoekthema/-prograrnma gerubriceerd. Het aandeel van (o)afdelingen en vakgroepen daarin is in de tabellen aangegeven. Om een inzicht te verkrijgen van de onderzoekinspanning per organisatorische eenheid ({o)afdeling ·en vakgroep) wordt een kwantitatief overzjcht gegeven als dwarsdoorsnede van bovengenoemde tabellen. Aparte tabellen op vakgroepsniveau, zoals in voorafgaande jaren opgenomen, komen daarmee te vervallen. De wijze waarop in dit verslag wordt gerapporteerd over con~ tractresearch, is eveneens gewijzigd. In voorafgaande jaren werd een lijst van researchcontracten opgenomen, waarin o.m. de naam van de contractpartner ('derde') werd vermeld, evenals het onderwerp waarop het onderzoek betrekking had. Op uitdrukkelijk verzoek is deze uitvoerige rap portage vervangen door een overzicht van de omzet derde geldstroom, waarin groepen contractpartners worden aangeduid (ministeries; bedrijfsleven, etc.). De reden hiervan is dat met name het derde-geldstroom-onderzoek vaak concurrentie-gevoelige of potentieel octrooieerbare onderwerpen betren, waarbij vroegtijdige bekendmaking schadelijk kan zijn. Behaalde octrooien en geregistreerde octrooiaanvragen worden evenals aile andere wetenschappelijke output uit het derde-geldstroom-onderzoek zo snel mogelijk na het verstrijken van een eventuele, contractueel overeengekomen geheimhoudings~ termijn gepubliceerd en in het wetenschappelijk verslag opgenomen. Voor die gevallen waarin het wenselijk wordt geacht de kwaliteit of produktiviteit van onderzoekers af te meten aan het aantal gepro~ duceerde publikaties, is het noodzakelijk, om naast het dubieuze karakter van de waarde van zulke 'metingen' te wijzen op de vertraging die door bovengenoemde geheimhouding kan ontstaan. In haar Jaarverslag 1983 wijst de Stichting Technische Weten~ schappen m.b.t. de door haar gesubsidieerde projecten, op soortge~ lijke problemen (STW·Jaarverslag 1983, pag. 37·39). Ook is over~enkomstig het verzoek van de minister van O&W meer aandacht geschonken aan de beschrijving van het gevoerde beleid en de resultaten daarvan. Met name geldt dit m.b.t. de punten die expliciet als onderzoek~beleidsvoornemens zijn beschreven in het Ontwikkelingsplan THE 1984-1988 (verschenen in april 1983). Hiervoor wordt verwezen naar de (o)afdelingsbijdragen en paragraaf 1.3 Onderzoekbeleid. Evenals in voorgaande jaren is bij het samenstellen van het wetenschappelijk verslag uitgegaan van de verantwoordelijkheid van de onderzoekers c.q. van degenen die bijdragen hebben ingediend, voor de inhoud van die bijdrage.

1.2.1. 8epaling van de omvang van de onderzoekinspanning Het college van bestuur is van oordeel dat de opgave van de omvang van de onderzoekinspanning (bestede onderzoekcapaciteit) gezien moet worden in het licht van de deugdelijkheid van het systeem van tijdverantwoording. In de bijdragen van {o)afdelingen is daarom aangegeven op welke wijze de omvang van de onderzoekinspanning bepaald is. Aan wetenschappelijk onderzoek zijn toegerekend de werkzaamheden die genoemd zijn in de BUOZ~nota. Slechts in die gevallen waarin op geen enkele andere wijze de werkelijke omvang van onderzoekwerkzaamheden was vast te stellen, is - mits expliciet vermeld - gebruik van toerekeningsmodeUen toegestaan. Om een indruk te krijgen van de relatieve onderzoekinspanning van de (o)afderingen, is m.i.v. dit verslagjaar tevens verzocht het aantal mensjaren WP onderzoek op (o)afdelingsniveau te relateren aan het totaal aantal feitelijk beschikbare mensjaren WP.

1.2.2. Bege/eiding van afstudeerders M.b.t. de in de ministeriele richtlijnen geopperde mogelijkheid om de begeleiding van afstudeerders als onderzoekinspanning aan te merken, is hel college van bestuur van oordeel dat dit noch in overeenstemming is met de in de BUOZ~nota opgesomde categorieen van werkzaamheden die aan wetenschappelijk onderzoek moetel"' worden toegerekend, en die op aanwijzing van de minister de grondslag vormen voor de tijdsverantwoording van geleverde onderzoekinspanning, noch strookt met toewijzing van capaciteit volgens het PGM, waarin voor de begereiding van afstudeerders

een onderwijs last van 10% van de studenttijd wordt berekend. Of de student daarbij al dan niet onderzoek verricht, is in dit verband In beglnsel nlet van belang, aangezien in het wetenschappe!ijk verslag de onderzoekinspanning van het betrokken wetenschappelijk person eel wordt verantwoord. Waar de afstudeerder een daadwerkelijke bijdrage levert aan het onderzoek - blijkend uit (medewerking aan) publikaties - zou het als zodanig en afzonderlijk opvoeren van deze door de student geleverde onderzoekinspanning te prefereren zijn. Dit laatste valt echter buiten het bestek van de vigerende richtlijnen. Het college van bestuur is met betrekking tot de verantwoording van de begeleiding van afstudeerders van oordeel: a. dat deze begeleiding als onderwijs last dient te worden aangemerkt tot een maximum van 170 uren; b. dat, slechts voorzover de begeleiding door de docent hoofdzakelijk bestaat uit het verrichten van werkzaamheden tb.v. het eigen onderzoek, terwill daaraan door de afstudeerder wordt deelgenomen, er sprake kan zijn van een vorm van afstudeerbegeleiding die als onderzoekinspanning (van de docent) is aan te merken; c. dat de onderzoekinspanning van afstudeerders (of andere studenten, stageair(e)s, etc.) in het algemeen niet dient te worden verantwoord in het wetenschappelijk verslag, tenzij het beslag op de onderzoekmiddelen (extra NWP-inzet; aanschaf, gebruik van kostbare apparatuur, extra rekentijd, etc.) hiertoe aanleiding geeft. In dat geval dient echter bij voorkeur de bijdrage van de student aan het onderzoek te blijken uit (medewerking aan) een publikatie. Vermelding van afstudeerrapporten acht het college van bestuur zinvol met het oog op de informatieve functie van het wetenschappelijk verslag. Hierdoor kan een indruk worden gegeven van de mate van betrokkenheid van afstudeerders in hun onderwijsleersproces bij het wetenschappelijk onderzoek dat aan de instelling wordt verricht. Deze rapporten kunnen echter niet als wetenschappelijke output in de zin van de vigerende richtlijnen worden beschouwd en zijn daarom in een aparte rubriek vermeld (zonder meetelling). 1.2.3. Uniformering, aggregatie-niveau van de informatie, frequentie van inventarisaties, dwarsinventarisaties De THE blijft voorstander van uniformering en synchronisatie van inventarisatievragen die jaarlijks voor diverse doeleinden aan onderzoekers worden voorgelegd. Naast dit wetenschappelijk verslag wordt in de meeste (o)afdelingen jaarlijks nog een meerjarig onderzoekprogramma opgesteld, waarin tevens verslag wordt gedaan van de bereikte resultaten in relatie tot de in het vorig jaar gegeven vooruitzichten. Dergelijke onderzoekprogramma's dienen hoofdzakelijk voor intern gebruik (en soms voor vakgroepen elders); ze bevatten derhalve doorgaans gedetailleerde informatie op projectniveau. Het college van bestuur van de THE tracht zoveel mogeJijk te voorkomen dat naast deze jaarlijkse inventarisaties de onderzoekers ook nog benaderd worden voor het beantwoorden van tussentijds binnenkomende vragen, enquetes e.d. Ter beantwoording van dergelijke vragen zal de aanwezige informatie worden benut. In het kader van de meerjarenafspraak 1980-1984 heelt de THE zich verplicht om haar activiteiten, gericht op innovatiebevordering te beschrijven in het wetenschappelijk verslag. N.a.v. de wens van de minister om daarnaast de onderzoekinspanning en -resultaten m.b.t. vrouwenstudies apart zichtbaar te maken, is de (o)afdelingen verzocht m.b.t. deze twee labels de omvang van het onderzoek en het aantal publikaties in de diverse categorisen op te geven. Aangezien voor het verslagjaar 1983 nog geen gebruik kon worden gemaakt van CILO-gegevens t.b.v. dwarsinventarisaties, heeft het college van bestuur het zinvol geacht ook dit jaar weer ten behoeve van externe inventarisaties aan te geven op welke gebieden - die voor die inventarisaties relevant zijn - op de THE onderzoek wordt verricht. Daartoe is gebruik gemaakt van de lijst van landelijk bekende aandachtsgebieden uitde O&W begroting 1983-1984. Bovendien wordt een overzicht gegeven van onderzoek op vakgebieden, die voor derden zichtbaar zijn in de vorm van een leerstoel of vakgroep aan de THE (opgesteld door het college van decanen). Van beide lijsten is gebruik gemaakt voor zover onderzoekers, (vak)groepen of (o)afdelingen prijs stelden op 'labeling' van onderzoek voor externe inventarisatiedoeleinden. Van het hanteren van de in vorige jaren gebruikelijke codering is algezien in verband met de omvang van de lijslen.

8

Het resultaat van bovengenoemde dwarsinventarisaties is in de (o}afdelingsbijdragen opgenomen. Globale samenvattingen op instellingsniveau zijn gegeven in de tabellen 1 en 2. 1.2.4. Onderwerpsontsluiting d.m.v. ZWO-NABS-codering M.i.v. dit verslagjaar is gevraagd per VF-programma en per onderzoekthema de betreffende wetenschapsen toepassingsgebieden aan te duiden d.m.v. de nieuwe ZWO-NABS-codering (december 1983). Bij VF-programma's die in 1982 (en 1983) zijn aangevraagd, is dus een andere code in dit wetenschappelijk verslag vermeld, dan oorspronkelijk op de aanvraagformulieren was aangegeven. (Oude ISN-NABS-codering). De codes zijn bij de (o}afdelingsbijdragen vermeld in de kwantitatieve overzichten van VF-programma's en onderzoekthema's. Vanuit de afdelingen der Bedrijfskunde en Bouwkunde is opgemerkt dat de door ZWO ontwikkefde lijsten van wetenschapsen toepassingsgebieden niet geheel compleet ziin, c.q. zodanig zijn ingedeeld dat (delen van) de betreffende vakgebieden niet, danwel versnipperd en daardoor moeilijk als zodanig herkenbaar, zijn onder te brengen. Globale aanduidingen per (o)afdeling en per VF-programma zijn gegeven in de samenvattende tabellen 3 en 4. In deze tabellen is aangegeven hoeveel onderzoekthema's en -programma's per (o)afdeling betrekking hebben op een bepaalde groep van wetenschapsen toepassingsgebieden. Thema's en programma's die meerdere gebieden bestrijken, zijn bij elk van de betreffende gebieden geteld. 1.2.5. Wetenschappelijke output De instellingsrichtlijnen voor de vermelding van wetenschappelijke output zijn t.o.v. voorafgaande jaren enigszins gewijzigd, mede door wijzigingen van de ministeriele richtlijnen. Zoals inmiddels gebruikelijk, heeft in fTOZ-verband waar mogelijk afstemming met de beide andere TH's plaatsgevonden. a. Dissertaties zijn in 3 soorten onderscheiden en als zodanig vermeld. Door onderscheid te maken tussen 'interne', 'externe' en 'intern voorbereide' dissertaties kan een beter beeld worden verkregen van de betreffende onderzoekinspanning, met name voor de rubriek 'intern voorbereide dissertaties'. Tot nu toe werden deze laatste niet vermeld. Daardoor kon ook de onderzoekinspanning van de voorbereiding op de THE van een promotie die elders plaatsvond, niet zichtbaar worden gemaakt. Dit bezwaar is thans ondervangen. b. De rubrieken 'overige wetenschappelijke activiteiten' en 'maatschappelijke dienstverlening' zijn in de ministeriele richtlijnen vervallen. Indien vanwege de informatieve lunette van het wetenschappelijk verslag en de presentatie van THE-activiteiten naar buiten prijs gesteld werd op vermelding van deze activiteiten, is daartoe een afzonderlijke bijlage opgenomen (zonder meetelling). Hetzelfde geldt voor de in paragraaf 1.2.2 besproken afstudeerrapporten. Een toelichting over de gehanteerde categorieen voor de vermelding van de wetenschappelijke output is in bijlage 7.4. opgenomen. 1.2.6. Dubbeltellingen De (o)afdelingen is verzocht toe te zien op nauwkeurige en juiste vermelding en telling van de wetenschappelijke output. Evenals in voorafgaande jaren is aandacht besteed aan het vermijden van dubbeltellingen: - in pricipe is elke publikatie slechts eenmaal vermeld. - publikaties zijn toegerekend aan het VF-programma of thema waaraan door de eerste auteur wordtlis gewerkt Ingeval van betrokkenheid van de eerste auteur bij meerdere VF-programma's 01 thema's is de output geteld bij het meest relevante programma of thema en eventueel vermeld (zonder meetelling) bij overige programma's of thema's. (in dat geval herkenbaar te maken door middel van een asterisk *) - dissertaties zijn toegerekend aan het VF-programma, thema of vakgroep van de eerste promotor; de drie in de richtlijnen aangegeven soorten dissertaties zijn afzonderlijk vermeld.

1.2.7. Kwantitatieve samenvattingen Op insteJlingsniveau worden de volgende kwantitatieve samenvattingen gegeven: voorwaardelijk gefinancierd onderzoek in 1983 (1 e tranche).(tabel 5). N.B. De betreffende programmaleiders rapporteren in bijlage 6.2 (BMGT) over het VF-programma 'Technologie rond vitale functies'; -

specificatie 3e geldstroom (tabel 6);

Een kwantitatieve samenvatting van het totale onderzoek van de (o)afdelingen, het RC (voozover niet opgenomen in de vakgroepsopgaven) en van het IPO. (tabel 7). De gegevens van het samenwerkingsorgaan KHT -THE, de samenwerking RL-THE en de beleidscommissies CICA en BMGT zijn voor zover het de THE betreft, begrepen in de hierboven genoemde opgaven. Opmerkingen bij de kwantitatieve overzichten In tabel 7 is bij sommige afdelingen de begeleiding van afstudeerders in de opgegeven onderzoekinspanning begrepen, bij andere niet.(Voor (berekende) correcties: zie tabel 8). - M.b.1. verantwoording van de omvang van de onderzoekinspanning 2e geldstroom is evenals voor de andere geldstromen de werkelijk gerealiseerde onderzoekinspanning weergegeven (dus i.h.a. niet 100% van de beschikbare capaciteit). 1.2.8. worden genoemd in de bijdragen van de (o)afdelingen en het RC c.q. door de vakgroepen. V~~r het IPO en het samenwerkingsorgaan KHT -THE bestaan geformaliseerde samenwerkingsverbanden. De bijdragen van de beleidscommissies hebben betrekking op samenwerkingen die in principe in de betreffende vakgroepsbijdragen zijn begrepen, maar die niet altijd op thema- of programma-niveau zijn geprofileerd. Ter completering van het zicht op samenwerkingsverbanden kan gewezen worden op de (centraal ondersteunende) interafdelingswerkgroepen (zie bijlage 7.5. en het betreffende hogeschoolraadsbesluit bijlage 7.2.) Naast de hier genoemde interafdelingswerkgroepen bestaan er nog enkele, die niet uit de centrale beleidsruimte worden ondersteund. (Zie ook bijlage 7.5.).

1.3. Onderzoekbeleld In deze paragraaf wordt het in het verslagjaar gevoerde onderzoekbeleid van de THE besproken. Met name wordt ingegaan op de beleidsvoornemens waarover uitspraken zijn gedaan in het Ontwikkelingsplan THE 1984/1988. (verschenen in april 1983). In de (o)afdelingsbijdragen is de relatie van het gevoerde (o)afdelingsonderzoekbeleid met het instellingsbeleid terzake besproken.

1.3.1. Onderzoekcapaciteit Ook in het verslagjaar is het streven van de THE gericht gebleven op behoud en waar mogelijk vergroting van het onderzoekpotentieel. Problem en zijn geconstateerd met betrekking tot de infrastuctuur, zowel in materiele zin (snel verouderend apparatuurbestand. krimpende exploitatiebudgetten) als in personele zin. Uit de verschillende bijdragen blijkt dat de (o)afdelingen de continu'iteit van het lopende onderzoek zo veel mogelijk trachten zeker te stellen. Verontrusting is te constateren m.b.t. het instand houden van de onderzoekomvang onder de druk van de bezuinigingen. Een aantal (o)afdelingen heeft de onderzoekcapaciteit veilig gesteld o.a. door het vergroten van het aantal onderzoekers in tijdelijke dienst (zowel1e, 2e als 3e geldstroom) en maatregelen ter beperking van de onderwijslast Opgemerkt wordt dal het "service-onderzoek" slecht past in de in 1982 ingevoerde PGM-financieringsstructuur. Het onderzoek is weliswaar naar zijn aard derde-geldstroomonderzoek, maar omdat het deels op ad-hoc basis wordt verricht in onderdelen die afzonderlijk geen grote omvang hebben en deels aan andere afdelingen van de THE wordt toegeleverd, is het afsluiten van researchcontracten nauwelijks mogelijk. .

Uitgewerkte plannen daarvoor zullen in het Instellingsplan THE 1985-1989 worden opgenomen. De relatieve omvang van de onderzoekinspanning bij de (o)afdelingen is weergegeven in tabel 8. De (o)afdelingsgegevens zijn exclusief de begeleiding van afstudeerders.

1.3.2. Onderzoekbeleidsontwikkeling Op instellingsniveau werd het beleid uitgevoerd c.q. gestimuleerd door o.m. de volgende activiteiten: - samenhangend met de invoering van de voorwaardelijke financiering zijn functie en omvang van de centrale beleidsruimte aangepast (zie par. 1.3.4.); - naast de centrale beleidsruimte kennen de measte (o)afdelingen een (o)afdelingsbeleidsruimte. Voor de THE is een doorstromersbeleid geformuleerd dat hierna is beschreven; - op het gebied van samenwerkingen met andere universiteiten en hogescholen wordt de samenwerking met de Katholieke Hogeschool Tilburg bevorderd door middel van een gezamenlijke onderzoekpool (zie hoofdstuk 5.1.). Op het gebied van de biomedische en gezondheidstechniek wordt samengewerkt met de Rijksuniversiteit Limburg (zie hoofdstuk 5.2.). Op het gebied van de informatica wordt het onderzoekbeleid afgestemd met de Katholieke Hogeschool Tilburg en de Katholieke Universiteit Nijmegen onder de vigeur van de in 1982 goedgekeurde samenwerkingsovereenkomst; daarnaast bestaan er formeel vastgelegde samenwerkingen met diverse onderzoek-instituten {zie de (o)afdelingsbijdragen). - centraal wordt ondersteuning verleend op o.a. de gebieden van documentatie (Bibliotheek), automatisering (Rekencentrum), technische dienstverlening; - in het verslagjaar zijn voorbereidingen getroffen voor de (centrale) ondersteuning op het gebied van de werving van onderzoekgelden; - m.b.t. contractresearch heeft de hogeschoolraad in december 1983 het college van bestuur verzocht erop toe te zien dat bij de THE geen contracten worden aangegaan met militaire opdrachtgevers; - in het verslagjaar is een interne discussie opgestart die heeft geleid tot een aanzel tot profilering van het onderzoek. Onderzoekprofilering is noodzakelijk geworden omdat, gezien de negalieve ontwikkeling van de hoeveelheid beschikbare middelen, niet langer onderzoek op aile voor een TH relevante gebieden kan worden bekostigd, zonder de kwaliteit van het onderzoek als geheel in gevaar te brengen. In die zin wordt profilering beschouwd als een middel voor kwaliteitsbewaking en zo mogelijk verbetering van het wetenschappelijk onderzoek. Met deze profilering wordt beoogd: - aan te geven op welke gebieden op de THE "sterk" onderzoek wordt verricht; - een betere afstemming van onderzoektaken te verkrijgen ten opzichte van de zusterinstellingen; - financiele en personele middelen meer gericht in te zetten om daarmee kwalitatief hoogwaardig onderzoek te stimuleren; - de op de THE aanwezige deskundigheid naar buiten toe duidelijker te presenteren, waardoor de instelling voor de samenleving beler herkenbaar wordt, en daardoor de aansluiting op het maatschappelijk gebeuren te verbeteren. Ais mogelijk nadeel van onderzoekprofilering en taakverdeling op landelljk niveau wordt echter wei genoemd: het verminderen of op sommige gebieden geheal wegvallen van een stimulerende competitie- 1concurrentiewerking. Het bij de voorbereiding van de 2e tranche VF geconstateerde THE-onderzoekprofiel is uit de informatie in de tabellen 1, 2, 3 en 4 herkenbaar en betreft het gehele onderzoek; - m.b.t. kwaliteitsbewaking van onderzoek kan worden gemeld dat bij aile (o)afdelingen beoordeling van onderzoekplannen en resultaten plaatsvindt door de vaste commissies voor wetenschapsbeoefening. Er zijn per (o)afdeling criteria ontwikkeld waaraan het onderzoek moet voldoen. Toekenning van middelen is daarvan afhankl!llijk. M.b.t. voorstellen voor voorwaardelijk te financieren onderzoekprogramma's vindt op de (o)afdelingen interne beoordeling plaats voordat interne bescherming wordt gegeven. Alvorens middelen worden toegekend aan nieuw, veelbelovend onderzoek wordt nagegaan of het past in de gewenste ontwikkeling van de (o)afdeling. Veel waarde wordt gehecht aan beoordeling door "peers".

Doorstromersbeleid Door vergroting van het toegewezen 8-deel aan het einde van het verslagjaar konden maatregelen worden voorbereid ter instandhouding en vergroting van het onderzoekpotentieel.

9

Een van de doelen van de universitaire wetenschapsbeoefening is de opleiding van wetenschappelijke onderzoekers. De THE is reeds

ankala jaren gel eden gestart met een doorstromersbeleid dat erop gericht is een dee~ van de formatie(plaatsen) voor wetenschappelijk personee! voor dit doel te reserveren. Doorstromersbeleid is a.m. van be!ang om te kunnen voorzien in een aanbod van gekwalificeerde, zetfstandig opererende jonge academici in de technische wetenschappen, zowe' ten behoeve van het WO zeU als voor de maatschappij als geheel. Voorts Is het doorstromersbeleid uitermate geschlkt om nieuwe richtingen in het onderzoek op te starten. Bovendien kan elm van de aJgemene doelstellingen van het THE-beleid, nl, flsxlbiliteit van de organisatie, zodoende mede geeffectueerd worden. De THE doorstroomtormatie kent naast sen centrale beleidsruimte (In 1973 ingesteld) de (o)afdelingsdoorstroomplaatsen. waarvan hat ,aantal pet {o)afde!ing is geindiceerd. In de loop der jaren is net beleid ta,\I. de doorstroomformatie op onderdelen nader gepreciseerd. Als voorbeeld kan geooemd worden de bestemming van een deel van de centrale beleidsruimte voor onderstelJning van een inhoudelijk onderzoekbeleid en sen aoder deel voor samenwerkfng met andere instetlingen. Centrale gedachte van het doorstromersbeleid is en blijft, behoud en zo mogelijk versterking van de wetenschappeHjke positie van de THE. Een belangrijk deel van de toekomstige senior-onderzoekers zal geselecteerd meetsn worden ult deze groep 'doorstromers', Hierbij dient te worden bedacht dat het voor de THE van groot belang is een deel van haar senior~onderzoekers te werven in de industrie, Bij de uitvoering van het doorstromersbeleid worden vaak pro~ blemen ondervonden Yoor wat betreft het aanbod van geschikte kandidaten, mOOe gelet op de marktsituatie. Pas a1gestudeerdeo pre1ereren vaak een (vasta) baan In de industrie boven een langdurig-tijdeJijke aanstelling bij een instetling van WOo Bovendien lijkt de industrie vaak de voorkeur te geven aao pas a1gestudeerde, jonge ingenieurs. Deze pas afgestu-deerde ingenieurs vtnden naast een aan\rekke~ Hjker carriereperspectief een vaak aanzienlijk verschil in aaovangssalaris zodat de concurrentiepoSitie wasrin de instelting zich bevindt blj het werven van geschikte kandidaten geen gunstige is. De in de concept~nota-Beiaard aangekondigde verandaringen m.b.t de yormgeving van de 2e-fase·ooderzoekersopJeJdingen en hat ultblljveo VBn de definitieve besllssing daaromlrent. heaft de bestaande onzekerheden nog vergroot De daarin aangegeven personale en vooral financiele positie van de zg. a.Lo:s maakt voor de tnsteflingen van W.O. de concurentlepositie t.o,y, het bedrijf~leven nog ongunstiger. De omvang en bezettingsgraad van de diverse {o}afdelingbe~ leidsruimten is verme!d in de (o)a1deHngsbijdragen.

1.3.3. Voorwaardefijke Financ;edng van Onderzoek De voortzetting van de In 1982 aangevangen voorwaardelijke financiering van onder~oek vormde een van de hoofdonderwerpen van het gevoerde lnsleUingsonde:rzoekbeleid in het verslagjaar,

De interne

THE~procedure

voorwaardelijke financieril'lg in te dienen onderzoekprogramma's is op dete manier in eerste instantie binnen de discipline door vakgenoten uitgevoerd. Ver\fofgens heeft het college van decanen als mening geformuleerd dat de aanvragen voor de 2e tranche voorwaardelijke financiering dlenden te voldoen san de wetenschappelijke eisen die de THE zich stelt De ervaringen met betrekking tot de exteme beoordeJaars zlJn in diverSe organen geevalueerd. Hiervoor wordt \ferwezen naar het evaluatierapport van het Overleg PartefeuiUehouders Onderzoek

(POZ)< De geschetste procedure heeft gereid tot indiening van program~ rna's ter voorwaardelijke finaneiering waardoor het beeid ontstaan is zoals weergegeven in bijlage 7.1,

Bescherming en (ealtocatle lnteme bescherming beOogl hat (soorveren van bedragen voot" de onderzoekprogramma's blnnen de huldige budgetten. De tnteme bescherming is dan ook een budgettaire beslissing van de hogeschoolraad die wordt genomen op grand van besiulten van de betrokken (o)afdelingsraden. waaru~ blijkt dat de (ojafdelingsraad er zorg ¥Oor draagt dat de taakstelling wot"dt gerealiseerd. De bij de inhoud van die taaks'alring behorende omvang aan WP. NWP en overige lasten - voorzover het de eerste- geldstroom betreft wordt voor de vol!e 5 jaar tar beschikking gesteld en vastgelegd, De voorwaardelijk gefinancierde onderzoekstaak moet als onderdeel worden bezien van de taken die een instelling verricnt De beschermde onderzoekfinanciering is gekoppeld aan taken, niet aan menseR Na een besluit tot 5 jaar interne bescherming te hebben genomen, hooft de THE vervolgens de positlef externe beoordeelde onderzoekvoorsteUen ingediend blj de minister. De minister heeft deze voorstellen opgenomen in de voorwaardelijke linanciering. In eerdere notities heeft de minister aangegeven dat hat mvoeren van de VF een proces. is dat gekenmerkt wordt door hat £II doonde leren. De inste!lingen worden echter bij het opstellen van het befeidsplan 1985-1989 gehandicapt,. doordat de minister geen utt· spraak heeft gedaan ta.v. het geteerde zodat iedere Instelling een eigen reactie op de ervaringen tot nu toe vertoonl De THE zal in het insteningsplan 1984-1989 een aerste aanzet tot interne reailocatie aangeven. Gehoopt wordt dat dit heleid niet door aelies van het mlnlsterie bemoeilijkt gaat worden.

1.3.4. Centrale BeieJdsruimte (ebr), researcnpoo/ De THE kent sedel11974 een centrale beleidsruimte voor onderzoek, aanvankeriJkevooral gericht op de bevordering van !nterdISciplinair onder~oek via interatdelingsprojecten. In 1978 werd aen begin gemaaict met de ondersteuning van intra-afdelingsprojecten en onderwijsprojecten. Het uiteindetijk doel van de instelling van een centrale beleidsruim'e was destijds (en is nu nog) de bevordering van het onderzoekklimaat en de stimuleril1g van de kwaliteit van het onderzoek.

Op 20 september 1962 besloot de hogeschoolraad voor de eerste maal een aantal onderzoekaccenten btj de minister van onderwijs en wetenschappen aan te melden voor voorwaardelijke tinanclering. Ais vervolg op daze aanmelding in eerste tranche is in het kader van de bijstelling van he' Ontwlkkeljngsplan THE 1964~1968, het in tweede tranche voorwaardell)k te financieren onderzoek aan de orde geweest Met de (o)afdelfngen ward overeengekomen het gehele onderzoek zichtbaar te maken. Dit heeft geresulteerd in net opnemen van de "globale verme!ding van voornemens m.b.\. voor~ ste!len van programma's van lIoo(waardelijk te financieren onderzoek" in het Ontw"i"kkelingsplan 1984-1988. De mede'deling van de minister dat hlj slechts programmavoorstellen in het kader van de voorwaardelijke financiering wenst te accepteren nadat externe beoordeling. d.w.z. bUlten de instelling, heeft plaatsgevonden, heelt tot gevolg gehad dat de programmavoorstellen die voor 1 september 1983 bij de minister zouden worden ingediend voor 9 mei 1983 aan de exteme beoordelende instanties verzonden moesten zijn. De (o)afderingen hebben daartoe de programmavoorstellen blj het college van bestuur ingediend, rekening houdend mel artikel17 zesde lid van de Wet Universitaire Bestuurshervorming. Oil houdt in dat de betreffende onderzoeksprogramma's door de vakgroep$bestu(en zijn vaslgesteld en dat de afdelingsraden, gehoord de vaste commissle voor de wetenschapsbeoefening. deze programma's hebben goedgekeurd, De toetsing van de wetenschappelijke kwa1iteit van de diverse voor

10

Op 17 januari 1983 heert de hogeschoolraad aan de centrale beleidswimte de yoJgende hincties m.b.t onderzoek toegekend: a, onderzoekontwikketing (projecten gericht op het vernieuwen van het onderzoekj; b. bevorderen intemnive:rsitail'e samenwerklng; c. aanjaagfunctie (gerlcht op net gereedmaken van programma's voor aanbieding in de voorwaardelijke financiering); d, opheffen knelpunten m.b.t tatale onderzoekruimte (tijdeliik). Ondersteuning op basis van de centrafe beleidsruimte geldt voor interafdelings- en interuniversitalre onderzoekprojecten die aan bovengenoemde functie voldoen. FinancieJe ondersteuning uit de centrale beleidsruimte t.b.lI. een project wordt voar sen jaar verleend. Ten aanzien van de personele ondersteuning geldt als regel, dat l TD-plaatsen (ARAR art 6, lid 2 suD 1) \loor uit de centrale beleIdsrulmte ondersteunde projeeten met een te voolZiene looptijd van vier jaren in eerste instantie \loor twee jaren worden toegewe~ zen. De hOg9schooi neamt daarbij de verplichtlng op :zlch dlt tweejarig dienst\lerband bij een gOOde beoordeling met Mae: jaren ie verlengen. Gedurende de looptiid van esn projeci moot elk jaar opnieuw dOOr

de werkgroep/vakgroep een aanvraag voor continuering van de personele enlof financiele ondersteuning van het project in het komende jaar worden ingediend. De ingediende aanvragen voor ondersteuning uit de centrale bere.dsru'mte worden achtereenvofgens door de Bestuurscommissis Projecten Cenb'afe Be!eJdsruimte. hat college van bestuur en de hogeschoolraad op ve:rschiltende granden beoordeeld. Voorafgaand aan de eigenUjke beoordeling laat het college van bestuur nagaan of de ingediende projecten voldoen aan de reglementa,re voorwaarden inuke de ;nstelling van een werkgroep ex art 18 WUB, de goedkeuring van d. helteUende (o)aldelingsraad/raden m.b.t het.onderzoekprogramma van de werkgroep/vakgroep e.d. of aan de voorwaarden van een "voorlopige" aanvrage.

De omvang van de beleldsruimle «br) in 1983 Vervanging en ultbr. app, (kij

Reiskosten * (kij

-

interafd. projecten intra-afd. proj. THE-onderz. beleld projecten MVB/ISW interuniv, proj. onderwijs profile ring

75,2

40,0

1,75

12,0

14,0 3,0

Formati&--

11

1983-03-01T C,W,M.P, Sillen The effect of gas bubble evolution on pthe energy efficiency in water electrolysis prot E Barendrecht prof.dr.DA de Vries 1983-03-08N* H.Scheliekens Modellfng of the diffuse arc in a vacuum cjrcult~breaker prot.dr.iT. D.C. Schram protdr.ir. P.C.T. van der laan

1 2

3,5

1983-02-18N F.J.F. van Odenhoven Kinetic theory at transport processes in partially Ionized gasses prof.drjr. P.P.J.M. Schram prof.dr. M.P.H. Weenink

plaatsan

0,33

1,5

1983-02-01WSK/I A.E.H. Hoekstra On Markov chains 01 finite rank protdr.F.W. Stauter prof.dr.J.Th. Runnenberg . 1983-02-11T T. Huizinga . Metal support interactions in Pt and Rh an AI,:?0S and TiD,:? catalysts prof.dr. R. Prins prof.dr. V. Poree

De beoordeling van onderzoekprojectvoorstsi-len is 'opgedragen aan de Bestuurscommissie Proje:cten Centrale Beleidsniimte. Het primaire criterium waarbij is het (technlsch} wstenschappelijk niveau.

Specifieke kosten (kij

1983-01-21WSK/1 E.E.C. van Oamme Refinements of the Nash equilibrium concept prof.dr. J. Wessels prof.dr. R. Selten

2

1983-03-11 N

A. Snik Totaal

90,7

57

3,25

17,33

Verde!ing van de centrale beleidsrulmte over de (o)afdelingen 1).

Specifieke kosten (kij -WM - Sdk -W81

-N

-W

-E -T

-9

Vervanging en uitbr. app, (Id)

4,5

Aeiskosten*

Formatie-

(Id)

plaatsan

0,5

3 2 2 2,33

7,5 28,0

10,0 5,0

1,25

10,0

3,0

1,5

2

1,5

36,7

10,0

4

2,5

1

1

-IPO

Totaa'

90,7

57

3,25

NB De toewijzing van eeo formatieplaats voor onderzoek hoeft nlet te feiden tot een bestedlng van 1 mensjaar aan onderzoek. 1. Zie voor gedetail1eerde infotmatie de desbetreffende hogeschoolraadsbesluiten In bijlage 7.2. Voor de interatdefingsprojecten ziin formatleplaatsen en financien toegerekend aan de (o}afdeling waar deze in beheer zijn.

1,4 Doctoraten, octrooien en onderscheldingen 1.4.1. In 1983 werden de hlema vermelde 45 doctoraten veneend. waarvan 43 op grand van wetenschappeUjk onderzoek dat oli de THE werd verricht (dissertaties! en II; zie ttchtlijnen bijlage 7.4).

11

1983-03-18W LA.M. van Dongen Energetische optimalis6ring van aandrijfsystemen voor elektrische voertuigen profJr. WA Koumans prof.!r. J.A. Schot 1983-03-22N G, Verkerk Het praktikum in het schoolonderzoek natuurkunde prof.dr. J.Ph. Steller prof.dr. M.J. Steenland

17,33

'" Per formatieplaats wordt standaard kr 0,5 reiskosten toegewezen.

datum/(olafd. promomendus tite! promotoren

Study of physical properties of monolayers. applications to physiofogy protdr. J.A. Poulis prof.dr. F.JA Kreuzer

1983-03-25N E.G. Visser Magnetization processes in stressed monoorystaUine manganese zinc ferrite prof.drJr. W.J.M. de Jonge prot.dr. A.A. Miedema 1983-04-0SN E.M. van Veldhuizen The hollow cathode glow discharge analysed by optogalvanic and other studies prof.drJr. D.C. Schram prof.dr.ir, H.L Hagedoom 1983-04-29T KOsinski The influence of aluminium and sHicon on the reaction between iron and zinc prof.dr, R. Metselaar prof.dr. G.D. Rieck 1983-05-13BDK AA Th, de Schepper Gewenning aan fogistieke planning

proOr. C.H.VA Botter profJr, H, Bosch

1983-05-24WSK/I

S.JL van Eijndhoven Analyticity spaces; trajectory spaces and linear mapping between them protdr. J. de Graaf prof.dr. H. Bart

19S3-05-31W· J.E. de Jong Numerical analysis ot metalforming processes protdr.ir. J.D. Janssen prof.dr. p.e. Veenstra

1983-10-21B P.W.MA van Hoogstraten De ontwlkkeling van het reglonaal be~eld in Nederland 1949-1977 pl'ofJr. H.M, Goudappel pr~f.dr. H. Fassbinder

1983-10-25W P<J
Arbitrary~Eulerlan~Lagrangian (AEL)

1983-10-25T J.J.C. van Liar Dynamic Aspects of phosphorus in fourand five coordinated compounds; DNA as an example prof.dr, H.M. Buck.

1983-06-10E AJ,A. Nlcla Micro-optical devices fot fiber communication prof.ir. J. v-.d. Plaats prof.dr. GA Acket

protdr< J
1983-06-14N JAH.M< Buijs

P<J
Thermal conductivity of some low-dimensional magnetic systems protjr. W.J,M. de Jonge prof-dr. F. van der Maesen

Surface modified electrodes; an exploration into prepara~ tion characterization and possibilities prot. E Barendrecht prof. C. Veeger

1983-0S-HBOK

1983-11-01WSKII HAWilbrink

H.W.C. van der Hart leveren zonder prijssignaal prof.dr, J. van ROO's protdrs, J. Bunt 1983-06-24T P.J.J.M. van 001 The mechanism of action of the coenzyme cAMP; the synthesis of model compounds and theIr dynamic behaviour

protd,< HM< Buck protdr. LA.AE Sluijterman

1983-09-09T G. J. Oversluizen Properties of localised charge carriers in vanadium and manganese garnets protdr. R. Metselaar prof.dr, F. van der Maesen

1983-28-10T

Characterization theorems in finite geometry prof-dr. J.H. van Lint co~promotor protdr. J.J, Seidel

1983-11 -OBW E<J<Sol Kinematics and dynamics of multibody systems; A syste· malic approach to systems with arbitrary connections ProtdrJr. J.D. Janssen protdr.!r, M,J,W. Schouten

1983-11-11T AD. Swenn€! The eutectic crystallization of NaC!.2H 2 0 and ice prof.dr.ir, D. Thoenes prof.drj(. H.A.C, Thijssen 1983-11-15T

C
1983-09-09T LR-M< Paping The extraction of copper (II) and nickel {It) by strained dioxines and trioxines. prof.dr. R. Prins prof,dr.ir. J.H.C. van Hooff

1983-09-27T H.R. Franssen A pholochemical1.3 or shift in germacrenes; an experjmental and theoretical study prof,dr, H,M. Buck prof.dr. J.W. Verhoeven

1983-09-30WSKII A- Biokhuis Few distance sets prof.dr. J,J, Seidet protdr, J.H. van Unt

High speed, High resolution capillary gas chromatogra~ phy columns with a re
1983-11-1BIPO LM" Vogten Analyse, zuinlge cOdering en resynthese van spraakgeluid prof.dr. H, Bouma prof.ddt. J.P,M. Schalkwijk

1983-11-18Bdk H
1983-11-22E 19113-10·04T

RJ<E<M. de Weerd Phosphatidylcholines in different aggregations! states

A13C NMR study of the fluidity of model membranes prof.dr. H.M" Buck prof.drJr, C.A.M.G, Cram9fS

M.J. Bast/aaos Signal Description by means of a loca! frequency spectrum protdr.ing. H.J. Butterweck protdr. AW. Lohmann 19B3-11-25N

1983-10.14WSKII

A.Straaijer

J,LA, van de SnepsCheut Trace theory and VLSI design protdr, M. Rem protdr, E,W. Dijkstra

Charge transport in DC sputtered mi$ diodes on P~silicon prof.dr. F. van dar Maesen prof.dr. F,M. Klaassen

12

1983-11-25E

J. Bisschop Experimental study on the 11 F noise parameter x prof.dr. F.N. Hooge

prof-dr. T.G.M. Kleinpenning 1983-12-02T R.HAM. 6r()unts Reactivity of cvcJic 4N+2-aromatic cations; A model study for the stereospecific hydride transfer in the coenzyme NAO+ -NADH prof.dr. H.M. 6uck prof.dr. H, Hogeveen 1983-12-0aw W.JAEM. Post

De hydrodYnamische filmsmertng in sen gfoboide wormkompressor prof.dr.ir. M.JW. Schouten proUr. J. van Vollenhoven 1983-12-09N J.S. van den Berg

Natuur1<:onde vraagstukken oplossen Een vakdidactische studie van het leren oplossen van natuurkundevraagstukken in klas vier vwo prof.dr. J.H. Raat prof.dr. F.K Kleviet 1983-12-13E G,G. Wolzak The development of high·voltage measuring techniques protdr.ir. p.e,T. van der Lasn prof.dr-lng. K. Moller 1983-12-16E H,J, FJinsenberg Fossil fuel fired closed cycle MHO power generating experiments protdr. LH.Th. Rietjens prof.dr. J, Uhlenbusch 1983-12-23T E.H.P. Logtenberg The relation between the Soltd state properties and the colloid chemical behaviour of zinc oxide prof,dr. H.N. Stein prof.dr. J. Lyklema 1983-12-23E P. Massee Gasdynamic pet10rmance in relation to the power extrac~ tion of an MHO generator protdr. LH.Th. Rieijens protdr.ir. JA. Steketee

* Dlssertaties op grand van onderzoek dat buiten de THE is ve
Ned. Oclrooia.nvrage nr. Ba03031 (1983).

1A.3. In de vers/agperiode ontvingen 6 medeWfJfkers en 4 studenten !fan de THE ssn wetanschappeJijke andsfscheiding op grand van onderzoek dar bij de THE we,d verricht. - prot.dr.ir. EW. Dijkstra (o.ald. Wok & ~ ontving d. "Computer Pioneer Award'" ultgere!kt door de IEEE Computer Society Can. 1983). - prot.drJr. M.J.W. Schouten (ald. W) kreeg een prijs op Mt gebled van "Material Science" van "The Jacob Wallenberg Foundation", Royal Swedish Academy of Engineering SCiences (april 1983). - prol.dr. H.G. Hamaker em.hgl. bij de onderaldeling WsI< & I. Meft de dr. W. Edward Deming Medal 1982 toegekend gekregen "for excellence in the application of staUstics in industry world Wide", - Het ontwerp van een tOlstoel (handgeclfeven) voor gebruik in ontwikketiogstanden, ontving de 2e prijs in een prijsvraag. welke was uitgeschreven door de International Council of Societies 01 Industrial Design (ICSIO) en Philips. Het antwerp van de 29. Vietnam-rolstoel is voortgekomen uit samenwerldng wssen laden van de voormalige vakgroep Aangepaste T echnologi-e (Sdk) - Vrije Universiteit van Amsterdam en een industrieel ontwerper van de Academie voor Industriele Vormgeving Eindhoven. - Prof. J.B. de Boer onlving een eredoctoraat in de technische wetenschappen (29~4~ 1983) van de T echnische Universttat van West-a.rli]n. Prot. de Boer was van 1987 tot 1977 bljzonder hooglefaar in de praktische verUchtingskunde vanwege de Nederlandse Stichffng voor Ver1ichtingskunde bij de afdetingen N en E en van 1972 tot 1977 tevens buitengewoon hoogleraar in de verlichtingskunde bij de atdeilng 6. - Prof.dr.ir. W"M.J. Schlosser, benoemd tot "'korrespondierendes Mitglied" van de Verein Deutscher Ingenieure (VOJ). Prof. Schlosser is gewoon hoogleraar in de werkluigbouwkunde, in hat bijzonder de leer der werktuigbouwkundlge constructies.

=

- Ir. H. Hageoberg ontvlng op 31·5·1983 de NtvE-prljs (NIVE Nederlandse Vereniging van Management) voor zijn afstudeerrapport "'nvesteren in Hexibele produktie~alJtomatisering",

- Ir. P. van den Hofontving op 19-10-1983 de KIVIRegeltechniekprijs 1982 van de afdeling der R~geltechnjek van hel Koninklijk lnstltuut van Ingenieurs; de priis wordt jaarlijks toegekend voor hat bests atstuderverslag met een regeftechnisch karaicter.

- T -student Maree' van Gendersn ontving van Unilever de che· mieprijs. Unilever brengt met de prUs het belang dat het hecht aan de universitarre bijdrage asn de chemie tot uitdrukking; de prijs moet studenten stlmuleren tot Goede studieresuitaten in de chemie. De besturen van de afdelingen T van unlversiteiten en hogeschoren berelden een voordracht voor o.g.v. de resultaten van kandidaatsexamens resp. resultaten van nakandldaatstudenten. - T ~student Annemarie Maanhout ont\!jng een Chevron-snpendium, in de vorm van maandetijkse bijschrijying van! 250.-voor de duur van een jaar. toegekend op basis van haar studieprestaties in de nakandidsstslase.

Andere onderscheidingen: - Atd.E:Otten. R.H.J.M .. Chen C.L en Johnson E.L. ~ "One dimensional transistor arrays for logic circuits with fixed incidence structure" Octrooiaanvrage - Atd.T:Ottengrat S.P.P. - ~erkwjjze en Inrichtlng van het biofogisch fiJtreren van gassen.

13

- Prof.dr. P.C. Veenstra: Ridder in de Orne van de Neder1andse leeuw (30 april 1983). • Protor. JA Poulis: Officier in de Kroonorde van Seigle (13 september 1983). Daze benoeming houdt verband met tijn colleges aan het Umburgs Universitair Centrum in Hasselt.

Tabel1

Dwarsinventarisatie LANDELlJKE AANDACHTSGEBIEDEN (0 & W begroting 1983-1984) (O)-AFDELINGEN WM

BDK

W+I

N

W

E

T

B

x

x

x

x

x

x x

x

x

x

x

RC

!PO

BMGT CICA

INTERNATIONAlE ONTWIKKELING

I

1 Geweldloze conflictoplossing 2 Ontwikkelingslanden

x

x

ECON. EN TECHN. ONTWIKKELING

II

Technologische Innovatie (gespecificeerd: 3 tim?)

3 4 5 6 7

Aangepaste technologie Biotechnologle Analyse techno ontwikkeling

8

Energie-onderzoek

x

x

Micro-elektro en verw. terr. Maritieme en offshoretechn.

x

x

x

x

Materiaalwetenschappen

x

x

x

11 Arbeid 12 Veiligheid en ge III

MENS EN MILIEU

13 14 15. 16

Biomedische techniek Revalidatie Gerontologie, geriatrie

17

x

x

22 23 24 25 26 27

Ned. taal en cultuur Friese taal en cultuur Indonesische studien Interdisc. taal en tekstwetensch. Hersenen en gedrag Moleculaire biologie

V

DE SAMENlEVING IN DE TOEKOMST

28 Emancipatie 29 Culturele minderheden 30 Demografie 31 Jeugdcriminologie 32 Informatica 33 Informatieverzorgingswetensch. 34 Media-onderzoek VI

x

x

x

x

x

x

x

~

x

x

a=i

x x

x

x x

x

x

x x

x

x

x

x

x

x

x

x

±= x

x

x

x

x

x

x

~

BELEIDSONDERSTEUNING

35 Onderzoek van onderwijs 36 Wetenschapsonderzoek 37 Openbare financien 38 Bestuurs- en beleidswetensch. 14

x x x

x

18 19 Oceanografie en mar. geologie 20 Stadsvernieuwing 21 Verkeersveiligheid CUlTUUR EN WETENSCHAP

x x x

x

Epidemiologie Altern. voor dierproeven Interdisc. milieukunde

IV

x

x x

x

9 Recycling-technologie 10

x x

Tabel2 Dwarsinventarisatie Overzicht van vakgebieden t.b.v. dwarsinventarisatie als aanbevolen door het College van Dekanen (CvD 81.595 dd. 07.02.83).

-

IPO

BMGT CICA

x

x

x

x

x

x

x

x

BDK

W+I

N

W

E

T

Besturingstechnologie

x

x

x

x

x

x

BMGT

x

x

x

x

x

x

Ergonomie

x

x

x

Informatica

x

x

x

x

x

x

Energie

x

-r

x

x

x

x

x

x

WM

RC

B I

x

-

Milieukunde

x

x

x

x

x

-

Materiaalkunde

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

Ontwikkelingssamenwerking

-

Plasmatechnologie

Tabel3

':S::

""'''ON'''''''''''''''",''

HUMANITIES H 100-110 H 120-150 H 160-190 H200-340 H350-680

ill. . . . . .

EN -PROGRAMMA'S (NIET - VF)

WM

BDK W+I N

WET

The 135

K) (W+I

1 Theology Hist and arts 1 Language and literature 1

PHYSICAL SCIENCES P 100 General P 110-170 Mathematics P 160-290 Physics P300-410 Chemistry P 420-510 Geology,phys. geography P520-530 Astronomy

The 137 (N)

The 141

The

The 138

(WI

(E)

(T)

The 140 (B)

--

-(RC)

The

The

142 (IPO)

143 (BGMT)

5

1

9

TECHNOLOGICAL SCIENCES T 100-160 -T 170-210 Electronic and electrical technology T220-270 Construction technology T280-320 Transport technology T330-490

2

2

*

* * *

2 4

BIOLOGICAL AND MEDICAL SCIENCES B 100-280 General/biophysics biochemistry B290-310 Plants B320-380 Animals B390-430 Agriculture B440-770 Medicine

4 1

1

2

2

3 5

7 1

1

1

1

2

7

1

7

3

25

8

1 Voor verklaring: zle paragraaI12.4.

15

x

-Philosophy

SOCIAL SCIENCES S 100-310 -

-

x

x

WETENSCHAPSGEBIED (ZWO) code naam

-

x

*

3 10

*

*

*

*

**

*

2

7

2

22 1

5

* *

* *

*

* *

* * *

*

.....

O'l

Tabel4

~.

AANTAL ONDEAZOEKTHEMA'S EN PROGRAMMA'S (NIET - VF)

VF-PROGRAMMA'S ---

WM code N N N N N N N N N N N

01 02 03 04 05

06 07 08 09 10 11

BDK W+I

N

W

E

T

B

TOEPASSINGSGEBIED (NABS) naam Exploratie en exploitatie van het aardse milieu Infrastructuur en ruimtelijk beleid

2

Milieuverontreiniging (voorkoming en bestrijding) Bescherming en bevordering van de menselijke gezondheid

1

2

1

1

Defensie

Voor verklaring; zie paragraaf 1.2.4

2

5

1

2

3

2

1

4

3

3

1

2

6

2

1

2

5

7

1

2

24

The The The 139 135 137 (BDK) (W+I (N)

The 141

The

The 138

(W)

(E)

(T)

The 140 (B)

--(RC)

The The 142 143 (IPO) (BMGT)

*

30

* *

*

1

1

Exploratie en exploitatie van de ruimte Niet in te delen onderzoek (incl. ondersteunend onderzoek)

2

7

Industriele produktiviteit en technologie Maatschappelijke structuren en relaties

1

2

Produktie, distributie en rationeel gebruik van energie Landbouwproduktiviteit en -technologie

1

RC

9 1

11

1

*

* * * * * *

*

*

*

1 4

*

Tabel5

Voorwaardelijk gefinancierde ondarzoekprogramma'S 1a tranche (1983) Wetenschappelijke output

Onderzoekinspanning Rapporte ident rende nr. (O)afd. THE WM

---

BDK

136

W+I

stat per 1-11983*

omvang WP1 mj.WP1 (mj) bijaan meld.

---

---

---

WP2 (mj)

---

2

6,2

7,0

0

135

2

3,5

4,0

N W E T

137 141 139 138

2 2 2 5

4,6 5,0 4,9 4,9

B IPO BMGT

140 142 143

2

Totaal

5 2

---

WP tot (mj)

dissertaties I

II

III

---

---

---

---

---

Naam

---

......... -... -......... _--- ...

0

17

0

0

0

8

23

0

1 0 0 4

1 0 0

0 0 0

5 3

0

0

16 6 11 11

0

0 0 1 0

5,8 27,1 17,9

0 1 3

0 0 0

0 2 1

25 40 35

8 9 48

0 0 0

Beheersingssystemen Complexe systemen Plasmaphysica Fair IC's Organofosfor. chemie Bouwkwalltelt IPO Vitale functies

91,3

10

1

3

174

113

1

0

0

0

0

0

4,0

1

8,0 4,7 4,9

1,8 0

4.9

4.0

0,2 0 0 1,0

10,0 4,7 4,9 9,9

5.6 7,0 13,0

5,6 11,2 13,6

0 8,2 1,8

0,2 7,7 2,5

54,7

63,9

15,8

11,6

0

overige overige Octr. Weten- yak sch.pu- pub!, blik.

17

7,0

*) status: 2: geparkeerd voor 2 jaar. 5: beschermd voor 5 jaar. --- : nlet van toepassing. - : niet opgegeven.

17

WP3 (mj)

---

-

Tabel6

Specificat/a 3a galdstroom. (Omzat in kf) Derden

WM

BDK

W+I

N

Min. van Ec. laken

~ 51

-Min.VRO -

5

156

1911

Rijksdiensten Semi-overneid

16

Univ.l Hogescholen Part. non-profit org.

-

Bedrijfsleven

T

552

170

60

40

3

5

:=

36 81

87

8

135

1

150

649

20

BMGT

IPO

2 I

170

2

92

182

35

7

460

90

3904

297

EG Andere

Totaal mj.wp. t.l.v. derden

638

258

13

2721**

1016*

481*

3904

7,1

2,6

17,5

0,4

3,0

51

65

58

18

15

2

243

2850

1521

0,9

2,7

16,8

5,0

7,0

8,2

4,0

7,0

% pers. kosten van totale kosten

69

84 3

24

1745

152

mj.nwp.

aantal afgesloten contraeten ***

RC

10

495 4

B

189

105

Overige ministeries

-

E

4

3

20

20

17

I

*

exel. BTW

**

waarvan kf 1868 ten laste van eontraetpartners wordt gebraeht

***

Het betreft hier uitsluitend eontracten, behandeld bij Bureau Juridisehe Zaken en ondertekend door het College van Bestuur. Daarnaast wordtjaarlijks een ongeveer gelijk aantal eontracten afgesloten door de beheerders van de (o)afdelingen (nlet meegeteld).ln de vermelde aantallen zijn ook begrepen eontraeten waarbij meerdere (o)afdelingen samenwerken met een externe eontractpartner, (5 eontracten: W&IIBdk; B/WM; W IE/T; TIN; WIN). Het totale aantal bedraagt 94.

18

.... <0

Tabel7 Kwantitatieve samenvaHing (onderzoek totaal) -

Wetenschappelijke output

Afd.

Vakgr. 81

WM(1) 8 SDK 9 W&I 4 N 7 W 9 13 E T 7 B 7 RC IPO Tot

~4

Overige Wetensch. Publ.

Dissert.

'82 '83 '81

'82 '83 I II

'81 1 0 0 1 0 0 0

0

0 0

0 0 0 1 1 0 0 0 0 0

0 2

32 29 58 78 50 97 91 52 3 41

36

23

42

2

3

530

0 0 5 3 2 7 6

-

-

0

59

58

0

Overige vakPub!.

Ootrooien '83

'81

'82 '83 '81

Afst versl.(6)

'82

'83

'82

geldstroom tweede

eerste

'83

derde

totaal

'82

'83

'81

'82

'83

14.3 1.7 23.8 0 27.1 1.0 50.1 6.6 32.8 2.2 50.2 2.0 44.2 15.4 44.7 0 6.0 0 11.2 6.0

0.7 0 1.0 6.2 2.8 2.5 17.5 0 0 8.0

0 0.2 2.3 11.5 5.1 4.1 20.9 0

2.0 3.3 2.0 10.9 10.2 5.7 13.4 0.2

8.2

0.5 3.1 1.4 7.6 8.9 5.3 8.4 2.2 0 13.0

12.0

1.0 0.9 2.7 10.0 6.8 2.8 7.1 4.9 0 7.7

268.9 307.6 304.4 35.0

38.7

52.3

50.4

59.7

43.9

1.0

1.0

2.4

5.8

5.5

24.4

11.2

'81

'82

'83

'81

'81

'82

'83

III

0 3 5 8 4 6 14 1 0 1

8 8 0 8(7) 4 9 4 4 2 7 7 15 4(2) 4 3 13 13 3 7 7 8 7 7 1

'82

Omvang onderzoekinspanning (manj eq. WP) in 1983

0

33 39 0 70 57 0 57 61 0 76 72 1 66 62 5 1 96 131 119 91 0 95 135 0 3(4) 4(8) 0 3614010 619

721

7

0 0 0 0 0 0 1 0 0 3

0 0 0 0 0 1 1 0 0 0

152 72 95 25 13 27 45 5 10

28 75 72 55 5

28 80 46 48 10

24 9 4 13

21 35 3 9

4

2

444

285

280

-

-

61 27 50 69 64 32 70

-

3

72 20 53 73 78 52 93 1 5

381

447

5

14.3 23.0 24.9 45.6 29.7 46.1 47.8 24.5 6.0 7.0

14.2 21.5 25.4 55.2 35.0 50.6 46.7 45.0 5.0 9.0

0

0

16.5 26.1 27.3 59.8 40.8 53.4 71.6 26.8 6.0 26.0

16.9 24.8 28.4 72.3 48.0 58.8 77.6 45.2 5.0 29.0

15.3 24.9 32.1 71.6 44.7 57.1 72.2 49.6 6.0 27.1

354.3 406.0 400.6

-----

Samenwerkingen (onderstaande getallen zijn reeds begrepen in elders vermelde opgaven) I

KHTI

-

-

-

1

0

0

0

0

4

20

19

0

0

THE RlI THE

-

-

-

1

0

0

0

0

2

5

11

0

0

1 2 3 4 5 6 7 8 -

3

18

0

0

0

5

7

6

45

65

5 projekten

CICA BGM ~O

0

20

20

3

5

7

90 -------

~-

81 ~----~~

4 ~~-

~-----

De vakgroep Perceptieleer rapporteert via het IPO. Herindeling vande vakgroepen van de Afdeling W. Waarvan 3 ingebraoht per hogeschoo!. EEln publicatie is ook bij N vermeld. Totaal aerste geldstroom Mf1.0 waarvan ingebracht MfO.3 per hogesohool. In 1982 voor de aerste maal opgenomen. De vakgroep AT is in oktober 1982 opgeheven. Drie publikaties zijn elders vermeld (W+I, T en E). Niet opgegeven of niet van toepassing.

~-~'--~~~

4

40

16

34

9.0(3) 10.0(3 ~6.0(5)

36.7

0

28.8 ~~-

0

14.4 ~~----~

~-~

0

10.0 -------

~-

~----~~~~-

10.0

65.5 ~

11.0

18.4

5.8

5.5

75.5

50.0

Tabel8

Relatieve omvang van de onderzoeksinspanning (exel. begel. afstud.) (mj.wp. onderzoek 1e + 2e

+ 3e geldstroom (totaal beschikbaar wp. 1e + 2e + 3e geldstroom (o)afdeling)

%OZ

20

WM

x 100% )

W+I

N

W

E

T

B

RC

IPO

40

47

62

53

65

46

60

89

2. Bijdragen van de (onder)afdelingen

21

.2.1. Onderafdeling der Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen.. Aigemeen In het verslagjaar 1983 is verdere voortgang geboekt m.b.t het opzetten van onderzoek dat past in de sfeer van de voorwaardelijke financiering. Uitgaande van de onderzoekbeleidsnota, waarin het onderzoeksgebied Wetenschap, Techniek en Samenleving als kern van het onderzoek van de onderafdeling wordt gekenschetst, zijn een drietal thema's ontwikkeld: techniek en ontwikkeling overdracht van technische kennis omgevingstechnologie.

onderzoeksproject "Overbelasting bij werkende vrouwen". Dit onderzoek wordt uitgevoerd door de sectie Sociale Psychologie van de vakgroep Gedragswetenschappen; de financiering ervan is voor 4 jaar gegarandeerd.

De thema's zijn multidisciplinair van karakter; de vakgroepen Filosofie, Sociologie, Arbeidsverhoudingen en Recht, PPAD en Economie participeren in het thema "Techniek en Ontwikkeling", terwijl het thema "Overdracht van technische kennis" onderwerp is van onderzoek van de vakgroepen Onderwijsresearch en Toegepaste Taalkunde. Het thema "Omgevingstechnologie" tenslotte wordt door de vakgroep Gedragswetenschappen (sociale psychologie) in samenwerking met de K.U.N. opgezet.

Het onderwijsgebonden onderzoek neemt een belangrijk deel van de onderzoekscapaciteit in beslag; de onderafdeling streett naar uitbreiding van de onderzoekscapaciteit, waarbij samenwerkingsvormen met andere (onder)-afdelingen van de THE (of anderszins. bijv. het samenwerkingsorgaan KHT ITHE) voorop staat In dit kader zijn d.m.v. centrale financiering van start gegaan de onderzoeksprojecten 'Wiskunde en Samenleving" (met o. afd. Wiskunde en Informatica), "De opkomst van het op toepassing gericht natuurkundig onderzoek" (met de afd. N.). In het kader van hat samenwerkingsorgaan KHT/THE zijn in 1983 de onderzoeksprojecten "Psychomotorische Vaardigheden" (vakgroep PPAD) en "TechnischCommercieel Onderhandelen" (vakgroep Toegepaste Taalkunde") in gang gezet.

Gegeven het multidisciplinaire karakter van dit type onderzoek, is veel geinvesteerd in menscapaciteit van het wetenschappelijk personeel. Aparte aandacht heeft het gebied van de "vrouwenstudies". Ook hier is sprake van een samenwerkingsveroond met de sociologische faculteiten van de R.U.U. en R.U.G. E.e.a. heett geresulteerd in de toekenning van een subsidie door ZWO voor het ingediende

Tenslotte kan melding worden gemaakt van het feit dat het onderzoek (dat in samenwerking met de afd. Scheikundige Technologie tot stand is gekomen) "Textielverwerking en -drukken" van de vakgroep 80ciologie door ZWO gedurende 4 jaren zal worden gesubsidieerd. Het betreffende onderzoek is in het verslagjaar van start gegaan.

DWARSINVENTARISATIE labels

INFO

INNO

*

*

Thema's: Maatsch. sturing Taalbarriere 8tructuralisme Wetensch. Dynamica Vrouw en Techniek Omgevingspsychologie Probleemoplossen Creativiteit Leren begrijpen van leerstof Evaluatie van onderwijs Arbeidsverhoudingen en Recht Gezondheidszorg Vergelijkend Ontslagrecht Economie en Techniek Inkomensverdeling 80c. en gesch. v.d. techniek Processen van kennisoverdracht Onderwijs in klasseverband Leren en geheugen Communicatie en Wet en Techn. Taalbeschrijving en taalverwerving met de computer

23

*

ENER

Mill

MATE

VEIL

ONTW

WTSO

* *

* *

*

*

*

ZRP

~

TaOOll Kwant/alief overzicht onderzoekthema's (niet voorwaardelijk gefinancierd onderzoek)

Thema

Oeel'nemende vakgr.

Naam

Maatsch.sturing Taalbarriere 5trueturalisme Wetensch. dyn. Fl!. Nat. wet. Mathodologie

Onderwerpsontsluiting

Onderzoekinspanning (mensjaar w.p.)

code

1e geldstroom

ZWO

wp uit cbr(v/t)

NABS

wp uit cbr(v/t)

Filo H 120 H 130 140 150

Soc. P5 Vrouw en techniek Omgevingstechn.

5260

Econ. Econ. en techniek

5180

N069

N 069

-/0.5 -/1.0

N069

Wetenschappelijke output 2e geld-

3e geld-

Totaal

diss.

stroom

stroom

I

v/t

v/t

w.p. 1+2+3

pub!.

ov.vak pub!,

0.3 0.3 0,2 0,2 0,2 0,2

5

1

0,5 1.7

0.5 1,7

4

1

0.7

0.7

4

2

ovwp v.d. vakgr.v/t

Tolaal 1e geldstroom

0.3/0,3/0,2/0.2/0,2/0.2/-

0.3 0.3 0.2 0,2 0,2 0,2

0,5/0,2

0,7/-

oV.wet II

III

oetrooien

Tabel 1 (vervolg) Kwantiatief overzicht onderzoekthema's (njet voorwaardelijk gefinancierd onderzoek)

Thema

Deelnemende vakgr.

Naam



code

1e geldstroom

IZWO Sociologie Pers en funkt Ink.ontw.

S210

Soc. en Gesch. v.d. techniek

H 270

NABS

N069

wp uit cbr(v/t)

wp uit cbr(v/t)


3e geld-

Tolaal

stroom

stroom v/t

w.p. 1+2+3

ovwp v.d. vakgr.v/t

Tolaal 1e geldstroom

0,4/-

0,4

0,4

0.5/0.8

1.3

1.3

0.2/0.2/-

0.2 0.2

0.2 0.2

0.2/-

0.2

0.3

vlt

diss.

ov.wet

II

III

pub!.

ov.vak publ.

8

3

5

2

Arbeids verh. en recht Arb. verh. ontw. landen Gezondheidszorg Verg. ontslagrecht

5200

N084 085 086 048 069

octrooien

~

Tabel1 (vervolg) Kwant/atief overzicht onderzoekthema's (niet voorwaardelijk gefinancierd onderzoek)

Thema

Deelnemende vakgr.

Naam

Onderwerpsontsluiling code

PPAD Proc. kennisoverdracht Onderwijs in klasverband

ZWO

NABS

S270

N069 081

Onderzoekinspanning (mens jaar w.p.) le geldstroom wp uit cbr(v/t)

wpuit cbr(v/t)

Welenschappelijke output 2e geldstroom

3egeld-

Totaal

diss.

stroom

I

v/t

vII

w.p. 1+2+3

ovwp v.d. vakgr.v/l

Totaal le geldstroom

0,3/0,2

0,5

0.5 0.5

0,5/-

0,5

0,5

1,4/0,6/-

1,4 0,6

-/0.5

Geheugen en leren Toeg. taalk. Communicatie WTS H350 Taalbeschr. en Verwerving 360

N069

-/0,5

"

1.9 1.2

III

1

ov.wel pub!,

ov. yak

4

-

6

19

ov.wet pub!,

pub!.

oclrooien

pub!.

Tabel1 (vervolg) Kwantiatief overzicht onderzoekthema's (niet voorwaardeliJk gefinanclerd onderzoek)

Thema

Oeelnemende vakgr.

Naam

Onderwerpsontsluiting code ZWO

NABS

Onderzoekinspanning (mens jaar w.p.) 1e geldstroom wpuit wp uit cbr(v/t) cbr(v/t)


ovwp v.d. vakgr.v/t

Totaal le geldstroom

2.0/-

2.0 0.3 1.3 1.1

stroom v/t

3e geldSlroom v/t

Totaal

diss.

w.p. 1+2+3

I

"

III

Onderwijs Research Probleemsyst Craativiteit Leren begrijpen Evaluatie onderwijs

NOSl

-/0.3

0.3/1.0/-

-/0.9

0.2/-

2.0 0.3

1.3 1.1

3

ov.vak

octrooien

Tabel2 Kwsntitatief overzicht per (o)afdeling, gerubriceerd naar vakgroep Vakgroep


Onderzoekinspanning (in mensjaar w.p.)

~ orten

1e geldstroom

c.b.r. (v/t)

a.b.r. (v It)

2e geld- 3e geld- Totaal stroom stroom 1+2+3

overig totaal (v/t) w.p. van 1egeldvakgr. stroom

Overige Overige Octrooiweten- vak en publ. sch. publ.

Dissertaties

I

(v/t)

II

III

(v/t)

1.4/-

1.4

1.4

5

1

0.5/0.2

2.2

2.2

4

1

Economie

0.7/-

0.7

0.7

4

2

Sociologle

0.9/0.8

1.7

1.7

8

3

5

2

Filosofie Soc. Psych.

-/1.5

I

Arb. verh. Recht

0.6/-

PPAD

0.8/0.2

1.0

-10.5

1.5

Toeg. Taalk.

2.0/-

2.0

-/0.5

2.5

3.5/-

4.7

Oud res.

-/1.2

Totaal

-/2.7

0.6

10.4/1.2 14.3

0.6

1

4.7

-/1.0

15.3

4

-

6

19

3 1

39

28

2. Bijdrage van de vakgroepen

de natuur en haar wetenschappen, nr. 3, afdeling Filosofie, Fac. W&N, Katholieke Universiteit Nijmegen (233 p.).

2.1.1. Vakgroep Filosofie

Overige publikaties

Thema's

Lezingen:

Maatschappelijke sturing van technische ontwikkeling Taalbarriere in de informatiemaatschappij Strukturalisme Wetenschapsdynamika Filosofie van natuurwetenschappen Methodologie Wetenschap/Techniek

A. Sarlemijn: Researchmanagement, gesellschaftlich-ethische Fragen und Religion Voordracht voor VIII. Internationales Wittgenstein Symposium (15.8 21.81983) te Kirchberg a Wechsel (Oostenrijk) Exactheid en Pseudoexactheid; een bijdrage tot de problematiek 'wiskunde en samenleving' (Ls.m. G. Alberts) Nationale Filosofiedag gehouden op 1 oktober 1983 aan de RUG.

Overige Wetenschappe/ijke publikaties

rWj( Sarlemijn en W.N.A. Klever: Dialektisch Denken; over Plato, Wiskunde en de Doodstraf, een recensie in ANTW van 2 april 1983 (75e jaargang), pp 228-230 Overige vakpublikaties A. Sarlemijn: Technische Wetenschap, wat is dat? in: D.W. Vaags en J. Wemelsfelder, Techniek, Innovatie en Maatschappij, Utrecht Antwerpen: Spectrum 1983, p. 63-97 A. Sarlemijn: Toepassing van Wetenschap in de Techniek in: D.W. Vaags en J. Wemelsfelder (zie boven), p. 98-120 A. Sarlemijn: Is Planning of Science Possible? A Comparison of the Western Philosophy of Science and Soviet Marxism in: T.J. Blakeley, F. Rapp, J.J. O'Rourke (eds), The Varieties of Contemporary Marxism, Essays in Honor of J.M. Bochenski, Dordrecht Boston: Reidel, 1983. P.A. Kroes: The clock paradox, or how to get rid of absolute time, Philosophy of Science 50 (1983), pp. 159-163. Traces, prediction and Retrodiction, Nature and System 5 (1983), pp.131-146. G. Debrock, P. Kroes, P. Scheurer (red): Waarden voorbij Wetenschap, Nijmeegse studies inde filosofie van 26

S.l. Kwee: Lezing 'Computermaatschappij, science fiction en science fact' voor Studium Generale RU Leiden 14/2-'83. Voordracht over 'Industriale erfgenamen' voor Congres Industriale Archeologie van de Vlaamse Vereniging voor Industriale Archeologie 29/4-1/5 te Izegem/Kortrijk., Congresverslag verschijnt in 1984 evenals het verslag van de Cursus te Hasseltl Diepenbeek. . Voordracht: 'Werken en niet-werken. Herijking van de zin en waarde van menselijke bezigheden' voor het Congres Minder werk, meer vrije tijd georganiseerd door het Samenwerkingsorgaan KHTTHE op 18/5-'83. Verschenen in Congresverslag Minder werk, meer vrije tijd 1983 pp.11-28, en in: Vrije tijd en samenleving jg.l. nr. 4 (sept. 1983) pp. 403-428. Voordracht: Techniek, wetenschap en veranderende waarden' voor Symposium Waarden en Wetenschap 9-10/5-'83 KU Nijmegen, verschenen in G. Debrock, P. Kroes & P. Scheurer red., Waarden voor/bij Wetenschap, Nijmeegse studies in de filosofie van de natuur en haar wetenschappen nr. 3, Nijmegen 1983, pp.29-70. Voordracht: voor de P.F. van Overbeekeschool Utrecht over 'Algemene technische oriantatie' verschenen in Herman Passchier red., Hoe slaan we de vonk uit de stroeve materie? Publicatie P.F. van Overbeekeschool Utrecht deel 1, 1983 pp.64-77. P.A. Kroes: 'Tijdasymmetrie', Conferentie Grondslagen van de natuurkunde, Internationale School voor Wijsbegeerte, Leusden, 1 en 2 oct 1983. 'The origin of irreversibility in nature', Symposium rond Prigogine: Van zijn naar worden, Centrale Interfaculteit. Vrije Universiteit van Amsterdam, 14 oct. 1983.

Overige wetenschappelijke aktiviteiten

Overige vakpublikaties

P.A. Kroes: Lid van de begeleidingscommissie van het project over de ontwikkeling van de kleurstofindustrie, Katholieke Universiteit van Nijmegen. Mede-organisator van het Congres Waarden en Wetenschap', 9 en 10 mei 1983, Katholieke Universiteit Nijmegen.

M.L van Vonderen: Boekbespreking van R.J. Kleber, Stressbenaderingen in de psychologie. Van Loghum Slaterus, Deventer 1982. In: Mens en Maatschappij 58 (1980) p.200-201.

Overige publikaties

2.1.2. Vakgroep Gedragswetenschappen, sectie Sociale Psychologie Aigemeen De onderzoeksinspanningen op het gebied van de thema's Vrouw en Techniek en Omgevingspsyohologie zijn in 1983 gecontinueerd. Dit jaar zijn voorbereidingen getroffen om het onderzoek op deze gebieden te besche.rmen door voorwaardelijke financiering. In november 1983 is een beleidsplan voor het onderzoek van de sectie voor de jaren '84-'89 samengesteld. Daarin is ook de relatie van het onderzoek tot het onderwijs nader aangegeven.

Thema's in 1983 Vrouw en Techniek.ln het kader van dit thema is een ZWOsubsidie toegekend voor de periode 1984-1987 voor een onderzoek naar Overbelasting bij Werkende Moeders. Omgevingspsychologie. Onderzoeknaar Gebruik en Beoordeling van Kantooromgevingen, en naar Communicatie in Ziekenhuizen werd voorbereid. De projeoten Verandering in de Woonomgeving van Kinderen, en Het Ontwerpproces bij Architecten naderen hun voltooiing.

Samenwerkingsverbanden

a.

Gei"nstitutionaliseerde contacten

De vakgroep gedragswetensohappen werkt sinds 1979 samen met de vakgroep Urbanistiek en Ruimtelijke ordening van de afdeling der Bouwkunde in de interafdelingswerkgroep Gebouwde Omgeving: Ontwerp en Gedrag (GOOG). In het onderzoeksprogramma van deze werkgroep staat de wisselwerking tussen de gebouwde omgeving en het gedrag van de gebruikers centraal. Voorzitter: Prof. dr. WAT. Meuwese, Secretaris: D. Veldhorst, Arch. HBO.

b. Regelmatige contacten In het verslagjaar is intensief contact gegroeid met de vakgroep sociale en organisatiepsychologie van de Universiteit van Nijmegen over omgevingspsychologisch onderzoek. Regelmatige contacten worden op dit gebied ook onderhouden in de Gestructureerde Samenwerking: de werkgemeenschap Bouwen en Wonen van de Stichting voor SociaalRuimtelijk Onderzoek; en met het landelijk Overleg Omgevingspsychologisch Onderzoek (LOOPO). Het onderzoek Overbelasting bij Werkende Moeders is onderdeel van het programma van de werkgemeenschap Verklarende Sociologie. Over het thema Vrouw en Techniek bestaan regelmatige contactan in de Stuurgroep Emancipatie Onderzoek (SISWO) en in de Werk. gemeenschap Vrouwen Emancipatie Onderzoek.

A.F. van Wagenberg en P.F. Kop: Efficiency of behaviour in concurrent variable-interval schedules of reinforcement: maximizing versus matching. Paper presented at the First European Meeting on the Experimental Analysis of Behaviour. Luik (Belgie) 26-30 juli 1983. A.F. van Wagenberg: Omgevingspsychologie: luxe of noodzaak. Lezing in het kader van het tweede Salemans Seminar. Post Hoger Onderwijs Rijksuniversiteit Limburg. Maastricht 15-17 december 1983. A.F. van Wagenberg: De evaJuatie van verkeerskundige maatregelen. Lezing op uitnodiging van de Dienst Verkeersveiligheid van het Ministerie van Rijkswaterstaat. Den Haag 23 november 1983.

Overige Wetenschappelijke aktiviteiten Udmaatschappen

J. van Andel: Lid Bestuur Gestructureerde Samenwerking. Lid International Playground Association Lid International Association of People and their Surroundings WAT. Meuwese: Lid Raad van Wetenschapsbeoefening NIP Lid Redactie "Methodology and Science" Lid Raad van Beheer Instituut voor Perceptie Onderzoek. M.L van Vonderen: Secretaris van de Werkgemeenschap Verklarende Soclologle. Lid van de Stuurgroep Emancipatieonderzoek (SISWO). Lid van het OVOVO: het Overlegorgaan Onderwijssamenwerklng voor Ontwikkelingslanden (ministerieel adviesorgaan). A.F. van Wagenberg: Lid Environmental Research Association Bestuurslid Landelijk Overleg Omgevingspsychologisch Onderzoek (LOOPO). Redacteur van de Nieuwsbrief Onderzoek Omgeving en Gedrag (OOG).

J. v. Andel, WAT.Meuwese en A.F. van Wagenberg zijn lid van de Werkgemeenschap Bouwen en Wonen van de Stichting voor Sociaal-Ruimtelijk Onderzoek evenals van de Gestructureerde Samenwerking.

Vakgroep Gedragswetenschappen, Sectie Onderwijs Research

Overige Wetenschappelijke publikaties A/gemeen

J. van Andel: Herinrichting Victor de Stuersstraat e.o. Maastricht. Adviesgroep Verkeer en Vervoer (A.G.V.!T.H.E. Resultaten naonderzoekobservaties. AGV, Utrecht 1983. In opdracht van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Direktie Verkeersveiligheid. M.L van Vonderen: Internals, externals en protestgedrag: een experimenteel onderzoek. Nederlands Tijdschrift voor de Psychologie 38 (1983), p. 35-45.

R.e. Vonk en A.F. van Wagenberg:

Het onderzoek van de groep Onderwijsresearch vloeit in hoofdzaak voort uit de dienstverlening aan het onderwijs binnen de THE. Het onderzoek is deels fundamenteel van karakter, deels toegepast met het oog op onderwijsconstructie en de evaluatie van onderwijsontwikkelingen en mogelijkheden tot wetensohappelijk verantwoorde advisering. Bij het toegepaste onderzoek is generaliseerbaarheld van de te bereiken resultaten een belangrijk uitgangspunt.

Onderzoeksthema's

Ongevalsbetrokkenheid van motorrijders in relatie tot ervaring en rijopleiding. Verkeerskunde 34 (1983), 12 p. 578-583.

probleemoplossen creativiteit leren begrijpen van leerstof evaluatie van onderwijs.

J. van Andel:


Kinderen spelen overal, maar niet overal hetzelfde. Recreatie, 21 (1983) 2, p. 7-16. 27

a. Geinstitutionaliseerde contacten: Contactgroep Research Wetenschappelijk Onderwijs (CRWO)

Werkgroep Docententraining CRWO Studiegroep HBO-WO b. Regelmatige contacten: Vakgroep Onderwijspsychologie KHT; Onderwijsresearch Centrum KHT.

Overige wetenschappelijke publikaties T. de Jong en M.G.M. Ferguson-Hessler: Het effect van een instructie van een strategie voor het oplossen van natuurkundige problemen door eerstejaars-studenten. In: Beishuizen. J.J .• Hamaker. C.• van Hart-Wolters. B. en Koster, K.B. (ads) Onderwfjsleerprocessen, tekstverwerking. problemen oplossen en leermoeilijkheden. Lisse: Swets en Zeitlinger, 1983. D.W. Vaags en J. Wemelsfelder (red.): Techniek. innovatie en maatschappij. Aula Paperback 87. Het spectrum. Utrecht 1983. DW. Vaags: Creativiteit en innovalie in: DW. Vaags en J. Wemelsfelder 1983, Techniek. innovalie en D.W. Vaags: Kwaliteitsbevordering per individu: deskundigheidsontwikkeling en beoordeling. T.H.E. 1983. Paper t.b.v. de workshop "Management van Sociaal Wetenschappelijk Onderzoek". Januari 1983. D.W. Vaags: Onderzoek van hoger onderwijs. THE 1983. Paper en opdrachten voor de PAO.-cursus "onderzoek en ontwikkeling in het hogeronderwijs". Mei 1983.

Overige Wetenschappelijke aid/viteiten T. de Jong en M.G.M. Ferguson-Hessler: Strategiegebruik bij het oplossen van natuurkundige problemen, een onderzoek. Rapport nr. 31. groep Onderwijsresearch THE, 1983. M.G.M. Ferguson-Hessler en T. de Jong: Markante (dwaal)wegen bij het oplossen van E & M problem en. Rapportnr. 32. groep Onderwijsresearch THE.. 1983. J.W. Gerritsen van der Hoop en M.J.B. Habraken: Overzicht van evaluatieactiviteiten in de afdelingen. Interne memo 50-83. juni 1983. J.W. Gerritsen van der Hoop: Evaluatie van de pre-introductieweek 1982; een programma voor vrouwelijke eerstejaars T.H.-studenten. Groep Onderwijs, Research. TH Eindhoven. Rapportnr. 29. december 1982 (uitgekomen januari 1983). J.W. Gerritsen van der Hoop: Het leren van abstracte klassebegrippen: probleemstelling, literatuuroverzicht. uitwerklng van de probleemstelling. Groep onderwijsresearch T.H. Eindhoven. Oktober 1983. J.W. Gerritsen van der Hoop: Inventarisatie van de bedoelingen bij het tot stand komen en de uitvoering van de Wet tweefasenstructuur W.O .. Groep Onderwijsresearch, T.H. Eindhoven. Januari 1983. rapport in opdracht van de Commissie Vooronderzoek Beleidsproblemen Hoger Onderwijs. R. Gobits: Een adaptief controlesysteem als beschrijving van onderwijs-Ieerprocessen. Eindhoven: Technische Hogeschool. Groep Onderwijsresearch. Interne memo 48-83, maart 1983. M.J.B. Habraken: Orientatie op de beroepsuitoefening van W.-ingenieurs: een onderwijsen onderzoeksproject. Deel1: Beroepsorientatie in het "oude" P-programma 1981/1982 Interne memo 49-83, mei 1983. 28

M.J.B. Habraken: Terugblik op het Eerstejaarsproject Afdeling N. Interne memo 51-83 Juni 1983 M.J.B. Habraken: Het tweOOejaarsproject afdeling N: Beleidsaanbevelingen en suggesties voor de uitvoering. Interne memo 52-83 Oktober 1983. M.G.M. Ferguson-Hessler: Deelname en mOOe-coordinator summer workshop "Problem-solving". 26 juni, 13 juli 1983 "Lalonde les Maures" Frankrijk. M.G.M. Ferguson-Hessler en T. De Jong: P.A.O.-cursus: Didactiek H.T.O-docenten. Onderdeel: systematische probleemaanpak. J.W. Gerritsen van der Hoop: Mede-organisator van de C.R.W.O. studiedag 1983. 11-12-1983 te Amsterdam M.J.B. Habraken: deelname aan het seminar Advisering en training van universitaire docenten. Leusden 15-17 november 1983. R. Gobits: lid Vaste Commissie voor Wetenschapsbeoefening van de onderafdeling W & MW. lid van de werkgroep Onderwijsen Onderzoeksdefinities Planwijzer THE. lid onderwijsthemagroep (O.T.G.) "Onderwijsleerprocessen" (werkgroep "Tekstverwerking"). M.J.B. Habraken: lid D.B. van de Beleidscommissie Studium Generale T.H.E. opzet en uitvoering van een cursus Onderwijsmanagement tb.v. IDeM (interuniversitaire Deskundigheidsbevordering Management). lid C.R.W.O. lid C.R.W.O. werkgroep docententraining. D.W. Vaags: P.A.O.-project "Strategische marktplanning". Sessie 5, "Creativiteit en strategische planning". lid Commissie Vooronderzoek Beleidsproblemen Hoger Onderwijs (Min.O&W) lid Redactiecommissie Aula Reeks: "Onderwijskundige informatie voor het Hoger Onderwijs. beoordelaar psychologische tests voor de Commissie voor TestaangelegenhOOen van het Nederlands Instituut van Psychologen. lid onderwijsthemagroep (O.T.G.) "Probleem-oplossen". voorzitter Stuurgroep Audio-visueel Centrum. redactionele medewerking tijdschrift "Onderwijsresearch".

2.1.3. Vakgroep Arbeidsverhoudingen en Recht Onderzoekthema's a. Arbeidsverhoudingen in ontwikkelingslanden b. Gezondheidszorgorganisatie c. Vergelijkend ontslagrecht.

Samenwerking met anderen b. samen met BDK/OK/ZRP: contractresearch Ministene van W.V.C.

Overige wetenschappelijke publikaties A.H. van der Zwaan: Schaalproblematiek in de organisatie van de gezondheidszorg. in: A. Buitendam & J.A.P. van Hoof (red): Organiseren op schaal; verkenningen tussen groot en klein Stenfert Kroese. Leiden. 1983,237-260. A.H. van der Zwaan: Het bedrijf als sociotechnische organisatie, in: DW. Vaags & J. Wemelsfelder. Techniek,lnnovalie en Sociale Wetenschappen Aula Spectrum. 1983. pp.255-275.

A.H. van der Zwaan: BestuurUjke regionale samenhang gezondheidszorg Adviesrapport THE aan Min. van W.V.C., juni 1983 (co-auteur). J.C.C. Stigter-Prins: Bestuurlijke regionale samenhang gezondheidszorg Adviesrapport THE aan Min. van W.V.C., juni 1983 (co-auteur). P.A.J.M. Steenkamp: Regionaal-Economisch beleid en decentralisatie, in: prof.dr. H.F.J. van den Eerenbeemt (red): Brabant gemeten. Stichting Zuidelijk Historisch Contact, Tilburg, 1983.

njngen" door W. Adriaansen, in De Economist nr. 1, 1983, pp. 92-93. "The optimal exploitation of a natural resource when there is full complementarity" in Journal of economic dynamics and control, nr. 6, 1983, pp 239-252 J. Wemelsfelder: "Technische ontwikkeling en economie pp. 135-171; Economische factoren die technische innovatie remmen of bevorderen" pp. 276301; "Economische evaluatie van technische projecten pp. 417-443, "Techniek en milieu" biz. 444-450 Is Nederland een innovatieland" pp. 451-453 in: D.W. Vaags en J. Wemelsfelder (red.) "Techniek innovatie en maatschappij" 472 p. 1983 Uitgeverij Het Spectrum.

Overige vakpublikaties Overige Wetenschappelijke aktiviteiten A.H. van der Zwaan: Ontwerp van organisatie-onderzoek; leerboek voor de praktijk: programmerjng, ontwerpvarianten en probleemstellingen, van Gorcum, Assen, 1083. E.F. Clarkson: De dienstOOtrekking voor bepaalde tijd volgens hat Nederlandse, Franse en Duitse recht (deeI3, 70 pag.), extern rapport (K.U. Nijmegen).

Overige publikaties

EE Campbell: Arbeidsverhoudingen in het Caraibische gebied: trends en perspectieven. Voordracht Studiekring Caralbistiek, april 1983. PAJ.M. Steenkamp: Democratie en journalistiek rede voor School voor Journalistiek, jan. 1983 De ondernemer en de maatschappelijke orde rede voor Coop. Ver. Electrotechnische Instaliateurs, april 1983. De crisis van onze tijd rede Congres Navigators, mei 1983. Balans van Nederland naar het einde van de tachtiger jaren rede Christelijke Werkgevers, nov. 1983. J.C.C. Stigter-Prins: Voordracht Staatsinrichting en public relations. Ned. Genootschap voor Public Relations, Eindhoven, juni 1983.

H. Tempelmans Plat: Procesbeheersing. Onderzoek naar de mogelijkheid voor de opzet van een doeltreffend kostenbewakingssysteem, A.F.J.M. Philippart, 1983. Kosten in opgesplitste woningbouwprojecten. Een onderzoek naar de kostenconsequenties van het opsplitsen van grote woningbouwprojecten in kleinere deelprojecten, M.J.H. Philippens, 1983. Indirecte Bouwkosten. Een methode voor de beoordeling en OOpsling van de indirecte bouwkosten van woningbouwprojecten in de ontwerpfase, F. Geraerts en P. Leurs, 1983. De toepassing van management-technieken tijdens de bouwvoorbereiding en uitvoering van utiliteitsbouw, R.P. van de Poll, 1983. Het onderhoudsOOheersingssysteem van gebouwen, A.J.C. Bochem, CAJ. van Beukering, P.J.H.M. Hendrix, 1983. CW. Withagen: "Trading etc." Report AE 3/83, Interfaculteit der Actuariale Wetenschappen en Econometrie, Universiteit van Amsterdam. 1983 pp. CW. Withagen: Voordracht Wiskunde Colloqium THE, 16-3-1983, litel: "Trading etc". Voordracht Landelijke Econometristendag, Leiden, 28-31-1983, titel: "Trading etc". Voordracht European Meeting of the Econometric Society, Pisa, 308-1983, titel: "Trading etc".

A.H. van der Zwaan: Bureaucracy in health care control in the Netherlands, EOGSconference, nov. 1983, Florence.

2.1.5. Vakgroep Sociologie

Overige wetenschappelijke aktiviteiten

Persoonlijke en functionele inkomensverdeHng in ontwikkelingsperspectief. Bedrijven van de Eindhovense studenten. Sociologie en geschiedenis van de techniek

EF. Clarkson: Herverdeling van de arbeid, bijdrage aan de brochure Herverdeling van de arbeid t.b.v. de gelijknamige forumcyclus van Studium Generale, nov. 1983

2.1.4. Vakgroep Economie Thema: Economie en Techniek. De onderzoeksinspanning van de vakgroep is dit jaar groter dan andere jaren geweest door het verblijf van drie maanden van C. Withagen bij IASA, Laxenburg, Oostenrijk.

Overige Wetenschappelijke publikaties H. Tempelmans Plat: Housing in Poland: A problem of rehabilitation. Analysis and recommendations. Ned. Econ. Inst., series: Contributions to East European Research, 1 (1983),35 p. H. Tempelmans Plat en R. Quirijns: Calculatie per woondeel voordelig bij renovatie, Bouw 1 (1983) p. 35-36.

Thema's

Overige Wetenschappelijke publikaties B.C. van Houten: Wetenschapsorganisatie en politieke ervaring Studies over de vroege Kritische Theorie I in: Theoretische Geschiedenis 10 (1983) 1,pp.21-36. Techniek, wetenschap en maatschappij in historisch perspectief. in: D.W. Vaags en J. Wemelsfelder (red.), Techniek, innovatie en maatschappij Aula Pb 87 Utrecht 1983, pp.19-62. Humboldt's gift. Opkomst en ondergang der Duitse mandarijnen in: Theoratische Geschiedenis 10 (1983)4, pp. 474-480. H. Lintsen: Een nationaal museum voor techniek en industrie, Eindhoven 1983 (samen met G. van Hooft de redactie). De vervlechting van ingenieursberoep en industrie 1890-1925, Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 9 (1983), nr. 32, pp.343-369 (samen met N. Disco). Hellevoetsluis en het industrialisatievraagstuk van Nederland, Industriale Archeologie 3 (1983), nr. 9, pp.169-l81. Ingenieurs en techniek, in: OW. Vaags & J. Wemelsfelder (red.), Techniek, Innovatie en Maatschappij, Utrecht 1983, pp.407-416. Techniek en industrie, een terugblik, in: H. Timmermans (red.), Automatisering in de fabriek, publikatie Stichting Toekomstbeeld der Techniek, nr. 35, 1983, p.8-l3.

H. Tempelmans Plat: Lifetime and interest rate in social housing, paper CIB working commission W.55, aug. '83 Horsholm, Denemarken, 10 p.

Overige vakpublikaties

CW. Withagen: Naschrift bij "De exploitatie van ons aardgas, enkele kantteke-

H.W. Lintsen: Sociale techniek versus technische economie, De Ingenieur 95 (1983), nr. 4, p.5 Nogmaals TH- en HTS-ingenieur, PT-AktueeI1983,

29

nr. 49. p.9. Het paard van Troje. De Ingenieur 95 (1983), nr. 12, p. 60-61 (samen met N. Disco).

RAM. van Brunschot organiseerde een cursus in het kader van de NLO-nascholing "Begeleiding Beginnende Docenten" voor jonge leraren aan LTS en MTS, en een dito cursus voor nieuwbenoemde docenten aan het IHBO-Eindhoven.

Overige Wetenschappelijke aktiviteiten B.C. van Houten: Ud Commissie Vestiging Industriemuseum (rapport: Een nationaal museum voor industrie en techniek). HW. UntsBn: Techniek als factor in de industrialisatie van Nederland 1850-1940, een veld van onderzoek, derde notitie, TH Eindhoven, 1983 (samen met G. Verbong).

2.1.6. Vakgroep Pedagogiek, Puberteitspsychologie en Aigemene Dldaktlek Onderzoekthema 's

l.J. Thijs was lid van de begleidingscommissie namens de Nederlandse Stichting voor Psychonomie bij enkele ZWO-projecten; lid beoordelingscommissie werkgemeenschap Cognitief Leren en Probleemoplossen, afgevaardigde in de clustercommissie van de Nederlandse Stichting voor Psychonomie; lid projectgroep Interaktief leren van Begrippen in een tweede taal (Semenwerkingsorgaan (THE/KHT). M. Groen was o.a. lid van het Bestuur van het NIAS te Wassenaar, lid van de Werkgroep Universitaire Geschiedenis, lid van de begeleidingscommissie project "Laran van Motorische vaardigheden". Daarnaast organiseerde hij door PATO gefinancierde cursussen didactiek voor HTS-docenten. J.C. Rodenburg-Smit redigeerda an schreef een bijdrage in het tussentijds verslag van de VULON-conferentie september 1983 over "Rolverbreking Docenten Opleiding".

1. Processen van kennisoverdracht 2. Onderzoek naar onderwijs in klasseverband 3. Leren en geheugen.

2.1.7. Vakgroep Toegepaste Taalkunde Ad 1. De subsidie ten behoeve van het project "Het leren van psychomotorische vaardigheden in het Ito" werd door het Samenwerkingsorgaan THE-KHT verlengd. Een nieuw project "Onderwijskundig overzicht van het wetenschappelijk onderwijs 1815-1980" werd gestart. Ad 2. Het project "Begeleiding van beginnende leraren" kreeg een accentverschuiving van het VWO-HAVO naar het technisch onderwijs. Ad 3. Ten behoeve van "Leren en geheugen n werd een ZWOsubsidie toegekend via de Stichting Psychonomie. Overige wetenschappelijke publikaties RAM. van Brunschot en J.C. Rodenburg-Smit: - in het Onderwijsleergesprek. In: H. Dekker en P. Ucht, Didaktische Werkvormers in de opleiding van leerkrachten. Amsterdam, 1983. M. Groen: Het wetenschappelijk onderwijs in Nederland 1815-1980 Deel I. De Wetgeving EHT -report Deel II. Maatschappelijke Bevoegdheid EHT -report

Onderzoekthema's 1. Communicatie in/tussen Wetenschap, Techniek en Samenleving (met speciale aandacht voor het bedrijfsleven). 2. Taalbeschrijving en Taalverwerving met de Computer. Wetenschappelijke onderscheiding Op 24 november '83 werd de m€!daille d'Officier des Palmes Academique£ttoegekend aan Dr. J.M. Ulijn vanwege zijn verdiensten voor de bevordering van de FransNederlandse contacten op technischwetenschappelijk gebied in het bijzonder vanwege ziin inspanningen voor 15 jaar onderwijs Frans aan de THE. De uitreiking vindt plaats in hat voorjaar van 1984. Dissertatie F. Heynick: Dissertatie (III): "Theoretical and empirical investigation into verbal aspects of the freudian model of dream generation"; Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit der Geneeskunde; (gedeeltelijk) voorbereid bij de THE, november 1983. Overige wetenschappelijke publikaties

J.C. Rodenburg-Sma, G.l. Lebbink, RAM. van Brunschot and M.J. Verbruggen: Microteaching and Microcomputer. In: trott, A (Ed.) Improving Efficiency in Education and Training. London/New York, 1983. Overige Wetenschappelijke aktiviteiten RAM. van Brunschot, J.C. Rodenburg-Smit, M.J.N. Verbruggen. J.W. Gerritsen van der Hoop. Het werkcollege Practische Onderwijskunde; verslag van een onderwijsactiviteit binnen de leraarsopleiding THE. 1983. Van Eck-Schouten, A. Verslag van het tweede hoofdonderzoek. THE, november 1983. Van den Eijnde, P.F.H.M. en L.J. Thijs. De theorie voor pure zoekprocessen: een schattingsen toetsingsmethode. THE, juni 1983. Van der Sanden, J.M.M. en A. van Eck-Schouten Gecombineerde voortgangsrapportage van het tweede deel van het hoofdonderzoek. KHT, januari 1983.

F. Heynick: "From Emstern to Whorf: space, time matter, and reference frames in physical and liguistic relativity". Semiotica, 45.1,2 (1983). J. Stalpers: The foreign client as an environmental factor in business negotiations. in: Bos et ai, 1983. small and mediumsized enterprises coping with their environment, pp., European Congress on 9 and 10 november, Tilburg. Overige vakpublikaties A.J. Vervoorn: Robots, in PT Aktueel, jrg. 1983, nr. 1. pag. 16 E,. 6 artikelen in Tijdschrift Financieel Management jrg. 3 (1983) no. 1, pg. 74175, no. 2 pg. 78-80, no. 3 pg. 86, no. 4 pg. 88-89, no. 5 pg. 89, no. 6 pg. 69. Nederlandse Prentkunst 1840-1940. Uitg. De Tijdstroom. Lochem 1983120 pag. P.C. Uit den Boogaart: 11 artikelen in 'Onze Taal' 1983. Over;ge publikaties

RAM. van Brunschot en J.C. Rodenburg-Smit hielden een voordracht tijdens het VULON-congres februari 1983 over "Het onderwijsleergesprek: een drietrapsraket". RAM. van Brunschot hield een voordracht op de Onderwijsresearchdagen april 1983 over nEen organisatievorm voor begeleiding van beginnende leraren".

30

F. Heyninck: Voordracht "The neuroand psycholinguistics of dream sleep". Tevens aparte posterpresentatie: "Dream speech and neurobiological dream models". J. Stalpers: Voordracht: The use of "ALORS" in French Dutch negotiation; diffe-

rences in the presentation of argument, Internationales Symposium

2/3 december 1983: Empirical Aspects of the Analysis of Intercultural Communication. W.H.J. Kuipers: Correct Engels in zakelijke rapporten, bewerkt door Drs. M. Bouman, Dr. F. Heynick en D. Drishna-Prasad, MA onder eindredactie van Dr. J.M. Ulijn. J.M. Uliin and R. Gobits: The role of communication of disseminating scientific and technical innovation. In: Th. Bungarten (ed.), Wissenschaftssprache und Gesellschaft, Bonn: Bouvier Verslag. jan.1983. J.M.Ulijn: Foreign Language Reading: Conceptuals and Syntatic Strategies and their Consequences for the Role of the Native Language (NL): a research note, International Review of Applied Linguistics. J.M.Ulijn: Effective Negotiating: evaluatie van een cursus, Tijdschrift voor Technische-wetenschappelijke informatie-overdracht (TWIOSCOOP), 2,pp. 21-241983. J.M. Ulijn: voordrachten: Internationale communicatie in techniek en bedrijt. taalbarrieres en oplossingen, voor Studiekring voor Technische Informatie en Communicatie, (STRIC) bij Philips Medical Systems te Best (31 mei 1983). Inleiding over beroepsgericht vreemde talenonderwijs. STIC bijeenkomst voor HBO-taaldocenten aan LH. Wageningen (11 november 1983).

Overige wetenschappelijke akiiviteiten F. Heijnick: Lid van panel "Mental processes in sleep", 4de International Congres van de Association for the Psychophysiological Study of Sleep (Bologna. July 1983). voordracht: "The neuro- and psycholinguistics of dream sleep". Tevens aparte posterpresentatie: "Dream speeds and neurobiological dream models" J.M.Ulijn: Co-editor van de Journal of Research on Reading. (JRR) london: Holt, 1x referent, 1x boek bespreking. Editional Board Member van Reading in a Foreign Language, Birmingham: University 01 Aston.

31

2.2. Afdeling der Bedrijfskunde 2.2.1. Beschrijving van het gevoerde onderzoekbeleid op afdelingsniveau en de resultaten daarvan A/gemene doe/stellingan van hat be/eid A's algemene doelstelling kan worden aangegeven de verbetering van het onderzoek waarbij het gaat om de volgende aspekten: -kwaliteit, -kwantiteit, -afstemming van onderzoek, binnen de afdeling, binnen de instelling en met andere instellingen, -verbetering van de aansluiting op het maatschappelijk gebeuren.

Verbetering aans/uiting op maatschappelijk gebeuren Getracht is deze aansluiting te verbeteren door middel van: - de reeds lang bestaande kontakten met NIVE (NVDO, NEVEM, VSB) en KIVI; - de vele kontakten met bedrijven en instellingen, (o.a. via afstudeeropdrachten, PW, K-project); - verspreiding van onderzoeksresultaten via PAO en PATO; - verspreiding op ruime schaal van de eigen onderzoekrapportage van de afdeling en - de voorbereiding van een onderzoekinstituut.

Doorstromersbeieid De laatste jaren heeft het onderzoekbeleid grote aandacht gekregen. V~~r wat betreft de eerste geldstroom is veel aandacht besteed aan de invoering van de voorwaardelijke financiering. De werving van fondsen uit de 2e en 3e geldstroom is bevorderd.

Personae/be/aid in ra/aUa tot het onderzoekbeleid Het personeelbeleid sluit aan bij de algemene doelstelling van het onderzoekbeleid. te weten verbetering van het onderzoek. In zijn algemeenheid komt dit tot uitdrukking in het streven naar het aantrekken van gekwalificeerde medewerkers. Naast een aantal permanente onderzoekplaatsen wordt een deel van de formatie bestemd voor tijdelijke onderzoekplaatsen ten behoeve van zogenaamde I.t.d.-ers. Deze plaatsen worden gevuld door jonge onderzoekers die zich gedurende een termijn van 4 jaren in het onderzoek kunnen bekwamen.

Ingezette midde/en De middelen v~~r onderzoek worden in het Plaatsen Geld Model als voigt omschreven: A 1: Onderwijs-ondersteunend onderzoek (naast onderwijs) A2: Beleidsruimte onderzoek B: Voorwaardelijk gefinancierd onderzoek De formatie voor deze kompartimenten bedraagt voor de Afdeling der Bedrijfskunde respektievelijk 13 (A1), 5 (A2) en 16 (B) manjaar w.p. Het A 1 deel is bestemd voor onderzoek dat verricht wordt om onderwijs op wetenschappelijk niveau en aangepast aan aktuele ontwikkelingen te kunnen verzorgen en valt v~~r een groot deel niet onder de termen van het onderzoek dat in het Wetenschappelijk Verslag verantwoord wordt. De onderzoeksresultaten die in het Wetenschappelijk Verslag verantwoord worden, komen derhalve grotendeels voort uit onderzoek dat in PGM-termen wordt aangeduid als A2- en B-deel onderzoek. De beschikbare personele middelen voor onderzoek bedragen in die zin 21 manjaar w.p.

Aandacht is besteed aan de problemen van Itd-ers. Gestreefd wordt naar verdere verbetering van de begeleiding, het tijdig onderkennen van vakatures en het meer gericht werven onder afstudeerders zowel bij de eigen als bij andere instellingen. Op landelijk niveau zullen maatregelen genom en moeten worden ter verbetering van de arbeidsvoorwaarden van Itd-ers. De afdeling staat op grond van ervaring positief tegenover deeltijdbanen voor l.t.d.-ers in die zin dat I.l.d.-ers na een volledig dienstverband van twee jaar in de resterende periode een deeltijds dienstverband aangaan van bijvoorbeeld 20 uren. V~~r de overige 20 uren kan dan een dienstverband aangegaan worden bij een bedrijf of instelling waardoor praktijkervaring opgedaan kan worden.

Be/eid t.a.v. Voorwaardelijke Financiering Gestreefd is naar een verdere opvulling van het berekend B-deel van de afdeling. Daartoe heeft veelvuldig overleg plaatsgevonden tussen onderzoekers, de Vaste Commissie voor de Wetenschapsbeoefening en Afdelingsbestuur. Apparatuur is daarbij niet aan de orde. De voor VF-programma's benodigde NWP-kapaciteit is eveneens gekwantificeerd en intern beschermd. Verwezen wordt naar de kwantitatieve overzichten.

Resultaten van die maatregelen. In het verslagjaar is een VF-programma van start gegaan. een VFprogramma extern goedgekeurd (met als startdatum 1.1.1984) en een VF-programma voorbereid. Me! deze 3 VF-programma'~ is het berekend B-deel voor een groot deel gevuld. De externe beoordeling had betrekking op de wetenschappelijke kwaliteit en de maatschappelijke relevantie. Oat oordeel was voor wat betreft de eerst twee VF-programma's positief. Het derde VF-programma zal medio 1984 extern beoordeeld worden.

Kwaliteit van het onderzoek Resultaten Resultaten van het gevoerde beleid zijn de verdere invulling van de voorwaardelijke financiering, de aanzet van een diskussie over het A2-onderzoek en de stimulans voor uitbreiding van 2e en 3e geldstroom onderzoek. V~~r wat betreft onderzoekoutput wordt verwezen naar de kwantitatieve overzichten.

Kne/punten De volgende knelpunten worden gesignaleerd: - De voortdurende druk van het onderwijs bij sterk stijgende studentenaantallen. - de verandering van de struktuur van het onderzoek, met name de ontwikkeling van onderzoekprogramma's in plaats van min of meer los van elkaar staande onderzoekprojekten. het moeilijk aan kunnen trekken van jonge wetenschappelijke medewerkers als gevolg van de zuigkracht van de industrie en de lage salarissen. V~~r Itd-plaatsen geldt dit in versterkte mate als gevolg van onzekere perspektieven, - het beperkte reisbudget.

Re/atie van het afdeUngsonderzoekbeleid met het instelfingsbe/eid Versterking wetenschappelijke positie Gestreefd wordt naar versterking van de wetenschappelijke positie d.m.v.: - het voorbereiden en uitvoeren van konsistente VF-programma's. - een betere afstemming van het onderzoek tussen onderzoekers van de aldeling en met onderzoekers van andere afdelingen en instellingen, - versterking van nationale en internationale kontakten. 33

De wijze waarop kwaliteit wordt vastgesteld De Vaste Commissie voor de Wetenschapsbeoefening heelt reeds in 1982 kriteria ontwikkeld voor de beoordeling van onderzoeksvoorstellen Lv.m. aanvragen voor Itd-plaatsen. Deze kriteria zijn deels ontieend aan de kriteria zoals die gehanteerd worden bij ZWO en STW. Nieuwe onderzoekprojekten worden gemeld bij de VCW. Het aanjaagen VF-onderzoek is zeer uitgebreid besproken en beoordeeld door de VCW. Dit geldt eveneens voor aanvragen voor Itd-plaatsen.

De wijze waarop kwaliteitsoverwegingen tot gelding worden gebracht bij de toewijzing van midde/en. VF onderzoek dien! aan een aantal kwaliteitskriteria te voldoen alvorens tot interne bescherming wordt overgegaan. Aanvragen voor Itd-ers worden uitgebreid getoetst en onderling afgewogen voordat Itd-plaatsen worden toegekend.

Afdelingsbeleidsruimte Van de onderzoekplaatsen is een deel ondergebracht in een afdelingsbeleidsruimte van waaruit onderzoekers in langdurig tijdelijk dienstverband worden bekostigd. V~~r aile duidelijkheid dien! vermeld Ie worden dat deze afdelingsbeleidsruimte niet gelijk is aan het A2-deel voor beleidsruimte onderzoek volgens P.G.M. De afdelingsbeleidsruimte omvatte in het verslagjaar 15 formatieplaatsen. Door de afdelingsraad worden deze plaatsen gehoord het ad vies van de Vaste Commissie voor de Wetenschapsbeoefening toegewezen aan de vakgroepen die daarvoor een goed gemotiveerde aanvraag hebben ingediend. In beginsel worden sinds de invoering van het systeem van Voorwaardelijke Financiering de plaatsen toegewezen aan projekten binnen programma's die voor voorwaardelijke financiering zijn goedgekeurd of waarvan een posi!ieve externe beoordeling verwacht wordt.

Overzicht van formatieplaatsen van de afdelingsbe/eidsfuimte per 31 december 1983, verdeeld over de vakgroepen. Vak groep

Bezette plaatsen

BE BISA KBS OK OPS ORS OS TPS

0 1 4 1 3 2 1 1 13

Vakature sollicitatie procedure In gang

Totaal bezet ofte bezetten

1 1

Waarvan in extern goedgekeurde Programma's

1

° 1 0 0

°° 3

2

1

4

2

2 3 2 1 1

1 1

16*

8

3

2. Globale indicatie van "derden" Derden Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur NEVEM (NIVE) Gelderse Recycling Maatschappij Intergas N.V. Philips, Elcoma N.V. Philips, TEO Volvo Car BV

_...!L 35 36

1,7 30

27 12

_19.2

Totaal

152,2

3. Personeel in 1983 ten laste van derden 0,9 w.p. (mil

Be/eid t.a.v. nevenfuncties Aan het THE-beleid terzake wordt niets toegevoegd.

Verantwoording van de ingezette onderzoekcapaciteit * De afdelingsbeleidsruimte wordt tijdelijk overschreden met 1 formatieplaats door benutting van vakatureruimte.

Instellingsbe/eidsruimte Voor welke doe/en is hierop een beroep gedaan? In de tweede helft van 1983 is een tweetal onderzoekprojekten aangemeld voor ondersteuning uit de instellingsbeleidsruimte. Het betreft de volgende projekten: - Capaciteitgeorienteerde goederenstroombeheersing - Toepassing van System Development Environments in het interactiedomein tussen informatiesysteem en omgeving.

Totstandkoming van de gegevens De gegevens zijn verzameld op het niveau van onderzoekprojekten met een koordinerende rol voor vakgroepvoorzitters. De kwantitatieve gegevens zijn deels gebaseerd op tijdschrijven, deels op basis . van een schatting van de onderzoektijd die besteed is aan de betreffende projekten. De cijfers zijn niet afgeleid uit toerekeningsmodellen.

Aanta/ mensjaar w.p. onderzoek in re/alie tot het totaal aanta/ feitelijk beschikbare mensjaar w.p.

beide projekten is een f.te. w.p. aangevraagd. V~~r geen van beide projekten zijn financiele middelen aangevraagd.

De gemiddelde bezetting van plaatsen w.p. 1e geldstroom bedroeg in 1983: 68,8; 2e geldstroom: 0,2 en 3e geldatroom: 0,9. De onderzoek-output bedroeg in totaal 24,9 mensjaar w.p. De gevraagde verhouding bedraagt derhalve 24,9 : 68,8 + 0,2 + 0,9 ofwel 35,6%.

Toekomst

Bege/eiding afstudeerders

Beide projekten gaan op korta termijn van start Het is de bedoeling dat dit onderzoek t.z.t. overgaat miar de voorwaardelijke financiering en derhalve uit eigen middelen van de afdeling bekostigd zal worden.

V~~r

Omvang V~~r

Be/eid t.a.v. maatschappelijke dienstver/ening Contractresearch Vrijwel led ere vakgroep van de afdeling krijgt middelen uit de derde geldstroom (contractresearch). Het streven is er op gericht dat onderzoek te laten aansluiten bij het lopend onderzoek. Het is niet effektlef meer dan een klein deel van de aandacht en kapaciteit van onderzoekers te besteden aan afzonderlijke vragen die rechtstreeks of via het Transferpunt en de Bestuurscommissie Contacten Bedrijfsleven binnenkomen. Wat betreft incidentele problemen is de afdeling uiteraard bereid om hieraan door middel van afstudeerders, PW-stages of overige vakpublicaties aandacht te besteden en voorts voorzover het interessante voorbeelden betreft van meer algemene problematiek. De afdeling streeft ernaar de opgedane kennis te verspreiden via: - onderzoek uit 1e en 2e geldstroom dat grotendeels in organisaties plaatsvindt - de reguliere opleiding - PAO en PATO aan o.a. H.T.S. en M.T.S.-Ieraren - RND en andere adviesburo's - werkgroepen en tijdschriften van verenigingen zoals NIVE, KIVI. NIMA en vele andere - ga5tcolleges.

een overzicht van de afstudeerrapporten wordt verwezen naar het einde van dit hoofdstuk.

De begeleidingskapaciteit voor afstudeerders is slechts als onderzoekinspanning opgenomen indien het afstudeerwerk werkelijk heeft bijdragen aan de realisering van een onderzoekprojektlprogramma (blijkend uit een verwijzing naar het betreffende afstudeerrapport). In die gevallen is als onderzoekinspanning opgenomen het aantal aan begeleiding bestede uren dat boven de norm van 170 uren ligt.

Samenwerkingsverbanden - Werkgroep Beheersing Primair Proces Deelnemende vakgroepen: · Kwantitatieve Aspecten van Beheersingssystemen · Operationele Research en Statistiek · Bedrijfseconomie · Bestuurlijke Informatiesystemen en Automatisering. Door de werkgroep wordt het VF-programma Beheersingssystemen (voluit "Het analyseren en ontwerpen van beheersingsstrukturen en -system en rond het primaire proces van produktie-organisaties") uitgevoerd.

- Interacademiale Werkgroep Ziekenhuiswetenschappen Deelnemende vakgroepen: vakgroepen van TH Eindhoven, TH Twente, Rijksuniversiteit Utrecht, KH Tilburg, Universiteit van Amsterdam, Erasmus Universiteit Rotterdam.

Omvang Contractresearch Derde geldstroom in 1983 (globale indicatie) 1. Omzet 3e geldstroom Contractresearch Maatschappelijke dienstverlening Totaal

kf 150,5 .!L~.J: kf 152,2

Ais subwerkgroep is ingesteld: - Interafdelingswerkgroep Ziekenhuis Research Project Deelnemende vakgroepen: Afdeling der Bedrijfskunde · Bedrijfseconomie · Kwantitatieve aspecten van Beheersingssystemen · Organisatiekunde .. Organisatiepsychologie · Operationele Research en Statistiek Afdeling der Bouwkunde: · Architectuur en Stedebouw

34

· Bouwvoorbereiding en Uitvoering van de Afd. der Bouwkunde. Door de werkgroep wordt het projekt "Programma van eisen ziekenhuisbouw" uitgevoerd.

Interafdelingswerkgroep System Development Environment Deelnemende vakgroepen: · Bestuurlijke Informatiesystemen en Automatisering van de Afd.der Bedrijfskunde · Kansrekening, statistiek, operations research en systeemtheorie (COSOR) van de Onderafd. der Wiskunde en Informatica. Door de werkgroep wordt het projekt "Toepassing van System Development Environment in het interaktiedomein tussen informatiesystemen en omgeving" uitgevoerd.

Deelnemende vakgroepen: · Kwantitatieve aspecten van Beheersingssystemen en · Bedrijfseconomie beide van de Afdeling der Bedrijfskunde (THE) · Urbanistiek en Ruimtelijke Ordening en · Konstruktie . beide van de Afdeling der Bouwkunde (THE) · Fysisehe Technologie van de Afdeling der Scheikundige Technologie (THE) · Marketing en Marktonderzoek van de Faculteit der Economische Wetenschappen (KHT) · Economische Psychologie van de Subfaculteit der Psychologie

(KHn

.

Wetenschappelijke onderscheidingen - Inter-universitaire werkgroep Beslissingsondersteunende systemen en model/en Deelnemende vakgroepen: · Kwantitatieve Aspekten van Beheersingssystemen en · Operationele Research en statistiek, beide van de Afd. der Bedrijfskunde. · Kansrekening, statistiek. operations research en systeemtheorie (COSOR) van de Onderafd. der Wiskunde en Informatica. · Methodiek en Technieken van de Interfaculteit Bedrijfskunde van het Interuniversitair Instituut Bedrijfskunde Delft. De werkgroep heeft het projekt "Personeelsplanning" in uitvoering. Op korte termijn zal het projekt "Kapaciteit georienteerde goederenstroombeheersing" van start gaan. Voorts vindt samenwerking plaats met onderzoekers van de Katholieke Hogeschool Tilburg in het kader van onderzoekprojekten die ondersteunt worden door het samenwerkingsorgaan KHT -THE. Aan deze samenwerkingsprojekten liggen geen formele overeenkomsten ten grondslag. Het betreft de volgende projekten:

In het verslagjaar zijn geen wetenschappelijke onderscheidingen ontvangen.

Beknopte inhoudelijke beschrijving VF-programma en aandachtsgebieden VF-programma: Beheersingssystemen (Het analyseren en ontwerpen van beheersingsstrukturen en -systemen rond het primaire proces van produktie-organisaties) Elk bedrijf en elke organisatie heeft een primaire functie bestaande uit het leveren van een pakket produkten of diensten met een zekere waarde (marktwaarde en/of maatschappelijke waarde). Het proces van voortbrenging van dit pakket noemen we het primaire proces. Met betrekking tot het primaire proces onderscheiden we de volgende activiteiten: 1. Nader vaststellen van de primaire funktie (o.a. productontwerp) 2. Ontwerpen van het primaire proces 3. Aangaan van leververplichtingen (verkoop/marketing) 4. Beheersing van het voortbrengingsproces 5. Instandhouden primaire proces 6. Verwerving produktiemiddelen

- Analyse van het beslissen op meerdere niveau's Deelnemende vakgroepen: · Bestuurlijke Informatiesystemen'en Automatisering en · Organisatiekunde, beide van de Afd. der Bedrijfskunde (THE), · Kansrekening. statistiek, operations research en systeemtheorie (COSOR) van de Onderafd. der Wiskunde en Informatica (THE), · Informatica en · Aigemene en Bedrijfseconometrie, beide van de economische faculteil van de KHT.

- Managerspercepties en se/ektiekriteria voor managementfunkties Deelnemende vakgroepen: · Organisaliepsychologie van de Ald. der Bedrijfskunde (THE) · Arbeidsen organisatiepsychologie van de subfaculteit der Psychologie (KHT).

Deeltijdarbeid en Arbeidstijdverkorting aan de THE en KHT (vooronderzoek) Deelnemende vakgroepen: · Organisatiepsychologie van de Afd. der Bedrijfskunde (THE) · Organisatie van de Economische fakulteit (KHT). Voorts nemen deel: · Dienst Personele Zaken van KHT en THE.

Deze activiteiten zijn ingebed in een organisatie-infrastructuur die, net als de aard van de primaire funetie zelf. slechts op lange termijn wijzigt. De onderzoektaakstelling van het programma is geconcentreerd rond de beheersing en instandhouding van het primaire proces. Het gaat daarbij vooral om organisaties waarbij het primaire proces een industrieel produktieproces is, produktiebedrijv~n dus. Daarnaast zijn er in andere organisaties (banken, ziekenhuizen, handelsbedrijven) primaire processen, die qua beheersingsproblematiek vergelijkbaar zijn met industriele produktieprocessen. In eerste instantie vallen deze organisaties bulten het direct gezichtsveld van deze taakstelling. Binnen het programma zijn de volgende drie thema's van onderzoek te onderscheiden: 1) Analyse en ontwikkeling van beheersingssystemen. Hierbij gaat het om het in gang zetten en houden van het primaire proces, afgestemd op verkoopmogelijkheden, rekening houdend met kosten, binnen het op lange termijn vastliggende strategische beleid van de organisatie en binnen de bestaande organisatiestructuur. 2) Analyse en ontwikkeling van onderhoudsbeheersingsystemen. De aard van dit onderzoek is nauw verwant aan de aard van het onderzoek van het eerste thema. Hier echter wordt het proces niet afgestemd op klantenvraag, maarop onderhoudsbehoefte.

- Multi-disciplinair energie-substitutie-onderzoek (vooronderzoek) Deelnemende vakgroepen: · TElchnische Produktiesystemen van de Afd. der Bedrijfskunde (THE) · Aigemene leer en geschiedenis der Economie van de faculteit der Economische Wetenschappen (KHT). De personele middelen die ten behoeve van deze projekten door het samenwerkingsorgaan KHT-THE zijn toegekend, zijn aile toegewezen aan de KHT.

Waste Management Tot slot vindt samenwerking met de KHT plaats in het kader van het onderzoekprojekt Waste Management dat in opdracht van de provincie Noord Brabant wordt uitgevoerd. Bij de provincie is voor dit projekt een onderzoeker aangesteld.

35

3) Informatie ten behoeve van produktieen goederenstroombeheersing. V~~r beheersing is informatie nodig. De wijze van beheersing bepaalt welke informatie er nodig is. Omgekeerd ereeert de beschikbaarheid van informatie grenzen voor de mogelijkheden tot beheersing. Een vierde thema van onderzoek zal betrekking hebben op de relaties tussen beheersingssysteem en informatiesysteem en op de ontwikkeling van informatiesystemen ten behoeve van de beheersing. Binnen elk thema lopen een of meer deelprojecten. Het beleid binnen de werkgroep "Beheersing primair proces" is erop gericht de resultaten van de verschillende projeeten naar elkaar vertaalbaar Ie maken. Dit om het mogelijk te maken bij elkaars onderzoek aan te sluiten en er eventueel op voort te bouwen. Problemen van vertaalbaarheid kunnen er o.a. zijn tussen de Operationele

Research-georienteerde, de Bedrijfseconomie-georienteerde en de Bedrijfsinformatica-georienteerde onderzoekbijdragen. In een aantal reeds lopende proJecten wordt gepoogd de verschillende benaderingen aan elkaar te relateren. De grens wat dit betreft mag overigens niet liggen bij de rand van het VF-programma. Er zal ook aandacht besteed moeten worden aan de relatie met andere VFprogramma's. Belangrijk zijn o.a. de relaties met het toekomstige VF-programma Werk en Organisatie, waarin het meer gaat om de inrichting van het primaire proces. De analyse en het ontwerp van produktieen werkorganisatie vormt een deel van dat VFprogramma. Een belangrijk criterium bij het ontwerp van produktleen werkorganisatie is de beheersbaarheid en flexibileit waar het toe leidt. Het operationaliseren van dat criterium is een belangrijk punt van onderzoek dat aan beide programma's raakt. Het is de bedoeling ook daaraan in de toekomst aandacht te geven.

vormgeving van organisaties centraal. Het onderzoek is gekoncentreerd rond een drietal thema's: 1) Analyse en ontwerp van taken en werkplekken. 2) Analyse en ontwerp van vormen van produktieen werkorganisatie. 3) Analyse en ontwerp van informatiesystemen. Het onderzoek wordt niet uitsluitend in produktie-organisaties, maar ook in dienstenproducerende organisaties zoals ziekenhuizen, uitgevoerd. Het onderzoek is multidisciplinair. Bijdragen van technische, informatiekiundige, gedragswetenschappeljke en organisatiekundige zijde worden aangeleverd. De onderzoekers zijn afkomstig uit de vakgroepen OPS, OK, TPS, BISA en ORS.

Aandachtsgebied Werk en Organisatie (Inrichting en vormgeving van werk, informatie en organisatie)

Kwantitatief overzicht voorwaardelijk gefinancierd onderzoek

Dit onderzoekprogramma wordt m.i.v. 1-1-1984 voorwaardelijk gefinancierd. In dit onderzoekprogramma staat de inrichting en

2.2.2. Kwantitatieve samenvatting op afdelingsnlveau

TITEL VF-PROGRAMMA: Beheersingssystemen (Het analyseren en ontwerpen van beheersingsstructuren en -systemen rond het primaire proces van produktie-organisaties)

ZWO-CODE: S190. P160 NABS-CODE: Noa3

IDENTIFICATIENUMMER: Bdk-l36

WETENSCHAPPELlJKE OUTPUT

ONDERZOEKINSPANNING (mensjaar wp 1e geldstroom) WP 1e geldstroom Tijd. Vast

Vakgroep

Totaal wp

BE BISA KBS ORS

0,5 0.2 2.0 0,4

0.8

0.5 1,1 4.2 1.2

TOTAAL

3,1

3,9

7,0

0,9 2,2

Ov.wet publ.

Dissert.

Totaal nwp

6,8

Ov.vak publ.

6 3 7 1

1 3 12 1

17

17

Tabel 1 Dwarsinventarisaties ov.vak publ.

Thema

omvang mjw.p.

diss.

Label

oV.wet pub!.

Innovatie

-

Analyses en ontwikkeling van beheerssingssystemen

3,4

-

11

-

Analyse en ontwikkeling van onderhoudsbeheerssingssystemen

2,3

-

2

3

-

Bestuur en beheer in onderneming en maatschappij

0,9

1

4

3

-

Fiancieel-economische planning en budgettering

1,0

-

3

5

-

Informatie tb.v. produktieen goederenstroombeheersing

1.3

4

6

-

Kwaliteit van de arbeid

3,6

BMGT

8

-

Kwantitatieve modellen in de bedrijfskunde

1,7

-

-

Marketing

0,3

1

2

6

Optimale vormgeving van produktiesystemen

0,9

-

1

1

Besturen en beheren binnen organisaties in de gezondheidszorg

2,6

-

5

5

-

5

-

5

11

-

Kwantitatieve modellen in de gezondheidszorg

1,7

-

1

1

Ergonomie

-

Meetkamerergomonie

2,1

1

4

1

Informatica

-

Informatiesystemen

1.2

25

1,9

-

8

Produceren met minimaal energiegebruik

-

1

Energie

36

Tabel2 Kwantitatief overzicht onderzoekthema's (niet- VF onderzoek)


Onderzoekinspanning (mensjaar wp) Geldstromen THEMA

1e overi~

Besturen en beheren binnen organisaties in degezondheidszorg VakgroepOK ZWO-code:S190,P160 NABS-code: N048 Bestuur en beheer in onderneming en maatschappij Vakgroep OK ZWO-code: S190 NABS-code: NOB3 Financieel-economische planning en budgettering Vakgroep BE ZWO-code: S190 NABS-code: NOB3

vast

tlJa.

1,2

0,8

O,B

0,4

1,2

Kwaliteit van de arbeid Vakgroepen OPS, ORSen OS ZWO-code: S190 NABS-code: NOB3/N084

1,1

Totaal

37

1+2+3

wp

oV.wet. publ.

ov.vak publ.

tijd.

totaal

0,1

0,5

2,6

-

5

5

0,1

0,9

1

4

3

1,0

1,0

-

3

5

1,2

1,2

-

B

25

3,6

-

5

-

2,0

vast

tijd.

diss. I

vast

tot

.,

Informatiesystemen Vakgroep BISA ZWO-code:S190,P160 NABS-code: N083

Kwantitatieve modellen in de bedrijfskunde Vakgroep ORS ZWO-code: P160 NABS-code: NOB3

3e

2e

0,8

0,6

2,3

3,4

0,2

I

1,0

0,7

1,7

5,7

4,4

10,1

0,1

0,8

1,7

-

5

11

11,0

1

30

49

Tabel 2 (Vervolg) Kwantitatief overzicht onderzoekthema's (niet-VF onderzoek) Wetenschappelijke output

Onderzoekinspanning (mensjaar wp) Geldstromen THEMA

1e

Kwantitatieve modellen in de gezondheidszorg Vakgroep KBS ZWO-code:S190,P160 NABS-code: N048

3e

2e

vast

overi!; wp tlJd. tot

0,3

1,4

1+2+3 diss.

ov.wet publ.

ov.vak publ.

totaal

I

1,7

1,7

-

1

1

0,3

0,3

1

2

6

vast

tijd.

vast

tijd.

Marketing Vakgroep BE ZWO-code: S190 NABS-code: N083

0,3

Meetkamer economie Vakgroep OPS ZWO-code: S190 NABS-code: N083

1,2

0,9

2,1

2,1

1

4

1

0,5

0,4

0,9

0,9

-

1

1

0,3

1,4

1,7

0,2

1,9

-

-

1

Totaal

2,6

4,1

6,7

0,2

6,9

2

8

10

Totaalle tabel

5,7

4,14

10,1

11,0

1

30

49

-

2

4

3

40

63

Optimale vormgeving van produktiesystemen Vakgroep TPS ZWO-code:Sl90, T130 NABS-code: N071 Produceren met minimaal energiegebruik Vakgroepen TPS, ZWO-code: T140 NABS-code: N055

0,1

0,8

Niet-themagebonden publicaties 8,3

Totaal

8,5

16,8

0,2

0,1

0,8

17,9

Tabel3 Kwantitatief overzicht per afdeling, gerubriceerd naar vakgroep Vakgroep


Onderzoekinspanning (mensjaar wp)

Afstudeer rapporten

Geldstromen le

2e

3e

1+2+3

overig wp vast BE

1,2

tl)O.

0,6

tot'

vast

tijd.

vast

tijd.

totaal

publ.

ubI.

1

13

12

2,3

2,3

28

9

5,9

5,9

-

11 8

13

10

1,4

0,9

KBS

2,3

3,6

OK

2,0

0,8

2,8

OPS

2,1

2,9

5,0

0,1

3,5

1

9

8

23

0,2

5,2

1

9

1

-

6

16

6

-

-

4

2,8

-

1

2

4

24,9

3

57

80

72

ORS

1,4

1,5

2,9

2,9

0,2

0,3

0,5

0,5

TPS

0,8

1,8

2,6'

0,2

11,4

12,4

23,8

0,2

0,1

16

0,6

OS

38

ov.wet~

1,8

1,8

BISA

Totaal

diss. I

0,8

2.2.3. Bijdrage van de vakgroepen Vakgroep Bedrijtseconomie (BE)

gezondheidszorg omvat onder meer. · organisatie-ontwikkeling in de verpleegsector · leiderschap in de verpleging · beleid, beleidsvorming, opleiding en werksituatie in algemene ziekenhuizen en efficient gebruik van faciliteiten.

De vakgroep participeert in het VF-programma Beheersingssystemen, thema Analyse en ontwikkeling van beheersingssystemen. Dit programma is per 1.1.1983 van start gegaan.

Vakgroep Organlsatiepsychologie (OPS)

Onderzoekthema's (buiten VF): - Marketing Het invoeren van het marketing concept in organisaties, het ontwikkelen van marketing planning en het daarvoor benodigde marketing lnformatiesysteem. - Financieel-economische planning en budgettering Het verkrijgen van inzicht in de problematiek en het beheer van de geldstromen in een bedrijf, anderzijds op het uitwerken van instrumenten (financiele modellen) die bij deze beslissing tot steun kunnen zijn.

Vakgroep Bestuurlijke Intormatiesystemen en Automatisering (BISA) De vakgroep participeert in het VF-programma Beheersingssystemen, thema Informatie tb.v. produktieen gOederenstroombeheersing en zal participeren in het VF-programma Werk en Organisatie, thema Analyse en ontwerp van informatiesystemen, dat zal starten per 1.1.1984. De vakgroep heeft voorbereidingen getroffen voor de ontwikkeling van een nieuw VF-programma Informatiesystemen. De vakgroep kent een onderzoekthema, te weten: - Informatiesystemen. Bezien vanuit bedrijfskunde, worden informatiesystemen opgevat als: gegevensverwerkende systemen, al dan niet geautomatiseerd, met het doel bruikbare gegevens te verschaffen aan mensen binnen een organisatie voor het pi annen, uitvoeren en controleren van doelgerichte activiteiten. Qua objektsysteem beperkt de bedrijfskunde zich derhalve tot organisaties en de besturing daarvan.

De vakgroep zal participeren in het VF-programma Werk en Organisatie. Onderzoekthema's: - Kwaliteit van de arbeid. Onderzoek gericht op het ontwerpen van arbeidssituaties, die zijn aangepast aan de mogelijkheden en de behoeften van degenen die in die situaties werken en die in overeenstemming zijn met organisatorische behoeften. - Meetkamerergonomie. Het verschaffen van inzicht in die factoren, die van invloed zijn op het ontstaan van menselijke fouten en/of ongelukken in een werksituatie.

Vakgroep Operationele Research en Statlstlek (ORS) De vakgroep participeert in het VF-programma Beheersingssystemen, thema Analyse en ontwikkeling van beheersingssystemen. Voorts wordt methodische en statistische ondersteuning gegeven bij de opzet en uitvoering van het VF-programma Werk en Organisatie. Onderzoekthema (buiten VF): - Kwantitatieve modellen in de bedrijfskunde. Het ontwikkelen van kwantitatieve economische methoden en het toetsen van de toepasbaarheid ervan op bedrijfskundige problemen.

Vakgroep Organisatlesoclologie Vakgroep Kwantitatieve Aspecien van Beheerslngssystemen (KBS) De vakgroep participeert in het VF-programma Beheersingssystemen, thema Analyse en ontwikkeling van beheersingsystemen. Onderzoekthema's (buiten VF): - Onderhoudsbeheersing Het analyseren en (her)ontwerpen van systemen voor planning en besturingen van onderhoud, met speciale aandacht voor het gebruik van wiskundige en statistische modellen en voor de relatie met de kosten. - Kwantitatieve modellen in de gezondheidszorg Het opzetten van kwantitatieve modellen voor de gezondheidszorg. In het bijzonder: analyseren en (her)ontwerpen van systemen voor beheersing van patientenstromen in de kliniek en polikliniek, alsmede het dsardoor veroorzaakte capaciteitsbeslag.

Vakgroep Organlsatiekunde (OK) De vakgroep zal participeren in het VF-programma Werk en Organisatle, thema Analyse en ontwerp van vormen van produktieen werkorganisatie. Onderzoekthema's: - Bestuur en beheer in onderneming en maatschappij. Onderzoek gericht op het toepassen van organisatiekunde met betrekking tot: · ondernemingsplanning · logistics management · industrieel kwaliteitsbeleid · reorganiseren en herstructureren · besluitvormingsmodellen - Besturen en beheren binnen organisaties in de gezondheidszorg. Onderzoek gericht op het toepassen van organisatiekunde in de 39

Onderzoekthema: - Kwaliteit van de arbeid. Integraal ontwerpen: produktiestruktuur, besturingsstruktuur en arbeidsstruktuur van het primaire proces.

Vakgroep Technische Produktiesystemen De vakgroep zal participeren in het VF-programma Werk en Organisatie, thema Analyse en ontwerp van vormen van produktieen • werkorganisatie. Onderzoekthema's: - Optimale vormgeving van produktiesystemen. Analyseren en ontwikkelen van produktiesystemen die functioneren met een minima'al gebruik van directe en indirecte energie. Zijn de karakteristieken van een dergelijk systeem bekend. dan kan de relatie tussen energetische en economische criteria worden bepaald. - Produceren met minimaal energiegebruik. Onderzoek naar methoden om op basis van de gegevens welke over het functioneren van produktiesystemen bekend zijn of kunnen worden verzameld modellen voor alternatieve structuren te ontwikkelen en het functioneren daarvan te bestuderen.

Vakgroep Aangepaste Technologie De Afdelingsrsad Bedrijfskunde heeft op 23.2.1983 besloten de vakgroep Aangepaste Technologie per 1.10.1983 op te heften. Ais gevolg van de geringe omvang van de vakgroep. is in het verslagjaar (tot san de opheffingl geen onderzoekoulput gerealiseerd.

2.2.4. WetenschappellJke Output

H.J. Pels, Cape '83: Computer applications in production and engineering, Informatie, jrg.25, nr.10, 1983,83-87.

Output voorwaardelljk gefinancierd onderzoek

Overige vakpublicaties

VF-Programma Bdk-136: Beheersingssystemen (Het analyseren en ontwerpen van beheersings-structuren en -systemen rond het primaire proces van produktie-organisaties)

Th.M.A. Bemelmans boekbespreking Computers: Application in industry and management, Informatie, jrg.25, nr.1, 1983, 36-37. Th.M.J. van Rijn boekbesprekingen Systematic Systems Approach, Informatie, jrg.25, nr.4, 1983,64. Systems thinking, systems practice, Informatie, jrg.25, nr.12, 1983, 85-87.

Vakgroep BE Bedrijfseconomie Overige publica ties Overige wetenschappelijke publica ties JAM. Theeuwes, Het budgetteringssysteem, Tien geboden voor effectvol budgetteren, Bijdragen aan Groot Vademecum voor Administrateur en Controller, V.d. Wolk, 1, 1983, 7.1.2.01-06 en -09. JAM. Theeuwes, Budgettering als stuurinstrument, Bijdrage aan Financiele Leiding en Organisatie, Alphen aId Rijn, 1979,2120.1 2120.12. M. Hajdasinski, Internal Rate of Return an Investment Decision Criterion of Full Applicability, Report EUT/BDK/1,ISBN 9O-6757-002-X,juni 1983, 42 pp.

Th.MA Bemelmans voordrachten Informatiesystemen en produktiebesturing, NKWO-Iezingencyclus, Apeldoorn, 07.03.1983 en 07.11.1983. Th.M.J. van Rijn voordrachten Toepasbaarheid MRP-benadering, Werkgroep "beheersing primair proces", TH-Eindhoven, 20 juni 1983. Conceptuele benadering van produktstrukturen, Vakgroep colloquium, TH-Eindhoven, 18 augustus 1983. Produktstruktuur en produktstruktuurrepresentatie, NOBO/TH Twente, 23 november 1983.

Vakgroep KBS Kwantitatieve Aspecten van Beheersingssystemen Overiga watenschappelijke publica ties

J.JA Bakker, Bestuurlijk besproken II, De Accountant, jrg.89, nr.6, februar; 1983, 367-369. J.JA Bakker, Bestuurlijke Bedrijfseconomie, De Accountant, jrg.89, nr.9, mei 1983, 571-574. J.J.A. Bakker, JAM. Theeuwes, J.C. Wortmann, Participative development of a budget system for operational control, Bijdrage IFIP-Conference "Beyond Productivity: Information systems for organizational effectiveness, in Proceedings, (NorthHolland), 1983, 307-324.

Overige vakpublicaties C. van der Enden, Wat kost voorraad eigenlijk? Bedrijfsvoering, 3, 1983, 106-111.

Overige publicaties J.JA Bakker, Budgettering en beheersing van de uitvoering, Bijdrage aan de NOBO-conferentie, november 1983. C. van der Enden, Geaggregeerde productieplanning als onderdeel van ondernemingsmodellen, Bijdrage aan werkgemeenschap Operationele Beheersing van Primaire Processen, Stichting NOBO Lo., dec. 1983. JAM. Theeuwes, Management-informatie d.m.v. een budgetteringssysteem, Lezing genootschap voor administrateurs, oktober 1983.

J.W.M. Bertrand, On the Design and Monitoring of a Master Production Scheduling Function in a Manufacturing Resource Planning Environment, In: Efficiency of Manufacturing Systems (ed. Wilson, Berg & French), Plenum Press, NewYork,1983, 111-129. J.C. Wortmann, A Classification Scheme for Master Production Scheduling, In: Efficiency of Manufacturing Systems, (ed. Wilson, Berg & French), Plenum Press, New York, 1983, 101-110. J.W.M. Bertrand, The Use of Workload Information to Control Job Lateness in Controlled Release and Uncontrolled Release Production Systems, Journal of Operations Management, APICS, vol.3, febr. 1983,79-92. J.w.M. Bertrand, The Effect of Workload Dependent Due-Dates on Job Shop Performance, Management Science, vol.29, 7. July 1983, 799-816. J.H.J. Geurts, Optimal Age Replacement versus Condition Based Replacement Some Theoretical and Practical Considerations, Journal of Quality Technology, Vo1.15. nr.4, 1983, 171-179. W.M.J. Geraerds, Naar erkenning, In: Congresboek "Technisch Management in Perspectief', Congres Ned.Ver. van Ziekenhuistechnici, Sliedrecht, 24-25 maart 1983, 17-21. J.C. Wortmann, Budget Control and decision making in production management systems, Proceedings IFIP WG 5.7 .• Vienna, sept 1983, Topic IV, 1-15.

Overiga vakpublicaties

Vakgroep BISA BestuurliJke Info.Systemen en Automatisering

W.M.J. Geraerds, Onderhoud, een noodzakelijk kwaad? In: Groot Vademecum voor Bezuiniging en Besparing, Uitgever: De Toorts, Haarlem,1983.8.1-1.01/8.1-1.07.

Overige wetenschappelijke publica ties Th.M.J. van Rijn, Produktstruktuur als onderdeel van de beeldvorming, Rapport in opdracht van N.v. Philips (contractresearch), 1983, gop.

J.H.J. Geurts, Bezuinigingen op voorraden: hoe doen we dat? In: Groot vademecum voor Bezuiniging en Besparing, Uitgever: De Toorts, Haarlem, 1983,9.1-1.019.1-1.14.

Th.MA Bemelmans en Th.M.J. van Rijn, Gebruikerswaardering van het automatiseringsgebeuren, Informatie, jrg.25, nr.12, 1983, 22-29.

P.P.J. Durlinger en J.C. Wortmann, Kanban kEln in Japan, maar hier? Bedrijfsvoering, jrg.32, nr.4, 1983, 144-147.

40

P.P.J. Durlinger en J.C. Wortmann, Kanban Voorwaarden voor invoering, Bedrijfsvoering, jrg.32, nr.9, 1983,342-347.

Vakgroep ORS Operationele Research en Statistiek

W.M.J. Geraerds, Typische aspecten van de voorraadbeheersing in het onderhoud, Bedrijfsvoering, jrg.32, nr.2. 1983, 56-61

R.P.H.G. Bemelmans, Aggregation and decomposition one-machine, multi-product planning problems, Operations Research Proceedings 1982, DGOR, Springer-verlag, 1983. 29-38.

Hirdes. W. MOiler en J.C. Wortmann, Naar produktiebeheersing m.b.v. standaard-software, Bedrijfsvoering. jrg.32, nr.4, 1983, 148-153. F.P. Hirdes. W. Muller en J.C. Wortmann, De selektie van soften hardware voor produktiebeheersing, Bedrijfsvoering, jrg.32. nr.5, 1983, 188-193.

Overige wetenschappelijke publica ties

Overige vakpublicaties J. Wijngaard, Kwantitatieve methoden bij de bedrijfsvoering, Intreerede, THE, 4 februari 1983. Overige publioaties

W. Monhemius, Enkele pr.incipes uit de conventionele voorraadbeheersing. BedrijfsvQering. jrg.32. nr.3. 1983, 121-125. J.C. Wortmann. Produktiebeheersing in de Job-Shop, Bedrijf en Techniek, Misset. jrg.37. nr.981. 1983.12-17. J.C. Wortmann. Academische opleidingen in de Bestuurlijke Informatiekunde: een overzicht en een voorstel. Informatie, jrg.25, nr.3, 1983,9-16. J.w.M. Bertrand. The Optimal Manufacturing Batch in a Multi-Product Multi-Work Centre Production Situation. Working Paper Series. Graduate School of Management Rutgers University. (New Jersey, USA), 8308.1983.1-16. J.C. Wortmann. Production management systems. Boekbespreking. Informatie, jrg.25. nr.7/8. 1983. 77. Overige publioaties J.W.M. Bertrand, A Framework for Production Control. Bijdrage aan Workshop "Structural Approaches in Production Planning. June 6-8.1983. P.P.J. Durlinger en J.W.M. Bertrand, Balancing Logistics Related Costs in Multi-Product Multi-Phase Production Systems, TH-Eindhoven. KBS Research Report, november 1983. W.M.J. Geraerds. Storingsgedrag en onderhoudsregels, Voordracht NVDO, Marum, 16 februari 1983. J.H.J. Geurts, Some sma"-sample non-proportional hazard results for the KaplanMeier estimator, TH-Eindhoven. KBS Research Report, mei 1983. J.H.J. Geurts, A comparison of probability plotting positions for sma" randomly censored samples, TH-Einhoven, KBS Research Report, oktober 1983. J.H.J. Geurts, Onderzoek onderhoudsbeheersing. Voordracht op de "Eerste Nationale Onderzoekdag", TH-Twente. 23.11.1983. C.W. Gits, On the design of the maintenance concept, TH-Eindhoven, KBS Research Report. juni, 1983. C.W. Gits voordrachten Storingsgedrag en onderhoudsconcept, NVDO. Breda, 28 sept. 1983. Rietschoten, Rotterdam, 30 sept. 1983. J.C. Wortmann, Produktiebesturing en Automatisering, Voordracht NGI-SIONvoorjaarssymposium, 30/31 maart 1983. J.C. Wortmann, Manufacturing Lead-times within MRP: some principles of InputlOutput control and consequences for information systems, Bijdrage aan Workshop "Structural Approaches in Production Planning", Eindhoven University of Technology, June 6-8, 1983. J.C. Wortmann, Produktiebeheersing en Micro-electronica, Lezing voor het Bedrijfskundig genootschap, Eindhoven, 9 maart 1983. 41

R.P.H.G. Bemelmans, A single-machine multi-product planning problem under periodic review, TH-Eindhoven, Report BDK/ORS/83/01, februari 1983. R. Bemelmans en J. Wijngaard, A single-machine, multi-product planning problem under periodic review, Congresbijdrage aan EURO IV, Vienna, 19-22 juli 1983. J. Wijngaard, Veiligheidsvoorraden bij MRP, TH-Eindhoven, Rapport BDK/ORS/83/05, augustus 1983. J. Wijngaard en S.S. Stidham, Forward Recursion for Markov Decision Processes with Skip-Freeto-the Right Transitions, Part I: Theory and Algorithm, THEindhoven, Report BDK/ORS/83/03, april 1983.

J. Wijngaard, A Capacity oriented approach to Production and Inventory Systems, Bijdrage aan Workshop "Structural Approaches in Production Planning", Eindhoven University of Technology, June 6-8,1983.

Output niet-voorwaardelijk gefinanclerd onderzoek THEMA: Besturen en beheren binnen organisaties in de gezondheidszorg Vakgroep OK Organisatiekunde Overige wetenschappelijke publicaties R.J.M. Mercx, Bijdrage aan: J. van Boot e.a. (reds.); "Structuurnota gezond,heidszorg", Utrecht! Antwerpen, 1983, o.a. 53 tim 57, 89 tim 92. B.Th.M.M. Pieterse en J.A. Verwey, Het functioneren van HBO-verpleegkundigen in de gezondheidszorg, Report EUT /BDK/8ISBN 90-6757-008-7, juli 1983. Onderzoek in opdracht van het Ministerie voor Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur. R.J.M. Mercx, J.C.Ch. Stigter-Prins, A.H. van der Zwaan (Afd. W&MW)e.a., Bestuurlijke regionale samenhang in de gezondheidszorg. Proeve van een basismodel, Rapport t.b.v. het Ministerie van Welzijn Volksgezondheid en Cultuur, juni 1983. ProjectcoOrdinator: A.H. van der Zwaan (Afd. W&MW). H. Feitsma, Ontwikkelingen in de Bedrijfskunde-Communicatie, Bedrijfskunde, jrg.55, nr.2, 1983, 145-148. . J.A. Verwey, Beleid en planning verplegend beroepsonderwijs, Onderwijs en Gezondheidszorg, VOVB, jrg.7, nr.2. 1983, 62-68. Overige vakpub/icaties H. Feitsma, Samenleving en Gezondheidszorg, In: Een halve eeuw gezondheidszorg. Univers Pers, Utrecht, 1983, 60 p. R.J.M. Mercx, Budgettering, kwaliteit en werkorganisatie in de verpleging, Tijdschrift voor Ziekenverpleging, jrg.35, nr.19, 1983. 608-610.

LN.J. Verzell"nberg en P. Hoekslra, Kwaliteitsbewaking in ziekenhuizen, Medisch Contact, or.11, 1983, 311-315.

FA Mulder, Kwaliteits~certificet1ng. Voordracht voor Ned, Keramische Veraniging, Ede, 25.01.1983.

JAVerwey, Concept-advies inzake intensive care-voorzieningen in zjekenhui~ zen, Intern discussiestuk, Nationale Raad veor de VoJksgezondheid, maart 1983, 25 p.

A.P. Nagel, Factors which determine the effectiveness of strategic planning. Paper Seminar EIASM, Brussel. "Strategic planning for small firms", 21-22 april 1983.

LN.J. Verzeflenberg en A, Brouwer, Biomedische T echnologie. Earl multidisciplinaire beschouwing va.n onder-zoekontwlkkeling, Extern rapport, BMGT ITHE, luni 1983, 54

H.G. Scholman. Stages 01 development of firms. Paper presented at seminar Dynamics of the firm, EJASM. Srussel. 10-11 janusr! 1983.

p. OV8rige pub/ieatias A Kastelein, Zfekenhulsafdelingen en omgeving; verkenningen rond ean pro-

H.G. Schotman, The influence of government incentives on the investment decisions of enterpreneurs. Paper presented at seminar on the Effects of Government Industrial Policy on European Industry, 8ASM. Brus~ sol. 2-4 mel 1983.

bleemS1e(ling. TH-Eindhoven, Intern rapport. Vakgroep OK. december 1983. J.A, Verwey, Ontwikkelingen in het verpleegkundig beroepsonderwijs in ralatia met die in de gezondheidszorg. Voordracht. Rijkwniversiteit Limburg. 11.04.1983.

THEMA: Financieel-economische planning en budgetIerlng

JA Verwey, De begrlppen "generalisme en specialisme": Duiding van een spanningsveld tussen beroepsonderwijs en beroepspraktijk? Voor~ dracht, AGZ, Zwolle, 25.11.1983. Opgenomen in het symposiumverslagAGZ.

Vakgroep BE BedriJlseconomie

THEMA: Besluur en beheer in ondememing en maalschappij Vakgroep OK Organisatiekunde Dissertatie A. de Schepper. Gewennlng aan logistieke planning, Proefschrift THE september 1983 (1e promotor proUr. C. Botter).

Overige wetenschappeillke pubJicaties

LA. Soenen, A Portfana Approach to the Capital Budgeting Decision, Report EUT IBDK/2, ISBN 90-6757-002-8, luni 1983, 23 pp.

J. Praagman en LA $oenen, Valutacocktarls een middel tet beperking van het risico. Tijdschrift Financieel Management, jrg.3. nr.4. 1983. 53~62.

LA. Soenen en Sl8eckers, GOld options, an attractive investment instrument for the non~U.S. investor, The case 01 the Belgian and Dutch investor, De Economist n'.l. 1983. 80-81. Overige vakpublicBties

Overlge wetenschappelijke publicaties

A.a Matser en LA. Soenen. Be:lgisch bedrljfsleven nag niet vertrouwd met geldstroombeheer,

P.W. Huizenga, C. Botter. Res.earchinspanningen. technische innovatie en werkgelegenheiq: Een intmatlonaal vergelijkende studie door middel van research~ indicatoren". Report EUT IBDK/4.ISBN 90-6757-004-4, 1983

De Fjnanciee!~Economlsche Tijd. 30/8/1983. A.a. Mats!!r en L.A Soenen. Geldstr'oombeheer bij Belgische bf;!:dtijven weinig ontwlkkeld,

De

Standee"',13/8/1983. H.G. Scholman. Oiagnosemethoden. vraag aanbod en kwa!iteit, Report EUT IBDK/6" ISBN 90-6757-005-2. 1983.

H.G. Schotman en R. Vonk. De bruikbaarheid van onfwikkelingsmodellen voor management en advisering, Report EUT/BDK/7.ISBN 90-6757-007-9,1983.

AB. Matser en LA. Soenen. Enquf!te geldslroombeheer. Financii;le Dagbtad. augustus 1983.

LA Soenen, Cocktail veor een rustiger leven, Beleggersalmanak {8russel}, maart 1983,59-61. LA. Soenen,

H,G. Schetman. Toeen uittredingsbarrieres, Economisch Statlstische Berlchten. NEI. februa,i. 1983. 141-143.

Boekbespreking. European Journal of Operational Research, jrg.12. 3, 1983, 321-322.

Overige vakpubJicaties

Overige publicaties

A.F. Nagel en H,G. Schotman. Er is meer dan groat of klein. In: Organiseren op schaal, Steofert Kroese. 1983, 71-83.

A.B. Matser en LA. Soenen. International Cash Management, Paper presented at the 9th ElBA Conference, Oslo, december 1983.

C. Botter. De voorwaarden vOOr hat slagen van reorgsnlsatles, BedrlJfsvoering. Ir9.32, m.s. 1983. 236-239.

THEMA: Inlormatiesyslemen

F,A Mulder, Kwaliteitszorg is meer dan technische kontrole. Hat BovagbJad. Bovag-Den Haag. or. 6, maart 1983. 52-55.

Vakgroep BISA Besluuriijke Info_Syslemen en Aulomatisering Overige wetenschappelijke publicaties

Over/ge publicaties F.A, Mulder, The effectivity and the efficiency 01 Quality Contrel Systems in repair shops some measuring methods. Paper: Conference O'n industrial statisUcs, Ford Motor Company, London, 27 -29 jun11983. 42

Th.MA. Bemelmans, System user-friendliness in organizations, Bijdrage in STT-nr.3S,

SUchting Toekomstbeleid der Techniek. Delft University Press. 1983.99-105.

Methodieken vocr Informatiesysl<>men, NGI-Rapport, maar! 1983. waarin opgenomen:

matle. jrg.25. nr, 11.74, Apparatuur en programmatuur. 'nformatle, jrg.25, or, 11, 76,

Th.MA Bemelmans, Ontwikkelingsmethoden: onopgelosle problemen. p, 299

HJ, Pels boekbesprekingen Developing a data dictionary system, lnformatie. jr9.25, nr.1, 35-36. Modem programming practices. Informatie, jrg.25. nr.9. 75~7S. Design of database structures, Infor· matie.jrg25. nr.10, 100·101. Software Reflected: The Socially Responsible Programming of our Compu-ters. European Journal of Operational Research,jrg.t4, nr.1. 131-132,

tim 304;

Th,MA Bemelmans en J,G, de Boer.

Ontwikkelingsmetttoden: Hat ontwikkelen van informatiesystemen. p, 5 tim 13, Th,MA Bemelmans, Ontwikkelingsmethoden: onopgeloste problemen.lnformatie, 1'9.25, nr.2, 1983,6-11. Th,M.A Bemelmans. Empirisch Onderzoek oyer infOtmaties)'stemen: v:erslag van sen conferentie, Informatle,jrg.25. or.2. 1983,39-50, Th.MA Bemelmans en E. Eloranta, Methoden VOOr Informatiebelejd, Informatie.irg,25, nr, 118,1983, 30-37. J.G. de Boer en J. Dietz,

Bestuurll,ke Informatiekunde een vak apart? Informatie. jrg,25, nr.3, 1983, 6-8, Th,MA Bemelmaos/E, Eloranta. On systelogical designs of information systems, Provisional proceedings "Beyond productivity: Intormation Systems Development for organizational effectiveness", augustus 1983. Minneapolis. 1~23"

Overige publica ties Th.MA Bernelmans Conterentiebijdragen Organisatie van de verandering naar nieuwe vormen van informatiebeheer, Studiedagen informatiebeheer in fundamentale revolutie, Rijksuniversileit Gent, 21.01.1983. ProJektbeheer en informatiesystemen, Lezing CBS, Den Haag. 29.03.1983. Ontwikkelingsmethoden voor informatie.ysl<>men, Colloquium Meten en Regelen. THE, 29.04.1983. Iniormati<:a en produktlebeheersing. Nto/IIO-Iezingencyclus, 08.05.1983. Automatisering als managementaktlviteit, Lezing directie GAl<, Amsterdam, 31.05.1983. Bevelliging: het getJeel is meer dan de som der delen. (Conferentievoorzitter en -in'eider), Control Data Conierentie. Utrecht, 07.06.1983. Kernpunten bij informatieplanning, inleideren conterentievoorzitter. GRC Rotterdam, 1.12.1983.lnformatieplanning binnen ziekenhu!zen, Ziekenhuisdirecties. Den Bosch,15.12.1983.

J,G, de Boer, Het ontwerpen van informatiesystemen in organisaties en de roJ daarin van methodieken, Proceedings NGIISION VocrJaarssymposiurr:', Amsterdam, maart 1983, 6 tIm 18.

J.G. de Boer Voordrachten Het ontwerpen van informatiesystemen in organisaties en de rol daann van methodieken, NGIISION voorjaarscongres, Amsterdam. 30/31 maart 1983.lnformatie en informa~ tiesystemen, Nederlands fnstituut van Registeracco:untants. Utrecht, 22 april 1983, Architektuur en werkwijze van de computer, Nederlands lnstituut van Registeraccountants, Utrecht, 28 oktober 1983. Het ontwjk~elen van informatiesystemen in organisaties, VBI-PATO cursus, 16 en 20 oklober 1983.

OverJge vakpublicaties

J, Dietz Voordrachten Het ontwikkelen van etfectieve

Th.M,A. Bemelmans, ScoremodeUen. in: Encyclopedia van de Bedrijfseconomie, deelS, Kwantitatieve methoden en technieken, Kluwer, 1983,

temen. WILMA-Nederland, Utrecht 28 april 1983. System development environment. BISA-colloqium. THE. september 1983. Systeemspecificatietalen. lezing BISA-dag, THE. 7 oktober 1983. Computer ondersteund ontwikkelingen van intormatiesystemen. VBI-PATQ.cursus, 25 en 27 oktober 1983.

Th.MA 8emelmans, Interview De Automafiseringsgids. jrg,17. nr.35, 1983, 7-8 en 10, Th.M.A. Bemelmans, Programmatuurvan produktlebedrijven, Interview, De Automatjse~ ringsgids. jrg.H, nr.36. 1983. 7·9,

E.A, Kordentiof Voordracht Het besturen van organisaties m.b.v. computers. V81-PATO cursu&, 1 en 3 november 1983. H.J. Pels Voordracht Re!ationa! Databases. het einde 01 een begin, VBI-PATO cursus. 11 en 13 oktober 1983.

Th.M.A Bemelmans. Kempunten bij informatiebeleid. Conferentlebijdrage in proceedings Informatiebeleid en -planning, GRC, Rotterdam, 1983, 48-54

THEMA: Kwaliteil van de arbeid

Th,MA Bemelmans, Ontwikkeling van informatiesystemen bij gemeenten, In: Special Gemeenten en Automatisering, Financieel Ove,heldsbeheer, VUGA, jrg,58, nr.9, 1983.381-384,

Vakgroep OPS Organisallepsychologie

Th.M.A. Beme!manS boekbesprekingen Handbook Informatieverzorging. Opzet en organisatie van systemen voor automatische informatie-verzorging, Informat!e, jrg25, nr,l. 1983, 34~35, 39, Systems Architecture; proceedings ACM, Informetta, jrg.25, or.3, 45-46. Inleiding management informatiesystemen. Design review methodology for a data base environment, Intormatie, jrg,25, orA, 1983. 59, 61. Evolutionary information systems, Software veriflcation and valida~ tion, Informatie, jrg.25. nr.5, 1983,58-59,60-61.

Gegevensbanken, Leidraad kantoorautomatlsering, Informatie. jrg,25. n018, 74-75, Information Systems Design Methodologies. informalle, jrg.25. 0(,9. 79-80. Office Automation, Informatie, jrg,25, or, 10, 9B~99. Decision Support Systems. Informatie. jrg.25. or, 11. 78-19,

Management of distributed data processing, Human Errors in <:omputer systems. fnformatie. jrg,25, or,12. 84 en 87, J.LG. Dietz boekbesprekingen Inteiding computersystemen. tnfor43

jnformatjesys~

Overige wefenschappeJijke publicatles H.Kuipers. De rol van spelsimulatle tn &en veranderingsproject een case uit de zeevlsserlj, In: J.LA. Geurts & J.H.l. Oud (red,). Ondememlng en ov&!'neid in sysleem-dynamisch perspf;'lctlef 2: "simulatie en sooiale planning, Systemics. Den Haag: Academic Service, 1983, 168-187. A, Pieterson en P.M. 8agchus.

Samenspel Walkantoor-schip 3. Maritiem Research Instituvt Nederland, janusr! 1983, H. Kuipers, The role of a game-simulation in a project of change. Simulation and Games:. An international journal 01 theory. design and research. VOl 14, or.3, september 1983. 275-296, G, Deetman. Taakstructuur en werkoverleg. Mens en Onderneming. nr.4, 1983, 252-270. H. Kuipers en P.M, Bagchus. 8emannlngsstructuren in de scheepvaart, Mens en Onderneming. nr.4, 1982,228-251.

Overige publicaties

Wijngaard (eds), Personeelplanning; Theorie en Praktijk, Samsom, 1983.99-116.

P.M. Bagchus, Sociaal-psychologische aspecten in de bedrijfsvoerin~", Lezing gehouden op het Symposium "Good manufacturing Practice een uitdaging", georganiseerd door de Nedertandse Vereniging voor Voedingsleer en Levensmiddelentechnologie, Ede, 12 oktober 1983. )

JAE.E. van Nunen en J. Wijngaard. *) Kwantitatieve methoden voor Personeelplanning, Hfdst 7 in: JAE.E. van Nunen en J. Wijngaard (eds). Personeelplanning; Theorie en Praktijk, Samsom, 1983, 117-142.

'~

J.H.t. Bodt, Werkorganisatie en -gedrag in de verpteging, een onderzoeksopzet, Paper gepresenteerd op 27-10-1983 voor de Tilburgse Vereniging van Arbeidsen Organisatiepsychologen. G.Deetman, Ontwerp van taakgroepen in organisaties: een case studie, Inleiding gehouden op 27-10-1983 voor de Tilburgse Vereniging van Arbeidsen Organisatiepsychologen. P.M. Janssen en E. Vervoort, Belangstellingsvragenlijst voor bedrijfskunde-studenten aan de TH-Twente. H. Kuipers, Spelsimulatie in een veranderingsproject, Voordracht KIVI-sectie Bedrijfskunde, januari 1983. H. Kuipers, Strak of ftexibel organiseren, Voordracht gehouden op de Eerste Nationale Bedrijfskundige Onderzoekdag georganiseerd door de NOBO, TH-Twente, 23 november 1983. H. Kuipers, Voordracht: Een contingentie-benadering in de praktijk, Studiebijeenkomst contingentie-benadering. Werkgemeenschap Ontwerp structuur, Typologie en Verandering van Organisaties, THEindhoven,1 december 1983. H. Kuipers, De rol van spelsimulatie in een veranderingsproject: een case uit de zeevisserij. Voordracht gehouden op de Zomercursus: Onderneming en Overheid in systeemdynamisch perspectief 2: Simulatie en sociale planning, Systeemgroep Nederland, 1983.

J. Wijngaard. Aggregation in Manpower Planning. Management Science, vol. 29, december 1983,1427-1435. *) het redacteurschap van dit boek is abusievelijk in het Wetenschappelijk Verslag 1982 opgenomen Lv.m. een misverstand m.b.t de datum van uitgave.

Overige vakpublicaties N. Aerts, J.D. van der Bij. J. Wessels, Aspects 01 Manpower Planning at a Dutch University; an Example of Aggregation and Decomposition Methods, Manpower Planning Report, no. 29, Technische Hogeschool Eindhoven. december 1983. J.G. van der Bij, J. Wessels. J. Wijngaard, On de Structure of Manpower Planning; a Contribution of Simulation Experiments with Decomposition Methods, Manpower Planning Report, no. 28, THE. augustus 1983. J.D. van der Bij, J. Wessels, J. Wijngaard, On the Structure of Manpower Planning; a Contribution of Simulation Experiments with Aggregation Methods, Manpower Planning Report, no. 30, THE, augustus 1983. J.D. van der Bij, JAE.E. van Nunen. J. Wijngaard, Over de structuur van personeelsplanning; toegelicht met praktijkgevallen, Manpower Planning Report, no. 31, THE, september 1983. MAG. Bocxe and C.B. Tilanus, Testing Vehicle Scheduling Programs for Milk Collection, Report ARW 03 THE BDK/ORS/83/11, TH-Eindhoven, 1983. W.B. van Dam and C.B. Tilanus, Mathematical Programming in the Netherlands, Report ARW 03 THE BDK/ORS/83/10, TH-Eindhoven, 1983.

H. Kuipers, C. Aarts, P. Bagchus en J. Praagman, Organization design and task structure as preconditons for work consultation. Paper presented at the conference "The psychology of work and organization in North Western Europe, Nijmegen. 28-29 maart 1983.

C.B. Tilanus. Operations-research toepassingen, Rapport ARW 03 THE BDK/ORS/83/08. TH-Eindhoven. 1983.

Vakgro\'p OS Organisatiesociologie

C.B. Tilanus, Failures and successes of quantitative methods in management, Report ARW 03 THE BDK/ORS/83/00, TH-Eindhoven, 1983.

Overige publica ties

A. Vermeulen voordrachten

C. Bernard Tilanus, Operations research in the Netherlands, Report ARW 03 THE BDK/ORS/83/04. TH-Eindhoven. 1983.

Bijdrage aan Studieweek THT, BDK-aspecten van FPA, januari 1983; Symposium bijdrage Kon. Verbond van Grafische Ondernemingen. Amsterdam, maart 1983; Bijdrage Symposium Mikrocentrum: Flexibele Automatisering, Eindhoven, mei 1983; Voordracht CIR-vergadering, IJmuiden, maart 1983; NIVE-seminar: Automatisering met IR's, Apeldoorn. juni 1983; Voodrachtjaarvergadering RND, Ede. juni1983; Bijdragen Symposium: Automatisering in de fabricage Bunnik. oktober 1983.

E. van Winkel. The Econometric Analysis of Time Series (boekbespreking), EJOR, vo1.12, nr.3, 1983, 319.

THEMA: Kwantitatieve modellen in de bedrijfskunde


Vakgroep ORS Operationele Research en Statistiek

E. van Winkel, Time Series and the Standard Linear Model, Congresbijdrage aan I.T.S.M. Toronto, augustus 1983.

Overige wetenschappelijke publicaties

THEMA: Kwantitatieve modellen in de gezondheidszorg

C.B. Tilanus. O.G. de Grans en J.K. Lanstra, Kwantitatieve Methoden in het Management, Aula-paperback 69, Het Spectrum, Utrecht, 1983.

J. Praagman, Data Models and Statistical Analysis (boekbespreking), EJOR, vol.14, nr.3, 1983, 345-346.

Vakgroep KBS Kwantitatieve aspecten van Beheersingssystemen

A. Mercer, C.B. Tilanus and H.J. Zimmerman (eds.), European Journal of Operational Research, volumes 12, 13,14 (1983). J.A.E.E. van Nunen en J. Wijngaard.*) Personeelinformatiesystemen, Hfdst. 6 in: J.A.E.E. van Nunen en J. 44

Ovarlge wetensehappalijke pub/leatias

R. Kusters, Patient Scheduling: a review, Report EUT /BDK/3, ISBN 90-6757003-6, 1983.

Over;ge vakp4blicaties

industry, Proefschrift TH Eindhoven. november 1983.

G. deVries, Verplegen is meer dan een optelsom van gewassen ruggen en uitgedeelde ondersteken, Het Ziekenhuis, nr.16. 1983. 629-633.



M. Kirkels. Evalueren van de pOlikliniekorganisatie: terugkijken of vooruitzien? Paper op Polikliniek Seminar. Utrecht. 1-2 dec. 1983. G. deVries, Patienten classificatie. Paper op symposium "Dienstroosterbeleid", Hattem, 22 nov. 1983.

THEMA: Marketing

Vakgroep BE Bedrijfseconomie

H. Kragt en E. Pisc, Mee1kamer-vademecum; een ergonomische leidraad, Kluwer, Deventer. 1983. 104 p. H. Kragt, Evaluation of a Conventional Process-Alarm System in a Fertilizer Plant. IEEE Transactions on Systems, Man and Cybernetics, vol. SMC-13. no.4, July1August, 586-600. J.Moraal, De validiteit van simulatoren, Nederlandse Tijdschrift voor de psychologie, vol.38, nr.2. 1983,125-139. J. Moraal en A.F. Sanders (eds.), Simulatie (themanummer), Nederlandse Tijdschrift voor de psychologie. vol.38, nr.2. 1983, 85 tim 148. Overige vakpublicaties

Dissertaties H.w.C. van der Hart. . Leveren zonder Prijssignaal, Proefschrift, TH Eindhoven, juni 1983, 282 pp.

J. Moraal, Hanteerbare Ergonomie, Rede uitgesproken ter gelegenheid van het aanvaarden van het ambt van buitengewoon hoogleraar in de Bedrijfskunde aan de TH-Eindhoven, 11 november 1983.



H.W.C. van der Hart. Marketing control voor de industriale markt, In: Handboek Marketing. 3e editie afl. 4 dec. 1983. Kluwer. Deventer. biz VI 1.2.1-01 tim 18.

J.A. Brinkman, Een klassificatiesysteem voor arbeidsanalysemethoden, THEindhoven, Intern rapport. Vakgroep OPS, december 1983.

H.W.C. van der Hart en A. Morenc, Labour Marketing I, In; Management Checklists afl. 12. Kluwer, Deventer, 1983. 1-10. Overige vakpublicaties

H.W.C. van der Hart. Gedrag op de arbeidsmarkt moet veranderen. Brabant Regionaal. jrg.1. 2.1983.55-58. H.W.C. van der Hart, Van werving naar arbeidsmarkt. Randstad data. jrg.13, nr.1 special: Werven en selecteren. 5 pp.

H. Kragt, Ergonomisch onderzoek in meeten regelkamers, Voordracht gehouden op 27.10.1983 te Eindhoven voor de Tilburgse Arbeidsen Organisatiepsychologen. H. Kragt, Proces-alarmsystemen. Lezing gehouden te DSM. Geleen. 7 maart 1983. J. Moraal. Aging and productivity; some research issues, Bijdrage aan de panel session on gerogonomics, 27th Annual Meeting of the Human Factors SOCiety, Norfolk US, october 1983.

Thema: Optimale vormgeving van produktielystemen H.w.C. van der Hart. Afstemming van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Sociaal Bestek, jrg.45, 4. 1983.77-82.

Vakgroep TPS Technilche ProduktiesYltemen H.W.C. van der Hart. Economische neergang: bedrijfskundige aanpak Non-profit sector, In: Management Totaal. jrg.4. nr.11/12, 1983, 46-50. H.w.C. van der Hart en J.H.S. van Ruiten, Industriale Marketing op rolletjes; een case study, Tijdschrift voor Marketing, jrg.17, m.6, juni 1983.26-31. A.J. van Weele, "Enige kerngegevens over de lnkoopfunctie in de Nederlandse industrie", Rapport THE-NEVIE (extern), 31 p. Overige publica ties

H.W.C. van der Hart voordrachten Afstemming van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt op 08.02.83 te Eindhoven voor de Eindhovense Fabri!(antenkring; op 16.05.83 voor de Regionale Raad voor de Arbeidsmarkt te Den Bosch; op 31.05.83 voor de Raad voor de Arbeidsmarkt (S.E.R.) te Den Haag; op 06.10.83 voor de Akademie Mens Arbeid te Tilburg.

THEMA: Meetkamer-ergonomie


H.H. van Mal, F. Koois. E.J. Hekma, Technische processen. procesbeheersing, ontwerpkaart. Report EUT/BDK/91SBN 90-6757-009-5,1983. Overige vakpublicaties

H.H. van Mal, Improving productivity by classification, coding and database standardization. European Journal of Operational Research. Vol. 13. 1. 1983,108. Overige publica ties

H.H. van Mal, Technisch proces, procesbeheersing, proceskaart. Voordracht op de Eerste Bedrijfskundige Onderzoekdag, NOBO. lH Twente, 23 november 1983. Overige informatiedragers

Vakgroep OPS Organilatieplychologie Dissertatie

H. Kragt, Operator Tasks and Annunciator Systems; studies in the process 45

G. Schutjes oJ.v. H. van Mal, Overzicht van tekenkamersystemen, beknopte omschrijving van eenvoudige tekenkamersystemen tot dure CAD/CAM installaties. met een indicatie van de prijs. Verder zijn kort de diverse funkties beschreven van de betref-fende systemen. Typeverschillen zijn vermeld. Mei 1983 (bibliotheek Bdk).

Thema: Produceren met minimaal energiegebruik

Vakgroep TPS Technische Produktiesystemen

A.S. van den Broeke, Mogelijke verbeteringen van de produktiebeheersing in een projektorganisatie, Vakgroep KBS.


W. Willeboer, Financiele aspekten van maatregelen tot vermindering van het energiegebruik bij het droogproces in de diazo-coating machine, Rapport Oce-Nederland BV, mei 1983, 4Op.

I. Brouwer, Hat beheer van specifikaties, Vakgroep BISA. A. Bruin, Aanzet tot een M.I.S. en uitwerking van informatiesysteem onderwijs, Vakgroep BISA.

Overige publicaties

W. Willeboer voordracht Energiebesparingsstrategie voor een industrieel proces, Themadag "Orogen" van de Nationale Raad van Landbouwkundig Onderzoek (NRlO), 10 maart 1983.

l.A. Carty, Het ontwerp van een bestuurlijk informatiesysteem voor de onderhouds-dienst van de bouwtechnische dienst THE, Vakgroep BISA.

Niet-themagebonden publicaties

P.G.F. Claessen. Evaluatie van het landelijke informatiesysteem ziekenfondsengenees-middelen, Vakgroep BlSA.

Vakgroep BE Bedrijfseconomie

G.M.J.M. Coppens, De commerciale analyse van een kleine onderneming. Vakgroep OK.

Overige wetenschappelijke publioaties

H.J.H.M. de Kort, Financieel-economische aspecten, hoofdstuk 9 In: H. Timmermans (red.), Automatisering in de fabriek: vertrekpunten voor beleid, Delftse Universitaire Pers, mel 1983, biz 97 tim 112, in het kader van lid werkgroep Econ. Aspecten van flexibele produktie-automatisering. J.A.M. Theeuwes, Bestuurlijke informatiekunde; een nieuwe opleiding, Bedrijfskunde, nr.4, 1983, biz. 368-371.

Vakgroep ORS Operationele Research en Statistiek Overige vakpublioaties

W.B. van Dam, J.B.G. Frenk en J. Teigen, Randomly generated polytopes for testing mathematical programming algorithms, Mathematical Programming, North-Holland, nr.26, 1983,172-181. l. Dijkstra, loglineaire modellenbouw in sociale indicatorenonderzoek, In: S.lindenberg en F.M. Stockman (red.). Modellen in de sociologie. Van loghum Slaterus, Deventer, 1983. 285-303. J.A. landeweerd, H. Seegers en J. Praagman. Het effect van instructie visuele voorstelling en vooropleiding op regelprestatie. Ned. Tijdschrift voor Psychologie. nr.38, 1983, 101-112. l. Dijkstra, Schaaltechnieken (boekbespreking). Mens en Maatschappij. nr.1. 1983.99-101.

Lijst afstudeerverslagen Bdk-studenten 1983 R.A.M. van Agtmaal. Sterkte-zwakte-analyse als hulpmiddel bij de regionale beleidsvorming. Vakgroep OK.

H. Coppens, Production control for the galvanic department, vakgroep ORS. G. van oalfsen. Provinciale milieuplanning, Vakgroep OK. T.A.l.M. Dassen, Voorstellen voor de ordening van de onderzoeksfunktie binnen de gemeente Maastricht, Vakgroep OK. K. Dekker, Strategievorming In de banketbakkerij, Vakgroep OK. CA van den ooel en A.JK leeuwen, Het opzetten en Invoeren van een kwaliteltsbeheersingssysteem, Vakgroep OK. W.AAM. Demmers, Kosteneffekten oudbouw-nieuwbouw, Vakgroep KBS. G.J.T. van Dommelen, Een (R&O)+ groep. Gevolgen voor de produktivlteit van de gereedschapwerk-plaatsen ten aanzien van reparatie en onderhoud, Vakgroep TPS. W.A. Endhoven, Patientenstromen in een psychiatrlsch ziekenhuls, Vakgroep OK. P. van Elswijk, De ekonomie van humane arbeid, Vakgroep OS. N.M.P. v.d. Eynden, Marketing v~~r middelgrote en kleine bedrijven uit de metaalproduktenen machine-industrie, Vakgroep BE. H.J. van Geijn, Ontkoppeld bouwen, Een nieuwe benadering van het bouwproces, Vakgroep OK. M.J.E. Goossens, Onderzoek en voorstellen ten behoeve van de ontwikkeling van een markt-strategie, Vakgroep OK.

P.J.l.M. van Amelsvoort. Samen werken aan sam en werking. Vakgroep OS.

P.J.M. van de Griendt, Produktiebesturingssysteem voor de tachtiger jaren bij OAF speciale produkten, Vakgroep KBS.

R.PA Andriessen, Beheersingssysteem goederenstroom. Magazijn en expeditie Philips Nederland B.v., Vakgroep OK.

C.P. de Haas, Het be'invloeden van de storingskans en storingsgevoeligheld in een bouw-proces, Vakgroep OS.

MAG. Bocxe, Planning en organisatie van de melkaanvoer. Vakgroep ORS. V.J.A.G. van den Bogaard, Financiale strategie DOVRE N.V., Vakgroep BE.

J.S. de Haas, Onderzoek naar de behoeften aan een management training centrum voor leidinggevenden In de Surinaamse industrle, Vakgroep TPS.

W.J.M. Bongers, Analyse en organisatie van het planningsgebeuren rond OK en verpleging, Vakgroep KBS.

H. Haesen, Funktioneelont Industrie-analyse van de offshore boorindustrie en de constructie-industrle van Noordzee-platforms, Vakgroep BE.

M.A.C.M. v.d. Broek, De kwaliteitskosten van een papierfabriek, Vakgroep OK. 46

A.J.M. Jochems, Robotisering van produktiesituaties, Vakgroep BE.

teem voor de verbruikersartikelen divisie van Ahrend, Vakgroep OK.

P.P. Kleynen, De conjunctuurenquete van het centraal planbureau, Vakgroep ORS.

A.F. Simonis, Marketingplanning voor van Aarsen Machinefabriek BV, Vakgroep BE.

C.P. Klokman, Automatisering van marketing desk research bij DAF-Trucks, Vakgroep BISA.

FAM. Spijkers, Evaluatie van het strategisch planningsproces van het facilitair bedrijf van de Nederlandse Omroep Stichting, Vakgroep OK.

FAA. Koreman, Direktoraat-Generaal Scheepvaart en maritieme zaken. Een organisatie tussen wal en schip, Vakgroep OK.

T.A.F. Sprenkels, Strategische marketingplanning voor de transport firma Harry Vos, Vakgroep BE.

C.B. Leeftink, Kostenproblematiek in een after sales service organisatie voor consument-artikelen, Vakgroep BE.

P. Smith, Programma van wensen voor een produktclassificatiesysteem voor de ontwikkelingsafdelingen van DAF, Vakgroep TPS.

H.H.A. Maduro, Een onderzoek naar het verband tussen de organisatie van de gemeente en het verloop van het bestemmingsplanproces naar aanleiding van het ODRP-rapport "Bedrijfsveiligheid Ruimtelijke Ordening", Vakgroep OK.

H. Stoop, Een database-formulering voor matrixgeneratie bij lineaire programmering, Vakgroep ORS.

E.H.J. van der Meulen, Amro en venture capital, Vakgroep BE. RA de Moor, Hanteren van aanloop onzekerheid binnen MRP-copics, Vakgroep KBS. R.M.J. Niens, De systematische indeling van reservedelen in voorraadbeheersings-categorieen, Vakgroep KBS. R. Oei, Het integreren van twee informatiesysteemontwikkelingsmethoden, Vakgroep BISA. J.L.W. van Olphen, Het ontwikkelen van een geintegreerde strategische planningsen begrotingsprocedure voor Numan-Blikemba NV te Amsterdam, Vakgroep OK. N. van Os, De reorganisatie van Fischel B.V., Vakgroep OK.

B.

P~r,

Indicateurs de performance -MRP

a la CEMA, Vakgroep KBS.

F. Stuijt, Cemsto BV en marketing, Vakgroep BE. J.J.H. Theelen, Afstandsverwarming in de glastuinbouw? Vakgroep TPS. GW.M. Vanlier, Een signaleringssysteem voor middelenen kleinbedrijf, Vakgroep BE. A.M. van Vark, MRP/COPICS/PLAMOS. De noodzaak van kapaciteitsplanning naast materiaal-planning, Vakgroep BISA. F. Verschuur, Het ontwerpen van produktiemiddelen. Een onderzoek naar de knelpunten in ontwerpprocessen, de mogelijke oorzaken daarvan en de consequenties van de produktieorganisatie. MW.M. de Vrind, Ontwerp van een kwaliteits-controleen evaluatie-systeem voor een ontwerpafdeling, Vakgroep OK. A.M. v.d. Wakker, Introduktie van manufacturing resource planning bij de apparatensektor van Hoekloos, Vakgroep KBS.

T.T.M. Postel, Voorraaden produktiebeheersing bij Darley BV, Vakgroep KBS.

E.A. Walles, Goederenstroombeheersing in een multiproduktsituatie, VakgroepORS.

Th. v.d. Put, Onderzoek naar kansen en bedreigingen voor een leverancier in de markt voor Centrale Antenne Inrichtingen, Vakgroep BE.

H. Wennekes, Formatie-ontwikkeling bij een bank, Vakgroep OK.

W.F. Rietveld, Hulpmiddelen bij de beknopte analyse van kleine detailhandelsondernemingen, Vakgroep OK. T.P.M. van Rooij, Materiaalstroombesturing bij Wilma Bouwonderneming Zuid BV, Vakgroep OK. W.F.M. de Rooij, Budgettering van manuren bij een diffusieafdeling, Vakgroep BE. R. Savelsberg, Branchgerichte marketingplannen als marketinginstrumenten gebruikt in de distributie van micro computer, Vakgroep BE. C.JA Schafer, Louwers Hapert BV Glastechniek en laboratiumbenodigdheden, . Vakgroep BE. PAM. Scheel, Investeren; een kijkje achter de schermen, Vakgroep OK. M.J. van Schuppen, Vooronderzoek t.b.v. het opzetten van een marketing infosys-

47

GAM. v.d. Wiel, Het experimentele kanbansysteem bij Volvo-Car produktie Born BV, Vakgroep KBS. C.G.L van Wijnen, Het vervangingsprobleem van PIT -voertuigen, Vakgroep ORS. C.J. van der Zouwen, Een onderzoek naat de toepassingsmogelijkheden van patroonherkenning in het algemeen en bij het vervaardigen en verwerken vanfineer in het bijzonder, Vakgroep BE.

Ergonomische experimenten aan een processimulator bij de Afdeling der Bedrijfskunde.

48

2.3. Onderafdeling der Wiskunde en Informatica 2.3.1. Onderzoekbeleid Het onderzoek in de onderafdeling der Wiskunde en Informatica bevat twee componenten, namelijk - het onderzoek waartoe de onderafdeling zelf, om uiteenlopende redenen, het initiatief heeft genomen; - het service-onderzoek, uitgevoerd naar aanleiding van vragen van buiten de onderafdeling, met name in mathematische fysica, mechanica, numerieke wiskunde, statistiek, operations research en informatica. De tweede component, die het directe maatschappelijke belang van wiskunde onderstreept, past slecht in de in 1982 ingevoerde financieringsstructuur. Van nature is deze component aangewezen op 3e geldstroomfinanciering. Daar zulk onderzoek even wei vOor een deel op ad hoc basis verricht wordt, in onderdelen die afzonderlijk meestel geen grote omvang hebben en vaak aan afdelingen der THE worden toegeleverd, is contractresaerch hier minder algemeen toepasbaar. Met betrekking tot de eerste component heeft de onderafdeling, voor zover het de wiskunde betreft en met het oog op de aan te melden programma's voor voorwaardelijke financiering, in het najaar van 1982 de aandachtsgebieden opnieuw vastgesteld, te weten Toepassingsgerichte analyse, Besliskunde, Discrete wiskunde, Kwantitatieve systeemtheorie. Globaal kenmerk van deze gebieden binnen de wiskunde is dat ze herkenbaar, zij het niet altijd onmiddellijk, op toepassing gericht zijn (of gericht kunnen worden). Dit is bij de programma's en projecten terug te vinden in geformaliseerde samenwerkingsverbanden, in met andere afdelingen gecombineerd opgevoerde projecten, en in de informele wetenschappelijke contacten tussen beoefenaren der natuur- en technische wetenschappen en wiskundigen. Tot de factoren die differentierend werken ten opzichte van het onderzoek aan andere Technische Hogescholen behoren de al genoemde lokale contacten (met specifieke vragen), de expertise en belangstelling der plaatselijke wiskundigen en de vrijwel onuitputtelijke omvang der genoemde gebieden; ten opzichte van het onderzoek dat aan universiteiten wordt verricht, geldt voor de wiskunde dat daar accenten worden gelegd op een aantal meer fundamentele ("zuivere") gebieden, die bij de Technisch Hogescholen niet of in veel mindere mate worden bestudeerd. Het zo beschreven profiel sluit aan bij opvattingen die in de onderafdeling sedert 1957 bestaan; maar er is van een verschuiving sprake, die samenhangt met de ontwikkeling in de afgelopen halve eeuw. Toepassingsgerichte analyse bestaat sedert Newton, de andere gebieden zijn gegroeid met de problemen die door technologie en bedrijfsvoering meer recent zijn gegenereerd. Ook met betrekking tot de Informatica zijn er binnen de onderafdelingen duidelijke aandachtsgebieden aanwezig. De Sectie Informatica van de Academische Raad heeft in een rapport (ARS1331 d.d. 18 december 1981) een landelijke taakverdeling aangegeven die voorshands (ook bij de minister) acceptatie geniel In overeenstemming met dit rapport beweegt de onderafdeling zich op de volgende onderzoeksgebieden: Wiskunde van het programmeren, Theorie der parallelle berekeningen en Theorie van informatiesystemen. Op een aantal gebieden is er een duidelijke interactie tussen het informaticaen het wiskunde-onderzoek, o.a. tot uitdrukking komend in gezamelijke VF-programma's.

het wetenschappelijk gebeuren de wensen van de vakgroepen tegen elkaar afweegt en prioriteiten aangeeft, een grote rol. De flexibiliteit wordt mede verhoogd omdat bij de prioriteitsstelling geen rekening behoeft te worden gehouden met de continuiteit in verband met eventuele investeringen in materiele middelen, daar deze voor het onderzoek op de gebieden wiskunde en informatica van ondergeschikt be lang zijn.

De instellingsbe/eidsruimte Vanuit de instellingsbeleidsruimte werden in 1983 twee tijdelijje formatieplaatsen aan de onderafdeling der Wiskunde en Informatie toegekend ter ondersteuning van het onderzoek in de werkgroep "Foutencorrigerende codes" en in de werkgroep "Beslissingsondersteunende systemen en modellen".

Maatschappelijke dienstverlening Diverse leden van de onderafdeling hebben activiteiten die relevant zijn als maatschappelijke dienstverlening. Hiertoe kan gerekend worden het verrichten van contract onderzoek/werk voor derden, het geven van wetenschappelijke adviezen aan profit en non-profit organisaties, het bijdragen aan het werk van wetenschappelijke commissies, het mede leiding geven aan vakverenigingen en werkgemeenschappen, het refereren van aangeboden manuscripten vOor wetenschappelijke tijdschriften en het reviewen van verschenen tijdschriftartikelen en boeken.

De ingezette onderzoekcapaciteit De kwantitatieve gegevens met betrekking tot de ingezette onderzoekcapaciteit zijn tot stand gekomen via eigen schatting van de onderzoekers van de tijd door hen aan onderzoek besteed. Het aantal manjaren wp aan onderzoek besteed bedraagt 40% van het teitelijk beschikbare aantal manjaren wp.

Samenwerkingen Deze zijn in de bijdrage van de vakgroepen vermeld.

Dwarsinventarisatie In het kader van de dwarsinventarisatie kunnen de vakgebieden Besturingstechnologie en Biomedische Gezondheidstechniek genoemd worden. Voor de volledigheid dienen hier tevens de informatica en de connecties van de wiskunde hiermee vermeld worden.

Wetenschappelijke onderscheidingen Aan prof. dr. EW. Dijkstra is in januari 1983 de "Computer Pioneer Award" uitgereikt door de IEEE Computer Society.

2.3.2. Kwantitatleve samenvatting Opmerking m.b.t. de rubriek "Overige Vakpub/icaties"

Kwaliteitsbewaking van het onderzoek De kwaliteit van het onderzoek krijgt speciale aandacht van de Commissie voor de Wetenschapsbeoefening bij de behandeling van de onderzoekplannen, zowel voor het 1e geldstroom onderzoek in het algemeen als het VF-onderzoek in het bijzonder. Daarbij speelt de "past performance", nl. de acceptatie door gerenOmmeerde nationale en internationale tijdschriften van wetenschappelijke publicaties, een grote rol. Met betrekking tot het VF-onderzoek wordt tevens via de externe beoordeling een uitspraak over de kwaliteit van dit onderzoek gedaan.

De in deze rubriek opgenomen geschriften bevatten een verhandeling m.b.t. het betreffende onderwerp. gericht op vakgenoten. In deze zg. "memoranda" worden onderzoeksresultaten gemeld, vaak betrekking hebbend op een onderdeel van meer omvattend onderzoek en van zodanig belang dat snelle bekendmaking binnen een beperkte kring van vakgenoten wenselijk is. (Een "memorandum" is verkrijgbaar bij de schrijver.)

Beschrijving VF-programma VF-programma: S1ruktuur en organisatie van complexe systemen (Identificatienummer: 135)

De onderafdelingsbeleidsruimte De onderafdelingsbeleidsruimte, bestaande uit een twaalftal formatieplaatsen, te bezetten door medewerkers met een langdurig tijdelijk dienstverband (LTD-plaatsen). waarborgt een zekere flexibiliteit m.b.t. ondersteuning van het onderzoek op de verschillende deelgebieden van de vakgebieden wiskunde en informatica. In de toewijzing van de LTD-plaatsen speelt het advies van de Commissie voOr de Wetenschapbeoefening, die vanuit haar visie op

49

Thema: planning en besturing van complexe organisaties met behulp van wiskundige methoden (ZWO-NABScode: P 160, N 083) Deelprojecten: Netwerkstrukturen in lineaire optimaliseringsmodell en. Onderzocht wordt of zogenaamde procesnetwerkstrukturen benut kunnen worden om het numeriek oplossen van grote lineaire optimaliseringsproblemen wezenlijk te versnellen. Prestatie-evaluatie van informatieverwerkende systemen door mid del van wachtrijmodellen. Hierbij wordt gepoogd een plan-

ningsmethodiek te ontwikkelen voor de prestatie-evaluatie van informatieverwerkende systemen ten behoeve van planning en besturing van dergelijke systemen. Thema: ontwerp van informatieverwerkende system en met behulp van wiskundige methoden. Deelproject Parallelle berekeningen en VLSI-ontwerp. Een theorie

wordt ontwikkeld voor programma's die parallelle berekeningen uitdrukken. Een zinvolle abstraktie van het VLSI-medium wordt formeel gedefinieerd. De bestudering van de problemen rond de implementatie van dergelijke programma's als VLSI-schakelingen moet uiteindelijk leiden tot de realisering van een zg. silicon compiler.

ZWO-NABS code WSKI1 WSKI2 WSKI3 WSKI4

P 130, P 190, P 170,

P 120, P 140,

P 110, P 130, P 140, P 170,

P 160,

P 140, P 200 P 110

N10 NOn, NOB3,

N025, N025, N043, N076,

P 150

N 10 N 10 N 10

Non,

Tabel1 Kwantitatief overzicht voorwaardelijk gefinancierd onderzoek 1983 (per VF-programma een afzonderlijke tabel) Titel VF-programma:

Identificatienummer: 135

Structuur en organisatie van complexe systemen

ZWO-NABS code: P 160, P 170 - NOn, N083

Onderzoekinspanning (mensjaar wp per geldstroom)

wetenschappelijke output

WP 1 v/t

WP2v/t WP 3v/t

wp

nwp

dissertaties

abr

ovWP totaal v.d. vak- 1e geldgroep stroom

tot.

tot.

I

WSKI3 WSKI4

-/0.8 -/0.7

0.5/0.8 1.2/-

0.5/1.6 1.2/0.7

2.1 1.9

0.2

Totaal

-/1.5

1.7/0.8

1.7/2.3

~O

cbr

vakgroep

0.2

III

ov. wet. publ.

ov.vak publ.

4 4

12

1

11

2

1

8

23

2

II

afstudeer rapporten

WSKI 3: vakgroep 3, Kansrekening. statistiek, operations research en systeemtheorie. WSKI 4: vakgroep 4, Informatica.

Tabel2 Kwantitatief overzicht per (o)afdeling, gerubriceerd naar vakgroep Vakgroep

Onderzoekinspanning (in mensjaar w.p.)

1e geldstroom

c.b.r. (v It)

WSKI1

-/0.3

WSKI2 WSKI3

-/0.8

WSKI4 Totaal WSKI WSKI WSKI WSKI

-/1.1

a.b.r.

(v/t)



overig totaal (v It) w.p. van 1e geldvakgr. stroom (v/t)

(v/t)

Overige Overige Octrooien weten- yak pub!, sch. pub!,

DissertaUes

I

II

Afstudeer rapporten

III

-/2.1

6.4/-

8.8

-/0.4

9.2

2

21

7

3

-/0.9

4.1/0.6

5.6

-/0.6

6.2

1

17

9

7

-/2.0

4.5/0.3

7.6

-/0.6

-/1.7

9.9

2

17

15

7

-/0.6

4.0/0.5

5.1

-/0.7

-/1.0

6.8

6

15

3

19.0/1.4 27.1

-/2.3

-/2.7

32.1

61

46

20

-/5.6

5

1: vakgroep 1, Analyse, discrete wiskunde, algebra en logica.

2: vakgroep 2, Toegepaste analyse, mathematische fysics, numerieke wiskunde en mechanics. 3: vakgroep 3, Kansrekening, statistiek, operations research en systeemtheorie. 4: vakgroep 4, Informatica.

De hier genoemde aandachtsgebieden van de vakgroepen zijn als bundeling van onderzoek op te vatten. Thematabel vervalt hiermee. 50

Vakgroep toegepaste analyse, mathemalische fysica, numerieke wiskunde en mechanica (WSKI 2)

Tabel3 Derde geldstroom in 1983 (globa/e indicatie)

1.

Onderzoek

Omzet 3e geldstroom Contractresearch Maatschappelijke dienstverlening

+ Totaal

Bewerkte thema's reeds bestaand: Mathematische fysica: ConstiMieve theorieen uit de mathematische fysica, met name op het gebied van continuumsmechanica, thermodynamica en elektromagneto-mechanische interactie.

kf243 kf .......... kf243

Personele kosten als percentage van totale kosten

84%

!il

2.

Glebale indicatie van 'derden' (contractpartners. resp. instanties aan wie maatschappelijke diensten werden verleend) Derden

Bedrag (kf) ,

Min. Economische Zaken Min. Voishuisvesting - A.O. Overige Minist (evt te specificeren Rijkdiensten Provinciale instellingen Gemeentelijke instellingen Universiteiten/Hogescholen Particuliere non-profit organisaties Bedrijfsleven Andere

156

Differentiaalvergelijkingen: Functionaalanalyse en theorie van gewone en partiele differentiaalvergelijkingen, gericht op toepassing in mathematische fysica, systeemtheorie en numerieke wiskunde. Numerieke algebra: Studie van grootschalige numerieke uitvoering van algebra'lsche processen; aandacht voor efficiency en voor het beheersen van het effect van afrondfouten.

O&W

Approximatietheorie: Onderzoek naar de graad van benadering van positieve lineaire operatoren met behulp van kanstheoretische methoden; spline approximatie. Service: Kortlopend onderzoek naar aanleiding van vragen op het gebied van in de vakgroep vertegenwoordigde disciplines; met name op het gebied van de mechanica, de toegepaste analyse. de numerieke wiskunde en de numerieke programmatuur.

87

+ Totaal

Randwaardeproblemen: Analytische en numerieke behandeling van randvoorwaardeproblemen afkomstig uit een fysische context, met name op het gebied van mechanica, diffractietheorie en elektromagnetisme.


243

V~~r

3.

Personeel in 1983 ten laste van derden: WP (mj) (o)afd.2.7

NWP (mj)

s.a,e.

de thema's Randwaardeproblemen en Numerieke Algebra: een werkgroep ex art. 18 WUB met de vakgroep Kansrekening, statistiek, operations research en systeemtheorie en de vakgroep Informatica van de onderafdeling der Wiskunde en Informatica. de vakgroep Systeemen regeltechniek van de afdeling der Technische Natuurkunde en de vakgroep Meten en regelen van de afdeling der Elektrotechniek van de THE (werkgroep "Kwantitatieve systeemtheorie en -techniek").

2.3.3. BIJdrage van de Vakgroepen Vakgroep analyse, discrete wiskunde, algebra en logica(WSKl1)

Vakgroep Kansrekening, statistiek, operations research en systeemtheorie (WSKI 3)

Onderzoek

Onderzoek

Bewerkte thema's reeds bestaand: Analyse: Zowel reele analyse (integratietheorietm) als complexe analyse; daarnaast funktionaalanalyse i.h.b. spektrale theorie in Banach-algebra's en onderzoek aan bepaalde ruileconomieen.

VF-programma

Discrete wiskunde: a. Constructietechnieken (inclusief non-existentieresultaten) voor bolstapelingen. diverse soorten grafen Lh.b. sterk reguliere grafen, partiele meetkundes en voor klassen foutenverbeterende codes. b. Coderingstheorie i.h.b. convolutiecodes. Logica: Wiskundige taal (Automath-talen, WOT), semantiek van computerprogramma's recursiviteit en uitvoerbaarheid van berekeningen, mathematisch-Iogische grondslagen voor data bases.

Een aanvang werd gemaakt met het VF-programma "Struktuur en organisatie van complexe systemen", Lh.b. planning en besturing van complexe organisatie met behulp van wiskundige methoden. In dit programma participeert ook de vakgroep Informatica van de onderafdeling der Wiskunde en Informatica van de THE. Thema's Bewerkte thema's reeds bestaand: Toegepaste statistiek: Statistische analysemethoden voor praktijkproblemen en het opzetten van experimenten.

Getaltheorie: Transcedentie en lineaire vormen. Didactiek van de wiskunde: Curriculumontwikkeling o.m. van het vak informatica in het hoger beroepsonderwijs. Samenwerkingsverbanden Voor thema Discrete wiskunde (coderingstheorie): een werkgroep ex art 18 WUB met de vakgroep Telecommunicatie van de afdeling der Elektrotechniek van de THE (werkgroep "Foutencorrigerende codes"). .

51

Theoretische kansrekening: Analytische eigenschappen van kansverdelingen en hun getransformeerden; enkele speciale Markov-processen. Toegepaste kansrekening: Beslissingsprocessen met een overheersend stochastisch en/of dynamisch karakter. Optimaliseringsmethoden: Beslissingsprocessen met een overheersend deterministisch karakter. Ontwikkeling van applicatieprogrammatuur op het gebied van wiskundige optimalisering.

Systeemtheorie: Het optimaal regelen van techniscl1e en bedrijfsvoeringssysternen. Wiskundige economie: Onevenwichtigheid en allocatiemechanismen. Bewerkt thema, nieuw: Wiskunde en samenleving. De rol van de wiskunde in de samenleving.

met de vakgroep Toegepaste analyse, mathematische {ysica, numerieke wiskunde en mechanica en de vakgroep Kansrekening, statistiek, operations research en systeemtheorie van de onderafdeling der Wiskunde en Informatica, de vakgroep Systeem- en regeltechniek van de afdeling der Technische Natuurkunde en de vakgroep Meten en regelen van de afdeling der elektrotechniek van de THE (werkgroep "Kwantitatieve systeemtheorie en -techniek")


2.3.4. Wetenschappelijke output

Voor thema Toegepaste kansrekening: een werkgroep ex art. 18 WUB met de vakgroep Operationele research en statistiek en de vakgroep Kwantitatieve beheersingssystemen van de afdeling der Bedrijfskunde van de THE en de vakgroep Methoden en technieken van de interuniversitaire interfaculteit Bedrijfskunde te Delft (werkgroep "Beslissingsondersteunende systemen en modellen").

Wetenschappelijke output van het voorwaardelijk gefinancierde onderzoek

V~~r

de thema's Optimaliseringsmethoden, Systeemtheorie en Wiskundige economie: een werkgroep ex art. 18 WUB met de vakgroep Aigemene en bedrijfseconometrie en de vakgroep Besliskundige, statistische en wiskundige methoden van de subfaculteit Econometrie van de KHT (werkgroep "Econometrie en wiskunde") Voor de thema's Toegepaste statistiek, Optimaliseringsmethoden en Systeemtheorie: een werkgroep ex art. 18 WUB met de vakgroep Toegepaste analyse, mathematische {ystca, numerieke wiskunde en mechanica en de vakgroep Informatica van de onderafdeling der Wiskunde en Informatica, de vakgroep Systeem-/en regeltechniek van de afdeling der Technische Natuurkunde en de vakgroep Meten en regelen van de Elektrotechniek van de THE (werkgroep "Kwantitatieve systeemtheorie en -techniek"). Voor het thema Systeemtheorie: een werkgroep ex art. 18 WUB met de vakgroep Bestuurlijke informatiesystemen en automatisering van de afdeling der Bedrijfskunde van de THE (werkgroep "System development environments"). V~~r

het thema Wiskundige economie: een werkgroep ex art. 18 WUB met de vakgroep Economie van de onderafdeling der Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen van de THE (werkgroep "Modellen econometrie").

VF-programma: Struktuuf en organisatie Itan complexe systemen (Id.nr. 135) Thema: planning en bestudering van comp/exe organisaties met behulp Itan wiskundige methoden (P 160 - N 083). Overige wetenschappelijke publikaties

J.F. Benders, J.A.E.E. van Nunen, A property of assignment type mixed integer linear programming problems. Operations Research Letters2 (1983), 47-52. (WSKI 3) J.F. Benders, A.J.M. Beulens, J.A.E.E. van Nunen, Operations Research optimaliseert activiteiten. In: Groot Vademecum voor bezuiniging en besparing; red. W.v.d.Wolk, Haarlem, De Toorts. 1983; 5.015.18. (WSKI3) J.F. Benders, WKM. Keulemans, J.A.E.E. van Nunen, G.Stolk. Een op lineaire programmering gebaseerd decision-support systeem voor locatie-allocatieplanning. In: Kwantitatieve methoden in het Management; red. C.B. Tilanus, O.B. de Geus en J.K. Lenstra; Utrecht, Het Spektrum, 1983 (Aula-paperback 69); 42-49. (WSKI 3) J.van der Wal. J.Wessels. De formulering van een Markov beslissingsprobleem als procesnetwerk. Kwantitatieve Methoden 11 (1983),99-108. (WSKI3) Overige vakpublikaties

Voor het thema Wiskunde en samenleving: een werkgroep ex art. 18 WUB met de vakgroepen Sociologie en Filosofie van de onderafdeling der Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen van de THE (werkgroep "Wiskunde en samenleving").

J.F. Benders. On using the linear programming relaxation of assignment type mixed integer problems, september 1983. (WSKI3)

Vakgroep Informatica (WSKI 4)

J.B.M. van Doremalen. The design of a system with two parallel queues and one-way overflow, januari 1983. (WSKI 3)

J.F.Benders. On solving assignment type mixed integer linear programming problems within decision support systems, september 1983. (WSKI 3)

Onderzoek VF-programma

J.B.M. van Doremalen. A mean value approach for M/G/1 priority queues, april 1983. (WSKI3)

Een aanvang werd gemaakt met het VF-programma "Struktuur en organisatie van complexe systemen", th.b. ontwerp van informatieverwerkende systemen met behulp van wiskunde methoden. In dit programma participeert ook de vakgroep Kansrekening, statistiek, operations research en systeemtheorie van ~e onderafdeling der Wiskunde en Informatica van de THE.

J.B.M. van Doremalen. Mean value analysis in multichain queueing networks: am interative approximation, oktober 1983. (WSKI 3)

Thema's

J.B.M. van Doremalen, J.wessels. An iterative approximation for closed queueing networks with two-phase servers, juni 1983. (WSKI

Bewerkte thema's reeds bestaand: Programmeermethodologie: Ontwikkeling, met behulp van wiskundige technieken, van het "programmeren" tot een wetenschappelijke discipline. Paralle"e programma's: Ontwerpen van paralle"e programma's. Onderzoek naar mogelijkheden tot realisatie als VLSI-componenten ("chips"). Informatiesystemen: Realisatie van efiiciente berekeningssystemen (voor o.a. eindige elementenmethoden) en ontwerp van beschrijvings- en manipulatiemogelijkheden voor data bases. Samenwerkingsverbanden

Voor het thema Informatiesystemen: een werkgroep ex art. 18 WUB 52

J.B.M. van Doramalen, J.van der Wal. A mean value approach for a single server queue where part of the work can be performed during an idle period, april 1983. (WSKI3)

3)

.I.B.M. van Doremalen. J.Wessels. Iterative approximations for networks queues, november 1983. (WSKI 3) I.Maros. PURE, a simplex oriented solution program for pure network flow optimization problems, november 1983. (WSKI 3) I.Maros. MARSON, a simplex oriented solution program for LPembedded network optimization problems. november 1983. (WSKI 3)

J. van der Wal. On CP-utilization and processing times in an exponential CP-Terminal system, juni 1983. (WSKI 3) J.Wessels. On the use of iterative approximation in queueing networks; with simple applications, september 1983. (WSKI 3)

Thema: antwerp van informatieverwerkende systemen met behulp van wiskundige methoden (P 170 - N 077)

J.T.Udding. Signalling sets in self-timed compositions. Bristol, maart 1983. (WSKI 4)

Dissertaties

J.T.Udding. Trace theory and speed-independent systems. St.Louis, november 1983. (WSKI 4)

J.L.A. van de Snepscheut. Trace theory and VLSI design. Eindhoven, Technische Hogeschool, 1983. (WSKI4)

Afstudeerrapporten

Overige wetenschappelijke publikatiel$

J.Ebergen. Trace theory and self-timed systems, april 1983. (WSKI 4)

M.Rem. Partially ordered computations, with applications to VLSIdesign. In: Foundations of Computer Science IV, part 2; ed.by J.W. de Bakker and J.van Leeuwen. Amsterdam, Mathem. Centre, 1983 (MC Tract; 159; 1-44. (WSKI4)

M.L.P.van Lierop. Structured layout construction, februari 1983. (WSKI4)

M.Rem. On the design of restoring logic circuitry. In: VLSI Architecture; ed.by Randell and P.C. Treleaven. London, Prentice-Hall, 1983, 196-2D4.(WSKI4) .

Wetenschappelljke output van hel anders dan voor· waardelijk gefinancierde onderzoek

M.Rem, J.L.A. van de Snepscheut, J.T. Udding. Trace theory and the definition of hierarchical components. In: Third Caltech Conference on VLSI; ed. by R.Bryant. Rochville, Computer SCience Press, 1983, 225-239. (WSKI 4) J.L.A. van de Snepscheut. Deriving circuits from programs. In: Third Caltech Conference on VLSI; ed.by R.Bryant. Rochville, Computer Science Press, 1983,241-256. (WSKI4)

WSKI1 Dissertaties A.Blokhuis. Few-distance sets. Eindhoven, Technische Hogeschool, 1983. HAWilbrink. Characterization theorems in finite geometry. Eindhoven, Technische Hogeschool, 1983.

Overige vakpublikaties Overige wetenschappelijke publikaties R.H. Mak. Optimization of programmable logic arrays, november 1983. (WSKI 4) M.Rem, A.J. Martin. A presentation of the Fibonacci algorithm november 1983. (WSKI 4)

H.Bart. L.G.Kroon. An indicator for Wiener-Hopf integral equations with invertible analytiC symbol. Integral Equations and Operator Theory 6 (1983), 1-20.

M.Rem, M.C.Chen. Deadlock-freedom in resource contentions, december 1983. (WSKI 4)

N.G.de Bruijn. The lagrange-Good inversion formula, and its applications to integral equations. J.Math. Anal. Appl. 92 (1983), 397-409.

J.T.Udding. The saddleback search revisited, februari 1983. (WSKI 4)

N.G.de Bruijn. Sorting arrays by means of swaps. Proc. KNAW Amsterdam Ser. A 86 (= Indag. Math. 45) (1983),125-132.

J.T.Udding. The use of signalling sets in self-timed compositions, maart 1983. (WSKI 4)

N.G.de Bruijn. A sorting machine. Proc. KNAW Amsterdam Ser. A86 (= Indag. Math. 45) (1983),133-138.

J.T.Udding. The longest smooth segment of a sequence, mei 1983. (WSKI4)

N.G.de Bruijn. Computers in het onderwijs. Inleiding Europe Software 1983. Jaarbeurs Utrecht, 17 mei 1983. Euclides 59 (1983/84), 87-91.

J.T.Udding. On recursively defined sets of traces, juni 1983. (WSKI 4) J.T.Udding. U-trees, juli 1983. (WSKI4) J.T. Udding. Independent alphabets in speed-independent tracestructures, october 1983 (WSK/4). J.T.Udding. Composition of components via independent alphabets, november 1983. (WSKI 4) J.T. Udding. A summary of a three months' stay in StLouis, december 1983. (WSKI 4)

A.Bijlsma. A note on elliptic functions and approximation byalgebraic numbers of bounded degree. Ann. Fac. Sci. Toulouse (5) 5 (1983), 39-42. P.L.Cijsouw. A.Korlaar, R.Tijdeman. Appendix to "Diophantine equations" In: Computational methods in number theory; ed. by H.W.Lenstra and R.Tijdeman.Amsterdam, Mathem. Centre, 1982 (MC-Tract; 154,155),354-363. (verschenen in 1983) J.Koekoek. A note on G'(o). Nieuw archief voor Wiskunde (IV), 1 (1983), 75-77. J.H. van Unt, R.D. Baker, R.M. Wilson. On the Preparata and Goethals codes. IEEE Trans. on Inf. Theory IT-29 (1983), 342-345.

Overige publikaties J.H.van Lint. Cryptografie.lnformatie 25g (1983), 47-51.

De vo/gende voordrachten werden gehouden M.Rem. Trace theory and the design of concurrent computations. Utrecht, november 1983. (WSKI 4) M.Rem. Trace theory and the definition of hierarchical components. Pasadena, maart 1984. (WSKI 4) J.L.A.van de Snepscheut. Trace theory and the definition of hierarchical components and deriving circuits from programs. Pasadena, maart 1983. (WSKI 4) J.L.A.van de Snepscheut. De rol van trace-theorie bij het programmeren. Groningen, juni 1983. Amsterdam, oktover 1983. (WSKI4) J.LAvan de Snepscheut. Trace-theorie en VLSI-ontwerp. Eindhoven, september 1983. (WSKI 4) 53

J.H.van Lint. Public key cryptography. Nieuw archief voor wiskunde (IV) 1 (1983), 259-269. R.P.Nederpelt Signaalwoorden in bewijstaal. Nieuw archief voor Wiskunde 70 (1983),152-169. R.P.Nederpelt. Sentences in the language of reasoning J.Math. Ed. in Sc. and Techn. 14 (1983), 225-232. KAPost. Regelmatige veelhoeken met rationale hoekpunten. Rationale hoeken met een rationale cosinus. Euclides 58 (1982-1983), 370-373. KAPost en L.G.T.M.Ligtenberg. Coding strategies for the binary multiplying channel in the discrete case. In: Proc. Fourth Symposium on Information Theory in the Benelux; ed. by E.C. van der Meulen. Leuven, Acco, 1983; 163-170.

KA.Post. On some problems of embracement in spacell(=>roc. KNAW Amsterdam Ser. A 86 (1983),243-247. A.Neumaier, J.J.Seidel. Discrete hyperbolic geometry. Ctlmbinatorica 3 (1983), 219-237. J.J.Seidel, A.Blokhuis, HAWilbrink. Graphs and association schemes. Eindhoven, Univ. of Technol., 1983. (EUT-report 83-WSK-02) J.J.Seidel. Delsarte's theory of association schemes. In: Proc. 3rd Czechoslovak Symp. Graph Theory (Graphs and other Combinatorial Topics); ed. by M.Fiedler. Leipzig, Teubner, 1982; 249-258. H.C.A. van Tilbarg, PAB.M.Coebergh, den Braak. A set of uniquely decodable codepairs for the 2-access binary adder channel. In: Proc. of the Fourth Symp. on Inf. Theory in the Benelux; ed.by E.C. van der Meulen. Leuven, Acco, 1983; 33-38. H.CAvan Tilborg. Upperbounds on C2 for a uniquely decodable code pair (C1, C2) for 9 two-access binary adder channel. IEEE Trans. on Inf. Theory IT-29 (1983), 386-389.

N.G.de Bruijn. Algebraic theory of Penrose's non-periodic tilings of the plane. Pasadena, maart 1983. Uncoln, maart 1983. Providence, april 1983. Cambridge, april 1983. N.G.de Bruijn. AUTOMATH (Landsdowne-Lecture). Victoria, maart 1983. N.G.de Bruiln. Computers in onderwijs. Utrecht, mei 1983. N.G.de Bruiln. Lambda calculus. Eindhoven, juni 1983. J.H.van Lint. On the minimum distance of cyclic codes. Pasadena. januari 1983. Tucson. maart 1983. Santa Barbara, april 1983. laramie. mei 1983. Montreal, december 1983. J.H.van Unt. Strongly regular graphs and partial geometries. Los Angeles, januari 1983. J.H.van Unt. What are good codes? Hayward, februari 1983. J.H.van Unt. Two proofs of the Van der Waerden conjecture. Uncoin. februari 1983.

Overige vakpublikaties H.Bart, M.A.Kaashoek. I.Gohberg. Wiener-Hopf factorization of analytic operator functions and realization, april 1983. N.G.de Bruijn. Lambda calculus with postponed substitution, mei 1983. J.w.Nienhuys. Intelligence models for the Dutch Raven data, maart 1983. • J.W.Nienhuys. Dimensieanalyse door een wiskundige bril met onderwijskundige toepassingen, maart 1983.

J.H.van Lint. Non-existence theorems for strongly regular graphs. Lincoln, februari 1983. J.H.van Lint. Kerdock codes and Preparata codes. Boca Raton, februari 1983. J.H.van Lint. Coding and finite geometries. La Jolla, maart 1983. Laramie, mei 1983. London, december 1983. J.H.van Lint. On the addressing problem for loop switching. Pasadena. april 1983. J.H.van Lint. Public key cryptography. Pasadena, april 1983.

J.J.Seidel, A.Blokhuis. Few-distance sets in IR(base-sup)p,q(supbase), juni 1983.

J.H.van Lint. Nearly perfect codl?s. Santa Cruz, april 1983.

J.J.Seidel, A.Blokhuis. Notes on multilinear algebra, augustus 1983.

J.H.van Lint. Cryptografie. Eindhoven, april 1983.

J.J.Seidel. C.A.J.Hurkens. Conference matrices from projective planes of order 9, september 1983.

J.H.van Lint. Kerdock codes. Fort Collins, mei 1983. J.H.van Lint. Partial geometries. Warschau, augustus 1983.

Overige pub/ikaties Er verschenen een 27 -tal boekrecensies van de hand van 13 leden van het wetenschappelijk personael. De vo/gende voordrachten werden gehouden H.Bart. Factorisatie van matrixfuncties, Wiener-Hopf integraalvergelijkingen en lineaire systemen. Antwerpen, februari 1983. Rotterdam, maart 1983. Edinburgh. mei/juni 1983. H.Bart. Wiener-Hopf factorization and spectral invariants of transfer functions. Brussel. maart 1983. H.Bart. Wiener-Hopf factorisatie van analytische operatorfuncties. Delft, april 1983. Tel-Aviv. juni 1983.

D.M.Mesner. A neglected theorem on the dissection of triangles. Eindhoven. november 1983. KA.Post. Coding strategies for the binary multiplying channel in the discrete case. Leuven, mei 1983. St.Jovite, september 1983. J.J.Seidel. Hypergraphs and switching classes of graphs. Parijs, januari 1983. J.J.Seidel. Harmonics and combinatoriCS. Oberwolfach, maart 1983. Gent, oktober 1983. Bielefeld. november 1983. Gottingen, november 1983. J.J.Seidel. The football. Eindhoven, april 1983. J.J.Seidel. FeW-distance sets. Rome, mei 1983.

H.Bart. Minimal factorization of rational matrices and stable invariant subspaces. Haifa. juni 1983. H.Bart. The coupling method for solving integral equations. Rehovott. juni 1983. H.Bart. Wiener-Hopf factorization and realization. Beer-Sheva, juni 1983.

H.CAvan Tilborg. A set of uniquely decodable code pairs for the 2access binary adder channel. Haasrode, mei 1983. Soch!. juni 1983. H.CAvan Tilborg. New constructions of uniquely decodable codes for the binary, two-access. erasure channel. St.Jovite, september 1983.

A.Blokhuis. Few-distance sets. Eindhoven, september 1983.

H.CAvan Tilborg. Generalizations of the BCH bound. Montreal, oktober 1983.

L.S.van Benthem Jutting. Verslag van een reis naar Polen. Eindhoven, januari 1983.

H.C.A.van Tilborg. Geheimschriften met openbare vercijfersleutels. Enschede, november 1983.

N.G.de Bruijn. Formele behandeling van bomen. Eindhoven, februari 1983.

HA Wilbrink. Het identificeren van eindige meetkunden. Eindhoven. oktober 1983.

N.G.de Bruijn. The Automath mathematics checking project. Pittsburgh, maart 1983, Uncoln. maart 1983. Providence, april 1983.

Afstudeerrapporfen G.W.Bisschop. Verbeteren van queries met behulp van logika, maart 1983.

54

LF.M.van Geste!. Computerprogramma's; hun semantiek in AUTOMATH, november 1983. J.de Graaff. Weergave en uitwerking van de ideeen van YesseninVolpin over natuurlijke getalrijen en wiskundig-Iogische bewijzen, april 1983. WSKI2

P.H.MWolkenfelt, S.Amini, Chr.T.H.Baker, P.J.van der Houwen. Stability analysis of numerical methods for Volterra integral equations with polynomial convolution kernels. J.lntegral Eqns. 5 (1983), 73-92.

Overige publikaties J.J.A.M.Brands. On the differential equation yy" + 2xy' tus 1983.

=0, augus-

Dissertaties S.J.Lvan Eijndhoven. Analyticity space, trajectory spaces and linear mapping between them. Eindhoven, Technische Hogeschool, 1983.

Overige wetenschappelijke publikaties S.T.M.Ackermans, S.J.L.van Eindhoven, F.J.LMartens. On almost commuting operators. Proc. KNAW Amsterdam Ser. A 86 (4) (1983), 385-392. J.B.Albias. Gyromagnetic phenomena in magneto-elasticity. In: The Mechanical Behaviour of Electromagnetic Solid Continua; ed. by GA Maugin. Amsterdam, North-Holland Publish. Comp., 1983, 269-273. J.Boersma, F.WWiegel. Asymptotic expansions for a remarkable class of random walks. Physica 122A (1983),334-344. F.W.Wiegel, J.Boersma. The Green function for the half-plane barrier: derivation from polymer entanglement probabilities. Physica 122A (1983),325-333. M.LGIasser, J.Boersma. Exchange energy of an electron gas of arbitrary demensionality. SIAM J. Appl. Math. 43 (1983), 535-545. V.Belevitch, J.Boersma. Some electrical problems for a torus. Philips J.Res. 38 (1983).79-137. S.J.Lvan Eijndhoven, J.de Graat. Some results on Hankel invariant distribution spaces. Proc. KNAW Amsterdam Ser. A 86 (1) (1983). 77-87. S.J.Lvan Eijndhoven, J.de Graaf, R.S.Pathak. A characterization of the spaces S(base-sup)k/k+1(sup-base) by means of holomorphic semigroups. SIAM J.of Math. An. 14 (6) (1983), (basesup)1/k+1(sup-base) 1180-1187. A.J.Geurts, P.J.den Haan. Numerical quadrature; a comparison of . available procedures at the Computer Centre of the Eindhoven University of Technology. Eindhoven Univ. of Technol., 1983. (EUTreport 83-WSK-04) J.de Graaf. A theory of generalized functions based on holomorphic semi-groups. Part A. Introduction and Survey. Proc. ,KNAW Amsterdam Ser. A 86 (4) (1983), 407-420. P.M.van Loon. Reducing a singular linear two point boundary value problem to a regular one by means of Ricatti transformations. Eindhoven Univ. of Technol., 1983. (EUT-report83-WSK-03)

S.J.L.van Eijndhoven, J.de Graaf. A mathematical interpretation of Dirac's formalism, Part A, Dirac bases in trajectory spaces, april 1983. S.J.L.van Eijndhoven, J.de Graaf. A mathemactical interpretation of Dirac's formalism, Part B, Generalized eigenfunctions in trajectory spaces, mei 1983. S.J.Lvan Eijndhoven, J.de Graaf. A measure theoretical Sobolev lemma, juni 1983. S.J.Lvan Eijndhoven, J.de Graat. Analyticity spaces subjected to perturbations with applications to Hankel invariant distribution spaces, juli 1983. J.de Graaf. A theory of generalized functions based on holomorphic semi-groups, Part B, Analyticity spaces, trajectory spaced and their pairing, mei 1983. J.de Graaf. A theory of generalized functions based on holomorphic semi-groups, Part C, Linear mappings, tensor products and Kernel theorems, mei 1983. H.G.ter Morsche, F.Schurer. Euler -splines and an extremal problem for periodic functions, juni 1983. A.A.F.van de Ven. Magnetoelastic buckling of a beam of elliptic cross-section, augustus 1983.

Overige publikaties Er verschenen een 11-tal boekrecensies van de hand van 6 leden van het wetenschappelijk personee!.

De volgende voordrachten werden gehouden J.B.Alblas. Gyromagnetic phenomena in magneto-elasticity. Parijs, juli 1983. J.Boersma. Electromagnetische problemen met betrekking tot een torus. Eindhoven, maart 1983. S.J.L.van Eijndhoven. Een wiskundige interpretatie van het Dirac formalisme. Eindhoven, april 1983. J.de Graaf. Operators on distribution spaces. Warschau, augustus 1983. GAKluitenberg. Balance equations and the entropy. Messina, juni 1983.

A.E.T.Kuiper, C.J.H.van den Brekel, J.de Groot, HW.Veltkamp. Modelling of low-pressure CVD processes. J. of the Electrochemical Society 129, 10 (1982), 2288-2291. (Verschenen in 1983)

G.A.Kluitenberg. Hidden tensorial variables as splitting operators for the strain tensor. Messina, juni 1983.

AAF.van de Ven. Magnetoelastic buckling of magnetically seturated bodies. Acta Mechanica 47 (1983), 229-246.

GAKluitenberg. The laws of Hooke, Levy, Newton and Fourier. Messina, juni 1983.

A.A.F. van de Ven. The influence of finite specimen dimensions on the magnetoelastic buckling of a cantilever. In: The Mechanical Behaviour of Electromagnetic Solid Continua; ed. by G.A. Maugin. Amsterdam, North-Holland Publish. Comp~ 1983, 421-426.

GAKluitenberg. Media without shape memory, media without viscosity, Koiter's formula, strain hardening, the Bauschinger effect. Messina, juni 1983.

P.H.M.Wolkenfelt. Modified multilag methods for Volterra functional equations. Math. Comp.161 (1983),131-152.

G.A.Kluitenberg. the Levy-Von Mises theory, the Prandtl-Reuss equation, viscoplasticity and shape memory effects. Messina, juni 1983.

P.H.M.Wolkenfelt. On the relation between the repetition factor and numerical stability of direct quadrature methods for second kind Volterra integral equations. SIAM J.Numer.Anal. 20 (1983), 1049-106.

55

GAKluitenberg. A plasticity theory based on tensorial internal variables. Catania, juni 1983. G.A.Kluitenberg. Discussion of shape memory based on a plasticity theory using tensorial internal variables. Warschau, september 1983. P.Kruszynski. Some topics in operator algebras. Eindhoven, oktober 1983.

P.M.van Loon. Hettransformeren van randvoorwaarden behorende bij een singulier lineair 2-punts randwaardeprobleem. Delft, april 1983.

J.L.de Jong. Optimaal ronden: MacCready of final glide. Thermiek 2 (1983),44-47.

P.M.van Loon. Riccati transformations in connection with BVP's and a special application. Utrecht, april 1983.

N.Linssen, P.Banens. Estimation of the radius of a circle: an example of bootstrapping. Statistics and Probability Letters 1 (1983), 307-311.

P.M.van Loon. Riccati transformations in connection with singular linear ordinary differential equations. Zurich, augustus 1983. G.W.Veltkamp. Onderzoek en implementatie van een statistisch model. Eindhoven, januari 1983. AAF.van de Ven. The influence of finite specimen dimensions on the magnetoelastic buckling of a cantilever. Parijs, juli 1983. A.A.F.van de Ven. Thermoelastische knik van een plaat Eindhoven, oktober 1883. Afstudeerrapporten

P.J.H.M.Boots. Het instationaire warmtegedrag van een halfoneindige pijpleiding met meerdere mantels en voorverwarmde productstroom, april 1983. M.B.J.van Heijst Toepassingen van de numerieke algebra in de systeemtheorie, augustus 1983. G.M.A.Rutten. Longitudinal motions of a uniform bar, juli 1983. G.H.in 't Veld. Evaluation of the mutual coupling between two identical collinear flange-mounted waveguides, augustus 1983. R.J.van der Vliet De ongelijkheid van Korn; toetsing aan enige specifieke problemen, augustus 1983. H.W.M.witiox. High-frequency diffraction of elastic waves by a plane surface, juli 1983. P.J.H.Zeestraten. Een numeriek stabiel algorithme voor de construetie van kanonieke bases, november 1983. WSKI3

F.w.Steutel. Infinite divisibility. In: Encyclopedia of Statistical Sciences, vol. 4; ed. by S.Kotz and N.L.Johnson. New York, Wiley, 1983; 114-116. F.W.Steutel, W.Vervaat, S.J.Wolfe.lntegervalued branching processes with immigration. Adv. of Appl. Prob. 15 (1983), 713-725. L.M.M. Veugen, J.van der Wal, J.wessels. The numerical exploitation of periodicity in Markov decision processes. Operations Research Spectrum 5 (9183), 97-103. J.Wessels, J.A.E.E.van Nunen. Processen uit het dageliiks leven. Euclides 58 (1982/83), 202-218. J.A.E.E.van Nunen, J.Wessels. Een decision-support systeem voor personeelsplanning. In: Kwantitatieve methoden in het management; red. C.B. Tilanus. O.B. de Gans, JKLenstra. Utrecht, Het Spectrum, 1983 (Aula 69); 280-289. M.J.G.Lenssen. J.van der Wal, J.Wessels. Markov-decision processes and ship-handling: an exercise in aggregation. In: Operations Research Proceedings 1982: ed. by W.Buhler a.o. Berlin, SpringlerVerslag, 1983, 476-482. J.J.Cobben. R.J.L.M.Rijcken, J.T.M.wijnen. A Method of assessing efficacy of renal arteriography with reference to the spaceoccupying lesion of the kidney. Diagnostic Imaging 52 (1983), 36-41. Overige vakpublikaties

J.F.Benders. On the formulation of linear programming problems of the blending type, april 1983. J.D.van der Bij, J.wessels, J.Wijngaard. On the structure of manpower planning, a contribution of simulation experiments with decomposition methods, augustus 1983.

Dissertaties

E.E.C.van Damme. Refinements of the Nash equilibrium. Eindhoven, Technische Hogeschool. 1983. AKHoekstra. Om Markov chains of finite rank. Eindhoven, Technische Hogeschool, 1983.

J.D.van der Bij, J.Wessels. On the structure of manpower planning, a contribution of simulation experiments with aggregation methods, augustus 1983. J.D.van der Blj, J.A.E.E.van Nunen, J.Wijngaard. Over structuur van personeelsplanning. een verlag van pilot-studies in een aantal organisaties, september 1983.

Overige wetenschappelijke publikaties

J.D.van der Bii, J.H.van Schuppen. Prediction of railway power demand. Automatica 19 (1983), 487-494. R.Doornbos, J.B.Diikstra. A multi sample test for the equality of coefficients of variation in normal polulations. Communications in Statistics, Simulation and Computation 12 (1983),147-158. F.Eising. Observer based 2-D filter design. IEEE Trans. on Circuits and Systems, CAS 30 (1983), 760-762.

N.Aerts,J.D.van der Bii, J.Wessels. Aspects of manpower planning at a Dutch university, an example of aggregation and decomposition methods in manpower planning, december 1983. F.Eising. A collection of numerically reliable algorithms fOf the deadbeat control problem, augustus 1983. M.LJ.Hautus. Disturbance rejection for systems over rings. Forschungsschwerpunkt "Dynamische Systeme", juni 1983. D.A.Overdijk. On a conjecture about zero's, maart 1983.

F.Eising, H.N.Linssen, H.Rietbergen. System identification from noisy measurements of inputs and outputs. Systems and Control Letters 2 (1983),348-353. J.A.J.Roufs, A.A.G.Soons, F.Eising. Some experiments on sharpness in relation to contrast bearing on electronic optical imaging. IPO Annual Progress Report 17.

D.A.Overdijk. Embedded matrices for finite Markov chains, december 1983. J.van der Wal. Note on the existence of uniformly nearly optimal stationary strategies in negative dynamic programming, januari 1983.

M.L.J.Hautus. Strong detectability and observers. Linear Albegra and its Applications 50 (1983), 353-368.

J.van der Wal. Manpower planning in a general purpose shipterminal; an iterative aggregation-dissaggregation approach, september 1983.

M.L.J.Hautus, L.M.Silverman. System structure and singular control. Linear Algebra and its Applications 50 (1983). 369-402.

J.van der Wal, J.Wessels. De formulering van een Markovbeslissingsprobleem als procesnetwerk, maart 1983.

M.L.J.Hautus, M.Heymann. Linear feedback decoupling-transfer function analysis. IEEE Trans. on Automatic Control, AC-28 (1983), 823-832.

J.wessels. Manpower planning for univeristies in The Netherlands. In: some aspects of manpower planning within the Dutch universities, september 983. J.wessels. Application of Markov-programming, september 1983.

56

J.A.E.E.van Nunen. J.Wessels. On using discrete random models within decision support systems. juni 1983.

K.E. Hinskens. Oplossingsmethoden voor routingproblemen, juli 1983.

Overige publikaties

J.Mul. Een ontwerp voor een tabellengenerator ten behoeve van een conversationeel personeelsplanningssys1eem, november 1983.

Er verschenen een 22-tal boekrecensies van de hand van 10 leden van het wetenschappelijk personeel.

A.P.F.Smeulders. Simulatie en analyse vankeuringsschema's voor pinda's. november 1983.

De volgende voordrachten werden gehouden J.F.Benders. Routing problems, Lunteren. januari 1983. J.F.Benders. Relaxation of mixed integer linear programming problems. Matrafi.ired. januari 1983. J.F.Benders. On solving network structured linear programming problems. Zaborow, mei 1983. J.D.van der Bij. Aggregation methods In manpower planning with incompletely known future demand. an example. Manheim, september 1983. J.B.M.van Doremalen. Twee paraUeUe wachtrijen met overflow. Delft. april 1983. ,1.B.M.van Doremalen. Mean value analysis in mixed multichaln queueing networks. Mannhelm. september 1983. F.Eising. The distance between a system and the set of uncontrollable systems. Beer Sheva. juni 1983. M.l.J.Hautus. Linear systems over rings (6 voordrachten). Bremen. juni 1983. M.l.J.Hautus. Disturbance rejection for systems over rings. Beer Sheva. juli 1983. H.N.Linssen. Asymptotics in ARMA-models with input error. Dundee. augustus 1983. H.N.Linssen. Bootstrapping nonlinear functional relationships a special case. Dundee, september 1983. H.N.Linssen. Fiduclele statistiek. Utrecht, oktober 1983. FW.Steutel. Integer-valued self-similar processes. Ithaca. juli 1983. F.W.Steutel. Geheelwaardige fracties (2 voordrachten). Amsterdam. oktober I november 1983.

AStein. Een statistisch onderzoek naar invloeden op stiffness van marmoleum. augustus 1983. A.L.B.Veugen-van Vroonhoven. Het schatten van de straal van een cirkel uit waargenomen coordinaten van punten op de omtrek, augustus 1983. F.S.H.M.Werrij. Een portable versie van het technisch deel van een decision support system voor de klasse van familie-georienteerde lineaire programmeringsproblemen. augustus 1983.

WSKI4 Overige wetenschappelijke publikaties J.J.van Amstel, J.A.A.M.Poirters. Aspecten van programmeertalen. Den Haag: Academic Service. 1983. E.W.Dijkstra. W.H.J.Feijen. A.J.M.van Gasteren. Derivation of a termination detection algorithm for distributed computations. Information Processing Letters 16 (1983). 217-220. A.Kaldewaij, J.van Tiel. Voortgezette wiskunde. Deel 2: Differentiaalvergelijkingen ende Laplace-transformatie. Deel 3: Vectorrekening en matrixrekening. Deel 4: Fouriertheorie en systeemtheorie. Utrecht: Bohn. Scheltema & Holkema. 1983. M.Rein. Small programming exercises 1 en 2. Science of Compo Programming 3 (1983). 217-222 en 313-319 M.Rem. Y.Choo. A fixed-time program of linear output complexity for the problem of the three vessels. Science of Compo Programming 2 (1982).133-141. (Verschenen in 1983) M.Rem. C. Mead. A notation for designing restoring logic circuitry in CMOS. Microelectronics Journal 13 (1982). 5-10. (Verschenen in 1983)

Overige vakpublikaties J.J. van Amstel. Why modules are better thans classes. mei 1983.

J.van der Wal. Manpower planning in a general purpose shlpterminal; iterative aggretation disaggregation approach. Leipzig. juni 1983. Raleigh. november 1983. Atlanta. november 1983. J.van der Wal. Approximating the limiting distribution of a finite state Markov chain. Holmdel. november 1983. New Haven. november 1983. J.van der Wal. Optimal and nearly stationary strategies in countable state total reward Markov decision processes. Orlando. november 1983. Atlanta. november 1983. JWessels. Personeelsplanning. Rotterdam, maart 1983. J.Wessels. Personeelsplanning in het hoger onderwijs. Den Haag. maart 1983. Maastricht, augustus 1983.

J.J.van Amstef. Some thoughts about types. juli 1983. W.H.J.Feijen. A programming exercise evoking evitable caseanalysis. januari 1983. W.H.J.Feijen. The Boyer-Morre majority vote. april 1983. \/V.H.J.Feijen. A problem on tree partitioning. mei 1983. W.H.J.Feijen. The problem of the balanced segments. juni 1983. W.H.J.Feijen. A.J.M.van Gasteren. A problem from Groningen, februari 1983. A.J.M.van Gasteren. Tripreport London. 20-22 September 1983, september 1983. •

J.Wessels. Wachtrijmodellen voor prestatie-analyse. Amsterdam. maart 1983.

A.J.M.van Gasteren. A vleaning up of part of ITU 9, november 1983.

JWessels. Application of Markov programming. Leipzig. juni 1983.

AJ.M.van Gasteren. Long live criticism. november 1983.

J.Wessels. On the use of iterative approximations in queueing networks. Mannheim. september 1983.

A.J.M.van Gasteren. E.E.Dijkstra. The maximum length of a segment satisfying a monotonic predicate. februari 1983.

JWessels. Iterative approximations for networks of queues. Gargnano. september 1983.

A.J.M.van Gasteren. D.Gries. Inverting a permutation. november 1983.

Afstudeerrapporten

F.J.Peters. Parallelism and sparse linear equations. december 1983.

T.M.Doup. Een variabel dimensie algoritme op de eenheidslmplex en op de productruimte van eenheidsimplices voor niet-propere integer- en vector labeUingsfuncties. augustus 1983.

M.Rem. Trace theory and the design of concurrent computations. juni 1983.

57

J.T.Udding. The art of programming. Oxford, maart 1983.

M.Ram, W.Braun. A logarithmic implementations of flexible arrays, juni 1983.

Overige informatiedragers Overige publikaties F.J.Peters. Programmaran met Pascal, lea 1 tim 12, appendices (Teleac cursus). Utrecht, Stichting Teleac. 1983.

Er verschenen een 11-tal boekrecansies van de hand van 4 leden van het welenschappelijk personael.

Afstudeerrapporten RG.M.Janssen. Een interactief systaem voor het berekenen van kerngetallen, augustus 1983.

De vo/gende voordrachten worden gehouden F.E.J.Kruseman Aretz. Een curriculum voor software-ontwikkelaar. Hilversum, januari 1983.

AJ.T.Stevenhagen. Parallelle algoritmen voor enkele graafproblemen, februari 1983.

F.E.J.Kruseman Aretz. Software nen onderwijs. Utrecht, februari 1983.

F.P.J.M.Verhees. Logisch ontwerp voor bipolaire analoge iontegrated circuits, november 1983.

"Wiskunde en informatica"

.....

teIWm{~$L #x.pt'l.

Pin

jm~

fi

matdltml~('W'Sl).

....1M!"'"

tel'Ul'lftlcufS:(. eytl,

-a

t;Jh.«if

H pol

- - lMSUAS '(' P:<pauern-primary> ',' rti:<Jdc:ntikt:;. ')'

if {('Ut'S), expr!. PH;- matdr(curs,

f'~l'"

rp.1tl :-

mk_"omp,crm. t!:xpr. ,x,d, rp4tlj)

}l

P.

CURRENL.ENVbUtdiw, mk,Jlrmg(Cur;t.

....

upr!. PI

Pll!

cunt);

mJCllnsbil.ltPl. Id»);

I"f'tum(iclU"1'l,

(5.4,5.(')

(5.a.5.t-l) (:i.a.5.1)

58

P(1)x(t"l,O) .,'r(t-I,PO)) ....x

Pdl

(h(t-l.Q) + dr-l,P») t

• r(I,P)},

2.4. Afdeling der Technische Natuurkunde 2.4.1. Algemeen

het terrein van de Didaktiek der Natuurkunde.

De afdeling der Technischa Natuurkunde van de T.H. Eindhoven had par 31-12-1983 een personeelsbezetting van 16,7 kroondoeenten (exel. 2 vaeatures) 44,2 wet.medewerkers in vaste dienst (exel. 2 vaeatures) 22,5 wet. medewerkers in tijdelijke dienst (excl. 6 vacatures) 80,0 techniseh en administratief medewerkers (exel. vaeatures) 163,4 personeelsleden.

Met de thans goedgekeurde programma's zijn de kaders van het onderzoek van de afdeling der Technische Natuurkunde tot 1988 aangegeven. De afdeling is thans niet van plan om gedurende de looptijd van de ingediende programma's te komen met ingrijpende veranderingen. Hierbij dient wei te worden opgemerkt dat gedurende deze looptijd binnen de kroondocentenformatie, als gevolg van pensionering, mutaties zullen optreden die mogelijkheden bieden tot bijstelling van de programma's. Met name binnen het concentratiepunt "Fysisch-Technische informatieverwerking" zal in de komende jaren een verdere strueturering dienen plaats te vinden.

Daarnaast waren er 16,2 2e geldstroommedewerkers wp (exel. vacatures) 2 2e geldstroommedewerkers nwp 16,8 3e galdstroommedewerkers wp (exel. vaeatures) 8,2 3e geldstroommedewerkers nwp. De watensehappelijke aktiviteiten vinden in 7 vakgroepen Vakgroep Didaktiek Natuurkunde Vakgroep Deeltjesfysiea Vakgroep Theoretische Natuurkunde Vakgroep Systeemen Regeltechniek Vakgroep Transportfysiea Vakgroep Vaste Stof Vakgroep Analyse van Fysische Meetmethoden

plaats: NO-4103 ND-4200 NI-4300 NR-4400 NT -4500 NV-4600 NM-4700

Daarnaast is er de intra-afdelingsprojektgroep Natuurkunde en Samenleving die aandacht besteedt aan vraagstukken op het gebied van wetensehap en samenleving. Afdefingsbeleid en resultalen De afdeling wi! met haar onderzoekresultaten een bijdrage leveren san de ontwikkeling van de natuurkunde door fundamenteel en toegepast natuurkundig onderzoek te veriehten. Daarbij laat de afdeling zich in haar beleid ook lei den door de behoeften van de maatschappij. De afdeling heett thans haar terrein van onderzoek gekarakteriseerd door het formuleren van een zestal concentratiepunten van onderzoek. Hiertoe behoren traditioneel de Fysisehe Transportverschijnselen, Eigenschappen van Materialen en de Meeten Regeltechniek, alsmede de Theoretische Natuurkunde. Dsarnaast wordt in Eindhoven aandacht besteed aan Kernfysische Technieken, Plasma/ Atoomen Molecuulfysica en Fysisch Technisehe Informatieverwerking (FTI). In aile concentratiepunten vindt zowel zuiver wetenschappelijk onderzoek plaats, als onderzoek dat meer op de toepassingen is gericht. Geconstateerd moet worden dal in de afgelopen 10 jaar het op toepassingen gerichte werk een steeds grotere rol is gaan spelen. Globaal gesproken ligt in de afdeling de verhouding thans 50% 50%. Binnen de concenlratiepunten komen andere verhoudingen v~~r. Voor elk van deze concentratiepunten van fysisch onderzoek is een onderzoekprogramma geformuleerd. Deze zijn opgenomen in het ontwikkelingsplan van de Technische Hogeschool Eindhoven 1984 1988 en inmiddels van externe goedkeuring voor de voorwaardelijke financiering voorzien. Hieronder voigt een opsomming van deze programma's met de periode waarvoor de taakstelling geldt. Theoretisehe natuurkunde (nog in te dienen) Transport van massa, impuls en energie (1984-1988) Fysisch-Ieehnisehe informatieverwerking (Kwantitatieve systeemtheorie en teehniek (1984-1988) Fysiea en technologie van de vaste slof (1984-1988) Kernfysische teehnieken, voornamelijk gericht op toepassing van het AVF-cyclotron (1984-1988) Plasmafysica, atoomen molecuulfysica, gericht op collectieve en individuele interaeties tussen geladen en ongeladen deeltjes in geToniseerde media en bundelexperimenten (1984-1988). De programma's voor de twee deelgebieden Kernfysische Technieken en Plasma-/Atoomen Molecuulfysica kunnen als landelijk bijzonder gezien worden. Het programma "Teehnisch-fysisehe Informatieverwerking" maakt deel uit van een groter TH-programma getiteld "Kwantitatieve systeemtheorie en techniek". Medewerkers uit een drietal eoncentratiepunten nemen deel aan het biomedisch TH-programma getiteld "Teehnologie rond vitale funkties". Naast het werk in de zes concentratiepunten vindt onderzoek plaats op 59

Dit concentratiepunt is een samenwerkingsverband tussen de vakgroepen Systeemen Regelteehniek, Analyse van Fysische Meetmethoden en een gedeelte van de vakgroep Deeltjesfysica en richt zich op de besturing, de analyse en de automatisering van fysische processen over een breed toepassingsgebied. Dit loopt van de automatisering van laboratoriumexperimenlen tot de besturing in de procesindustrie. Essentieel is het vergaren van gegevens en de snelle verwerking daarvan, zodat via systeemmodellen regeling en besturing optimaal kunnen worden uitgevoerd. De ontwikkeling van meet-, analyseen besturingsstrategie€m vereist een grondige kennis van fysisch experimenteren, gepaard aan zowel een grote kennis van de inzichten en resultaten van de theoretische (wiskundige) informatica als een grote beweeglijkheid in het toepassen van de technische (electronische) mogelijkheden. Een systematische sanpak over een zo breed mogelijk front en uitgaande van de problematiek en de praktijk van het fysisch experimenteren vormt een eigen vakgebied dat een essentieel onderdeel is van de teehnische/experimentele natuurkunde. Belangrijk hierbij is de benoeming van een nieuwe kroondocent. De afstudeerrichting Experimentele Kernfysiea zal uiterlijk in 1986 worden beeindigd; bij de reeente TVC-operatie werd benadrukt dat deze opheffing diende te leiden tot versterking op het gebied der toepassingen van het cyclotron. Het onderzoek in de theoretische kernfysica was reeds eerder beeindigd. (uit Afdelingsplan 1984). Het beleid van de afdeling is er verder op gericht studenten in de gelegenheid te stellen zich te bekwamen in het beroep van natuurkundig onderzoeker. Zij nemen vooral in het laatste gedeelte van hun studie deel aan het onderzoeksproees en leveren daaraan hun bijdragen. Teneinde adequaat te kunnen reageren op de sneUe ontwikkelingen binnen het vakgebied, streett de afdeling naar grote flexibiliteit in haar wetenschappelijk corps. Daartoe wordt in de personeelsformatie vee I ruimte gelaten voor doorstromers (Itders : 28 plaatsen). Daarnaast wordt er met veel succes (meestal toepassingsgericht) onderzoek verricht op grond van kontrakten met derden. Ten laste van de 3e geldstroom zijn thans 25 medewerkers bij het onderzoek betrokken. De ingezette middelen naast het TH-budget om bovenstaande doelsteliingen te bereiken zijn: centrale beleidsruimte 7 overeenkomsten 2e geldstroom-werkgroepen/projekten 16,2 Itd'ers 3e geldstroom 13 kontrakten Vooral als gevolg van de toeneming der 3e geldstroom en van STW-kontrakten, en als gevolg van het relatief geringere aandeel van FOMI ZWO-overeenkomsten, heeft er geleidelijk een accentverschuiving plaatsgevonden. De nadruk die vroeger op het fundamentele onderzoek lag, is thans min of meer gelijkelijk verdeeld over fundamenteel onderzoek enerzijds en toepassingsgericht onderzoek en produkt/proces-ontwikkeling anderzijds. Ais knelpunt in het personele vlak wordt beschouwd de vergrijzing van de wetenschappelijke stat in vaste dienst. Door de relatieve aehteruitgang in de financiete middelen ontstaan knelpunten bij de noodzakelijke vervanging van apparatuur. Relalie met instellingsbeleid. Ter versterking van de wetenschappelijke positie heeft de afdeling

haar onderzoek gebundeld tot een 6-tal hoofdthema's (concentratiepunten). Zoals in de aldelingsbijdrage voor het Instellingsplan '85-/89 uiteengezet, vormen deze concentratiepunten de steunpunten voor de profilering van de aldeling. Tevens berusten de programma's voor de voorwaardelijke financiering op deze indeling in concentratiepunten. De aansluiting op het maatschappelijk gebeuren is gestimuleerd door: de toename van het aantal 3e geldstroom-kontrakten de aandacht voor energie-gelieerd onderzoek het onderzoek voor ontwikkelingslanden (windenergie, houtkachels) de deelname in bio-medisch onderzoek de toegenomen samenwerking op het gebied van de materialenkunde. De afdeling voert sedert 1967 een gericht doorstromersbeleid, met als doel bij voortduring verjongende impulsen te krijgen. Oil beleid is toegelicht in de afdelingsbijdrage aan het Instellingsplan '85-'89, par. 111.1. Zie ook dit verslag (afdelingsbeleid en resultaten). Ais gevolg van dit beleid is de verhouding wp tijd. (1 e geldstroom) : wp vast = ca. 1 . 2. hetgeen relatief zeer hoog is.

Criteria voor toewijzing zijn: de kwaliteit van het onderzoek, de formatie rond een leerstoel. De afdeling kent geen iinanciele beleidsruimte. De omvang van de personele beleidsruimte in 1983 was: 28,5 plaatsen, waarvan per 31-12-1983 zes vacatures. Deze plaatsen waren als voigt over de aangevraagde programma's voor de VF verdeeld: Bezet PAM (ND-4) KT (ND-2) TN (nog niet aangemeld programma) (NI) FTI (NR+NM+ND-3)(3 NR + 1 NM) TMIE (NT) FTVS (NV) Op niet voor VF in te dienen programma's: Natuurkunde en Samenleving NS Experimentele Kernfysica NO Didaktiek Natuurkunde NO

1

1

1 0,5

3 4 4,5

6

22,5 De afdeling heeft in het kader van de voorwaardelijke financiering de volgende programma's aangemeld: 1. Plasmafysica. atoomen molecuulfysica, gericht op collectieve en individuele interacties tussen geladen en ongeladen deeltjes in geioniseerde media en bundelexperimenten. PAM (ND-1). 2. Kernfysische technieken, voornamelijk gericht op toepassing van het AVF-cyclotron, KT (ND-2). 3. Fysisch-technische informatieverwerking, FTI (NR) 4. Transport van massa, impuls en energie, TMIE (NT) 5. Fysica en technologie van de vaste stol FTVS (NV) Het programma Theoretische Natuurkunde is, hoewel reeds extern goedgekeurd, nog niet ingediend. Daarnaast participeren enkele afdelingsgroeperingen in het intra-THE-VFprogramma BMGT (Zie ook het Ontwikkelingsplan THE 1984-1988 d.d. april 1983 en de bijdrage aan het Instellingsplan 1985-1989, par. 1.2.a.) De resultaten van deze maatregelen zijn: een onderzoekprogramma dat een breed gebied bestrijkt en daardoor veel mogelijkheden biedt v~~r afstudeerders en promovendi, alsmede voor onderzoek aan onderwerpen die worden aangedragen vanuit de maatschappij, het bedrijfsleven en ontwikkelingslanden.

Kwaliteitsbewaking Publikatie van onderzoekresultaten vindt voor een belangrijk dee I plaats in internationale tijdschriften. Acceptatie van deze publikaties gebeurt steeds na advies van referees (beoordeling door peers). Op de kwaliteit van het onderzoek wordt toegezien door de vaste commissie voor de wetenschapsbeoefening van de aldeling. Deze commissie bekommentarieert jaarlijks de onderzoekprogramma's alsmede de onderzoekresultaten van de werkeenheden der vakgroepen. Vervolgens spreekt de afdelingsraad daarover een oordeel uil. Eenmaal per twee jaar wordt per vakgroep het vakgroepsonderzoek ter beoordeling aan de afdelingsraad voorgelegd. Op grond van kommentaar en oordeel vinden bijstellingen plaats. De aanvragen voor de voorwaardelijke financiering zijn op gelijke wijze behandeld. nadat eerst de AfdelingsBeleidsCommissie had aangegeven in welke richting het onderzoek van de afdeling zich zou moeten ontwikkelen. Op grond van haar bevindingen over de onderzoekprogramma's, maar ook rekening houdend met onderwijskundige aspekten en het afdelingsbeleid, wijst de afdelingsraad middelen toe. Daarbij vindt een zorgvuldige afweging plaats; nagegaan wordt of een zwak onderzoek om die reden gestopt, dan wei juist versterkt moet worden. Ook goed lopende onderzoeken worden op deze wijze benaderd.

Aldelingsbeleidsruimte Het doe I van de afdelingsbeleidsruimte is om: mogelijkheden te hebben vernieuwende impulsen te ontvangen originele inzichten kansen te geven de flexibiliteit van het onderzoek te bevorderen. 60

Vacature

2

1 1,5

6

Het thema/concentratiepunt FTI krijgt binnen de afdeling momenteel veel aandacht. Dit concentratiepunt wordt gevoed vanuit meerdere vakgroepen. Daardoor vragen de signatuur van dit nieuwe gebied, alsmede de organisatorische en bestuurlijke opzet ervan, veel voorbereidend werk. Teneinde het samenwerkingsverband binnen dit concentratiepurit te versterken is de afdeling voornemens hieraan extra plaatsen toe te kennen, waarbij met name gestreefd wordt naar de benoeming van een gewoon (of buitengewoon) hoogleraar en een UH-docent.

Instellingsbeleidsruimte Op de centrale beleidsruimte is voor de volgende doeleinden een beroep gedaan: Financieel Werkgroepen I projekten: - Plasmatransport en -turbulentie/ studie van transport en snelheidsverdeling in plasma's (NO, NI, NT, E en W) Ontwerp, konstruktie en gebruik van EXAFS-meetapparatuur (NO, TA) Bereidingsmethoden kortlevende radio-I isotopen (NO, TI) Vroege detectie van atherosclerose (NT, FW, RL) Fysische meetmethoden van het binnenmilieu (NM-B/FAGO) Netvliesmodellen (NI, ER, IPO) Dunne film signaalopnemers (NT,NV, WLV,

Personeel

kf 10 kf20

1(T)

kf 15

EEA)

kf20

Evaluatie van de indikator verdunningsmethoden (NM. NI, W PT) Monolagen (NM

kf8

Het betreft hier plaatsen die in 1983 gedurende het gehele jaar of een gedeelte daarvan bezet geweest zijn. De financiele cijfers betreffen de situatie over 1983 zoals deze per 84.04.13 bekend was. Omdat het onderzoek in zowel de werkgroepen als de projekten daarvan, een direkte relatie heeft met het onderzoekprogramma van de vakgroepen die in de werkgroepen/projekten participeren, hebben de resultaten van een projekt een blijvende waarde \loor de participerende vakgroepen. Het projektonderzoek kan na afloop van de cbr-overeenkomst worden ingebed in een of meerdere vakgroepsprojekten of als een eigen vakgroepsprojekt worden voortgezet Een kenmerkend voorbeeld daarvan is het projekt Bereidingsmethoden kortlevende radio-isotopen dat een voortzetting gekregen heeft in de Stichting Cygne.

MaatschappeJijke dienstverlening De afdeling voert een beleid waarin de nadruk vooralligt op de uitvoering van haar teak: onderwijs te verzorgen en onderzoek te ver. richten op wetenschappelijk niveau. Binnen het kader van deze opdracht biedt het onderzoekprogramma een breed scala aan mogelijkheden, varier-end van fundamenteel-grensverleggend onderzoek tot toepassingsgericht onderzoek. Vooral in de laatste categorie zijn er projekten ontwikkeld met z.g. maatschappelijke aspecten. Vanuit de stromingsleer is het onderzoek Windenergie voortgekomen dat vooral gericht is op ontwikkelingslanden. Hetzelfde geldt voor het projekt Houtkachels dat voortgekomen is uit de subdiscipline Warmtetransport. Het MENT-projekt (Meisjes, Natuurkunde en Techniek) richt zich op de vermindering van de achterstand bij meisjes bij het onderwijs in de natuurkunde en komt als zodanig voort uit de vakgroepDidaktiek Natuurkunde.. Ander contract-research met maatschappelijke aspecten zijn bio-medisch onderzoek ten laste van het Ned. Kankerinstutuut en het Astmafonds.

opgegeven. Als gevoig van de nieuwe wijze van enquetering is het mogelijk dat er verschillen ontstaan met opgaven uit vroegere jaren. Het totaal aantal manjaren wp-onderzoek 1e, 2e en 3e geldstroom bedraagt volgens de enquete-gegevens 71,57 op een totaal van feitelijk beschikbare manjaren wp le, 2a en 3a geldstroom ad 117,4. In de vraag naar de geleverde onderzoeksinspanning kon de tijd, nodig voor de begeleiding van bij het onderzoek werkzame stagiairs en afstuderenden, worden ingecalculeerd. Deze begeleidingstijd werd dus niet apart gespecificoord. In 1983 behaalden 53 natuurkunde-studenten het If-diploma. Daarvan verrichtten er 6 hun afstudeerwerk bij een andere afdeling/instelling. 3 studenten van andere afdelingen verrichten bij onze afdeling hun afstudeeronderzoek, zodat het aantal te begeleiden afstudeerders op 50 te stellen is. Het aantal door studenten bij het onderzoek verrichte stages bedroeg 189.

Omvang contract-research in 1983 a. Derde geldstroom-onderzoek t.b.v. derden: - De Stichting Cygne (zie 2.3.2) kf 637,9 (samenwerking TH-ziekenhuizen) - Philips Almelo kf 47,2 (bedrijfsleven) - Pulsarr kf (bedrijfsleven) kf 41,3 (bedrijfsleven) - Shell - Philips Acht kf 22,0 (bedrijfsleven) b. Derde geldstroom-onderzoek voor algemoon belang: - Windenergie (Min. van Ontw.samenwerking) kf 575,7 (Min.v.Ontw. samenw.) - Houtkachels (World-Bank) kf 1.213,9 (Min. v. B.Z.) - MENT -projekt kf 121,(Min. v. O.W.) - Ned. Gasunie kf 15,5 (Semi-overheid) - Ned. Kankerinstituut kf 72,2 (Part. nonprofit org) - Astmafonds kf 62,3 (Part. nonprofit org) - Philips International kf (bedrijfsleven) - Esso kf 40,- (bedrijfsleven) De cijfers betreffen de situatie over 1983 zoals deze per 84.04.13 boekhoudkundig verwerktlbekend was. c. De mate van participatie van eigen TH-personeel in deze 3e geldstroomonderzoeken bedraagt gemiddeld ca. 5% van de totale beschikbare tijd.

Voor de begeleidingstijd voor een afstudeerder werd binnen de afdeling per jaar 200 uur in rekening gebracht en voor een stagiair 100 uur. Deling door 1800 uur leverde de totale begeleidingstijd in manjaarwp. Uitgaande van de tot dusver gehanteerde afdelingsregel is de begeleidingslast (50 x 200 + 189 x 100): 1800

16 mj.wp.

=

Voor 'puur' onderzoek resteert dan 71,57 - 16 55,57 manj. wp incl. 2e en 3e geldstroommedewerkers (was vorig jaar: 56,2 manjaar). Samenwerkingen Zie hiervoor ook "Instellingsbeleidsruimte" en "Contractresearch". Verder zijn er samenwerkingsverbanden met/in FOM (-werkgemeenschappen): Thermonucleair onderzoek en Plasmafysica werkgroep TN-VII ND-4202-D.Schram met · Turbulentie in HD-generator plasma's · STW-projekt Corona ont/ading in lucht · STW-projekt Plasma-etsen en plasmadepositie Atoomfysica-werkgroep, A-XII ND-4203-Beijerinck Kernfysica-werkgroep K-VIII ND-4204-Poppema

d. Person eel in 1983 ten laste van derden: Technische Fysica-19 (ETN 330419) NT-4502-Vossers WP: 16,8 excl. 1,6 vacature NWP: 8,2 De afdel ing voert ten aanzien van nevenfunkties van onderzoekers geen ander beleid dan op de TH gebruikelijk is.

STW-projekt Studies on drag reduction etc. (ETN 22 0242)NI-4505-Koppius Vaste Stof-werkgroep, VS-E · Oppervlakta segregatie NV-4502-Brongersma

Tijd besteed aan onderzoekaktiviteiten Vaste Stof-werkgroep, VS-E · Cooperative Phenomena NV-4603-De Jonge De gegevens m.b.t. de aan onderzoek bestede tijd zijn ontleend aan de enquete tijdbesteding die in het najaar van 1983 binnen de afdeHalfgeleiders-werkgroep, THFE-E III NV-4607-v.d.Maesen ling gehouden is. In deze enquete werd gevraagd in procenten aan te geven hoeveel tijd men in 1983 besteed had aan de processen: onderwijs, onderzoek (Iiteratuur-) studie, bestuur en behoor, techniHalfgeleiders-werkgroep, THFE-E IV NV-4608-Steenland sche dienstverlening, administratie en andere procassen zoals deze . in de THE-Planwijzer gedefinieerd zijn. In de later ontvangen Een SON-samenwerkingsverband (NNS 11 0146) is er met richtlijnen voor het Wetenschappelijk Verslag wordt voor de definiNV-4602-Brongersma tie van wetenschappelijk onderzoek verwezen naar de BUOZ-nota, waarin ook 'literatuur-studie' tot het onderzoek gerekend wordt. De Dwarsinventarisaties gegevens die hieronder en in de kwantatieve samenvattingen vermeld worden betreffen derhalve de tijd besteed aan onderzoek plus Innovatie literatuurstudie Binnen de afdeling vinden in de vakgroepen op verschillende plaatTot en met 1982 werd binnen de afdeling der Technische Natuursen onderzoeken met een innovatief karakter plaats. kunde uitsluitend naar de aan onderzoek bestede tijd gevraagd Voorbeelden: Vakgroep: ND-4202 (indusief de buiten de diensturen bestede tijd en de tijd benodigd Plasmaetsen en plasmadepositie 4205 voor de begeleiding van stagiairs en afstudeerders). In 1983 is door Het mini-cyclotronprojekt slechts enkele leden van het wp van de moge/ijkheid gebruik 4205 Baandynamica-onderzoek i.o.m. KFA-Julich gemaakt aan te geven hoeveel tijd zij buiten de normale TH-tijd aan 4205 Neutronenbundel-onderzoek 4208 onderzoek bestood hebben. Vooralsnog is deze tijd in de hieronder Experiment-besturing volgende: getallen buiten beschouwing gelaten. Met andere NR-4401 Methodologie experimentele modelbepaling 4401 woorden, de totale aan onderzoek bestede tijd is hoger dan hier Flexibele automatisering Ld. procesindustrie 51

NT-4503 4505 450S NV-4S02 4608 4605

Energieonderzoeken: windenergie houtkachelprojekt electrolytische gasontwikkeling Zonnecelonderzoek Sub-micron fysica Mengkoelers en efficiency warmtewisselaars

De omvang in manjaren wp is niet gekwantificeerd, omdat deze onderzoeken dee I uitmaken van de vakgroepsonderzoekprogramma's. V~~r wat betreft de wetenschappelijke output kan het overzichtvan per werkeenheid gerangschikte wetenschappelijke aktiviteiten wellicht informatie biaden; er is niet per label naar deze output gevraagd.

geworden is. De andere hierboven genoemde VF-programma's werden in 1983 extern goedgekeurd (2e tranche) en zollen, met uitzondering van Theoretische Natuurkunde, met ingang van 1 januari 1984 taaksteliend worden. De afdeling heeft het programma 'Theoretische Natuurkunde', hoewel het is goedgekeurd, nog niet voor de " VF aangemeld. Het programma 'Fysisch Technische Informatieverwerking (Quantitatieve systeemtheorie en -techniek)" per abuis getiteld: Technisch-Fysische Informatieverwerking, is een samenwerkingsverband met de onderafdeling der Wiskunde en Informatica en de afdeling der Elektrotechniek. Een totale quantificering hiervan over 3 afdelingen was niet mogelijk. Vooruitlopend op de taakstellingen zijn bovenstaande programma's thans reeds als VF-programma gekwantificeerd. Per programma is echter aangetekend: voorwaardelijk 'gefinancierd', 'te financieren' of 'financierbaar'.(Zie de tabelien 1 tim 7).

Vrouwenstudies Omdat binnen de vakgroep Didaktiek Natuurkunde dit onderwerp nadrukkelijk aandacht krijgt is nadere kwantificering mogelijk. Het projekt MENT (Meisjes, Natuurkunde en Techniek) wordt gefinancierd door het Ministerie van O&W. Dit projekt is erop gericht om de achterstand van meisjes bij het onderwijs in natuurkunde en techniek te reduceren. Aan dit projekt wordt door een wetenschappelijk mederwerker op een O,S formatieplaats gewerkt. De wetenschappelijke output bestaat uit 5 MENT-rapporten, een vakpublikatie, enkele voordrachten, waaronder een bijdrage aan de tweede internationale GASATconferentie.

De 'gemeten' onderzoekinspanning van het VF-programma 'Plasmafysical Atoomen Molecuulfysica. PAM (zie tabel1) verschilt aanzienlijk met de bij de eerste aanmelding opgegeven personele inzet. Bij de aanmelding in 1982 was opgegeven 4,S Ite WP 1e geldstroom. Bij de aanmelding voor de 2e tranche in het voorjaar van 1983 werd de omvang echter herzien en werd de personele inzet WP 1e geldstroom uitgebreid tot 7,2 fte. De som van de eind 1983 verzamelde individuele opgaven van aan onderzoek bestade tijd kwam voor PAM op 7,92 Ite. V~~r

2.4.2. Kwantitatieve samenvattingen

wat betreft de wetenschappelijke output (zie het overzicht: "Wetenschappelijke aktiviteiten gedurende 1983") dient te worden opgemerkt dat het aan deze output ten grondslag liggend onderzoek in ante-VF-periodes verricht is.

Opgemerkt zij dat het VF-programma 'Plasmafysical Atoomen Molecuulfysica' in 1982 is ingediend en in 1983 taakstellend

Tabel1

Totaal overzicht dwarsinventarisatie Label (I) (I)

,(I)

1:l

0'at»

.t:

"I: 0 ::IC

'iii

Vakgroep/werkeenheid NS

Natuurkunde en Samenleving

NO

Didaktiek Natuurkunde

NO

Atoom- en Plasmafysica Atomaire en optische wisselwerking Experimentele kernfysica Cyclotrontoepassingen Cyclotron-bedrijfsgroep Computer-bedrijfsgroep

NI

Theoretische Natuurkunde

NR

Systeem- en Regeltechniek

NT

Kinetische Theorie Gasdynamica Windenergie Turbulente Transportverschijnselen Kookversch. en twee-fasenstroming

NV

NM

62

~ 'iii

>

(I)

c.Q

t).t:

(1)0

1IIJ!l

I-

(!)

:2

to

C

0

E!l

w

(I)

.~

::l

0

:; E .E

.!:

(I)

C

w

-"

~

~

a:s

.l<:

'iii

·c J!l \U :::!:

-E Ca:s

m

01._

0

~c; 3:(1)

.1::a:s E

00

0::

~3:

0

a:s

x

x

x x

x

)(

x

x

x

x x

x

x

x

x x

x

x

x x

x

x

x x x x x

Fysica van oppervlakken en grenslagen Magnetische Ordeningsverschijnselen Halfgeleiderfysica Kryogene technieken Fysische materiaalkunde Analyse van Fysische Meetmethoden

'0e

1:l C ::I

a:s

J,g>

.5 i!: -(I)

"0 C ::l

x

x x

x x x

x x x x

x

Tabella Kwantitatief overzicht voorwaardelijk gefinancierd onderzoek

Identiticatienr. THE-137

Titel VF-programma: Plasmafysica, Atoom- en Molecuulfysica

ZWO-NABS code:

Wetenschappelijk output

Onderzoekinspanning mensjaar wp(nwp) per geldstroom WP 1e geldstroom vastltijdelijk Vakgroep NO 4202a 4202b 4203 Sub-totaal

WP2e

WP3e

WP

NWP

Totaal

vast! tijd.

vast! tijd.

Totaal

Totaal

-/0,81 -/1,01

-/0,15

4,23 } 2.82

1,60

1

-

2,90

1.35

-

-

9,95

2,95

1

1

abr

Overig W.P.

-/0,9

-/1,15 -/0,66

1,20/0,17 3,42 1,--11.66

-/1,80

1,1/-

-/3.61

3,30/0,17 7,98

-

-/0,9

tie

WP1e

cbr

2,90

P240. 230. 250 N070, N050, N059 T200, 150, 140

-

-

-/1,82 -/0,15

I

-

Ov. Ov. wet yak. pub!, pub.

Oetr.

II

III

1

-

10 3

-

-

-

3

5

-

16

5

-

-

Tabel2 Kwantitatief overzicht voorwaardelijk te financieren onderzoek

Identiticatienr.:

Titel VF-programma: Kernfysisehe technieken (programma m.i.v. 1 januari 1984)

ZWO-NABS code:


Onderzoekinspanning mensjaar wp{nwp) per geldstroom WP 1e geldstroom vast/tijdelijk Vakgroep NO

cbr

abr

4205 BMGT

-/0,90 -/0,75

Totaal KT

-/0.90 -/0,75

-

-

r p

Overig W.P.

':

P200.210,220,250 290, 380 N04O. N0742 B140,T160

WP2e

WP3e

WP

NWP

Oissertatie

vast! tijd.

vast! tijd.

Totaal

Totaal

I

II

-

-

2,10/0,50 4,25 0,4/0,40

-/1,50 -/3,29 -/1,--

9,04 1,4

1,05 0,3

1,70/0,50 3,85

-/1,50 -/2.29

7,66

1,02

-

-

III

-

-

Ov. Ov. wet. yak. pub!, pub. 6 2

10 10

4

0

Octr.

-

Bovenstaande gegevens worden gepresenteerd als VF-programma. Oit programma is reeds voor de VF goedgekeurd; de taakstelling gaat per 1 januari 1984 in. Oaarop vooruitlopend worden de gegevens in VF-vorm aangeboden.

Tabel3 Kwantitatief overzicht voorwaardelijk financierbaar onderzoek

Identiticatienr.:

Titel VF-programma: Theoretische Natuurkunde (extern goedgekeurd, nog niet ingediend)

ZWO-NABS code:

Onderzoekinspanning mensjaar wp(nwp) per geldstroom WP 1e geldstroom vastltijdelijk Vakgroep NI 4300

ebr

-


WP 1e

WP2e

WP3e

WP

NWP

Oissertatie

Totaal

Totaal

I

II

-

-

-

abr

Overig W.P.

Totaal

vastl tijd.

vast! tijd.

-/1,8

2,82/-

4.62

-

-

4,62

Bovenstaande gegevens worden gepresenteerd als VF-programma Oit programma is reeds voor de VF goedgekeurd, maar nog niet ingediend. De gegevens zijn echter reeds in VF-vorm verzameld.

*

63

ZWO-NABS code: P 100, 120, 140,190,210,240,280 N025,053,076,010,015,016 T 100.

zie*

Octr.

III

Ov. Ov. wet. yak. pub!, pub.

-

10

-

1

TaOOl4 tienr.:

Kwantitatief overzieht voorwaardelijk te finaneieren onderzoek


Onderzoekinspanning mensjaar wp(nwp) per geldstroom WP 1e geldstroom vast/tijdelijk Vakgroep NR 4400

cbr

-

WP1e

WP2e

WP3e

WP

NWP

Oissertatie

Totaal

vast! tijd.

vast! tijd.

Totaal

Totaal

I

II

-/1,11

4,81

2,67

-

-

abr

Overig W.P.

-/1,72

1,75/0,23 3,70

P160, 180 N072,054,070 T120, 140

ZWO-NABS code:

Titel VF-programma: Fysiseh teehnisehe informatieverwerking (programma geldt m.i.v. 1 januari 1964

-

Oetr.

III

Ov. Ov. wet yak. publ. pub.

-

-

-

Bovenstaande"gegevens worden gepresenteerd als VF-pro"Qramma. Oit programma is reeds voor de VF goedgekeurd; de taakstelling gaat per 1 januari 1984 in. Oaarop vooruitlopend worden de gegevens in VF-vorm aangeboden.


Identiticatienr.:

Titel VF·programma: Transport van massa, impuls en energie (Programma geldt m.i.v. 1 januari 1984)

ZWO-NABS code:

P190,240,25~B53O

Onderzoekinspanning mensjaar wp(nwp) per geldstroom WP 1e geldstroom vastltijdelijk Vakgroep NT 4501 450204 4503 4505inel. 4936 4506 4500 Sub-totaal BMGT Totaal TMIE

cbr

-

abr

-/0,9 -/0,7

-

-/3,25

-/3,25


WP1e

WP2e

WP3e

WP

NWP

Oissertatie

Totaal

vast! tijd.

vast! tijd.

Totaal

Totaal

I

-

1,25 2,20 1,40

2,35 2,45

1,25 2,-0,30/0,20 0,50

-

1,1/0,75 0,25/-

-

-/2,30

-

5,05 0,95

3,25/0,95 7,45 0,2/0,2

-

-/3,4

10,85

3,05/0,95 7,25

-

-/0,75 0,5/-/0,90 1,1/-

-

Overig W.P.

2,75 0,95

-

-

-/0,20 -/0,90

-~3,4

110,65

-

3,15 3,25 0,10

1

I

Ov. Ov. wet. Yak. pub!, pub.

II

III

-

-

3

1 2

-

-

-

-

-

-

-

3

1

1

-

-

-

-

5

1

-

-

2

11,30 0,1

1

-

1

7

-

-

-

-

-

11,2

1

-

1

7

5

Bovenstaande gegevens worden gepresenteerd als VF-programma. Oit programma is reeds voor de VF goedgekeurd, de taakstelling gaat per 1 januari 1984 in. Oaarop vooruitlopend worden de gegevens in VF-vorm aangeboden.

64

N054, N051, N059 T14O,210

Octr.

-

-

-

-


Identiticatienr.:

Titel VF-programma: Fysica en Technologie van de vaste stof (programma geldt m.i.v. 1 januari 1984)

ZWO-NABS code:

Onderzoekinspanning mensjaar wp(nwp) per geldstroom

Vakgroep NV

Sub-totaal VS


WP 1e geldstroom vastltijdelijk

WP1e

WP2e

WP3e

WP

NWP

Oissertatie

cbr

Totaal

vast! tijd

vast! tijd

Totaal

Totaal

I

II

III

-12,50 -/1,85

-/0,15

5.60 5.18

1,55 3,45

2

1.85\ 1,55( 2,05 1,85

-

-

1 1 1.15

-

1

-

3

5

-

4602 4603 4604 4608 4605 4607

P250, 180,260 N054, 05, 072,074 T150,350,450

~ I

abr

Overig W.P.

-/1,10 -/1.59 -/0,75

1,85/1,74/1,10/-

-/1.20

0,55/0,85/-

2.95 3,33 1,85 0,55 2,05

1,--1-

1,--

-/0,85

7,09/-

11,73

-/6,20

-

-/4,64

-

-/1,--

-

-

-/0,15

18,08

8,15

-

~~~I.

Ov. yak. pub.

Octr.

-

-

21

-

-

1

1

56

12

-

-

2 8 1 1 1 8

· · ·

Bovenstaande gegevens worden gepresenteerd als VF-programma. Oit programma is reeds voor de VF goedgekeurd, de taakstelling gaat per 1 januari 1984 in. Daarop vooruitlopend worden de gegevens in VF-vorm aangeboden. Totaal VF-afd. excl. BMGT -/1,8 -/15,77 19,71/1,85 incl. goedgekeurde doch nog niet gestarte programma's

39,13

-/9,52

-17,10

55,75

25,72

Tabel7 Kwantitatie1 overzicht voorwaardelijk gefinancierd onderzoek

Identiticatienr.:

Titel VF-programma: BMGT: Teehnologie rond vitale funeties

ZWO-NABS code:

Onderzoekinspanning mensjaar wp{nwp) per geldstroom

~'d" vast/tijdelijk ..om


WP1e

WP2e

WP3e

WP

NWP

Oissertatie

Overig W.P.

Totaal

vast! tijd.

vast!

Totaal

Totaal

I

II

III

0,4 0,2 2,85

0,3 0,1

-

-

-/0,9

1,4 0,2 3,75

1

-

-

3,45

-/1.9

5,35

0,4

1

Vakgroep abr

-

ND-4205 NT-4502 NM-4700

-/0,85

-/1,-

0,4/0,2/1,- 1-

Totaal

-/0,85

-/1,-

1,6/-

65

-

P180,290 N041, N043 T270

-

.

Ov. Ov. wet. yak. publ. pub.

Oetr.

2

10

-

-

5

-

7

10

tijd.

-11,-

-

-

TabelS Kwantitatief overzieht Onderzoekthema's (niet-voorw. gefinaneierd onderzoek) Onderzoekinspanning mensjaar wp(nwp) per geldstroom WP 1e geldstroom vastltijdelijk yak gr. ebr

Thema N

Natuurkunde en Samenle- NS ving Oidaktiek Natuurkunde NO Onderzoek naar oorNO zaak van studieresultaat

-


I

ZWO NABS Code

WP2e WP3e WP

WP1e

Tota~'

vast! tijd.

abr

Overig W.P.

-/0,50

0,4/- 0,90

-

vast! Totaal tijd.

-

II

III

Octr.

0,90

Pl00 N055, N035 T100, H260

-

-

-

-

12

-

-

-

0,71- 0,70

-

-/1,-- 1,70

N081, S310

2

-

-

4

12

-

-

-

0,4/- 0,40

-

0,40

N081.S280

-

-

-

-

1

-

2,3/- 3,20

-/1,95

-

5,15

N052. P220 N050,Tl60

-

-

-

3

-

-

-

-

0,77

N076. T120

-

-

-

-

-

-

-

-

?

N059. T210

-

-

-

-

-

-

-

-

1,55

N022, P180 N032, N041

-

-

-

1

1

-

2

-

-

8

26

-

I

Experimentele Kernfysica NO

-

Computerbedrijfsgroep NO

-

-

Cyclotron bedrijfsgroep NO

-

-

Analyse van Fysische MeetmeNM thoden (excl. BMGT) Totaal niet-VF-oz

I

Ov. Ov. wet Yak. publ. pub.

Oissertatie

-

-/0,90

0,77/- 0,77 ?I-

?

-/0,65

0,90/- 1,55

-/2,05

5,47/- 7,52

-/1,95 -/1,-- 10,47

Tabel9 Kwantitatief overzieht gerubrieeerd per vakgroep (incl. VF) Afdeling der technisehe natuurkunde

I

Onderzoekinspanning mensjaar wp(nwp) per geldstroom WP 1e geldstroom vastltijdelijk

Wetensehappelijk output

WP 1e

WP2e

WP3e

WP

Totaal

vast! tijd

vast! tijd

Totaal

0,90

-

-

0.90

0.70

-

-/1.--

Vakgroep cbr NS

-/1.8

Overig W.P.

-/0,50 0,401 -

-

NO NO

abr

-/5,26

0,701 8,871

16,60

-I 5.27 -/3,44

Afstudeerverslagen

Oissertatie

Ov. Ov. wet vak. publ. pub.

Octr.

I

II

III

-

-

-

-

-

12

-

1.70

1

2

-

4

12

-

25,31

15

1

1

-

24

16

-

4.62

2

-

-

10

1

-

-

1

-

0.67 NI

-

-/1,8

NR

-

-/1,72

-

-/3,25

-

-/4,64

7,09/-

11.73

-/1,65

1,90/-

4,40

NT NV

-/1,11

4,81

10

-

7,45

-

-/3,40

10.85

7

1

-

1

7

5

-

-I 6,20 -/0.15

18,08

8

3

-

21

-

5.30

10

1

-

-

6

1

-

5O.1o-r -/11,47 -/10,-- 71,57

53

8

1

1

72

48

1,751 0.23 0,95

NM -

-/0.85

Totaal inel. BMGT

-/2,65 -/18,82 26,781

66

3,70

-

4,62

3,251

1,85

-

-

2,82/-

-

-/0,90

-

2.4.3. Bljdragen van de vakgroepen

PrOjektgroep Natuurkunde en Samenlevlng, NS 4004 Deze groep is geen vakgroep, doch is te beschouwen als een intra-afdelingsgroep. De groep bestudeert de beinvloeding van de maatschappij door de fysica en vice versa. Studenten verwerven daarbij kennis en inzicht in de rol die de wetenschap en de wetenschapsbeoefenaars spelen in de samenleving. Zij ontwikkelen vaardigheden om maatschappelijke problemen te analyseren en om aktief deel Ie nemen aan het politieke en sociale leven. Projekten: Fysica en de bewapening Energierendement kerncentrales Energieproblematiek Conversie bij Van der Giessen De Noord.

Vakgroep Didaktiek Natuurkunde, NO-4103 De vakgroep NO verricht vakdidaktisch onderzoek, dat wi! zeggen, onderzoek op het gebied van hel onderwijs in de natuurkunde. Hoewel het onderzoeksterrein zich aanvankelijk beperkt heeft tot da! onderwijs waarvoor eerstegraads natuurkunde-Ieraren opgeleid worden (Havo, VWO, HTS) wordt gezoch! naar mogelijkheden om ook het tweedeen derde-graadsonderzoek (Mavo, LBO, MBO) aandacht te geven. Het belangrijkste doe! van het vakdidaktisch onderzoek is een bijdrage te leveren aan de verbetering van de praktijk van het natuurkunde-onderwijs. Een tweede doel is om de studenten in de natuurkunde, speciaal de aanstaande leraren de mogelijkheden te bieden om vakdidaktisch onderzoek te doen tijdens hun opleiding, waardoor zij later bij de uitoefening van hun beroep beter kunnen funktioneren. Daarnaast wordt onderzoek verricht met als doel de vermindering van de achterstand van meisjes v~~r wat betreft het deelnemen aan de studie van de natuurkunde; het z.g. MENT-projekt.

geoormerkt bed rag in belangrijke mate door het Min. O&W betaald. Ter verdere verlaging van de kosten voor de afdeling alsmede ter bevordering van derde geldstroomonderzoek wordt het cyclotron een vastgesteld aantal uren per week verhuurd aan de stichting CYGNE. In de verhuurde tijd worden isotopen voor medisch gebruik aangemaakt. Met de ter beschikking gekomen middelen bleek het mogelijk de bedrijfszekerheid van het cyclotron hoog op te voeren. Het streven van de afdeling blijft er op gericht om na het verdwijnen van experimentele kernfysica een hoogleraar op het gebied van de technisch fysische toepassingen van cyclotrons aan te trekken. Plasmafysica. Atoom- en Mo/ecuulfysica. PAM Zoals eerder werd opgemerkt heeft de THE landelijk een sterke positie als centrum van niet-thermonucleaire plasmafysica en de groep atoomen plasmafysica is hiervan een natuurlijke kern. Door de steun van FOM en STW wordt het onderzoek op de gebieden Plasma-etsen en depositie, Corona-ontlading en MHD niet evenwichtplasma's aanzienlijk versterkt. Er is een intensieve samenwerking met andere vakgroepen van de afdelingen N, E en W in de Interafdelingscommissie Plasmaonderzoek en -technologie. Ook de groep Atomaire en Optische wisselwerking (voorheen Molecuulfysica) opereert met groeiende steun vanuit de 2e geldstroom. Samenwerking met theoretische natuurkunde blijkt van veel belang en vruchtbaar te zijn. Met betrekking tot de kroondocentensituatie rond PAM is een signatuurcommissie aetief geweest voor de vervufling van de aanwezige (vroegere lectoraats)vacature. Een benoemingsvoorstel is in voorbereiding. Fysisch technische Informatieverwerking Er is in de vakgroep een werkgroep fysische informatieverwerking (FIV) actief die veel service naar buiten verleent. Verdergaande inpassing van dit werk in het afdelingsbeleid voor fysisch technische informatieverwerking (FTI) is zeer wenselijk. Onderzoekgroepen Iwerkeenheden Ithema 's a. Atoorn- en plasmafysica, ND-4202

Vakgroep Deeltjesfysica, ND-4200 De thema's van onderzoek van de vakgroep betreffen de onderlinge wisselwerking tussen en eigenschappen van atomen, moleculen, ionen, aangeslagen atomen en ionen en atoomkernen. Het onderzoek vindt plaats in een viertal onderzoekgroepen/werkeenheden: a. atoomen plasmafysica, ND-4202 b. atomaire en optische wissel werking, ND-4203 c. experimentele kernfysica, NO-4204 d. cyclotrontoepassingen, NO-4205 met ondersteuning van de bedrijfsgroepen: cyclotron-bedrijfsgroep, NO-4207 computer-bedrijfsgroep, ND-4208 In de vakgroep Deeltjesfysica worden zowel de gebieden kernfysica en kerntechnieken als plasma-, atoomen molecuulfysica bewerkt. Het onderzoek in deze als het ware dubbel-vakgroep vindt dan ook plaats in de twee concentratiepunten: "Kernfysische technieken" (KFT) en "Plasma-, atoomen molecuulfysica" (PAM). Beide zijn aangemeld in het kader van de voorwaardelijke financiering. Kernfysische technieken, KFT Het beleid binnen het cyclotrongebouw ontwikkelt zich verder in de richting van concentratie rond "kernfysische technieken" (cyclotrontoepassingen). Het huidige scala van onderzoek varieert van zeer fundamenteel tot technisch toegepast en wordt gesteund door apart toegewezen middelen voor het cyclotron en door externe financiering uit 2e en 3e geldstroom.ln het kader van de bezuinigingsoperatie TVC (taakverdeling en concentratie) is door de Hogeschoolraad het CvB-voorstel goedgekeurd dat bij het met emeritaat gaan van de huidige hoogleraar de afstudeervariant experimentele kernfysica opgeheven zal worden. Door de afdeling werd besloten om het cyclotron te hand haven. De bedrijfskosten van het cyclotron worden sinds 1981 met een

67

Thema van onderzoek is de bestudering van plasma's met als deelthema's: botsingsstralingsmodellen en fluorescentie; ionen-energiebalans en ionentransport; turbulentie en transport van botsingsarme plasma's; ontladingsmodeflen; vormingsprocessen van ionen, metastabielen, excimeren. V~~r het experimentele plasma-onderzoek is een aantal optische diagnostieken in onderzoek: metingen van electronendichtheden met behulp van een laser; verstrooiingsexperimenten aan plasma's; optisch pompen in een plasma en fluorescentie hiervan; laser-doppler-anemometrie.

Naast deze technieken heeft de passieve spectroscopie aandacht. Toepassing van ontladingsonderzoek: Corona's (Oce) en vacuumschakelaars (Holec). Verdere samenwerking bestaat er in twee verbanden: de werkgroep FOM-TN VII en de interafdelingscommissie Plasma-onderzoek en plasmatechnologie, samen met afdeling W en E. Er zijn belangrijke contacten met FOM-Jutphaas. b. Atomaire en optische wisselwerking, ND-4203 Thema: atomalre en optische wisselwerkingen in atoomen molecuulbundels. Deelthema's: onderzoek van elastische en inelastische botsingsdoorsneden van eenvoudige gassen, waaruit informatie verkregen wordt over de wisselwerkingspotentialen; relaxatieprocessen, optredend bij een vrije supersone expansie van gassen in een molecuulstraalbron; ontwikkeling van een intense molecuulstraalbron, gebaseerd op een holle-kathode-boogontlading; wissel werking van een kleurstoftaser en een bundel van metastabiele edelgasatomen. Naast deze puur fysische aspecten van het onderzoek wordt veel aandacht besteed aan de ontwikkeling van de infrastructuur voor automatisering van meetopsteliingen (Eurobus, PEP).

.

c. Experimentele kernfysica, ND-4204 Thema: kernreacties met gepolariseerde bundels (enige facillteit in ons land). Deelthema's: (in)elastische verstrooiing, in het bijzonder bestudering van kernen in het overgangsgebied tussen vibraties en rotaties. overdrachtsreacties; bepaling van spin en pariteit van kerntoestanden; elastische verstrooiing van ongepolariseerde bundels (in het bijzonder 3He en alpha-deeltjes); constructie van een bron voor gepolarisearde bundels met hoge intensiteit. De groep besteedt verder veal aandacht aan computerstu ring en -bewaking van de experimenten. d. Cyclotron-toepassingen, ND-4205 Thema's: enerzijds het onderzoek naar het cYGlotron als instrument, waarbij de invloed van ean aantal instrumentparamaters op de externe bundel onderzocht word!, anderzijds toepassingen van het cyclotron in het gebied van de tracertechnieken. Dealthema's: gasontladingsonderzoek kortlevende isotopen voor medische doeleinden (BMGT); sporendetectie door rontgenemissie (PIXE en XRF), o.a. toepasbaar in biologische systemen; bewegingen van katalysatordeeltjes in fluid-bed toestand. e. De cyclotronbedrijfsgroep, ND-4207 De groep heeft als taak de bediening en het in bedrijf houden van hat cyclotron.

tele modelvorming, informatieverwerkingsmethoden zoals modelidentificatie en dynamische optimalisering en flexibele automati. sche beheersing van warmtetechnischean produktieprocessen (brainwave) en op daartoe benodigde applicatieprogrammatuur; verder krijgt software evenals hardware niet veal mear aandacht dan noodzakelijk is, mede omdat elders in de afdeling reeds specifiek aandacht wordt gechonken aan laboratoriumen experimentautomatisering, aan de daartoe benodigde hardware en software. Voor een evenwichtige ontwikkeling van het aandachtsgebied Fysisch Technische Informatieverwerking (FTI) acht de vakgroep het van vitaal belang dat de huidige afdelingsactiviteiten geeontinueerd worden en dat het tussenliggende gebied zo goed mogelijk in cultivatie genomen wordt de ontwikkeling en het gebruik van theoretische modellen op experimentele basis. Om het voornaamste onderzoekterrein van de vakgroep duidelijker dan voorheen aan te geven is mj.v. 1983 voor dit terrein de naam Produktiebehearsing gekozen. De drie belangrijkste activiteitsgebieden zijn: Methodologie experimentele modelbepaling Flexibele automatisering in de procesindustrie Warmte-technische systemen. Daarnaast nog: Stabilisering continue stationaire processen nabij grens Diverse systeemen regeltechnische onderwerpen. Dit is het resultaat van een tamelijk vergaande bijstelling, die vorig jaar aangekondigd werd en sindsdien gestimuleerd is door het overleg met de Afdelingsraad over het onderzoekbeleid van de vakgroep. De keuze van £len werkeenheid is ook gemaakt op grond van de overweging dat daardoor de eventuele totstandkoming van een beter herkenbare FTI-structuur in afdelingsverband vergemakkelijkt wordt.

f. De computerbedrijfsgroep, ND-4208

Samenwerking De groep heeft als taak hat bevorderen van efficiency en de standaardisering van computergebruik in de vakgroep en het verrichten van toegepast onderzoek dienaangaande op verzoek van de experimentele werkeanheden, ook van andere vakgroepen.

3e Geldstroomkontrakten met Esso, DSM, EurometaaliEBS, DMVCampina, Strukton.

Samenwerkingen

Vakgroep Transportfysica, NT-4500 - FOM: TN-VII, A-XII, K-VIII - Interafdelingscommissie:Plasma-onderzoek en plasmatechnologie - Interafdelingswerkgroepen:Extended-X-ray Absorption Fine Structure, EXAFS Bereidingsmethoden kortlevende radio-isotopen voor medische doeleinden Plasmaturbulentie - 3e geldstroomcontracten metOce van der Grinten BV, NV Philips en Stichting Cygne.

Vakgroep Theoretische Natuurkunde, NI-4300 De thema's van onderzoek betreffen: Klassieke mechanica en mathematische fysica (w.o. variatieprincipes, invariante transformaties en de hiermee geassociearde algebra's, niet lineaire golven); Het begrip quantummechanische observabele in de axiomatisering van de quantummechanica; Theoretische plasmafysica, dispersie en de koppeling tussen golftypen in plasma's; reflectie en adsorptie in inhomogene plasma's; Molecuulfysica; Gekoppelde kanalenberekeningen voor het ionenverstrooiingsproces en stabilisatie van atomair waterstof; Quantum botsingsproblemen in neon-gas; Vaste stof-fysica gericht op de theorie van kristallen. Het onderzoek van de vakgroep wordt aangemeld voor de Voorwaardelijke Financiering.

Samenwerking: interafdelingscommissie: Plasma-onderzoek en plasmatechnologie interafdelingswerkgroep: Plasmaturbulentie.

Het onderzoekgebied van de vakgroep Transportfysica heeft betrekking op het transport van massa, impuls en energie, voornamelijk in bewegende gassen en vloeistoffen. Enerzijds is het onderzoek gericht op macroscopische transportverschijnselen, optredend in kokende vloeistoffen, turbulente grenslagen, gasbuizen en bij verbranding in houtkachels en de aandrijving van windmolens. Anderzijds komt de moleculaire structuur van de materie aan de orde in de kinetische theorie en de bestudering van transportverschijnselen in schokgolven. Hat onderzoek heeft een fundamentele inslag, maar wordt in toenemende mate gericht op toepassingen, met name energiewinning en -opslag, ontwikkelingssamenwerking, milieu, en veillgheid in verband met explosies. Naast experimentele technieken spelen mathematische analyse en numerieke modellering een belangrijke rol in het onderzoek. Het onderzoek wordt verricht in zes werkeenheden: a. kinetische theorie, NT-4501 b. gasdynamica, NT-4502 c. windenergie, NT -4503 d. turbulente transportverschijnselen, NT-4504 e. kookverschijnselen en tweefasenstroming, NT -4505 f. houtkachels, NT-4936. Het onderzoek van de vakgroep is aangemeld in hat kader van de Voorwaardelijke Financiering, met het programma: Transport van massa, impuls en energie. Dit onderzoek is in het afgelopen jaar 'voortgezet langs de lijnen van de bestaande ontwikkelingsplannen. Extra steun van buiten de afdeling (derde geldstroom en centrale beleidsruimte) werd gecontinueerd of verworven. Zie ook de samenwerkingsverbanden.

Werkeenhedenlthema's. a. Kinetische theorie, NT-4501

Vakgroep Systeem- en Regeltechniek, NR-4400 Binnen het aandachtsgebied der Fysisch-Teehnische Informatieverwerking richt de vakgroep Systeemen Regeltechniek zich specifiek op technischlindustriele toepassingen, met het accent op systeemwerkwijzen in bedrijfssituaties, theoretische en experimen-

68

Thema's: kinetische theorie van transportprocessen in niet-ideale plasma's, in een zwak geioniseerd gas en de theorie van elektrische grenslagen. Samenwerking in de interafdelingswerkgroep Plasmaturbulentie en -transport. Het onderzoek van zwak-geioniseerde gassen werd afgerond met een promotie (februari 1983) en het

schrijven van twee publicaties. De ontwikkeling van de kinetische theorie van transportprocessen in niet-ideale plasma's werd voortgezet Over dit onderwerp verschenen twee publicaties. b. Gasdynamica, NT -4502 Thema's: instationaire transportprocessen bij schokgolven in gassen en schokgolfvoortplanting in nevels en grondmonsters (Lab. Grondmechanica); dit onderzoek werd uitgebreid. het onderzoek batreffende condensatie bij schokgolfreflectie in een gas-damp-mengsel werd voorlopig afgerond. biomedisch onderzoek aan aorta-kleppen en met betrekking tot atherosclerotische vaatvernauwing. Deze interafdelingsprojekten worden in samenwerking met de afdeling W uitgevoerd.(BMGT) Het gasleidingenonderzoek, dat in overleg met de Gasunie plaatsvindt, werd gelntensiveerd. c. Windenergie, NT -4503 Thema's: onderzoek naar de toepasbaarheid van windenergie in ontwikkelingslanden ten bate van irrigatie en elektriciteitsvoorzieningen en onderzoek naar aspecten die samenhangen met het instationaire karakter van de wind. Het toepassingsgerichte onderzoek wordt mede gefinancierd door hat Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking, samen met de THT, DHV-Amersfoort en ILR-Wageningen. In 1983 zijn vele metingen verricht. Een nieuw prototype pomp kwam gereed. In het kader van het Nationaal Ontwikkelingsprogramma Windenergie werd een multi-windturbine onderzocht en een studie opgezet van een autonoom windenergie-ontziltingssysteem. d. Turbulente transportverschijnselen, NT-4505 Thema's: onderzoek naar structuren in een stationaire turbulente grenslaag en naar de invloed van oneffenheden op de wandweerstand. De samenwerking met KNMI en Landbouwhogeschool Wageningen werd voortgezet e. Kookverschijnselen en tweefasenstroming, NT-4506 Thema,s: warmte-overdracht in tweefasenstroming bij kookverschijnselen, vorming en gedrag van gasbellen bij koken en electrolyse. De theorie van het loslaatmechanisme werd uitgebreid. Ook werden dimensieloze relaties opgesteld voor de parameters van het electrolyseproces. Beide theorieen en de metingen die daarmee in goede overeenstemming zijn, worden in twee proefschriften verwerkt.

aangesteld in het kader van een STW-project betreffende het bepalen van gronddynamische parameters. De BMGT -activiteiten van de werkeenheid Gasdynamica werden voortgezet in het kader van de interafdelingswerkgroepen "Hartklepprothesen" en "Vroegtijdige detectie van atherosclerose". In de werkeenheid Turbulente Transportverschijnselen werd medio 1983 een wetenschappelijk medewerker in tijdelijke dienst aangesteld voor het STW-projekt betreffende de vermindering van wandwrijving in turbulente stroming door oneffenheden.

Vakgroep Vaste Stof, NV-4600 Het vakgebied van de vakgroep Vaste Stot omvat het onderdeel van de natuurkunde dat zich bezighoudt met de studie van de verschijnselen die in of met vaste stoffen kunnen plaatsvinden. Een deel van dit onderzoek vindt plaats bij lage temperaturen; kryogeen-echisch onderzoek maakt daarom deel uit van de vakgroep. De uitgebreidheid van het vakgebied en de snelle ontwikkelingen maken een keuze en een flexibale opstelling noodzakelijk en het onderzoek zal dan ook in de loop van de tijd aan veranderingen onderhevig zijn. Globaal gezien kan het huidige programma worden samengevat binnen de aandachtsvelden "fysika van laag-dimensionele en eindige systemen en materiaalkundig onderzoek". Deze aandachtsveld en vertonen duidelijke raakvlakken, hetgeen geleid heeft tot samenwerking op het gebied van de gebruikte technologieen, meetapparatuur, de fysische modelvorming en de interpretatie van de resultaten. De vakgroep bestaat uit 5 groepen die aile geleid worden door een kroondocent. a. fysica van oppervlakken en grenslagen (FOG), NV-4602 b. magnetische ordeningsverschijnselen (MO), NV-4603 c. haltgeleiderfysica (HF), NV-4604/08 d. kryogene technieken (KRy), NV-4605 e. fysische materiaalkunde (FM), NV-4607 In totaal werken er in de vakgroep 19 leden van het wetenschappelijk corps in vaste dienst, waarvan een drietalleden hoofdzakelijk belast is met het verzorgen van curriculair onderwijs, een veertiental promovendi (waarvan 5 uit de 2e geldstroom) en 15 technische en administratieve medewerkers. De vakgroep heeft verder ondersteuning van een buitengewoon hoogleraar in de persoon van Prof. J.T, Devreese (theorie van de vaste stof)

Werkeenhedenlthema's

1. Houtkachels, NT-4936

a. Fysica van oppervlakken en grenslagen (FOG), NV-4602

Thema's: warmteproduktie en -overdracht bij houtkachels met het oog op efficienter gebruik in ontwikkelingslanden. De internationale contacten werden uitgebreid Een contract met de Wereldbank werd gesloten en uitgevoerd.

Het onderzoek in de groep FOG richt zich op de samenstelling en structuur van deze oppervlakken en grenslagen in relatie tot de fysische eigenschappen ervan. Het belang van oppervlakken en grenslagen in het vaste stof onderzoek neemt toe door de steeds kleiner wordende afmetingen in diverse systemen enerzijds en door het steeds meer toepassen van specifieke, van de bulk afwijkende, eigenschappen van het oppervlak of de grenslaag anderzijds. Voorbeelden zijn in de le-technologie, MIS-zonnecellen, glasfibers en bij oppervlakte veredeling. Hat onderzoek bevat fundamentele, instrumentele en op toepassing gerichte delen. Het fundamentele onderzoek richt zich op de studie van verschijnselen als oppervlakte segregatie en relaxatie, (quasi) 2dimensionale ordening. Hierdoor wordt o.a. een nieuw soort laagenergetisch ionenverstrooiingsapparaat ontwikkeld dat speciaal voor dit onderzoek unieke mogelijkheden zal openen. Dit vergt een grote instrumentele inspanning.

Samenwerking Het contract met het Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking voor het onderzoek bij de werkeenheid Windenergie werd gecontinueerd, evenals de samenwerking met de THT en het ingenieursbureau DHV. Ook werd een contract gesloten en afgerond met KaalVan der Linden m.b.t. een multiwindturbine. Ook de derde geldstroom van hat Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking ten behoeve van het houtkachelprojekt werd gehandhaafd in het kader van een vijfjarig contract. Het contract met de Europese Gemeenschap v~~r onderzoek aan electrolyse liep ten einde op 30 september 1983. Niettemin was het mogelijk dit onderzoek voort te zetten en de benoeming van de in dit kader tijdelijk aangestelde wetenschappelijk medewerkster tot medio 1984 te verlengen. Het gezamenlijke project van de werkeenheid Gasdynamica en de N.V. Rutite Strake werd afgesloten. De samenwerking van deze werkeenheid met de Nederlandse Gasunie en het Laboratorium voor Grondmechanica te Delft werd voortgezet. Een wetenschappelijk medewerker in tijdelijke dienst werd aangesteld voor het project "Aero-akoestische storingen in gasleidingen". Deze plaats wordt voor 50% gefinancierd door de Nederlandse Gasunie. Het project "Golfvoortplanting in poreuze media" werd tot augustus 1983 ondersteund door het Laboratorium voor Grondmechanica via stationering van een medewerker. Daarna is een wetenschappelijk medewerker in tijdelijke dienst 69

Een belangrijk op toepassing gericht project is de omzetting van een afvalproduct van de kunstmestindustrie in Si voor zonnecellen en SiO(base-sub)2(sub-base) voor glasfibars, alsmede onderzoek aan de zonnecellen zelf. Hechting is een gebied dat in de toekomst meer aandacht zal krijgen. De materialen die onderzocht worden zijn diverse: oppervlakte lagen op silicium voor fotovoltaische energie omzetting (zonnecellen) samengestelde halfgeleiders legeringen, oxiden, polymeren. De groep beschikt over oppervlakte analyse technieken als Auger, SIMS en XPS (in samenwerking met anderen), over uitgebreide

voorzieningen voor onderzoek aan (foto-)elektrische eigenschappen en over technologische faciliteiten die momenteel zijn toegespitst op silicium. b. (Magnetische) Ordeningsverschijnselen (MO), NV-4603 Het doel van het onderzoek in de groep MO (FOM groep "Cooperative Phenomena") ken kortweg geformuleerd worden als: Het verkrijgen van inzicht in het cooperatief gedrag van eindige zowel als oneindige systemen onder invloed van een wisselwerking als functie van ruimtelijke dimensie, aard van de interactie of externe parameters. Voorbeelden van zich cooperatief gedragende systemen zijn er vele zowel in de fysica als daarbuiten (supergeleiders, kristallen, elektreten, magneten, lasers, etc.). Op grond van praktische overwegingen wordt vaak de voorkeur gegeven aan magnetische systemen. In het onderzoek kan globaal onderscheiden worden: de geordende fase zelf en ·de invloed van de eindigheid van het systeem, het mechanisme van de ordening en het onderzoek naar de wezenlijke parameters in het ordeningsproces en de invloed van korte afstandcorrelaties. In de uitwerking wordtveelal gebruik gemaaktvan modelsystemen zo vereenvoudigd wat ruimtelijke dimensie of dimensie van de interactie betreft, dat berekeningen mogelijk worden. Ook het gedrag van eindige systemen, zoals dunne lagen en superstructuren ligt binnen het aandachtsveld. Experimenteel gezien kunnen deze modelsystemen in belangrijke mate worden geconstrueerd, zodat een wissel werking van de theorie en het experiment via de metingen van vele statische en dynamische eigenschappen mogelijk wordt. Een en ander is mogelijk door vrij uitgebreide experimentele faciliteiten zoals caloriemetrie, warmtetransport, spectroscopie (kernspinresonantie, electron-spinresonantie, ver infrarood), magnetisatie en rontgen en neutronenverstrooiing (ECN). De meeste technieken kunnen worden toegepast in velden tot 100 kOe en temperaturen vanaf 50 mK, een en ander in nauwe relatie met andere groepen zoals Halfgeleidersfysica en Kryogene Technieken. c. Halfgeleiderfysica (HF), NV-4604/08 Het onderzoek in de groep HF concentreert zich op de electrische transporten optische eigenschappen van halfgeleidende verbindingen. Halfgeleidende verbindingen worden aan de andere universiteiten en hogescholen in Nederland nog weinig onderzocht. In de groep worden twee lijnen van onderzoek gevolgd. Een deel van de groep verricht onderzoek naar de onderlinge samenhang tussen de bandenstructuur en electronische en optische eigenschappen van tetragonale (pseudo-kubische) halfgeleiders met kleine bandafstand. Bijzondere belangstelling gaat uit naar de in deze materialen optredenen anisotropiean en naar hun gedrag indien overgangsmetaalionen in het kristalrooster worden ingebouwd ("semimagnetische halfgeleiders') Het andere deel van de groep heeft zich in het verleden intensief bezig gehouden met zogenaamde "hete elektronen". Daarvan resteert nu aileen nog een onderzoek naar de externe fotoquantum efficiency in de kleine bandafstand halfgeleider InSb. Hiernaast is een begin gemaakt met het onderzoek aan strukturen van submicronafmetingen. Met FOM-steun is een projekt van start gegaan voor het groeien van zeer dunne halfgeleiderlagen d.m.v. de M.B.E.techniek. d. Kryogene Technieken (KRy), NV-4605 De aandacht van de groep KRY richt zich voornamelijk op het gebied der zeer lage temperaturen (beneden de 500 mK). Het onderzoek draagt een technisch karakter en spitst zich toe op de ontwikkeling van nieuwe koeltechnieken, de analyse van het gedrag van neutrale exitaties in helium en op de bestudering van materialen die van technisch belang zijn voor het betrokken temperatuurgebied. Indien nodig begeeft het onderzoek zich op meer fundamenteel fysisch gebied, met name waar het betreft de bestudering van de stromingseigenschappen van mengsels van 3He en superfluide 4He. De produktie van de kryogene vloeistoffen en daarmede samenhangende serviceverlening voor de vakgroep, voor andere groepen binnen de afdeling en voor andere afdelingen. ligt In handen van het Kryogeen Bedrijf.

70

e. Fysische Materiaalkunde (FM), NV-4607 In de groep FM wordt fundamenteel en op toepassingen gericht onderzoek verricht aan oxidische material en. Men beschikt hiervoor over de benodigde kennis en ervaring alsmede over de vereiste technieken op het gebied van kristalgroei, structuuronderzoek (Xstralen diffraktie, microscopie) en oppervlakte analyse (ESCA, Auger en SIMS). Het fundamentele onderzoek beweegt zich thans op het terrein van de magnetisch en electrische eigenschappen van metaaloxiden in relatie tot de mate van wanorde in de structuren van deze stoffen.

Samenwerking De groepsleider van de groep FM is betrokken bij het samenwerkingsproject "Solar Technology Development Project in Egypt", dat de TGE uitvoert te zamen met de Universiteit van Alexandria (meer i.h.b. met het research Centre UNARC). In de periode juni 1982 juli 1983 werken een wetenschappelijk hoofdmedewerker en een technisch medeweker van de groep FM aan dit project in Alexandria. Overige vormen van samenwerking in: - de FOM werkgemeenschappen Vaste Stof en Halfgeleiders VS-E, THE-E III en THFE-E IV - de SON werkgemeenschap NNS 110146 - ECN-Petten - de interafdelingswerkgroep: Dunne film signaalopnemers - op het niveau van personele ondersteuning: Philips Nat Lab. Shell, Amsterdam UIA en RUCA, Antwerpen

Vakgroep Analyse van Fysische Meetmethoden, NM-4700 De vakgroep AFM heeft een losse structuur en een flexibele organisatie. Het onderzoek is niet opgedeeld in werkeenheden. waarln sen staflid werkt. Het onderzoek wordt In per gval verschillende verbanden met andere groepen uitgevoerd. Daze groepen kunnen zowel op de THE als in andere instituten gevonden worden. Het tot stand komen van deze verbanden wordt vergemakkelijkt door een informele start van de samenwerking. Als de financiering van het werk dit vereist, kunnen deze verbanden een formele status kriigen. De "korte" duur van veel van dit onderzoek en de snelle wlsseling van partners maakt een soepele organisatie nodig. De groep richt zijn onderzoek op de analyse van meetmethoden. Het heeft een "methode-gericht" karakter. Zowel de mogelijke toepassingsgebieden als de beperkingen van de methoden worden onderzocht. Daarbij bliikt meestal dat de toepassingen de beperkingen bepalen. Veel aandacht krijgt daarbij de vraag of die beperkingen fundamenteel ziin (biivoorbeeld Nyquist-ruis) of een gevolg van fluctuaties in de omgeving (bijvoorbeeld temperatuurvariaties). De toepassingen komen soms uit het eigen werk naar voren, maar zijn ook vaak een reactie op een vraag van buiten de groep. Zo ziin veel van de biomedlsche onderzoekingen tot stand gekomen en ook het werk op akoestlsch gebled. Een belangrijk punt daarbij is dat de groeiende interesse van studenten voor dit soort onderzoek hiermee kan worden opgevangen. Aan de andere kant speelt de groep hiermee in op de maatschappelijke behoefte aan toepassingen van de natuurkunde op deze gebieden. De concentratle op het onderzoek van longsurfactant en het neuromagnetisch onderzoek van de hersenactiviteit wordt nog wat duidelijker $:Ioor de beeindiging van het onderzoek van de indicatorverdunningsmethode. Over dit onderzoek wordt een dissertatie geschreven die binnen afzienbare termijn voltooid zal ziin. Er is wei een nieuw onderzoek begonnen in samenwerking met de werkgroep "Fysische meetmethoden voor het binnenmilieu" van de vakgroep FAGO van de afdeling Bouwkunde, maar dit onerzoek wordt uitgevoerd in de vakgroep FAGO. De vakgroep NM levert een Itd-er en wetenschappelijke ondersteuning voor dit onderzoek van lage windsnelheden (b.v. tocht en verwarming). Op het gebied van de fysische informatica ziin geen nleuwe ontwikkelingen te verwachten in het komende jaar. Het onderzoek met BMGT -aspecten is in ziin geheel voor de voorwaardelijke financiering aangemeld en geaccepteerd. Dit zijn de • projekten: Dynamische metingen aan monolagen Indikator verdunningsmethoden Magneto-encephalographie

Samenwerking Interafdelingswerkgroepen: - Microanemometrie (met atd. B) - Longsurfactant (met Ac. ziekenhuis Leiden, RUU, Unilever) - Magneto encephalografie (met THT, Med.facult. Leiden, KHT, VUA, THO, IPO) - Fysische meetmethoden van het binnenmilieu (met afd. B).

2.4.4. Wetenschappeljk output Projektgroep Natuurkunde en Samenleving (N&S) 4004 Overlge vakpublicatles Ruiter, W. de Vijanden van het volk Wetenschap en Samenleving (1983) 1,3 Ruiter, W. de Het plutoniumgevaar De Ingenieur (1983) 4, 40-42

Ruiter, W. de Interview VPRO Radio Nieuwsdienst, 4 november 1983

Vakgroep didaktiek natuurkunde (NO) 4103 Interne dissertaties Berg. J.S. van den Natuurkunde-vroogstukkenoplossen Een vakdidactische studie van het leren oplossen van natuurkundevraagstukken in klas 4 VWO Proefschrift THE, 9-12-1983 Verkerk, G. Het praktikum in het schoolonderzoek natuurkunde Beoordeling van praktikumvaardigheden op HAVOen VWO-scholen Proefschrift THE, 22-3-1983

Overige wetensehappelijke pub/leatles

Ruiter, W. de Beek als woorman Wetenschap en Samenleving (1983) 4, 3-4

Bouwens, REA en G. Verkerk De viskositeit van water Faraday 52 (1983) 90

Ruiter, W. de Deskundigen en kernenergie Wetenschap en Samenleving (1983) 4, 5-10

Verkerk. G. Ruimte voor praktikum in de bovenbouw en praktikum in het schoolonderzoek NVON-maandblad 5 (1983) 9.20

Hooghiemstra. R, W. de Ruiter Vol vertrouwen vooruit Een verslag van het jubileumcongres van Natuur en Techniek Wetenschap en Samenleving (1983) 8,15-18 Hooghiemstra, R, W. de Ruiter We hebben geen macht, aileen argumenten Een interview met Paul Berg Wetenschap en Samenleving (1983) 8, 19-23

Bouwens, R.EA, G. Verkerk Een interessante toepassing van de wet van Stokes NVON-maandblad 5 (1983) 9.20 Findhammer, W.J., G. Verkerk Luisteren naar het dopplereffekt bij Ucht Faraday 52 (1983) 133

Overige vakpublicaties Ruiter, W. de Het plutoniumgevaar De Ingenieur (1983) 10,15 Horsten. J. De kosten van kernenergie De Ingenieur (1983) 3, 10-12 Ruiter, W. de, R Smits De vrije studierichting Techniek en Maatschappij Wetenschap en Samenleving (1983) 9, 40-44 Ruiter, W. de Godel en Non Serviam De Revisor (1983) 5, 16-17

Raat,J.H. Belang eerstegraads lerarenopleiding aan de TH Eindhoven nog nooit zo groot NG Nieuws 1 (1983) 6,5 Raat, J.H. Rapport Keuzevrijheid verschenen Meisjes in het onderwijs nog steeds slecht af NG Nieuws 1 (1983) 6.12 Raat,J.H. Samenstelling voorbeeldlespakketten, discussies met docenten en lerarenopleiders hoofdzaken TH Eindhoven werk aan projekt meisjes. natuurkunde en techniek NG Nieuws 2 (1983) 2-3,12

Lem,S. Non Serviam De Revisor (1983) 5,18-30 Vertaling: Ruiter W. de en Stembor. L.

Lensink, M. Meisjas en natuurkunde, het MENT-projekt Artikel in NVON·mededelingenblad 4-3-1983

Ruiter, W. de Mintaire research of vredesonderzoek Wetenschap en Samenleving (1983) 10, 5-12

Verkerk, G. Het praktikum in het schoolonderzoek natuurkunde TH-Berichten 25 (1983) 27.10

Maatschappelijke dienstverlening

Lensink, M., J.H. Root Meisjes. natuurkunde en techniek MENT 83-01

Ruiter, W. de Kernwapens in het natuurkunde-onderwijs Voordracht zomerconferentie NVON, 3 september 1983. Ruiter, W. de Mintaire research of vredesonderzoek Voordracht Stud.Generale Aktueel, THE, 31 oktober 1983

Dumont, M. Beter natuurkundig onderwijs oon meisjes? MENT 83-02

Ruiter, W. de Feiten en ficUe rond kernenergie Voordracht in de Knijpkat. Helmond 10 maart 1983

Raat,J.H. Meisjes en lager technisch onderwijs De positie van meisjes bij het technisch onderwijs aan 12 tot 16jarigen MENT83-06

Ruiter, W. de Rollenspel energiescenario's Voordracht NLO-Eindhoven, 26 oktober 1983

Raat,J.H. Meisjas en middelbaar technisch onderwijs en laerlingwezen

71

De positie van meisjes bij het technisch onderwijs aan 16 tot 20 jarigen MENT 83-07 Raat,_I.H. Meisjes en hoger en wetenschappelijk technisch onderwijs De positie van meisjes bij het technisch onderwijs aan 18 tot 24 jarigen MENT83-08 Raat, J.H. Meisjes en technisch onderwijs De positie van meisjes bij het technisch onderwijs MENT 83-09 Verkerk, G. Bezuinigingen op de kwaliteit van het onderwijs Wetenschap en Samenleving 5 (1983) 3 Overige publica ties Lensink, M. Girls, physics and technology in The Netherlands, the M ENT -project. In: Contributions to the second GASAT-conference, Institute of Physics Univ. Oslo, (1983) Raat, J.H. Teacher training towards a better girls'science and technology education In: Contributions to the second GASAT-conference Institute of Physics, University of Oslo, Oslo (1983) Raat, J.H. Dutch research in physics (science) teaching; Some topics Gastcollege in USA: Michigan State University (1 nov.): Purdue University (3 nov.); Arizona State University (8 nov.) (1983) Raat. J.H., I de Raaff Techniek, een boeiend werkterrein ook voor meisjes Produktie en presentatie videofilm op 29 januari 1983, openingsdag serie voorlichtingsdagen 'Meisjes en techniek' te Rotterdam. Raat, J.H. Het kiezen van het vak natuurkunde als examenvak, door meisjes en door jongens Bijdrage aan werkgroep en postersessie Biidrage Woudschotenconferentie, 16 en 17 december (1983) Verkerk, G. Proeven voor het schoolonderzoek 1983/THE 18-1-1983 voordracht voor ca. 15 natuurkundeleraren. Verkerk, G. Beoordeling van praktikum/THE 28-1-9183 voordracht voor ca. 20 medewerkers: themagroep Praktikum Verkerk, G. Manipuleren in de natuurkunde/THE 19-5-1983 afdelingscolloquium voor ca. 50 medewerkers. Verkerk, G. Het eindexamenprogramma natuurkunde/Noordwijkerhout 17 -12-1983 forumbijdrage voor ca. 200 leraren natuurkunde

Verkerk, G. Vraagstukken van natuurkundetentamens voor de propaedeutische vakken cursus 1982/1983 Diktaatnr. 3.411 (THE), uitgave september 1983 Verder nam G. Verkerk deel aan de werkgroep Didaktiek THE en gat hij bij meerdere gelegenheden voorlichting over de studie natuurkunde en de vakgroep Didaktiek Natuurkunde.

Vakgroep Deeltjesfysica (ND) 4200 Atoom- en Plasmafysica: Evenwichtsmodellen en transport in plasma's ND-4202 Externe dissertatie Schellekens, H. Modelling of the diffuse arc in a vacuum circuit-breaker Proefschrift TH E, 8-3-1983 Overige wetenschappe/ijke publicaties Schram, D.C., I.J.J.M.M. Raaijmakers, B. van der Siide, H,J.W. Schenkelaars, P.W.J.N. Bouman Approaches for classifying excitations mechanisms in spectrochemical excitation sources Spectrochimica Acta 11 (1983),12 Brodeur, P., H.W.H. van Andel, D.C. Schram, V.M.M. Glaube Experimental study of launched ion-acoustic waves in a plasma using contineous wave CO(base-sub)2(sub-base) scattering Canad. J. Phys. 61 (1983),1231 Schram, D.C., H,W.H. van Andel, G. Leclair, P. Brodeur CO(base-sub)2(sub-base) collective scattering on moving density perturbations in a plasma Plasma Physics 25 (1983), 1133 Schram, D.C., J.JAM. v.d. Mullen, B.F.M. Pots, C.J. Timmermans On the pressure balance and plasma transport in cylindrical magnetized arcs Z. Naturforsch. 30a (1983), 289 Schram, D.C., I.J.J.M. Raaiimakers, B. van der Sijde, P.W.J.M. Boumans Approaches for clarifying excitation mechanisms in spectrochemical excitation sources. 23rd CSI Amsterdam, 27-6 1 1-7-1983 Spectrochimica Acta 38B (1983). supp., 295. Raaijmakers, I.J.J.M., D.C. Schram, B. van der Siide, P.W.J.M. Boumans Interpretation of argon and analyte absolute level densities in an argon inductively coupled plasma Spectrochimica Acta 38B (1983), supp. 276. Raaijmakers, I.J.J.M., P.W.J.M. Boumans, B. van der Siide, D.C. Schram A theoretical study and experimental investigation of non-LTE phenomena in an inductively coupled argon plasma-I characterization of the discharge Spectrochimica Acta 38B, (1983) 697. Vaessen, P.H.M., G.M,W. Kroesen, D.C. Schram Energy and momentum transfer to spray particles in atmospheric AR-H2 plasma jet Proc.Vlth Int. Symp. Plasma Chemistry, Montreal (1983),132. Sijde, B. van der, H.J,W. Willems, D.C. Schram An numerical collisional radiative model for the argon neutral system 16th ICPIC, Dusseldorf, BRD, 29-8 1 2-9-(1983), 612

Verkerk, G. Beoordeling van praktikumvaardigheden/THE 27-10-1983, 3-11-1983 en 10-11-1983 PAO aktiviteiten voor ca. 25 HTS-Ieraren

Vogels, J.M.M.J.,L V.E. Konings, V. Kollman, D.C. Schram Measurements on the source properties of a hollow cathode arc 16th ICPIC, Dusseldorf, BRD, 29-8 I 2-9-(1983),590

Maatschappelijke dienstverlening

Overige publicaties

Raat. J.H. GASAT-2lnternational Conference Institute of Physics, University of Oslo 5-10 september 1983 (Lid van de voorbereidingscommissie; van de conterentieleiding; voorzitter subgroep Teacher Training)

Siide, B. van der, H.J.W. Willems An excitation model for the argon neutral system Tagung Deutsche Physikalische Gesellschaft Regensburg, 14-3 I 18-3-(1983), 75

72

Veldhuizen, E.M. van, F.J. de Hoog, LV.E. Konings Optogalvanic determination of electron temperatures in a hollow cathode discharge

Tagung Deutsche Physikalische Gesellschaft Regensburg 14-3 118-3-(1983),58 Mullen, J.J.A.M. van der, B. van der Sijde, D.C. Schram Een analytisch excitatie model voor ioniserende plasma's Voorjaarsvergadering sectie Atomaire botsingsfysica en spectroscopie Lunteren, 3 en 4 februari (1983) Timmermans. C.J. Cascaded arc pulsed with high current Voordracht Int. Meeting "Some Phenomena of Arc Plasma Discharge" Lodz, Polen, 12 juli (1983) Timmermans, C.J., G.M.W. Kroesen, P.M. Vallinga, D.C. Schram Radial density and temperature profiles of a pulsed high density cascade-arc DPG, Fruhjahrstagung, Regensburg (1983) 420 Kroesen, G.M.W., C.J. Timmermans, P.M. VaUinga, D.C. Schram Radiale dichtheidsen temperatuur profielen in een gepulste cascadeboog bij 1-3 atm. in Argon NNV, Groningen (1983) Timmermans, C.J., G.M.W. Kroesen, D.C. Schram, P.M. Vallinga An argon cascade-arc plasma pulsed with 2200 Amperes XVlth ICPIG, Dusseldorf, BRD (1983). 332 Schram, D.C., H.W.H. van Andel, G. Leclair, P. Brodeur CO(base-sub)2(sub-base) collective laser scattering on moving density perturbation in a plasma CAP ICAS Congres, Victoria, B.C. 27-30 juni (1983) Schram, D.C. Plasmaphysics and applications Universiteit Dusseldorf, Invited, 20-1-(1983)

Vaessen, P.H.M., G.M.W. Kroesen, J.M. Horsten, F.J. de Hoog Energy and momentum transfer from an atmospheriC plasmajet tot micron-sized spherical particles Proc. X Int. Thermal Spraying Conf., Essen (1983) 213

Overige publica ties Veldhuizen. E.M. van Laser-plasma diagnostiek Voordracht KNCV-NNV-Zomercongres Eindhoven, 2 september (1983) Hoog, F.J. de Optogalvanic effect in discharges Voordracht Int. Meeting "Some Phenomena of Arc Plasma Discharges" Lodz, Polen, 12 juli (1983) Veldhuizen, E.M. van. F.J. de Hoog, LV.E. Konings Optogalvanic determination of electron temperatures in a hollow cathode discharge Fruhjahrstagung Deutsche Physikalische Gesellschaft, Regensburg 14-18 maart (1983)

Maatschappelijke dienstverlening Ree, J. van de Voorzitter sectie Plasmaen Gasontladingsfysica NNV . Hoog, F.J. de Lid Organizing Committee, Conference on Gas Discharges and their Applications, lEE, London

Atomaire en Opt/sche w;sselwerking ND-4203 Overige wetenschappelijke publicaties

Sijde, B. van der Stoss Strahlungsmodellen in Plasmas Universitat Dusseldorf, 26-1-(1983) Schram, D.C. Approaches for clarifying excitation mechanisms in spectro chemical excitation sources Invited op 23rd C.S.I., Amsterdam, 30-6 (1983) Schram, D.C. Plasma characterization of ICP plasmas Int. Symp. Plasma Chem., Montreal, 25-7 -(1983) Schram, D.C. Plasma physica en toepassingen Universiteit Leuven, 3-12-(1983) Timmermans, C.J. Cascades-arc pulsed with high current Int. Meeting "Some Phenomena of Arc Plasma Discharges" Lodz, Polen, 12 juli (1983)

Maatschappelijke dienstverlening Schram, D.C. Lid scientific committee ESCAMIG Lid Board EPS-division plasmaphysics

Atoom- en Plasmafyslca: Elementalre processen in gasontiadingen ND-4202 Interne dissertatie Veldhuizen, E.M. van The hollow cathode flow discharge analyzed by optogalvaniC and other studies Proefschrift THE, 5-4-1983

Over/ge wetenschappelijke publica ties Veldhuizen, E.M. van, F.J. de Hoog, LV.E. Konings Optogalvanic determination of electron temperatures in a hollow cathode glow discharge Proc. XVI Int. Conf. Phen. Ion. Gases, Dusseldorf (1983), 406 Vries, CAM. de, F.J. de Hoog, D.C. Schram Ionic species in a negative corona in humid air Proc. Vllnt. Symp. Plasma Chemistry Montreal (1983) 317 73

Verheijen, M.J., H.C.w. Beijerinck, P.J. Eenshuistra, J.P.C. Kroon, N.F. Verster Lifetimes of the Ne 2p fine structure states by measurements of linewidths of the laser induced fluorescence of an atomic beam Optics communications 45, (1983), 5, 336-342 Beijerinck, H.C.W., G.H. Kaashoek, J.P.M. Beijers, M.J. Verheijen Non Maxwellian velocity distributions in the transition region of supersoniC expansions 01 the noble gases He, Ne and Ar Physica 121C (1983) 425-436 Verheijen, M.J., P.W.E. Berkers, H.C.w. Beijerinck, D.C. Schram, N.F. Verster Laser probing combined with molecular beam sampling as a plasmadiagnostic XVllnt. ConI. on Phenomena in Ionized Gases (ICPIG) Dusseldorf 29 aug. 2 sept. (1983) Volume 3, 400

Overige vakpub/icaties Beijerinck, H.C.W., R.J.F. van Gerwen, J.F.M. Martens Absolute centre-line intensities of Csmpargue expansions of helium, neon and argon 9th Int Symp. on Molecular Beams, Freiburg, Duitsland 13-17 juni (1983) 172-175 Kroon, J.P.C. A. van Delft, H.C.W. Beijerinck, N.F. Verster A hollow cathode arc for producing metastable rare gas atoms in the 1-10 eV translation energy range 9th Int Symp. on Molecular Beams, Freiburg, Duitsland, 13-17 juni (1983) 188-191 Verheijen, M.J., H.C.W. Beijerinck, WA Renes, N.F. Verster Absolute intensities 01 supersonic secondary beams: skimmer interaction 9th Int. Symp. on Molecular Beams, Freiburg, Duitsland, 1317 juni (1983) 199-202 Verheijen, M.J., H.C.w. Beijerinck, W.A. Renes, N.F. Verster A double differentially pumped supersonic secondary beam 9th Int. Symp. on Molecular Beams, Freiburg, Duitsland 13-17 juni (1983) 202-205 Beijerinck, H.C.W., J.C. Vlugter Van der Waals interaction of the heavy metastable noble gas atoms 9th Int. Symp. on Molecular Beams, Freiburg, Duitsland 13-17 juni (1983) 223-226


een niet redelijk proces Universiteit en Hogeschool

Vliembergen, E. van,'J. Martens, R. van Gerwen, H.C.w. Beijerinck, N.F. Verster Absolute intensititen van Campargue expansies Voorjaarsvergadering van de seetie Atomaire Botsingsfysiea en Spectroseopie "De Blije Werelt" Lunteren, 3-4 februari (1983) Poste'r, abstractno. 15,13


Verheijen, M.J., W.A. Renes, H.C.W. Beijerinck, N.F. Verster Een dubbel differentieel gepompte supersone dwarsbundel Voorjaarsvergadering van de sectie Atomaire Botsingsfysica en Spectroscopie "De Blije Werelt" Lunteren, 3-4 februari (1983) Poster, abstractno. 16, 13 Kroon, J.P.C., H. Senhorst H.C.W. Beijerinck, N.F. Verster pulsen bij optisch pompen van snelle Ne* atomen met een cw dye laser Voorjaarsvergadering van de sectie Atomaire Botsingsfysica en Spectroscopie "De Blije Werelt" Lunteren, 3-4 februari (1983) Poster, abstractno. 43, 27 Verheijen, M.J., H.C.w. Beijerinck, N.F. Verster Lifetimes of the Ne 2p fine structure states Voorjaarsvergadering van de sectie Atomaire Botsingsfysica en spectroscopie "De Blije Werelt" Lunteren, 3-4 februari (1983) Poster, abstractno. 44.27 Verheijen, M.J., P.W.J. Berkers, H.C.w. Beijerinck, N.F. Verster Optisch pompen in een plasma in combinatie met atoombundel sampling als plasmadiagnostiek Voorjaarsvergadering van de sectie Atomaire Botsingsfysica en spectroscopie "De Blije Werelt" Lunteren, 3-4 februari (1983) Poster, abstractno. 61, 36 Kaashoek, G.H., H.C.W. Beijerinck, N.F. Verster Inelastische en reactieve botsingen met lichtopbrengst Voorjaarsvergadering van de sectie Atomaire Botsingsfysica en spectroscopie "De Blije Werelt" Lunteren, 3-4 februari (1983) Post-deadline poster Beijerinck. H.C.w. Invited lecture "Supersonic beams: characteristics and applications" IX Int. Symp. on Mol. Beams, Freiburg (1983) Maatschappelijke dienstver/ening Beijerinck, H.C.W. Werkgroepleider A 12 van de werkgemeenschap Atoomfysica van deFOM Beijerinck. H.C.W. Lid dagelijks bestuur van de sectie Atomaire Botsingsfysica en Spectroscopie van de NNV Beijerinck, H.C.W. Int. Advisory Comm. van het Int. Symp. on Mol. Beams Beijerinck, H.C.W. Lid Organising Comm. van ECAMP II, Amsterdam 1985

29 (1983),188

Moonen, W.H.L., P.J. van Hall, S.S. Klein, G.J. Nijgh. C.W.A.M. van Overveld, R.MAL. Petit, O.J. Poppema Inelastic scattering of polarized protons from even Zn, Ge and Sa isotopes, International Conference on Nuclear Physics, Florence 28-83-9 (1983) Proc.Vol.1 Contributed Papers, bijdrage B 212 Petit, R.M.A.L., P.J. van Hall, S.S. Klein, G.J. Nijgh, W.H.L. Moonen, C.w.A.M. van Overveld, O.J. Poppema Elastic and inelastic scattering of 20 MeV polarized protons on Sm isotopes, International Conference on Nuclear Physics, Florence 28-8/3-9 (1983) Proc.Vol. I Contributed Papers, bijdrage B 230 Overveld, C.WAM. van, P.J. van Hall An iterative inversion procedure for D.W.BA form factors, International Conference on Nuclear Physics, Florence 28-8/3-9 (1983) PrOC.Vol.l Contributed Papers, bijdrage C 109 Maatschappelijke dienstverlening Poppema, O.J. Lid Commissie voor de Werkgemeenschap Kernfysica, Stichting FOM Lid van de kerncommissie van deze commissie Nijgh, G.J. Lid en secretaris Commissie Wetenschappelijk Onderwijs Ned. Natuurk. Vereniging. Cyclotrontoepassingen: Automatisering en Baanciynamica ND-4205 Overige wetenschappe/ijke publica ties Corsten, C.J.A., H.L. Hagectoorn Simultaneous treatment of betatron and synchrotron motions in circular accelerators Nucl.lnstr. Meth. 212 (1983) 37-46 Corsten, C.JA, H.L. Hagedoorn Some applications of a general theory on coupling between transverse and longitudinal oscillation modes in circular accelerators Nucl. Instr. Meth. 212 (1983) 47-51 Corsten, C.J.A., H.L Hagedoorn Stopband widths in non-linear spin-resonances Nucl. Instr. Meth. 216 (1983) 25-30 Overige publica ties Hagedoorn, H.L. Resonances in circular accelerators Voordracht op 20e European Cyclotron Progress Meeting Groningen, 7-8 sept. (1983)


Hagedoorn, H.L Analytical treatment of the linear motion in accelerators Voordracht op 20e European Cyclotron Progress Meeting Groningen, 7-8 sept. (1983)

Moonen, W.H.L., P.J. van Hall Polarized proton scattering experiments for A around 70 Voorjaarsvergadering Secties Kernfysica DPGINNV I BNV, MOnster, 21-25 maart 1983 Verhandl. DPG (VI) 18 (1983) 1053 (C5.9)

Heide, JA van der Measurement of radial oscillation frequencies with the floating wire method Voordracht op 20e European Cyclotron Progress Meeting Groningen, 7-8 sept. (1983)

Petit, R.M.A.L., P.J. van Hall Elastic and inelastic scattering of 20 MeV polarized protons on 152 Sn Voorjaarsvergadering Secties Kernfysica DPGINNV IBNV, MOnster 21-25 maart 1983 Verhandl. DPG (VI) 18 (1983) 1139 (A9.3)

Heide, J.A. van der Mini cyclotron projekt ILEC Poster gepresenteerd op 20e European Cyclotron Progress Meeting Groningen, 7-8 sept. (1983)

Overveld, C.w.A.M. van, P.J. van Hall A procedure to obtain D.W.BA-formfactors from (p,p')cross sections Voorjaarsvergadering Secties Kernfysica DPGINNV IBNV, MOnster 21-25 maart 1983 Verhandl. DPG (VI) 18 (1983) 1151 (E9.2)

Heide, J.A. van der Het minicyclotronprojekt ILEC Vakgroepscolloquium 26 april (1983)

Experimentele Kernfysica ND-4204

Overige vakpublicaties Kramers, J.H. Studiebegeleiding in het eerste jaar: een rectelijke benadering van 74

Hagedoorn, H.L. Lineaire versnellers voor therapeutische doeleinden Voordracht gehouden voor de Necterl. Ver. voor klinische fysica te Utrecht, juni (1983)

Maatschappelijke dienstverlening Heide, J.A. van der Als lid van Subcommissie Microprojecten van CICA het geven van adviezen aan 3e wereld werkers.

Cyclotrontoepassingen: Tracertechnieken ND-4205 Overige wetenschappelijke publica ties Prins. M, J.A. van der Heide, A.J. Bos, K. Bowen, S. Davies Trace element mapping of biological tissues using PIXE en XRF IEEE Trans. Nucl. Sc. 30 (1983) 1243 Dikhoff, T, J.A. van der Heide, M. Prins The determination of Platinum In human tissues with PIXE IEEE Trans. Nuc. Sc. 30 (1983) 1329 Mulders, J.J.L., A.G.M. Janssen, A.J. WItsenboer, J.J.M. de Goei; Possible calibration errors for 81 Rb- 81 mKr generators due to a dual production route of 81 Rb Int.J. App. Radiat. Isot. 34 (1983) 4, 717-719

Overige vakpublicaties CYGNE-informatie-bulletins: Cygne-nieuwsbrief, September (1983) Cygne, THE Na 1231 September (1983), Cygne, THE 1231-Hippuran September (1983), Cygne, THE 1231-Joodheptadecaanzuur September (1983), Cygne, THE

150 September (1983), Cygne, THE 1231-Amfetamine September (1983), Cygne, THE 52Fe September (1983), Cygne, THE 81 Rb/81 mKr gasgenerator September (1983), Cygne, THE 81 Rb/ 81m Kr vloeistofgenerator 87y 187m Sr generator September (1983), Cygne, THE

Overige publica ties Bos, A.J.J., R.D. Vis, H. Verheul, M. Prins. S.T. Davies, D.K. Bowen, J. Makjanic, V. Valkovic Experimental comparison of synchrotron radiation with other modes of excitation of X -rays for trace element analyses Prins. M., J.M. Kuiper, M.PA Viegers The design of an X-ray microprobe at the SRS Daresbury (UK) Davies, S.T., DK Bowen, M. Prins, A.J.J. Bos Trace element analysis by cynchrotron radiation excited XRF Prins, M., S.T. Davies, DK Bowen Trace element analysis and element mapping by scanning X-ray fluorescence at Daresbury SRS Prins, M., J.A. van der Heide, FAM. van Lieshoud, S. Henstra, E.BA Bisdom Measurement on thin sections of SOils with the Eindhoven Proton microprobe Prins, M. The design of an X-ray microprobe at the SRS Daresbury (UK) Maart (1983), Daresbury SRS (UK)

75

Prins, M. Measurement on thin section of soils with the Eindhoven Proton Microprobe Mei (1983) SCADEG, Eemhof Flevopolder Prins, M. Trace element analysis and element mapping by scanning X-ray fluorescence at the Daresbury SRS September (1983), Brookhaven USA Heide, J.A. van der Platina analyse met PIXE 18 november (1983) Universiteit Leiden Dikhoff, T. Platina analyse van blologische weefsels met behulp van NAA 18 november (1983) Unviversiteit Leiden Witsenboer, A.J. Vakgroepscolloquium over 18Rb/ 81m Kr-produktie en toepasslngen Witsenboer, A.J. 81 Rb/81 mKr-vloeistofgenerator, gehouden in Rotterdam op het cardiologencongres

Computerbedrijfsgroep ND-420B Maatschappelijke dienstverlening Ontwlkkeling Budgetnet samen met Positronica en West-Vries Presentatie Eurobus Systeem-PEP op het Instrument in Amsterdam Levering PEP aan de KMA Verster, N.F. lid subcommissie opvolging B 7700 Lid Land. Commissie Rekenen Informatieverwerkende apparatuur (CRIVA) Voskamp, J.H. Voorzitter TH-commissie Laboratoriumautomatisering, subcommissle CORE

Vakgroep Theoretische Natuurkunde (NI) 4300 Overige wetenschappelijke publica ties Ahn, R.M.C., J,P.H.W. van den Ei;nde, B.J. Verhaar Calculation of nuclear spin relaxation rate for spin-polarized atomic hydrogen Phys. Rev. B27 (1983) 5424 Eijnde, J.P.H.W. van den, C.J. Reuver, B.J. Verhaar Improvements In the description of the surface spin relaxation of atomic hydrogen Phys. Rev. B28 (1983) 6309 Muynck, W.M. de Comment on "Geometrical treatment of force: A static example" Amer. Journ. of Physics 51 (1983), 79 Muynck, W.M. de, J.M.v.A. Koelman On the joint measurement of incompatible observables in quantum mechanics Phys. Lett. 98A (1983), 1 Sluijter, F.w., CA van Duin Reflection and transmission coefficients for local resonances in a cold magnetoplasma Radio Science 18 (1983) 3 Sluijter, F.W., S.C. van Someren-Greve, A.J.D. Lambert Near-resonant interaction of longitudinal plasma waves Physlca 121 c (1983) 255-268 Sluijter F.W., K.P. Das Interaction of a low frequency coherent magneto-acoustic wave with a turbulent spectrum of extra-ordinary waves. Plasmaphys. 23 (1983) 3, 201-218 Gerl. J., Th. Elze et.al., L.D. Tolsma The Quadrupole Moment of 176Lu Z. Phys. A. Atoms and Nuclei 310 (1983) 349-350

Muynck, W.M. de Objectivity, non locality, and the Bell-inequalities Phys.Lett. 94A (1983) 73 Tolsma, LD. Solving Coupled Equations by Iteration Proc. Int.Conf. Nuclear Physics, Florence 1 (1983) 0 170

Overige vakpublicaties Tolsma, LD. Rapportage SupercomputerprOject Uitgebracht aan de landelijke werkgroep Supercomputers Oktober (1983)

Grinten, P.M.E.M. van der Omgevingsturbulenties en strategische planning Lezing gehouden voor Instituut voor Post-Universitair Onderwijs te Antwerpen, 21 april (1983) Grinten, P.M.E.M. van der Ondernemlngsplanning Voordracht voor de Afdeling Bedrijfskunde, TH Eindhoven 6 mei (1983) Linden, R.J.P. van der Deelname Conference on Subsurface Heat Storage in Theory and Practice Zweden, Stockholm, 3 tim 9 juni (1983)


Dekker, G. De opzet van een logboek binnen PRIMAL Servo Bode no. 29, juli (1983)

Ahn, R.M.C., J.P.H. van den Eijnde, C.J. Reuver, B.J. Verhaar Spinrelaxatie van atomaire waterstof in de gasfase en asn een oppervlak Proceedings van de voorjaarsvergadering van de sectie "Atomaire botsings-fysica en spectroscopie" Lunteren, februari (1983)

Dekker, G. Experimentele zonnewarmteopstellingen Servo Bode no. 29, juli (1983)

Verhaar, B.J., J.P.H.W. van den Eijnde, N. Mulders, Attempts to explain the discrepancy between theoretical and experimental relaxation rates for spin-polarized atomic hydrogen Voordracht Gordon-conferentie, USA augustus (1983) Verhaar, B.J. Theoretische aspecten bij de stabilisatie van atomaire waterstof tegen molecuulvorming Voordracht Nat.Lab., VU Amsterdam (1983) Muynck, W.M. de Contributed paper: A derivation of local commutativity from macrocausality Vllth Intern. Congress on Mathematical Physics, Boulder, Colorado, 10 augustus (1983) Muynck, W.M. de Poster: A quantum mechanical theory of local observables and local operations Vllth Intern. Congress on Mathematical Physics, Boulder Colorado, 1-10 augustus (1983) Muynck, W.M. de Seminarium Grondslagen van de quantummechanica, Amsterdam 14 december (1983) Localiteit en de Bell-ongelijkheden Haeringen, W. van Electrische geleiding in l-dimensionale wanordelijke systemen Colloquium Theoretische Natuurkunde, VU Amsterdam, 26 november (1983) Nijs, J. "Resonante absorptie in een inhomogeen magnetoplasma" Voordracht Ruhruniversitat, Bochum, WDR

Slenders, P.J,F. Onderzoek aan zonnecollectorensystemen met gelaagde opslag ServoBode no. 29, juli (1983) Slenders, P.J,F. Optimaliseren van de sturing van een energiedak-warmtepomp-opslag-vatsysteem ServoBode no. 29, juli (1983) Heijden, J.W.J.M. van der Optimalisering van het methanol-syntheseproces ServoBode no. 29, juli (1983) Heljden, J.W.J.M. van der Het statisch optimaliseren van een ethaanoven Servo Bode no. 29, juli (1983) Rademaker, O. Deelname Meeting of the Heads of Control Laboratories in W.Europe Grenoble, Frankrijk, 5 tim 7 september (1983) Bottram, A.M.M., P.J.F. Slenders Onderwerp: Regelingen van experimentele zonnewarmtesystemen en van een energiedak-warmtepompsysteem Voordracht voor de werkgroep "Regeling in Klimaatbeheersingssystemen" Utrecht, 27 oktober (1983) Rademaker, 0., P. Eijkhoff Modelvorming en -identificatie aan de TH Eindhoven Delft, 22 November (1983)

Maatschappelijke dienstverlening Maatschappelijke dienstverlening Verhaar, B.J. Redaktie Proceedings Intern. Conf. on Nuclear structure NoordHollandse Uitg. Mij. (1983) Haeringen, W. van Lid Editorial Board tijdschrift Physica B Haeringen, W. van Collegedictaat Statistische Mechanica (TheoL Nat. II)

Rademaker, O. Editor Jaarboek 1982 van de Stichting Meeten Besturingstechnologie februari (1983) Grinten, P.M.E.M. van der . Inleiding SMO-publikatie 1983 "De groei begrensd" (Resultaten van de Club van Rome-discussie in Nederland) Mei (1983) Rademaker, O. Eerste deel dictaat Fysisch-Technische Informatieverwerking December (1983)

Vakgroep Systeem- en Regeltechniek (NR) 4400 Vakgroep TransporHysica (NT) 4500 Overige vakpublicaties Overige vakpublicaties Grinten, P.M.E.M. van der Boekbespreking: "The coming boom" Herman Kahn Management Totaal, maart (1983) 3, 53-55

Overige publicaties Rademaker, O. Zonnewarmtesystemen Colloquium voor Afdeling Natuurkunde, 17 'ebruari (1983) 76

Vossers, G. The development of education for technology both within and outside the university and its relation to scientific research Universite et passe: A la recherche du passe, Town and Gown: The university in search of its origins ORE-Information (1983) 62, 106-116

Kinetische theorie NT 4501 Dissertatie Odenhoven, F.J.F, van Kinetic Theory of Transport Processes in Partially Ionized Gases Proefschrift THE, 18-02-1983

Smulders, P.T.• H.J.M. Beurskens Voordracht Universiteit Nederlandse Antillen over recente ontwikkelingen in windenergie. Meel.J. van Voordracht over Sri-Lanka projekt Conference "Renewable energy in developing countries" March 1983. Manila, Philipines

Overige wetenschappelijke publica ties Lambert, A.J.D. Generalized Klimontovich Theory for Fluctuations and Correlations in Plasma Physics 119A (1983) 177-196 Ambrogio, E.D., A.J.D. Lambert Some Questions about Langmuir Waves and Energy Transport in Ionized Gases Proc.Conf. Cosenza, ltalia june. 6-11 (1983) (ongepagineerd) Lambert, A.J.D., P.P.J.M. Schram, E.D. Ambrogio Calculation of Transport Coefficients in Ideal and Non-ideal Plasmas Proc. ICPIG-XVI. DUsseldorf 29-8/2-9-(1983) 4

Maatschappelijke dienstverlening Lambert. A.J.D. Statistische theorie van klassieke systemen in evenwicht en van zwak verstoorde klassieke systemen Collegedictaat THE. nr. 3.406 (1983) Schram. P.P.J.M. Verspreiding van kernwapens Socialistisch Perspectief, december (1983)

Smulders, P.T. Voordrachten op "Conferencia International de Fuentas Alternas para la Generacion de Electricidad" December 1983, Caracas. Venezuela: Wind-energy activities in the Netherlands Perspectives wind-energy developing countries Smulders. P.T. Gastcolleges: 2 uur in kader College windenergie-conversiesystemen aan TH Delft 2 uur in kader cursus "Energy and Management" aan THT 8 uur in kader keuzevak El.conversiesystemen voor windenergie afd. E 3 uur "Blijvende energiebronnen"

Overige informatiedragers Ruim 200 interne rapporten op aanvrage verkocht, naast ruime gratis toezending aan andere instituten e.d. en 3e wereldlanden.

Maatschappelijke dienstverlening Gasdynamica en schokgolven NT 4502

Windenergie NT-4S03

Smulders, P.T. Lid Begeleidingscommissie Windenergie BCW. adviescommissie aan Min. E.Z. aangaande Nationaal Programma Voorzitter coordinatiecommissie samnwerking Universiteit Ned. Antillen/ 3 TH's Lid Raad van Advies onderzoek Ontwikkelingslanden RAWOO (Sectorraad) Bestuurslid NEWIN Dienstverlening (technisch, wetenschappelijk, organisatorisch) aan projekten 3e wereld. (Sri-Lanka, Kaapverdische Eilanden, Mozambique, Kenya, Tanzania, Tunesie, Ned. Antillen, Pakistan)


Turbulente transportverschijnselen NT 4505

Smulders, P.T., H.J.M. Beurskens De regeling van windenergie-systemen PT Elektrotechniek, 38 (1983) 11, 21-29


Overige publicaties Vossers. G. The development of education for technology both within and outside the university and its relation to scientific research Voordracht gehouden op het seminar: L'evolution de la function sociale de I'universite en Europe, 16-'9 maart (1983)

Jansen, WAM., P.T. Smulders SWD publicatie 83-2 "Dimensionamento do rotor de eolias de eixo horizontal January (1983) 58 pag. (Portugese editie)

Bogustawski, L. (Poznan), K. Krishna Prasad. J.M. Bessem, C. Nieuwvelt Conditionally sampled measurements of coherent structures in the wall region of a turbulent boundary layer Archives de mecanique appliquee, Warszawa 34 (1982) 5-6, 553-562 (vorig jaar niet vermeld)

Overige publica ties Lezingen, gehouden tijdens de Nationale Windenergie Conferentie 1983: Smulders, P.T. Paper C1 "Metingen aan langzaamlopende rotoren" Spek, H.F. van der Paper C7 "Beveiligingen van langzaam lopende rotoren" Follings, F.J. Paper E5 "Koeling en windenergie"

Snijders, A.L., A.M. Koppius, C. Nieuwvelt An experimental determination of the turbulent Prandtl number in the inner boundary layer for air flow over a flat plate Int. J. Heat Mass Transfer 26 (1983) 3, 425-431 (Houtkachelprojekt) Bussmann, P.J.T., P. Visser. K. Krishna Prasad Open fires: Experiments and theory Proceedings of Indian Academy of Sciences, Bangalore (1983) 6. 1-35

Overige publica ties (voordrachten) Smulders, P.T. Siotbeschouwing van de conferentie gepubliceerd in "Duurzame Energie" . Bonte, JAN. de Paper N1 "Een overzicht van autonome windenergiesystemen" Smulders, P.r.. H.J.M. Beurskens De regeling van windenergie-systemen Voordracht NIRIAIKiVi-dag. 23 november (1983)

77

Blokland, R.. K. Krishna Prasad Some visualization studies on turbulent boundary layers USing multi-wire hydrogen bubble generation Session 1-5 Eight Biennal Symposium on Turbulence University of Missouri-Rolla September (1983) (Houtkachelprojekt) 5 stuks: Krishna Prasad, 1<., P. Verhaart Wood heat for cooking Indian Academa of Sciences, Bangalore (1983)

Krishna Prasad, K. Forestry and rural energy in developing countries Presented at the Development Assistance committee Review of Policy issues in Financial & Technical corporation lor Energy Development in Developing countries, september (1983)

Buijs, J.A.H.M. Thermal conductivity of some low-dimensional magnetiC systems Proefschrift THE, 14-06-1983

Nieuwvelt, C. Advisory visit to the stoves-project of the FAO-Community Firestry Programme, Nepal, (prepared for FAO-Rome)

Swuste, C.H.W., A.C. Phaff, K.Kopinga, W.J.M. de Jonge Collective excitations in some quasi 1d Mn 2+ compounds J. of Magnetism and Magnetic Materials, 31-34 (1983) 1130-1132

Bussmann, P. Field study on the performance, the production and the dissemination of woodburning stoves in Upper Volta In collaboration with the German Voltaic forestry project, August (1983)

Kopinga, K. W.J.M. de Jonge, N. Nishihara (Tokyo) Anisotropy effects in the ferromagnetic quantum chain systems (C6H11 NH 3)CuCI3(CHAC) and (C6H11 NH3)CuBr3(CHAB) J.of Magnetism and Magnetic Mat 31·34 (1983) 1241-1242

Krishna Prasad, K., E. Sangen, M. Sielcken, P. Visser Test results on Kerosine and other stoves Prepared for the Energy Assessment Division, Energy Department, World Bank, Washington D.C., September (1983)

Kookverschijnselen en tweefasenstroming NT 4506 Interne dissertatie Sillen, C.W.M.P. The effect of gasbubble evolution on the energy efficiency in water electrolysis, Proefschrift THE, 1-3-(1983) (T, N)

Overige wetenschappelijke publica ties Bongenaar-Schlenter, B.E., L.J.M. Konings, C.J. Smeijers, J.H.G. Verbunt, E. Barendrecht, L.J.J. Janssen, W.M. Sluijter, S.J.D. van Stralen Ohmic potential drop and gas bubble radius distribution in alkaline water electrolysis Proc. 3rd Intern. Seminar, Hydrogen as an energy carrier, ads. G.lmarisio and AAStrub, Lyon, France (1983) 206-218 D.Reidel Publishing Company, Dordrecht/Boston/Lancaster

Overige vakpublicaties Bongenaar-Schlenter, B.E., L.J.M. Konings, C.J. Smeijers, J.H.G. Verbunt Optimization of the advanced alkaline water electrolysis Yearly report of EG-contract no. EH-B-07-004-N(N), January (1983) THE Eindhoven Bongenaar-Schlenter, B.E., L.J.M. Konings, C.J. Smeijers, J.H.G. Verbunt Optimization of the advanced alkaline water electrolysis Final report of EG-contract no. EH-BO'7-004-N(Nl, October (1983) THE Eindhoven

Overige wetenschappe/ijke publica ties

Buijs, JAH.M.,W.J.M. de Jonge Soliton-phonon scattering in TMMC and DMMC J. of Magnetism and Magnetic Mat. 31-34 (1983) 1209-1210 Jonge, W.J.M. de, M. Otto, C.J.M. Denissen, F.A.P. Blom, C. v.d. Steen, K. Kopinga Spin-glass behavior of (Cd1-xMnx)3AS2 J. of Magnetism and Magnetic Mat. 31-34 (1983) 1373-1373 Phaff, A.C., C.H.W. Swuste, K. Kopinga, W.J.M. de Jonge Anomalous AFMR in some quasi-one-dimensional Mn 2+ compounds J.Phys. C: Solid State Phys., 16 (1983) 6635-6649 Tinus, AM.C., J. Millenaar, W.J.M. de Jonge, H. Nishihara (Tokyo) T 1 in quasi 1 d Ising-like (anti)-ferromagnets J. of Magnetism and MagnetiC Mat. 31·34,(1983) 649-650 Smeets, J.P.M., E. Frikkee (ECN), K.M.H. Maessen, K. Kopinga Magnetic structure and relaxation phenomena in the Ising chain systems RbFeCI32D20 and CsFeCI32D20 J. of Magnetism and Magnetic Mat., 31·34 (1983) 1163-1164 Jonge, W.J.M. de, K. Kopinga, A.M.C. Tinus SoUtonen in eendimensionale magnetische systemen Ned. Tijdschr. voor Nat., A49 (1983),1,25-30

Overige publicaties Tinus, AM.C., K. Kopinga, W.J.M. de Jonge, R. Postulart Solitonen in S=1/2 quantum systeem Voordracht FOM-conf. december (1983) Kopinga, K. The intermediate state in CoBr2xH20 Voordracht Hahn·Meitner Inst. Berlijn, februari (1983)

Vakgroep Vaste Stof (NV) 4600

Maatschappe/ijke dienstverlening

Fysica van oppervlakken en grens/agen NV-4602

Jonge, W.J.M. de International advising committee 3rd Int. EPS Meeting Lausanne (1983)

Overige wetenschappelijke publica ties Straaijer, A, G.JA Hellings, A.H.M. Kipperman Tunnel-barriers and admittance of several very thin insulators in Au-MIS Photodiodes on p-silicon. Insulating Films on Semiconductors, Elseviers Science Publishers BV ed. J.F. Verweij and D.R. Wolters (1983) 194-198. Beek, F.M. van, A.H.M. Kipperman, A. Straaijer Conducting anodic oxy-fluoride layers on silicon for MIS-solar cells. Insulating Films on Semiconductors, Elseviers Science Publishers BVed. J.F. Verweij and D.R. Wolters (1983) 199-203.

(Magnefische) Ordeningsverschijnse/en NV-4603 Interne disserlafies Visser, E.G. Magnetization processes in stressed mono crystalline manganese zinc ferrite Proefschrift THE, 25-03-1983

78

Halfge/eiderfysica Kleine bandafstanden NV-4604 Overige wetenschappelijke publica ties Blom, F.A.P., J.J. Neve, PAM. Nouwens On the conduction band anisotropy in semimagnetic semiconducting (Cd1.xMnx)3As2 Physics 117B/1 18B (1983), 470

Overige publica ties Thielemann, J., M. v. Orten berg, FAP. Blom Spin-flip transition in Cadmiumarsenide Voordracht 7th Int. Conf. on Infrared and Millimeter Waves, Marseille (1983) Schleijpen, R., M. van Ortenberg, M. Gelten, FAP. Blom Plasmon Excitations in Cadmiumarsenide Voordracht 7th Int. Conf.on Infrared and Millimeter Waves, Marseiile (1983)

Schleijpen, R., C. Uihlein, M. van Orten berg, M. Gelten, F.A.P. Blom Plasmon·Anregung in Cd3As2 Voordracht Fruhjahrstagung Deutsche Physik Gesellschaft, Freu· den stadt (1983) Ortenberg, M., J. Thielemann, F.A.P. Blom Spin-Flip-Uebergange in Cd3As2 Voordracht Fruhjahrstagung Deutsche Physik Gesel1schaft, Freudenstadt (1983)

Ha/fge/eiderfysica Submicronfysica NV-460B

Muon spin rotation study on manganite J. of Magn. and Magn. Mat. 31-34 (1983) 709-710 Brabers, VAM., F.M. van Setten, P.SA Knapen X-ray photoelectron spectroscopy study of the cation valencies in nickel manganite J. of Solid State Chemistry 49 (1983) 93-98 Brabers, VAM., H. Meuter, Z.Simsa Thermo electric properties of titanium doped hausmanite Solid State Communic. 45 (1983) 9, 807-809

Overige wetenschappe/ijke publicaties Welzenis, R.G. van, W.C. de Zeeuw Impact ionization in n-type ZnSb at 17K Appr. Phys. A30 (1983) 151-160

Overige publica ties Najaarsvergadering FOM werkgemeenschap Halfgeleiders, Lunteren, november 1983: Bosch, AJ., R.G. van Welzenis, O.Schannen MBE van ZnSb en CdFe. Welzenis, R.G., A.J. Bosch, B.U. Ridley Hetero junctions and quantum wells in ZnSb and CdFe. Welzenis, R.G. Vaste stof colloquium afd. TN-THD 2 maart 1983 Samengestelde halfgeleiders.

Kryogene Technieken NV-460S

Terhell, J. Polytypism in the III-VI compounds Progress in Crystal Growth and Characterisation 7 (1983) 55-110 Dormann, J.L., C. Diega-Mariadassou, VAM. Brabers, (MeusonBellevue-France, THE) Reinvestigation ot magnetite by Mossbauer spectroscopy Proc. I.CAM.E., New Dehli, (1982) 196

Overige pub/icaties Brabers, V AM. Voordracht afdelingscolloquium afd. N, T.H. Twente Magnetostrictie van oxidische materialen 19-1-(1983) 2 Posters, 47 Physik-Tagung 1983, Freudenstadt, 21-25 maart (1983) Mossbauermetingen aan AIFe spinellen Katin verdelingen in GaFe spinellen Terhell, J., W.C. van der Vleuten Bijdrage Progress Report Solar Cell Development Project in Egypte, juli (1983)

Overige wetensehappelijke pub/ieaties Raele, A TAM. de, J.C.M. Kertjens, CAM. Castelijns, H.M. Gijsman Flow properties of 3He moving through 4He-1I at temperatures below 150 mK "Rapid communication" in Phys. Rev. 288 (1983) 5350

Overige publica ties Waele, A.T.A.M. de, J.C.M. Keltjens, CAM. Castelijns, H.M. Gijsman New Design Criteria for the Dilute Channel in Dilution Refrigerators Proe. CEC, Colorado Springs, August (1983) Waele, A.T.A.M. de, Flow Properties of 3He moving through 4He-II Voordraeht Cornell University, 26 augustus (1983) Waele, A.TAM. de Koeling naar millikelvins Colloquium Afdeling der Technische Natuurkunde THE, 13 oktober (1983)

Fysische Materiaa/kunde NV 4607

Terhell, J. Eindverslag werkzaamheden t.b.v. het Solar Cell Development Project in Egypte december (1983)

Maatschappelijke dienstver/ening Brabers, V.A.M. onderzoek naar thermische dilatatie van glasvezel versterkt polyesterplaat Fokker B.V., atd. Ruimtevaart, Schiphol. Lid HR Voorzitter HR-commissie Onderzoek Lid Vakcommissie K.L.S. (Lerarenopleiding Sittard) Tarhell, J. In de periode juli 1982 juli 1983 werd door J. Terhell deelgenomen aan het Solar Cell Development Projekt in Egypte. Dit projekt wordt door de THE uitgevoerd in samenwerking met de Universiteit van Alexandria. Het werk vindt plaats op hat universiteit van AlexandriaResearch Center. (UNVARC)

Interne dissertatie

Terhell, J. Lid vakcommissie NLO-THE Lid Vakexamencommissie (VEC) NLO-Tilburg (Mollerinstituut).

Straaijer, A. Charge transport in DC sputtered mis diodes on P. silicon Proefschrift THE, 25-11-1983

Vakgroep Analyse van Fysische Meelmethoden (NM) 4700


Interne dissertatie

Rigo, M.O., J.F. Mareche (univ.de Nancy), V.A.M. Brabers On the phase transition(s} of magnetite at low temperatures Philos. Magaz. B-48 (1983) 5,421-430

Snik, AF.M. Study of physical properties of monolayers. Applications to physiology Proefschrift THE 11-03-1983

Brabers, V.A.M., F. van Setten X-ray photoelectron spectroscopy study of the ionic configuration 01 the spinel CuMnCoO(base-sub)4(sub-base) J.Phys. 0: AppI.Phys., 16 (1983) 4169-4162 Brabers, VAM. Cation valencies and surface segregation in copper ferrites under X-ray photoelectron speGtroscopy conditions Mat.Res.Bull. 18 (1983) 861-868 Boekema, C, VAM. Brabers, AB. Denison, R.H. Heifner, R.L. Hutson, M. Leon, C.E. Olsen, M.E. Schillaci, (L.A.N.L Los Alamos, THE, D.P.A.U.W. Laramie-USA) 79

Overige wetenschappe/ijke publica ties Jansen, J.R.C., J.M. Bogaard, A. Versprille, E.A von Reth Discrepancies between models as a basis for cardiac output estimation and medical praxis. In: Modelling and Data-analysis in biotechnology and medical engineering Ed. North Holland PubI.Cy., Amsterdam (1983) 83-87 Reth, E.A von, J.C.J. Aarts, A.A. van Steenhoven, A. Versprille Model stUdies on the influence of non-stationary flow on the mean flow estimated with the indicator dilution technique J. Biochem. 16 (1983) 8,625-633

Reth, E.A. von, J.M. Bogaard Comparison of a two compartment model and distributed models for indicator dilution studies Med. & Biolog. Eng. & Comput 21 (1983) 453-459 Fleerackers, E.L.M., H.J. Janssen, J.A. Poulis Combination of thin lenses: computer-oriented methods Phys. Educ. 16 (1983) 7 Ouwerkerk, H.J. van, P. Gieles, J.M. Bogaard Convective diffusion in oscillatory flow as a gastransport mechanism during high frequency oscillation Proc.lntSymp. EUR 1982 ed. Nijhof, Den Haag (1983) 39-50 Snik, AF.M., AA.H. Boonman, P. Gieles, J. Egberts Viscoelastic properties of lungsurfactant Proc. Surfactant Res., 2e Internat. Symp. Surfactant Res. PhillipsUniversity, Marburg, (1983),104-108 Overige publioaties Marinus, J.L.M., J.M. Bogaard, C.H. Massen. E.A. von Reth, J.A.C. Jansen, A. Versprille Interpretation of circulatory shunt-dilution curves as biomodal distribution functions

Kruip, M.J.M. Design of the magnetic circuit of an isochronous low energy cyclotron (llEC) ND-4205. linden, A..I.P. van de Dynamisch optimaliseren van zonnewarmtesystemen met tijdelijke opslag van voelbare warmte. NR·4400 Pulles, C.J.A. A discussion of the bradshaw's model for a turbulent boundary layer. NT·4505. Teeuwsen, J.W.M.C. Een hydrodynamische analyse van de warmte-overdracht in een discrete warmtewisselaar. NV-4605. Spierings, A., A. v.d. Wilk Opzet en realisatie van het ZESDAK-experiment NR·4400. Beijers, J.P.M. Inelastische botsingen van geexciteerde neon-atomen: een terreinverkenning. NI·ND·4203. Dries, W.J.F. Emittantiemetingen aan het Eindhovens AVF-cyclotron. ND·4205.

Machiels, F.H.J., A.A.H. Boonman, AF.M. Snik Measurements on monolayers of binary mixtures of dipalmitoyl phosphatidyl-glycerol

Failings, F. Onderzoek naar de mogelijkheden om koelsystemen aan te drijven met behulp van windturbines. NT·4503

Boonman, A.A.H .• AF.M. Snik, J. Egberts, A. Dehmel Measurements on monolayers of binary mixtures of dipalmitoylphosphatidyl-choline with other phospholip classes Phillips University, Marburg, (1983)

Gieles, P.C.M. Onderzoek naar correctiemogelijkheden voor fase-effecten in de indicatorverdunningsmethode. NM-4700.

Marinus, J.L.M., J.M. Bogaard, C.H. Massen, E.A. von Reth. J.R.C. Jansen, A. Versprille Improvement of circulatory shunt analysis by the interpretation of bimodal dilution ourves Archive Internat de Physique de biochemie 91 (1983) B 31 (abstract)

Afstudeerverslagen in 1983 van natuurkunde studenten Brands. J.W. Doppler-vrije metingen met grote resolutie en hoge gevoeligheid aan natrium-damp. Theorie en experimenten. ND-4205. Orbons, J.B.J. Aerodynamische interaktie tussen twee windrotoren in een multiwindtu rbinesysteem. NT-4503. Overbeek, M.W.A.M. van Bomen en geluid. NM/THD Schleijpen. H.M.A. Far infrared reflectivity studies of the plasma-edge of CdaAs2. , NV-4604 Buuron, AJ.M. Storende factoren bij epidurale hersendrukmetingen. NM·4700. Dumont, M.H.M. Beter Natuurkunde-onderwijs voor meisjes? NO·4103 Hees, K.J.J.M. Systeem-gebonden handleiding en verwerking van manuele notities in een data-acquisitie en -display systeem. (E) NR-4400 Herk, M. van Plasmaferese Plasmascheiding uit bloed via mikroporeuze membranen Theoretische modelvorming en experimentele verifikatie. NM-4700 Keltjens, J.C.M. . De stroming van 3He door superfluide 4 He beneden 150 mK. NV-4605

80

Haren, A van Dynamische optimalisering van de methanolsynthese. Invloed van druk. voedingsdebiet en reaktiekinetiek. NR·4400. Heiden, F. v.d. I: Implementatie van een registratietaak II: Een mogelijke opzet van een applicatiestructuur III: Experimentele systeemanalyse; de keuze van testsignalen in PRIMAL NR·4400. Kaashoek, G.H. Inelastische en reaktieve botsingen met lichtopbrengst. ND-4203. Kroesen, G.M.W. Radiale dichtheidsen temperatuurprofielen, energiebalans en stralingsanalyse van een gepulste cascadeboog in argon bij 1, 2 en 3 Atm. ND-4202. Spronck. J. Frequentiegedrag van een gestabiliseerde Jodium HeNe laser. (WE) ND·4202. Diepeveen. J. (W-student) Dynamische optimalisatie van een methanol-syntheseproces. (NR). Dolmans, A.J.M. Modelberekeningen voor spectra van rontgenbuizen. ND·4205. Dommeis, AF.P. Shubnikov de Haas metingen aan CdSnAs(base-sub)2(sub-base). NV·4604. Goossens, H.W.J. Energiespectrometrie aan gecollimeerde bundels van snelle neutronen. ND-4205. Hemert, J.P. van Dynamische optimalisering van seizoenopslag van zonnewarmte in de grond. NR·4400. Kommeren, A.J. Calculations of thermodynamic properties of 3He A He mixtures based on osmotic pressure measurements. NV·4605.

Konings, L.U.E. A: Analyse van energietransport in een recombinerend spuitplasma. B: Experimenten aan de plasmabron-eigenschappen van een holle kathode. ND-4202. Kuiper, J.M. On the design of a photomicroprobe. ND-4205. Schuurbiers, A.G. De bouw van een opstelling v~~r het meten van oplosbaarheid van gassen in water en de invloed van zouten op deze oplosbaarheid. NM-4700. Stevens, L.J. Korrelatie metingen in de turbulente grenslaag. NT-4S0S.

Lahaye, C.T.W. De optimale laser-therapie voor wijnvlekbehandeling; een fysische benadering. NM-4700. Mil, L.L. van Niet lineaire excitaties (solitonen) in magnetische keten systemen en hun invloed op de magnetisatie. NV-4603. Pluijm, M.J.F.P. Bepaling van de momentane stroomsterkte uit de vorm van een indicatorverdunningscurve. NM-4700. Stiphout, H.PAM. van Het dynamisch optimaliseren van de sturing van een energiedakwarmtepompsysteem. NR-4400.

Vlugter, J.C. T otale botsingsdoorsneden van metastabiele edelgas atomen (Ar*, Kr*). ND-4203.

Wiel. F.C.F. van de Een zonnewarmtesysteem met gelaagde opslag: het systeemgedrag gedurende een jaar. een rekenmethode voor de warmte-opbrengst. NR-4400.

Boelens, S.W. Het ontwerpen van de versnellers en de azimuth-selektor voor EARISS. NV-4602.

Baggen. M.J.H. Hemodynamics of arterivenous fistulas: a model approach. (St.Joseph-ziekenhuis). NT-4S02.

Brouwers, AJ.C. Magnetische nawerking in een aantal ferrospinellen. NV-4607.

Braak, J.N. v.d. Flexibele automatisering in de procesindustrie: OMV-Campina b.v. Bergeijk een case. NR-4400.

Gijsbers, G.H.M. Optics of tissue and in vivo fluorescence of hematoporphyrinderivative (HpO). ND-420S. Manders, M.P.1. Transfer reacties van ongepolariseerde proton en met 208Pb. ND-4204. Mulder, J,W. Ontwerp van het versnellende systeem van een isochroon lageenergie cyclotron (ILEC). ND-420S. Steijns, J.H.A. Onderzoek aan een instabiele schuiflaag in een T -vormig pijpstuk. NT-4S02. Velden, KB. van der Het meten van waterdamp-adsorptie-isothermen van cementsteen om de poriestructuur te analyseren. NM-4700. Verdonk, P.L.F.M. Enkele aspecten van het Hamiltonformalisme in de stromingsleer. NI-4300. Engelen J.M.L. van Model ter berekening van Starkparameters. ND-4202.

"FTI: Fysisch-technische informatieverwerking; een der concentratiepunten van de afdeling der Technische Natuurkunde."

81

Brounts, L. De Echovar F8 van Alvar, een ultrasoon-doppler snelheidsmeter. Analyse van de werkingsprincipes en nauwkeurigheid. (W). NT-4S02. Mangnus. A. Segregatie in een homogeen gefluldiseerd bed. (T). NM-4700. Sint Fiet, L.H.M. van Bepaling van de amplitude van een druk/stroomgolf in een elastische buis. (RL). NM-4700. Knibbeler, C.L.C.M. (E-student) Ontwikkeling van twee-dimensionaal plaatsgevoelig detektiesysteem voor het EARISS-oppervlakte-analyse apparaat. (NV-4602). Boshouwers, AH.M. (E-student) De ontwikkeling van een vluchttijdspectrometer ten behoeve van oppervlakte- onderzoek met behulp van een ionenbundel. (NV-4602).

(Al = natuurkunde student afgestudeerd bij afdeling A.

2.5 Afdeling der Werktuigbouwkunde Voorwoord Dit Wetenschappelijk Verslag 1983 werd samengesteld door de Vaste Commissie voor de Wetenschapsbeoefening aan de hand van gegevens die door de vakgroepen werden verstrekt. Zoals ook in voorgaande jaren het geval was, is het onderzoek van de vakgroepen weergegeven door middel van een indeling in onderzoekthema's. Ten behoeve van het interne onderzoekbeleid van de afdeling W Is wederom een gedetailleerde verslaglegglng gemaakt waarbij de onderzoekthema's, onderverdeeld in projecten, getalmatig worden beschreven. In overleg met de zusterinstellingen In Delft en Twente werden voor de afdelingen Werktulgbouw de aandachtsgeblOOen voor het onderzoek vastgelegd. V~~r de afdeling Werktulgbouwkunde in Eindhoven werden de volgende aandachtsgebeiden geformuleerd op grond van lopende onderzoekaktiviteiten, aanwezige specialismen en outillage: - Grondslagen/ontwerpen/fundamentele werktuigbouwkunde - Biomedische technieklvitale funkties/skeletdynamica - Tribologietechniek; aandrijftechniek/transport in landbouw Iwegvoertuigen Itractlemotoren - Konstructies voor de procestechnieken - Technologie van de massaproductie/flexibele automatie/NUBE/robotica loptimalisering bewerkingsprocessen Uit de aandachtsgebieden werden a,s taakstellingen voor een periode van 5 jaar een 7 -tal voorwaardelijk te financieren VFonderzoekprogramma's afgeleid.

bezetten van promotieplaatsen blijkt eveneens dat de inmiddels duidelijk te lage salariering van jonge onderzoekers niet meer te verenigen is met het streven om een hoge kwaliteit in de afdeling binnen te hal en. Teneinde onderzoekkwaliteit te kunnen garanderen in de toekomst dien! het hiervoor gesignaleerde probleem te worden opgelost. Vanuit de afdeling worden hiervoor enkele gedachten uitgewerkt.

2.5.1. Beschrijving van het gevoerde ondetzoekbeleid op afdelingsniveau en de resultaten daarvan. Aigemene doelstellingen van het onderzoekbeleid Het beleid is erop gericht dat het onderzoek gecontinueerd en versterkt wordt. Dit is slechts mogelijk als het onderzoek van hoge kwa· liteit en grote utiliteitswaarde is en als het kan steunen op een voldoende materiale en personele infrastructuur. Personeelbe/eid Beperking van het aantal toegestane kroondocenten en de toekomstige koppeling tussen de aantallen kroondocenten en het aantal wetenschappelijke medewerkers geven maar een kleine marge waarin beleid te voeren is. Dit zal hoofdzakelijk mogelijk zijn met onderzoeken in tijdelijk dienstverband vooral als zij extern getinancieerd kunnen worden. Hieraan is grote aandacht geschonken. Ingezette midde/en

Op 1 januari 1983 werd gestart met de VF-programma's: - Flexibele automatisering en industriale robots (FAIR) - Biomechanica van vitale organen

Ook hier zijn de mogelijkheden beperkt. Speciale aandacht word! geschonken aan die investeringen, die het hele onderzoek in de afdeling ten goOOe komen.

Op 1 januari 1984 zijn gestart de VF-programma's: - Niet-lineaire dynamica en random vibrations - Optimalisering van en energiebesparing in transport Het ontwerpen van optimale aandrijvingen als interaktie tussen aandrijftechniek en tribotechniek

Resu/taten

Verder werd inde loop van 1983 een begin gemaakt met de uitwerking van de programma-omschrijving voor de twee nog resterende VF-programma's, te weten: - Konstrueren op minimale levensduurkosten van apparaten voor de procestechnieken - Beheersing en simulatie van mechanische bewerkingsprocessen Deze beide programma-omschrijvingen worden in 1984 gekompleteerd en ter voorwaardelijk financiering aangeboden, zoda! hiermee vanaf 1 januari 1985 daadwerkelijk van start gegaan kan worden. Elk van de 4 in de afdeling aanwezige vakgroepen neemt deel aan tenminste een van de 7 onderzoekprogramma's waarbij gekonstateerd kan worden dat van de vakgroepen vrijwel de gehele onderzoek-kapaciteit in de VF-programma's is ondergebracht. Ook 2e en 3e-geldstroom onderzoek is hierin opgenomen. Onder het niet opgenomen gedeel!e van de onderzoekkapaciteit valt o.a. een omvang van ca. 10% die aan maatschappelijke dienstverlening wordt besteed, zoals het beantwoorden van korte vragen vanuit de industrie, al of niet door tussenkomst van het transferbureau.

Om het onderzoek beter te coordineren zijn een aantal kleine onderzoekprojecten samengevoegd tot grotere. Hiervan is melding gemaakt in het vorige verslag. Dit jaar is hiermee verder gegaan en zijn twee voorwaardelijk gefinancierde programma's gestart en drie programma's geformuleerd en aangevraagd. He! formuleren van nog twee programma's is in een ver gevorderd stadium. Relatie van het afde/ingsonderzoek met het instellingsbeleid Versterking wetenschappelijke positie Er zijn en worden afspraken gemaakt met de zusterafdelingen van T.H.D. en T.H.T. voor een verdeling van onderzoektaken. Dit geschiOOt tussen de kroondocenten van hetzelfde vakgebied in z.g. klusteroverleg en op het niveau van de sectie W van de Academische Raad. Vooral aandacht krijgen de aanwijzingen uit de T.V.C. nota. Verbetering aansluiting op maatschappelijk gebeuren Met de industrie worden in toenemende mate kontrakten gesloten waardoor gericht onderzoek versterkt word! door externe financiering. Doorstromersbeleid

Onderzoekresultaten over 1983 werden o.a. ondergebracht in: - Dissertaties - Overige wetenschappelijk publikaties - Overige vakpublikaties - Overige publikaties - Octrooien - Ontwerpen - Overige informatiedragers - Afstudeerverslagen Het 2e en 3e geldstroom onderzoek vormt een groeiend bestanddeel van de totale kapaciteit. Naas! bovenstaande positleve berichten uit het onderzoekveld bestaat grote bezorgdheid over de eerste voorwaarde voor het uitvoeren van goed onderzoek n.1. het kunnen aantrekken van onderzoekers van niveau. De afdeling ondervindt problemen bij het vinden van kandidaten voor nieuwe of te herbezetten leerstoelen. Bij he! 83

Flexibiliteit in het vergroten of verkleinen van personele capacitei· ten voor onderzoekprojecten worden vooral gevonden in het aantrekken van onderzoekers in tijdelijk dienstverband die betaald woden uit de 1e, 2e of 3e geldstroom. Be/eid t.a.v. voorwaardelijke financiering V.F. capaciteit Het streven is om het B·deel van het PGM onder te brengen in V.F. programma's. Met de aanvraag van de twee nog resterende programma's in 1984 is dit vrijwel geheel gerealiseerd.

NWPinzet Bij werktuigbouwkundig onderzoek is de inzet van niet wetenschappelijk personeel, van essentieel belang. Technici in werkplaatsen en laboratoria zijn onmisbaar bij het bouwen van proefopstellingen en bij het uitvoeren van metingen. Kwatiteitsbewaking van het onderzoek Het is niet eenvoudig om de kwaliteit van onderzoek vast te stell en. De resultaten moeten mede bezien worden in relatie tot de ingezette personele en materiale middelen. Over dit onderwerp is een nota van de Vaste Commissie voor de Wetenschapsbeoefening verschenen. Kwa/iteitsoverwegingen bij toewijzing van midde/en Hierbij wordt gekeken naar het belang van het onderzoek mede gelet op afspraken met T.H.D. en T.H.T. Verder op de mate van tijdsbelasting van de medewerkers door andere taken dan onderzoek, zoals onderwijs en bestuur.

3 4 1 649 495 127

__.l:n Totaalkf

3. Personeel in 1983 ten laste van derden: WP (mil 5

NWP (mil 4

De kwantitatieve gegevens zijn ontleend aan schattingen van de bestede onderzoektijd. Deze schattingen zijn o.a. gebaseerd op een takenlastberekening voor de onderzoeken.

Hierop is een beroep gedaan t.b.v. de volgende projekten: - interuniversitair projekt: 'Vroege detectie van atherosclerose' - interuniversitair projekt: 'De ontwikkeling van een model voor het mechanisch gedrag van bindweefselstructuren' - interafdelings projekt: 'Dunne film signaalopnemers' - interafdelings projekt: 'Gaschromatografische profilering van sporen koolwaterstoffen in verbrandingsgassen in automobielmotoren' - interafdelings projekt: 'Flexibele automatisering en industriale robots' De omvang van de toewijzing voor 1983 omvat voor de afdeling W 3 mj. w.p. en f 45.000,-De afdeling voigt het doel van de Instellingsbeleidsruimte zo goed mogelijk. Be/eid l.a.v. maatschappe/ijke dienslverlening Het aantrekken van middelen uit de 2e en 3e geldstroom wordt gestimuleerd. Toch wordt hierbij de nodige voorzichtigheid in acht genomen. Het extern te financieren onderzoekprojekt moet passen in een bestaand onderzoekthema en aansluiten op andere projekten. Aan het uitdragen van de resultaten van onderzoek naar gebruikers en toekomstige gebruikers wordt veel aandacht gegeven. Hiervoor worden o.a. de z.g. PATO kursussen gegeven. In 1983 waren dit: Numerieke Besturing, 5 dagen, o.l.v. prof.dr.ir. A.C.H. v.d. Wolf Computer Aided DeSign, 6 dagen, o.l.v. prof.dr.ir. M.J.W. Schouten Omvang van kontrakfresearch Derde geldstroom in 1983 (globale indicatie)

De omvang van het onderzoek, betaald door de 1e geldstroom bedroeg 32,8 manjaar W.P.; het totaal beschikbare manjaar W.P. bedroeg 72. In de opgegeven onderzoekinspanning is geen begeleiding van atstudeerders begrepen. Samenwerkingen: Vakgroep: WOC Naam: Elektrische stadsauto Adres: if. A. van der Graat TH Eindhoven Onderzoekproj. waaraan: Elektrische stadsauto gewerkt in afd. W Deelnemende atd.: atd. W vakgroep WOC atd. T en E vakgroep e.d. Vakgroep: WOC Naam: Gaschromatografische profilering van sporen koolwaterstoffen in verbrandingsgassen van automobielmotoren Adres: ir. H. Visser TH Eindhoven Onderzoekproj. waaraan: Ontwikkeling LP.G. mengselvormer gewerkt in atd. W Deelnemende atd.: afd. W vakgroep WOC atd. T vakgroep e.d. Vakgroep: WOC Naam: Snelle vakuumschakelaar voor grote vermogens Adres: prof.dr.ir. W.M.C. v.d. Heuvel TH Eindhoven Onderzoekproj. waaraan: Snelle vakuumschakelaar voor gewerkt in afd. W grote vermogens Deelnemende afd.: atd. W vakgroep WOC atd. E vakgroep e.d. Vakgroep: WOC Naam: Dunne film signaalopnemers Adres: prof.dr.ir. M.J.W. Schouten TH Eindhoven Onderzoekproj. waaraan: opgedampte opnemers gewerkt in afd. W Deelnemende afd.: atd. W vakgroep WOC afd. N en E vakgroep e.d.

1. Omzet 3e geldstroom Kontraktresearch kf

1.335 59 _127 Totaalkf 1.521

Personele kosten als percentage van totale kosten 69% 2. Globale indikatie van 'derden' (kontraktpartners, resp. instanties aan wie maatschappelijke diensten werden verleend)

+

Vakgroep: WOP Naam: Study and development of efficient wood burning stoves for cooking in Sahel countries Adres: prof.ir. C.W. van Koppen TH Eindhoven Onderzoekproj. waaraan: onderzoek houtkachels gewerkt in atd. W voor de Sahellanden Deelnemende afd.: atd. W vakgroep WOP afd. N vakgroep e.d. Vakgroep: WOP Naam: Plasmaspuiten van metalen en keramieken Adres: ir. J. Houben TH Eindhoven Onderzoekproj. waaraan: Thermisch spulten van oppervlaktelagen gewerkt in afd. W Deelnemende afd.: atd. W vakgroep WOP atd. N vakgroep e.d. Vakgroep: WOP Naam: Materialen voor hogere temperaturen Adres: prof.dr.ir. J.A. Klostermann TH Eindhoven Onderzoekproj. waaraan: -Fysische metallurgische modellen. gewerkt in atd. W -Karakterisering van materialen en toetsing van modellen spuiten van oppervlaktelagen Deelnemende ald.: afd. W vakgroep WOP atd. T vakgroep e.d.

84

+

1.521

Verantwoording van de ingezette onderzoekkapaciteit

/nstellingsbeleidsruimte

a. rechtstreeks door ald. W b. via ald.N c. gebruik apparatuur NLO

Bedrag (kf) kf 59 51 1

Derden Min. van Buitenlandse Zaken Min. van Economische Zaken Min. van Onderwijs en Wetenschappen Rijksdiensten Universiteiten I Hogescholen Particuliere non-profit organisaties Bedrijtsleven TNO NLO Andere

Vrouwenstudies

Vakgroep: WPB Naam: Industrie Robots Adres: profJr. H.P. Stal TH Eindhoven Onderzoekproj. waaraan: -Algemene aspekten van gewerkt in afd. W flexibele automatisering. hanteren van onderdelen. -Modelvorming, dynamica en konstruktie van bouwelementen. -Aandrijving, besturing en bediening. Oeelnemende ald.: afd. W vakgroep WPB afd. E vakgroep e.d.

Onderzoek op het gebied van vrouwenstudies is niet verricht De volgende labels komen voor in een of meerdere van de onderzoeken thema's of in het V.F. programma: - Besturingstechnologie (o.a. micro-electronica) - B.M.G.T. - Ergonomie - Informatica - Energie - Milieukunde - Materiaalkunde - Ontwikkelingssamenwerking

Vakgroep: WPB Naam: Speciale lasers en speciale interferometers Adres: prof.drs. J. Koning TH Eindhoven Onderzoekproj. waaraan: speciale lasers en gewerkt in afd. W speciale interferometers Oeelnemende ald.: afd. W vakgroep WPB ald. N vakgroep e.d,

Wetenschappelijke onderscheidingen - Prof.dr.ir: W.M.J. Schlosser is op 16-5-1983 benoemd tot Korrespondierendes Mitglied des V.O.l. - Prof.dr.ir. M.J.W. Schouten heett in april 1983 een prijs op het gebied 'Material science' in ontvangst genomen van 'The Jacob Wallenberg Foundation' Royal Swedish Academy of Engineering Sciences. - Prof.dr.ir. P.C. Veenstra is op 29-4-1983 benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

p.m. In het VF Thema: Technologie rond vitale functies wordt gewerkt in de interuniversitaire werkgroepen: - Hartklepprothesen - Atherosclerose en in de interafdelingswerkgroep: - Indicator verdunningsmethode

Dwarsinventarisatie Innovatie Aangezien de V.C. W van oordeel is dat het onderzoek practisch geheel technologisch innovatief is, zijn hiervoor geen afzonderlijke tellingen opgevoerd.

Kwantitatieve samenvatting Op afd. niveau p.m. Het VF programma 'Technologie rand vitale tuncties' wordt opgenomen bij aId, E.

Tabel2

Kwantitatief overzicht voorwaardelijk gelinancierd onderzoek (per VF-programma aen alzonderlijk tabel)

AfdW

Titel VF-programma: Flexibele Automatisering en Industriale robots (FAIR)

1983 - THE - 29 - 141/01

Identificatien ummer ZWO-NABS code: T30, T170, T210,N071,N072

Onderzoekinspanning (mensjaar wp per geldstroom


WP 1 v/t vakgroep

cbr

abr

WPB

WP2 v/t

dissertaties

WP3 v/t

ov.WP totaal v.d. vak- 113 geldgroep stroom

wp tot.

nwp tot.

4,7/-

4,7

3,0

4,7/-

I

II

III

oV.wet pub!,

ov.vak pub.

6

3

octrooien

i

Tabal3

Kwantitstie/ oV9rz;cht ond~rzoekthema's (nief-voorwaardelijk gefinancierd onderzoekj Thema

Afd,W Deelne· mende vakgr,

nsam

Onder·

code

Ie geldstroom

ZWONABS

wp uit cbr vlt

Analysemethoden voor nieHineair mechanisch gedr!lg

WFW

N070, Non T210

Analyseme1hoden voor dynamisch gedrag van constructies

WFW

N070, T210

Toepassing van mechanicamethoden op construclies

WFW

T210, N070

Tolaal

85

onderzoekinspanning (mensjaar w,p.)

w-e(PS~

ontsluiting

-11,0

11,0

wpuit abr vlt

i


dissertaties

1

2

2.2

1

1

1.1/2,0

3.1

1

0,31-

0,3/-

0.3

2,012.6

2,013,6

5,6

ovwp vd.vak 9 r,v/t

totaal Ie gld stroom

0,611,6

0.6/1,6

1,1/1,0

2egeld- 3ege/d- totaal stroom stroom wp 1 vlt vlt +2+3

2

3

ov, ov. wet yak pubi, publ

1 2

1

-

2

1

Octr,

Tabel4 Kwantitatief overzicht onderzoekthema's (niet-voorwaardelijk gefinancierd onderzaek) .

Thema

Afd.W Oeelnemende vakgr.

Onderwerps-

onderzoekinspanning (mensjaar w.p.)

Wetenschappelijke output .....-

ontslui~

ting naam

Nieuwe vervoersvormen

woe

Het dynamisch gedrag van voertuigen en voertuigcomponenten

woe

Werktuigen t.b.v. landbouw en transport

woe

code

1e geldstroom

ZWONABS

wpuit cbr vlt

wp uit abr v/t

dissertaties ovwp vd.vak gr.vlt

totaa! 1e gld stroom

T210. N0752

0,51

0,5/-

T210. N0752

0,6/-

0.6/-

N069.T210 N0750

O.S/-

1.61 -

Verbranding en gaswisseling in tractiemotoren

woe

T210, N055 N059, N0750. N032, N051, N034

0.91

0.9/-

Intermitterende processen

woe

N10. N055. N059, T210

0.2/-

N072, T210

Materiaalinvloed op het gedrag van loopvlakken

woe

2e geld- 3e geld- totaal stroom stroom wp 1 vlt v/t +2+3

-

-/1.2

1.7

- 10,5

1,1

1

2

3

1

ov. ov. wet vak pub!, publ 4 1

0,6

/0,9

1,8

1

0.21

0.2

1

0.31

0,31

0.3

3

3,S

1

Fluidische overbrengingen en keuzeparameters van aandrijftechnieken

woe

N070. T210

0.9/0,4

0.9/0,4

Betrouwbaarheid van op vermoeiing belaste constructies

woe

T210. N072

0,6/0,2

0.6/0.2

0,8

4

PositioneriRgsgedrag van constructies en mechanismen

woe

0.4/

0,41

0,4

1

Mechanische overbrengingen en tribotechniek

woe

2.21

2.2/0.3

11,7

-/1.0

5.2

1

7.2/0.6

7.210.9

12,6

-/5.0

15,7

2

Totaal

T210. / N070 T210. N070

10.3 -/0.3

-

/2,3

-

-

3

11

1

26

5

Octr.

Tabel5 Kwantitatief overz;cht onderzoekthema's (niet-voorwaardelijk gefinancierd onderzoek)

Afd.W

Thema

Oeelnemende vakgr.

naam



code

1e geldstroom

~WPUit c abr

gr.vlt

T210, N070

0,1/-

0,1/-

T210, N070

1,51

1,5/-

v Apparaten voor de procesindustrie

I

WOP

dissertaties totaal 1egld stroom

ZWONABs

v/t

ovwp vd.vak

Construeren op minimale ievensduurkosten van apparatuur voor de procestechnieken

WOP

Fysische modelvorming van gasvloeistofstromingen

WOP

T210, N070

0,5/-

0,5f-

Gebruik van blijvende energiebronnen made ten behoeve van ontwikkelingslanden

WOP

T210, N070

0,51

0,5/-

Methoden voor onderhoudsbewust ontwerpen

WOP

T210, N070

O,BI-

O,BI-

1.BI-

1.B/1,O

integratie en ontwikkeling van technische materiaalmodellen en oppervlaktelagen Totaal

WOP

T210, N070

-/1.0


.21

5,2/1.0

2e geld- 3egeld- totaal stroom stroom wp 1 v/t v/t +2+3

-/0,4

0,5

1

2

3

ov.

ov. vak publ. publ

wet 10

1,5

-/1,0

1,5

-/0,5

- 10,9 -/1,0

-/1.8

1,0

1

1

O,B

2

1

f¥o--t 9,0

3 16

2

Octr.

Tabel6 Kwantitatief overzicht onderzoekthema's (niet-voorwaardeliik gefinancierd onderzoek)

Thema

Afd.W Deelnemende vakgr.

naam



eode

1e geldstroom

, ......

ZWO NABS Mechanismen met oneenparige overbrenging Organisatorische productie beheersing en -besturing Beheersing van mechanische bewerkingsprocessen Werktuigen en gereedschappen bewerklng

voor de mechanische

WPB WPB

WPB WPB

T210. N071


wpuit ebr

wp uit abr

ovwp vd.vak

v/t

v/t

gr.v/t

0.6/-

totaal 1e gld stroom

dissertaties

~

2e geld- 3e geld- totaal stroom stroom wp 1 v/t v/t +2+3 0.6

O,S/

T120. T130, T210. N071 N078

0.3/

0.3/-

N070. N071. N072. T210

2.0/-

2.0/-

T210. N071

1.2/ -

1.2/

, 1

2

3

ov.

ov. wet yak pub!, publ

I

0•3 2•0

1

I 1.2

2

1

Vormnauwkeurigheid en oppervlakte ruwheid

WPB

T210. N070

0.9/

0.9/-

0.9

Beheersing absolute meetnauwkeurigheid

WPB

T210. N070 N071

0.71

0.7/-

0.7

5.7/-

5.7/

5.7

Totaal

1

4

Oetr. !--,--

Tabel7 Afd. W

Kwantitatief overzicht per (o)afdeling. gerubriceerd naar vakgroep Vakgroep Onderzoekinspanning (in mensjaar w.p.) 1e geldstroom

c.b.r.

a.b.r.

(v/t)

(v/t)

overig totaal w.p. van 1e geld vakgr. stroom



Dissertaties

(v/t)

I

II

10,6

2

1

2

(v/t)

ov octrooien Ov wet vak. publ. publ.

r=

III

(v/t)

WFW*

-

3,0/3,6

3,0/6,1 -/1,5

WOC

-/0,3

7,2/0,6

7,2/0,9 -12,6

1-/5,0

15,7

WOP

-/1,0

5,2/-

5,2/1,0 -/1,0

-/1,8

9,4/-

9,4/-

WPB Totaal

-/3,8

24,8/4,2 24,8/8,0 1-/5,1

1-/6,8

9

14 26

5

27

9,0

16

2

16

9,4

10

3

21

66

10

73

44,7

4

1

* Inclusief VF programma Technologie rond vitale functies.

2.5.2. Bijdragen van de vakgroepen.

2.5.3. WetenschappeHjke output. ONDERZOEKTHEMA ANAL YSEMETHODEN VOOR NIET LINEAIR MECHAN/SCH GEDRAG WFW

Vakgroep WFW, Fundamentele werktuigbouwkunde. Dissartafies De naam van het thema "Analysemethoden voor niet lineair mechanisch gedrag" is iets gewijzigd t.o.v. 1982. (De naam was toen: "Analysemethoden voor niet Iineair statisch gedrag van constructies). Het 1982 thema: "Toepassing van mechanica problemen op biomedische problemen" wordt thans voortgezet in een V.F. programma: "Technologie rond vitale functies" (samen met afd. Bwk, E, N en T).

Interne dissertatie Schreurs, P.J.G. Numerical simulation of forming processes. The use of the Arbitrary-Eulerian-Lagrangian (AEL) formulation and the finite element method Proefschrift THE (25 okt 1983) Externe dissertatie

Vakgroep woe, Produktontwerp en konstruktie. Vooruitlopend op een V.F programma is de naam van het 1982 thema "Optimalisering van wegvoertuigen" gewijzigd in: "Het dynamisch gedrag van voertuigen en voertuigkomponenten". De naam van het thema "Betrouwbaarheid van op vermoeiing belaste konstrukties" is iets gewijzigd t.o.v. 1982. De naam was toen: "Vermoeiing van konstrukties". Het thema: "Medische aspekten van spierskeletstelsels" is beeindigd. Het thema: "Werktuigen en apparaten voor (para)medische doeleinden" is beaindigd.

Vakgroep WOP, Werktuigkundig ontwerpen in de procestechnlek. Vooruitlopend op een V.F. programma is begonnen met het thema: "Konstrueren op minimale levensduurkosten van apparatuur voor de procestechnieken".

Vakgroep WPB, Produktietechnologie en bedrljfsmechanl. satie. Het 1982 thema "Systemen voor serieen massafabricage van diskrete produkten" is opgenomen in het V.F. programma: "Flexibele automatisering en industriale robots" (FAIR) De naam van het thema "Beheersing van mechanische bewerkingsprocessen" is iets gewijzigd t.O.v. 1982. (De naam was toen: "Mechanische Bewerking". Het thema "Fysische en Chemische bewerkingsprocessen" is beaindigd.

Jong, J.E. de . Numerical analysis of metalforming processes. Applications and experimental verification Proefschrift THE mei 1983. Overige vakpublikaties Menken, C.M. Boekbespreking: Redactie: Ramm, E. Buckling of shells . Springer Verlag, Berlin, Heidelberg, New York (1982) Polytechnisch Tijdschrift-Werktuigbouw 38 (1983) 2, p.45 Afstudaervers/agen Baaijens, F.P.T. Geometrisch en fysisch niet-lineair gedrag van rotatorisch symmetrische membranen . Afstudeerverslag (jan.1983) Lent, O. van Een analysemethode t.b.v. geometrisch en fysisch niet-lineaire problemen waarbij ook contactverschijnselen een rol spelen Afstudeerverslag (dec. 1983) Ostaijen, M.A.A. van Verschillende werkwijzen voor het integreren van de constitutieve vergelijkingen bij elasto-plastisch materiaalgedrag Afstudeerverslag (febr. 1983) Peters, G.W.M. Elasto-plastisch gedrag van korrelachtige materialen. Een numeriek model Afstudeerverslag (juni 1983) Schalkwijk, R. van Het beschrijven van contactproblemen met de elementenmethode Afstudeerverslag (jan. 1983)

89

ONDERZOEKTHEMA ANAL YSEMETHODEN VOOR DYNAM/SCH GEDRAG VAN KONSTRUKTIES WFW

Overige publikaties

Dissertaties

Koumans, WA Optimalisering van en energiebesparing in transport Afdelingscolloquium Werktuigbouwkunde (28 nov. 1983)

Interne dissertatie Sol, E.J. Kinematics and dynamics of multi body systems Proefschrift THE (nov. 1983)

Afstudeerverslagen Buck, RC. de Een wissellaadbaksysteem toegepast op een Talbot Fourgonnette VF21 Pickup Afstudeerverslag (febr. 1983)

Overige wetenschappelijke publikaties Sol, E.J. Veldpaus, F.E. Janssen, J.D. Tools for modelling the kinematics of multi-body systems Appeared in: Advanced software in robotics Ed. Danthine, A. and Geradin, M. North-Holland Publishing Company Amsterdam (1983), p. 15-26 Voordracht gehouden in Luik op 4, 5 en 6 mei 1983

ONDERZOEKTHEMA HET DYNAM/SCH GEDRAG VAN VOERTUIGEN EN VOERTUlGCOMPONENTEN WOC Overige vakpublikaties

+

Varst, P.G.T. van der Campen, D.H. van Computation of normal mode vibration of non linear dynamical systems using an arc continuation method Proc. Journees d'Analyse Nonlinaire Applications la Mecanique, Lille University, France 17-19 May 1983

Overige publikaties Campen, D.H. van Esmeijer, W.L. Niet-lineaire dynamica van rotorsystemen Bijdrage S.T.w.-Jaarverslag 1982 Projektnr. EWT22.0245

ONDERZOEKTHEMA TOEPASSINGEN VAN MECHANICAMETHODEN OP KONSTRUKTlES WFW Afstudeerverslagen Kort, P.M. de Een borstelbedmechanisme Afstudeerverslag (juni 1983)

ONDERZOEKTHEMA NIEUWE VERVOERSVORMEN WOC

Meylink, T.J.J. Boekbespreking: Mitschke. M. Dynamik der Kraftfahrzeuge (Band A) Springer-Verlag, Berlijn (1982) De Constructeur 22 (1983) 6, p. 29

Afstudeerverslagen Baghuis, A.A. Het methodisch ontwerpen van een meetopstelling VOr bepaling van ergonomische belastingscriteria bij armen handfuncties Afstudeerverslag (jan. 1983) Dingemans, P.J.1. Zijwindgevoeligheid van een personenauto in natuurlijke zijwind Afstudeerverslag (mei 1983) + bijlage A Gerritz, E.J. Een ontwerp van een fusee-bestuurde oplegger, alsmede de berekening van het statisch en dynamisch stuurgedrag hiervan Afstudeerverslag (aug. 1983) Haenen, E. Een andere stadsbus Afstudeerverslag (okt. 1983) Pieters. A.A.L. Dynamisch gedrag van een nieuw veersysteem voor vrachtwagenstoelen Afstudeerverslag (april 1983)

Dissertaties Interne dissertatie

Tillie, W.J.L Het ontwerp van een recreatieen racerolstoel Afstudeerverslag (maart 1983)

Dongen, LAM. van Energetische optimalisering van aandrijfsystemen voor elektrische voertuigen Proefschrift THE (mrt. 1983)

ONDERZOEKTHEMA WERKTUIGEN T.B. V. LANDBOUW EN TRANSPORTWOC

Overige wetenschappelijke publlkaties

Afstudeerverslagen

Dongen, LAM. van Graaf, R van der Visscher, W.H.M. Zeegers, H.C.J. Theoretical prediction of electric vehicle energy consumption and battery state-of charge during arbitrary driving cycles Elektrotechniek 61 (1983) 2, p. 95-102

Franken, BAM. Mechanisch oogsten van witte asperges Afstudeerverslag (okt. 1983)

Dongen, LAM. van Graaf, R van der The Eindhoven experimental electric vehicle: vehicle design and drive train Elektrotechniek 61 (1983) 2, p. 102-107 Koumans, WA Oudendal, F. (Ned.Spoorw.) Het gebruik van energie in verkeer en vervoer te land Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde A49 (1983) nr. 3/4, p. 121-125 Dongen, LAM. van Efficiency characteristics of manual and automatic passengercar transaxles Ais Selected Paper opgenomen in de SAE-Transactions SAE-Transactions Papernr. 0096-736X/9103-2498 90

Monsanto, FA De cycloploeg Analyse en ontwerp van een onconventioneellandbouwwerktuig Afstudeerverslag Oan. 1983) Verheesen, W.J.F. Het ontwerpen van een mengvoederpers Afstudeerverslag Ouni 1983)

ONDERZOEKTHEMA VERBRANDING EN GASW/SSELING IN TRACTIEMOTOREN WOC Overige wetenschappelijke publikaties Vollenhoven, J. van Visser, H. Fundamenteel onderzoek betreffende LPG-gasapparatuur voor verbrandingsmotoren met als doel een minimaal brandstofverbruik en een minimale milieu-belasting Bijdrage S.T.w.-Jaarverslag 1982 Projektnr. EWT.OO.OO57

Afstudeerverslagen

Nagekomen. Niet vermeld in voorgaande jaarverslagen:

Engelen, G. van Theoretisch en experimenteel onderzoek naar de luchtbeweging in een tweetakt dieselmotor tijdens de spoelperiode Deel I: De Brons VG-8 motor Deelll: Het rekenprogramma Afstudeerverslag (okt. 1983)

landheer, D. Discussion on Paper IX (iii) by A. Ronen and S. Malkin: "Lubrication of journal bearings the impact of oil contamination on wear and energy losses" in: Proc. 9th Leeds-Lyon Symp. (sept. 1982), p. 251-252 Overige publikaties

Krieckaert, P.E.C. Getrapte inspuiting bij een DAF DKX 1160 dieselmotor Afstudeerverslag (nov. 1983) Striezenou, C. Rondrekenmodel voor het 4-takt dieselproces met drukvulling en interkoeling Deell: Het model Turbodiesel Deelll: Het rekenprogramma Turbodiesel Afstudeerverslag (okt. 1983) ONDERZOEKTHEMA INTERMITTERENDE PROCESSEN WOC Overige wetenschappelijke publikaties

Evers, D.J.W.M. Huigen, G. Signaalverwerking en toepassingen, laser-doppler-snelheidsmetingen Polytechnisch Tijdschrift-Werktuigbouw 38 (1983) 9, p. 71-75

landheer, D. Ongewenste hechting in gUjdend contact Lezing gehouden op de Themadag "Hechting" van de Nederlandse Vacuumvereniging (NEVAC), Werkgroep Dunne lagen 19 april 1983 Afstudeervers/agen

Verstraaten, A.J.M. De toepassing van thermal barrier coatings op verbrandingskamerwanden van dieselmotoren Afstudeerverslag (febr. 1983) + bijlageboek ONDERZOEKTHEMA FLUIDISCHE OVERBRENGINGEN EN KEUZEPARAMETERS VAN AANDRIJFTECHNIEKEN WOC Overige wetenschappelijke publikaties

Schlosser, W.M.J. Hydrostatische overbrengingen in voertuigen Aandrijftechniek (1983) 12, p. 32-37

Overige vakpublicaties Overige publikaties

Evers, D.J.W.M. Huigen, G. Met laser in motor kijken T.H.-Berichten 25 (1983) 28, p. 5 Evers, D.J.W.M. Hulgen, G. Fuel current are investigated in the combustion chamber Internationale uitgave (Engels talig) van de Dienst Voorlichting, Technische Hogeschool Eindhoven (1983) Evers, D.J.W.M. Boekbespreking: O. Kraemer, G. Jungbluth Sau und Berechnung von Verbrennungsmotoren Springer Verlag, Berlijn 1983 De Constructeur 22 (1983) 12, p. 27 Overige publikaties

Evers, D.J.W.M. Huigen, G. Roterende stroming Colloquium gehouden voor de Nationale laser-Doppler Groep op de Technische Hogeschool Eindhoven, 10 maart 1983 Evers, D.J.W.M. Huigen, G. Laser-doppler t.b.v. verbrandingsmotoren Colloquium gehouden voor het MTC-Motor Technisch Colloquium op de Technische Hogeschool Eindhoven, 13 april 1983

Hezemans, P.M.A.L. Some comments on system science at Eindhoven University of Technology, Department of Mechanical Engineering. Voordracht Twente Workshop on Physical Structure in Modeling, THT Enschede, 26 mei 1983 Schlosser, W.M.J. What role will the hydrostatic transmissions play in the vehicles to come? Some consideration with regards to the flow of energy and the mechanics of transmissions SIA-Congres, Auger (18 mei 1983) Schlosser, W.M.J. Hydraulics in need of a new engineering approach Fluid Power Symposium, Tokyo, 25 sept. 1983 Schlosser, W.M.J. Das aktuelle Interview Normung-Sinn und Unsinn Zeitschrift fur Automation (Marz 1983) Afstudeervers/agen

Boesten, B. Continu veranderlijke gelijkstroomoverbrengingen van hydraulische en elektrische aard Afstudeerverslag Ouli/aug. 1983) W/E Bosma, H. Vergelijkende analyse van een hydraulische en een elektrische aandrijving voor een kolengraafmachine Afstudeerverslag (18 maart 1983) W/E

Afstudeervers/agen

Hermans, J. Transient gedrag van een motor met turbo-compressor Afstudeerverslag (maart 1983) ONDERZOEKTHEMA MATERIAALlNVLOED OP HEr GEDRAG VAN LOOPVLAKKEN WOC

Hessels, J.L.L. Beschouwingen m.b.t een inwendig-vertande tandradpomp met evolvente vertanding Afstudeerverslag Oan. 1983) Rooij. J.H.A. van Mathematische modelvorming van het trillend heien Afstudeerverslag (aug. 1983)

Overige wetenschappelljke publikaties

Landheer, D. Plain bearings ISO/TC 123/SC 2 Werkgroep meetings, Orlans, (maart 1983) Rapportnr. SeM D 23 Zaat, J.H. A quarter of a century of plasma spraying Annual Review of Materials Science 13 (1983) p. 9-42 91

ONDERZOEKTHEMA BETROUWBAARHEID VAN OP VERMOEIING BELASTE KONSTRUKTlES WOC Overige wetenschappelijk publikaties

Overbeeke, J.L. Inventarisatie en evaluatie van EGKS corrosie vermoeiingsonderzoek Deelll Vermoeiing bij variabele-amplitudebelasting

Rapportnr. MaTS-ST-S/SMOZ PROJECT XVI THE-WH 83-121 (maart1983) In opdracht van E.G.K.S. Overbeeke, J.L. Evaluation of the fatigue strength of welded, bolted and rivetted connections in high strength low alloy steel 5th Progress report (July 1 Dec. 31, 1982) ECSC contract 7210 KD 605 (Febr. 28, 1983) Overbeeke, J.L. Evaluation of the fatigue strength of welded, boltad and rivetted connections in high strength low alloy steel 6th Progress report (Jan. 1 June 30, 1983) ECSC contract 7210 KD 605 (Sept 15, 1983) Nagekomen. Niet vermeld in voorgaande jaarverslagen:

Overbeeke, J.L. Back, J. de De invloed van eigenspanningen en R-waarde op de levensduur bij vermoeiing van lasverbindingen Rapportnr. THE WH 82 119 (dec. 1982) THO Stevin 6 82-13 NIL-TC XIII-164-82 Overige publikaties

Overbeeke, J.L. Back,J.de The effect of residual stresses and R-value on the service life of welded connections subject to fatigue Rapportnr.IIW-XIII-1095-83 Gepresenteerd op het congres van het International Institute of Welding Trondheim, juli 1983 ONDERZOEKTHEMA POSITIONERfNGSGEDRAG VAN KONSTRUKTIES EN MECHANISMEN WOC Overige wetenschappelijke publikaties

Dijk, D.M. van Groot, J. de Des Duivels Prentenboek (DDP) deel 24 De Constructeur 22 (1983) 8, p. 24-29 Afstudeervers/agen Cremers, J,W.H. Ontwerp dwarsnaadbekkenmeohanisme voor een vertikale vorm-, vul-, sluitmaohine voor folieverpakkingen Afstudeerverslag (aug. (1983)

Schoot, A.P.M. van der Voorontwerp elastische weegbalk Afstudeerverslag (juni 1983) + bijlage Soemers, H.M.J.R. Het ontwerp van grondstatieven voor antennes tb.v. communioatie in het Gigahertz bereik met geostationaire satellieten Afstudeerverslag (jan. 1983) Vrancken, P.J.E.M. Het ontwerp van een uiterst stabiele variabele elektrische condensator Afstudeerverslag (april 1983) Wassail, H.P. Torsietrillingsmeter Afstudeerverslag (juni 1983) ONDERZOEKTHEMA MECHANISCHE OVERBRENGINGEN EN TRIBOTECHNfEK WOC


Sohouten, M.J.W. Theoretical Tribology Research Study Final Report on Phase I, nov. 1982 april 1983 Projectnr. SO 5142 Eindhoven University of Technology Department of Mechanical Engineering (1983). In opdraoht van Single Buoy Moorrings Inc. Schouten, M.J.W. Nieuwvelt, C. Het ontwikkelen van dunne film signaal opnemers voor industriele toepassing in werktuigkundige constructies Bijdrage S.T.W.-Jaarverslag 1982 Projektnr. EWT.00.0074 Schouten, M.J.W. Ontwikkeling van kroonwielvertanding. gefabrioeerd door middel van elektrovonkerosie Bijdrage S.T.W.-Jaarverslag 1982 Projektnr. EWT.22.0250 Booker, J.F.(Gasthoogleraar) Welsh, W.A. Dynamio analySis of engine bearing systems 1983 SAE International Congress, Detroit, Michigan February 28 March 4.1983 Paper No. 830065 Leeuwen, H.J. van Discussion on ASLE Pa~r No. 81-5C-2 by L.B. Sargent, Jr. Pressure-visoosity cofficints of liquid lubrioants Trans.ASLE 26 (1983) 1. p. 8-10 Leeuwen, H.J. van Discussion on a paper by R. Langheim and W.J. Bartz The significance of the effective viscosity in instationary loaded journal bearings Trans.ASLE 26 (1983) 1, p. 78-79 Leeuwen, H.J. van Discussion on ASLE Paper No. 81.2c-2 by J.L. Nikolajsen and M. Botman Dynamic behaviour of a journal bearing in a planet gear Transactions ASLE 26 (1983) 1, p. 92-93 Leeuwen, H.J. van Discussion on Paper lI(ii), by W.A. Welsh and J.F. Booker in: "Tribology of Reciprocating Engines" by D. Dowson, C.M. Taylor, M. Godet and W. Berke (ads.), Proceedings 9th Leeds-Lyon Symposium on Tribology (University of Leeds, U.K., Sept 7-10, 1982), Butterworth. Guilford, England, (1983) p.45 Leeuwen. H.J. van Discussion on Paper lI(iii), by W.E ten Napel, M. Akker and R. Bosma in: "Tribology of Reoiprocating Engines" by D. Dowson C.M. Taylor, M. Godet and D. Berthe (eds.), Proceedings 9th Leeds-Lyon Symposium on Tribology (University of Leads, U.K., Sept 7-10, 1982), Butterworth, Guilford. England, (1983) p. 46 Leeuwen, H.J. van Discussion on Paper VI(iii), by W.J. Bartz in: "Tribology of Reciprocating Engines" by D. Dowson C.M. Taylor, M. Godet and D. Berthe (ads.), Proceedings 9th Leeds-Lyon Symposium on Trlbology (University of Leeds, U.K., Sept. 7-10. 1982), Butterworth, Guilford, England. (1983) p. 168 Leeuwen, H.J. van Discussion on Paper XI(iii), by H. Okamura in: "Tribology of Reciprooating Engines" by D. Dowson C.M. Taylor, M. Godet and D. Berthe (ads.), Proceedings 9th Leads-Lyon Symposium on Tribology (University of Leads, U.K., Sept. 7-10, 1982), Butterworth, Guilford. England, (1983) p. 335 Overige vakpub/ikaties

Dissertaties

Interne dissertatie Post, W.J.A.E.M. De hydrodynamische filmsmering in een globode wormkompressor Proefschrift THE (dec. 1983)

92

Leeuwen, H.J. van Fast solution techniques in dynamically loaded journal bearings Brief Note in: Journal of Lubrication Technology, Trans. ASME, Series F, 105 (1983)

Afstudeervers/agen

Onderzoek naar het effect van isolatie tussen afwerklaag en konstruktievloer Verwarming en Ventilatie 38 (1981) 11, p. 930-936

Bijl, R. Elastic-plastic analysis of fatigue in rolling contacts Afstudeerverslag (juni 1983)

Overige publikaties

Evers, W.H.M.M. Ontwerp van een deurautomaat Afstudeerverslag (juni 1983)

Heino, G.J. Pulserende verbranding Voordracht gehouden voor de Koninklijke Vereniging van Gasfabrikanten in Nederland, Kring III "'nstallatietechniek en Gastoepassingen" te Ede, 280ktober 1983

Giessen, H.J. Het ontwerpen van een PATO-cursus "Computer Aided Design als gereedschap in de Werktuigbouwkunde" Afstudeerverslag (dec. 1983) ONDERZOEKTHEMA APPARA TEN VOOR DE PROCESINDUSTRIE WOP Overige wetenschappelijke publikaties

Aerts, J.C. Metingen aan radiatoren en konvectoren (programma 1982) Putopstellingen Rapportnr. 11-03 (juni 1983) Stichting 1880 en Projectbureau Energieonderzoek TNO PBEovereenkomst 90755.330 Aerts, J.C. Onderzoek naar de stroming aan de luchtzijde van verwarmingslichamen Rapportnr. 11-04 (sept. 1983) Stichting 18S0 en Projectbureau Energieonderzoek TNO

Laurense, J.T.M. Nieuwenhuizen, J,K. The effect of cold-window representation on the capacity of convectorunits and radiators in front Paper (42pp.) presented for the XV ICHMT-Symposium "Heat and mass transfer measurement techniques". Dubrovnik, Yugoslavia, 5-9 sept 1983 Laurense, J.T.M. Vloerverwarming convectoren in putopstelling Voordracht gehouden voor de AVOL "Warmtetechniek" op de Technische Dag 21 sept. 1983, in het Jaarbeurs Congresen Vergadercentrum Utrecht Laurense, J.T.M. Vloerisolatie en beinvloeding van het energieverbruik door nietgenormaliseerde opstellingen van verwarmingsUchamen Voordracht gehouden voor de Koninklijke Vereniglng van Gasfabrikanten in Nederland, Kring III "'nstallatietechniek en Gastoepassingen" te Ede, 28 okt. 1983 Afstudeervers/agen

Aerts, J.C. De invloed van de warmtedoorgangscoetficient en emissiefactor van de buitenwand achter een radiator op het warmteverlies door deze wand en de warmteafgifte van de radiator Rapportnr. 11-05 (sept 1983) Stichting ISSO en Projectbureau Energieonderzoek TNO

Busker, D.P. Een analytisch rekenmodel voor een in druppels opbrekende vloeistofjet Afstudeerverslag (aug. 1983)

Brouns, J.J.J. Burggraaff, J.K. Mogelijke verwarmingssystemen voor een groot gebouw en de regeling ervan Rapportnr. 83-RR-25 (sept. 1983) + Bijlagen Gemeente Den Bosch, bewonerscollectief "De Paap"

Kursten, J.L Een eerste aanzet tot het maken van een model voor pulserende verbranding Afstudeerverslag (jan. 1983)

Burght, R. van der Warmteverliezen over de terreinleidingen van het wijkverwarmingssysteem in Tilburg-Noord Rapportnr. 83-RR-21 (okt 1983) GEB-Tilburg, STN-Tilburg

Overige publikaties

Sweere, M. Aerts, J.C. Warmteafgifte convectoren en radiatoren Verslag literatuurstudie Rapportnr. 11-01 (maart 1983) Stichting 18S0 en Projectbureau Energieonderzoek TNO PBEovereenkomst 90755.330 Weele, A.M. van Warmteafgifte convectoren en radiatoren Verslag ISSO-enqute 1982 Rapportnr. 11-02 (maart 1983) Stichting ISSO en Projectbureau Energieonderzoek TNO PBEovereenkomst 90755.330 Laurense, J.T.M. Vos, D.G. (ISSO) Hogeling, J. (ISSO) De invloed van vloerisolatie op de warmteafgifte naar de onderzijde en het dynamisch gedrag van vloerverwarming Verwarming en Ventilatie 40 (1983) 8, p. 453-461 Nieuwenhuizen, JK Correlatie van twee empirisch bepaalde grootheden Polytechnisch Tijdschrift/Procestechniek 38 (1983) 9, p. 61-64 Nagekomen. Niet vermeld in voorgaande jaarverslagen:

Laurense, J.T.M. Vos, D.G. (ISSO) 93

Carpay, J.M.T. Praw, pascal-routine voor de analyse van absorptiewarmtepompen Afstudeerverslag (jan. 1983)

ONDERZOEKTHEMA FYS/SCHE MODELVORMING VAN GASVLOEISTOFSTROMINGEN WOP

Geld, C.w.M. van der Some measuring techniques for high temperature and high pressure environment Voordracht op IUTAM Symposium in Nancy, juU 1983 Geld, C.W.M. van der Koppen, C.W.J. van An overall void sensor and an optical measuring device Voordracht op IUTAM Symposium in Nancy, juli 1983 Geld, C.w.M. van der Theoretical prediction of the onset of churn flow in vertical tubes Reportnr. WPS3-83.05.R353 (may 1983) Voordracht van het congres ETPFG in Zrich, juni 1983 Geld, C.w.M. van der Boot. P.G.M.T. Hendriksen, HAM. Koppen, C.W.J. van Interactive behaviour of four parallel boiling kannels Reportnr. WPS3-83.05.R357 Voordracht op de ETPFG in Zrich, juni 1983 Geld, C.w.M. van der Overgangen van stromingspatronen Voordracht bij het KIVI, 1983 Afstudeervers/agen

Lemmens, H.w.J. Onderzoek van een injecteur voor het comprimeren van gassen, gedreven door een vloeistof op kooktemperatuur Afstudeerverslag (juli 1983)

Looy, J.M.P. van der Meetanalyses bij een opnemer ter bepaling van locale parameters van waterdruppels in stoom Afstudeerverslag (sept. 1983) Roddeman, D.G. Het gedrag van translerende (damp)bellen onder invloed van een drukstap Afstudeerverslag (dec. 1983) Rijnaarts, J.A. Het hyperboliciteitscriterium in 1-dimensionale instationaire 2fasenstromingsmodellen met slip Afstudeerverslag Uan. 1983) Wezenbeek, H.C.F.M. Ontwikkeling en modellering van een opnemer ter bepaling van het globale dampgehalte in een stroming van water en stoom onder hoge druk Afstudeerverslag (mei 1983) Woudstra, T. Ontwerpaspecten van een kaliumdampturbine Afstudeerverslag Uan. 1983) ONDERZOEKTHEMA GEBRUlK VAN BLlJVENDE ENERG/EBRONNEN MEDE TEN BEHOEVE VAN ONTW/KKELINGSLANDEN WOP Overige wetenschappelijke publikaties

Carpay, J. Verslag van onderzoek naar verbetering van het rendement van een houtkachel Rapportnr. 83-RR-19 (aug. 1983) Firma Helex, Adviesburo Bouman Overige vakpublikaties

Verhaart, P. On designing woodstoves Proc. Indian Academy of Sciences (1982) part 4, p. 287-326 (Is pas in febr. 1983 uitgekomen) Overige publikaties

Koppen, CW.J. van Bisschops, R.W.G. Veltkamp, W.B. Experimental performance of the second generation solar heating system in the solar house of the Eindhoven University of Technology Voordracht: op de World Solar Forum Perth, Australie (aug. 1983) Koppen, CW.J. van Franssen, P. The influence of moisture absorption and desorption in building materials on the heating load of houses Voordracht: op de World Solar Forum Perth, Australie (aug. 1983) Koppen, C.W.J. van Veltkamp, W.B. A two level simulation model for combined active and passive solar space heating Voordracht: op de World Solar Forum Perth, Australie (aug. 1983) Koppen, C.W.J. van Some topics of the solar world congress 1983 Voordracht: op de Guangzhou Institute of Energy Conversion, China (aug. 1983)

Koppen, C.W.J. van The potential of renewable energy sources Voordracht: Xi'an Jiaotong University China (sept. 1983) Koppen, CW.J. van Overview of the solar world congress 1983 Voordracht: Xi'an Jiaotong University China (sept. 1983) Koppen, C.W.J. van Active solar heating: the solar house of the Eindhoven University of Technlogy Voordracht: Xi'an Jiaotong University China (sept. 1983) Koppen, CW.J. van Optimising the flows in a solar heating system Voordracht Xi'an Jiaotong University China (sept. 1983) Koppen, CW.J. van The numerical modelling of solar heating systems Voordracht: Xi'an Jiaotong University China (sept. 1983) Afstudeerversiagen

Boersma, W.H. De ontwikkeling van een meetelement en meetmethode voor het bepalen van locale warmte-overdrachtscoefficiemten aan de rompzijde van een "Shell and tube" warmtewisselaar Afstudeerverslag (dec. 1983) Janssen, G.A.H.F. Mogelijkheden en problemen van een op de eindige differentiemethode gebaseerd computerprogramma bij de berekening van een centrale verwarmingsketel Afstudeerverslag Uan. 1983) Keet, F.A.M. Het ontwikkelen van een meetelement en meetmethode ter bepaling van de warmteoverdrachtscoefficient aan de buitenzijde van een cilinder Afstudeerverslag Oan. 1983) Zwarteveen, O.A. De vacuumkwaliteit van de Philips vacuumbuis zonnecollector Afstudeerverslag (okt. 1983) ONDERZOEKTHEMA METHODEN VOOR ONDERHOUDSBEWUST ONTWERPEN WOP Overige wetensohappelijke publikaties

Mooren, A.L. van der Smith, P. Onderhoudsgedrag van werktuigkundige objekten -deel 2 De Constructeur 22 (1983) 2, p. 26-33 Mooren, A.L. van der Smith, P. Onderhoudsgedrag van werktuigkundige objekten -deel 3 De Constructeur 22 (1983) 8, p. 36-45 Overige vakpublikaties

Kaas, E.A. Boekbespreking: Baumann, H.G. und Looselders, KH. Rechnerunterstutztes projektieren und konstruieren Springer Verlag (1982) 266 P De Constructeur 22 (1983) 3, p. 8 Afstudeervers/agen

Koppen, C.W.J. van Post-dryout heat transfer in evaporator tubes Voordracht: Xi'an Jiaotong University China (aug. 1983)

Nagekomen. Niet vermeld in voorgaande jaarvers/agen:

Koppen, CW.J. van Energy information entropy and exergy Voordracht Xi'an Jiaotong University China (aug. 1983)

Habets, G.W.H. Ontwerp, inregeling en conditiebewaking van stofafzuigingsystemen voor kunstmestfabricage Afstudeerverslag (nov. 1982) Bijlage dl. 1 Bijlage dl. 2: Meetgegevens

Koppen, C.W.J. van Heat transfer from a finned plate to an air stream Voordracht: Xi'an Jiaotong University China (sept. 1983)

94

+

+

ONDERZOEKTHEMA INTEGRA TIE EN ONTWIKKELING VAN TECHNISCHE MA TERIAALMODELLEN EN OPPERVLAKTELAGEN WOP Overige wetenschappelijke publikaties Houben. J.M. On the design of a thermal spray coating for the cyclindrical wall of a yankee dryer drum Note for BENDER MACHINE USA Rapportnr. G.T.S.01 (20 jan. 1983) Houben. J.M. Landheer, D. Melkert, J.J.M. Plasmaspraying, technique for the construction of bearing materials? Paper presented at the IntConf. on metallurgical coatings. April 1822, 1983 San Diego USA Reportnr. GTS 06 (1983) Klostermann, J.A. Marijnisse, G.H. Chemical aspects of the co-deposition of Chromium and Aluminum in a pack process Proc. of the Fourth European Conf. on: Chemical Vapour Deposition, Eindhoven (1983) p. 363-369· Afstudeervers/agen Bolder, A.J.J. Een inleidend onderzoek naar opkoling verhinderende lagen Afstudeerverslag Oan. 1983) Gerits, J.T. Het ontstaan van een ductiele scheur op microschasl Afstudeerverslag (aug. 1983) CFT -Notitie 045/83

VF PROGRAMMA FLEXIBELE AUTOMA TISERING EN INDUSTRIELE ROBOTS (FAIR THE) WPB

M. Myrup Andreasen, S. Khler and T. Lund Design for Assembly IFS Ltd/Springer Verlag, Berlin, Heidelberg, New York 1983 De Constructeur 22 (1983) 12, p. 46 Overige publikaties Dijksman, E.A. Entwurf eines Extractor-Getriebes in einem Cyclotron mit zwei unabhangig verstellbaren Justiereinrichtungen Voordracht gehouden san de Technische Universiteit Hannover, (lehrstuhl und Institut fr Maschinenelementen B und Getriebetechnik) op 24 november 1983 Dijksman, EA Janezi,l. Revised extractor-mechanism with two independent position adjusments Voordracht gehouden op het Sixth 1FToMM Congress on Theory of Machines and Mechanisms Dec. 15-20, 1983 in New Delhi, India. Papernr. YU09 Kruk, R.J. van der Het dynamisch gedrag van een industrie-robot met een graad van vrijheid DET -colloquium "Leer der Mechanismen" dd. 20 oktober 1982 Technische Hogeschool Eindhoven (febr. 1983) Schrauwen, J.J.M. Workshop flexibele produktie-automatisering/lndustriele robots Startonderzoekplan TH Eindhoven Lezing gehouden voor de Onderzoekstimuleringscommissie FLAIR in samenwerking met de Adviesgroep Robots en Produktieautomatisering (ARPA) en de Contactgroep Industriale Robots (CIR) te Utrecht, 11 maart 1983 Afsfudeerverslagen Bakermans, A.H.M. Onderzoek naar de mechanisering van de manometermontage Afstudeerverslag (dec. 1983)

Overige wetenschappelijke publikaties Heuvelman, C.J. Masuzawa. T. A selfflushing method with spark-erosion machining Annals of the CIRP 32 (1983) 1, p. 109-111 Wolf, A.C.H. van der Round Table The effect of automated production on mechanical product design Annals of the CIRP 32 (1983) 2, p. 507-509 Dijksman, E.A. Toepassingsvoorbeeld stangenmechanisme Ontwerp extractormechanisme Polytechnisch Tijdschrift/Werktuigbouw 38 (1983) 12, p. 58-61 Odendaal, J.H. Robots voor lassen en snijden Polytechnisch Tijdschrift/Werktuigbouw 38 (1983) 5, p. 66-71 Stal, H.P. Met FLAIR vooruit Metaalbewerking 49 (1983) 5, p. 89-92 Stal, H.P. Het onderzoekgebied Flexibele Automatisering en Industriele Robots (FLAIR) Metaalbewerking 49 (1983) 5, p. 93-97 Overige vakpublicaties Stal, H.P. De trend is flexibel Nederland Automatiseert Polytechnisch Tijdschrift/Werktuigbouw 38 (1983) 5, p. 5

Cordewener, H.M.M.G. De digitate PID-regelaar Ontwerp en implementatie van een digitale regeling voor gelijkstroom servomotoren Afstudeerverslag (okt 1983)(dec. 1983) Bijlage (nov. 1983)

+

Kampen, P.J.W. van Automatisering diepzeesondeerapparaat Afstudeerverslag (sept 1983) Leenders, P.W.J. De universele robothand Afstudeerverslag (1983) + Bijlage Maria, J.V. Studie aan fabrikageproces van stalen hulzen Afstudeerverslag (jan. 1983) Peulen, J.J.P. Onderzoek aan een robotlasinstallatie voor MIG/MAG-lassen Afstudeerverslag (dec. 1983) + Bijlagen Rethmeier, K.F. Onderzoek naar de mogelijkheden om de produktie van beeldversterkerbuizen te mechaniseren Afstudeerverslag (dec. 1983) Spaninks, A.A. Analyse en simulatie van een werpinrichting voor het machinaal vervaardigen van handvorm bakstenen Afstudeerverslag (dec. 1983) Vetter, A.C.J.M. Onderzoek naar het rendement en de technische mogelijkheden van het automatisch balkbewerken Afstudeerverslag (nov. 1983) + Bijlagenboek (221 pp.)

Stal, H.P. Bladvulling? Metaalbewerking 49 (1983) 22, p. 443

Nagekomen. Nief vermeld in voorgaande jaarvers/agen:

Smals, A.T.J.M. Boekbespreking:

Hombergh, P.J.F.J. Redesign of a computer control for a spark erosion machine Afstudeerverslag (dec. 1982)

95

ONDERZOEKTHEMA MECHANISMEN MET ONEENPARIGE OVERBRENGING WPB

Dautzenberg, J.H. Comments on Paper F / 17 in Annals of the CIRP 32 (1983) 1, 223227 Annals of the CIRP 32 (1983) 2, p. 626-627

Overige wetenschappelijke publikaties Overige publikaties Dijksman, E.A. On the history of TMM in the low countries IFToMM-Symposium on the History of TMM Mislolc, Hungary, 2629 April 1983

Dautzenberg, J.H. Forces and plastic work in cutting Lezing gehouden op het CIRP-congres, in Harrogate, England (sept. 1983)

Overige publikaties Dijksman, EA Gestrekte keerpunten in koppelkrommen Voordracht gehouden ter gelegenheid van het DET -colloquium "Leer der Mechanismen" aan de Technische Hogeschool Twente op 19 oktober 1983 Rapportnr. WPB 0053 ONDERZOEKTHEMA ORGANISA TORISCHE PRODUKTlEBEHEERSING EN -BESTURING WPB

Wolf, A.C.H. van der Waar en waarom numeriek bestuurde machines Lezing gehouden op Studiedag "MIKRON" te Leiden op 20 oktober 1983

Afstudeerverslagen Bertens, A.T. Dynamisch model van hydrostatische precisiewerktuigen Afstudeerverslag (juni 1983)

Overige publikaties Balkestein, J.G. Commercieel en Technisch Beleid, nu en morgen Lezing gehouden op 30 november 1983 in de RAI te Amsterdam voor het Congres van het Nationaal Overlegorgaan Sociale Werkvoorziening Langemeijer, F.L. Report on the seminar: Industrial organisation in the curriculum for mechanical engineering Eindhoven University of Technology Sept. 29-30 1983

Bouman, R.M.J. De gevoeligheden van modale parameters Afstudeerverslag (april 1983) + programmatuurboek Engels, J.L. Procesanalyse, ontwerp en gebruiksmogelijkheden van de drie-rollen-rondbuigwals Afstudeerverslag (jan. 1983) Ketelaars, JAC. Het servo-mechanisme van een vonkerosiemachine Afstudeerverslag (april 1983)

Afstudeerverslagen Laane, R.H. Onderzoek naar mogelijke produktieprocesverbeteringen binnen de centrale slagerij van AHOLD NV te Zaandam Afstudeerverslag (dec. 1983) + Bijlagen (jan. 1984) ONDERZOEKTHEMA BEHEERSING VAN MECHANISCHE BEWERKINGSPROCESSEN WPB

Overige wetenschappelijke publikaties Kals, JAG. Gebiedsinventarisatie en landelijke taakverdeling van onderzoek in de produktietechnologie Rapportnr. WPB 0062 (dec. 1983) In opdracht van sectie W, Academische Raad, clusteroverleg produktie.

Overige publikaties Kals, JAG. Ductility of metals Lezing gehouden op het CIRP-congres, Group STC-F, in Harrogate, England (sept. 1983)

Vosmer, J. Verspaningsmodel op basis van een vermogensbalans Afstudeerverslag (mei 1983) Wijnands, P.N.G. Modelvorming voor het verspaningsproces m.b.v. de upper-bound-theorie Afstudeerverslag (jan. 1983) ONDERZOEKTHEMA BEHEERSING VAN ABSOLUTE MEETNAUWKEURIGHEID WPB

Afstudeerverslagen Hillen, J.M.H. Aandrijving voor een universele precisiemeetmachine Afstudeerverslag (april 1983) Spronck, J.w. Frequentiegedrag van een gestabiliseerde Jodium-Helium-Iaser Afstudeerverslag (dec. 1983)

Afstudeerverslagen Dankers, A.HAM. Het buigen van U-profielen t.b.v. de langsliggerproduktie bij OAF Afstudeerverslag (dec. 1983) Sitters, C.w.M. Het beschrijven van zowel geometrisch als fysisch niet-lineaire metaalplasticiteit met de elementenmethode Afstudeerverslag (jan. 1983) ONDERZOEKTHEMA WERKTUIGEN EN GEREEDSCHAPPEN VOOR DE MECHANISCHE BE WERKING WPB

Overige wetenschappelijke publikaties Dautzenberg, J.H. Kals, JAG. Wolf, A.C.H. van der Forces and plastic work in cutting Annals of the CIRP 32 (1983) 1, p. 223-227 Kroonwielvertanding gefabriceerd door middel van elektrovonkerosie. 96

2.6. Afdeling der Elektrotechniek 2.6.1. Aigemeen Gebruikte afkortingen

zijdige deelname. De CWO heeft het voornemen toe te zien dat de deelname onzerzijds steeds een voldoende gewicht heeft.

De afdeling telt 13 vakgroepen, te weten:

Verschuivingen in het onderzoek

Digitate Systemen Telecommunicatie Elektronlsche Bouwstenen Elektronische Schakelingen EG Directe Energie-omzetting EHO Technieken van de Energievoorzlening EI Informalie- en Communicalietheorie EME Medische Elektrotechniek EMV Elektromechanica en Vermogenselektronica ER Meten en Regelen Automatisch Systeem-ontwerpen ES Theoretische Elektrotechniek ET EV Elektrolechnische Materiaalkunde

In het verslagjaar is een begin gemaakt met de uitvoering van de afspraken die gemaakt zijn betreffende de taakverdeling en concentralie in het wetenschappelijk onderwijs. Deze afspraken hebben vooral consequenties voor de vakgroep Elektronische Bouwstenen (EEA); een en ander betekent een aanzienlijke verschuiving van het aandachtsgebied van die vakgroep, hetgeen tot uitdrukking komt in het gewijzigde onderzoekthema. Daarnaast zal de omvang van de vakgroep nagenoeg worden gehalveerd. Voor het overige zijn de consequenties van Taakverdeling en Concentratie minder ingrijpend; het met de zusterafdeling in Delft noodzakelijke overleg am tot een betere afstemming te komenis bereids geslart.

EB EC EEA EEB

In/aiding Jaarlijks sinds 1972 verzorgt de vaste commissie voor wetenschapsbeoefening In de afdeling aangeduid als CWO - het z.g. onderzoekprogramma waarin per vakgroep tel ken male gedetailleerd verslag gelegd wordt over de in het voorgaande jaar gemaakte vorderingen, waarna voorts wordt aangegeven de planning voor de komende drie jaren. Het onderzoek word! daarbij ingedeeld In projekten - gekenmerkt door een doelstelling en veelal ook een beoogde tijdsduur. Met het oog op het noodzakelijk toezicht op de vorderingen van de programma's in het voorwaardelijk gefinancierd onderzoek rvWF) - aangelopen in 1983 en in grote omvang aangezet voor 1984 en volgende jaren - zullen in de afdeling de onderdelen van de VWF programma's optreden als projekten zoals besproken in de vorige alinea. Dit veroorlooft een naadloze invoeging van de VWF operatie in het lopende toezicht en beoordeling van het onderzoek in de afdeling. De CWO is gevraagd in zijn jaarlijkse kanttekeningen afzonderlijk Ie rapporteren over de voortgang van de VWF programma's. Evenals vorig jaar is ook nu, naast vermelding van dissertaties, overige wetenschappelijk publikaties en octrooien, een opgave gevraagd van 'externe rapporten' - voorzover deze nlet als EUT-reports zijn uitgebrachl - en van 'overige vakpublikatles'. Bij de bepaling van de onderzoekcapaclteit waarover de vakgroepen in het verslagjaar hebben kunnen beschlkken is uitgegaan van de eveneens jaarlijks per vakgroep berekende onderwijslast. De op deze wijze in eerste Instantie kunstmatig bepaalde onderzoekcapaciteit wordt getoetst aan de binnen de vakgroepen aanwezige gegevens; daarbij wordt tevens rekening gehouden met langdurig openstaande vacatures en met langdurige afwezigheid. De begeleiding van afstudeerders is niet begrepen in de onderzoekinspanning. WP - Onderzoektijd: WP totaal tijd

= 57,1 : 107,9 = 53%.

De afdeling onderschrijft het belang van versterking van de maatschappelijke positia en van de verbetering van de aansluiting op het maatschappelijk gebeuren. Haar inspanning op het gebied van de rendementsverbetering bij de energie-voorziening, alsmede op de gebieden van de communicatie en de microelektronica zijn hiervan het gevolg. Het standpunt van de afdeling t.a.v. de te bezetten I.t.d.-plaatsen is, dat deze plaatsen aan de werknemer de mogelijkheit van een promotie binnen vier jaar moet bieden. De resultaten van het slreven naar VWF projekten heeft ertoe geleid dat nagenoeg het gehele B-deel is gevuld. De afdeling meent dat in elke vakgroep een stuk onderzoek dient verricht te worden van voldoende gewicht. De centrale beleidsruimte beoogt te zijn de bevordering van onderzoek waarblj meer afdelingen ieder een voldoend gewichtige bijdrage leveren. Ofschoon er voorbeelden zijn van geslaagde multidisciplinaire programma's leidt de huidige verwoording gemakkelijk tot geforceerde interafdelings-projekten met sterk een97

De grootste turbulenties werden dit jaar buitenaf teweeg gebracht. De VWF operatie geraakte in een stroomversnelling doordat de 2e tranche (programma's die lopen vanal 1 januari 1984) zoveel animo bij de onderzoekers te weeg bracht dat de voorstellen beslag gingen leggen op aile beschikbare manjaren wetenschappelijkke personeel in het z.g. B compartiment van het plaatsen-geld-model. De externe beoordeling verliep voor de aldeling hoogst positief zodat aile programma's zijn ingediend, en zover bekend ook geeffectueerd. De taakverdelings en concentratievoornemens (TVC) resulteerden in enige afspraken aangaande Takenruil, c.q. afslemming met de THD t.a.v. hoogspanningstechnlek, van vermogenselektronica en van elektrische machines. Beperking activiteiten door de -technologie in de zwakstroomsector, in het bijzonder de ontwikkeling van i.c. sensoren. - Versterking electronisch systeem-ontwerpen en systeem-automatisering. Dit zal resulteren in enige personele verschuivingen, met name in de vakgroep EEA. Voorts zijn zonder dat er van verschuivingen in het onderzoek gesproken kan worden, de volgende ontwikkelingen in het onderzoekbeleid het vermelden waard. In het verslagjaar: * machtigde de raad het afdelingbestuur om op basis van een door de raad vastgestelde tekst met de besturen van de zusterafdelingen de finale tekst, bevattende de uitwerking van de TVC-afspraken, op te stellen. * stelde de afdelingsraad een ad hoc commissie "laken en middelen" in met het doel te komen tot een intern toewijzingssysteem dat beter aansluit bij het plaatsen-geld-model dan het voorheen gehanteerde. De adviezen van deze commissie werden door de raad overgenomen. * besloot de aldelingsraad, na de voornemens daartoe in het ontwikkelingsplan 1984-1988 te hebben vastgelegd, de volgende onderzoekprogramma's voor te dragen voor voorwaardelijke financiering: Elektrische energietechniek Karakterisering en toepassing van (tele) communicatiekanalen Flexibele automatisering/lndustrie robots (FLAIR) Codering voor communicatienetwerken Kwantitatieve systeemtheorie en -techniek Technologie rond vitale functies De vier laatstgenoemde programma's wilen worden uitgevoerd in samenwerking met (een) andere afdeling(en) * kreeg het voornemen van de aldeling, om zich ook op het gebied van de vervaardiging van integrated circuits de hoogst nodige facUiteiten te verschaffen, gestalte in de "EFFIC" (Eindhovense facUiteit voor de fabricage van integrated circuits) * stemde de aldelingsraad in met het advies van de voorbereidingscommissie voor het ordinariaat in de elektronica en besloot tot voortzetting van de benoemingsprocedure * stelde de raad een benoemingscommissie in voor het ordinariaat in de elektronica * stelde de afdelingsraad, de vaste commissies voor het onderwijs en voor de wetenschapsbeoefening gehoord,een prioriteitsvolgorde

vast ten aanzien van de aanwezige en aangevraagde extra-ordinariaten * deed de afdelingsraad voorstelien tot herbenoeming van de extra-ordinarius in de halfgeleiderelektronica en van de extraordinarius in de elektriciteitsopwekking, -transmissie en -distributie * besloot de afdelingsraad aan te dringen op verlenging van het extra ordinariaat van prof. Uhlenbusch op het gebied van direkte omzetting * stelde de raad een voorbereidingscommissie in voor het extraordinariaat in de digitale bouwstenen en stemde in met het door de commissie uitgebrachte ad vies, waarop de benoemingsprocedure werd voortgezet * stelde de raad een benoemingscommissie in voor het extraordinariaat in de digitale bouwstenen * werd de afdeling versterkt door de benoeming van profJr. G.D. Khoe als buitengewoon hoogleraar op het gebied van de glasvezelcommunicatie * keurde de raad de insteliing goed van de interafdelingswerkgroep ex.art. 18 WUB "kwantitatieve systeemtheorie en -techniek", waarin naast de vakgroep Meten en Regelen (ER) de afdeling der technische natuurkunde en de onderafdeling der wiskunde en informatica participeren * keurde de raad de insteliing goed van de interafdelingswerkgroep ex.art. 18 WUB "submicron halfgeleiderstructuren", waarin naast de vakgroepen Theoretische Elektrotechniek (ET) en Elektrotechnische Materiaalkunde (EV) de afdeling der technische natuurkunde participeert * keurde de raad de insteliing goed van de interafdelingswerkgroep ex.art. 18 WUB "Communicatie-hulpmiddelen voor gehandicapten", waarin naast de vakgroep Medische Elektrotechniek (EME) de onderafdeling der wijsbegeerte en maatschappijwetenschappen participeert

Hierop kan door de vakgroepen een gemotiveerd beroep worden gedaan; toewijzing, zowel van gelden als van tijdelijke formatieplaatsen voor wetenschappelijk assistenten, geschiedt door de afdelingsraad, gehoord de adviezen van de vaste commissies voor het onderwijs en/of voor de wetenschapsbeoefening.

Afdelingsbeleidsruimte

De Regeltechniekprijs 1982 werd uitgereikt aan ir. R.M.J. van den Hof (vakgroep ER) door de afdeling Regeltechniek van het K.I.V.I.

In 1983 bedroeg de omvang van de financiele beleidsruimte 31 % van de in totaal uit de 1e geldstroom aan·de afdeling ter beschikking gestelde financiele middelen; de omvang van de personele beleidsruimte werd tijdens het verslagjaar voorlopig tot 19 formatieplaatsen uitgebreid. De financiele beleidsruimte heeft tot doel de aanschaffing van apparatuur en de financiering van activiteiten mogelijk te maken die noodzakelijk worden geacht voor het onderwijs en/of onderzoek, maar die niet uit de normale vakgroepsbudgetten kunnen worden gefinancierd. De personele beleidsruimte heeft tot doel het stimuleren van hoogwaardig onderzoek binnen de vakgroepen. In tabel VI is aangegeven over hoeveel formatieplaatsen uit de afdelingsbeleidsruimte de vakgroepen in 1983 gemiddeld konden beschikken. welke financiele middelen in 1983 uit de afdelingsbeleidsruimte aan de vakgroepen ter beschikking werd gesteld. Tenslotte zij nog vermeld dat gedurende het verslagjaar 20 (meest research-) contracten met derden werden afgesloten; de totale omvang van deze contracten bedraagt, de daarmee gemoeide personele lasten inbegrepen, ruim kf 2721,-waarvan ruim kf 1868,-ten laste van de contractpartners is c.q. zal worden gebracht.

Wetenschappelijke onderscheidingen

De afdeling kent zowel een financiele als een personele beleidsruimte.

2.6.2 Kwantitatieve samenvatting

TABEL I. BetreH het totale onderzoek. Bestede onderzoekcapaciteit in manjaren wp

Wet. output

1e geldstroom Vakgroep

EB EC EEA EEB EG EHO EI EME EMV ER

cbr tijd.

ov. tijd.

0,2 1,7 0,2

0.9

ES ET EV

0,7

Totaal

1,6

98

abr tijd.

0,5 1,2 1,1 0,1 0,5 0,8 0,9 1,0 3,0 0,8 11,8

0,5

0,9

1,6

vast

1,3 2,7 1,0 3,3 6,1 2,7 2,4 0,2 3,0 4,1 1,1 5,6 1,7 35,2

2e g. tijd.

3e g. tijd.

0,1 0,8 0,5

0,2

0,3 1,6 0,9 0,5 2,0 4,1

2,8

Totaal

1,5 4,5 1,2 3,8 8,1 5,0

Disserta ties I

2 1 2,5

6

Octr.

Afst versl.

1 11 12 19 7 14 11 7 19 14

6 10 5 3 2 9 6 11 3 12 2 8 1

131

78

16

1,0 5,4 7,7 2,6 11,3 2,5 57,1

Ov. wet. publ.

lABEL II. Betreft het onderzoek dat niet in de VWF is opgenomen. Wet. output

Bestede onderzoekcapaciteit in manjaren wp 1e geldstroom cbr tijd.

Vakgroep

EB EC EEA EEB EG EHO EI EME EMV ER ES ET EV

abr tijd.

ov. tijd.

vast

0,2 1,7

1,3 2,7 1,0 2,1 6,1 2,7 2,4

0,2 1,2 1,1 0,1 0.9

Totaal

0,8 0,9

0,7

3,0 0,1

1,6

9,1

0,5

3,0 4,1 0,4 5,6 0,9

0,9

1,6

32,3

2eg. tijd.

3eg. tijd.

Totaal

1,5 4,5 1,2 2,1 8,1 5,0 2,5

0,1 0,8 0,5

0,2 1,6 0,9

5,4 7,7 0,9 11,2 1,1

2,8

54,2

0,5 2,0 3,8

Disserta ties I

Ov. wet. publ.

Octr.

14 11 5 19 5

10 5 3 2 9 6 11 3 12 2 8 1

113

78

16 2 1

6

Afst versl.

1 11 12 19

lABEL III. BetreR het onderzoek dat in de VWF is opgenomen. Bestede onderzoekcapaciteit in manjaren wp

Wet. output

1e geldstroom cbr tijd.

Vakgroep

abr tijd.

ov. tijd.

vast

2eg. tijd.

3eg. tijd.

Totaal

Disserta ties I

Ov. wet. publ.

Signaalverwerkende ge"lntegreerde schakelingen EEB ES EV

0,5 1,0 0,7

1,2 0,7 0,8

1,7

1.7 1,5

2 9

Technologie rond vitale functies EME

0,5

0,2

0,3

1,0

7

Totaal

2,7

2,9

0,3

5,9

18

lABEL IV. Onderwerpsontsluiting

zwo

Vakgroep EB EC EEA EE8 EG EHO EI EME EMV

ER ES ET

EV VWF-progr. VWF-progr.

99

*

*

P170; T180 T170 THO P240; T140 T180 B640; T140;

NABS T120

T140 8710; P290; T110 T190

P170; P180; T110; T120 T130; T190; 8110 PHO; THO P200; THO P260; T150 Signaalverwerkende, geintegreerde schakelingen: PHO; THO Technologie rond vitale functies: B110; 8530; 8590; P290

N025; N076 N025; N072; N092 N077 N077 N055 N059 N025 N041 N034 N054; N055; N059 N071; N077 N0752; N0753 N070; N071; N072; N076; N077; N01; N02; N03; N04; N05; N07 en NOS N025; N076; N077 N077 N077 N025, N076; N077 N041

Octr.

Afst versl.

TABEl VI

TABEl V 3e geldstroom Aile contracresearch is steeds een vorm van dienstverlening met maatschappelijke kanten. De 3e' geldstroom laat zich daarom niet eenduidig splitsen in contractresearch en maatschappelijke dienstverlening. De totale omvang van de derde geldstroom was 2721 kfl waarvan 1286 kfl personeelskosten waren. In rekening is gebracht 1868 kfl waarvan 926 kfl personeelskosten waren.

Globale Indicatie van "derden" kfl Ministerie van Economische Zaken Ministerie van Volkshuisvesting - A.O. Overige Ministeries - Rijksdiensten - Provinciale Instellingen - Gemeentelijke Instellingen Universiteiten en Hogescholen - Particuliere non-profit organisaties - Bedrijfsleven - Andere

kfl*

552 441 105 105 40 40 5 5 0 0 0 0 92 92 0 0 182 182 1745 1003

Totaal

2721

1868

in 1983 uit de beleidsruimte beschikbaar gesteld financiele middelen in Kfl

gemiddeld aantal formatieplaatsen

Vakgroep

EB

0.2

EC

1,8

55,9

EEA EEB

0,6

EG

1,5

EHO

1,1

30,0

EI

0,1

EME

0,7

EMV

1,0

ER

1,0

12,5

ES

1,2

100,5

ET

3,0

EV

0,9

AP*

197,2

* De tweede kolom geeft het bedrag dat is doorberekend aan de contract-partner.

EFflC **

321,5

Personeel dat door derden is betaald:

Totaal

7 mj. WP; 7 mj. NWP; O.s.a.e.

717,6

13,1

*' Op afdelingsniveau werd dit bed rag uitde beleidsruimte gereserveerd ten behoeve van de afdelingspraktica ** Op afdelingsniveau werd dit bed rag gereserveerd ten behoeve van de inrichting van de productie-eenheid voor ge'integreerde circuits.

Dwarsinventarisatie In de volgende tabel is aangegeven voor welke vakgroepen (of thema's) de diverse gezichtspunten van toepassing zijn.

TABEl VII vakgroep

BMGT

ERGO

EB EC

INFO

INNO

x x

x

x

EEB

Mill

MATE

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

x

ER

x x

ES ET EV

x

x

x

x

x

x

x x

x x x

Ook op het gebied van micro-electronica en verwante terreinen wordt onderzoek gedaan. Onderzoek aan revalidatie wordt gedaan in de interafdelingswerkgroep afd E IPO.

100

x

x

x

EMV

WTS

x

x

x

EHO EI

ONTW

x x

EG

EME

VEIL

x

x

EEA

ENER

x

x

x

x x

x

x

x

2.6.3 VWF programma's VWF-programma: Signaalverwerkende geintegreerde schakelingen. ZWO-NABS code:P170;T170;N025; N076; N077

JAG. Jess, CAD voor IC's, Research at Eindhoven University of Technology, Poster CAVE Workshop, 24-26 mei 1983, L'Aquila, ltalie IES) JAG. Jess, M. van der Woude, A. Bidlot, J.F.M. Theeuwen, layout editing, compaction and verification, Poster FOM-bljeenkomst Lunteren, 7-8 december 1983 (ES)

Onderzoekcapaciteit: Vakgroep EEB

J.F.M. Theeuwen, VLSI-Ontwerpcursus, Poster FOM-bijeenkomst Lunteren, 7-8 december 1983 IES)

1e geldstroom: 1,2 manjaren vast personeel

Octrooien

Vakgroep ES 1e geldstroom: 0,7 manjaren vast personeel

R.H.J.M. Otten, met C.L. Chen en E.L. .Iohnson, One dimensional transistor arrays for logic circuits with fixed incidence structure IES) Aanvrage

Vakgroep EV

VWF-programma:


Technologie rond vitale functies

Totaal: 2,7 manjaren vast person eel


Vakgroep EME 1e geldstroom: 0,2 manjaren vast personeel 2e geldstroom: 0,3 manjaren tijdelijk personeel


WetenschappeJijke output

H.O. Koopmans, Generating an overlay tree with a recursive FORTRAN IV program, Proc. DECUS '83. 369-372, Geneve, Zwitserland, 29 augustus 3 september 1983 (ES-6)

Overige Wetenschappelijke publica ties

M. v.d. Woude, X. Timmermans, Compaction of hierarchical cells wit minimum and maximum constraints, Proc. ISCAS '83,1018-1021. Newport Beach, Cal. USA, 2-4 mei 1983, (ES-7)

J.E.w, Beneken and S.M. Lavell, Lecture Notes in Medicallnformatics; Objective Medical Decision Making: Systems approach in Acute Disease. Springer, 1983, pp. 243. ISBN 3:540-12671-6

J. Bisschop, On 1 If noise originating from mobility fluctuations. Physica B+C 119 (1983) 290-294 (EV-6)

A.P. Meijler, J.E.w. Beneken, A. Nandorff, H.M. van Kessel, J. Spierdijk, A Data Acquisition and Display System for Improved Medical Pattern Recognition. In: Lecture Notes in Medical Informatics (zie boven), pp. 101-112

L.K.J. Vandamme, R. Alabreda and M. Zommiti, 1 If noise as a reliability estimation for solar cells, SOlid-State Electronics, 26 (1983) 671 -674 (EV - 7)

JA Blom, JEW. Beneken. N.P. de Bruijn, J. Splerdijk, Towards a Generalized Approach in Clinical Control Systems. In: Lecture Notes in Medical Informatics (zie boven), pp. 141-161.

T.G.M. Kleinpenning, On 1 If noise and detectivity in reverse biased po-junction photodiodes, Physica B+C 121 (1983) 81-88 (EV-8)

N.P. de Bruijn, Bewaking en geautomatiseerde behandeling van patienten onder algehele anesthesie. In: Symposiumverslag "Technologie rond Vitale Funkties", TH Eindhoven, 10 juni 1983, pp. 20-21

F.N. Hooge, 1 If-Ruis in halfgeleiders, Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde A49 (1983) 71-73 (EV-9) L.K.J. Vandamme, Is the 11f noise parameter a constant?, Proceedings of the 7th Int. Conf. on Noise in Physical Systems, Montpellier, 17-20 May, 1983, Elsevier Science Publishers B.V., p. 183-192 (EV-10) T.G.M. Kleinpenning, On current noise limited detectivity 0* in photovoltaic and in photoconductive detectors, Proceedings of the 7th Int. Conf. on Noise in Physical Systems, Montpellier, 17-20 May, 1983, Elsevier Science Publishers B.V., p. 253-256 (EV-11) T.G.M. Kleinpenning, On 1 If noise in reverse biased p-n junction diodes, Proceedings on the 7th Int. Conf. on Noise in Physical Systems, Montpellier, 17-20 May, 1983, Elsevier Science Publishers B.V., p. 241-244 (EV-12) J. Bisschop and J.L. Cuijpers, Experimental temperature dependence of 1 If fluctuations in germanium and silicon, Physica B+C 123 (1983) 6-10 (EV-13) A.H. de Kuijper and J. Bisschop, Temperature dependence of concentrations and mobilities in thin bismuth films, Thin Solid Films 110 (1983) 99-106 IEV-14)

Overige publica ties J.F.M. Theeuwen, Van idee tot masker, Voordracht voor I.E.E.E. student Branch, 16 mei 1983 (ES) M. van der Woude, X,I.M. Timmermans, ISLE een interactieve layout editor met compactie, CACSD-bijeenkomst, TH Eindhoven, 20 mei 19831ES) J.F.M. Theeuwen, ontwerp van een LSI-processor-bouwsteen, CACSD-bijeenkomst, TH Eindhoven, 20 mei 1983 (ES) 101

H.M. van Kessel, Een Data Acquisitie en Display Systeem voor patientenbewaking tijdens anesthesie.ln: Symposiumverslag Izie boven) pp. 22-24 A.P. Meijler. De Evaluatie van een Data Acquisitie systeem voor patienten bewaking tijdens anesthesie. In: Symposiumverslag (zie boven) pp. 25-26 J.E.W. Beneken, JA Blom. A.P. Meijler, P. Cluitmans, J. Spierdijk, A. Nandorff, R. Nijhuis en H.M. van Kessel. Computerized Data Acquisition and Display in Anesthesia. In: "Computing in Anesthesia and Intensive Care", Ed. O. Prakash, p. 25-43, Nijhoff, Boston, 1983.

Overige publicaties JEW. Beneken, Data Acquisition and Display, 4th Space Age Monitoring Conf., St. Moritz. maart 1983. J.E.W. Beneken, Automated Record Keeping,4th Space Age Monitoring Conf., St. Moritz, maart 1983. JEW. Beneken, Computer Models in Anesthesia, Department of Anesthesiology, UniVersity of Florida, College of Medicine, Gainesville Florida,augustus 1983. JEW. Beneken, Principles and Function of a Computer Model of the Bain Circuit, Department of Anesthesiology, University of Florida, College of Medicine, Gainesville Florida, oktober 1983. J.E.W. Beneken, The Sain Circuit Model Applied to a Clinical Case, Department of Anesthesiology, University of Florida, College of Medicine, Gainesville Florida, oktober 1983. W.H. Lellveld, Information on and evaluation of technical aids for disabled and especially for paralyzed persons in the Netherlands.

Invited paper. Symposium: Evaluation of Assistive Devices for Paralyzed People, Organisation: A. Pedotti, Commission of the EC Working Group on Biomedical Engineering of the Committee on Medical and Public Health Research, Milan, April 1983. W.H. leliveld, Bloedsuikergehaltebepaling door visueel gehandicapte diabetici. Wetenschappelijk Genootschap voor Revalidatiegeneeskunde, Eindhoven,mei 1983.

2.6.4 Bijdrage. op vakgroepnlveau VAKGROEP Digitale Systemen (EB) Onderzoekthema: Het volgen en onderzoeken van de mogelijkheden om informatie te verwerken via digitale technieken. De principes van nieuwe geavanceerde apparatuur en programmatuur (rekenmachines, telefooncentrales) worden bestudeerd eo zo nodig en mogelijk verder ontwikkeld, i.h.b. het antwerp en de verificatie van communicatie protocollen evenals computer ondersteunde optimalisering van logische schakelingen i.h.b. programmeerbare logica.

Onderzoekcapaciteit le geldstroom 1,3 manjaren vast personeel



LI. Maanders, The reflector antenna and satellite broadcast, invited paper, Internationales Fuba-Symposium, pp. 43-57, Hannover 2-4 mei 1983.

R. Mittra, W.A. Imbriale and E.J. Maanders (editors), Satellite communication antenna technology, North-Holland Publishing Company,Amsterdam, 1983.652 pag. J.C. Arnbak, The systems background for satellite communication antennas, in "Satellite communication antenna technology", NorthHolland Publishing Company, Amsterdam, 1983, pp. 1-53. J.M.M. Vissers, M.H.A.J. Herben and E.J. Maanders, Crospolarisation properties of reflector antennas with random surface errors, Electron. Lett., 19 (1983), 49-50. J. Arnbak, M.H.A.J. Herben and RAC.M. van Spaendonk, Improved orbit utilisation using auxiliary feeds in existing earth terminals, Space Communication and Broadcasting, 1 (1983), pp. 405-416. W. Kohsiek and M.HAJ. Herben, Evaporation measurement by optical and radio-wave scintillation, paper presented at the Topical Meeting on Optical Techniques for Remote Probing of the Atmosphere,lncline Village, Nevada, USA, January 10-12, 1983, Conf. Digest, paper MC-30. M.HAJ. Herben, Amplitude scintillations on the OTS-TM/TM beacon, AEU 37 (1983), 130-132.

Afstudeerversiagen H.P.M. van Eijkelenburg, Design of an intelligent Winchester Disk Controller T.A.H.M. Suters, A formal specification method far data communication protocols W.J.M. v.d. Bijl, Het on twerp van een microprocessor B.P.J. van Kessel, Een multi-functionele 1-0 Bouwsteen

A. Borger, A local executive for the KUNix Machine

M.H.A.J. Herben and W. Kohsiek, A comparison of radio-wave and insitu observations of tropospheric turbulence and wind velocity, paper presented at the URSI Commission F 1983 Symposium, Louvain-Ia-Neuve, Belgium, June 9-15, 1983, Conf. Proc. (ESA SP194). 79-87. W. Kohsiek and M.HAJ. Herben, Evaporation derived from optical and radio-wave scintillation, Appl. Opt., 22 (1983),2566-2570 M.HAJ. Herben, Rain-induced amplitude scintillation on 8.2 km line-of-sight path at 30 GHz, AEii 37 (1983),339-340.

LH. Bots, Memary and Parallel Processing

W. v. Etten en P. v.d. Mortel, Pulse Broadening in optical fibers due to mode coupling and material dispersion, Archiv fUr Elektronik und Ubertragungstechnik, 37 (1983) 399-401.

VAKGROEP Telecommunicatie (Ee)

W. v. Etten,Audiodistributie in het DIVAC-"in house"systeem, Tijdschrift van het NERG, 48 (1983), 185-188

Onderzoekfhema: Cammunicatiekanalen, glasvezelcommunicatie, satellietverbindingen en telecommunicatienetten.

J.C. Arnbak, Kabel en satelliet in de nabije toekomst, Informatie en Informatiebeleid, 1 (1983), 26-32. J.C. Arnbak, The broadcast connection (editorial), Sat. Com. Broadcast, 1 (1983), 335-337

Onderzoekcapaciteit 1e geldstroam: 2,7 manjaren vast personeel 3e geldstraom: 0,1 manjaren tijdelijk personeel

Samenwerkingen Sam en werking, in het kader van het satellietcommunicatieonderzoek, met onder anderen de THO en de PTT (Dr. Neherlaboratarium) in het Wetenschappelijk Samenwerkingsverband Microgolfcommunicatie (WSM). Tevens samenwerking met de Europese PTT-satellietorganisatie EUTELSAT in het gebruik van de experimentele communicatiesatelliet OTS. Deelname aan de programma's digitale locale telecommunicatienetten en optische telecommunicatie binnen het COST-programma van de EG, alsmede aan de activiteiten van de Stuurgroep Gemeenschappelijk Onderzoek Glasvezelsystemen (SGOG), en van de werkgroep DIVAC, waarin coordinatie van nationale onderzoekactiviteiten op het gebied van de optische telecammunicatie plaatsvindt.

J. Fronczak, Data communications in the mobile radio channel, EUT Report 83-E-142, september 1983. S.H. Mneney and A.P. Verlijsdonk, Audio-visual broadcast to rural areas over narrowband satellite channels, AFRICON 83, Nairobi, Kenya, 7-9 December 1983, IEEE Conf. Proc., pp. B.2.1-B.2.6.

Overige vakpublicaties J.C. Arnbak, Nieuwe diensten en telematica, Natuur en Techniek, 25. (1983), 134-159. J.C. Arnbak, Kljken in de toekomst, IBM Telecommunicatie, okt. 1983,24-28. Nederlands programma voor het gebruik van L-sat, een gezamenlijk rapport van de l-sat gebruikersgroep (NIVR, NLR, Philips, PTT, THE,VNU),november 1983, gedistribueerd door het NIVR, Delft. J.C. Arnbak, Deskundigenbericht aan de Arrondissementsrechtbank te Amsterdam; Onderzoek in de beide zaken rolms. 82/0677 en 82/1114, dd. 23 december 1983.

Wetenschappelijke output Overige publicaties Dissertaties A.J.A. Nicia, "Micro optical divices for fiber communication". Proefschrift TH Eindhoven, 1983 102

J.C. Arnbak, Bestuurlijke en technische knelpunten in de toepassing van de nieuwe media, voordracht op de informatie-dag onder auspicien van het Project Technologiebeleid van het Ministerie van Econ. Zaken, RAI Congrescentrum, Amsterdam, 17 jan. 1983.

J.C. Arnbak, Radio-communicatie de nieuwe golf, Lezing in het Internationaal Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag, 14 juni 1983.

M,H.G. Naus, Toepassing van charge transfer devices in kleur decoderings IC's,

J.C. Arnbak, Kabel en salelliet in de nabije loekomst, voordracht op de studie-dag van Euroforum, Rotterdam, 19 okt 1983.

O.Ch, van Rooy, Reduced MOS Transistor models for CAD Purposes, L.C.D, Sintnicolaas, Integratie van ISL logica in een standaard IC proces.

J.C. Arnbak en S.H. Mneney, Telecommunications as a service for data dissemination in developing countries, (dubbele) voordracht op de Wereldtelecommunicatiedag. TH Delft, 17 mei 1983.

Ontwerpen

VAKGROEP Eleklronische Schakelingen (EEB)

Er is een ontwerp gemaakt en geconstrueerd voor De distributie van 31 audio-stereo-signalen via 5 km glasvezel. De signalen zijn tevens voorzien van "stationsen programma-identificatie". Het systeem is ingebouwd in het DIVAC-"in house"-systeem te Geldrop (Philips Projecten Centrum). Van het ontwerp en de realisatie is een rapport gemaakt. getiteld: "De distributie van audio-signal en via glasvezel in het DIVAC-"in house"-systeem". Dit rapport is aangeboden aan de contractpartner (PTT I DNL).

Onderzoekthema: Het ontwerpen van elektronische systemen, eventueel in ge'integreerde vorm, met een grote nauwkeurigheid en een hoge betrouwbaarheid, De aard van het vakgebied brengt met zich mea dat men zich veelal richt op vragen die van elders worden ingebracht. Het ontwikkelen van gemengd analoog-digitale signaalverwerkende systemen.

Afstudeerverslagen

Onderzoekoapaoiteit

C,H,M, Clemens. Zijlusonderdrukking in reflector-antennes.


G,M,J, Dohmen. Dichroic surfaces,

Samenwerkingen

J,M,R, Hermens, Highly shaped beam antennas.

Deelname aan de werkzaamheden van de ZWOwerkgemeenschapin oprichting-"Computer aided design",

A.H. Neelen, Sleuven in een reflector-antenne. Deelname aan FOM-werkgemeenschap halfgeleiders. GAS.M, v, Schijndel. Data-verwerking van OTS-satelliet. Deelname aan het NITHOSS-projekt. G.J.F. Vos. Tweeweg datacommunicatie op een CATV-net.

Wetenschappelijke output E. Gerritse, Systeem-aspecten van een digitale communicatieverbinding via de "Orbital Test Satellite (OTS). P.J.M. Kerstens, Communicatie-kanaal via de OTS.

Overige wetensohappelijke publica ties W,M,G, van Bokhoven, "An activity controlled waveform relaxation method",IEEE ISCAS 1983, pp, 766-768.

J.T. Nagelhout, 8 Mbitls QPSK-modem.

Overige publica ties PAM. Hermans, Rurale communicatie,

VAKGROEP Elektronische Bouwstenen (EEA) Onderzoekthema: De studie van de principes. technologie en toepassing van elektronische bouwstenen; met name wordt onderzoek verricht aangaande de analyse, het modelieren, ontwikkelen en meten van halfgeleidercomponenten en ge'integreerde schakelingen.

Onderzoekcapaciteit

In september 1983 heeft Van den Boorn een voordracht gehouden te Amsterdam in het kader van de tentoonstelling "Het Instrument" met als !itel "Analoge NMOS schakelingen". Tijdens dezelfde tentoonstelling heeft v. Bokhoven een voordracht gehouden getiteld: "Micro-elektronica en instrumentatie".

Afstudeerverslagen PA Spek, Stuksgewijs-lineaire modellen voor circuit-simulatie. J,Ch,l, Franken, Ontwerp van een integreerbare operationele versterker met NMOS transistoren. G,H, van Leeuwen, Modelleren van luidsprekerdistorsie.


Samenwerkingen

VAKGROEP Directe Energie-omzetting (EG) Deelname aan de werkzaamheden van de interafdelingswerkgroep CERMET (ex art. 18 WUB) "Materialen voor hoge temperaturen" (met name wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een thermionische omzetter, waarmee warmte direkt in elektriciteit wordt omgezet) Deelname aan de werkzaamheden van de interafdelingswerkgroep (ex art. 18 WUB) "Dunne film signaal-opnemers" met ondersteuning van de Slichting Technische Wetenschappen, Deelname aan de werkzaamheden van de FOM-werkgroep "Hal/geleiderfysica en -elektronica",

Wetenschappelijke output Afstudeerverslagen H,R. Claessen, de modeliering van een latera Ie hoogspannings-most. G,J,G.M. Geelen, Een leesversterker voor de servo-regellus van de compact-disc speier, 103

Onderzoekthema 1e geldstroom: 6,1 manjaren vast personeel 2e geldstroom: 0,8 manjaren tijdelijk personeel

Samenwerkingen Deelname aan de werkzaamheden van de gedurende het verslagjaar ingestelde interafdelingscommissie "Plasma-onderzoek en -technologie". Deelname aan de werkzaamheden van de interafdelingswerkgroep (ex art. 18 WUB) "Plasma-turbulentie". Deelname aan de werkzaamheden van de interafdelingswerkgroep (ex art. 18 WUB) "Materialen voor hoge temperaturen". Deelname aan de werkzaamheden van de FOM-werkgroep TN VII "Plasmaturbulentie".

Research-contract met het Minister!e van Economische Zaken op het gebied van de MHD-conversie. Overeenkomst van samenwerking met de Stichting Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN), de Stichting Nationaal Luchten Ruimtevaartlaboratorium (NLR), de Verenigde Machinefabrieken Stork N.V., Stork Ketels en Estel Hoogovens De Amerikaanse overheid neemt deel aan het MHD-onderzoek. Daartoe zijn in oktober 1979 enkele overeenkomsten gesloten tussen het Amerikaanse Departement of Energy (DoE), het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) als vertegenwoordiger van de Nederlandse overheid en de THE. Het MHD-onderzoek aan de THE wordt vol gens de overeenkomst met geavanceerde Amerikaanse apparatuuf uitgevoerd. Het Ministerie van Economische Zaken heeft voor deze samenwerking een extra subsidie beschikbaar gesteld. Op basis van de afgesloten overeenkomst kan technische informatie over MHD en aanverwante gebieden (zoals warmtewisselaars en supergeleidende magneten) ter beschikking worden gesteld van de Nederlandse industrie.

Wetenschappefijke output Dissertafies H.J. Flinsenberg, Fossil fuel fired closed cycle MHD power generating experiments, proefschrift THE (voorbereid bij THE), december 1983. P. Massee, Gasdynamic performance in relation to the power extraction of an MHD generator, proefschrift THE (voorbeid bij THE), december 1983.

Afstudeerverslagen G. Huijgen, Het gasdynamische gedrag van MHD generatoren in relatie tot het opgewekte elektrische vermogen. G.W.J. Jacobs, Quasi-een-dimensionaal generator model met ontladingsstructuren.

VAKGROEP Technieken van de Energievoorziening (EHO) Onderzoekthema: De studie van de technieken van hoge elektrische spanningen en hoge elektrische stromen, alsmede van de opwekking, transmissie en distributie van elektrische energie.

Onderzoekcapaciteit 1e geldstroom: 2,7 manjaren vast personeel1,1 manjaren tijdelijk personeel uit de afdelingsbeleidsruimte 2e geldstroom: 0,5 manjaren tijdelijk personeel 3e geldstroom 0,2 manjaren tijdelijk personeel

Samenwerkingen Samenwerking van de N.V. KEMA en de NKF in verband met de ontwikkeling van nieuwe meetmethoden en studie van veroudering van hoogspanningskabels. Samenwerking met HAPAM B.V. op het gebied van scheiders en lastschakelaars.

Overige wetenschappefijke pubficaties C.A. Borghi, A. Veefkind and J.M. Wetzer, Effect of radiation and non-Maxwellian electron distribution on relaxation processes in an atmospheric cesium seeded argon plasma. Physica 121 C (1983) 269-280. CA Borghi, Model of the stationary discharge in noble gas MHD generator plasmas at low electron densities. Physica 119 C (1983) 351-358. J.M. Wetzer, Asymmetrical Abel inversion of MHD generator discharges. IEEE Transactions on plasma science, Vol PS-11, No 2, (1983) 72-75. A.F.C. Sens, A. Veefkind, J. Uhlenbusch and LH.Th. Rietjens, Experimental study on a closed cycle MHD disk generator. Proc. Vlllth Int. Conf. on MHD Electrical Power Generation, Moscow, Sept. 1983, Vol IV, pp. 164-172. A.J. Mesland, Nonlinear behaviour of the electrothermal instability in nonequilibrium MHD plasmas. Proc. Villth Int. Conf. on MHD Electrical Power Generation. Moscow. sept. 1983, Vol IV. pp. 130-135. CA Borghi, Onset of the nonequilibrium regime in a noble gas MHD generator. Proc. Villth Int. Conf. on MHD Electrical Power Generation, Moscow, Sept. 1983. Vol IV, pp. 126-129. J.M. Wetzer, Determination of the gas temperature profile on a discharge from laser beam deflection. Proc. XVlth Int. ConI. on phenomena in Ionized Gases, Dusseldorf, Aug/Sept. 1983, Vol III, pp. 434-435.

Samenwerking met HOLEC B.V. op het gebied van smeltveiligheden en vakuumonderzoek. Samenwerking met ESTEC op het gebied van doorslag in lopende golf buizen voor satelliet-communicatie. Samenwerking met DSM op het gebied van kortsluitstromen in het DSM-net. Samenwerking met PEN op het gebied van beveiliging van middenspanningskabelnetten. Deelname aan het werk van de CIGRE-werkgroep WG.13.02 en WG.33.02. Deelname aan werkzaamheden van de interafdelingscommissie "Plasmaonderzoek en technologie". Deelname aan werkzaamheden van de Commissie Research Contacten, bestaande uit vertegenwoordigers van de hoogspanningsgroeperingen van de THD en THE, N.V. KEMA, HOLEC B.V. en NKF. Deze werkzaamheden omvatten o.a. bespreken en onderlinge afstemming van de hoogspanningsonderzoekprojecten. Deelname aan werkzaamheden welke voortvloeien uit de samenwerking tussen THE, KUL en Universiteit van Dar es Salaaml Tanzania.

Wetenschappelijke output Dissertaties

H.J. Flinsenberg, W.J.M. Balemans and LH.Th. Rietjens, Power extraction experiments with the Eindhoven blow-down facility, Proc. Villth Int. ConI. on MHD Electrical Power Generation, Moscow, Sept. 1983. Vol I, pp. 80-87.

G.G. Wolzak, Development of High-Voltage Measuring Techniques, dissertatie THE, 13 dec. 1983.

Overige wefenschappelijke publicafies P. Massee, W.F.H. Merck, G. Huijgen and LH.Th. Rietjens, Gasdynamic performance in relation to the power extraction of the Eindhoven MHD blow-down facility. Proc. Vlllth Int. Conf. on MHD Electrical Power Generation, Moscow, Sept. 1983. Vol I, pp. 192-200. J.G.A. Arts and W.F.H. Merck, Two-dimensional MHD Boundary Layers in Argon-Cesium Plasmat, EUT-Report, no. 83-E-139, July 1983.152 pag. LH.Th. Rietjens, Status and Perspectives of MHD generators. Phys. BI. 39 (1983) 207-210. 104

J.J. Senff, P.C.T. van der Laan, H. Antonides, LM.LF. Hosselet, Shielding properties of isolated phase bussystems, IEEE Trans. on Power App. and Systems, vol. PAS-102 (1983) 2231; samenvatting in IEEE Power Eng. Review (1983) 48. M. Antal, Het enige, echte Alternatief, Elektrotechniek, 61 (1983), 966-969. P.C.T. van der Laan, E.F. Steennis, W.J.L. Jansen, Design of shielded high voltage laboratories, paper 64.11, Proceedings Fourth International Syposium on High Voltage Engineering, Athens, 59Sept. 1983. 4 pag.

H.F.A. Verhaart. P.C.T. van der Laan, Fast avalanche measurements in C(base-sub)3(sub-base)F(base-sub)6(sub-base), paper 33.12 Proceedings Fourth International symposium on High voltage Engineering, Athens, 5-9 Sept. 1983.3 pag.

Onderzoekcapaciteit 1e geldstroom: 2,4 manjaren vast personeel

Samenwerkingen G.G. Wolzak, P.C.T. van der Laan, A new concept for impulse voltage dividers, paper 61.11, Proceedings Fourth International Symposium on High Voltage Engineering, Athens, 5-9 Sept. 1983. 4 pag. G.G. Wolzak, Wide band detection of partial discharches in high voltage cables, paper 63.02. Proceedings Fourth International Symposium on high Voltage Engineering, Athens, 5-9 Sept. 1983.4 pag. W.M.C. van den Heuvel, J.E. Daalder, M.J.M. Boone, LA.H. Wilmes (1983), Interruption of a dry-type transformer in no-load by a vacuum circuit-breaker, EUT -Report 83-E-141, Eindhoven University of Technology, Netherlands, ISBN 90-6144-141-2, 30 pag. J.E. Daalder Random walk of cathode arc spots in vacuum, J. Phys. D: Appl. Phys. 16, (1983) pp. 17-27.

Deelname aan de werkzaamheden van de interafdelingswerkgroep (ex art 18 WUB) "Foutencorrigerende codes". In het kader van een ESRO contract wordt samen met NLR gewerkt aan beeldcoderings algoritmen, welke t.Z.t. als basis moaten dienen voor apparatuur in een satelliet. Deelname aan de werkzaamheden van de ZWO-werkgemeenschap "Discrete Wiskunde".

Wetenschappelijke output Overige wetenschappetijke pub/icaties F.M.J. Willems, Computation of the Wyner-Ziv rate distortion function, EUT -report, juli 1983.

J.E. Daalder, Random walk of cathode spots: a ron dam walk of definitions?, J. Phys. D: Appl. Phys 16 (1983) L177-H9.

A.J. Vinck, Sequential Decoding and Channel Capacity, NTGFachberichte, Neue Aspekte der Informationsund Systemtheorie, 23-25 maart 1983, p. 175-181.

J.E. Daalder, J.C.A.M. Gordens, Velocities of macroparticles generated in the cathode spot region of a vacuum arc, 16th Int. ConI. of Phenomena in Ionized Gases, University of DUsseldorf FRG, Prt. 2 (1983). pp. 274-275.

B. Dorsch en H. Simons, Optimale Kombination von VorwartsFehlerkorrekturund Wiederholverfahren, NTG-Fachberichte, Neue Aspekte der Informationsund Systemtheorie, 23-25 maart 1983, p. 183-195.

J.E. Daalder, A.M. Hartings, The burn-back rate of high voltage fuses, 4th Int. Symp. on Switching Arc Phenomena, Lodz, Poland, Prt 2 (1981) p. 158-164.

A.J. Vinck, A low complexity stack decoder for a class of binary rate (n-1)/n convolutional codes,lEEE International Symposium on Information Theory, Sept. 26-30, St. Jovite, Canada, p. 38.

J.E. Daalder, E.F. Schreurs, ArCing Phenomena in High Voltage Fuses, EUT -Report 83-E-137, Eindhoven University of Technology,Netherlands, ISBN 90-6144-137-4, 62 pag.

F.M.J. Willems, The discrete memoryless multiple acess channel with partially cooperating encoders, IEEE Trans.lnform.Theory, vo. IT-29, pp. 441-445, May 1983.


F.M.J. Willems, Two results for the multiple access channel with feedback, Fourth Symposium on Information Theory in the Benelux, Haasrode, Belgium, May 26-27, pp. 189-198.

J.E. Daalder, Velocity of microparticles in diffuse arcs, Voordracht voor "Current Zero Club" Arnhem. 25 aug. 1983.

Afstudeerversiagen M.J.M. Boone, Oorzaken van instabiliteit van boogontladingen in vermogensschakelaars. W. Scholten, Metingen aan een kortsluitstroombegrenzend V-F IR-circuit. O.E. Martina, Het onderbreken van kleine en nominale stromen m.b.v. scheiders. H. van Halbeek, Het gedrag van een koperchroommengsel als elektrodenmateriaal in een vakuumvermogensschakelaar. G.JA IJdema, Kortsluitstromen in het D.S.M. Middenspanningsnet. A.J.L.M. Kanters, De boogontlading in hoogspanningssmeltveiligheden. E.J. Bresser, Onderzoek naar de detektie van partiele ontladingssystemen over een XLPE-kabel. E.C. Neus, Afscherming van hoogspanningslijnen tegen direkte blikseminslag. A.M.P. Bun, Het digitaal berekenen van overspanningen t.g.v. inschakelhandelingen middels recursieve convolutie.

VAKGROEP Informatie en Communicatietheorie (EI) Onderzoekthema: De studie van de verwerking, de opslag en de transmissie van informatie; met name richt men zich op het ontwikkelen van de digitale aspecten van de theorie. 105

F.M.J. Willems, Backward decoding for the discrete memoryless multiple access channel with generalized feedback, IEEE International Symposium on Information Theory, Sept. 26-30,1983 St. Jovite, Canada, p. 151. F.M.J. Willems, Two results for the multiple access channel with feedback, IEEE International SympOSium en Information Theory, Sept. 26-30, 1983 St Jovite, Canada, p. 151. F.M.J. Willems and E.C. v.d. Meulen, Partial feedback for the discrete memoryless multiple access channel, IEEE Trans. Inform. Theory, vol. IT-29, pp. 287-290, March 1983. F.M.J. Willems, E.C. v.d. Meulen and J.P.M. Schalkwijk, A coding scheme for the additive with Gaussian noise multiple access channel with semi -feedback, NERG-Tijdschrift 48 (1983) 103-108. F.M.J. Willems, E.C. v.d. Meulen and J.P.M. Schalkwijk, An achievable rate region for the mUltiple access channel with generalized feedback, Invited Paper, Proceedings Twenty-first annual Allerton Conference on Communication, Control, and Computing, Allerton House, Monticello, Illinois, Oct 5-7, 1983 pp. 284-292. J.P.M. Schalkwijk, Capacity and coding for two-way channels, Workshop Convolutional Codes, Multi-user Communication, Sochi, U.S.S.R., May 30-june 6, 1983 pp. 133-136. J.P.M. Schalkwijk, On an Extension of an Achievable Rate Region for the Binary Multiplying Channel, IEEE Transaction on Information Theory, IT-29 (1983), 445-448 J.P.M. Schalkwijk, J.E. Rooyackers and B.J.M. Smeets, Generalized Shannon strategies and a converse for the binary multiplying channel. IEEE International Symposium on Information Theory, Sept. 263D, 1983, St. Jovite, Canada. p. 64.

.I.P.M. Schalkwijk, J.E. Rooyackers and B.J.M. Smeets, Generalized Shannon strategies for the binary multiplying channel, Fourth Symposium on Information Theory in the Benelux, Haasrode, Belgium, May 26-27,1983, pp. 171-178. AJ. Vinck, Constructive Superposition for the binary erasure multiple access channel, Fourth Symposium on Information Theory in the Benelux, Haasrode, Belgium, May 26-27, 1983, pp. 179-188. A.J. Vinck, Constructive Superposition for the binary erasure MAC with feedback, IEEE International Symposium on Information Theyory, Sept. 26-30, 1983 , St. Jovite, Canada, p. 152. K.A. Post and L.G.T.M. Ligtenberg, Coding strategies for the binary multiplying channel in the discrete case, Fourth Symposium on Information Theory in the Benelux, Haasrode, Belgium, May 26-27, 1983,pp.163-170 KA Post and L.G.T.M. Ligtenberg, Coding strategies for the binary multiplying channel in the discrete case, Proceedings IEEE International Symposium on Information Theory, Sept. 26-30, 1983, St. Jovite, Canada. p. 64. Overige vakpublikaties AJ. Vinck, Informatie theorie in de Benelux, Tijdschrift van het Nederlands Elektronicaen Radiogenootschap, deel 48, nr 3, 1983, p. 137. AJ. Vinck, De Amerikaanse ingenieur en zijn salaris, Tijdschrift van het Nederlands Elektronicaen Radiogenootschap, deel 48, nr 5/6, 1983, pp. 227 -228. J.E. Rooyackers, bijdrage aan: Redundancy reductiom techniques for visual telephone signals, Final Report of the non real time subgroup COST 211. Afstudeerverslagen W.P.G. Crooymans, Videocodering gebaseerd op een tweekompenenten stategie. H.J. Simons, Verbetering van de innerbound van het Gaussische Broadcast Kanaal met Feedback. B.J.M. Smeets, Shannon's and other strategies for the binary multiplying channel.

Met de KHT wordt samengewerkt in het samenwerkingsproject "Correctiemethoden voor oogbewegingsartefacten in het EEG." Deelname in een adviserende capaciteit, aan de werkzaamheden van de interafdelingswerkgroep "Thermodilutie". Samenwerking met de" andere afdelingen, alsmede met het IPO, zoals dat gestructureerd is binnen de Beleidscommissie Biomedische en Gezondheidstechniek.

°

Gedurende ruim 1 jaren komen vertegenwoordigers van de "medische groeperingen" van de drie afdelingen der elektrotechniek en van het Medisch Fysisch Instituut TNO circa 4 maal per jaar bijeen. Besproken worden onderzoekaspecten, inhoud van collegestof en organisatorische zaken die samenhangen met dit multidisciplinaire vakgebied. In dit kader kwamen gebiedsafspraken betreffende biomedisch technologisch onderzoek tot stand binnen de afdelingen der elektrotechniek van de drie TH's. Samenwerking binnen de FUNGO-werkgemeenschap "Anaesthesiologie en intensive care Lo." binnen de werkgemeenschap "Medische signalen Lo." De vakgroep EME neemt deel aan de interafdelingswerkgroep (ex art. 18 WUB) "Communicatie hulpmiddelen voor gehandicapten i.o.". Wetenschappelijke output Overige wetenschappelijke publicaties J.E.W. Beneken and S.M. Lavell, Lecture Notes, etc. zie VWF. AP. Meyler et ai, A Data Acquisition, etc. zie VWF. JA Blom et ai, Towards a Generalized etc. zie VWF. N.P. de Bruijn, Bewaking erv., etc. zie VWF. H.M. van Kessel, Een Data Acquisitie, etc. zie VWF. AP. Meyler, De Evaluatie van, etc. zie VWF. J.E.W. Beneken et ai, Computerized Data, etc. zie VWF. Overige publicaties J.E.W. Beneken, Data Acquistion, etc. zie VWF J.E.W. Beneken, Automated Record, etc. zie VWF J.E.w. Beneken, Computer Models, etc. zie VWF J.E.W. Beneken, Principles and Function, etc. zie VWF J.E.w. Beneken, The Bain Circuit, etc. zie VWF W.H. Leliveld, Information on, etc. zie VWF W.H. Leliveld, Bloedsuikergehaltebepaling, etc. zie VWF

L.G.T.M. Ligtenberg, Strategies for the discrete and-channel. Tj. Tjalkens, Universele broncodering.

Afstudeerverslagen

W.L.M. Hoeks, Maximale informatie-overdracht via een multiple access kanaal met terugkoppeling.

Waterham, Aanpassingen aan bloedsuikermeetapparatuur ten behoeve van visueel gehandicapte diabeticL AR Sormani, Een onderzoek naar de mogelijkheden van ultrasone technieken voor een rOlstoel-botsings-beveiliging.

VAKGROEP Medische Elektrotechniek (EME) Onderzoekthema:

N.J. Bos, Een meetmethode voor het bepalen van de geluidssnelheid met behulp van gepulst ultrageluid.

Het introduceren van die, vooral elektrotechnische, kennis en hulpmiddelen in de gezondheidszorg waarvan een nuttig effect, direct of indirect, op het welzijn van patiemten en/of gehandicapten verwacht mag worden.

RG.E.M.R van de Lavoir, Ontwikkeling van een off-line display editor ten behoeve van een data acquisitie en display systeem. P.J.M. Cluitmans, Automatisering van de verslaglegging in de anesthesie.

Onderzoekcapaciteit

K.J.J.M. Hees, Systeemgebonden handleiding en verwerking van manuale notities in een data acquisitie en display systeem.

De onderzoekcapaciteit is in zijn geheel ondergebracht in de VWF. Samenwerkingen

J.F.L. Schul pen, Een onderzoek naar een analyseringsmethode voor het renogram met behulp van een looptijdenmodel.

Deelname aan de werkzaamheden van de interafdelingswerkgroep (ex art. 18 WUB) "Hartklepprothesen".

J.H.C. Dirks en P.G. Menting, Automatisering oogbewegingsregistratie, realisatie visueel halfvelden afasieonderzoek.

In samenwerking met de afdeling anaesthesiologie van het academisch ziekenhuis te Leiden en gesteund door Honywell Medical Electronics B.V. onderzoek in hoeverre de automatisering in de anaesthesie mogelijk en zinvol is. Binnen dit kader wordt ook samengewerkt met het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein en het Departement of Anesthesiology Univ. of Florida, Gainsville Flor. De Stichting Technische Wetenschappen subsidieert dit onderzoek.

M.M.C. van den Berg-Lenssen, Het verwijderen van oogbewegingsartefacten uit EEG-signalen.

Met de KHT wordt samengewerkt in het samenwerkingsproject "Psycho-Iysiologisch onderzoek van motorpreparatieprocessen". 106

J. Balendonck, Adaptieve temperatuurregeling van een niet-lineair proces met looptijd ten behoeve van een rattenier perfusie opstelling (met Katholieke Universiteit Nijmegen). A.M.J. van Amelsfort, Electrical stimulation of bonegrowth, calculation of the electromagnetic field distribution in a tigh.

VAKGROEP ElektromechaniC8 en Vermogenselektronlc8 (EMV)

generator, uitgevoerd op testveldlocatie". EMV 83-06. Opdrachtgever: Energie-onderzoek Centrum Nederland, Petten.

Onderzoekthema:

A.J.C. Bakhuizen "Verschillende uitvoeringsvormen van servomotoren, hun gedrag en prestatie". Aandrijftechniek, 4 (1983), 8-11.

De studie van de eigenschappen van elektromechanische omzetters ten behoeve van de meet-,regelen schakeltechniek, van elektrische machines, en van vermogenselektronische systemen ter beheersing van energiestromen.

W.J. de Zeeuw, 'Windmolens en het open bare net". Klvl/NIRIA studiedagen Warmtekracht-koppeling en Windenergie, Arnhem, 22 en 23 november 1983. PT IElektrotechniek/Elektronica, 38 (1983), 33-39.

Onderzoekcapaciteit 1e geldstroom:3,0 manjaren vast personeel

Samenwerkingen Deelname aan de werkzaamheden van de interafdelingswerkgroep (ex art 18 WUB) "Elektrische stadsen forensenauto's". Samenwerking, in het kader van het Nationaal Onderzoekprogramma Windenergie, met het Energie-onderzoek Centrum Nederland (ECN) aan het onderzoek aan de omzetting van windenergie in elektrische energie. De samenwerking met het ECN werd uitgebreid, speciaal voor autonome windenergie-systemen, door deelname aan de activiteiten van de Steering Committee Wind energy for Developing countries (SWD) ondersteund door het Ministerie voor Ontwikkelingssamenwerking.

W.J. de Zeeuw,"Beschouwingen betreffende de energie-omzetting tussen de windturbine-as en het openbaren net". Nationale Windenergie Conferentie 1983, Noordwijkerhout. 14-16 september 1983. Paper DE. 11 pag. JAN. de Bonte, "Een overzicht van autonome windenergiesystemen". Nationale Windenergie Conferentie 1983. Noordwijkerhout. 14-16 september 1983. Paper N1, 26 pag. W.J. de Zeeuw, "General overview 0/ various Electrical Conversion Systems" (Invitend paper), Workshop on Electrical Conversion Systems" Energie-onderzoek Centrum Nederland, Petten, 26 en 27 januari 1983.34 pag. JAN. de Bonte, "Review of conversion systems used in autonomous wind energy systems" (februari 1983). EMV 82-35/R-563-D. In opdracht van SWD.

Afstudeerverslagen Onderzoek aan een regelbare dieselelektrische overbrenging voor stadsautobussen in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid en Milieuhygiene. Deelname in een samenwerkingsverband met de Koninklijke Marine. Samen met de Nederlandse Spoorwegen vergelijkende studies ten aanzien van - de dimensionering van componenten - de technische vooren nadelen van drie mogelijke draaistroomtractie-systemen.

J.C.M. van Hoek, De mogelijkheden van twaalfpulsig gelijkrichterbedrijf bij een door een windturbine aangedreven synchrone generator. A.C.M. Frijns, Een elektrische transmissie tussen een windturbine en een waterpomp voor gebruik in ontwikkelingslanden. A.A. Josepa, Elektromechanische energie-omzetting bij een windturbine door middel van een via condensatoren zelfbekrachtigde asynchrone generator.

Contractresearch werd verricht voor de firma Rank Xerox Ie Venray en de firma Bogey Ie Venlo.

VAKGROEP Meten en Regelen (ER)

Wetenschappelijke Output

Onderzoekthema:


De analyse en synthese van systemen. meestal met het oogmerk een proces, dat zich binnen een systeem afspeelt, te beinvloeden. Via metingen wordt getracht een te onderzoeken proces te analyseren, waarna via modelbouw tot een (externe) simulatie en vervolgens systeem-synthese kan worden gekomen. Dit komt tot uiting in de volgende project-clusters: - computergestuurde productieprocessen met als belangrijkste aandachtspunten: mechanische manipulatoren/robots, meetopnemers en automatische beeldverwerking tb.v. productiebesturing. - Systeemidentificatie/parameterschattingstechnieken en hun toepassingen op industrieie. fysische en biologische systemen.

P.A.F.M. Goemans, "Een micro-generator voor toepassing in horloges" EMV 83-29. Opdrachtgever: Knapen Tijdmeetkundige Ateliers, Tilburg. J.H. Wouterse, "The DC-servomotor held in synchronism by pole angle sampling". EM 82-33. Opdrachtgever: Rank Xerox Manufacturing (Ned.) B.V. Venray. B. Breman. A.W. Kraayvanger, "De beproeving van een autonome windenergiecentrale". EMV 83-32. Opdrachtgever: Energieonderzoek Centrum Nederland, Petten. AJ.C. Bakhuizen, R.G. Noij. H.F. Vroomen, J.H. Wouterse, "Considerations on permanent magnet direct current moters". EM 82-40. Opdrachtgever: Rank Xerox Manufacturing (Ned) B.V., Venray.

Onderzoekcapaciteit 1e geldstroom: 4,1 manjaren vast personeel 3e geldstroom:

Samenwerkingen JAN. de Bonte, B. Breman, A.W. Kraayvanger, "Measurements on a diesel generator set for an autonomous wind diesel system". EMV 83-31/R-623-D. Opdrachtgevers: Steering Committee Wind energy Developing Countries (SWD) en Energie-onderzoek Centrum Nederland. JAN. de Bonte, M. Dieleman, "Autonomous wind diesel systems in rural areas in the Republic of Cape Verde". SWD Report (DHV file nr. 3-1520-2911). Opdrachtgevers: Steering Committee Wind energy Developing Countries (SWD) en Republic of Cape Verde. JAN. de Bonte. "Status report of the Dutch Autonomous Wind Diesel System". EMV 83-34/R-630-D. Opdrachtgever: Steering Committee Wind energy Developing Countries (SWD).

Deelname aan de werkzaamheden van de interafdelingswerkgroep (ex art. 18 WUB) "Netvliesmodellen". Met de KHT word! samengewerkt in het samenwerkingsproject "Schatten in MIMI-modellen". Samenwerking binnen de Stichting Meet-en Besturingstechnologie (SMBT) in de werkgemeenschappen "Systeemen Regeltheorie", "Meten en Besturing van mechanische processen en produktiesystemen".

Wetenschappelijke output Overige wetenschappelijke publicaties

L.J.J. Of/ringa, "Experimenten betreffende de regeling en de beveiliging van windturbines door middel van de bekrachtiging van de 107

H.H. van de Ven, Time-optimal control of a crane, EUT -Report 83-

E-135, April 1983, 58 pp. C. Huber and W.J. Bogers, The schuler principle; a discussion of some facts and misconceptions, EUT -Report 83-E-136, May 1983, 121 pp. P. Eykhoff, On the coherence among the multitude of system identification methods. Preprints 5th Int. Conference on Control Systems and Computer SCience, Bucharest, 8-11 Juune 1983, p. 270-286. V.F. Nicola and F.J. Kylstra, A Markovian model, with statedependent parameters, of a transactional system supported by checkpointing and recovery strategies. In: P.J. Kuhn and K.M. Schultz (edit.), Messung, Modellierung und Bewertung von Rechensystemen Berlin, Springer, 1983, p. 189-206. V.F. Nicola and F.J. Kylstra, A model of check pointing and recovery with a specified number of transactions between checkpoints. In: AX Agrawala and SX Tripathi (edit), Performance '83, Proc. 9th Int. Symp. on Computer Performance Modelling, Measurement and Evaluation, Amsterdam. North-Holland Pub!. Co., May 1983, p. 83-99. V.F. Nicola, A single server queue with mixed types of interruptions: application to the modelling of checkpointing and recovery in a transactional system. EUT-Report 83-E-138, 19 pp. A.J.w. van den Boom, On the quality of estimators, Journal A, 24 (1983), no 2, p. 66-78. A.J.W. van den Boom, Estimators for linear dynamical SISO systems with disturbed input-output measurements, Systems & Control Letters,3 (1983), p. 133-144. P. Eykhoff, Research Survey, Automatica, 19 (1983), P. 579-580.

Hof, On multivariable partial realization. ER Report 83/06, June 1983,36 pp. . AJ.W. van den Boom and P Eykhoff, A generalized diagram for various parameter estimatiom methods; the coherence in pseudolinear regression schemes. ER Report 83/07, June 1983, 17 pp. P.M.J. Van den Hot, AA.H. Damen and AK. Hajdasinski, Multivariable partial realization and the aspect of uniqueness. ER Report 83/09, June 1983, 16 pp. AX Hajdasinski, P.M.J. Van den Hot and AAH. Damen, NaIve approximate realization of noisy data. ER Report 83/10, june 1983,16 pp. P.M.J. Van den Hof, Approximate realization of noisy linear multivariable systems. ER Report 83/11, Nov. 1983, 18 pp. F.J.J. van Bussel, P.M.J Van den Hot and AX Hajdasinski, a cognitive human operator model; the single-input single-output (SISI) case. ER Report 83/12, Dec. 1983,25 pp.

Afstudeervers/agen P.F.A. Illegems, Het meten van werkstuktemperaturen bij het lassen om een lasrobot te sturen P.M.J. Hensen, Automatisering als hulpmiddel bij de visuele inspectie in een produktieproces. KC.P. Machielsen, Some aspects of the dynamic behaviour of an assembly robot. B. van Gent, An innovations approach for identifying linear, time invariant, stochastic vector processes.

N.G.M. Kouwenberg, Visual measuring systems, Journal A, 23 (1982), p.108-110.

J.M. van Spanje, Modelleren van database systemen.

P. Eykhoff (ed.), Sovremennye Metody Identifikatii Sistem (Russische vertaling van: Trends and Progress in System Identification). Moscow, Mir, 1983,400 pp.

neerde motorregelaars te implementeren op een multiprocessor configuratie.


J.H.P.M. Vaessen, Least squares and maxium likelihood estimation of Markov-parameters.

P.LM. Verhoef, Verkenningen ter realisatie van snelle gecoordi-

C.E. Mulders, Een stuk van mijn leven. Afscheidscollege THE, 1983-01-07. Farewell lecture, Prof.dr. C.E. Mulders. Journal A, 24 (1983), p. 172.

J.B. Meertens, Structural and parametric identification of MIMO systems according to Guidorzi. Part I: Further developments and applications Part II: Program guide Part III: User's guide

Overige publicaties C.E. Mulders, 25 Jaar Studentenstijl. Lustrumboek, elektrotechnische studievereniging THOR, p. 19-22. P. Eykhoff, ledere tijd (en ieder land) heeft de universiteit die hij verdient. Lustrumboek elektrotechnische studievereniging THOR, p. 14-18.

J. Ptennings, Multistructural identification; overlapping parametrizations (report and programe guide). J.B. van Helmont, Matrix fraction description of linear systems and their use in the instrumental variable parameter estimation method.

AJ.w. van den Boom, News from the Universities: Doctoral Thesis: System Identification. Journal A, 24 (1983, p. 39.

R. Notermans, Lasnaad volgen met optische sensor, die gebruik maakt van gestructureerd licht. J.M. Groterbreg, Ontwerp van een baanregeling van een robotarm onder stu ring van een externe sensor.

A.J.W. van den Boom and R. Bollen, The interactive package SATER; Part I: Description of the SATER system. ER Report 83/01, March 1983, 78 pp.

VAKGROEP Automatisch Systeem-ontwerpen (ES)

R. Bollen, The interactive package SATER; Part II: SATER programmer's manual. ER Report 83/02, March 1983,44 pp. R. Bollen, The interactive package SATER; Part III: SATER user's manual. ER Report 83/03, March 1983,87 pp. A.J.W. van den Boom and R. Bollen, The identification package SATER. ER Report 83/08, June 1983, 16 pp.

Onderzoekthema: Het systematisch ontwerpen van voornamelijk zeer complexe gelntegreerde elektronische schakelingen (VLSIC); in het bijzonder het automatisch analyseren, optimaliseren en testen daarvan met behulp van rekenmachines en de automatische constructie van de lay-out.

Onderzoekcapaciteit A Krolikowski and P. Eykhoff, Aspects of input signal design for order and parameter estimation in linear dynamical systems. ER Report 83/05, June 1983, 15 pp. V.F. Nicola and F.J. Kylstra, A single server queue with mixed types of interruptions and an application to database modelling. ER Report 83/04,1983,21 pp. AAH. Damen, R.P. Guidorzi, AK Hajdasinski and P.M.J. van den 108

1e geldstroom: 0,4 manjaren vast personeel 2e geldstroom: 0,5 manjaren tijdelijk person eel

Samenwerkingen Deelname aan de werkzaamheden van de FOMWerkgemeenschap "Halfgeleiderfysica en -elektronica".

Deelname aan de werkzaamheden van de ZWOWerkgemeenschap in oprichting "Computer aided design".

R.H.J.M. Otten, Automatic floorplan design, Poster FOMbijeenkomst Lunteren, 7-8 december 1983.

Deelname aan de werkzaamheden van de SIONWerkgemeenschap in oprichling "Interactieve systemen".

JAG. Jess, Floorplan design silicon compilation. Session: Autolayout voor VLSI, Poster CAVE Workshop, 12-14 december 1983, Villard de Lins, Frankrijk.

Deelname aan de voorbereiding van het NELSIS-project (Nederlands Ontwerpsysteem voor ge"integreerde schakelingen). Deelname aan de voorbereiding van het ICD project in het kader van de Micro-electronics Regulation 3744/81 van de EEG.


JAG. Jess, CAD voor IC's, Research at Eindhoven University of Technology, Poster CAVE Workshop, 24-26 mei 1983, L' Aquila, ltalie. JAG. Jess, W.M.G. van Bokhoven, J.T.J. van Eijndhoven, Mixed Mode Simulation based on piecewise linear modelling, Poster FOM-bijeenkomst Lunteren, 7-8 december 1983.

Overige wetenschappelijke publicaties RH.J.M. Otten, Efficient floorplan optimization, Proc. ICCDIVLSI '83 499-503, Port Chester, N.Y., USA, 31 oktober-3 november 1983.

J.F.M. Theeuwen, Van idee, etc. zie onder VWF M. v.d. Wonde, X.I.M. Timmermans, ISLE, etc. zie onder VWF J.F.M. Theeuwen, ontwerp van, etc. zie onder VWF

J.T.J. van Eijndhoven, The modelling of MOS transistors for a piecewise-linear circuit simulator, Proc. ISCAS '83 748-752, Newport Beach, Cal. USA, 2-4 mel 1983.

JAG. Jess, CAD voor, etc. Zie onder VWF. JAG. Jess, M van der Woude, A. Bidlot, J.F.M. Theeuwen. Layout editing, etc. zie onder VWF. J.F.M. Theeuwen, VLSI-Ontwerpcursus, zie onder VWF.

JAM. Brooijmans, J.T.J. van Eijndhoven, JAG. Jess, H.O. Koopmans, A. Martis, A new multilevel simulation program for large systems based on piecewise linear modelling, Proc. ECCTD '83, 426429, Stuttgart, Duitsland, 4-9 september 1983.

Afstudeervers/agen JAM. Brooijmans, PLCONV Het genereren van een database voor een hierarchische circuit simulator.

J.T.J. van Eijndhoven, JAG. Jess, State analysis of large piecewise linear systems, Proc. ICCDIVLSI '83 503-507, Port Chester, N.Y. USA, 31 oktober 3 november 1983.

x'I.M. Timmermans, COM PAC Compaction of hierarchical chip layouts based on a constraint graph method with double-sided constraints.

RH.J.M. Otten, Hardware and Software Concepts in VSLI, Editor: G. Rabbat, Van Nostrand-Reinhold, 1983, Hoofdstuk 15: VLSllayout. pp.406-451.

Octrooien R.H.J.M. Otten et.a/. One dimensional, etc. zie onder VWF

H.O. Koopmans, Generating, etc.: zie onder VWF M. v.d. Woude, X Timmermans, Compaction, etc.: zie onder VWF

VAKGROEP Theoretische Elektrotechniek (ET) Overige publica ties Onderzoekthema: Voordrachten: RH.J.M. Otten, A disign Language (VLSI seminar), IBM Th.J. Watson Research Center, Yorktown Heights, N.Y., USA, 15 maart 1983.

Theoretisch en experimenteel onderzoek op het gebied van de elektromagnetische velden (microgolfantennes en halfgeleiders, elektromagnetisch transmissie-onderzoek, plasma's), elektrische netwerken, digitale en optische data-verwerkende systemen.

RH.J.M. Otten, Domino silicon compilation, IBM Th.J. Watson Research Center, Yorktown Heights, N.Y., USA, 27 september 1983.

Onderzoekcapaciteit

RH.J.M. Otten, On custom integration of random logic. IBM Boeblingen (Duitsland) 14 oktober 1983.

113 geldstroom: 5,6 manjaren vast personeel 2e geldstroom: 2,0 manjaren tijdelijk personeel

R.H.J.M. Otten, Floorplanning and cell design for silicon compilers, IBM Essonnes (Frankrijk), 21 oktober 1983.

Samenwerkingen

RH.J.M. Otten, Automatic floor planning and silicon compilers, FOM-bijeenkomst Lunteren, 7 december 1983. RH.J.M. Otten, Top down layout design, Philips Nat. Lab., Eindhoven 9 december 1983. R.H.J.M. Otten, CMOS cell design and the pluricell method. Bologna University (Italie), 20 december 1983. J.T.J. van Eijndhoven, THE Eindhoven piecewise linear simulation project, Burroughs Corporation, Rancho Bernardo, USA, 6 mei 1983. J.T.J. van Eijndhoven, JAG. Jess, Een simulatieprogramma voor grote IC's gebaseerd op stuksgewijs lineaire modellering, CACSDbijeenkomst, TH Eindhoven, 20 mei 1983. JAG. Jess, Implementation of a multilevel simulator based on piecewise linear modelling, IBM Th.J. Watson Research Center, Yorktown Heights, N.Y., USA, 4 november 1983.

Deelname aan de werkzaamheden van de interafdelingswerkgroep (ex art. 18 WUB) "Plasmaturbulentie". Deelname aan de werkzaamheden van de interafdelingswerkgroep (ex art. 18 WUB) Elektrotechniek en Samenleving". Deelname aan de werkzaamheden van de FOM-werkgroep TN VII "Plasma-turbulentie". Deelname aan de werkzaamheden van de interafdelingscommissie "Plasma-onderzoek en -technologie". Deelname aan de werkzaamheden van de ZWO-werkgemeenschap in oprichting "Mathematische fysica van golfvoortplanting in continue media". Deelname aan de werkzaamheden van de werkgroep "Microstripproblematiek" . Regelmatig vindt overleg plaats met de zusterafdelingen, Philips en de PTT op het gebied van digitale signaalbewerking.

Wetenschappelijke output Posterpresentaties: Dissertaties JAG. Jess, CAD voor IC's, Research at Eindhoven University of Technology, Poster CAVE Workshop, 24-26 mei 1983, L'Aquila, ltalie.

109

M.J. Bastiaans, Signal description by means of a local frequency spectrum, Proefschrift Eindhoven, 1983, ISBN 90-9000543-9.


M.E.J. Jeuken, ESPRIT, NERG-tijdschrift, Maatschappij en Techniek, deel48 (1983), 136.

V.J. Vokurka, Compact Antenna Range, Satellite Communication Antenna Technology, Elsevier Science Publishers (North-Holland), (1983), 583-611

M.E.J. Jeuken, ESPRIT. NERG-tijdschrift, Maatschappij en Techniek, deel48 (1983), 162-165.

P.A. Beeckman, High-precision measurements on a Compact Antenna Test Range, Electronics Letters, Vol. 19 (1983), 769-770.

T.G. v.d. Roer, Halfgeleiders en Mikrogolftechniek. een vruchtbare symbiose, Elektronica 83/13/14,47-53.

S. Worm, The electromagnetic fields inside and outside corrugated horns with elliptical cross-section described with Lame functions, URSI Symposium on Electromagnetic Theory, Santiago de Compostela (1983), 347-350.


H.M. de Ruiter, Radiation from the junction of two open wave-guide sections, URSI Symposium on Electromagnetic Theory, Santiago de Compostela (1983), 561-564. S.C. van Someren Greve. A.J.D. Lambert, F.W. Sluijter, Nearresonant Interaction of Longitudinal Plasma Waves, Physica, 121C (1983),244-268. T.G. v.d. Roer, S.C. van Someren Greve, A Method for solving Boltzmann's equation in semiconductors by expansion in orthogonal Legendre polynomials, EUT Report 83-E-134 (1983). S. Tirtoprodjo, Hurwitz coefficient conditions and its specific use for minimal transformerless immittance synthesis, 26th Midwest Symposium om Circuits and Systems, Pueble (1983),188-191. H.J. Butterweck, A.C.P. van Meer, G. Verkroost, New second-order digital filter sections without limit cycles, EUSIPCO 83, Erlangen HW. Schussler (editor), p. 97. H.J. Butterweck, FHA. Lucassen G. Verkroost, Subharmonics and Related Quantization effects in periodically excited recursive digital filters, EUSIPCO 83, Erlangen, HW. Schussler (editor), p. 57. M.J. Bastiaans. Signal description by means of a local frequency spectrum, in "Transformations in Optical Signal Processing" (proc. SPIE, Vol. 373), edited by W.T. Rhodes et all. (Society of PhotoOptical Instrumentation Engineers, Bellingham, WA, 1983), 49-62. M.J. Bastiaans, Uncertainty principle for partially coherent light, J. Opt. Soc. Am., 73 (1983), 251-255. M.J. Bastiaans, Lower bound in the uncertainty prinCiple for partially coherent light, J. Opt. Soc. Am., 73 (1983), 1320-1324; idem, 1874 (abstract).

V. Vokurka, Compact range at Technische Hogeschool Eindhoven, voordracht gehouden tijdens een COST -bijeenkomst te Leuven, op 9-12-1983. M.P.H. Weenink, Voordracht voor de ZWO-werkgemeenschap 1.0. "Mathematische fysica van golfvoortplanting in continue media" over 'Plasma-onderzoek in de vakgroep Theoretische Elektrotechniek, Lh.b. over de toepassing van de theorie van Zacharov', Eindhoven, 29 maart 1983. L.P.J. Kamp, Voordracht 'Over de lineaire theorie van partiele modeconversie van een elektromagnetische golf in een plasma', Ruhruniversitat Bochum, 22 februari 1983. M.P.H. Weenink, Voordracht 'Overzicht van het plasmafysische onderzoek aan de Technische Hogeschool Eindhoven', Ruhruniversitat Sochum, 22 februari 1983. L.P.J. Kamp, Verandering van het elektronendichtheidsprofiel van een zwak inhomogeen warm plasma door niet-lineaire wisselwerking met een elektromagnetische golf, N.N.V.-vergadering, Groningen, 7 april 1983. L.P.J. Kamp, Voordracht over 'Excitatie van plasmagolven door partiele modeconversie van een elektromagnetische golf bij een resonantie in een zwak inhomogeen warm plasma' (vervolg op voordracht van 22 febr. '83), Ruhruniversitat Bochum, 3 mei 1983. L.P.J. Kamp, Profile modification in a inhomogeneous isotropic warm plasma with a resonance layer, Voordracht op het URSISymposium on Electromagnetic Theory, Santiago de Compostela, 26 augustus 1983. Afstudeervers/agen FHA. Lucassen. Instabiliteit in digitale bij filters bij periodieke excitatie. A.J. v.d. Berg, An elliptical beam antenna for satellite broadcasting.

M.J. Bastiaans, Gabor's signal expansion for partially coherent light, J. Opt. Soc. Am., 73 (1983).1874 (abstract). L.R.G. Versfeld, Semi-lossy two-port and a theorem concerning RLCn networks. Electronics Letters, 19 (1983),157-159. L.P.J. Kamp, M.P.H. Weenink, Propagation of electromagnetic waves in a warm plane stratified plasma with a resonance layer, Physica, 122C (1983),89-112. P.A. Beeckman, M.P.H. Weenink, Radiation properties of a vacuuminsulated flat slotted plate antenna in a cold isotropic homogeneous plasma, Radio Science, 18 (1983), 651-663. L.P.J. Kamp, Profile modification in an inhomogeneous isotropic warm plasma with a resonance layer, Proc. XVllnt. Cont. Phen. Ion Gases, Dusseldorf, 5 (1983), 698-699. A.M.J. van Amelsfort, T. Scharten, J.J.M. Roelofs, L.W.M. Janssen and L.M.A. Akkermans, Calculations of the electromagnetic field in a limb modelled as a anisotropic composite circular cylindrical waveguide, Trans. 3rd. Annual Meeting Bioe!. Repair and Growth Soc., Vol. III, (1983), p. 80.

A.C. den Brinker, Een incoherent polychromatisch beeldbewerkingssysteem op basis van achromatische Fouriertransformatoren. W.N. Verkerk, Meetmethoden voor het bepalen van de s-parameters van mikrogolf-transistoren m.b.v. de Network Analyser. A.M. de Waal, Stralingseigenschappen van een in koud inhomogeen plasma geplaatste vlakke plaatantenne met inhomogene sheath. C.W.A.M. Klavers, Reflektie en transmissie van T.M.-golven aan een medium waarvan de brekingsindex een half-Epstein verloop heeft. J. Savelkoul, 3-dimensionale effecten bij magnetische bandregistratie. P.G.M. Centen, Variatieprincipe voor het bepalen van statische evenwichten van een koud bijna ideaal MHO-plasma.

VAKGROEP Elektrotechnische Materiaalkunde (EV) Onderzoekthema:

M. Versnel, Electrical characteristics of an anisotropic semiconductor sample of circular shape with finite contacts, J. Appl. Physics, 54 (1983), 916-921.

De studie van die fysische eigenschappen alsmede hun onderlinge samenhang - die in de elektrotechniek van belang zijn. Met name richt men zich nu op 1/f-ruis en op verliezen in dielektrica.

Overige vakpublicaties Onderzoekcapaciteit (excl. VWF) M.E.J. Jeuken, Het Ros Beiaard en het Paard van Troje, NERGtijdschrift, Maatschappij en Techniek, deel48 (1983), 97-99. 110

1e geldstroom:

0,9 manjaren vast personeel 0,1 manjaren tijdelijk personeel uit de afdelingsbeleidsruimte

I

B.J. Luymes. Interferometric measurements of very small electrostrictive strains. Rev. Sci. Instrum. 54 (1983) 90-92.

Samenr-verkingen Deelname aan de werkzaamheden van de interafdelingswerkgroep (ex. art! 18 WUB) "Invloed van halfgeleidereigenschappen van vaste stoffen iin water". rking met de KEMA is onderzoek gedaan naar de relade grootte van de ruis in zonnepanelen en de kwaliteit ti van dete panelen. De deelname aan de werkzaamheden van de FOMwerkgemeenschap "halfgeleiderfyslca en -elektronlca".


Dissartsties J. Bisschop, Experimental study on the 1 If noise parameter Proefschrlft TH Eindhoven, 25 november 1983. Overig~ wetenschappelijke pub/icaties

A. Kus~ and T.G.M. Kleinpenning, Conduction mechanism and 1 If noise if) ZnO varistors, Journal of Applied Physics, 54 (1983)

2900-2906.

M.M. Berkens and Th. Kwaaitaal. Spontaneous polarisation and transition temperature of a ferrelectric measured by a simple and accurate method. J. Phys. E. Sci. Instrum. 16 (1983) 516-521. J. Bisschop. On Ilf noise. etc. zle VWF L.K.J. Vandamme. et ai, On III noise. etc. zie VWF T.G.M. Kleinpenning. On IIf noise. etc. zie VWF F.N. Hooge. Ilf ruis In, etc. zie VWF L.K.J. Vandamme. Is the, etc. zie VWF T.G.M. Kleinpenning, On current, etc. zie VWF T.G.M. Klelnpenning, On Ilf noise in. etc. zie VWF J. Bisschop and J.C. Cuypers. Experimental Temperature, etc. zie VWF A.H. de Kuijper and J. Bisschop. Temperature dependence, etc. zie VWF

Overige publica ties F.N. Hooge, IIf ruis, voordracht Natuurkundig Laboratorium, Universiteit van Amsterdam, 13 oktober 1983. Th. Kwaaitaal, Een methode voor het meten van zeer kleine verUezen in dielektrica, voordracht COMAT, TH Eindhoven, 9 juni 1983.

L.K.J. Vl=Indamme and L.J. van Ruyven, 1 If noise used as a reliability test ~or diode lasers, Proc. 01 the 7th Int. Conf. on Noise In Physical Systems, Montpelller, 17-20 May. 1983 Elsevier Science Publisher ~.V., p. 245-247.

Afstudeervers/agen J.L Cuypers, Temperatuuralhankelijkheid van III ruls In p-type germanium.

T.G.M. Kleinpenning. Design of an A.C. Micro-Gaus sensor Sensors and Acfuator 4 (1983) 3-9

De THE heeft een nieuw type grondstatlel voor satellietantennes ontworpen. Op de loto wordt een schaalmodel (schaal 1 : 10) getoond; In werkelijkheid heeft de schotelantenne een doorsnede van drie meter. Het gaat hier om een statief dat In eerste opzet ontworpen is voor toepassing in ontwikkelingslanden, maar dat ook geschikt is voor diverse doeleinden (bv. meetopstellingen) elders. Het statlef is opgebouwd uit goedkope materialen en de constructie is eenvoudig.

111

2.7 Afdeling der Scheikundige Technologie 2.7.1. Onderzoekbeleid Het onderzoekbeleid van de Afdeling is de laatste jaren gericht geweest op een duidelijker profilering van haar onderzoekactiviteiten. Dit heeft galaid tot een aanzienlijke reductie in het aantal therna's dat bewerkt wordt In haar ondarzoeksbeleidsplan heeft de afdeling een aantal criteria geformuleerd waaraan het onderzoek moet voldoen opdat uit de 1e geldstroom personele en materiele middelen tar beschikking wordan gesteld. Mede op grond hiervan zijn in 1982 an 1983 onderzoekprogramma's aangemeld en goedgekeurd voor voorwaardalijke financiering, namelijk het programma "Organofosforchamie" in 1982, en in 1983 de programma's "Technologie van beperking en verwerking van afvalstromen", "Toegepaste elektrochemie" en "Synthese, eiganschappen en gedrag van anorganische materialen bij hoge temperatuur". Bovendien wordt door onze Afdeling bijgedragen aan het interafdelingsprogramma op het gebied van biomedische en gezondheidstechniek "Technologie rond vitale functies" Het personeelsbeleid is aangepast aan het bereiken van bovengenoemde doelstellingen. Dit houdt in een duideliiker prioriteit voor tijdelijke wetenschappelijke medewerkers uit de eerste geldstroom, en een actieve werving naar deze personeelscategorie uit de 2e en 3e geldstroom. Daarnaast moet zorg gedragen worden voor een voldoende senior-WP staf en NWP staf am continuiteit op wetenschappelijk en dienstverlenend terrein te kunnen garanderen. De uit de eerste geldstroom in Ie zetten middelen zijn helaas schaars. Oat houdt in. dal 2e en 3e geldstroommiddelen door de programmaleiders moeten worden gevonden om de programama's uit te kunnen voeren. De resultaten van het tot nu toe gevoerde onderzoekbeleid zijn terug te vinden in de reductie van het aantal thema's, in de goedkeuring van V.F.-programma's en in het daadwerkeUjk verkrijgen van 2e en 3e geldstroommiddelen voor personeel en apparatuur. Knelpunten zijn uiteraard de beperkte financiele mogelijkheden uit de 1e geldstroom. en de moeilijkheid om kwalitatief goed tijdelijk wetenschappelijk personeel te krijgen. Opvolging van vooral kroondocenten zal een groot probleem vormen gezien de grote verschillen in salaris die industrie en overheid kunnen bieden aan potentiele kandidaten voor deze functie. Relatie afdelingsonderzoekbeleid-instellingsonderzoekbe/eid De genoemde profilering van onderzoek in onze aldeling slult aan bij de wensen op instellingniveau: versterking van goed lopend onderzoek. Op de interafdelingsterreinen Materiaalkunde en BMGT die als instellingszwaartepunten worden voorgesteld wordt door onze afdeling intensief onderzoek bedreven. De personele en financiele middelen die de afdeling ontvangt via projecten uit de Centrale Beleidsruimte passen eveneens in het kader van een duidelijke onderzoeksprofilering. Zoals al eerder betoogd is het noodzakelijk om contractresearch te verrichten aileen al op financiele gronden. Het is echter bovendien onze overtuiging, dat wetenschappelijk onderzoek dal verricht wordt in relatie met industrie of met overheidsinstanties op terreinen van maatschappelijk belang uiterst nuttig is zowel voor het niveau als voor de inspiratie van de onderzoekers van dat onderzoek. De afdeling moet echter niet in een situatie verzeild raken dat ter wille van financiele voordelen wetenschappelijk oninteressant onderzoek ten behoeve van derden verricht wordt. In de personeelsformatie wordt voor onderzoek duidelijk prioriteit gegeven aan W.P. in tijdelijke dienst, in de afgelopen jaren ongeveer 25 formatieplaatsen uit de eerste geldstroom. Ondanks een aanzienlijke reductie van het totale personeelsbestand van de afdeling in de afgelopen jaren is deze categorie zelfs uitgebreid. Tevens wordt actief geworven naar W.P. in tijdelijke dienst uit de 2e en 3e geldstroom. Ais gevolg van dit beleid moet de vaste stal van hoog niveau zijn, en qua omvang voldoende groot om de continu'iteit van het onderzoek te kunnen garanderen. Be/eid ten aanzien van V.F. De afdeling krijgt op instellingsniveau de ruimte om haar kwalitatief sterkste onderzoek aan te melden voor V.F. Oat gebeurt verspreid over de jaren 1982 tim 1985. De totale V.F. capaciteit op instellingsniveau is nog niet precies voorgesteld voor elke aldeling. 113

Qua apparatuur verplicht de aldeling zich met denaar toebedeelde gelden uil de 1e geldstroom de V.F.-programma's zo goed mogelijk uit te voeren. Eerder is echter al gemeld dat de 2e en 3e geldstroom onontbeerlijk zijn voor deze programma's. De noodzakelijke N.W.P.-inzet kan met de huidige bezetting gegarandeerd worden door de aldeling. Daar in deze personeelscategorie de inkrimping in de afgelopen jaren het hards! heeft !oegeslagen is de afdeling wei op een punt beland waar verdere inkrimping niet meer verantwoord is. De resultaten van de maatregelen zijn bevredigend, hoewel in de nabije toekomst aan herplaatsing van N.W.P. over de diverse vakgroepen niet kan worden ontkomen. Een personeelsformatieplan voor de afdeling zal medio Mei hiertoe worden gepresenteerd. De kwaliteit van het onderzoek wordt bewaakt door de vaste commissie voor de wetenschapsbeoefening van de afdeling. Hierbij spelen factoren als wetenschappelijke output, en verkregen steun uit de 2e en 3e geldstroom eEln belangrijke roL Personeel en gelden voor niet-onderwijsgebonden onderzoek worden aileen toegekend aan onderzoek dat aan criteria van voldoende wetenschappelijke output en verkregen 2e en/of 3e geldstroom ondersteuning voldoet. V~~r nieuw gestart onderzoek wordt, indien het veelbelovend is, een aanjaagruimte gecreeerd van ongeveer vier jaar waarin dit onderzoek moet bewijzenaan bovengenoemde criteria te kunnen voldoen. De doelstellingen van de afdelingsbeleidsruimte is te komen tot wetenschappelijk onderzoek van zo hoogmogelijk niveau in onze afdeling. Dit onderzoek zal daarbij aan de afdeling een duidelijk profiel moeten geven, zoals al in het bovenstaande is betoogd. De omvang in personeel is ongeveer 39,85 W.P. formatieplaatsen. Getracht zal worden uit de eerste geldstroom een hoeveelheid geld evenredig met dit aantal W.P. plaatsen in te zetten in deze onderzoeken. Op dit moment zijn nog veel vacatures in verband met het tijdstip van toewijzing van 7 der bovengenoemde plaatsen (Februari 1984). De plaatsen zijn verdeeld over zowel allopende V.F.-programma's (met het oog op voortzetting c.q. wijziging na alloop van de 5-jarige periode) als over programma's die potentieel tot de V.F.-categorie kunnen uitgroeien. In elke vakgroep zijn een of meer van deze formatieplaatsen aanwezig. De middelen ondersteuning van de extra W.P. plaatsen die de afdeling in het voorjaar 1984 heeft toegewezen gekregen blijft helaas nog achter. Steun uit 2e en 3e geldstroom blijft onontbeerlijk. Samenwerking rond thema's wordt bijvoorbeeld via de afdelingsbeleidsruimte door de afdeling gestimuleerd indien deze samenwerking het totale niveau van het onderzoek versterkt. Een onmiskenbaar teken daarvoor is een spontane samenwerking die ontstaat tussen de onderzoekers zelf. Van bovenaf "opgelegde" samenwerking heeft geen zin. Op de CBR wordt een beroep gedaan voor die gevallen waarbij interafdelingsprojecten aan de orde zijn die kunnen bijdragen aan. of kunnen leiden tot voorwaardelijk gefinancierde programma's. Huidige omvang van de instellingsbeleidsruimte bedraagt 4,2 fte W.P. in de afdeling T. Omvang contractresearch 7,1 fte W.P. Nevenfuncties betreffen in onze afdeling aileen adviseursfuncties, waarvan de geinvesteerde tijd ruimschoots opweegt tegen de voordelen van rechtstreekse contacten met in chemisch technologisch onderzoek geinteresseerde instanties buiten de universitaire wereld.

2.7.2. Verantwoording van de ingezeHe onderzoek· capacitell De kwantitatieve gegevens over onderzoekactiviteiten zijn ontleend aan betrouwbare schattingen, die ieder jaar in elke vakgroep worden gemaakt en die onder andere ook de basis hebben gevormd voor het nu bijna afgeronde formatieplan van de afdeling T. (fte W.P. onderzoek 1e g.s: fte W.P. totaal1e g.s) x 100% = 55% (fte W.P. onderzoek 1e + 2e + 3e g.s: fte W.P,totaal1e + 2e + 3e gs) x 100% = 65% Begeleiding van afstudeerders is meegeteld conform voorstel. N.B, 2e Geldstroom capaciteit is in het algemeen voor 90% meegeteld bij onderzoek; de overige tijd zit in onderwijsactiviteiten.

Samenwerking Interuniversitaire samenwerkingsverbanden Interuniversitaire werkgroep "Metaalsulfide katalysatoren" (UvA, THE vakgroep TAl in het kader van het onderzoekthema "Katalyse in de verwerking van steenkolie en aardolie". Interuniversitair project in SON-verband "ijzer-zwavel clusters" (RUl, LHW, THE vakgroep TAl in het kader van het onderzoekthema "Homogene katalysatoren voor redox reacties". Interuniversitair project "Waste Management" (KHT, THE vakgroep TFI in het kader van het onderzoekprogramma "Technologie van beperking en verwerking van afvalstromen". Interuniversitair project in SON-verband "Zetmeel" (RUG, THE subvakgroep TCI<) in het kader van het onderzoekthema "Kunststoftechnologie en Polymeerchemie", Interuniversitair project "Elektro-biokatalyse" (LHW, THE vakgroep TE) in het kader van het onderzoekprogramma "Toegepaste Elektrochemie". Samenwerkingen tussen Afdelingen binnen THE. Interafdelingswerkgroep HOTEMA atd. W, E, N en T, vakgroep Physische Chemie;

114

projecten in het kader van het onderzoekprogramma "Bereiding, eigenschappen en gedrag van anorganische materialen bij hoge temperaturen". Interafdelingswerkgroep "Invloed halfgeleidereigenschappen van vaste fasen op dispersies van deze stoffen in water" vakgroep Elektrotechnische Materiaalkunde ald. E + subvakgroep Collo'idchemie afd. T; project in het kader van het thema "Toegepaste Collo'idchemie". Interafdelingswerkgroep "Bloedreinigingstechnieken" afd, E, N, W, T, vakgroepen Instrumenteie Analyse en Fysische Technologie; projecten op het gebied van het onderzoekprogramma "Technologie rond vitale functies". Interafdelingswerkgroep "Elekrolytische Gasbelontwikkeling" atd; N, T, vakgroep TE; project in het kader van het onderzoekprogramma "Toegepaste Elektrochemie". Interafdelingsproject "Hartklepprothesen" afd. W en T subvakgroep TCK; in het kader van het onderzoekthema "Kunststoftechnologie en polymeerchemie". Interatdelingsproject "LPG verbrandingsmotoren" aId, W en T vakgroep TI; in het kader van het onderzoekprogramma "Technologie rond vitale functies", Interafdelingsproject "Elektrische Auto" afd, W, E, T vakgroep TE; in het kader van het onderzoekprogramma 'Toegepaste Elektrochemie", Interafdelingsproject "Elektroosmotisch ontwateren van suspensies" STW-project van afd. B, T subvakgroep TEC; in het kader van het onderzoekthema "Toegepaste Collo'idchemie", Samenwerkingen tussen vakgroepen binnen afdeling T Werkgroep "Molecuulspectrometrie", vakgroepen TI, TA, TO; in het kader van diverse onderzoekprogramma's binnen de afdeling, Werkgroep "Technische Organische Synthese", vakgroepen TO, TC; in het kader van het onderzoekthema "Technisch synthetische organische chemie", Werkgroep "Katalysatorarchitectuur", vakgroepen TA, TO, TE, TC; in het kader van diverse onderzoekthema's in de afdeling.

Dwarslnventarisatie Vakgroep Thema

BEST

BMGT

ERGO

INFO

,.

Organische Chemle Organofosforchemie Spectro- en kwantumchemie

ENER

,.

Mill

ONTW

MATE

PLAS

*

Anorganische. Chemie Katalyse iode verwerking van steenkool aan aardolie Homogene katalyse

-

,.

,.

-

,.

,.

VEIL

,.

,.

-

WTS

,.

Fysische Chemle Synthese, eigenschappen en gedrag van anorganische materialen bij hoge temperatuur

-

Instrumentele Analyse - Analytische scheidingsmethoden

,.

Fysische Technologle Technologie van beperking en verwerking van afvalstromen Fysische Technologie: wisselwerking processen en produkten

,.

,.

*

-

*

,.

,.

,.

Chemische Technologie Katalytische reactoren en processen Polymeerchemie en Kunststoftechnologie

,.

,.

Elektrochemle Toegepaste Elektrochemie - Toegepaste Colloi'dchemie

,. ,.

-

-

,.

,.

-

*

-

,.

*

,.

Werkgroep Technische Organische Synthese (TOS) Technische Organische Synthese Chemie

,.

-

Tabel1 Kwantitatiaf ovarzlcht voorwaardaliik gefinanciard onderzoak (per VF-programma een afzonderliike tabel) Titel VF-programma: Organofosforchemie

IldentificatienUmmer ZWO-NABS code: N 0740, N 050 P 390, P 320, P 33, P 340

Onderzoekinspanning (mensjaar wp per geldstroom)


,AI'" .. 't

WP2 v/t

vakgroep

cbr

abr

TO TI

-/0,9

1,9/1,8 0,31

4,6 0,3

Totaal

-/0,9

2,2/1,8

4,9

115

WP3 v/t

wp

nwp

tot

tot

ovWP Totaal v.d. vak- le geld groep stroom

pub!. I

/3,7

-/1,0

10,3 -/1,0

9,3 0,6

5,4

9,9

5,4

ov.wet. ov.vak octrooien

dissertaties

4

II

III

10

1

11

publ.

Tabel2 Kwantitatief overzicht voorwaardelijk gefinancierd onderzoek (per VF-programma een afzonderlijke tabel) Titel VF-programma: Technologie rond vitale functies

Identificatienummer ZWO-NABS code: zie BMGT wetenschappelijke output

Onderzoekinspanning (mensjaar wp per geldstroom) WP 1 v/t vakgroep

cbr

abr

WP2

WP3

v/t

v/t

wp

nwp

tot

tot

ovWP Totaal v.d. vak- 1e geld groep stroom

ov.wet ov.vak octrooien

dissertaties

pub!, I

II

pub!,

III

TI

0,8/0,4

1,2

-

10,8

2

2,3

7

Totaal

0,8/0,4

1,2

-

10,8

2

2,3

7

Tabel3 Kwantitatief overzicht onderzoekthema's (niet-voorwaardelijk gefinancierd onderzoek) Deelnemende vakgr. Thema

Onderwerpsontslu iting



----(naam) TO

code ZWO

NABS

1e geldstroom

Spectro- en P390 kwantumP190 chemie P230 Subtotaal

10,8

1,4

1

10,8

1,4

1

Totaal 1e gld stroom

v/t

v/t

0,61 -

0,6

-

0,61 -

0,6

-

v/t

N.0741 N.0749

diss.

3e geld stroom

wp uit wp uit cbr abr v/t

totaal w.p. 1+2+3

2e geld stroom

ovwp v.d. vakgr.

I

II

III

ov. wet. pub!,

ov. vak pub!,

octr.

Tabel4 Kwantitatief overzicht onderzoekthema's (niet-voorwaardelijk gefinancierd onderzoek) Deelnemende vakgr.


Onderzoekinspanning (mensjaar w.p.) Onderwerpsontslu iting

Thema (naam) TO

code ZWO

NABS

1e geldstroom wp uit wp uit cbr abr v/t

Katalyse in p 360 de verwer- p 400 p 410 king van steenkool en aardolie

Homogene p 360 katalyp 410 satoren voor redox reacties Subtotaal

116

-

v/t 11

ovwp v.d. vakgr.

Totaal 1e geld stroom

2e geld stroom

3e geld stroom

v/t

v/t

totaal w.p. 1+2+3

diss. I

2/2

5

-

14,S

9,S

1

0,4/0,6

1

-

11

2

1

2,4/2,6

6

-

15,5

11,5

2

II

III

ov. wet. pub!,

12

N.OS1 N.0740 N.0741

N.0740 -

11

12

ov. vak pub!,

octr.

Tabel5 Kwantitatief overzicht onderzoekthema's (niet-voorwaardelijk gefinancierd onderzoek)

Oeelnemende vakgr.


Onderzoekinspanning (mensjaar w.p.) Onderwerpsontsluiting

Thema (naam) TO

code ZWO

Synthese, p250 elgenp410 schappen p 150 en gedrag van anorg. mat. bijhoge temperatuur

NABS

N.072

1e geldstroom wp uit wp uit cbr abr v/t vlt

ovwp v.d. vakgr.

3/18

ov. vak publ.

2

15

1

2

15

1

I

0/3,3

8,1

01

8,1

Totaal 1e gld stroom

3e geld stroom

v/t

v/t

4,8

3/18

Subtotaal

ov. wet. pub!,

totaal w.p. 1+2+3

2e geld stroom

diss.

II

III

octr.

Tabal6 Kwantitatief overzicht onderzoekthema's (niet-voorwaardelijk gefinancierd onderzoek)

0001nemende vakgr. Thema


(naam) TO

code ZWO

Analytische p 300 scheidingsmeth.

Subtotaal

117

NABS

N.016 N.03l N.032 N.033 N.072 N.0740 N.0741



1e geldstroom wp uit wp uit cbr abr v/t v/t

ovwp v.d. vakgr.

Totaal legld stroom

2e geld stroom v/t

3e geld stroom v/t

totaal W.p. 1+2+3

diss.

I

II

III

ov. wet. publ.

ov. vak pub!,

-/0,4 1,9/3

5,3

-/1,2

6,5

1

21

15

-/0,4 1,9/3

5,3

/1,2

6,5

1

21

15

octr.


Deelnemende vakgr.




Thema (naam) TO

code ZWO

NABS

1e geldstroom wp uit wp uit cbr abr v/t v/t

ovwp v.d. vakgr.

Totaal 1egld stroom

Technologie T270 van de beperking en verwerking van afValstromen

N.031 N.032 N.033 N.037 N.039 N.054 N.055 N.072 N.0740 N.0741

1,35/0,1

1,45

Fysische

N.031 N.032 N.033 N.037 N.039 N.OS4 N.055 N.072 N.0740 N.0741

2,7/1,9

4,6

4,

6,05

Tech~ologiE

wisselwerking processen en produkten

T350 T360

Subtotaal

2e geld stroom 'lIt

3e geld stroom

totaal

diss.

0'1.

I

wet pub!,

W.p. 1+2+3

II

III

ov. vak pub!.

octr.

v/t

0/2.05

3,50

15

1

0/0,9

0/0,9

6,4

1

7

2

-

0/,09

0/2,95

9,9

1

22

2

1.


Oeelnemende vakgr.




Thema (naam) TC

code ZWO

NABS

1e geldstroom wp uit wpuit cbr abr v/t

Katalytische T350 reactoren en T400 processen P 410

N.0740 N.0741

Polymeeren P 370 Kunststof- P 250 technologie T 150 T390

'lIt

ovwp v.d. vakgr.

Totaal 1egld stroom

2e geld stroom

3e geld stroom

v/t

v/t

2,0/1,3

3,3

10.9

1,2/2,6

3,8

-/2,2

3,2/3,9

7,1

13,1

totaal w.p. 1+2+3

diss.

I

II

III

ov. wet. pub!,

4,2

6

9

10,2

9

N.072 N.0741 Subtotaal

118

ov. yak· pub!,

octr.

Tabel9 Kwantitatief overzicht onderzoekthema's (niet-voorwaardeJijk gefinancierd onderzoek)

Oeelnemende vakgr. Thema (naam) TE


Onderzoekinspanning (mensjaar w.p.) Onderwerpsontsluiting code ZWO

Toegepaste ElectroT350 chemie p390 p360

NABS

N.071

1e geldstroom Totaal 1egld stroom

2e geld stroom

3e geld stroom

vlt

vii

1.65/2.15

4.80

-/2,3

-/0.75

1/0.9

2.90

-/1

2.65/3.05

7.70

wp uit wp uit cbr abr vii v/t -/1

ovwp v.d. vakgr.

totaal w.p. 1+2+3

diss.

I

II

III

ov. wet. pub!,

ov. vak publ.

2

7.85

2

20

3.9

1

3

3

23

oclr.

N.074 N.072 Toegepaste p400 ColloidT230 chemie

N.011 N.012 N.022 N.023 N.066 N.072

/1

-/2

Subtotaal

13,3

/0,75 11,75

2

Tabel10 Kwantitatief overzicht onderzoekthema's (niet-voorwaardeJijk gefinancierd onderzoek)

Oeelnemende vakgr. Thema (naam) TOS

code ZWO

Technische p380 Organische p390 SynthetiT400 scheChemie

Subtotaal

119

welenschappelijke output

Onderzoekinspanning (mensjaar w.p.) Onderwerpsontsluiting

NABS

1e geldstroom wp uit wpuit cbr abr vii v/I

ovwp v.d. vakgr.

Totaal 1egld stroom

2e geld slrcom v/t

3e geld stroom v/I

totaal W.p. 1+2+3

0.5/-

0,5

-/0,4

0,9

0.5/-

0,5

-/0,4

0,9

N.041 N.042 N.043 N.049

diss. I

II

III

ov. wet. pub!.

ov. vak publ.

octr.

Tabel11 Kwantitatief overzicht per (o)afde/ing, gerubriceerd naar vakgroep

Vakgroep

Onderzoekinspanning (in mensjaar v.p.)


1e geldstroom

cbr

abr

(v/t)

(v/t)

Organische chemie -/0,9

overig wp nan

totaal 1e geldstroom

2e geld stroom

3e geld stroom

(v/t)

(v/t)

-/1,0

totaal 1+2+3

ov. Octr. afst ov. wet. vak rapp. pub!, pub!,

diss.

I

II

III

10,7

5

10

9

-15,5

11,5

2

12

7

4,8

-/3,3

8,1

2

15

1

4

3,0/3,4

6,8

-/0,3

-/2

9,1

1

29

15

3

Fys. Technologie

4,05/2,0

6,05

0/0,9

-/2,95

9,9

1

23

3

Chern. Technologie

3,2/3,9

7,1

-/3,1

2,65/3,05

7,70

-/3,3

0,5/-

0,5

-/1

Anorg. Chemie Fys. Chemie

-/0,4

Instr. Analyse

-/2

Elektrochemie Werkgroep TOS

I

-/4,3

Totaal

2,5/1,8

5,2

-/4,5

2,4/2,6

6

3/1,8

44,15

21,3/18,55

-120,9

Tabel 12 Derde galdstroom in 1983 (globa/a indicatia)

1.

Omzet 3e geldstroom Contract research Maatschappelijke dienstverlening

+

Totaal

kf 1016

Personete kosten als percentage van totate kosten

2.

kf 1016 kf ......... .

51%

Globale indicatle van 'derden' (contractpartners, resp. instanties aan wie maatschappelijke diensten werden verleend). Derden

Bedrag (kf)

Min. Economische Zaken Min. Votkshuisvesting - R.O. Overige Minist. (evt. te specificeren Rijksdiensten Provincia Ie instellingen Gemeentelijke instellingen Universiteiten/ Hogescholen Particuliere non-profit organisaties Bedrijfsleven Andere EEG

170

8 20 2 35 460 24 297 +

Totaal

1016

Personeel In 1983 ten lasle van derden: WP

(mil 7,1

120

NWP (mj)

s.a.e.

7

10,2

-/0,75

11,75

-10,4

0,9

-/7,1

72,15

1

3

14

I

17 10

23

2

119

21

2

1

52

Beknopte inhoudelijke beschrijving van het onderzoek.

kool in de vloeistoffase te verlagen en tevens om de verwijdering van heteroatomen uit de resulterende koolvloeistof en uit aardoliefracties mogelijk te maken, worden metaalsulfides op conventionele en inconventionele dragers bestudeerd.

V.F. programma's Thema: Homogene katalysatoren voor redox reacties.

Organofosforchemie Dit onderzoek wordt uitgevoerd door vakgroep Organische Chemie in samenwerking met vakgroep Instrumentele Analyse. Het organofosloronderzoek richt zich op conformatie-transmissie effecten in gelosloryleerde biomoleculen, in het bijzonder nucleotiden en loslolipiden, ingeleid door coordinatieveranderingen in foslor. V~~r het manipuleren van nucleotiden wordt de recombinant-DNA-techniek gebruikt Op het gebied van de organofosforchemie wordt lundamenteel- en toegepast-katalytisch onderzoek verricht, van belang voor biochemische en biotechnische processen. Het fundamenteel-katalytisch onderzoek richt zich op de reactiviteit van organofosforverbindingen, zoals fosforylerings- en groepsoverdrachtreacties. De rol van fosfor in deze processen wordt bepaald door zijn geometrische afbeelding op moleculair niveau. Daarnaast wordt getracht aan de hand van modelsystemen inzicht te verkrijgen in moleculair-dynamische processen in DNA en (gefosforyleerde) coenzymen die eveneens verantwoordelijk zijn voor het moduleren van transmissie van informatie onder biologische omstandigheden. Het bUjkt, dat in feite de coordinatieverandering rond fostor bepalend is voor de gevonden selectiviteiten, reactiviteiten en conformatieveranderingen. Het toegepast-katalytisch onderzoek heeft betrekking op de opslag van energie in de vorm van energierijke toslaten die van belang kunnen zijn voor bio-technologische processen. De bereiding van deze fosfaten geschiedt onder enzymatische omstandigheden, waarbij de te gebruiken enzymen gemanipuleerd zullen worden met behulp van recombinant desoxyribonucleinezuur. Hierdoor kan een beter inzicht worden verkregen in de katalytische aspecten van de omzetling. De doelmatigheid van het proces kan bovendien worden verhoogd door introductie van chirale inductie.

Techno/egie rond vitale (uncUes De bijdrage van de Afdeling T aan dit interafdelingsprogramma ligt geheel in het kader van de analytische scheidingsmethoden met als toepassingsgebied de biomedische en gezondheidstechniek. Zie hiervoor bij de vakgroep Instrumentele analyse het onderzoekthema "Analytische scheidingsmethoden".

Homogene katalysatoren van het coordinatie-Chemie type worden bestudeerd voor redox reacties om oxidaties met hoge selectiviteit Ie kunnnen uitvoeren.

Vakgroep Fysische Chemie Thema: Synthese, eigenschappen en gedrag van anorganische materialen bij hoge temperatuur. In dit kader worden binnen de groep enkele specifieke studies gemaakt. In de eerste plaats betreft dit onderzoek van reacties bij hoge temperaturen. Bestudeerd wordt de kinetiek van deze reacties, de structuren, texturen en morfologieen van de reactieprodukten. Er wordt getracht met behulp van theoretische modellen de specifieke eigenschappen van reactielagen te begrijpen: bijvoorbeeld de relatie tussen de moriologie en de hechting, tussen de samenstelling en structuur en het diffusiegedrag. Daarnaast worden geavanceerde keramische materialen gesynthetiseerd en onderzocht. Twee belangrijke voorbeelden zijn: onderzoek van cermets en van sialons. De cermets, dat wi! zeggen combinaties van een metaalfase en een keramische lase worden bestudeerd met het oog op hun mogelijke toepassing als elektrodes in thermionische energie omzetters. Getracht wordt om door ontwikkeling van deze elektrodes het rendement van de energieomzetting te verhogen. De sialons zijn keramische materialen uit het systeem Si-AI-O-N die ook bij temperaturen tot 1400°C nog goede mechanische eigenschappen vertonen. oxidatiebestendig zijn en een goede temperatuurwisselbestendigheid bezitten. In het huidige project wordt getracht deze materialen te maken uit goedkope grondstoffen. Daarnaast worden de fysische eigenschappen van deze keramische materialen bestudeerd o.a. alektrische en mechanische eigenschappen. Met name gaat het om.de relatie tussen deze eigenschappen en de zogenaamde microstructuur van de preparaten.

Vakgroep Instrumentele Analyse Overig onderzoek Vakgroep Organische Chemie Thema: Spectro- en kwantumchemie Het onderzoek richt zich op de fotochemie van natuurstoffen, die afgeleid zijn van 1,5-dieensystemen. Het betreft hier een synthetisch en theoretisch onderzoek. Het theoretische aspect heeft betrekking op de chemie van de stralingsloze overgangen.

Vakgroep Anorganische Chemie

Thema: Analytische scheidingsmethoden. OntwikkeUng en toepassing van capillaire chromatografie en electroforese. De mogelijkheden van geimmobiliseerde fasesystemen in zeer nauwe capillaire kolommen voor gaschromatografie zijn verder onderzocht. Aandachtspunten hierbij waren: fundamentele studies aan wandoppervlakken met vaste stot NMR, snelle fluidic logic injectiesystemen, koppeling met electron capture en massaspectrometrische detectie. De ontwikkeling van capillaire electroforese is met kracht voortgezet. Vorderingen werden gemaakt met o.a. non-aqua systemen, diverse soorten detectoren en signaalverwerking. Vaste stot NMR werd ingezet ter bestudering van katalysatoren en reversed phase materialen voor de vloeistofchromatografie. Toepassingsgebieden van de geintegreerde analytische technieken waren o.a.: de biomedische en gezondheidstechniek en de luchtverontreiniging.

Thema: Katalyse in de verwerking van steenkool en aardolie In het kader van de ontwikkeUng van nieuwe processen en produkten op basis van steenkool en aardolie bestuderen wij de bereiding en verwerking van gasvormige en vloeibare produkten: I Het doel van het onderzoek aan Fischer-Tropsch-katalysatoren voor de synthese van koolwaterstoffen uit synthesegas en van het onderzoek naar de bereiding van methanol en ethanol uit synthesegas is het verhogen van de katalytische activiteit en selectiviteit. Daartoe worden bimetallische katalysatoren onderzocht. Om de bereiding van dit soort katalysatoren te verbeteren wordt de hechting van metaaldeeltjes aan de drager en de vorming van bimetallische deeltjes bestudeerd. II Het doel van het onderzoek met ZSM zeolietkatalysatoren is om het mechanisme van de bereiding van koolwaterstoffen uit methanol en etheen te bestuderen en om de speciale porienstructuur van het zeoliet de benutten in vorm-selectieve reacties. III Teneinde de kosten van het hydrogenerend kraken van steen121

Vakgroep Fysische Technologie Thema: Technologie van beperking en verwerking van alvalstromen. Het onderzoek is gericht op de technologie van de economisch verantwoorde verwerking van vaste, vloeibare en gasvormige alvalstromen, waaruit bruikbare grondstoffen kunnen worden teruggewonnen (recycling) en/of die een bedreiging voor het milieu vormen, alsmede op het voorkomen van het ontstaan en op de beperking van zulke afvalstromen (schone technologie). Ter inleiding op of ondersteuning van het onderzoek naar de alvalverwerking en -beperking, wordt ook aandacht besteOO aan de gOOetailleerde analyse en het gedrag van alvalstromen. Onderzoek wordt verricht aan A. Windziften, B. Zeven, C. Geflu"idiseerde tril-

Iysatoren in surfactant systemen werd gestart, mede gezien het potentiele, industriele belang.

goot, D. Pyrolyse, E. Metaalhydroxide slibbenverwerking, F. Spoutfluid bedden, G. Agglomeratie in spout-fluid bedden, H. Hydrodechlorering van organochloor verbindingen, I. Natte oxidatie, J. Reiniging van verontreinigde grond, K. Afvalwaterzuivering, L Biologische zuiveringstechnieken, M. Beperking schadelijke emissies glasovens.

Vakgroep Elektrochemie

Thema: Wissel werking tussen processen en produkten.

Thema: Toegepaste Elektrochemie.

Bij veel processen (in de procesindustrie) blijken speciale stofeigenschappen van doorslaggevend belang te zijn v~~r het procesverloop. Bij de bereiding van veel produkten (in de procesindustrie) blijkt de procesvoering van doorslaggevend belang te zijn voor de produkteigenschappen (kwaliteit). Onderzoek wordt verricht aan poeders, gelfuidiseerde bedden, pakkingsmaterialen voor koeltorens, sproeicyclonen, reactiekristallisatie in roervaten, eutectische kristallisatie van iis en zout, indampingskarakteristieken van levensmiddelensuspensies en het diffusie- en adsorptiegedrag van toxinen aan verschillende sorbentia in de interafdelingswerkgroep "Bloedreinigingstechnieken".

Deelonderzoek I: Elektrochemische Energieconversie en -opslag. Doelstelling is de bestudering van de omzetting van een chemische energiedrager in de secondaire energiedrager elektriciteit, en omgekeerd: processen die in een aantal energiehuishoudingen essentieel zijn of zullen worden, en waarbij de discipline elektrochemie een sleutelrol vervull. Nader: bestudering van processen in brandstofcellen, accu's en bij de elektrolyse van water.

Vakgroep Chemische Technologie Thema: Katalytische reactoren en processen. Het centrale researchthema is katalytische reactoren en processen, gericht op de ontwikkeling van specifieke, nieuwe processen op voor Nederland relevante terreinen, te weten synthesegasconversie en koolhydraattechnologie. Het sysnthesegasonderzoek is gericht op selectieve Fischer Tropsch-processen. Dit jaar is een succesvolle start gemaakt met bimetallische katalysatoren die zowel ten aanzien van selectiviteit als stabiliteit veelbelovend ziin. Onderzoek in slurry-reactoren is gestart om de nieuwe katalysatoren ook in dit reactorlype te beproeven. Het koolhydraatonderzoek heeft geleid tot de vinding van een aantal katalytische reacties uitgaande van suikers, zoals oxydatie, hydrogenering, epimerisatie en hydrolyse of combinaties daarvan, die perspectieven voor industriele toepassing bieden. Van biizondere betekenis is de uitvinding van een eenstapsoxydatie van glucose naar 2-keto-D-gluconzuur met hoge selectiviteit door middel van een Pt-Pb/C katalysator. Samen met AKZO is hiervoor octrooi aangevraagd. Thema: Polymeerchemie en Kunststoftechnologie. Project 1: Polymeercomposieten. Bij mechanische beproeving van glaspolymeercomposieten bleek de vloeispanning bepaald Ie worden door tot nu toe onbekende vervormingen van de polymeermatrix rond de glasbollen. Mogelijke sturing van de aard van de coating van het glas kunnen lei den tot composieten met hogere vloeispanning en eventueel tot nu toe onbereikbare slagvastheden. Op basis van deze kennis werd een polymeercomposiet ontwikkeld met een gewenste hog ere stijfheid en aanvaardbare slagvastheid. Bij hel onderzoek aan cellulosepolymeer-composieten leidde eenvoudige voorbewerking van de cellulose tot practische kleurloze composieten met hoge stijfheid. Hechting van de vezels aan het polymeer kon op eenvoudige wijze worden bereil
Deelonderzoek II: Elektrokatalyse. De toepasbaarheid van elektrochemie op het terrein van energieconversie en -opslag. alsmede op dat van synthese en processen, wordt in hoge mate bepaald door de beschikbaarheid van elektrokatalytisch-actieve elektroden. Chemische modificatie van elektronengeleldend substraat kan hier uitkomst bieden (metaaloTganische verbindingen; enzymen; polymeren). Deelonderzoek III: Elektrochemische synthese en processen. Elektrochemisch-synthetisch onderzoek kan leiden tot hogere selectiviteit (eventueel stereospecificiteit) in de organische synthese. Gecombineerd met elektrokatalytische research liggen er goede mogelijkheden bij de productie van fijnchemicalien, farmaceutische producten en biochemicalien. Onderzoek naar technologische processen is van groot belang voor de optimalisatie van bijvoorbeeld metaaldeposltie, synthese, enz. Thema: Toegepaste Colloidchemie. Het onderzoek Is gericht op het ophelderen van processen en situ aties bij grensvlakken vaste stof/vloeistof, met name bij aanwezigheid van stroming, en het toepassen van de verkregen inzichten bij het ontwlkkelen van processen. De volgende gebieden staan in de belangstelling: 1. De ladingsopbouw bij grensvlakken oxide of halfgeleider I elektrolytoplossing 2. De wisselwerking tussen stroming en coagulaties in dispersies waar dergelijke gransvlakken in voorkomen (rheologie, coagulatiekinetiek). 3. Toepassing van hierbij verkregen inzichten op praktijkproblemen: elektroosmotisch ontwateren (havenslib, cementhoudende systemen) en transport van colloidale systemen door poreuze media.

Werkgroep Technische Organische Synthese (TOS) Deze werkgroep is ingesteld door de vakgroepen Chemische Technologie en Organische Chemie. Thema: Technologisch gerichte syntheses van economisch bruikbare verbindingen. Het onderzoek richt zich op het ontwikkelen van nieuwe benaderlngen en synthese-methodologieen voor het veredelen van ruimschoots beschikbare grondstoffen naar economisch bruikbare fijnchemicalieen. Hierbij gaat de aandacht uit naar toepassingsmogelijkheden van koolhydraten als uitgangspunten voar practisch rendabele systemen en naar het ontwerpen en synthetiseren van nieuw taylor made radioimaging agentia als potentieleQiagnostica in de nucleaire geneeskunde.

2.7.3. Bijdrage van de vakgroepen Wetenschappelijke output

Vakgroep Organische chemie (TO) THEMA: oRGANoFoSFoRCHEMIE Samenwerkingen. - Vakgroep TI: Werkgroep Molecuulspectrometrle - onderzoekproject: Fosfoliplden

Lier, P.M. van, Meulendijks, G.HW.M. and Buck, H.M., A new chiral base derived from nicotinamide. Preparation and chiral stability of N,N-dimethyl-2,4-dimethyl-3-carbamoylpyridine in various solvents. Recl. Trav. Chlm. Pays-Bas 102 (1983), 337-338. Fransen, H.R., Dormans, G.J.M. and Buck, H.M., Conformational dependent re910- and stereo-selectivity in transformations of germacrenes. A theoretical and experimental approach. Tetrahedron 39 (1983), 2981-2987).



Werkgemeenschap voor organodynamica

Dissertaties

Lier, P.M. van, Meulendijks, G.HW.M. and Buck, H.M. Wetenschappelijke vergadering te Amsterdam op 29 april 1983. Voordracht Stabiliteit van chirale nicotine-amide basen In afhankelijkheid van het oplosmiddel.

Dol, P.J.J.M. van, The mechanisms of action of the coenzyme cAMP, Proefschrift THE, juni 1983. Weerd, R.J.E.M. de, Phosphatldylcholl nes In different aggregational states. A 13C NMR5study of the fluidity of model membranes, Proefschrift THE, oktober 1983. Lier, J.J.C. van, DynamiC aspects of phosphorus In four- and five-coordinated compounds. DNA as an example, Proefschrlft THE. oktober 1983. Brounts, R.H.A.M., Reactivity of cyclic 4N+2-aromatic cations. A model study for the stereospecific hydride transfer in the coenzyme NAD+ -NADH, Proefschrift THE, december 1983.

overige wetenschappelijke publica ties Lier, J.J.C. van, Smits, M.T. and Buck, H.M., 8-Z transition in methylated DNA. A quantum-chemical study. Eur. J. Biochem. 132 (1983), 55-62. Lier, J.J.C. van, Koole, LH. and Buck, H.M., Dynamics of DNA. A quantum-chemical study. Recl. Trav. Chim. Pays-Bas 102 (1983), 148-154. Lier, J.J.C. van, Ven, L.J.M. van de, Haan J.W. de and Buck, H.M., Lithium halide and lithium perchlorate binding to phosphates. A multinuclear magnetic resonance spectroscopic study. J. Phys. Chem. 87 (1983), 3501-3509. Dol, P.J.J.M. van and Buck, H.M., Exchange processes in spirophosphoranes with a dloxaphosphorinane ring. A 13C and 1H NMR study. Recl. Trav. Chlm. Pays-Bas 102 (1983), 215-219. Hamerlinck, J.H.H., Schipper, P. and Buck, H.M., Structure and dynamics of phosphoranyl radicals. A single crystal electron spin resonance study. J. Am. Chem. Soc. 105 (1983), 385-395. Hamerlinck, J.H.H., Schipper, P. and Buck, H.M., Phosphorus hybridization in the equatorial and apical directions of trigonal blpyramids. An electron spin resonance study. J. Org. Chem. 48 (1983), 306-308. Srounts, R.H.A.M. and Buck, H.M., Hydride abstraction reactions from cycloheptatriene and 1carbamoylcycloheptatriene. Effect of the CoNH2 group orientation on the reactivity difference of the exo and endo hydrogen toward hydride abstraction. A quantum chemical study. J. Am. Chem. Soc. 105 (1983), 1284-1288. Merkelbach, 1.1. and Buck, H.M., A model for the transfer of conformational change in the phospholipid headgroup towards the hydrophobic interior of the membrane via a pV trigonal bipyramidal intermediate. Recl. Trav. Chim. Pays-Bas 102 (1983), 283-284.

123

Koole, L.H., Houtum, H.J.M. van, Haan J.W. de, Ven, L.J.M. van de en Buck H.M. Wetenschappelijke vergadering te Lunteren op 7 en 8 november 1983. Voordracht s' plV en s' pV modelsystemen voor de structuur van nucleinezuren. Analyse van conformatie en pseurotatie evenwichten. Dlscussiegroep Siomoleculaire Chemie: Koole, L.H., Lanters, E.J., Lier, J.J.C. van, Ven, L.J.M. van de en Buck H.M. Wetenschappelijke vergadering op 13 en 14 oktober 1983 te Lunteren Voordracht: p{lV) P(V) geinduceerde conformatieveranderingen In de DNA backbone. Een experimentele studie. Werkgemeenschap voor spectro- en Fotochemle: Haan, JW. de, Weerd, R.J.E.M. de, Ven, LJ.M. van de en Suck H.M. Wetenschappelijke vergadering op 28 en 29 november 1983 Ie Lunteren Voordracht: 13C NMR onderzoek aan phosphatidylcholines. Janssen, RAJ. en Buck, H.M. Voordracht: Een theoretische en experimenlele studie van fosforanylradicalen in diverse geometrieen (C2v, C3v en C4v). Peters, A., Ven, L.J.M. van de, Haan J.W. de en Buck H.M. Poster: Insluiting van ethaan in gemengde nalkyltrlmethylammoniumbromide mldellen. Een 13C NMR studie. Peters, A., Ven, L.J.M. van de, Haan J.W. de en Buck H.M. Poster: Achtergronden van chemical shiftverschillen in 13C NMR tussen n-alkanen in verschillende kristallisatieroosters.

Afstudeerrapporten 1. Janssen RAJ. Structuur van fosforanyl- en fosforaananionradicalen. Een ESRstudie en ab-inltio berekeningen, 26 januari 1983, 2. Becht J.G.M. Mechanistische aspecten van vitamine B12- afhankelijke reacties, 3. Lanters, H.J. Conformatie-analyse van enkele modelstoffen voor de backbone structuur van DNA, 29 juni 1983.

4. Stroucken, J.H.M. Selectiviteit van de B-Z overgang. NMR spectrometrie en quantumchemische berekeningen aan modelsystemen, 29 junl 1983. 5. Vinken, T.C.J. van. Conformatie-analyse van enkele modelstoffen voor de backbone structuur van DNA, 29 juni 1983. 6. Hermans, R.J.M. Dynamica in DNA. Synthese en spectroscopische karakterlsering van modelfosforanen, 31 augustus 1983.

7. Hal, H.J.M.P. van. De synthese van chirale emulgatoren en hun fysische eigenschappen in membranen, 16 november 1983. 8. Houtum, H.J.W. van. Synthese en spectroscopische analyse van nucleTnezuren, 16 november 1983. 9. Meulendijks, G.HW.M .. Chiraliteit in het coenzym NAD. Bereiding van een optisch actief kationisch polymeer op basis van een NAD-modelstof, 16 november 1983. THEMA: SPECTRO- EN QUANTUMCHEMIE Samenwerkingsverbanden.

Vakgroep TI: Werkgroep Molecuulspeclrometrie Onderzoekproject: Fosfolipiden Wetenschappelijke output Dissertaties

Fransen, H.R. A photochemical (1 ,3)-OR shift in germacrenes. An experimental en theoretical study. Proefschrift TH Eindhoven, september 1983 Overige publicaties

Werkgemeenschap voor spectro- en Fotochemie: Dormans, G.J.M., Fransen, H.R. en Buck, H.M. Wetenschappelijke vergadering Ie Leiden op 21 juni 1983, Voordracht: (1 ,3}-OR shifts in germacreen en derivatien. Een experimentele en theoretische studie. Dormans, G.J.M., Fransen, H.R. en Buck, H.M. Wetenschappelijke vergadering te Lunteren op 28 en 29 november 1983, Voordracht: Een theoretische en experimentele studie van folochemise he 1,n-shifts. Geometrische relaxatie van het chromofoor in de aangeslagen toestand.


Huizinga, T en Prins, R., Electron resonance investigations of platinum supported on AI203 and Ti02, J. Phys. Chem. 87 (1983) 173. Blik, H.F.J. van 't, Zon, J.BAD. van, Huizinga, T., Vis, J.C., Koningsberger D.C. en Prins, R., An extended X-ray absorption fine structure spectroscopy study of a highly dispersed Rh/AI203 catalyst The influence of CO chemisorption on the topology of rhodium, J. Phys. Chem. 87 (1983) 2264. Huizinga, T., Blik, H.F.J. van 't, Vis, J.C. en Prins, R., XPS investigations of PI and Rh supported on q-A1203 and Ti02, Surf. Sci. 135 (1983) 580. Huizinga, T., Vis, J.C., Blik, H.F.J. van 'I en Prins, R., Encapsulation of metal particles during high temperature reduction of PI and Rh on Ti02 catalysts. Recl. Trav. Chim. Pays-Bas 102 (1983), 496. Koningsberger, D.C., Huizinga, T, Blik, H.F.J. van 't, Zon, J.B.A.D. van, Prins, R. en Sayers, D.E., An EXAFS study of highly dispersed Rhl AI203 catalyst. Proc. Int. EXAFS conf., EXAFS and Near Edge Structure, Eds. A. Bianconi, L. In coccia and S. Stipcich, Springer Verlag, Berlin 1983, p. 310. Berg, J.P. van den, Wolthuizen, J.P., Claque, A.D.H., Hays, G.R. en Hoof!, J.H.C. van, Low temperature oligomerization of small oletins on zeolite H-ZSM5. An investigation with high-resolution solid-state 13C NMR. J. Catal. 80 (1983), 130. Berg, J.P. van den, Wolthuizen, J.P., en Hoof!, J.H.C. van, Reaction of small olefins on H-ZSM-5. A thermogravimetric study at low and intermediate temperatures. J. Cata!. 80 (1983), 139. Hoof!, J.H.C. van, Comments on proposed carbene intermediacy in hydrocarbon formationfrom methanol over zeolite catalysts. J. Catal. 79 (1983), 242.

Afstudeerrapport

Scholle, KF.M.G., Veenman, W.S., Post, J.G. en Hoof!, J.H.C. van, Adsorption of water by H-ZSM-5 zeolite studied by magic angle spinning proton NMR. Zeolites 3 (1983), 214.

Dormans, G.J.M., Experimentele en quantumchemische aspecten van een fotochemische (1,3}OH shift. 20 april 1983

Vissers, J.P.R., Lensing, T.J., Beer, V.H.J. de en Prins, R., Carbon carrier for hydredesulfurization catalysts, Proc. 16th Carbon Conference, American Carbon Society, 1983, p. 607. Duchel, J.C., Oers, E.M. van, Beer, V.H.J. de en Prins, R., Carbon supported sulfide catalysts. J. Catal. 80 (1983),386.

Vakgroep Anorganische Chemie (TA) THEMA: KA TAL YSE IN DE VERWERKING VAN STEENKOOL EN AARDOLIE

Vissers, J.P.R., Lensing, T.J., Mercx, F.P.M., Beer, V.H.J. de en Prins, R.. Carbon as a support for sulfide catalysts, Third Int. Seminar on Hydrogen as an Energy Carrier, Ed. G. Imarisio and A.V. Strub, D. Reidel Pub!. Compo Dordrecht 1983 p. 497.

Samenwerkingen. THEMA: HOMO GENE KATALYSATOREN VOOR REDOX REACTIES.

SON Werkgemeenschap Katalyse, Werkg roep (11-31-10) SON Synthesegasproject (Werkgroep (11-20-22) Steenkoolproject Nationaal Onderzoekprogramma Kool Interuniversitaire werkgroep Metaalsulfide katalysatoren vakgroep TA-THE-vakgroep Chem. Technologie UvA. Werkgroep Katalyse Vakgroep TA vakgroep TCC

Samenwerkingen. SON IJier-Zwavel Cluster project Vakgroep TA/THE Prof. J. Reedijk RUL Prof. Dr. C. Veeger LHW Wetenschappelijke output Dissertaties

Wetenschappelijke output Disserfafies

Paping, L.R.M .. The extraction of copper (II) and nickel (II) by strained dioxines and trioxines, Proefschrift THE, 9 september 1983.

Huizinga, T., Metal-support interactions in PI and Rh on AI203 and Ti02 catalysts. Proefschrift THE, 11 februari 1983.

Afstudeerrapporten

Engelsman, J.C. den, Bereiding van Benzine uit CO en H2 via Methanol. Juni 1983. Noorden. E.A.M. van, Benzine uit Methanol; een mechanistisch onderzoek, Juni 1983.

124

Martens, J.HA, Karakterisering van monometailische kobalt en bimetallische kobalt-Rhodium katalysatoren gedragen op Titaandioxide, Augustus 1983.

Osinki, K., Gehring, A.P., Bastin, G.F. and Loo, F.J.J. van, Periodic structures in Ternary diffusion couples. DIMETA-82, Diffusion in Metals and Alloys, p. 469-471, Eds. F.J. Kedves, D.L. Bake (1983) Trans. Tech. Publ. (Switzerland).

Merckx, F.P.M., Koolstofgedragen kobaltkatalysatoren, Enkele bereidingsaspecten ontwikkelen van met koolstof bedekt alumina als dragermateriaal, Augustus 1983.

Bastin, G.F., Loo, F.J.J. van .. Vosters, P.J.C. and Vrolijk J.w.G.A., A correction procedure for characteristic fluorescence encountered in microprobe analysis near phase boundaries. Scanning Vol. 5, 172-183 (1983) February 21st, 1983, FAC.M. Publ.lnc.

Schoen makers, P.J., CO en 02 Adsorptie aan gedragen rhodiumkatalysatoren.

Ramaekers, P.P.J. and Loo, F.J.J. van, The growth of TiC on iron-carbon substrates by CVD, Proc. of the 4th European Conf. on Chem. Yap. Deposition ed. J. Bloem. Verspui, G. and Wolff, L.A., Eindhoven Druk, Eindhoven (1983) p. 546-553.

Vriens, P.HA, Chemische karakterisering van Rh op Ti02 (Rutiel en Anatase) katalysatoren, Februari 1984 Mols,M., Onderzoek naar de kinetiek van de extractie van nikkel met dioxims, Februari 1984.

Vakgroep Fysische chemie (TP) THEMA: SYNTHESE-EIGENSCHAPPEN EN GEDRAG VAN ANORGANISCHE MATERIALEN BIJ HOGE TEMPERA TUUR Samen werkingsverbanden. - SON Werkgemeenschap Chemie van de Vaste Stof - Interafdelingswerkgroep Hoge Temperatuur Materialen HOTEMA

Wetenschappelijke output Dissertaties Osinki, K., The influence of aluminium and silicon on the reaction between iron and zinc. April 1983, THE.

o

Dijen, F.K. van, Siskens, CAM. and Metselaar R., Carbothermal production of B-sialon. Science of Ceramics 12, Ceramurgica s.r.1., Faenza p. 427-433. Wolff, L.R., Gubbels, G.H.M., Metselaar, R., Danielson, L.K., Saunders, M. and Huffman, F., Development and Evaluation of Directionally Solidified Cermet Electrodes for thermionic energy converters. 18th IECEC, Vol. 1, (1983) p. 202-207. Vosters, P.J.C., Lahey, MAJ.Th., Loo, F.J.J. van and Metselaar R., The influence of In purities on the kinetics and morphology of the Displacement Reaction between Ni or Cu and CU2 O. Ox. Metals 20 (1983) 147-160. Bloem, J., Verspui, G. and Wolff, L.R., editors of "Euro CVD Four", Proc. of the 4th European Conference on Chemical Vapour Deposition", Eindhoven Druk, Eindhoven (1983),586 pag. May 31th-June 2nd, 1983. Metselaar, R., Heijligers, H.J.M. and Schoon man, J., editors of "Solid State Chemistry 1982", Elsevier, Amsterdam (1983),856 pag.


Oversluizen, G., Properties of localised charge carriers in vanadium and manganese garnets, September 1983, THE.

Wolff, L.A. and Ramaekers P.P.J., Thermionische Energieomzetting. Chem. Magazine, maart 1983, 137-138.



Oversluizen, G. and Metselaar, R., Photoinduced reduction of V4+ ESR signal intensity in Ca2 NaMg2 01 garnet. J. Phys. C: Solid State Phys. 16 (1983),355-360.

Voordracht Metselaar, R., Entwicklung von Cermet-Elektroden fOr die Energie-Umwandlung, 15 September 1983, Milnchen-Gladbach, Gemeinschaftstagung Deutsche Keramische Gesellschaft en Nederlands Keramische Vereniging.

Featherstone, J.D.B., Mayer, I., Driessens, F.C.M., Verbeeck, R.M.H. and Heijligers, H.J.M., Synthetic Apatites Containing Na, Mg and C03 and their comparison with Tooth Enamel Mineral. Calcified Tissue International, 1983, Springer Verlag 35: 169-171. Laheij, MAJ.Th., Loo, F.J.J. van and Metselaar R., Phase relations and diffusion paths in the systems Cu-Ni-O and Cu-Co-O at 1Ooo°C. Reactivity of Solids, Vol. 1,187 (1982), p. 187-193. Proc. 9th Int. Symp. on the Reactivity of Solids, Cracow, 1980. Maas, J., Bastin, G., Loo, F.J.J. van and Metselaar R., The texture in di-fusion-grown layers of trialuminides MeAI3 (Me=Ti, V, Ta, Nb, Zr, HI) and VNi3. Z. Metallkde, Bd. 74 (1983) H. 5 294-299. Maas, J.H., Bastin, G.F., Loo F.J.J. van and Metselaar R., The texture of dHusion-grown HfAI3 layers. Journ. of the Less-Common Metals, 92 (1983) 111-118. Driessens, F.C.M., Verbeeck, R.M.H. and Heijligers, H.J.M., Some physical Properties of Na- and C03- containing apatites synthesized at high temperatures. Inorganica Chimica Acta 80 (1983),19-23. Loo, F.J.J. van and Bastin, G.F., Multiphase diffusion in some related ternary metal systems. DIMETA-82, diffusion in metals and alloys, p. 580-592. Eds. F.J. Kedves and D.L. Bake (1983) Trans. Tech. Publ. (Switzerland).

125

Voordracht: Ramaekers, P.J.J., De groei van een titaancarbide deklaag op ijzer-en koolstofhoudende substraten met behulp van chemical vapour deposition. Symposium Materiaalkunde, 9 juni 1983, TH Eindhoven. Voordracht: Bastin, G.F., Een correctieprocedure voor karakteristieke fluorescentie voor elektronenstraal microanalyse nabij fasegrenzen. Symposium Materiaalkunde 9 juni 1983, TH Eindhoven. Voordracht: Loo, F.J.J. van, Mehrphasen Diffusion in Tern ren Systemen, 16 juni 1983. Universit t M nster.

Afstudeervers/agen: - Bereiding en karakterisering van B-sialon, Heynen, L.M. 1983. - Diffusie en fasenrelaties in de systemen Mo-Si-C en W-Si-Cbij 1200°C, Smet, F.M. 1983 - De groei van InP en InGaAsP met behulp van LPE op (001) en (111) B-lnP substraten; toetsing van het volumediffusie bepaalde groeisnelheidsmodel, Thijs, P.J.A., 1983 - Preacties en diffusie van de system en Cu-CO-O, Cu-Ni-O, CuFe-O en Fe-Ni-O bij 1Ooo°C, Vosters, P.J.C., 1983.

Vakgroep Instrumentele Analyse (TI)

VF-programma "Organafosforchemie":

THEMA: ANAL YTiSCHE SCHEIDINGSMETHODEN

lier, J.J.C. van, Ven, L.J.M. van de, Haan, J.W. de and Buck, H.M., lithium-halide and lithium perchlorate binding to phosphates. A multi-nuclear NMR spectroscopic study. J. Phys. Chern. 87 (1983) 3501-3509. TO(TI)

Samenwerkingen. THE Werkgroep Molecuulspectrometrie (TO/TAfTI VF-programma Organofosforchemie VF-programma Technologie rond vitale functies interafdelingsproject LPG verbrandingsmotoren (W ITI) interafdelingsproject Bloedtechnologie (EIN IW IT) Nationale afstemming van het onderzoek via rapportage taakverdelingscommissie ACC 1982, biz. 33-37 proefdisciplineplan biz. 38-39 intersubfacultair overleg analytische chemie Nederland (IOSOAN) SON Werkgemeenschap voor spectro- en fotochemie Son werkgemeenschap voor analytische chemie i.o. Internationale samenwerkingsverbanden (via bilaterale culturele verdragen) met Karelsuniversiteit Praag (analytische en fysische chemie) TH Bratislava (afd. T) Laboratorium voor dopingcontrole, Moskou Derde geldslroom contracten (met Chrompack, Dow, HewletPackard, Max Planck Institul fUr Aeronomie, Perkin-Elmer en Philips).

Overige wetenschappelijke pub/icaties Cramers, CA and McNair, H.M., "Gas Chromatography" in "Chromatography, Fundamentals and Applications of Chromatographic and Electrophoretic Methods", J. Chromatogr. libr., Vol. 22A), E. Heftmann Ed., Elsevier, Amsterdam, 1983, pp A195-A223. Everaerts, F.M., Reijenga, J.C. and Verheggen, Th.P.E.M., "Qualitative characteristics of capillary isotachophoresis". in "Electrophoreses '82", (Proc. of the 5th International Conference, Athene, April 1982), de Gruyter, New York, 1983, pp 293-301. Everaerts, F.M., Verheggen, Th.P.E.M. and Reijenga, F.M., New directions in isotachophoresis. Trends in Analytical Chemistry, 2 (1983) 188-192. Everaerts, F.M. and Verheggen, Th.P.E.M., "Analyticallsotachophoresis". in "Electrophoretic Techniques", C.F. Simpson and M. Whittaker Eds., Academic Press, London, 1983, pp 149-196.

Wetenschappefijke output Dissertaties Schutjes, C.P.M., proefschrift, TH Eindhoven, november 1983, "High-speed, high-resolution capillary gas chromatography". VF-programma "Organofosforchemie"; Weerd, R.J.E.M. de, proefschrift, TH Eindhoven, october 1983, "Phosphatidylcholines in different aggregational states". TO/TI (geteld bij TO)

Everaerts, F.M. Mikkers, F.E.P., Verheggen, Th.P.E.M. and Vacik J., "Electrophoresis". in "Chromatography, Fundamentals and Applications of Chromatographic and Electrophoretic Methods", J. Chromatogr. libr., Vol. 22A), E. Heftmann Ed., Elsevier, Amsterdam, 1983, pp A195-A223. Leclercq, P.A. Analog detector signal processing in high-resolution, high speed chromatography. How to optimize the link between detector and data system. in "Capillary Chromatography", JA Rijks, Elsevier, Amsterdam, 1983, pp 763-770.

Overige wetenschappelijke publica ties VF-programma "Techno/ogie rond vitale funcUes". Claessens, H.A., Thiel, M. van, Westra, P. and Soeterboek A.M., High performance liquid chromatographic determination of galanthamine, a long-acting antocholinesterase drug, in serum, urine and bile. J. Chromatogr., (Biomed. Applic.) 275 (1983) 345-353. (TI) Jong, A.P. de and Cramers, CA, Derivatization of catecholamines in aqueous solution for quantitative analysis in biological fluids. J. Chromatogr., (Biomed. Applic.) 276 (1983) 267-278. VUA(TI) Reijenga, J.C., Slaats, H.J.L.A. and Everaerts, F.M., Determination of conjugated bile acids in human bile by isotachophoresis in a non solvent using a.c. conductivity and UV detection. J. Chromatogr., 276 (1983) 85-89-. (TI) Bruijn, E.A. de, Tjaden, U.R., Oosterom, A.T. van. Leeflang, P. and Leclercq, P.A. Determination of the Underivatized Antineoplastic Drugs Cyclophosphamide and 5-Fluorouracil and Some of their Metabolites by Capillary Gas Chromatography Combined with Electron-Capture and Nitrogen-Phosphorus Selective Detection. J. Chromatogr., 279 (1983) 603-608. RUL(TI) Jong, A.P. de and Cramers, CA, Development of a GCMS assay for catecholamines in biological fluids, Proc. of the 31th Annual Conference on Mass Spectrometry and Allied Topics. Boston, Mass., May 1983, pp 768-769. VUA(TI) Brui;n, EA de, Tjaden, U.R., Oosterom, A.T. van. Leeflang, P. and Leclercq, PA Determination of the underivatized antineoplastic drugs CP, 5-FU and some of their metabolites by capillary gas chromatography with electron capture and nitrogen phosphorus selective detection. Capillary Chromatography, J.A. Rijks Ed., Elsevier, amsterdam, 1983, pp 693-701. RUL(TI) Schoots, A.C. and Mikkers, F.E.P., Uremie een chemisch-analytische benadering. Chem. Weekblad Magazine, 79 (1983) 288 and 293. (TI) 126

Bajus, M., Baxa, J., Leclercq, PA and Rijks, JA Steam cracking of hydrocarbons. 6. Effects of dibenzyl sulfide and dibenzyl disulfide on reaction kinetics and coking. Ind. Eng. Chern., Prod. ReS. Dev. 22 (1983) 335-343. Claessens, H.A., Ven, L.J.M. van de, Haan, J.w. de, Cramers, C.A. and Vonk, N. Correlations between HPLC and NMR properties of some selected alkyl bonded phases. J. High Res. Chromatogr. Chromatogr. Commun., 6 (1983) 433-435. Reijenga, J.C., Aben, G.VA, Verheggen Th.P.E.M. and Everaerts, F.M., Effect of electroosmosiS on detection in isotachophoresis. J. Chromatogr., 260 (1983) 241-254. Reijenga, J.C., Verheggen Th.P.E.M. and Everaerts, F.M., Dual-wavelength UV-absorption detection in capillary isotachophoresis. J. Chromatogr., 267 (1983) 75-84. in "Capillary Chromatography". JA Rijks Ed., Proceedings of the 5th International Symposium on Capillary Chromatography, Riva del Garda, Italy, April 1983, Elsevier, Amsterdam, 1983,920 pages. Schools, A.C. and Everaerts, F.M., Isotachophoresis as a preseparation technique for liquid chromatography. J. Chromatogr. 277 (1983) 328-332. Verheggen Th.P.E.M., Reijenga, J.C. and Everaerts, F.M., Isotachophoretic analysis at high pH, J. Chromatogr. 260 (1983) 471-477. Schutjes, C.P.M., Vermeer, E.A. and Cramers, CA, Deactivation and Coating of Non-Polar 50 mm 1.0. Capillary Columns. J. Chromatogr. 279 (1983) 49-57. Cramers, CA, Tilburg, C.E. van, Schutjes, C.P.M., Rijks, JA and Rutten GA, Determination of Solute diffusion Coefficients in Cross-linked Stationary Phases for Fused-Silica Columns. J. Chromatogr. 279 (1983) 83-89.

Schutjes, C.P.M., Cramers, CA, Vidal-Madjar C. and Guiochon, G. Fast "Fluidic Logic" Injection at Pressures up to 25 Bar in HighSpeed Capillary Gas Chromatography.. J. Chromatogr. 279 (1983) 269-277. Rijks, JA, Curvers, J., Noy, Th and Cramers, CA, Possibilities and Limitations of Steam Distillation/Extraction, as a Preconcentration Technique for Trace analysis of Organics by Capillary Gas Chromatography. J. Chromatogr. 279 (1983) 395-407. Schutjes, C.P.M., Vermeer, EA and Cramers, CA, in "Capillary Chromatography", The deactivation and coating of non-polar 50 mm 1.0. capillary GC columns. JA Rijks Ed., Elsevier, Amsterdam, 1983, pp 29-39. Cramers, CA, Tilburg, C.E. van, Schutjes, C.P.M., Rijks, J.A., Rutten GA and Nijs, R. de, in "Capillary Chromatography", The determination of solute diffusion coefficients in cross-linked stationary phases for fused silica columns. JA Rijks Ed., Elsevier, Amsterdam, 1983, pp 76-84. Schutjes, C.P.M., Cramers, CA, Vidal-Madjar C. and Guiochon, G. in "Capillary Chromatography", Fast fluidic logic injection at pressures up to 25 bar in high speed gas chromatography. J.A. Rijks Ed., Elsevier, amsterdam, 1983, pp 304-314. Rijks, J.A.• Curvers. J., Noy, Th. and Cramers, CA in "Capillary Chromatography", Possibilities and limitations of steam distillation extraction, as a preconcentration technique for trace analysis of organics by capillary gas chromatography. JA Rijks Ed., Elsevier, amsterdam, 1983, pp 520-533. Overige vakpublicaties

Schutjes, C.P.M., High speed gas chromatography on capillary columns with greatly reduced inner diameters. Chrompack News, 10 (1983) 8-9

Chromatography, Amsterdam, oktober 1983, abstracts p 26. Curvers, J., Noy, Th., Cramers, CA and Rijks, J.A., Possibilities and Limitations of Dynamic Headspace Sampling as a Preconcentration Technique for Trace Analysis of Organics by Capillary Gas Chromatography. 20th International Symposium Advances in Chromatography, Amsterdam, oktober 1983. abstracts p33. Cramers, CA, Vermeer, EA, Rijks, JA Scherpenzeel, G.J. and Schutjes, C.P.M., Fast High-Resolution Gas Chromatography on 50 mm 1.0. Capillary Columns: an Evaluation. Capillary Chromatography '83 (2nd International Symposium, Tarrytown, NY, oktober 1983, Abstracts p 8. Rijks, JA, Curvers, J. Noy, Th and Cramers, CA. Applicibility of Steam-distillation/Extraction and Closed-Loop Stripping for Trace Analysis with Capillary Gas Chromatography. Capillary Chromatography '83 (2nd International Symposium, Tarrytown, NY, oktober 1983, Abstracts p 6. Zeedijk, H., Luchtverontreiniging door houtverbranding. Chemisch Weekblad Magazine, 79 (1983) 160 and 165. Brasser, L.J., Problems related to international comparison of air quality and their solution. Proceedings of the Vlth World Congress on Air Quality, Paris, May 1983, Vol. I, pp 359-365. Brasser, L.J., Polycyclic Organic matter in the atmosphere; POM concentrations in the Netherlands .. in Mobile Source Emissions including polycyclic organic species, D. Rondia, M. Cooke and R.K. Haroz, Eds., (NATO ASI Series C; Mathematical and Physical Sciences, Vol 112), D. Reidel Publ. Co., Dordrecht, 1983. Invited lectures

Cramers, C.A. and Schutjes, C.P.M., Considerations on Efficiency and Speed of Analysis in Capillary Gas Chromatography. 4th Danube Symposium on Chromatography, Bratislava, september 1983, abstract Vol. I, p L2.

Brasser delivered an invited lecture in Paris. France (6th World Congress on Air Quality). Cramers, Leclercq and Rijks gave invited plenary and main lectures in Bratislava, Czechoslovakia (4th Danube Symposium on Capillary Chromatography) and Budapest, Hungary (Colloquium on the Development and Applications of Leclercq, P.A. Capillary Columns). Recent Advances in Capillary GC/MS/COM for Complex Mixture Cramers and Rijks gave invited plenary and main lectures in Analysis. 4th Danube Symposium on Chromatography, Bratislava, Amsterdam, The Netherlands (20th International Symposium september 1983, abstract Vol. I. pp L11-12 Advances in Chromatography), Tarrytown, NY, USA (Capillary Chromatography '83 2nd International Symposium) and Neu BranSojak, L. Kral'ovicova, E., Ostrovsky, I. and Leclercq P.A., denberg, GDR (Analytiktreffen 1983). Identification of n-Nona and n-Decadienes by Capillary Gas ChroCramers and Leclercq presented invited lectures in Ghent, Belgium matography using Structure-Retention Correlations and Mass (Symposium analytical Technology in Life Sciences). Invited plenary Spectrometry. 4th Danube Symposium on Chromatography, Bratilectures were also given in Czechoslovakia by Cramers in Prague slava, september 1983. abstract Vol. II, pp E17-18o. (Charles University) and Everaerts in Bratislava (Comenius University). Everaerts and Zeedijk presented lectures in amsterdam (Winter Pacakova, V., Leclercq, PA and Holotik, S., Congress of the Royal Dutch Chemical Society). Leclercq gave inviOxidative Degradation of Plastics by GC and GC/MS. 4th Danube ted lectures in Riva del Garda, Italy (5th International Symposium on Symposium on Chromatography, Bratislava, september 1983. Capillary Chromatography) and Brussels, Belgium (2nd Meeting of abstract Vol. II. p E29. the Belgian Contact Group on chromatography). Rijks presented lectures in Melbourne, Australia (International ConRijks, JA. Sandra. P. and Schomburg, G., ference on Detectors and Chromatography), Blacksburg, VA, USA Aspects of the Performance of Capillary GC Columns and systems. (Blacksburg University) and 's-Hertogenbosch, The Netherlands 4th Danube Symposium on Chromatography, Bratislava, september (Meeting of the United Dutch Chemical Industry). Claessens presen1983, abstract Vol. I pp L14-15. ted lectures in Ghent and Brussels (Symposia on Chromatography). Schutjes and Curvers gave lectures in Amsterdam (20th InternatioSchutjes, C.P.M., Vermeer, E.A. Bally, R.W. and Cramers, C.A. nal Symposium Advances in chromatography). Reijenga and VerFast Gas Chromatography on 50 mm 1.0. Capillary Columns: A Senheggen lectured in Rotterdam, The Netherlands (Practical Sympositive Deactivation Test; Combination with Electron Capture Detecsium of the Royal Dutch Chemical Society). Curvers and Schoots tion.20th International Symposium Advances in Chromatography, gave invited lectures in eindhoven (Seminar for Chropmatography Amsterdam, oktober 1983. abstracts p 30. of Steroids and Symposium on Technology around Vital Functions, • respectively). De Haan and van de Ven delivered lectures in Leyden Schutjes, C.P.M., Leclercq. P.A.• Rijks, J.A.• Cramers, CA, VidalMadjar, C. and Guiochon, G., and Lunteren, The Netherlands (Meetings of the Netherlands FounA Model Describing the Role of the Pressure Gradient on Efficiency dation for Chemical Research). and Speed of analysis in Capillary Gas Chromatography. 20th International Symposium Advances in Chromatography, Amsterdam, Overige informatiedragers oktober 1983, abstracts p 31. McNair, H.M. and Cramers, CA, "Gas Chromatography" Simulate laservision video disc, TH eindhoCurvers, J., Chapman, T. Maris, F., Cramers, C.A., Schutjes, C.P.M. and Rijks, JA, ven en Elsevier, Amsterdam, 1983 Increased Speed of Quantitative Steroid Analysis by Capillary GC and GC-MS; Effects of Sample Pretreatment, Sample Introduction and Column Efficiency. 20th international Symposium Advances in 127

Afstudeerrapporten Voesenek, J.G., Condensaatvorming en emissie bij glasovens, juni 1983 Slaats. H.• De scheiding van galzuren met non-aqua isotachoforese • november 1983 Maris, FA. De analyse van anabole steroiden en hun metabolieten met behulp van capillaire gas chromatography, november 1983.

Vakgroep Fysische Technologie (TF) THEMA: TECHNOLOGIE VAN BEPERKING EN VERWERKING VAN AFVALSTROMEN. Samenwerkingen Windziften. Zeven en Gefluidiseerde trilgoot: Met de EEG contactgroep betreffende EEG-project aan zig zag windzifters.

Senden, M.M.G .. Stochastic modeling 01 air classification in a straight vertical air classifier for solid waste separation. Proceedings IX National School Application of Mathematics to Engineering Sciences. Varna, Bulgarije, 1983, p 68-93. Senden. M.M.G., Rosenbrand, G.G .• Belberov, I. and Ivanov, St.. A numerical analysis of a flat potential flow in a zig zag channel. Proceedings IX National School Application of Mathematics to Engineering Sciences. Varna. Bulgarije, 1983, p 124.140. Ottengraf. S.P.P., Toepassing van biologische filters bij de afbraak van organische componenten. Proceedings Symposium "Luchtreiniging met behulp van biologische filters", Directoraat van de Milieuhygiene VROM. Utrecht (1983), Deel7, pag. 1 tim 20. Ottengraf, S.P.P., Oever, A.H.C. van den en Kempenaars, F.C.M., Waste gas purification in a biological filter bed. Proceedings Biotechnological Research in the Netherlands, Delft, 51, (1983). B17. 851.

Pyrolyse: Met de EEG contactgroep betreffende EEG-project aan pyrolyse.

Tels, M., Rosenbrand, G.G. and Senden, M.M.G., The separation performance and capacity of zig zag air classifiers. Progress report 4 (october 1983) onder contract RUW-019-N. THE/EEG.

Metaalhydroxide slibben: Samenwerkingsverband voor demonstratieproject tussen THE. Esmil. MT -TNO en het Ministerie VROM.

Tels, M. and Vorstman, MAG., Pyrolysis of solid wastes. Progress report 1 Uune 1983) onder contract RUW-086-N, THE/EEG.

Hydrodechlorering van organochloorverbindingen: Prof. dr. R Louw. Gorlaeus Laboratorium. RU. Leiden, Leiden.

Oosterbroek. H.J.M., Verglsting van drijfmest en zuiveringsslib. Oeelrapport project "Waste Management", Fase III, in opdracht van de Provincie Noord Brabant. onder contract met het Samenwerkingsorgaan THE/KHT.

Natte oxidatie van waterige industriele afvallen: Ministerie VROM, Leidschendam. Reiniging van verontreinigde grond: Afvalstoffen Terminal Moerdijk, ATM, Moerdijk. Afvalwaterzuivering en Biologische zuiveringstechnieken: Werkgroep "biologische filters", Ministerie VROM, Leidschendam Werkgroep "Mestverwerking", RAAD/LHW/TNO/THE.

Ottengraf. S.P.P. and Oosterbroek, H.J.M .• The influence of thermal treatment on the digestion of sewage sludge and piggery waste. Proceedings of the European Symposium Anaerobic Waste Treatment, p. 526. Noordwijkerhout (1983). Ook gepubliceerd in: Proc. Biotechn. Res. in the Netherlands; Delft, B16 (1983), p. 50.

Octraoien Beperking schadeli;ke emissies glasovens: Instituut Milieuhygiene en Gezondheidstechniek, TNO, Zuidpolder, Delft.

Ottengraf, S.P.P., Werkwijze en inrichting voor het biologlsch filtreren van gassen Ned. Octrooiaanvrage, no. 83.03031 (1983).

Wetenschappelijke output Overige publica ties Overige wefenschappelijke publica ties Heil, C. and Tels, M., Pressure distribution in spout-fluid bed reactors The Canadian Journal of Chemical Engineering, 61 (1983) P 331-342 Ottengraf, S.P.P., Oever. A.H.C. van den. Kinetics of organic compound removal from waste gases with a biological filter. Biotechn. & Bioeng., XXV, (1983) 3089. Senden. M.M.G. and Verkooijen, AH.M. eds., The role of particles interaction in powder mechanics. Proceedings International Symposium, 289th event of the European Federation of Chemical engineering, Eindhoven, augustus 1983. EFChE PubL Series no. 28, ISBN 90-9000485-8, 282 pag. Belberov, I.M. and Senden. M.M.G., eds., Modeling and Environment. Proceedings IX National School Application of Mathematics to Engineering Sciences. Summer meeting for Environment Protection, Varna en Primorsko, Bulgarije, 1983. Ginneken, C.P.M. van, Schoeber, W.JA and Tels, M .• A mathematical model of cellulose pyrolysis. Proceedings IX National School Application of Mathematics to Engineering Sciences. Varna, Bulgarije. 1983, p 3-13. Ottengraf. S.P.P., Residence time distribution in aeration bassins. A scale model study of axial diffusion. Proceedings IX National School Application of Mathematics to Engineering Sciences. Varna, Bulgarije, 1983, p 27-50. 128

Senden, M.M.G., Rosenbrand, G.G. and Tels, M., The functioning of zig zag air classifiers. Poster presentatie + demonstratie stand. Mechevo (1983), Utrecht (Kennisplein TH/s/TNO Beerkens. R Kondensationsvorgangen in Regeneratoren und Abgaskanalen von Glasschmelzwannen. Voordracht Universit8t Erlangen, Institut fUr Werkstoffwissenchaften, 19 october 1983. Beerkens, R, De rol van chemische reacties in afgassen op de stof- en gasvormige emissies van glasovens. Nederlands Glassymposium. 15 november 1983, Utrecht (Te publiceren in Klei-Glas-Keramiek) Tels, M., Scheiding van zware metal en door hydrometallurgische extractie. Voordracht op uitnodiging, Universiteit van Solia, Bulgarije, 24 october 1983 Bieze, A., Presentatie Waste Management project. Streekgewest Westeli;k Noord-Brabant, 20 juni 1983, Roosendaal.

Afstudeervers/agen Veld, J.H.M. Op het, De verwijdering van aromaten ult industrieel afvalwater. Juni 1983. Oosterbroek, H.J.M., De Invloed van thermlsche. thermisch-chemische en thermlschoxldatieve voorbehandeling op het vergistingsproces. November 1983.

Voesenek, J .• Kondensaatvorming en emissies in glasovens. Juni 1983. Verstegen. N.H.M.H .• Onderzoek naar de toepasbaarheid van signaalcorrelatie im louriertransformatie op de bepaling van de snelheidsverdeling van de disperse fase in tweefasenstroming. Augustus 1983. Wouwe, F.W.J. van, De standaard 90° zig zag filter Januari 1983.

Rietema, K., Powders. what are they? Symposium "The role of particle interactions in powder mechanics", Eindhoven, 1983, EFCE publication series no 28, pag 5-24 wordt ook gepubliceerd In Powder Technology. Piepers, H.w., Cottaar, E.J.E., Verkooijen, A.H.M., Rietema, K., Effects of pressure and type of gas on particle-particle interaction and the consequenses for gas-solid fluidization-behaviour. Symposium "The role of particle-interactions in powder mechanics", Eindhoven 1983; EFCE publication series no 28, (1983), p 51-67

Arts, A.W.M., Kataractzeven van deeltjes in een trommelzeef. Januari 1983.

Overige pub/icaties

Peters. J.P.M., Tegenstroomkolom in incipient flooding. Augustus 1983.

Thoenes, D., Models in chemical reaction engineering. Universiteit van Luik, 4 maart 1983, 'invited lecture'.

Wierts, G.P.w.M., De lage temperatuurpyrolyse van afvalhout in een spout-fluid bed reactor. Augustus 1983.

THEMA: FYSISCHE TECHNOLOGIE: WfSSELWERKING TUSSEN PROCESSEN EN PRODUCTEN. Samenwerkingen. Interafdelingswerkgroep "Bloedreinigingstechnieken" (zie rapportage BMGT) Wetenschappelijke output

Thoenes, D., Developments in chemical reaction engineering. IV Scientific Technical Seminar on Chemical Engineering, Warschau, 25 maart 1983, 'Invited lecture'. Piepers, H.w., Heat transfer on a vertical tube bundle immersed in a 0.70 m fluidized bed. Eng. Foundation Conference on Fluidization IV, Japan, 1983. Verkooijen, A.H.M., The influence of pressure in the conversion in a fluidized bed. Eng. Foundation Conference on Fluidization IV, Japan, 1983.

DissertaNes Swenne, DA, The eutectic crystallisation of NaCI-2H(base-sub)2(sub-base)0 and ice. Dissertatie THE. 1983.

Coumans, W.J., Berekening van drooggedrag van deeltjes via kort-sluit rekenmethoden, Themadag "Orogen", NRLO, 10 maart 1983, Wageningen.


Afstudeervers/agen

Duyn, G. van and Rietema. K.. Segragation of liquid fluidized solids. Chern. Eng. Science 371983. (727).

Boer, G.B.J. de, Bepaling van het stofoverdragend oppervlak van een sproeicycloon. Januari 1983.

Jaeger. R., Janssen. L.. Wijers. J.G. and Barendrecht. E., The economic evaluation of the electrochemical 0nitrotoluene/o.o-azoxytoluene reduction process. J. Applied Electrochemistry 13, 1983, (637).

Cuypers, PAM., Invloed van drukverhoging op de conversie van gefluidiseerde bed reactoren. April 1983.

Piepers, H.W., Wierwlorski, P. Rietema. K., Heat transfer on a vertical tube bundle immersed in a 0,70 m fluidized bed. Eng. Foundation Conference on fluidization IV, Kashlkojima, 1983, p 5-4. Piepers, H.W., Cottaar, E., Verkooijen A.H.M., Rietema, K., Effects of pressure and type of gas on particle-particle-interaction and the consequences for gas-solid fluidisation behaviour. The role of particles interaction in powder mechanics, eds. M.M.G. Senden and A.H.M. Verkooljen, 1983, p 51. Wordt ook gepubliceerd in Powder Technology.

Dalen, G.F. van, Warmteoverdracht aan verticale pijpenbundels In een gefluTdiseerd bed. April 1983. Erp. RAF. van, Optimalisatie van de produktkwaliteit van een kristallisatiereactie. November 1983. Leunissen, DAP.F., Orogen van granulaire vaste stoffen in een fluid bed. Augustus 1983. Vingerhoeds, P.J.C., Stofvangst in een bevochtigd vezelfilter. April 1983

Rietema, K. and Akker, H.E.A. v.d., On the momentum equations In dispersed two-phase systems. Int. J. Multlphase Flow, 9,1983,21.

Waa, F.H. van der Menging en stofoverdracht in een modelkoeltoren. April 1983

Verkooljen, A.H.M., Rletema, K. and Thoenes, D., The influence of pressure on the conversion in a fluidized bed. Eng. Foundation Conference on Fluidization IV, Kashikojima, 1983, p 8-1.

Colen, F., De experlmentele bepaling van de lokale energiedissipatie in een geroerd vat. November 1983.

Berlo, A. van, Hoeven, R. van der, Poelmans, T., Pols. E. van der and Verkooljen A.H.M., Comparing In vitro adsorption studies with the film adsorber and other hemoperfuslon devices. Proceedings symposium "Biomaterials in artificial organs", 12-13 september 1983, Glasgow. Eds. J.P. Paul (In press)

Mangnus, A. (afd. N), Segregatie in een homogeen gefluidiseerd bed. December 1983.

Overige vakpublicatles Piepers, H.w.• Mixing of particulate solids. Encyclopedia of Materials Science, Pergamon, New York, 1982 (In 1983 gepubliceerd), 5 pag. 129

Overige informatiedragers Renders, P., Verblijftijdspreidingsmetingen aan film adsorber haemoperfusie kolommen. Stenijt, drs. P.J. van der, De nitrietvorming tijdens sterilisatie van een film adsorber. Aarts, P.J.M., Een vergelijkende In vitro adsorptiestudie van de film adsorber en vier andere haemoperfusie kolommen,

Vakgroep Chemische Technologie (TC)


THEMA: KATALYT/SCHE REACTOREN EN PROCESSEN

Dekkers, M.E.J. and Heikens, D., Preprint: The effect of interfacial adhesion on the deformation behaviour of polystyrene-glass beads composites. International conference: interface-Interphase in composite materials organized by the Soc. of Plastics Engineers, 16-20 october 1983, Luik, 3 pag.

Samenwerkingen

SON werkgemeenschap Katalyse (m. 11-31-13) SON synthesegasproject (nr. 11-20-20) SON werkgemeenschap Procestechnologie (nr. 11-38-08) Vakgroep TO, werkgroep TOS Wetenschappelijke output Afstudeervers/agen

Wolfs, M.G.M., De oxydatie van gluconzuur naar 2-keto-gluconzuur met lood en platina op kool als katalysator, April 1983 Dijsseldonk, A.C.W.M. van, De epimerisatie van glucose tot mannose in een tricke-bed reactor. Augustus 1983. Martens, W.R.M., De heterogene katalytische oxydatie van gluconzuur tot 2-ketogluconzuur met lood-platina op kool katalysatoren. Augustus 1983. Krutzen, C.H.M.G., De oxydatie van gluconzuur tot 2-keto-gluconzuur met behulp van een Pb-Pt-C katalysator. Juni 1983. Mallie,J., De epimerisatie van glucose tot mannose in een batch reactor. Augustus 1983. THEMA: POL YMEERCHEMIE EN KUNSTSTOFTECHNOLOGIE Samenwerkingen.

Werkgroep Zetmeel (Amylopectine): Avebe, AKZO, SON, EZ, RUG, THE (A. Bakker, D. Heikens). Wetenschappelijke output

Abate, G.F. and Heikens, D., Interfacial adhesion control in filled polymer systems, preprint. International symposium on phase relationship and properties of multicomponent systems May 30 June 3, Capri, pag 46,47. Dekkers, M.E.J. and Heikens, D., (voordracht) De vorming van crazes in glasversterkte polystyreen. SON gemeenschap macromoleculen, 28 februari 1983, Lunteren. Dekkers, M.E.J., (voordracht) Het deformatiegedrag van glasversterkt polystyreen. Polymeer colloquium TNO/THD, 11 mel 1983. Heikens, D., Genootschap Kunststoffen, Belgie, Polymer blends Antwerpen, 20 augustus 1983. German, A.L., Copolymerisatie: mogelijkheden en moeilijkheden bij de bereiding van goed gedefinieerde produkten. SON werkgemeenschap macromoleculen, Lunteren, 1983. Brouwer, W.M., Piet, P. en German A.L., Polymere effecten op de kinetiek van de synzymatische oxidatie van thiolen met cobalt-ftalocyanine gekoppeld aan polyvinylamine. SON werkgemeenschap macromoleculen, Lunteren, 1983. German, A.L., Copolymer microstructure and its dependence on polymerization technique. Third BSRM Microsymposium on Copolymers, London 1983. Brouwer, W.M., Piet, P. en German A.L., The synzymatic oxidation of thiols with cobalt-ftalocyanine attached to polyvinylamine as a catalyst. 1st International Meeting on BioInorganic Chemistry, Florence 1983.

Overige wetenschappelijke publica ties Afstudeervers/agen

Abate, G.F. and Heikens, D., Polystyrene filled with coated glass spheres. Part I: Interfacial adhesion control. Polym. Com. 24, (1983) 137-140. Dekkers, M.E.J. and Heikens, D., The effect of interfacial adhesion on the mechanism for craze formation in polystyrene-glass bead composites. J. Mat Sci., 18 (1983) 3281-3287. Abate, G.F. and Heikens, D., PS filled with coated glass spheres. 2. Crazing modes at different adhesive strength in impact experiments. Polym. Com., 24 (1983) 342. Dekkers, M.E.J. and Heikens, D., The effect of interfacial adhesion on me tensile behaviour of polystyrene-glass bead composites. J. Appl. Polym. Sci., 28 (1983) 3809-3815. Abate, G.F. and Heikens, D., Interfacial adhesion control in filled polymer system. Filled PS with coated glass spheres. Proc. V. National and II International Meeting on composite materials, 20-22 april 1983, Milaan.

Dortmans, J.P.M., De synthese en het deformatiegedrag van rubberomhulde glasbollenipolystyreen composieten. November 1983. Dela Hay, J.M.G., Copolymerisatiegedrag van styreen met ethylmethacrylaat bij verschillende drukken en tot hogere conversies. April 1983. Weerd, T.J,W. de, Immobilisatie van de bifunctionele katalysator cobaltftalocyanine/polyvinylamine op macroporeuze silica en kool. April 1983. Vollenberg, P.H.Th., Emulsiecopolymerisatie van lijnolie en vinylacetaat Juni 1983. Traa, P.A.M., Katalytische oxidatie van thiolen met cobaltftalocyanine gekoppeld aan vernet polyvinylamlne als gelmmobiliseerd katalysatorsysteem. November 1983.

Vakgroep Elektrochemie (TE) Subvakgroep TEE

Schrijver, J. and German A.L., Structure-reactivity relations of conjugated and unconjugated monomers: Acrylates and methyl vinyl ketone in copolymerization with styrene compared with vinyl esters in copolymerization with ethylene. J. Polym. Sci. Polym. Chem. Ed. 21 (1983) 341. Brouwer, W.M., Piet, P. and German A.L., Viscometric characterization of a polymeric catalyst for the autoxidation of thiols. Polym. Commun, 24 (1983) 216.

THEMA: TOEGEPASTE ELEKTROCHEMIE

deelonderzoek I : Elektrochemische Energie-conversie en -opslag deelonderzoek II : Elektrokatalyse deelonderzoek III: Elektrochemische synthese en processen Samenwerkingen

- Interafdelingsproject "Elektrische Auto" met afdelingen Werktuigbouwkunde en elektrotechniek, THE, i.s.m. TNO, Apeldoorn 130

Interafdelingswerkgroep Elektrolytische Gasbelontwikkeling met afdeling Natuurkunde, THE - ITB-Bandung in het kader van het JTA-9a project, Min. van Ontwikkelings-Samenwerking

Janssen, L.J.J., Kinetics and Mechanism of Chlorine Evolution on Metal Oxide Electrodes. C. Jackson Modern Chlor-Alkali Technology, Chapter 16 (1983) 271-286 (part of book).

Wetanschappelijke output

Janssen, L.J.J. and Kuhn A.T., The Preparation and Properties of Metallic Optically Transparent Electrodes. Surface Technology, 20 (1983) 41-49.

Dissertatias Sillen, C.W.M.P., The effect of gas bubble evolution on the energie efficiency in water electrolysis. Proefschrift THE, maart 1983 Schreurs, J.P.G.M., Surface Modified Electrodes: An exploration. Proefschrift THE, october 1983

Overige wetenschappelijke publica ties Abyaneh, M.Y., Visscher, W. and Barendrecht, E., Study 01 the electrocrystallization of nickel by ellipsometry. Electrochim. Acta 28 (1983) 285-291. Hendrikx, J., Visscher, W. and Barendrecht, E., Interaction of zinc deposited from an alkaline solution with a polycrystalline silver substrate Electrochim. Acta 28 (1983) 743-749. Visscher, W. and Barendrecht, E., Investigation ofthin fifm . a. - and. %. -Ni(OH)(base-sub)2(subbase) electrodes in alkaline solutions J. Electroanal. Chem. 134 (1983)69-80. Visscher, W. and Barendrecht, E., Anodix oxide films of nickel in alkaline electrolyte. Surface Science 135 (1983) 436-452. Visscher, W., Ellipsometry of nickel-oxides and -hydroxides in alkaline electrolyte. Journal de Physique Tome 44 (1983) 12 C10, 213-216. Visscher, W. and Dongen, L. van, Battery state of charge model for driving cycle operation. Elektrotechniek 61 (1983) 95-102.

Janssen, L.J.J., Visser, G.J. and Barendrecht, E., Effect of Molecular Chlorine Diffusion on Theoretical PotentialCurrent Density Relations for Chlorine Evolving Electrodes. Elektrochim. Acta 28 (1983) 155-163. Schreurs, J.P.G.M. and Barendrecht, E., Surface Modified Electrodes: Surface Treatment and Characterization of Glassy Carbon. Extended abstracts, 34th ISE-Meeting, Erlangen, 1983, nr. 303 Janssen, L.J.J., Visser, G.J. and Barendrecht, E., Effect of molecular chlorine diffusion on theoretical potential current density relations for chlorine evolving electrodes. Electrochim. Acta 28 (1983) 155-163. Jaeger, R.H.H.P., Janssen, L.J.J., Wijers, J.G. en Barendrecht, E., The economic evaluation of the electrochemical 0nitrotoluene/o,o-aroxytoluene reduction process. J. Appl. Electrochemistry 13 (1983) 637-649.

Overige vakpublicaties Barendrecht, E., Brandstofcel: stroom zonder omweg. Dagblad Trouw, rubriek Onderwijs, Opvoeding & Wetenschap, 25 mei 1983, p 14 Barendrecht, E., Een economie die loopt op waterstof. Dagblad Trouw, rubriek Onderwijs, Opvoeding & Wetenschap, 2 november 1983, p 14 Janssen, L.J.J., Barendrecht, E., Blijlevens, M.H.A. en Zeilmakers, H., Het verkoperen van staven (intern rapport). Eindverslag van THEMeco-contract, Eindhoven, 1983.

Overige publica ties Brink, F. van den, Visscher, W. and Barendrecht, E., Electrocatalysis of cathodic oxygen reduction by metal phtalocyanines; part I, Introduction, cobalt phtalocyanines as electrocatalyst experimental part. J. Electroanal. Chem. 157 (1983) 283-304. Brink, F. van den, Visscher, W. and Barendrecht, E., Part II, Cobalt phtalocyanines as electrocatalysis mechanism of oxygen reduction. J. Electroanal. Chem. 157 (1983) 305-318. Haenen, J., Visscher W. and Barendrecht, E., Oxygen evolution on NiC02 04 -electrodes, Ext Abstr. 34th ISE Meeting-Erlangen, nr. 0303. Janssen, L.J.J. and Barendrecht, E., Electrolytic Resistance of solution layers at hydrogen and oxygen evolving electrodes in alkaline solution. Electrochim. Acta 28 (1983) 341-346. Bongenaar-Schlenter, B.E., Konings, L.J.M., Smeyers, C.J., Verbunt, J.H.G., Barendrecht, E., Janssen, L.J.J., Sluyter, W.M. and Stralen, S.J.D. van, Ohmic potential drop and gas bubble radius distribution in alkaline water electrolysis, Hydrogen as an energy carrier. Proceedings of the 3rd International EG-Seminar, Lyon, 25-27 May.. 1983,206-210. Barendrecht, E., Mogelijke opslag van elektrische energie, verkregen uit windenergie, met behulp van secundaire batterijen. Elektrotechniek 61 (1983) (3), 174-178. Bongenaar-Schlenter, B.E., Janssen L.J.J., Stralen, S.J.D. van en Barendrecht, E., Ohmic resistence and bubble size during water electrolysis. Extended abstract 34th ISE-Meeting Erlangen 1983 nr. 422. Bongenaar-Schlenter, B.E., Konings, L.J.M., Smeyers, C.J. and Verbunt, J.H.G., Optimalization of the advanced Alkaline water electrolysis. Eindverslag van THE-EG contract (Eindhoven 1983), 131

Visscher, W., Accu's in elektrische voertuigen, Mogelijkheden en onmogelijkheden. Voordracht bij Sectie Automobieltechniek K.I.V.1. (1 juni 1983). Visscher, W., Ellipsometry of nickeloxides and -hydroxides in alkaline electrolyte. Poster tijdens: Conference Internationale sur Ellipsometrie et autres methodes optiques pour I'analyse des surfaces et films minces, Parijs, 7-10 juni, 1983. Stralen, S.J.D. van, Bongenaar-Schlenter, B.E., Sillen, C.W.M.P., Janssen, LJ.J. and Barendrecht, E., Ohmic potential drop during alkaline water electrolysiS at forced convection. 6th Miami International Conference on alternative Energy Sources, 12-14 december 1983. Haenen,J., Zuurstofontwikkeling aan nikkel-cobalt spinel-oxiden. Studie centrum voor Kernenergie, Mol, Selgie 31 maart 1983. Haenen,J., Electrocatalytic Aspects of anodiC oxygen evolution during water electrolysis. THE: Besuch des Prof. J.w. Schultze (Dusseldorf) und Mitarbeiter, april 1983. Barendrecht, E., Elektrochemische energieopslag en -conversie. Colloquium Proceskunde, 1 februari 1983. Hendrikx, J., Onderzoek aan de zinkelektrode tb.v. de NiOOH-Zn accu. Werkgroep Elektrochemie K.N.C.V., 3 juni 1983. Selman, J.R., Zink-halogeen batterijen. Werkgroep Elektrochemie K.N.C.V., 3 jun! 1983.

Barendrecht, E., Electrocatalysis and Electro-chemical Engineering met kort verslag in Abstracts onder IV 3. Plenary lecture. 34th ISE-Meeting Erlangen (1983). Janssen, L.J.J., Kinetics and mechanism of chlorine evolution. Seminar Electrocatalysis, Neunkirchen/Brand, (1983). Schreurs, J.P.G.M., Aspecten van de electrochemie van redox-enzymen en redoxproteinen, geimobiliseerd als in oplossing. SON Discussiegroep Biomoleculaire Chemie, Lunteren. Schreurs, J.P.G.M., Het electrochemisch gedrag van redox-enzymen en redox-eiwitten, geimobiliseerd als in oplossing. Werkgroep voor Elektrochemie, Utrecht.

Overige wetenschappefijke publicaties Diemen. A.J.G. van en Stein, H.N., The rheological behaviour of Ca(OH)(base-sub)2(sub-base) suspensions. Rheol. Acta 22 (1983) 41-50 Diemen, A.J.G. van en Stein. H.N., Energy dissipation during flow of coagulating concentrated suspensions, in "The role of particle interactions in powder mechanics", preprints Int. Symp. Eindhoven. August 29-31.1983; Th.M.G. Senden en A.H.M. Verkooijen, eds. p 261-273. Diemen. A.J.G. van en Stein. H.N., Coagulation 01 aqueous dispersions of quartz in a shearfield. J. Coil. Int. Sci. 96150 (1983).

Overige pubficaties

Jacobs, RC.M., Posterpresentatie over polymeer gemodificeerde Elektroden. SON werkgroep Katalyse, Lunteren, januari 1983.

Stein, H.N., Rheology of suspensions in non-aqueous media, with hydrophilic and hydrophobic solid particles. Voordracht Conference on Engineering Rheology, London 19-22 september 1983.

Afstudeerrapporten

Afstudeerrapporten

Putten, A.M.T.P. van der, Het effect van amalgamering op het gedrag van de zinkelektrode. Januari 1983.

Schreuder, F.WAM., Rheologie van hydro/iele en hydrofobe deeltjes in organische media. juni 1983.

THEMA: TOEGEPASTE COLLOIDCHEMfE. Samenwerkingsverbanden. - Interafdelingsgroep "Invloed halfgeleidereigenschappen van vaste lasen op dispersies van deze stoffen in water" (met Prof.dr. F.N. Hooge, ald. E., vakgroep Electrotechnische materiaalkunde) - Stichting Technische Wetenschappen: Projectnr. EST 00.0039 - Electroosmotisch ontwateren van suspensies (met Prof. P.C. . Kreijger, ald. B; Prof. E.M. Theissingh, Bredero's Bouwbedrijf - Ir. P. Bakker, Holi. Beton Mij.) - STW. project nr. EST 33.0444: Invloed van stroming op coagulatie (met Dr. G. Frens, Philips; Dr. J. Lichtenbelt. Akzo).

Werkgroep Technische Organische Synthese (TOS). THEMA: TECHNISCHE ORGANfSCHE SYNTHETISCHE CHEMIE Samenwerkingsverbanden Stichting CYGNE, Clyclotrongebouw 01.16 THE Deelnemende vakgroep: NDE (cyclotron-toepassingen) onder;zoekproject: Radioima9in9 agentic t.b.v. nucleaire geneeskunde


Wetenschappefijke output


Dissertaties

Boerekamp, J. en Godefroi, E.F., 2,3-Dideoxyascorbic Acid: A simple Preparation out of Vitamin C. Poster SON bijeenkomst Lunteren 1983.

Logtenberg, Ir. E.H.P., The relation between solid state properties and colloid chemical behaviour of Zinc Oxide. Proefschrift THE, december 1983.

132

2.8. Bijdrage van de Afdeling der Bouwkunde 2.8.1 Beschrijving van het gevoerde onderzoekbeleid op (o)afdelingsniveau en de resultaten daarvan. Aigemene doeisteilingen van het be/eid ,H,et onderzoekbeleid aan de Afdeling der Bouwkunde richt zich op het bevorderen van onderzoek m.b.t. de nieuwe opgaven. waarmee de bouw is geconfronteerd. Deze liggen op het gebied van de herinrichting. het beheer en de aanvulling van de voorraad aan bouwwerken en ruimten. De bijstelling van het onderzoek vindt plaats binnen de randvoorwaarden van veelsoortige problemen m.b.t. energie, grondstoffen en andere middelen en de ontwikkeling van nieuwe technologieen binnen een zich sterk veranderende samenlevingsstructuur in demografische, economische en sociaalculturele zin. De zeer gevarieerde eisen uit de bouwpraktijk en de mogelijkheden vanuit de informatica zijn de laatste tijd naar elkaar toegegroeid. waardoor gedifferentieerde en voldoende goedkope toepassingen zich aandienen en waarop onderzoek en ontwikkelingswerk zinvol kunnen inspelen. Het afdelingsonderzoek richt zich op technologisch-structurele vernieuwingen in de sfeer van de kostenbesparende producten procesinnovatie vanaf de ruimtelijke planning tot en met het bouwproces in engere zin. Aangezien de acceptatie en verspreiding van technische vernieuwingen voor een groot deel in de bouw plaatsvinden via maatschappelijke en culturele criteria, betrekt de Afdeling ook deze aspecten binnen haar toepassingsgerichl onderzoek. Blnnen de voor de bouw benodlgde kennisinfrastructuur biedt de Afdeling de meer fundamentele achtergrondkennis als product aan. Deze is als uitgangspunt nodig voor het ten uitvoer leggen van de hierboven vermelde nieuwe opgaven. Ten einde daartoe een bijdrage te kunnen leveren. streeft de Afdeling naar een verhoging van de omvang en het niveau van haar onderzoek. Door een vertaling van de onderzoekresultaten in het onderwijs en naar de bouwpraktijk toe, wordt aan een effectieve kennistransfer gewerkt. Hiervoor worden nieuwe acquisitie-, publicatie- en mediastructuren voorbereid en opgezet. Verhoging van de omvang van het onderzoek wordt nagestreefd door: - nieuwe projecten te introduceren op de voornoemde gebieden van de nleuwe bouwopgave zoals op het gebied van onderhoud en beheer; - deze projecten zoveel mogelijk in samenwerking met andere afdelingen op te zellen; - daartoe financiele e.a. ondersteuning uit de Centrale Beleidsruimte aan te vragen of uit andere middelen van de Instelling; - aanvragen binnen de tweede geldstroom In te dienen; - onderzoekopdrachten te verwerven blnnen het "Innovatlegerichte Onderzoekprogramma Bouw"; - onderzoekopdrachten uit het bedrijfsleven of de overheid te aanvaarden, voor zover deze liggen in het verlengde van het reeds ondernomen onderzoek. Zowel in colleges als in het projectwerk werden en worden onderzoekvraagstellingen en -resultaten intensiever dan voorheen aan de orde gesteld. Dit vond en vindt In het bijzonder plaats in de differentiatieprogramma-onderdelen van het derde jaar alswel in het afstudeerprogramma in het vierde jaar. V~~r

de opbouw van een kennistransfersysteem worden in toenemende mate contacten gelegd met andere onderwijsen kennisoverdrachtsinstellingen in de bouw. De Afdeling draagt in dal verband ook bij aan het onderwijsprogramma van de PATO en de Open Universiteil. Bovendien heeft er een inventarisatie van activiteilen en een marktverkenning plaatsgevonden, op grond waarvan het aanbod aan cursussen en andere vormen van kennisoverdracht (inclusief deelname aan beurzen, symposia e.d.) is bijgesteld en meer specifiek gericht wordt op doelgroepen in de bouw. Voorts betrekt de Afdeling de wensen, behoeften en mogelijkheden van de bouwpraktijk in haar beleid via gebruikerscommissies en bereidt zij de advisering voor van gebruikers bij bestuurlijke zaken van de Afdeling. Afstemming van het onderzoek met de Afdelingen der Bouwkunde en Civiele Techniek van de TH-Delft vindt plaats door geregeld overleg in bilateraal en sectie-verband van de Academische Raad. 133

Het voor het onderzoekbeieid van be/ang zijnde personeeisbeieid De Afdeling heeft in het verleden een op onderwijs atgestemd personeelsbeleid gevoerd. Het opstarten van nieuw onderwijs voor een opleiding nieuwe stijl, een onverwacht hoge instroom van studenten en noodzakelijk bevonden intensieve onderwijsvormen, noopten tot de aanstelling van veel w.p.-ers ten koste van de voor technisch onderzoek zo noodzakelijke n.w.p.-ondersteuning. De Afdeling spant zich in, deze historisch gegroeide verhouding te wijzigen door de n.w.p.lw.p.-verhouding van 0.45 naar ca. 1.0 te brengen. Binnen de beperkingen opgelegd door de TVC-aanslag en het instellingsbeleid wordt zoveel mogelijk getracht instroming van jonge onderzoekers via de 2e en 3e geldstroom te bevorderen. Daarnaast wordt vernieuwing en aanvulling van kennis gerealiseerd door herscholing binnen de Atdeling en de Instelling (o.a. op de gebieden van de informatica en energie), ten einde beter te kunnen reageren op de onderzoekbehoeften uit de bouwpraktijk. Ingezette middelen De voor onderzoek uitgegeven middelen vertonen op de Afdeling een duidelijke stijging, maar zijn aan een platond gebonden. V~~r uitbreiding van middelen beschikt de Afdeling over een uit contractresearchgelden opgebouwde reserve. Toch blijft vaor het bereiken van de eerder genoemde algemene doelstellingen een correctie van de toewijzigingssleutels vanult de Instelling geboden. Resu/taten (in term en van verbeteringenlveranderingen die hebben piaatsgevonden) In het afgelopen verslagjaar is ca. 33 mensjaar voorwaardelijk te financieren onderzoek via een extern beoordelende commissie goedgekeurd en voor ca. 25 mensjaar door de Instelling ingediend bij het Ministerie van O.&.W. Het in 1983 verrekende bedrag exclusief BTW - 3e geldstroom, bedraagt kf.480,8 (zie tabeI1). Ten behoeve van een actief beleid binnen de derde geldstroom is dit jaar een zeer uitgebreide acquisitienota uitgebracht en wordt door leden van de Afdelingsgemeenschap deelgenomen aan activiteiten van besturen. normcommissies, stuurgroepen en studiecammissies ten behoeve van diverse onderzoeksectoren in de bouw. Zo beloopt het aandeel aan medewerkers binnen de Afdeling in het werk van de Stichting Bouwresearch thans bijvoorbeeld een kleine helft van het totaal aan deelnemers uit de universitaire onderwijs-en onderzoekwereld. Voorts heeft ook de stijgende li]n in de kwaliteit en kwantiteit van de onderzoekoutput zich voortgezet. Daarnaas! is er een commissie "Bouwkundige Ontwerpwetenschappen" geTnstalleerd, die de beide Afdelingen der Bouwkunde Ie Delft en Eindhoven moet adviseren ten aanzien van dit.centrale onderwerp van aandacht en onderzoek in de bouw. Kneipunten De belangrijkste knelpunten zijn reeds gesignaleerd: de teruggang in de toewijzing van materiele middelen, terwijl een nieuwe impuls nodig is, met name in de toepassing van de informatica in de bouw; de teruggang in het aantal formatieplaatsen in TVC-verband, waardoor een hele generatie afgestudeerden voor het onderzoek in de bouw verloren dreigtte gaan en discontinuiteit in het bouwonderzoek wordt ingebouwd; - als gevolg hiervan, de dreiging van multiplicatie-effeclen. in het bijzonder de remming van de ingezette toename van onderzoekoutput. met het risico van een neerwaartse spiraal; de tegenstrijdigheid van een innovalie (+ transfer) beleid in de bouw door de ministers van EZ, VROM en 0 & W met de daarbij benodigde (re)allocatie van middelen en een TVC + VF-beleid, die resulteert in een zware aanslag op diezelfde middelen. Relatie van het (o)afdelingsonderzoekbe/eid met het instellingsbe/eid. Versterking wetenschappelijke positie De Afdeling heeft via een interafdelingswerkgroep met de Afdeling Natuurkunde een gedeelde formalieplaats uil de Centrale Beleidsruimte verkregen. Ook via een interafdelingsprojecl in de steer van de ziekenhuisresearch heeft de Afdeling samen met Bedrijfskunde een formatieplaals uil de Centrale Beleidsruimte toegewezen gekregen.

Ten aanzien van de samenwerking met de Katholieke Hogeschool Tilburg kan gemeld worden: - Het sinds 1981 lopende onderzoek "Behaaglijkheid van het binnenmilieu in werksituaties"; vakgroep BFA. Het onderzoekvoorstel "De functionele en sociaal-integratieve betekenis van de markt in de binnenstad" is ingediend; vakgroep BUR. - De inter-afdelingswerkgroep "Rechtelijke en bestuurlijke organisatie van de heerlijkheid Ravenstein, ± 1200-1795" is ingesteld; vakgroep Rechtsgeschiedenis KHT en BAS/THE. - "Waste management" in opdracht van de Provincie NoordBrabant; vakgroep BUR en BKO met (o)afd.BdK. Ten aanzien van de samenwerking met de Technische Hogeschool Delft kan het volgende gemeld worden: - De inter-afdelingswerkgroep "De komende bouwopgave"; vakgroep BSV met THO en UvA. - Het onderzoek "Bouwen in ontwikkelingslanden"; vakgroepen BAS, BBU, BPT met THO. In voorbereiding is het inter-afdelingsproject "Bamboo"; vakgroep BKO.

informatie en in de loop van september 1983 alsnog goedgekeurd. De Afdeling verwacht dat de Instelling dit programma alsnog in de 3e tranche naar het Ministerie zal willen doorgeleiden. Tevens zullen in het kader van de 3e tranche van de Voorwaardelijke Financiering worden ingediend: - B.06: Kwaliteitsverbetering van de vormgeving van bouwkundige en stedelijke ruimten; B.07: Kwantitatieve modellen en beslissingssystemen t.b.v. de stedebouwkunde en ruimtelijke planvorming. - I.a.v. de VF-capaciteit is het beleid gericht op een invulling van ca. 41 mensjaren w.p., dat ten koste gaat van het overige onderzoek en in de toekomst ten koste moet gaan van het onderwijs en de overige taken van de Afdeling. I.a.v. apparatuur wordt voorrang verleend voor aanvragen, die gemotiveerd zijn vanuit de lopende VF -programma's, - t.a.v. de n.w.p.-inzet is reeds vermeld, dat het beleid er op gericht is, de n.w.p.lw.p.-verhouding te wijzigen ten gunste van het n.w.p.aandeel en ten behoeve van met name de ondersteuning van de VF-programma's. De resultaten van die maatregelen

Versterkt gaat worden de werkgroep GOOG; vakgroep BUR met (o)afd. W.& MW. De samenwerkingsovereenkomst vakgroep BFA met Tt-iOfTPD (gestart in 1982) is gecontinueerd. Over een vijftal met zorg uitgekozen projecten met een uitdrukkelijke aanjaagen overbruggingsfunctie in VF-verband is afwijzend beschikt, aangezien gesteld werd dat de aanjaagfunctie van de Centrale Beleidsruimte aileen betrekking k~n hebben op inter- in plaats van ook op intra-afdelingsprojecten. Verbetering aans/uiting op maatschappelijk gebeuren De Afdeling heet! haar onderzoek gericht op de maatschappelijke vraag, zoals deze tot uitdrukking komt in diverse overheidsnota's en in het ministerieel innovatie-gerichte-onderzoekprogramma-bouw. Via de hierboven vermelde deelnemingen in besturen, normcommissies, stuurgroepen, studie- en gebruikerscommissies speelt de Afdeling in toenemende mate in op de wensen, behoeften en mogelijkheden van de gebruikers van kennis in de bouw. Doorstromersbe/eid In het afgelopen jaar is een verdere stap gezet voor een effectiever doorstromingsbeleid, door de invoering van een toetsing op vooruitgang van LTD-projekten. Dit moet de vroegtijdige beeindiging of het oplopen van onnodige vertragingen zien te voorkomen. Zoals eerder vermeld, heeft de afdeling zich ingespannen am de instroom van jonge onderzoekers via de 2e en 3e geldstroom op gang te brengen.

Een positieve beoordeling door de extern-beoordelende commissie van 33.12 mensjaren w.p., 11.96 mensjaren n.w.p. at:) 4211 kfl. apparatuur. waarvan 24.27 mensjaren w.p. 10,44 mensjaren n.w.p. en 3254 kfl. apparatuur ingediendt zijn bij het ministerie van O. & W. Kwaliteitsbewaking van het onderzoek. De wijze waarop de kwaliteit van het onderzoek wordt vastgesteld De kwaliteit van het onderzoek wordt vastgesteld door middel van een systematische beoordeling van de VCW op de volgende criteria: - specifiek THE-onderzoek; - aantal en kwaliteit van de publicaties; - aantal dissertaties binnen een thema; - uitnodigingen voor (inter)nationale congressen e.d.; - omvang van de 2e geldstroom; - omvang en aard van het 3e geldstroom-onderzoek; belangstelling voor het onderzoek (citations, werkbezoeken. e.d.) lidmaatschap van nationale en internationale commissies; wetenschappelijke samenwerkingen, gebaseerd op aanwezige expertise; - landelijke positie van het onderzoek; - goede toekomstverwachtingen van het onderzoek binnen 5 jaar. De wijze waarop kwaliteitsoverwegingen tot gelding worden gebracht bij de toewijzing van middelen (formatieplaatsen en andere onderzoekcredieten). Kwaliteitsoverwegingen spelen een doorslaggevende rol bij de toewijzing van LTD-plaatsen en overige middelen.

Be/eid t.a.v. voorwaardelijke financiering Afdelingsbeleidsruimte Het beleid is in het algemeen gericht op re-allocatie van middelen ten gunste van de VF-programma's. De Afdeling heeft in het kader van de 1e tranche een aandachtsveld ingediend. Hierbij werd het voornemen aangekondigd, daarbinnen v~~r de volgende jaren thema's (projecten) aan te melden, afkomstig uil de voorlopig ingestelde afdelingszwaartepunten en passend binnen het ingediende aandachtsveld (ARB-besluit 82-130). De onderzoekinspanning en resultaten in 1983 van dit uiteindelijk geparkeerde voorstel zijn in te zien in het wetenschappelijke verslag 1983, resp. het onderzoekverslag en -programma 1983 van de Afdellng, onder de kodenummers INTR04, URVZ01, SWZ1 en 2, ASVZ05, KOVZ01 (voor wat betreft het onderzoek Betonmechanica waarvoor een STW-financiering en een Fulbright-verblijf in Amerika verkregen is. Afronding van de dissertatie zal in 1984 plaatsvinden). In het kader van de 2e tranche is dit 1e tranche-voorstel teruggetrokken, c.q. ge'integreerd in de 2e tranche-voorstellen. Dit conform de mogelijkheid, die de minister in zijn brief HW/AB 418.298, dd. 1983-04-18 heeft aangegeven voor modificatie terwille van de programmatische samenhang en aanpassing van aggregatienivo. In de 2e tranche zijn de ingediende programma's B.01 tim B.04 goedgekeurd door de extern-beoordetende instantie en door de Instelling doorgeleid naar het Ministerie. Het programma B.05, Stedelijke herstrukturering en vernieuwing, is in eerste instantie aangehouden in alwachting van aanvullende 134

Doe/stellingen van deze be/eidsruimte . De Afdelingsbeleidsruimte wordt gebruikt voor versterking van bepaalde onderzoekvelden binnen de bouwkunde. Vaak, maar vooral in het veri eden niet altijd, is het de bedoeling dat een LTD-project resulteert in een proefschrift. Criteria die worden gehanteerd bij toewijzing van midde/en hieruit De volgende criteria worden gehanteerd bij de toewijzing van middelen uit de Afdelingsbeleidsruimte: 1. het project past binnen een van de aanvaarde aandachtsgebieden van de betreffende vakgroep; 2. het project sluit aan op reeds in de betreffende vak- of werkgroep verricht, bij de VCW aangemeld, (voor-)onderzoek, dat een aantoonbaar voldoende niveau heeft; 3. de te verkrijgen kennis kan in principe het best opgebouwd worden binnen de Afdeling en kan beter niet elders (d.w.z. in andere disciplines, andere faculteiten) worden opgebouwd; 4. de opgevoerde begeleiding is binnen de Afdeling of TH aanwezig en kan zowel kwalitatief als kwantitatief als voldoende worden beschouwd; 5. er is voldoende apparatuur en/of er zijn voldoende andere noodzakelijke middelen voorhanden binnen het budget van de aanvragende vakgroep;

6. het onderzoek of de onderzoekresultaten worden toegepast in hel onderwijs; 7. de probleemstelling is duidelijk afgebakend; 8. bij de toekenning van een LTD-plaats t.b.v. het project wordt de verdeling van LTD-plaatsen binnen de AfdeUng der Bouwkunde mede in het licht van toekenning in de afgelopen tijd in overeenstemming gebracht met de mankrachtverdeling in het algemeen.

De Afdeling stimuleert vooral die vormen van contractresearch die in het verlengde liggen van het lste geldstroom-onderzoek. De aldeling tracht de omvang van routinematig contractonderzoe~ aan . een zeker maximum te binden.

Beleid t.a.v. nevenfuncties van onderzoekers In principe staat de Afdeling nevenfuncties van onderzoekers toe mits het takenplan van de vakgroep daartoe ruimte biedt. Indien de nevenfuncties even goed d.m.v. de regeling contractresearch of overige activiteiten voor derden geregeld kunnen worden stimuleert de Afdeling dat deze regeling wordt gebruikt.

Omvang (personeel en financien) De omvang bedraagt 9.5 mj. w.p.

Bezettingsgraad (vacatures) Verantwoording van de ingezette onderzoekcapaciteit Er is een vacature voor 0.5 plaats.

De wijze waarop de kwantitatieve gegevens tot stand zijn gekomen Verdeling van plaatsen over VF-programma's, thema's en vakgroepen in het verslagjaar Het Afdelingsbeleid is erop gericht dat ieder VF-programma over minstens 1 LTD-plaats beschikt. De verdeling over de VFprogramma's (startend in 1984, resp. in voorbereiding) en de vakgroepen was in 1983 resp.:

Aanduiding van het aantal m.j. w.p. onderzoek in relalie tot het aantal feitelijk beschikbare m.j. w.p.

VF-programma: B.01. Optimering, innovering van bouwkonstrukties en hergebruik van materialen B.02. Energiebesparing en bouwfysisch ontwerpen B.03. Innoverend ontwerpen. B.04. Grondslagen van het ontwerpen B.05. Stedelijke herstrukturering en vernieuwing B.06. Kwaliteitsverbetering van de vormgeving van bouwkundige en stedelijke ruimten B.07. Kwantitatieve modellen en beslissingssystemen t.b.v. stedebouwkunde en ruimtelijke planvorming (Vakgroep: BUR BSV BAS BPT BBU BKO BFA

De Afdeling baseert de kwantitatieve gegevens over het onderzoek op grond van de takenplannen van de vakgroepen. Deze takenplannen worden gecontroleerd d.m.v. tijdschrijven. Omgekeerd zijn de vakgroepen gehouden aan de afspraken zoals vastgelegd in het taken plan.

3

De Afdeling besteedde 45.87% van haar capaciteit w.p. (vast en tijdelijk) aan onderzoek.

1 1,5 1

Is in de opgegeven onderzoekinspanning de begeleiding van afstudeerders begrepen?

1

1

In de opgegeven onderzoekinspanning is de begeleiding van afstudeerders niet begrepen.

Samenwerkingen De Afdeling heeft de volgende formele samenwerkingsverbanden: 1 1 3

o 0,5

Intra-werkgroepen INTR01 ONTWERPEN MET DE COMPUTER (O.O.C.) vakgroepen BAS en BBU

3 1

Welke thema's krijgen extra aandacht? De Afdelingsbeleidsruimte wordt gebruikt voor versterking van de VF-programma's.

Welke maatregelen zijn genomen om samenwerkingsverbanden rond deze thema's gestalte te geven? Omdat de VF-programma's vaak worden verricht in het kader van werkgroepen is automatisch gestalte gegeven aan een samenwerking van vakgroepen.

Instellingsbeleidsruimte Voor welke doelen is hierop een beroep gedaan? lie onder "Relatie van het (o)afdelingsonderzoekbeleid met het Instellingsbeleid"

Welke omvang (in m.j.w.p. enlof kf)? Idem

INTR02 WONINGBOUW EN ENERGIEBESPARING/WEB vakgroepen BAS, BFA en BBU INTR05 WONINGBOUW EN STADSVERNIEUWING vakgroepen BPT en BSV

Inter- werkgroepen INTE02 llEKENHUIS RESEARCH PROJEKT (l.R.P.) PROJEKTGROEP llEKENHUIS vakgroepen BBU en BAS met afdeling Bdk. INTE04 GEBOUWDE OMGEVING, ON TWERP EN GEDRAG (G.O.O.G.) vakgroep BUR met (o)afd. W&MW. INTE05 DE KOMENDE BOUWOPGAVE vakgroep BSV met THO en UvA. INTE06 BOUWEN IN ONTWIKKELINGSLANDEN vakgroepen BAS, BBU en BPT met THO. INTE07 FYSISCHE MEETMETHODEN VOOR HET BINNENMILIEU BFA met Afdeling N. INTE08 RECHTERLlJKE EN BESTUURLlJKE ORGANISATIE VAN DE HEERLlJKHEID RAVENSTEIN, 1200-1795. vakgroep Rechtsgeschiedenis KHT en BAS/THE INTE09 "WASTE MANAGEMENT" vakgroepen BUR en BKO met (o)afd. SdK en KHT in opdracht van de Provincie Noord-Brabant

Gezien het revolving-fund-karakter van de instellingsbeleidsruimte: op welke wijze beklijtt het met behulp van de instellingsbeleidsruimte opgestarte onderzoek in de afdeling?

Dwarsinventarisaties

Gelet op de beperkte omvang van onderzoek dat uit de instellingsbeleidsruimte is gefinancierd kan hierover geen gelundeerd antwoord worden gegeven.

De Afdeling verricht geen onderzoek op het gebied van vrouwenstudies. De volgende thema's zijn te kenmerken als (mede)gericht op een technologische innovatiebevordering.

Be/eid t.a. v. maatschappelijke dienstverlening Beschrijving van het beleid t.a.v maatschappelijke dienstverlening in de vorm van contractresearch (in relatie met overig onderzoek van de Afdeling) 135

Labels:

Thema's (mede)gericht op techn%gische innovatiebevordering: (in manjaren WP per label per jaar) 8,0 2,2 1,3

URVZ03 SVVZ01 SVVZ02

3,5

BAS

2,9

ASVZ05

2,9

BPT

0,85 0,2 0,2 0,2 0,05 3,37

PTVZ01 PTIN02 PTIN04 PTIN05 PTIN06 alles

1,5 3,8

0,5 0,2 0,3 0,4 0,1 0,2 0,2 0,1 0,1

KOIN02 KOIN04 KOIN10 KOIN11 KOIN18 KOIN20 KOIN21 KOIN22 KOIN23

2.1 KOVZ01

BUR BSV

BBU BKO

8,0

BFA

0.0

INTR05

1,3

BPT/BSV

1,3

INTE02 INTE05

1,5 0.2

BAS/BBU BSV

1.7

0,0

TOTAAL:

24.8 manjaar w.p.

Overzicht van "LABELS", aanbevolen door het Col/ege van Dekanen THE.

BEST

Labels

BMGT

ERGO

INFO

ENER

Mill

MATE

ONTW

Vakgroepen

X

BUR BSV BAS BPT BBU BKO BFA

X X X

Betekenis afkortingen LABELS

136

X X

X

Werkgroepen INTR01 INTR02 INTR05 INTE02 INTE04 INTE05 INTE06 INTE07 INTE08

BEST BMGT ERGO INFO ENER Mill MATE ONTW PLAS

X

Besturingstechnologie BMGT Ergonomie Informatica Energie Milieukunde Materiaalkunde Ontwikkelingssamenwerking Plasmafysica

X X

X

X

X

PLAS

2.8.2. Kwantitatieve samenvalting Tabel1 Derde geldstroom in 1983 (globa/e indicatie)

1.

Omzet 3e geldstroom Contraetreseareh (in 1983 verrekend, excl. BTW) Maatschappelijke dienstverlening

kf. 480,8 kf...........

(in 1983 verrekend, exel. BTW)

kf.480,8

Personele kosten als percentage van totale kosten 2.

Globale indlcatle van "derden" (contractpartners, resp. instanties aan wie maatschappelijke diensten werden verleend). Derden

x

o 3.

137

65%

Bedrag kf 480,8

Min. Economische Zaken Min. Volkshuisvesting - R.O. Overige Ministeries Rijksdiensten Provinciale instellingen Gemeentelijke instellingen Universiteitenl Hogescholen Partieuliere non-profit organis. Bedrijfsleven Andere Semi-Overheid

188,8 2,4 x 10.0

( 39,3%) ( 0,5%) ( 2,1%)

6,8 90,0 12,7 170,1

( 1,4%) ( 18,7%) ( 2,6%) ( 35,4%)

Totaal:

480.8 x + 0

(100,0%)

o o o

o o o

aileen onderzoek; dus uitgezonderd onderwijssamenwerkingsproject. in 1983 verrekendj bedragen exclusief BTW. Person eel in 1983 ten laste van derden: w.p. (mj)

n.w.p. (mj)

s.a.e.

2,60

0,4

0,16

Tabel2 Lande/ijke aandachtsgebieden (0 & W begroting 1983 - 1984) VAKGROEP I

BFA

BKO

BBU

BPT

BAS

X

BSV

BUR

INTERNATIONALE ONTWIKKELING 1.

Geweldlozing conflictoplossing

2.

Ontwikkelingslanden

X

X

ECON. EN TECH. ONTWIKKELING

X

X

II 3.

Micro-elektro en verwante terr.

4.

Maritieme en offshore technologie

5.

Aangepaste technologie

6.

Biotechnologie

7.

Analyse techno ontwikkeling

8.

Eniergie onderzoek

9.

Recycling-technologie

X

Materiaalwetenschappen

X

10.

Arbeid

12.

Veiligheid en gezondheid

X

III

MENS EN MILIEU

X

13.

Biomedische techniek

X

14.

Revalidatie

15.

Gerontologie, geriatrie

16.

Epidemiologie

17.

Altern. voor dierproven

18.

Interdisc. milieukunde

19.

Oceanografie en mar. geologie

20.

Stadsvernieuwing

21.

Verkeersveiligheid

IV

CULTUUR EN WETENSCHAP

22.

Ned. taal en cultuur

23.

Friese taal en cultuur

24.

Indonesische studien

25.

Interdisc. taal en tekstwetensch.

26.

Hersenen en gedrag

27.

Moleculaire biologie

V

DE SAMENLEVING IN DE TOEKOMST

28.

Emancipatie

29.

Culturele minderheden

30.

Demografie

31.

Jeugdcriminologie

32.

Informatica

33.

Informatieverzorgingswetenschap

34.

Media-onderzoek

VI

BELEIDSONDERSTEUNING

35.

Onderzoek van onderwijs

36.

Wetenschapsonderzoek

37.

Open bare financien

38.

Bestuurs- en beleidswetenschappen

X

X

11.

138

X

X X

X

, "

X

X

Tabel3 Kwantitatief overzicht voorwaardelijke gefinancierd onderzoek * Identificatienummer: 140

Kwaliteitsbeleid en kostenbeheersing in het bouwen

ZWO-NABS code: T1S0, T230, T 240. T260 N022, N073. N0211 wetenschappelijke output

Onderzoekinspanning (mensjaar w.p. per geldstroom Vakgr.

1e geldstroom

obr

abr

v/t

v/t

2e geld stroom overig totaal vlt w.p.van 1e geldvakgr. stroom

3e geld stroom

totaal w.p. 1+2+3

totaal n.w.p.

ootr. diss. ov. ov. wet vak publ. publ. I

vlt

vlt

BUR (VZ01)

-

-

1.30

1.30

-

-/0.19

1.49

?

0

9

1

0

BSV (VZ01/2)

-

-

1.00

1.00

-

-

1.00

?

0

11

6

0

ASVZOS

-

-

0.95

0.95

-

-

0.95

?

0

S

1

0

KOIN11

-

-

1.34

1.34

-

-

1.34

?

0

0

0

0

INTR04

-

1.05

1.0S

-

-

1.05

?

0

0

0

0

5.64

5.64

-

-/0.19

S.83

?

0

25

8

0

Totaal

*

-

2 jaar geparkeerd, later teruggetrokken. Aile gegevens zijn reeds bij vak- en werkgroepen geteld.

Tabel4 (blad 1) Kwantitatief overzicht onderzoekthema's (niel-voorwaardelijke gefinancierd onderzoek) Onderwerpsontsluiting: zie tabel 6 wetenschappelijke output

Onderzoekinspanning (mensjaar w.p.) Thema (naam) (= nr.)

Deelne- 1e geldstroom mende w.p. w.p. vakgr. uit uit cbr abr v/t v/t

-

URVZ01 URVZ02 URVZ03 URVZ04 URIN01 URIN02 INTE04

BUR BUR BUR BUR BUR BUR BUR

SVVZ01 SVVZ02 INTR05 INTEOS

BSV BSV BSV BSV

-

-

ASVZ01 ASVZ02 ASVZ03 ASVZ04

BAS BAS BAS BAS

139

--

ov.wp. v.d. vakgr. v/t

-/0.60 1.10/0.8911.13

-

1.46/1.28/0.43 0.36/0.37/0.03/-

totaal 1e geldstroom 1.70 2.02 1.46 1.71 0.36 0.37 0.03

-

-/0.78 1.20/0.50 1.58/0.37/0.43/-

2.48 1.58 0.37 0.43

-

--/0.76 -

-/0.90 1.33/-

2.23 0.78 2.13 1.27

0.73/0.05 0.96/0.41

1.271-

2e geldstroom vlt

--

-

-

3e geldstroom v/t

totaal w.p. 1+2+3

diss. I

-/0.19

1.89 2.02 1.46 1.71 0.36 0.37 0.03

0 1 0 0 0 0 0

9 2 4 7 0 0 0

1 2 1 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0

2.48 1.58 0.66 0.43

0 0 0 0

8 3 0 1

5 1

0

0 0 0

1

0

2.23 0.78 3.13 1.27

0 0 0 0

0 0 16 6

1 0 4 2

0 0 0 0

-

-

-/0.29 -/1.00 -

ov. octr. ov. wet vak publ. publ.

opmerkingen:

geen publicaties geen publicaties geen publicatjes

geen publicaties 1e auteur bij BSV geen publicatjes

Tabel4 (blad 2) Kwantitatief overzicht onderzoekthema's (niet-voorwaarde/ijke gefinancierd onderzoek)

Onnderwerpsontsluiting: zie tabel 6 wetenschappelijke output

Onderzoekinspanning (mensjaar w.p.) Thema (nsam) (= nr.)

I

Oeelne- 1e geldstroom mende w.p. w.p. vakgr. uit uit cbr abr v/t v/t

-

ASVZ05 ASVZ06 ASVZ07 INTR02 INTEOS KOIN10

BAS BAS BAS BAS BAS BAS

-

-

PTVZ01 INTR05 INTEOS

BPT BPT BPT

-

-

BUVZ01 BUVZ02 BUVZ03 INTE02 INTE06

BBU BBU BBU BBU BBU

-



-/0.77 1.71/0.30 0.99/0.57 0.82/-/0.03 0.75/1.55/O.OS/-

2.78 1.56 0.82 0.78 1.55 O.OS

-

1.93/0.06 0.41/0.06/-

1.99 0.41 0.06

1.29/0.02 -/0.44 0.78/0.45/0.07 0.03/0.06/-

1.31 1.22 0.52 0.03 0.06

-

-

-

2e geldstroom vlt

-

-

-

-

-

3e geldstroom vlt

otaal w.p. 1+2+3

ov. octr. diss. ov. I wet vak publ. pub!,

opmerkingen:

3.28 1.56 0.82 0.51/0.87 2.16 1.55 .0.06

0 0 0 0 0 0

5 2 2 5 2 0

1 2 1 2 0 0

0 0 0 0 0 0

1e auteur bij BAS 1e auteur bij BAS 1e auteur bij BKO

0.02/-/0.50

2.01 0.91

-

~.06

0 0 0

6 0 0

0 0 0

0 0 0

geen publicaties 1e auteur bij BAS

0.03/0.64 1.98 1.22 0.52 0.03 0.06

0 0 0 0 0

4 2 0 0 0

0 0 0 0 0

0 0 0 0 0

gestart 2e helft '83 geen publicaties 1e auteur bij BAS

-/0.50

-

-

-

Tebel4 (bled 3) KwantitaUef overzicht onderzoekthema's (niet-voorwaardelijke gefinancierd onderzoek)

Onderwerpsontsluiting: zie tabel S wetenschappe!ijke output

Onderzoekinspanning (mensjaar w.p.) Theme (naam) (= nr.)

Oeelne- 1e geldstroom w.p. mende w.p. vakgr. uit uit cbr abr vII v/I



2e geldstroom v/t

3e geldstroom v/t

totaal w.p. 1+2+3

ov. octr. diss. ov. wet vak I publ. publ.

KOVZ01

BKO

-

-/2.73 5.20/0.81

8.74

0.01/-

0.21/-

8.96

0

31

5

0

FAVZ01 FAVZ02 FAVZ03 FAIN04 FAIN10 KOVZ01 ASVZ06 INTR02

BFA BFA BFA BFA BFA BFA BFA BFA

-

-

-

-

-/0.01

-/0.15

-

0.37 1.07 1.76 0.15 0.09 0.01 0.18 0.26

0.38 1.07 1.7S 0.21 0.09 0,01 0.18 0.30

0 0 0 0 0 0 0 0

0 14 4 1 1 0 0 0

0 3 3 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0

140

-

0.37/1.07/-/0.73 1.03/-

-

0.09/0.01/0.18/0.26/-

-

-

-

-

0.06/-

0.04/-

opmerkingen:

geen publ i.v.m. ziekte

1e auteur bij KBO 1e auteur bij BAS 1e auteur bij BAS

Tabel5

Kwantitatief overzicht per (0) afdeling, gerubriceerd naar vakgroep. Vakgroep

1e ge/dstroom

2e ge/dstroom

3e

totaal 1+2+3

geldstroom

diss.

ov. wet pub!,

ov.

4 7 13 0 0 5 6

0 0 0 0 0 0 0

5 2 40 2 19 14 11

35

0

93

ebr v/t

abr v/t

overig w.p. van vakgr. vlt

totaal le geldstroom

vlt

vlt

BUR BSV BAS BPT BBU BKO BFA

-

-/0.60 -/0.78 -/2.46

-

-

7.64 4.85 13,97 2.47 3.14 8.75 3.89

-

-

-/0.19 -/0.29 0.5112.37 0.02/0.50 0.03/0.64 0.21/0.10/0.01

7.83 5.14 16.85 2.99 3.81 8.97 4.00

1 0 0 0 0

-/0.15

-/0.44 -/2.73 -/0.73

5.48/1.56 3.57/0.50 10.19/1.32 2.41/0.06 2.60/0.10 5.20/0.82 3.01/-

0

22 12 38 6 6 31 20

Totaal

-/0.15

-17.74

32.46/4.36

44.71

0.01

0.87/4.00

49.59

1

135

-

Afstudeer rapporten

wetensehappelijke output


0.01/-

oetr.

vak pub!.

I

0

Tabel6

Overzicht van aantallen publicaties en onderwerponts/uiting. Thema Code

Classificatie Code

TOTAAL

Publicaties

ZWO

NABS:

URVZ01 URVZ02 URVZ03 URVZ04

T260 T260 T260 T260

N0211 N0211 N0211 N0211

SWZOl SWZ02

T260 T260

ASVZOl ASVZ02 ASVZ03 ASVZ04 ASVZOl ASVZ06 ASVZ07

2

3

4

0 1 0 0

9 2 4 7

1 2 1 0

5 5 4

15 10

4

11

N022 N022

0 0

8 3

5 1

5 1

18

T240 T240 T310 T240 T240 T250 T110

N022 N022 N022 N022 N022 N022 N022

0

0 0 16 6 5 2 2

1

0 0 0 0 0 0

0 4 2 1 2 1

4 0 0 12 1 1 2

PTVZ01

T130

N022

0

6

0

BUVZ01 BUVZ02 BUVZ03

T230 T230 T120

N022 N022 N022, N0211

0 0 0

4 2 0

0 0 0

0 0 0

4 2 0

KOVZ01

T230. T150

N022,N073

0

31

5

2

38

FAVZ01 FAVZ02 FAVZ03 FAVZ04 FAVZ10

T270 T270 T230 T140 T270

N022 N022 N022 N022 N022

0 0 0 0 0

0 14 4 1 1

0 3 3 0 0

1 2 0 0 0

INTR01 INTR02 INTR05

T120 T140 T022

N022 N022 N022

0 0 0

0 5 0

0 2 0

0 0 0

0 7 0

INTE02 INTE04 INTE05 INTE06

T230 T250,S260 T180 T260, T240,T23O

N022 N0022, N0211 N022, N0210 N022, N0211

0 0 0 0

0 0 1 2

0 0 1 0

0 0

0

135

35

TOTAAL

8etekenis van de publieatie-nummers 1, 2, 3 en 4: 1. dissertaties 141

2. 3.

overige wetenschappelijke publicaties overige vakpublicaties

9

5

5 0

20 20 7 5 5 7

1

19 7

1 1

0

3 2

1 0

222

51 4.

overige publieaties

Bundelingen van onderzoek die in het verslagjaar tol stand zijn gekomen met hel oog op toekomstige VF

5. Stedelijke herstrukturering en vernieuwing

Doelstelling In het verslagjaar zijn de volgende bundelingen van onderzoek tot stand gekomen: 1. Optimering, innovering van bouwkonstrukties en hergebruik van materia/en.

Doelstelling Het doel is onderzoek te verrichten naar het optimeren van bouwconstructies en het ontwikkelen van innovatieve bouwconstructies en toepassingen van bouwmaterialen. In het bijzonder richt het onderzoek zich op de ontwikkeling van uit afval vervaardigde bouwmaterialen, de optima Ie toepassing van bouwmaterialen, alsmede het ontwikkelen van betere en efficiemtere berekeningsmethoden en ontwerpregels. Naast de primair op de materiaaleigenschappen en de dragende functies gerichte onderzoeken, wordt tevens het totaal van aspecten die voor een toepassing c.q. constructie van belang zijn, onderzocht. Het gaat hierbij om de toepassing van uit afval vervaardigde bouwmaterialen, beton, staal, hout, bamboe en andere constructiematerialen binnen het gebied van de bouwkunde en om de ontwikkeling van constructietypen. Fundamenteel onderzoek naar het gedrag van deze materialen zowel als meer toepassingsgericht onderzoek, komen hierbij aan de orde.

Bij dit programma gaat het om fundamenteel en evaluerend onderzoek naar het proces van functionele en materiele aanpassing van gebouwen, de gebouwde omgeving en de stedelijke en regionale structuur aan de eisen, die de maatschappelijke ontwikkeling stelt en tevens naar de mogelijkheden en instrumenten om in dit proces doelgericht en effectief in te grijpen. 6. Kwaliteitsverbetering van de vormgeving van bouwkundige en stedelijke ruimten

Doelslelling Dit onderzoekprogramma stelt zich ten doel om door middel van kwaliteitsbeoordeling te komen tot kwaliteitsverbetering van de vormgeving van gebouwen en stedelijke ruimten. Het onderzoek beoogt twee soorten resultaten: a. Het opstellen van beoordelingscriteria en -modellen, die een uitgangspunt kunnen zijn voor juiste beslissingen in de planontwikkeling ten aanzien van het gebouwontwerp en de stedelijke rulmten. Oeze criteria dienen zich te baseren op de analyse van ruimtelijke kwaliteiten van bestaande gebouwen, respectievelijk van gebouwontwerpen en van de stedetijke ruimten

2. Energiebesparing en bouwfysisch ontwerpen Doelstelling Het onderzoek inzake energiebesparing en bouwfysica (warmte, licht, geluid) richt zich op bouwkundige en stedebouwkundige maatregelen en/of richtlijnen die van toepassing kunnen zijn bij het ontwerp, de uitvoering, het gebruik en het beheer van de woningen utiliteitsbouw. De nadruk ligt hierbij op de voorwaarden voor en de integratie van bouwfysische maatregelen in het ontwerp. In het bijzonder richt het onderzoek zich op een bouwfysische modelvorming voor het dynamische gedrag van gebouwen en de technische voorzieningen; de uit het onderzoek resulterende wetmatigheden leiden tot hulpmiddelen bij het ontwerpen van gebouwen en stedelijke voorzieningen.

3. Innoverend ontwerpen Doelslelling Onder de term innovatie vall zowel het product als ook het proces van ontwerpen. Enerzijds is het doel van dit onderzoek het ontwikkelen van innoverende methoden en technieken en werktuigen, die erop gericht zijn het ontwerpen planvormingsproces doelmatig en inzichtelijk Ie maken, waardoor de inbreng van de bij deze processen betrokken partijen gecoordineerd kan worden op elk gewenst of vereist tijdstip, zonder dat daardoor onnodige conflicten en vertragingen, met daaraan verbonden kostenverhogingen, ontstaan. Tot de methoden, technieken en werktuigen kunnen worden gerekend procedures, regelingen en computerprogrammatuur ten behoeve van de bestudering en vereenvoudiging van het ontwerp-en planvormingsproces en de afbeelding van de resultaten daarvan met behulp van computersystemen. Het doel van dit onderzoek is anderzijds nieuwe innovatieve ontwerpproducten te ontwikkelen. Ook een combinatie van proces en product valt onder dit programma.

4. Gronds/agen van het ontwerpen

b. Het ontwikkelen van vormgevingshulpmiddelen (design aids), gericht op de kwaliteitsverbetering van de vormgeving van het product. De design aids hebben tevens tot doel een snelle ontwerpkeuze te bevorderen. Incidenteel kunnen de design aids leiden tot prototypen, respectievelijk ge"integreerde ontwerpen, met een meer experimenteel karakter, ingeval de toetsing van bestaande voorbeelden niet mogelijk is en het ontwerp als zodanig de enige mogelijkheid vormt de gevonden criteria en uitgangspunten te presenteren.

7. Kwantitatieve model/en en beslissingssystemen t.b.v. stedebouwkunde en ruimtelijke planvorming Doelstelling Oit onderzoek heeft tot doel voor de praktijk bruikbare kwantitatieve modellen en beslissingssystemen te ontwikkelen ten behoeve van concrete opgaven op het gebied van de Stedebouwkunde en Ruimtelijke Planvorming om zodoende een bijdrage te leveren tot methodische innovaties. Gedeeltelijk betrett het hier de verbetering en uitbreiding van reeds eerder ontwikkelde modellen en beslissingssystemen t.b.v. bijvoorbeeld de distributieplanning en de woningbouwprogrammering. Anderzijds gaat het ook om de ontwikkeling van nieuwe modellen en beslissingssystemen. De programma's 1,2, 3, 4 en 5 zijn door de externe cie. in het verslagjaar positief beoordeeld. Programma's 6 en 7 zullen in 1984 ter externe beoordeling worden ingediend.

Thema's binnen de afdeling Vakgroepzwaartepunten (21)

BUR URVZ01 URVZ02

Doelstelling URVZ03 In dit onderzoek zijn twee algemene en elkaar aanvullende benaderingen, een structurele en een historische. Ie onderscheiden. Het structurele onderzoek richt zich op de specifieke structuur van het architectonisch ontwerpproces. Oit onderzoek spitst zich toe op de eigen modaliteiten van het architectonisch ontwerpen en probeert deze in een theoretisch model vast te leggen. Het historisch onderzoek gaat na hoe de actuele ontwerpstructuur zich heeft gevormd, welke factoren erin bepalend waren, in hoeverre er van sen eigen discipline met eigen traditie, ontwikkelingsmechanismen en theorievorming kan worden gesproken en hoe dit te plaatsen is in het geheel van maatschappelijke verhoudingen en disciplines.

142

URVZ04

Systematisering van de ruimtelijke planvorming De ontwikkeling van beleids- en planningsstrategien ter verbetering van de ruimtelijke structuur Ontwikkeling van methoden en technieken t.b.v. de ruimtelijke ordening en de ruimtelijke planning De relatie tussen onderzoek, planning en (stede) bouwkundig ontwerp

BSV SVVZ01 SWZ02

Plannings- en beleidsstrategieen ter verbetering van de kwaliteit van de stedelijke bebouwing en structuur in ge"industrialiseerde landen Bouw- en stadsvernieuwingsproces

BAS ASVZ01 ASVZ02 ASVZ03 ASVZ04 ASVZ05 ASVZ06 ASVZ07

Welstand In de gebouwde omgeving Gebouwen, ontwerp en analyse Het architectonisch den ken vanal de Renaissance in relatie tot de architectuurpraktijk Integraal Bio-Iogisch Afbouwmilieu Drager-Inbouw Grondslagen Stedebouwkundig ontwerpen Vorminformatiesystemen

BPT PTVZ01

Optimalisatie van de relatie "ontwerp en techniek" binnen het bouwproces

BBU BUVZ01 BUVZ02 BUVZ03

Rechterlijke en bestuurlijke organisatie van de heerlijkheid RAVENSTEIN, ± 1200-1795 (Nog geen opgaven; pas gestart)

INTEOS

INTE09

"Waste management" (Nog geen opgaven; pas gestart)

Betekenis van de codenummers: VZ. URVZ01 ASVZ02 IN. FAIN04 INTRA INTR01 INTER INTE02

De organisatie van het bouwproces en de bouwnijverheid De realisatie van bouwwerken De ontwikkeling van toepassing van computersystemen in de bouwkunde

=

Vakgroepzwaartepunt Vakgroepzwaartepunt nr.01 van vakgroep BUR Vakgroepzwaartepunt nr.02 van vakgroep BAS Individueel projekt Individueel projekt nr.04 van vakgroep BFA Intra-afdelingswerkgroep (binnen de A/deling) Werkgroep nr.01 binnen de Afdeling Inter-afdelingswerkgroep (ook met leden buiten de Afdeling) Werkgroep nr.02 ook met anderen

2.8.3. Bijdrage van de vakgroepen Vakgroep BUR· Urbanistiek en Ruimtelijke Organisatie

BKO KOVZ01

Thema's Optimering, innovering en hergebruik structies en materialen

van

bouwcon-

De ontwikkeling van beleids- en planningsstrategieiim ter verbetering van de ruimtelijke structuur.

BFA FAVZ01 FAVZ02

FAVZ03

Systematisering van de ruimtelijke planvorming.

Licht in (werk-)ruimten. Verlichtingskundige, energetische en ergonomische aspecten Ontstaan en voortplanting van geluid in en om gebouwen met het oog op de bestrijdlng van geluidhinder en het realiseren van de akoestische behaaglijkheid in ruimten Fundamenteel onderzoek naar het ontwikkelen van hulpmiddelen en method en voor integratie in het ontwerp. Dit betreft fysische en fysiologische aspecten van het binnenmilieu, het gebouw en de installaties.

Ontwikkeling van methoden en technieken t.b.v. de ruimtelijke ordening en de ruimtelijke planning. De relatie tussen onderzoek, planning en (stede)bouwkundig ontwerp.

Samenwerkingen Gebouwde omgeving, ontwerp en gedrag (G.O.O.G.) Vakgroep BUR met (o)W&MW.

Bestede onderzoekcapaciteit in 1983 Individuete projekten (4) 1e geldstroom w.p. 3e geldstroom w.p.

7.64m.j. 0.19 m.j.

BUR TOTAAL 1e en 3e geldstroom w.p.

URINOl URIN02

Leefbaarheid van kleine kernen in relatie tot ruimtelijke planning Proef mer m.b.!. de lokatie van afvalstoffenverwerking

= 7.S3 m.j.

Wetenschappe/ijke output Overige wetenschappelijke publicaties URVZ01

BFA AIN04 FAIN10

Onderzoek warmte-overdracht door bouwkonstrukties met behulp van o.a. hot-box Behaaglijkheid van het binnenmilieu in werksituaties

Werkgroepen (10) INTR01 INTR02

Ontwerpen met de computer (O.O.C.) (op non actief) Woningbouw en energiebesparing/WEB

INTROS

Woningbouw en stadsvernieuwing

INTE02

Ziekenhuis research projekt (Z.R.P.) projektgroep ziekenhuis

INTE04

Gebouwde omgeving, ontwerp en gedrag (G.O.O.G.)

INTE05

De komende bouwopgave

INTE06

Bouwen in ontwikkelingslanden

INTE07

Fysische meetmethoden voor het binnenmilieu (Nog geen opgaven; pas gestart)

143

F. Dieleman, H. Folmer, H.J.P. Timmermans, Technieken voor Ruimtelijke Analyse. Unieboek, Bussum, ISBN 9022889327,1983. (URVZ01) P. Drewe, K.J. Veldhuisen, Bevolkingsvooruitberekeningen, In: Technieken voor Ruimtelijke Analyse; ed. by F. Dieleman, H. Folmer, H.J.P. Timmermans, Bussum, Unieboek,1983, 151-176. (URVZ01) D. Op 't Veld, T. van der Smagt, H.J.P. Timmermans, Waar Harde Data Ontbreken: Enkele Methoden voor de Analyse van Kwalitatieve Data. Bohn, Scheltema & Holkema, Utrechtl Antwerpen, ISBN 9031305677,1983. (URVZ01) H.J.P. Timmermans, R. van der Heijden, Oordelen en ruimtelijke keuzegedrag: formulering van beslissingsregels met behulp van logit-modellem, In: Waar Harde Data Ontbreken; ed.by D. Op 't Veld, T. van der Smagt. H.J.P. Timmermans, Utrecht! Antwerpen, Bohn, Scheltema & Holkema. 1983, 65-83. (URVZ01) H.J.P. Timmermans, Noncompensatory decision rules and consumer spatial choice behavior: a test of predictive ability, The Professional Geographer, 35 (1983) 449-455. (URVZ01) H.J.P. Timmermans, Decompositionele preferentie modellen en het voorspellen van ruimtelijk keuzegedrag, Planning 21 (1983) 21-24. (URVZ01)

H.J.P. Timmermans, R. van der Heijden, H. Westerveld, Conjoint measurement of individual preference functions: some tests of validity, Area, 15 (1983) 245-250. (URVZ01)

Stedebouw en Volkshuisvesting, 64 (1983), nr. 9, 466 (URVZ02)

H.J.P. Timmermans, Effecten van het bestemmingsplan Heer op de verzorgingsstructuur van Maastricht, Vakgroep BUR-THE, extern rapport, Eindhoven, 1983, in opdracht van de Gemeente Maastricht. (URVZ01)

P.W.M.A. van Hoogstraten. De geschiedenis van het regionaal beleid in Nederland 1949 tot 19nu, lezing Nationaal Instituut voor Bouwkunde en Stedebouw, Antwerpen, 4 mei 1983 (URVZ02)

K.J. Veldhuisen, Een analyse van verhuisgeneigdheid met behulp van gewogen logit-regressie analyse, In: Waar Harde Data Ontbreken; ed.by D. Op 't Veld, T. van der Smagt, H.J.P. Timmermans, Utrecht! Antwerpen, Bohn, Scheltema & Holkema, 1983, 169-185. (URVZ01) K.J. Veldhuisen, Een planningsmodel voor het voortgezet onderwijs, P.F.T.O., 8 (1983) 230-240. (URVZ01)

Overige publica ties URVZ02

P.w.MA van Hoogstraten, Grenzen en mogelijkheden voor het regionaal beleid bij de bestrijding van de huidige sociaalekonomische krisis, lezing Nationaal Instituut voor Bouwkunde en Stedebouw. Antwerpen, 18 mei 1983 (URVZ02) P.W.MA van Hoogstraten, Regional development and regional policies in the Netherlands 1949-1977; a working report, lezing Seminar: "Regional Development: new trends and interpretations" aan het Institute for Transport, Tourism and Regional Science, Kopenhagen, 28-11-1983 - 1-12-1983. (URVZ02)

Overige vakpublicaties URVZ01 H.J.P. Timmermans, Boekbespreking van "A.D.Cliff en J.K. Ord, Spatial Processes: Models and Applications, London, Pion, 1981" in T.ES.G., 74 (1983), 305. (URVZ01)

Overige publica ties URVZ01 H.J.P. Timmermans, Loglinear, log it and latent class models in spatial analysis: some comments, referaat, NATO Advanced Research Workshop on "Analysis of Qualitative Spatial Data", Amsterdam, 28 maart - 1 april 1983. (URVZ01) H.J.P. Timmermans, Discrete choiche vs. decompositional multiattribute preference models: a comparative analysis of model performance in the context of spatial choice behaviour, invited paper, 15th Annual Conference, RSA Britisch Section, Leeds, 79 september 1983 (URVZ01) H.•I.P. Timmermans, Measurement procedures and estimation methods in applications of decompositional multiattribute preference models: some recent advances, invited paper, IBG Conference "Advances in Applied Spatial Analysis", Sheffield, 13-14 september 1983. (URVZ01) H.J.P. Timmermans, Individuele keuze modellen en ruimtelijke onderzoek: enkele recentelijke ontwikkelingen, paper voor een Belgisch-Nederlandse Studiedag over "kwantitatieve Modellen en Ruimtelijk Onderzoek", Eindhoven, 25 november 1983. (URVZ01) K.J. Veldhuisen, A computer aided decision system for the planning and design of houses, lezingserie Universiteit, Varna, 1-8 oktober 1983. (URVZ01)

Dissertatie URVZ02 P.W.MA van Hoogstraten, De ontwikkeling van het regionaal beleid in Nederland 1949 - 1977, een verkenning van de grenzen en mogelijkheden van overheidsingrijpen in de ruimtelijke struktuur, proefschrift TH Eindhoven, 1983. (URVZ02)

Overige wetenschappelijke publica ties URVZ02 P.W.MA van Hoogstraten, Over de effectiviteit van de studies naar de effectiviteit van het regionaal beleid in Nederland, In: Regionale Ontwikkeling, Raakvlak tussen Ruimtelijke en Economische Planning; ed.by L. Albrechts, Leuven, ACCO, 1983, 175-202. (URVZ02) P.W.MA van Hoogstraten, J. Draaisma, The squatter movement in Amsterdam, International Journal of Urban and Regional Research, 7, (1983) 406-416. (URVZ02)

F.J.M.V. Jacobs, Aktie-onderzoek van theorie naar praktijk, lezing Provinciaal Opbouworgaan Noord-Brabant, Tilburg, 25-5-1983 (URVZ02) B.J.P. Janssen, Recent tendencies in regional development and regional policy in the Netherlands, lezing Seminar "Regional Development: new trends and interpretations" aan het Institute for Transport. Tourism and Regional SCience, Kopenhagen, 28-11-19831-12-1983 (URVZ02)

Overige wetenschappelijke publica ties URVZ03 R.E.C.M. van der Heijden, G.G. van der Meulen, Aktualisering van de Planologische-Stedebouwkundige onderzoeksaanpak, In: Planologische Diskussiebijdragen 1983, deell: Delftsche Uitg. Mij. B.V., Delft 1983, 341-352 (URVZ03) G.G. van der Meulen, J.Th.M. Houwen. LC. Niesen, Een beschouwing over de ruimtelijke planning van de landelijke gebieden door de drie bestuurlijke niveau's, In: Planologische Diskussiebijdragen 1983 Delftsche Uitgeversmij. Delft, 1983, 367-382 (URVZ03) G.G.v.d. Meulen, R.EC.M. van der Heijden, Naar een nieuwe rol van de planologisch-stedebouwkundig onderzoeker, Plan, december 1983, 14, 10-14. (URVZ03) W. Thijsen, Groen en alva I - een moeizaam verbond - enkele aantekeningen bij het pioniersstadium van de Gulbergen, Groen, 11 (1983) 396-401 (URVZ03)

Overige vakpublicaties URVZ03 G.G. van der Meulen, D.G.J. Janssen, P.J.E Kesseler, Model Plotterdam als katalysator in de planvorming; een bijdrage aan het tot stand komen van het ontwerp-struktuurplan van de gemeente Ede, Gemeentewerken, 12 (1983) 27-32. (URVZ03)

Overige publicaties URVZ03 G.G. van der Meulen, Computerisation in physical planning; possibilities of automatization on behalf of the governmental planning authorities in Indonesia, lezing Cipta Karya Seminar, Jakarta, december 1982,1983. (URVZ03) G.G. van der Meulen, Take-off for computeresation in urban and regional planning has been celebrated; true for Thai planning also?, lezing Planning Seminar Subfaculteit Urban and Regional Planning, Universiteit van Bangkok, Bangkok, 10-8-1983. (URVZ03)

Overige vakpublicaties URVZ02

G.G. van der Meulen, Information-systems for monotoring of physical plans; with attention to computerisation and usability for the planning in developing countries, The Eight Pacific Regional Science Conference, Tokyo, 17 - 19 augustus 1983. (URVZ03)

B. Jansen, Boekbespreking van "A. Becker, A. Kacmarczyk, J. Tommel en H. Wieder: Regionale Ungleichentwicklung und Reformpolitik. Planungskonzepte der Kommunistischen Partei ltaliens fOr Bologna und die Emilia Romagna. GHM Heft, Oldenburg, 1982,295 pag. In: Stedebouw en Volkshuisvesting 64 (1983), nr. 4, 187-188 (URVZ02)

G.G. van der Meulen, Computer-automatic spatial translation for structure planning; the usefulness of the model Plotborough for the physical planning in developing countries. Paper Regional Science Association Europe, Poiliers, 30-8/2-9-1983. (URVZ03)

Overige wetenschappelijke publica ties URVZ04 B. Jansen, Boekbespreking "B. Needham: Choosing the right policy instruments. An investigation of two types of instruments, physical and financial and a study of their application to local problems of a unemployment Gower, Hampshire, England, 1982, 193 pag." In: 144

A.C.J.M. van der Enden, C.W.W. van Lohuizen, Voortransport, natransport en vervoermiddelkeuze; vervoerbeleid in ruimtelijk perspektief, Verkeerskunde, 1983, 12, 594-600. (URVZ04) ,

R.E.C.M. van der Heijden, C.W.W. van Lohuizen, Het (distributieplanologisch) onderzoek bedreigd, In: Spanning in Onderzoek en Beleid; Toegespitst op het Veld van de Ruimtelijke Ordening, Cahiers Beleidsonderzoek, nr. 2; Amsterdam, SISWO 1983, 1-5. (URVZ04) C.W.W. van Lohuizen, Het onderzoek in gevaar, In: Ruimtelijke Planning: Smeltkroes van Onderzoek en Planning; Den Haag, ed.by F.G. Gremmen, NIROV/SPO, 1983,25-45 (URVZ04) C.W.W. van Lohuizen, (red.) Spanning In onderzoek en beleid, toegespitst op het veld van de ruimtelijke ordening. SISWO-publikatie 265 Cahier Beleidsonderzoek 2, Amsterdam, 1983. (URVZ04) C.w.W. van lohuizen. De vertaling van praktijkproblemen in wetenschappelijke probleemsteliingen via het onderkennen van gebruiksen kennisdoelen, In: Doelen van Gebruiksgericht Onderzoek, Cahiers Beleidsonderzoek 1; Amsterdam, SISWO, 1983. 35-51. (URVZ04) C.w.w. van Lohuizen van praktijkproblemen naar wetenschapsproblemen, de vertaling van praktijkproblemen in wetenschappelijke probleemstellingen via het onderkennen van gebruiksen kennisdoelen. Stedebouw & Volkshuisvestlng 64 (1983) 11, 575-583. (URVZ04) C.W.w. van Lohuizen, Enkele vraagstukken rond het planologisch onderzoek als voorbeeld van gebruiksgericht onderzoek, In: Spanning in Onderzoek en Beleid, Cahiers Beleidsonderzoek 2; Amsterdam, SISWO, 1983, 8 - 56. (URVZ04)

Overige publica ties URVZ 04

Wetenschappelijke output Overige wetenschappelijke publicaties SVVZ01 H.Fassbinder, Zelfwerkzaamheid als experiment, In: Doe het zeit; ed. by H.Priemus, Delft, THO, 1983, 23-33 (SWZ01) H.Fassbinder, Der soziale Wohnungsbau im Niederlandischen System der Wohnungsversorgung, In: Wohnungsversorgung inder Krises, ed.by H.Riese/Berliner Mietverein. Vorschlage fUr eine sozial orientierte Wohunungspolitik. Berlin, 1983,63-65. (SWZ01) H.Fassbinder, Die Niederlandische Experimenten-kommission, In: Wohnungsversorgung in der Krises, ed.by H.Riese/Berliner Mietverein. Vorschlage fUr eine sozial orientierte Wohnungspolitik. Berlin, 1983, 75-76. (SWZ01) H.Fassbinder, Schoonheid versus wanorde, In: Plan 14, (1983) 1517. (SWZ01) H.Fassbinder. Over beroep, bewoners en beheer, In: De Architect, 12 (1983) 39-41. (SWZ01) H.Fassbinder, Gegen-Planung. Das Buro fUr Stadtsanierung und Soziale Arbeit in Berlin-Kreuzberg. In: Stadtbauwelt, 80, 74 (1983) 350-353. (SWZ01) H.Fassbinder, J. Rosemann, Die Demokratisierung der Wohnungsverwaltung in den Niederlanden.ln: Stadtbauwelt, 12,74 (1983)6871. (SWZ01) H.Fassbinder, Stadsvernieuwing over de grenzen heen, In: Kijk op de Europese Stadsvernieuwing. 1, 1 (1983) 15-17. (SWZ01)

A.C.J.M. van der Enden, C.W.W. van Lohuizen, Access, egress, and modal choice, Paper Colloquium Vervoersplannologisch Spaurwerk. Transportation and Stagnation, Zandvoort aan Zee, 14-16 december 1983. (URVZ04) F.J.M.V. Jacobs, C.W.W. van Lohuizen, How to program social policy research: a view from planning, Paper Meeting of the Research Comittee on Sociotechnics of the International Sociological Association (ISA), How to program social policy research, Antwerpen/Belgie,6 en 7 september 1983. (URVZ04) C.w.w. van Lohuizen, Utilization-focused research and planning, Paper International Conference Systeemgroep Nederland Problems of Actors and Actions, Amsterdam, 5-7 april 1983 (URVZ04) C.W.W. van Lohuizen e.a., The location of work, criss-cross relationships, and public transportion: a case study on the Randstad Holland, Report tot the CEMT ICEMAT, Seminar on The regionalisation of Transport and regional planning in practice, Strasbourg, Council of Europe, december 5-6,1983. (URVZ04)

Vakgroep BSV - Sladsvemieuwing

Overige vakpublicaties SVVZ01 H.Fassbinder, H. Braamse, E.Kalie, Het Britse Ei van Columbus: minder doen kost minder geld. Inventarisatie van het stadsvernieuwingsbeleid in Groot-Britannie, THE-BSV IStiehting VSO, Eindhoven, 1983, ISBN 90-6814-003-5. (SWZ01) H.Fassbinder, H.Braamse, E.Kalle. J. Rosemann, Stadsvernieuwing, een selektieve weldaad. Inventarisatie van het stadsvernieuwingsbeleid in West-Duitsland, THE-BSV IStichting VSO, Eindhoven, 1983 ISBN 90-6814-001-9. (SWZ01) H.Fassbinder, E.Kalle, Vergulde daken. Inventarisatie van het stadsvernieuwingsbeleid in Zweden, THE-BSV/Stichting VSO, Eindhoven, 1983, ISBN 90-6814-001-3. (SWZ01) H.Fassbinder, E.Kalle, F. van der Laar, Geen woningnood maar woonnood. Inventarisatie van het stadsvernieuwingsbeleid in Belgie, THE-BSVIStichting VSO, Eindhoven, 1983, ISBN 90-6814-0017. (SWZ01) H.Fassbinder, H.w.Hamer, Stadterneuerung. Tatigkeitsbericht FSP '79-'83. Hochschule der Kiinste, Fachbereich 2 Architektur Forschungsschwerpunkt, augustus 1983,100 pag. (SWZ01)

Thema's Overige publicaties SVVZ01 Plannings- en beleidsstrategieen ter verbetering van de kwaliteit van de stedelijke bebouwing en structuur in geindustrialiseerde landen. Bouw- en stadsvernieuwingsproces.

H.Fassbinder, Heeft de kwaliteit nog toekomst?, lezing + invited paper voor de PDOB-leergang volkshuisvesting "Heeft de kwaliteit nog toekomst" Delft, 2 juni 1983. (SVVZ01) H.Fassbinder, Perspektieven van het architectenwerk, lezing + invited paper op het colloquium "Werk en Onderwijs" aan de Academie van Bouwkunst te Rotterdam, 13 mei 1983 (SWZ01)

De komende bouwopgave. (INTE05)

Samenwerkingen Woningbouw en stadsvernieuwing Vakgroepan BPT en BSV

H.Fassbinder, Strategies in housing research in the Netherlands, lezing invited paper op de conferentie "Housing Research in Great Britain", BristOl, 12-14 september 1983. (SWZ01)

+

De komende bouwopgave Vakgroep BSV met THO en UvA

Bestede onderzoekcapaciteit in 1983 1e geldstroom W.p.

3e geldstroom w.p.

4.85m.j. O.29m.j.

TOTAAL 1e en 3e geldstroom w.p.

145

5.14 m.j.

V.Smit, Volkshuisvestingsplan, gewin voor het gezin, Eindhoven benaderd vanuit het gezin, niet vanuit de woningnood, Inspraakreactie op het Volkshuisvestlngsplan Eindhoven, Jaargang februari 1983,6 pag. (SWZ01) V.Smit, Huisvestigingsproblemen van buitenlanders in Nederland. Referaat aan de Academia Diedenoort te Wageningen, 25 mei 1983. (SWZ01)

Overige wetenschappelijke publica ties SVVZ02

Overige publica ties ASVZ01

H.J. van het Erve, Platform stadsen dorpsvernieuwing, thema stadsbeheer, In: Stads- en dorpsvernieuwing; Provinciaal Bestuur NoordBrabant, 's-Hertogenbosch, 1983, 7-11. (SWZ02)

P.Beekman, Eindhoven: Plannen en realiteit, Paper Studiedag Dienst StadsontwikkelingAmsterdam, Eindhoven, 21 juni 1983. (ASVZ01)

H.G. Rikhof, Platform stadsen dorpsvernieuwing, thema bewonersparticipatie, In: Stads- en dorpsvernieuwing; Provinciaal Bestuur NoordBrabant, 's-Hertogenbosch, 1983, 1-23,33-42. (SWZ02)

J.F. van den Brink, Het probleem van de schaal in het huidige beeld van de gebouwde omgeving, Lezing Seminar, Beeld en Schaal; Eindhoven, 7 oktober 1983. (ASVZ01)

H.G.Rikhof, Selfhelp and citizen participation, Open House, 8 (1983) 36-42. (SWZ02)

A.N.Naalden, Modellen, meubels en letters, Catalogus Liner '83, Gent, oktober 1983. (ASVZ01)

Overige vakpublicaties SVVZ02

A.N.Naalden, P.Spits, Het buiten in de ban van het binnen, Cement, 11 (1983),733-740. (ASVZ01)

H.G.Rikhof, bij discussie architecten mogen bewoners niet buiten spel gezet. NCR-Handelsblad, 30-12-1983 (SVVZ02)

Overige publica ties SVVZ02 H.G.Rikhof, Bewonersparticipatie in de tachtiger jaren, lezing Provinciaal Symposium, Stads- en dorpsvernieuwing Noord-Brabant, 's-Hertogenbosch, 10 maart 1983. (SWZ02)

Vakgroep BAS - Architectuur en Stedebouw Thema's

Overige wetenschappelijke publica ties ASVZ03 G.Bekaert, Mijn huis is nergens meer, In: Welzijns Gids; ed.by Y.Muyers. H.Janssens, D.Cauwelier, F.Delmartino, J.Mertens, Antwerpen, van Loghum Slaterus, 1983. 1-6. (ASVZ03) G.Bekaert, Imitatie als levensbeschouwing, De imitatieleer van Quatremere de Quincy, Wonen TA/BK. 14 (1983) 20-27. (ASVZ03) G.Bekaert, Mijn huis is nergens meer, Wonen TA/BK, 14 (1983) 1112. (ASVZ03) G.Bekaert, Wie over architectuur wi! spreken, sta op en zwijge, Wonen TA/BK, 11 (1983) 8-27 (ASVZ03)

Welstand in de gebouwde omgeving. G.Bekaert, Tempel en Circus (Theorie en praktijk in het werk van H.Hollein), Wonen TA/BK, 21 (1983) 8-27. (ASVZ03)

Gebouwen, ontwerp en analyse. Het architectonisch denken vanaf de Renaissance in relatie tot de architectuurpraktijk.

J.Meuwissen, Architektuur in het teken van de wederopbouw, In: De jaren 50 Oosthoek Utrecht; ed.by J.Ankum-Houwink, Hasselt, Heideland-Orbis, 1983, 456-460. (ASVZ03)

Integraal Bio-Iogisch Afbouwmilieu. J.Meuwissen, Stadsbeeld in verval, Plan 14 (1983) 33-34. (ASVZ03) Drager-Inbouw. Grondslagen Stedebouwkundige ontwerpen.

J.Meuwissen, Verdichting door hoogbouw, Plan 14 (1983) 9-12. (ASVZ03) J.Meuwissen, Klassieke argumenten, Plan 14 (1983) 35-37. (ASVZ03)

Vorminformatiesystemen. Bouwen in ontwikkelingslanden. (INTE06) Programmeren van de gebouwen in Gezondheidszorg. (INTE02)

J.Meuwissen, Bouwloods te Krimpen aan de IJssel, Plan 14 (1983) 32-36. (ASVZ03) J.Meuwissen, Rotterdam baart een prijsvraagmonster, Plan 14 (1983) 6-8. (ASVZ03)

Samenwerkingen Ontwerpen met de computer (O.O.C.) Vakgroepen BAS en BBU

J.Meuwissen, De Kovel, Boender, Mies, Plan 14 (1983) 20-25. (ASVZ03)

Woningbouw en energiebesparing (W.E.B.) Vakgroepen BAS, BFA en BBU Ziekenhuis research project (Z.R.P.) projectgroep ziekenhuis Vakgroepen BBU en BAS met (o)Afdeling BdK. Bouwen in ontwikkelingslanden. Vakgroepen BAS, BBU en BPT en THO Rechterlijke en bestuurlijke organisatie van de heerlijkheid RAVENSTEIN, ± 1200-1795. Vakgroep Rechtsgeschiedenis KHT en BAS/THE

J.Meuwissen, Bibliotheek en architektuur, Plan 14 (1983) 14-21. (ASVZ03) J.Meuwissen, Rolverdeling in de huisvesting, Plan 14 (1983) 45-48. (ASVZ03) J.Meuwissen, Ontwerpen van J.Hoogstad, Plan, 14 (1983) 17-33 J.Meuwissen, Peperklip te Rotterdam, Plan 14 (1983) 29-36. (ASVZ03)

Overige vakpublicaties ASVZ03 Bestede onderzoekcapaciteit in 1983 J.Meuwissen, (vertaling) G.C.Argan. Konsept van architektonische typologie, Plan 14 (1983) 28-30. (ASVZ03)

1e geldstroom w.p. = 13.97 m.j. 3e geldstroom w.p. = 2.88 m.j. TOTAAL 1e en 3e geldstroom w.p.

16.85 m.j.


J.Meuwissen, (vertaling) Q.Terry "Zeven misverstanden over de klassieke architektuur", Plan 14 (1983) 32-35. (ASVZ03) J.Meuwissen, (vertaling) G.Grassi "Woonpark LOtzowplein", Plan 14 (1983) 14-15. (ASVZ03)

Overige vakpublicaties ASVZ01 J.v.d.Brink, M.v.d.Lugt, A.N.Naalden, Haalbaarheidsonderzoek: Herinrichten komplex Van den Heuvel te Geldrop, Uitg. Stedelijke Dienst Geldrop, november 1983 (ASVZ01)

146

J.Meuwissen, (vertaling) F.Dal Co "Aldo Rossi in Modena", Plan 14 (1983) 12. (ASVZ03)

Overige wetenschappelijke publica ties ASVZ04 B.Martens, P.Schmid, Who is who in A.M., Albouwtechniek Milieuintegratie, sektie A.M., T.H., Eindhoven,lSBN 90-70912-01-5, 1983. (ASVZ04)

P.Schmid, Bio-Iogische Architeidur. Ganzheitliches Bio-Iogische Bauen 2. durchgesehene und erweiterte Auflage, Verlaggesellschaft Rudolf Muller GmbH, Kaln, Braunsfeld, ISBN 3-481-17482-9,1983. (ASVZ04)

W.Schijns, Herontwerp Boschpoort, Breda, Wonen TABK, 18 (1983) 20. (ASVZ04)

P.Schmid, Bijdragen in Bouwen voor Mens & Milieu, Interieur, Ruimtelijke Ordening en Stedebouw, Onderzoek en Studie, Het Metamodel; Redaktie M.Stalpers, VIBA. ISBN 90-70836-13-0; SISI 303.82 UDC 72 : 502.3 -architektuur, sociale ekologie, StMichielsgestel, 1983, pag. 5-7, 31,37,41-42,55. (ASVZ04)

J.J.Habets, Architectural means for energy conservation in recent Dutch housing projects, In: Proceedings International Conference on Passive and Low Energy Architecture; London, Pergamon Press, 1983. (Pagina nummers niet opgegeven, wei gepubliceerd). (ASVt05)

P.Schmid, De architeiduur in de opkomst van een nieuwe kultuur, In: The world we choose - European - Festival 1983 - een wereld, een mensheid, een bestemming; Brussel, Heizel, De Boog, 1983,1418. (ASVZ04)

J.J.Habets, A pattern language for energy conscious architectural design, In: Solar Architecture Solaire, proceedings of the International Conference held in Cannes, France, 13-16 December 1982; ed.by D.Nicolay, Bruxelles/Luxembourg, Lavoisier American Solar Energy Society, Published for the Commission of the European Communities, 1983,322-327. (ASVZ05)

P.Schmid, Een totaalbeeld: Op weg naar een gezonde binnenruimte, Bouw, 13, (1983) 70-73. (ASVZ04) W.Schijns, De architectonische tekening 1, De Architect, 14 (1983) nr. 1 25-31, nr. 2 34-39. (ASVZ04) Overige vakpublicaties ASVZ04

P.Schmid. Hoe het zou kunnen, "Fantastisch Realisme", Siotwoord, In: Zelfvoorziening een blauwdruk; ed.by Het deelnemersteam van de workshop (Zelfvoorziening, Een Blauw druk) Hengelo, Stichting Anubis, Redaktie: stichting Stersteate, 1983, pag. 55-57, 83-85. ISBN 90-6647-007-0. (ASVZ04) P.Schmid, De architectuur van een nieuwe tijd, Prana 31, (1983) 6273. (ASVZ04)

Overigffl wetfflnschapPffllijke pubficaties ASVZ05

R.Oxman, From Method to Metaphor, Open house, 2 (1983) 28-35. (ASVZ05) A.P.Thijssen, Staal in de Woningbouw, Bouwen met staal, 17 (1983) 66-e.v. (ASVZ05) A.P.Thijssen, Modulaire maatsystemen, In: Jellema Bouwkunde II; ed.by A.van Tol, Delft, Waltman, 1983, 30-41. (ASVZ05) Overige vakpublicatiffls ASVZ05

M.F.Th.Bax, Structuur en flexibiliteit, Futura, 18 (1983) 11-17. (ASVZ05) Overige publicaties ASVZ05

Overige publica ties ASVZ04

P.Schmid, Wohnexperimente - Zwischenbericht tiber Vorbereitungen ZI; Versuchsbauten, In: Kongres; ed.by Institute fUr Baubiologie + Okologie, Prof.drASchneider, Neubeuern, Prien/Chiemsee, B.R.D. 27, 28 en 29 oktober 1983. (ASVZ04)

M.F.Th.Bax, De opleiding tot architect: academische traditie of maatschappelijke norm?, Lezing congres: "Studie toekomst architectuur" van het Nederlandse Architecten Genoodschap (NAG). 'sGravenhage. 22 april 1983. (ASVZ05) Overigffl wetenschappelijke publicatiffls ASVZ06

P.Schmid, Bio-Logisch Bouwen, Lezing seminar, Wonen in Harmonie met de Natuur, Zeist, Extension Department of the International University Lugano, Zwitserland, 5 maart 1983. (ASVZ04) P.Schmid, Wij bouwen een maquette voor de woning van morgen (met gebruik van verschillende materialen), Lezing (+Ieiding) Workshop in het kader van het seminar Wonen in Harmonie met de Natuur, Zeist, Extension Department of the International University Lugano, 6 maart 1983. (ASVZ04)

F.G.H.Gijsbers, LHouet, Reeshof Tilburg, Vormprincipes en planvorming, Stedebouw en Volkshuisvesting, 64 (1983) 341-350. (ASVZ06) R.Th.v.d.Voort, Raming Meerjaarsprogramma Stadsvernieuwing, in opdracht van MVROM Directoraat-Generaal voor de Volkshuisvesting Directie Onderzoek, 1983. (ASVZ06) OVfflrige vakpublicaties ASVZ06

P.Schmid, Nomade - a new age Workshop, samenwerken en omgeving, WADMO, Velp, 23 april 1983. (ASVZ04) P.Schmid, Experimenteel Woningbouwprojekt in het uitbreidingsgebied Tomakker/Nuenen, Lezing Gemeentehuis, Projeid presentatie, Nuenen, mei 1983. (ASVZ04) P.Schmid, Mogelijkheden van het Bio-Iogisch Bouwen vandaag, Lezing Seminar, Bio-Logisch Bouwen Vandaag, Naarden, 18 juni 1983. (ASVZ04) P.Schmid, Bouwen aan het eigen woonhuis met veel fantasie, Lezing (+Ieiding) workshop in het kader van het seminar, Mogelijkheden van het Bio-Logisch Bouwen Vandaag, Naarden, 18 juni 1983. (ASVZ04) P.Schmid, Bouwen, wonen en gezond zijn, Lezing Centrum voor natuurlijke leefwijze, Bouwen, Wonen en Bewust leven, Yakso Boerderij, Heerewaarden 23/24/25-september 1983. (ASVZ04) P.Schmid, Bio-Logisch Bouwen en Wonen in het kader van de cyclus "Omgaan met Moeder Aarde.... Lezing Centrum voor Natuurlijke leefwijze, Bouwen, Wonen en Bewust Leven, Yakso Boerderij, Heerewaarden, 23/24125-september 1983. (ASVZ04) P.Schmid, Ik woon, jij woont, wij wonen, Lezing Centrum voor Natuurlijke leefwijze, Gebouwen, Wonen en Bewust Leven, Yakso Boerderij, Heerewaarden, 23/24/25-september 1983. (ASVZ04) P.Schmid, Wohnen und Siedeln ein integraler Ansatz, Lezing (+Ieiding) Workshop Werkstattenarbeit, Forum Oekologisches Bauen, Fallingbostel, 4/5/6-november 1983. (ASVZ04) 147

K.Doevendans, Een bezoek aan Bath (I), In de Waagschaal, 12 (1983) 560-564. (ASVZ06) K.Doevendans, Een bezoek aan Bath (II), In de Waagschaal, 12 (1983) 591-595. (ASVZ06) Overige pubficaties ASVZ06

K..Doevendans, F.Gijsbers, Stedebouw en Onderzoek, paper gepresenteerd op Symposium Stedebouw, profilering van de opgaven voor de komende jaren; Eindhoven, vakgroep BAS-THE, 1983, 5-11. (ASVZ06) Overige wetanschappefijke publicatias ASVZ07

R.Daru, Evalueren met grafische middelen, Beleidsanalyse 3 (1983), 5-14/35. (ASVZ07) G.J.Slothouber, Een morfologische beschouwing van binnenruimten, Bouw, 13 (1983), 62-64. (ASVZ07) Overige vakpublicatles ASVZ07

R.Daru, NEN 2302, Norm voor algemene regels voor tekeningen in de bouw, Normalisatie magazine, 12 (1983) 218-220. (ASVZ07) Overlge publica ties ASVZ07

G.J.Slothouber, Prijsvraagontwerp op het gebied van de architectonische vormgeving, Stichting Bouwkunst, 's-Hertogenbosch. (ASVZ07)

G.J.Slothouber, Vorm-en-beeld-relaties, Lezing voor de Rietveld Akademie te Amsterdam, 1983 . (ASVZ07)

Vakgroep BPT * Bouwproductie technologie

Woningbouw en energiebesparing (W.E.B.) Vakgroepen BAS, BFA en BBU Ziekenhuis research projekt (Z.R.P.) projektgroep ziekenhuis Vakgroepen BBU en BAS met {o)Atdeling Bdk.

Thema

Bouwen in ontwikkelingslanden. Vakgroepen BAS. BBU en BPT en THO

Optimalisatie van de relatie "ontwerp en techniek" binnen het bouwproces.

Bestede onderzoekcapaciteit in 1983

Samenwerkingen

1e geldstroom w.p. = 3.14 m.j. 3e geldstroom w.p. 0.67 m.j.

Woningbouw en stadsvernieuwing Vakgroep BPT en BSV


= 3.81 m.J.

Wetenschappelijke output Bouwen in ontwikkelingslanden Vakgroepen BAS, BBU en BPT en THO

Bestede onderzoekcapaciteit in 1983 1e geldstroom w.p. = 2.47 m.j. 3e geldstroom w.p. 0.52 m.j. TOTAAL 1e en 3e geldstroom w.p.

2.99 m.j.

Overige wetenschappelljke publicaties BUVZ01 L.P.Sikkel, J.H.E. van der Heijden. Produktiviteitsfaktoren Bouwnijverheid. THE Vakgroep BBU. Eindhoven, 1983. in opdracht van MVROM. (BUVZ01) L.P.Slkkel. J.H.E.van der Heljden, Lileratuuronderzoek en algemene beschouwlngen, THE vakgroep BBU. Eindhoven, 1983, in opdracht van MVROM. (BUVZ01)

Welenschappelijke output Overige wetenschappelijke publicaties PTVZ01

L.P.Sikkel, J.H.E.van der Heijden, Enquete-onderzoek. THE Vakgroep BBU. Eindhoven, 1983, in opdrachtvan MVROM. (BUVZ01)

P.w.J.Jansdaal, The need for product deSigners, Pakistan Design Institute (POI), Karachi-Pakistan, 1983, Pakistan Design Institute (POI). (PTVZ01)

L.P.Sikkel. J.H.E.van der Heijden. Samenvatting Onderzoek Produktiviteitsfaktoren bouwnijverheid. MVROM, Zoetermeer, 1983, in opdracht van MVROM. (BUVZ01)

M.Heligardt, The Specialist Intellectual, In: The Production of the Built Environment, (Proceedings of the Bartlett International Summer School, London 1982); ed.by The Organizing Commitee clo Bartlett School of Architecture and Planning, London, University College London, 1983, 42-45. (PTVZ01)

Overige wetenschappelijke publica ties BUVZ02

M.Heligardt, The Production of Things and the Production of Space, In: The Production of the Built Environment, (Proceedings of the Bartlett International Summer School, London 1982); ed.by The Organizing Commitee c/o Bartlett School of Architecture and Planning, London. University College London, 1983,46-51. (PTVZ01) J.Westra, Walter Segal - Being the builder, builds your being, In: Doe het zelf Dokumentatie Konfrontaktiekollege Volkshuisvesting; ed.by P.Groetelaers, G.C.Jense, H.Priemus, Delft, THO, 1983, 189211. (PTVZ01)

P.A.Erkelens, The economics of building materials research, Rilem Symposium, Nairobi november 1983. In: Appropriate Building Materials for Low Cost Housing; ed.by CIB-Rilem, New York, E. & F.N. Spon. 1983. 321-325 en 504-505. (BUVZ02) L.P.Sikkel, Health and safety in construction II, In: IABSE Workshop Tokyo 1982, (IABSE Reports VoI.44); Zurich, ETH Honggerberg, 1983,37-56. (BUVZ02) (Ook verschenen In: 12th Congres Vancouver BC; introductory report. sept 1984; Zurich. IABSE ETH Honggerberg. 1983.61-72. 1x geteld)

J.westra, Nieuwe technieken in de woningbouw?, In: Volkshuisvesting: "Heeft de Kwaliteit nog Toekomst?"; ed.by A.Mulder, Delft, PDOB, 1983, 1-25. (PTVZ01)

Vakgroep BKO

J.westra, Autoconstruction en bois. A.Plus, (1983) 34-36. (PTVZ01)

Optimering, innovering en hergebruik van bouwkonstrukties en materialen

*

Konstruktle

Thema

Overige publica ties PTVZ01 Samenwerkingen J.Westra. Bespielen im Alternativbau. lezing Seminar Selbstbau. Lemen durch Selberbauen. Stuttgart. 21 februari 1983. (PTVZ01)

Vakgroep BBU * Bouwvoorbereiding en Uitvoering Thema's De organisatie van het bouwproces en de bouwnijverheid.

"Waste management" Vakgroepen BUR en BKO met atd. Bdk en KHT in opdracht van de Provincie Noord-Brabant

Bestede onderzoekcapaciteit in 1983 1e geldstroom w.p. = 8.75 m.j. 2e geldstroom w.p. 0.01 m.j. 3e geldstroom w.p. = 0.21 m.j.

=

TOTAAL 1e, 2e en 3e geldstroom w.p. De realisatie van bouwwerken.

= 8.97 m.j.

Wetenschappelijke output De ontwikkeling en toepassing van computersystemen in de bouwkunde.

Samen werkingen Ontwerpen met de computer (O.O.C.) Vakgroepen BAS en BBU.

148

Overige wetenschappelijke publica ties KOVZ01 R.F.M. Bakker. B.Boermans, C.F.Hendriks, P.C.Kreijger, J.G.wiebenga, Interim rapport CURIVB. Granulaat van beton- en metselwerkpuin als toeslagmateriaal voor beton. Betonvereniging, 1983, 73 pag. (KOVZ01) A.J.Bosch. KB.Lub, Hoe berekenbaar en betrouwbaar is de coefficient K in x - Ken x-Ks?, Kwantitatieve methoden, ed.by Vereniging van Statistiek, 1983. (KOVZ01)

K.van Breugel. J.W.Kamerling. R.Sagel. M.J.J.Santbergen, AA van der Vlist. Betonkonstrukties voor de opslag van tot vloelstof gekoelde gassen. Vakgroep BKO-TH Eindhoven, augustus 1983, in opdracht van Stuvo. (KOVZ01) F.SKBijlaard, J'w.B.Stark, Design rules for beam-to-column connections in Europe. Chapter 17 of a Monograph on Beam-TOColumn Building Connections (ASCE).IBBC-TNO rapport BI-8360/63.8.0480. augustus 1983. (KOVZ01) H.J.Fijneman, Literatuuronderzoek naar op afschuiving belaste voegen, THE/BKO/83.12, Eindhoven. in opdracht van CURIVB, 1983. (KOVZ01) W.J.J.Huisman. J.Brinkhuis, E.Nellssen, J.J.H.Lammers. Light-weight folded plate sandwich structure with or without a sunscreen. In: Energy efficient enclosures for buildings, Proceedings international congress lASS; ed.by M.Papadopoulos lASS, Thessaloniki, lASS, 1983.139-166. (KOVZ01) W.J.J.Huisman, Analyse boogkonstruktie Iichtstraat ROTEB, THE, THE-BKO-KO-83-13. Eindhoven. 1983. in opdracht van BIK Bouwprodukten B.V. Opmeer. (KOVZ01) W.J.J.Huisman. Varianten analyse boogkonstrukties met of zonder tangentiale delen, THE. THE-BKO-KO-83-14. Eindhoven. 1983, in opdracht van BIK Bouwprodukten B.V. Opmeer. (KOVZ01)

Energiecrisis ed.by Belgische Betongroepering/Groupement Beige . du Beton, 2e Belgische betondag 7 oct:82, 1983. (KOVZ01) P.C.Kreijger, Hergebruik van bouwen sloopafval als toeslagmateriaal voor beton.ln: Hergebruik van bouwen sloopafval in beton en in wegenbouw, ed.byJ.Bijen, Limburg, Recycling Mij.Limburg,1983, 49-106. (KOVZ01) P.C.Kreijger, Zware metalen in/uit reststoffen, PBI-publicatie dec. 1983, 11-30. (KOVZ01) A.J. van Neste, Moduul STOCO-VG-1, Toelichting op het gebruik en verdere ontwikkefingen, Bouwen met Staal 64, juli 1983. (KOVZ01) J.W.B.Stark. P.E.de Winter, Voordracht Plastic design of submarine pipelines, Chapter XV in "Behaviour in Thin-walled structure, Retiral Conference prof. J.M.Hawey, 29-30 maart 1983, Glasgow. Scholtland. UK (KOVZ01) J'w.B.Stark, Voortgang van het CAM-demonstratieproject voor de Staalbouw, Bouwen met staal 62, maart 1983.12-16. (KOVZ01) J.W.B.Stark, Statische onbepaalde staal-beton figgers, Cement XXXV, 9, (1983) 586-591. (KOVZ01) J'w.B.Stark, Eurocode 3 gereed voor de kritiek-periode!, Bouwen met Staal 56, december 1983,16-19. (KOVZ01)

W.J.J.Huisman. Methodiek voor de berekening van boogkonstruk: ties met of zondertangentiale delen, THE, THE-BKO-KO-83-15, Eindhoven. 1983. in opdracht van BIK Bouwprodukten B.V.Opmeer. (KOVZ01)

J.C.Walraven, W.P.M.Mercx, J.W.Kamerling, H.J.Fijneman, Het draagvermogen van voorgespannen holle vloerplaten, Cement 35, 11 (1983) 747-754. (KOVZ01)

W.J.J.Huisman, J.H. van der Ploeg, onderzoek dakelement, THE, THE-BKO-83-16. Eindhoven, 1983, in opdrachtvan Jatifa B.V. Gilze. (KOVZ01)

H.H.WiUems, A gravimetric study of water vapour sorption on hardened cementpaste, In: Proc. 2th Conference on Vacuum Microbalance Techniques, Plymouth 30 aug. - 2 sept. 1983; Special issue of Thermochimica Acta 1983, Plymouth University U.K., 9-15. (KOVZ01)

J.JAJanssen. Bamboo Trusses. THE-CICA, Eindhoven, 1983. (KOVZ01) J.JAJanssen, Bamboo: Its use in the construction of roofs and bridges. Appropriate Technology. 10 (1983) 20-23. (KOVZ01) J'w.Kamerling, Skeletbouw Bouwkunde If (derde hierziene druk). Waltman. Delft. ISBN 90 21213117.1983. (KOVZ01) J.W.Kamerling. F.Schot. Het ontwerpen en berekenen van systeembouw, Bouw 38, 24 (1983) 76-81. (KOVZ01)

Overige vakpublicaties KOVZ01 J.C.Oeelman, Textural Analysis of Concrete by means of surface roughness measurements. Vakgroep BKO, THE rapport MKO 83-11, aug. 1983, 39 pag., in opdracht van MVROM. (KOVZ01) L. van Gorp, Handleiding bij de moduul STACO-VG 1, Staalcentrum Nederland, Rotterdam, 1983. (KOVZ01) H.S.Rutten, Constructief ontwerpen: van spel tot samenspel, Civiele

& Bouwkundige T echniek 2, (1983) 7-13. (KOVZ01) P.C.Kreijger. Optimale Materiaalkeuze, Techniek en Wetenschap. Civiele en Bouwkundige Techniek, 2 (1983) no.6, 23-29. (KOVZ01) P.C.Kreijger. Chairman's introductory remarks to session If Methods of evaluating performance against criteria. In: Proc. of the 3rd. ASTM/CIB/RILEM Symposium 1982, Lisboa, Performance Concept in Building; ed.by Laboratorio NacionaJ de Engenharia Civil Lissabon, 1983 vol.2, 99 - 106. (KOVZ01) P.C.Kreijger, The way admixtures work, In: Proceedings of the ERMCO Congres 83, British Ready Mixed Concrete Association, London, Concrete Technology WllA, 1-20. (KOVZ01)

H.S.Rutten, J.Vorenkamp, Vergelijkend onderzoek van filtersystemen in beschermende onderkomens, THE. THE-BKO-KO-83-7, Eindhoven, 1983, in opdracht van Ministeries van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Binnenlandse Zaken, BKO 26. (KOVZ01) J.Siebelink, J.G.de Kok, Examen Betonkonstrukteur BV, handelend o.a. over stabiliteitsproblemen van gebouwen, Cement, 1 (1983) 4251. (KOVZ01) Overige publicatias KOVZ01

P.C.Kreijger, Kunststof voor reparatiedoeleinden, In: CUR rapport nr.l10 - Reparatie van betonkonstrukties deel 3; ed.by P.D.Steyart, Zoetermeer, Betonvereniging, 1983, 11-28. (KOVZ01)

J.G.M. van Mier, Complete stress-strain behaviour of concrete under multiaxial+conditions, Paper gepresenteerd op Workshop, Concrete Mechanics, Delft, 22-24 juni 1983. (KOVZ01)

P.C.Kreijger, Doorlaatbaarheid van verven en coatings, In: CUR Rapport nr. 110, Reparatie en bescherming door middel van kunstharsen; ed.by P.D.Steyart, Zoetermeer, Betonvereniging, 1983, 3847. (KOVZ01)

H.H.Snijder, F.SKBijlaard, J.W.B.Stark, Use of the elastic effective length for stability checks of columns and consequences for checks on beams in braced frames. Voordracht gehouden ter gelegenheid van de Micheal R.Horne Conference "'nstability and Plastic Collapse of Steel Structures", 20-22 sept. 1983. (KOVZ01)

P.C.Kreijger, J.Bijen, J.GWiebenga, Adhesion between ready-to use retarded mortar and bricks, In: Proceedings of the ERMCO Congress 1983; British Ready Mixed Concrete Association, London, Concrete TechnologyW9A, 1983, 1-7. (KOVZ01) P.C.Kreijger, Environment factors affecting building and its durability, In: Durabilite des betons et des pierres; ed.by FNB College International des Sciences de la Construction, Parijs, Inst.lnt d'Architecture Mediterranee, 1983. 37 -80. (KOVZ01) P.C.Kreijger, Energie en milieuaspecten van beton pag. 323/1'energie, I'environnement et Ie beton pag. 24-47 - Beton en de 149

Vakgroep BFA - Fysische Aspecten van de Gebouwde Omgeving Thema's Licht in (werk-)ruimten. Verlichtingskundige, energetische en ergonomische aspecten.

Ontstaan en voortplanting van geluid in en om gebouwen met het oog op de bestrijding van geluidhinder en het realiseren van de akoestische behaaglijkheid in ruimten.

H.J.Martin, Geluidisolatiemetingen tussen kantoorvertrekken, Werkgroep FAGO-TNO-THE, 318.221. Eindhoven, 1983, in opdrachtvan TWEKA te Nuenen. (FAVZ02)

Fundamenteel onderzoek naar het ontwikkelen van hulpmiddelen en methoden voor integratie in het ontwerp. Dit betreft fysische en fysiologische aspecten van het binnenmilieu, het gebouw en de installaties.

H.J.Martin, Luchtgeluidisolatie van een Jatifa dakelement, gemeten in het laboratorium, Werkgroep FAGO-TNO-THE, 318.254, Eindhoven, 1983, in opdracht van Jatifa BV. te Gilze. (FAVZ02)

Samenwerkingen Woningbouw en energiebesparing (W.E.B.) Vakgroepen BAS, BFA en BBU

H.J.Martin, Luchtgeluidisolatiemetingen aan diverse schutbordvarianten, gemeten in het laboratorium. Werkgroep FAGO-TNO-THE, 318.243, Eindhoven. 1983, in opdracht van VOLVO-CAR BV te Helmond. (FAVZ02)

Fysische meetmethoden voor het binnenmilieu Vakgroep BFA met Afdeling N.

P.Pols, De Schipholtunnel: een model voor de beschrijving van het geluidveld, Nederlandse Spoorwegen, Utrecht, 1983, in opdracht van Nederlandse Spoorwegen. (FAVZ02)

Bestede onderzoekcapaciteit in 1983

Overige vakpublicaties FAVZ02

1e geldstroom w.p. 3e geldstroom w.p.

= 3.89 = 0.11


4.00 m.j.

Wetenschappelijke output Overige publica ties FAVZ01 L.Zonneveldt, Daglichtonderzoek, FAGO-TNO-THE, Eindhoven, 1983, in opdracht van MVROM. (FAVZ01) Overige wetenschappelijke publica ties FAVZ02 R.C.van Eeden, Luchtgeluidisolatie van lichte scheidingswanden in tijdelijke kantoorbehuizingen te Heesch en Nuenen, Werkgroep FAGO-TNO-THE, 218.219, Eindhoven, 1983, in opdrachtvan NOLTE-plafonds te Eindhoven. (FAVZ02) L.C.J.van Luxemburg, H.J.Martin, De waarde van luchtgeluidisolatiemetingen in het laboratorium, In: Proceedings BelgischNederlands Symposium over Akoestiek en Lawaaibeheersing; Antwerpen, Technologisch Instituut K.VIV, 1983,254-263. (FAVZ02) L.C.J. van Luxemburg, H.J.Martin, Praktijkmetingen van de luchtgeluidisolatie in woningen te Spijkenisse en Brielle, Werkgroep FAGO-TNO-THE, 318.238, Eindhoven, 1983, in opdracht van Jatifa B.V. te Gilze. (FAVZ02) H.J.Martin, Geluidisolatiemetingen tussen woningen aan de Rijersstraat te Stiphout. Deel 2. Kontrolemetingen na plaatsing van voorzetwanden, Vakgroep FAGO-THE, FAGO 83-1-A, Eindhoven, 1983, in opdracht van Bewonersvereniging. (FAVZ02) H.J.Martin, Geluidisolatiemetingen tussen woningen aan de Rijersstraat te Stiphout. Deel 3. Vergelijkingsmetingen aan andere typen voorzetwanden, Vakgroep FAGO-THE, FAGO 83-10-A, Eindhoven, 1983 in opdracht van Bewonersvereniging. (FAVZ02) H.J.Martin, P.Erdtsieck, Geluidmetingen en adviezen met betrekking tot de akoestiek van gemeenschaphuis "De Pas" te Heesch, Vakgroep FAGO-THE, FAGO 83-4-A, Eindhoven, 1983, in opdracht van Gemeente Heesch. (FAVZ02) H.J.Martin, R.Sweep, Akoestisch advies gemeenschapshuis "De Uitwijk" te Eindhoven. Vakgroep FAGO-THE. FAGO 83-12-A, Eindhoven. 1983 in opdracht van Buurtvereniging. (FAVZ02) H.J.Martin. Lucht + geluidisolatiemetingen van een enkele en een dubbele Stramiplac-wand, Werkgroep FAGO-TNO-THE, 218.232, Eindhoven, 1983, in odracht van ISO-bouw te Someren. (FAVZ02) H.J.Martin. Lucht- en konstruktiegeluidtransmissiemetingen aan een DAF-vrachtwagenkabinevloer, onder laboratoriumkondities. Werkgroep FAGO-TNO-THE. 218.215. Eindhoven, 1983, in opdracht van OAF-Trucks te Eindhoven. 218.215. (FAVZ02) H.J.Martin, Luchtgeluidisolatie van enkele typen woningscheidende gipsmontagewanden laboratoriummetingen, Werkgroep FAGTNO-THE. 318.211. Eindhoven, 1983, in opdracht van .I.PA Nelissen te Venray. (FAVZ02)

150

J.C.J. van Luxemburg, H.J.Martin. Vergelijkingsmetingen van de luchtgeluidisolatie in 7 verschillende laboratoria. Deel1. Aigemene gegevens van de laboratoria. Werkgroep FAGO-TNO-THE, 1820, december 1983. (FAVZ02) L.C.J.van Luxemburg. H.J.Martin, Vergelijkingsmetingen van de luchtgeluidisolatie in 7 verschillende laboratoria. Oee12. De invloed van de plaats van een lichte scheidingswand in de meatopening op de geluidisolatie, Werkgroep FAGO-TNO-THE, 1820, december 1983. (FAVZ02) L.C.J.van Luxemburg, H.J.Martin, Vergelijkingsmetingen van de luchtisolatie in 7 verschillende laboratoria. Deel 3. Bepaling van de haalbaarheid en reproduceerbaarheid volgens ISO 140-11 en ISO5725 van de geluidisolatie van een lichte sCheidingswand. Werkgroep FAGO-TNO-THE, 1820, december 1983. (FAVZ02) Overige publicaties FA VZ02 PA de Lange. Wat bepaalt de akoestiek van een ruimte?, Lezing voorlichtingsdag Akoestiek, organisatie Firma Bose Nederland, Amersfoort, 5-10-1983. Rapportnummer: FAGO 83-16-A. (FAVZ02) PA de Lange. Grepen uit de akoestische wetenschp, Lezing Lezingendag KIVI te Eindhoven, Eindhoven, 6 juni 1983. Rapportnummer: FAGO 83-17-A. (FAVZ02) Overige wetenschappelijke pub/icaties FA VZ03 J'w.J.Heeren, J.T.H.Lammers. C.EE.Pernot, A.Wernsen, Energiebesparing in overdekte zwembaden (deel1 en 2), rapport MT -TNO 8304374, in opdracht van MVROM, 1983. (FAVZ03) J'w.J.Heeren, J.T.H.Lammers. C.E.E.Pernot, A.Wernsen, Energieverbruik en behaaglijkheid bij verhoging van de water en luchttemperatuur in een overdekt zwembad, rapport MT -TNO 83-05075, in opdracht van MVROM. 1983. (FAVZ03) W.J.J.Huisman. J.Brinkhuis, ENelissen. J.T.H.Lammers, Light-weight folded plate sandwich structure with or without a sunscreen, bijdrage voor IAS.S. World Congres on "Energy efficient enclosures for building". Aristotle University of Thessaloniki, Greece, In: "Energy efficient enclosures for building", 1983,139-166. (FAVZ03) J.T.H.Lammers. Toepassing van stralingsverwarming in overdekte zwembaden. cursus zweminrichtingen; modernisering, renovatie en energieproblematiek. stichting Postacademiale Vorming Gezondheidstechniek, 1983,Z.1.3. (FAVZ03) Overlge vakpublicaties FAVZ03 K.Adan, C.EEPernot, Stralingsbalans buitenzwembad, vakgroep FAGO-THE, FAGO 83.08 K, 1983. (FAVZ03) K.Adan. C.E.E.Pernot. Verdamping en convectie aan de wateroppvervlakte van een buitenzwembad, vakgroep FAGO-THE, FAGO 83.09 K, 1983. (FAVZ03) E.Nelissen, J.Vorenkamp, Warmtegedrag van een tentdakconstructie. en de berekening van luchtstroming door een schuindubbel dak via natuurlijke trek, vakgroep FAGO-THE. FAGO 83.02 K, 1983. (FAVZ03)

Overige wetenschappelijke publicaties FAIN10

Overige wetenschappelijke publicaties INTE06

J.T.H.Lammers, A.E.G.M.Pas, Behaaglijkheid in werksituaties II, In: Tijdschrift voor Ergonomie, 8, (1983) 2-6. (FAIN10)

RP.M.van Veen, Over iIIegaal won en in Lissabon. Wonen-TABK. 20/21, (1983) 311-316. (INTE06)

Overige wetenschappelijke publicaties FAIN04

W. Schijns, Beelden en Bouwen bij de Dogon, in: M. Stalpers en L. Bathgate, Bouwen met Leem, SI. Michielsgestel, V.I.B.A., 1983, 31-32. (INTE06) ,

L.Marquenie, Vergelijkende meting van de thermische weerstand van vier geisoleerde aluminium protielen, Werkgroep FAGO-TNOTHE, 318.231, Eindhoven, 1983, in opdracht van Nijs & Vale B.V. (FAIN04)

Afstud.erverslagen Woningbouw en energiebesparing/WEB Wetenschappelijke output (In TABEl 5 geteld bij vakgroep BAS)

J.H.M.v.d.Aalst Centrum Best. Stedebouwplan W.M.J.Arets Een streven naar orde

Overige wetenschappefijke publica ties INTR02 F.E.Bakker, J.v.Geest, J.F.G.Janssen. J.lagerwerf. M.H.de Wit, Ontwerp. 8 energiezuinige woningen te Haarlemmermeer, in opdracht van N.V. Bouwfonds Nederlandse Gemeenten. 1983. (INTR02) F.E.Bakker. M.P.G.Plantinga-Heijman. 76 minimumenergiewoningen Ie Schiedam, werkgroep WEB. THE. nr. O. praktijkexperimenten PBE, Eindhoven, 1983. in opdracht vanProjectbureau Energieonderzoek. (INTR02) F.E.Bakker. M.P.G. Plantinga-Heijman, Wind-warmteprojekt te Huizen. werkgroep WEB. THE, nr. 1 praktijkexperimenten. PBE. Eindhoven. 1983. in opdracht van Projectbureau Energieonderzoek. (INTR02) F.E.Bakker. M.P.G.Plantinga-Heijman, RTrines, Warmtekrachtprojekt te Eindhoven, werkgroep WEB, THE, nr. 2 praktijkexperimenten PBE, Eindhoven. 1983, in opdracht van Projectbureau Energieonderzoek. Apeldoorn. (INTR02) F.E.Bakker, M.P.G.Plantinga, RTrines, Energieproeftuin Haarlemmermeer, THE, nr. 3 praktijkexperimenten PBE, Eindhoven, 1983, in opdracht van Projectbureau Energieonderzoek, Apeldoorn. (INTR02)

WAG.M.Ariens Automatisering van het konstr.ontwerpproces J.P.G.H.v.d.Baar Herstructureren en bebouwen

van drie stadsbuurten, Den Bosch

W.H.J.v.d.Bergh Naar een architectuur der Stad, Heerlen Van Beukering Onderhouds beheersingssysteem A.J.C.Bochem Onderhoudsbeheersingssysteem. Eindhoven A.v.d.Bogaard IJsstadion, Eindhoven A.Borgers Bevolking, Verkeer, Voorzieningen, Arnhem JW.M.Bourmans Woningbouwcomp. Oude Haven/Groenendaal, Nijmegen F.C.M.H.Bouwens Markt, Simpelveld

Overige vakpublicaties INTR02 J.F.G. Janssen, J.v.Geest. F.E.Bakker. M.de Wit, J.lagerwerf, P.Erkelens, N/ZON 50 energiezuinige woningen, "'4 ontwerpen van energiezuinige woningen" speciale uitgave SVEN/SKOOP. 1983, 11-16. (INTR02) J.F.G. Janssen, J.v.Geest, F.E.Bakker, M.de Wit, J.lagerwerf, P.Erkelens. N.:ZON 50 energiezuinige woningen. "Blauwdruk"l.litgave N.V. Nederlandse Gasunie, 1983,14-17. (INTR02)

De komende bouwopgave Wetenschappelijke output

H.Brandwijk Wonen op Wittenburg. Amsterdam J.H.Brinkhuis Pluimveestallen. Ontwikkeling voor export J.M.Caelers Bouwkosteninformatiemethodiek, Randvoorwaarden F.J.M.van Cleef Terrein Fens.bebouwing, Eindhoven G.Coenen Museum, Aken

(In TABEl 5 geteld bij vakgroep BSV)

Overige wetenschappelijke publica ties INTE05

G.H.J.Dings Projektmanagement. Theorie & Praktijk

P.Jongejan. Dynamische verhoudingen op de bouwmarkt, Stawon Bericht 1983-1, Stawon, Amsterdam, BNA, 1983. Bij/age II. (INTE05)

H.van Dinther Keuze van een uitvoeringsmethode, Heesch

Overige vakpublicaties INTE05

J.P.L.C.Dols Woenselse watermolen, Eindhoven

Sector bouweconomie, Bouwer tussen stabiliteit en wijkend evenwicht, sector bouweconomie THE-UvA-THD. 1983. (INTE05)

C.Domingo Popconcertzaal

Overige publica ties INTE05 A.Hendriks. Bouwer tussen stabiliteit en wijkend even wicht, Lezing voor de academische zitting van de RK HTS te Tilburg, 1-10-1983. (INTE05)

F.HAM.Doomen Warmte-kracht-centrale J.van Dooren Toepassing van bouwmetrologie, Utrecht

Bouwen in ontwikkelingslanden Wetenschappefijke output (In TABEl 5 geteld bij vakgroep BAS) 151

G.M.van Erp Ontwerp van een accountantsadviesburo, Eindhoven F.B.M.Geraerts Indirekte Bouwkosten

M.M.M.Gobbens Stedebouw in de stadsvernieuwing? Rotterdam

J.H.Meens Toepassing van bouwmetrologie, Eindhoven

RRM.Gordon Woenselse Watermolen, Eindhoven

E.F.Meyer Viol Grenzen, Eindhoven

W.Hardeman Waar stad en spoor elkaar ontmoeten

S.P.G.Moonen Voorspanning bij houtkonstrukties

P.J.H.M.Hendrikx Onderhouds beheersingssystemen van gebouwen

E.S.M.Nelissen Pluimveestallen. Ontwerp voor export

J.Heystek Projekt Heumarkt, Keulen

E.B.Nuijtinck Projekt Fellenoord, Eindhoven

H.J.HoUands Luchthaven Welschap, Eindhoven

J.M.Oskam Kranenplanning

J.P.G.Holst Mens-milieuvriendelijk bouwen, wonen & werken

W.J.M.v.d.Pasch Eindhoven Centraal

M.P.Horikx NS-station Ede-Wageningen

P.van Pelt Hinthamer Driehoek, Den Bosch

D.M.B.J.Jenniskens Bouwkosteninfosysteem, Woningbouw

A.F.J.M.Philippart Procesbeheersing

M.T.v.d.Kam Internaat voor slechthorende kinderen, Eindhoven

M.J.H.Philippens Kosten in opgesplitse woningbouwprojekten

G.H.B.Kampers - Brandweerkazerne, Amsterdam - Ontwerp van een huis, Lemmer

P.v.d.Poll De toepassing van management technieken bij de bouwvoorbereiding en uitvoering van utiliteitsbouw

J.W.Kempel Bewonersondersteuning

V.A.F.M.Puts Operatie-afdeling

J.van Knippenberg Nationaal Judo-centrum, Papendal

CAQuirijns Bouwmetrologie. Toepassing bij kantoorgebouw

S.de Kort Passieve Zonne-energie, Eindhoven

J.M.A.Ramaekers Caumerveld, Heerlen

G.J.Kraus Tenniscomplex Alphen a.d. Rijn

G.van Rijssen Muziekschool, Apeldoorn

S.Kreijns Zes projekten

C.P.G.Roelofsen Tenniscomplex Alphen a.d. Rijn

R.Krens Kongrescentrum Frankenplatz, Keulen

J.E.J. op 't Root Internaat voor slechthorende kinderen, Eindhoven

F.w.A.Krooshof Aanzet tot de ruimtelijke planning, Eindhoven

R.A.Rutgers Op zoek naar struktuur, Leuken

LJ.A.M.Kuppens Bedrijvencentrum, Eindhoven

F.G.J.Sartorius Ontwerp van een Muziekschool, Vught

J.w.Lammers Kranenplanning

A.T.Schalk Informatiesysteem Bouwbedrijf

W.J.M.Lemmens Vernieuwbouw

X.EASchulkens Fabrieksterrein, Stedebouwkundig ontwerp, Maastricht

WAP.M.Leurs Indirekte bouwkosten

R.M.J.J.Severens Houtskeletbouw in open gaten

Rvan Leuven Philips Morris; Terug in de stad, Eindhoven

R.A.H.M.v.d.Sloot Bolvormige woningen Limbeek, Eindhoven

PAG.M.van Ling Over wikken en over wegen

J.H.M.Smeets Radiatoren verwarming

S.RLoman Centrum-Uitbreiding, Veld hoven

M.J.J.van Steen hoven Informatiesysteemontwikkeling

T.van Lottum Aardbeving-bestendig woongebouw, EI-Assem

PAvan Stipdonk Rekenmodel. Samenhang Ont. & Inst

J.MAvan Maris Nieuwbouw op het Treffina Terrein, Eindhoven

B.J.Stokla Woningbouwcomp. Oude Haven/Groenendaal, Rotterdam

152

RAStorms Operatie-afdeling

GASwart Woonwanden. Limburg K.D.A.Troeman Honkbalstadion. Curacao F.P.van Velden Diergaarde Tijgerverblijf. Rotterdam A.C.G.Veldhuizen Fietsrouteplan, Rekreatief W.Brabant A.J.P.M.Verbruggen Gemeentehuis Oisterwijk LVersteijlen Type & Stad H.Vessuer Stedelijke Structuur, Tilburg P-Vlemmings Van konseptie tot geboorte

J-Vreede - G.G.&G.D. Gebouw en Brandweerkazerne. Nijmegen H.westelaken Buurthuis, Huis, Sportcomplex, TMC F.willems Geldrop H.deWind Spoorwegstation, Ede R.J.winter - Ontwerp G.G.&G.D. en - Brandweergebouw, Nijmegen A.J.w.Wolters Thuishaven, Rotterdam LG.A.J.v.d.Zanden Warmte-kracht-centrale

LJ.G.M.v.d.Vloet Sporthal. Behaaglijkheid & Energie

DE HOTBOX; een thermische meetopstelling om de warmteweerstand van grate wand- of gevelelementen te bepalen. 153

3. Bijdrage van het Rekencentrum

155

3.1. Inleiding.

W&I

T Het onderzoek in het Rekeocentrum vlndt plaats in het vakgebied (thema): Toegepaste Informatica', veelal in samenwerking met vakgroepen van de THE. Het hier beschreven onderzoek is gericht op toekomstige toepassingen, dus niet het kortlopende onderzoek dat voortkomt uit service. Specifieke onderwerpen waaraan gewerkt is zijn: - Computational Physics: · Berekening van het magneetveld van een antenne In een inhomogeen dicht plasma. Samenwerking met de afdeling der Elektrotechniek, vakgroep Theoretische Elektrotechniek (ET). · Dispersie en diffusieverschijnselen op discrete netten. .Grenslaagproblemen. Dit onderzoek yond plaats in samenwerking met de afdeling der Technische Natuurkunde, vakgroep Deeltjesfysica (ND). - Computertoepassingen in de statistiek: · Robuuste technieken in lineaire statistische modellen. · Robuuste enkelvoudige variantie-analyse. · Het toetsen van gelijkheid tussen variatiecoefficii!mten. Dit onderzoek gebeurt in samenwerking met de onderafdeling der Wiskunde en Informatica, vakgroep COSOR. - Computer Aided Instruction: · Ontwikkeling van een Computer Aided Instruction System. Tot voor kort in samenwerking met IPO. - Computer Graphics: · Datastructuren voor raster-graphics. · Computer graphics Kernel Systems and data structures. In samenwerking met de werkgroepen ISO/TC97/SC5/WG2. Computertoepassingen in de chemie: · Ab Initio-berekeningen. · ReacHes aan electrode oppervlakken. Samenwerking met de afdeling der Scheikundige Technologie, vakgroep Organische Chemie (TO) en de vakgroep Elektrochemie (TEl· · Toepassingen supercomputers. - Computer Aided Design voor elektrische schakelingen: · Interactief hierarchisch lay-out design voor VLSI (Very Large Scale Integrated Circuits). · Lay-out design voor PCB (Printed Circuit Boards). Samenwerking met de afdeling der Elektrotechniek, vakgroep Automatisch Systeem-ontwerpen (ES) en de vakgroep CACSD. - Onderzoek programmeertalen: · Referentietaal. · Programmeertaal ADA. · Routinemechanismen en datastructuren. · Parallelle programmering. · Didactiek van het programmeren. · Technische toepassingen. Samenwerking met de NLO. - Database ontwikkeUng voor een geintegreerd on-line bibliotheeksysteem. Samenwerking met de bibliotheek van de THE en de bibliotheek van de Vrije Universiteit Brussel. - Data Base Management Systemen: Approximate matching of substrings in texts. Expert programming system. Aan het onderzoek werd deelgenomen door 10 man wetenschappelijk personeel, allen in vaste dienst en gefinancierd uit de eerste geldstroom. Het totaal aantal manjaar WP besteed aan onderzoek bedroeg 6. In het kader van de samenwerking van het Rekencentrum en de onderafdeling der Wiskunde en Informatica en de afdeling der Elektrotechniek is in totaal 1 manjaar aangemeld voor de voorwaardelijke financiering. Het onderzoek resulteert veelal in programmatuur welke beschreven is in door het Rekencentrum uitgegeven RC-Informaties. Daarnaast zijn er 4 publikaties verschenen in de categorie 'Overige wetenschappelijke publikaties' (waarvan 3 elders geteld), 3 in de categorie 'Overige vakpublikaties', 1 in de categorie 'Overige informatiedragers' (Computerprogramma) en 1 afstudeerverslag.

COSOR TO,TE.

Verder is er samengewerkt met diverse personen binn!,!n en buiten de THE en in het binnenland en buitenland.

3.3. Overige wetenschappetijke publikaties.

* Doornbos, R. and Dijkstra, J.B; 'A multi-sample test for the equality of coefficients of variation in _ normal populations.' Communications in Statistics 12(2) 1983, 147158. (Deze publikatie is ook vermeldbij de onderafdeling der Wiskunde en Informatica). Dijkstra, J.B. 'Robustness of multiple comparisons against variance heterogeneity'. Proceedings of the Conference on 'Robustness of Statistical Methods and Nonparametric Statistics' (to be published). May 29 to June 4,1983 te Schwerin, DDR. Tevens Computing Centre Note 17.

* Janssen, LJ.J. Visser, G.J. and Barendrecht, I. 'Effect of Molecular Chlorine Diffusion on theoretical potentialcurrent density relations for chlorine evolving electrode'. Electrochemica Acta 28 (155-163) 1983. (Deze publikatie is ook vermeld bij de aldeling der Scheikundige Technologie). Woude, M. van der and Timmermans, X. 'Compaction 01 hierarchical cells with minimum and maximum constraints'. Proceedings IEEE International Symposium on Circuits and Systems, May 2-4, 1983 te New Port Beach. (deze publikatie is ook vermeld bij de aldeling der Elektrotechniek).

3.4. Overige vakpublikaties. Bruning, Th.H. 'Inventarisatie van Data Base Management Systemen en keuzeoverwegingen voor het THE-RC' Eindhoven University of Technology Computing Centre Note 18, 37 pag. - Smeulders, T 'Adaptieve verdelingsvrije toetsen voor het ksteekproevenprobleem I' Eindhoven University of Technology Computing Centre Note 14, 24 pag. Rooijakkers, R.V.H. 'Adaptieve verdelingsvrije toetsen voor het ksteekproevenprobleem II' Eindhoven University of Technology Computing Centre Note 15, 17 pag.

3.5 Overige publikaties. - Dijkstra, J.B. 'Robuuste regressie met iteratief herwogen kleinste kwadraten' Lezing Un iversiteit van Amsterdam, 28 jauari 1983. - Dijkstra, J.B. 'Toetsen voor degelijkheid van variatiecoefficienten'. Lezing WS Statistische Dag, 31 maart 1983. - Dijkstra, J.B. 'Een zeer eenvoudige toets voor uniformiteit'. Lezing voor de Sectie Statistische Programmatuur WS, 4 november 1983. - Woude, M. van der en Timmermans, X. 'ISLE, een interactieve layout editor met Compactie'. Lezing voor de werkgemeenschap Computer Aided Circuits and Systems Design, 20 mei 1983.

3.2. Samenwerking met anderen. Samenwerking vanuit het Rekencentrum vindt plaats met de volgende vakgroepen via overeenstemmingsrelaties met wetenschappelijke medewerkers: Afdeling E N 157

Vakgroep ET,ERS ND

3.6. Overige informatiedragers. - Hajek, J. 'ALEXIS, Approximate Lexicon-less Searcher in textfiles'.

3.7. Afstudeerverslagen. - Timmermans, X. 'COM PAC, Compaction of hierarchical chip lay-outs based on constraint graph methodes with double sided contraints'. Afstudeerverslag, begeleid door M. van der Woude.

3.8. Overige produkten van wetenschappeliike aktlviteit - Klerx, R. 'Een toepassing van componentenanalyse op autotests. Stageverslag afdeling der Wiskunde en Informatica, THE-RC 51624, begeleid door J.8. Dijkstra. - Kessener, L.RA is lid van de werkgroepen ISO/TC97/SC5/WG2 welke zich bezig houden met standaardisatie en rastergrafiek.

158

4. Bijdrage van het Instituut voor Perceptie Onderzoek (IPO)

159

4.1 Aigemeen Het Instituut voor Perceptie Onderzoek (IPO) beHchaamt een langdurige vorm van samenwerking tussen overheid (Technische Hogeschool Eindhoven) en industrie (N.V. Philips), met als doel wetenschappelijk onderzoek te verrichten op het gebied van menselijk waarnemen, den ken en handelen, en in het bijzonder de verwerking van perceptieve informatie in wisselwerking met apparatuur en programmatuur. De Stichting Instituut voor Perceptie Onderzoek wordt beheerd door een Raad van Beheer, waarin Philips en de THE ieder met twee leden vertegenwoordigd zijn en de Nederlandse Organisatie voor Zuiver-Wetenschappelijk Onderzoek (ZWO) met een. Voorzitter is dr. J. Nijman, lid van het College van Bestuur. Er is een Wetenschappelijke Raad, bestaande uit een 15-tal ervaren Nederlandse onderzoekers van vele disciplines, onder voorzitterschap van prof. dr. H.B.G. Casimir. In de samenstelling waren twee mutaties. Ter bevordering van de samenwerking tussen IPO en THE is er een researchcommissie IPO/THE, met leden van zeven TH afdelingen, onder voorzitterschap van dr. ir. JAJ. Routs. Het IPO was tevens door laatstgenoemde vertegenwoordigd bij het Interafdetingsoverleg Tweefasenstructuur en bij de Vaste Commissie van Wetenschapsbeoefening. De TH-medewerkers van het IPO zijn verenigd in de Vakgroep Perceptieleer van de onderafdeling Wijsbegeerte en Maatschappijwelenschappen, waarvan tevens medewerkers in de tweede geldstroom (ZWO) deel uitmaken. Bij zeven vaste plaatsen w.p. alsmede acht ZWO-plaatsen beschikt de vakgroep slechts over 0,2 hoogleraar. Een voordracht voor een buitengewoon hoogleraar in de Psychofysica van de Zintuigen is gereedgekomen. V~~r een nieuwe buitengewoon hoogleraarsplaats Experimentele Taalkunde kan de wervingsprocedure beginnen. Er werden drie vaste keuzecolleges verzorgd, alsmede bijdragen aan enige andere TH-colleges. Voorts wordt er stage- en atstudeerwerk georganiseerd en begeleid. Binnen het IPO wordt gewerkt in themagroepen. Het onderzoek kan zowel theoretisch als meer toepassingsgericht zijn, en is steeds primair gericht op het verkrijgen van expliciet en generaliseerbaar inzicht. Relalief veel aandacht is er voor informatie-uitwisseling via taaluitingen, in de vorm van spraak of anderszins. Het in 1981 uitgebrachte memorandum met onderzoeksplannen op middellange termijn heeft geleid tot een garantie voor 5 jaar (1983 tI m 1987) in het kader van de voorwaardelijke financiering.

van apparatuur en programmatuur aan gebruikers worden bereikt en kunnen funcUes van menselijke informatie-uitwisseling worden nagebootst. Apparatuur en programmatuur worden daarmee geleidelijk menselijker gemaakt, zo men wil intelligenter. Het IPO-onderzoek wordt njet aileen getnspireerd door theoretische vragen in combinatie met technische mogelijkheden in de genoemde vakdisciplines, maar ook door perceptieve problemen die in industrieel-maatschappelijke praktijksituaties opkomen bij technische toepassingen. Het IPO richt zich vooral op de informatie-ergonomie. Vanuit eenzelfde praktische optiek wordt onderzoek uitgevoerd dat gericht is op nieuwe technische hulpmiddelen ten behoeve van communicatie door diverse categorieen perceptiel gehandicapten. In totaHteit leidt het IPO-onderzoek tot inzichten die ertoe bijdragen dat de grote informatiestroom, die kenmerkend is voor onze samenleving, qua vorm en inhoud goed, adaptief en doelgericht kan aansluiten op de informatiebehoeften van de gebruiker en op zijn mogelijkheden en beperkingen. Het onderzoek wordt verricht vanuit een natuurwetenschappe\ijke invalshoek. Het IPO-onderzoek vormt als geheel een V.F.-programma. Kwaliteitsbewaking van het onderzoek De wetenschappelijke raad van de Stichting IPO adviseert de Raad van Beheer en de directeur. De Researchcommissie IPO-THE met leden van 7 TH-afdelingen fungeert als Onderzoekcommissie met betrekking tot het IPO. Voor diverse projecten bestaat een aparte projectbegeleiding. Be/eid t.a.v. maatschappelijke dienstver/ening Het meeste onderzoek heeft directe of potentiele maatschappelijke aspecten. We noemen hiervan: Spraaksynthese voor vele toepassingen, Informatie-ergonomie, interactief leren, mens-machine dialogen, informatie-ergonomie en communicatiehulpmiddelen voor gehandicapten. Verantwoording van de ;ngezette onderzoekcapaciteit Op basis van tijdschrijven komen wij tot een schatting van de onderzoektijd inclusief bestuur en beheer, van 90%. Hierln is geheel de begeleiding van afstudeerders begrepen. Het IPO behoort primair tot de beta-discipline. Samenwerkingen

De precaire toestand van de behuizing heeft nu haar langste tijd gehad: in februari is door minister Deetman de eerste paal geslagen voor het nieuwe IPO-gebouw dal in 1985 klaar zal kunnen zijn. Er werd een interafdelingswerkgroep communicatiehulpmiddelen voor gehandicapten opgericht (met afd. E). Op het gebied van Taal en Informatica werd de afgesproken samenwerking met de KH Tilburg begonnen. Een samenwerking met Philips Forschungslabor Hamburg en met Siemens Zentrallabor MGnchen op het gebied van geavanceerde mens-machinesystemen werd voorbereid.

THE: Interafdelingswerkgroep 'Netvliesmodellen' met vakgroep Theoretische Natuurkunde (ald. N) en vakgroep Meten en Regelen (ald. E). Interafdelingswerkgroep 'Communicatiehulpmiddelen voor gehandicapten' met de vakgroep Medische Electrotechniek, ald. E.

Hoofdthematiek

In het kader van het samenwerkingsverband THE-KHT met de vakgroep onderwijspsychologie betreffende Interactieve instructie en met het werkverband Taal en Informatica betreffende informatiedialogen.

Het IPO-onderzoek is gericht op het verwerken door mensen van perceptieve informatie in wisselwerking met apparatuur en programmatuur. Daarbij richten we ~ns speciaal op natuurlijke taal zowel in gesproken als in gedrukte vorm.

Philips:

Taaluitingen vormen fysische signalen die corresponderen met representaties in het menselijk brein op meerdere niveaus. Belangrijke onderzoekvragen betreffen de perceptieve analyse-, selectie- en syntheseprocessen, waardoor de interne representaties geactiveerd worden. We maken daarbij onderscheid tussen de betrekkelijk vaste en algemene analyseprocessen in oor en oog enerzijds (gehoortheorie, gezichttheorie) en de meer context-afhankelijke hager geordende processen, die specifiek zijn voor bepaalde interne representaties anderzijds (spraaktheorie, leestheorie). Ook de wijze waarop interne representaties tot stand komen (Ieertheorie) heeft onze interesse. Op betekenisniveau doen we onderzoek naar dialogen in natuurlijke taal, waarin mensen onderling dan wei met automaten informatie uitwisselen (dialoogtheorie).

Met Centraal Applicatielab HIG Elcoma over huidige en toekomstige spraaksynthesechips. Met Philips Nederland en HIG Licht betreffende overname van door het IPO ontworpen hulpmiddelen voor lezen, handwerken e.d. Met diverse Hooldindustriegroepen over de ergonomie van een aantal produkten. Met Research en Ontwikkeling Televisie betreffende beeldkwaliteit. Met Philips Forschungslabor Hamburg en Siemens Zentral Labor Muenchen over automatische spraakherkenning en mens-machine-dialogen. Derden:

De verworven inzichten worden bij voorkeur in expliciete vorm gebracht, zodat ze in computerprogramma's of apparatuur kunnen worden ondergebracht. Zodoende kan een optimale aanpassing 161

Met Max Planck Institut fUr Psycholinguistik Nijmegen betreffende project 'descriptive language'. Dit projekt is in 1983 afgesloten. De samenwerking zal worden voortgezet.

Met vakgroep Fonetiek RU Utrecht en aldeling Fonetiek RU Leiden betreffende tekst-naar-spraak -omzetting. Met de vakgroep Fonetiek RU Utrecht en de lirma Kuhn GmbH in Keulen betreffende een kunstlarynx met half-automatische intonatiemogelijkheid. Met de aldeling Medische Fysica, K.U. Nijmegen betreffende medische beeldkwaliteit.

- Intonatie. Expliciete beschrijving van de zinsmelodie in het BritsEngels (ZWO-projekt). Aol van toonhoogte-accenten in de communicatie bij beschrijvend taalgebruik (door ZWO gelinancierd samenwerkingsprojekt met diverse Nijmeegse onderzoekgroepen (INNO). Spraaksynthese. Aaneenrijgen van difonen om zo natuurlijk mogelijk klinkende verbonden spraak te genereren. (ZWO-projekt, Stichting Technische Wetenschappen) Toepassing hiervan in een microprocessorsysteem. als hulpmiddel voor spraakgehandicapten (projekt centrale beleidsruimte). (INNO)

Dwarsinventarisaties Zien en lezen Eventuele labels die voor het IPO-onderzoek van toepassing zijn: micro-electronica, biomedische techniek. informatieverzorgingswetenschap. onderzoek van onderwijs.

4.2 Kwantitatieve samenvaHing Titel VF-programma: Verwerking van perceptieve informatie in wisse/werking met apparatuur en programmatuur. Identificatienummer: THE 142. ZWO-NABS codes: ZWO:H360.H540.H570.S270,P280,B760, T120,T180; NABS: N076. N081 (N10). Onderzoekinspanning: WP1 cbr

WP2 abrovWP

1,9 (t) (v

wp tot.

nwp 1 tot.

27,1

4,0

totaal1e geldstroom

9.3 (7,2 v) (2,1 t) vast, t

WP3

11.2 (7.2 v) (4,0 t)

8,2 (t)

7.7 (v)


2

ov.wel. publik.

ov. vak publik.

40

9

octrooien

Overige interne rapporten en adviezen aan derden: Open bare voordrachten: Colloquia: Afstudeerverslagen:

Cognitie en communicatie - Inleractief leren. Gelijklijdig en naar keuze zien en horen van woorden en zinnen als instruktiemiddel voor het lezen in de eerste taal (Ieeszwakte, ZWO-projekt), en voor het leren van een tweede taal (ZWO-projekt). Optimalisering van de aanbiedingsstrategie (samenwerkingsprojekt THE-KHn· - Informatiedialogen. Ontwikkeling van een informatie-automaat (TEN DUM) op basis van studie van eigenschappen van dialogen tussen gebruikers en apparatuur, met name syntactische en semantische analyses. Samenwerking met het werkverband taal en informatica van de KH Tilburg. - Machineschrijven. Analyse van handen vingerbewegingen om de cognitieve besturing bij het typen te onderzoeken. Effecten van letterfrequentie.

tijdelijk)

dissertaties I II III

- Helderheidscontrasten. Overdrachtsfuncties van het visuele systeem voor spatio-temporele luminantiecontrasten (ZWO-projekt). Helderheidsdynamica. Bepaling van de helderheid van in de tijd varierende spatiale luminantiepalronen. - Netviiesmodellen, gericht op perceptie (projekt interaldelingswerkgroep met atd. N en E). - Beeldkwaliteit. SUbjectieve evaluatie met het doel de perceptieve kwaliteit van electronisch weergegeven beelden te verbeteren, op basis van kennis van de visuele overdrachtsfuncties. (INNO) Ontwerpcriteria voor beeldweergave-apparatuur, in het bijzonder voor tekst, in relalie tot visuele processen zoals oogbewegingen, letteren woordherkenning en selectie van bepaalde informatie (zoekprocessen) (ZWO-projekt, Stichting Technische Wetenschappen) (INNO). - Lezen. Ontwikkeling van een theorie voor de visuele herkenning van langere woorden. Leesprocessen bij normaal en slechtziende personen met als parameters o.m. tekstgrootte en verlichting (ZWO-projekt).

18 46 13 5

Ergonom;e

Onderzoekssubthema's

Optimaal ontwerp van nieuwsoortige apparatuur en gebruiksaanwijzingen, met het oog op goed en gemakkelijk gebruik (INNO). - Aanpassing van hard- en software van flexibele informatieautomaten aan behoeften, mogelijkheden en beperkingen van met name niet-professionele gebruikers.

Horen en spraak

Communicatiehulpmiddelen voor gehandicapten

- Gehoortheorie. Psychoakoestische studie van de waarneming van toonhoogte en timbre, in simultane complexe tonen en in speciale typen ruissignalen. - Evaluatie van subjectieve geluidskwaliteit, ten dienste van bestrijding van geluidhinder en van weergave met hoge kwaliteit van digitaal bewerkte muzieksignalen. (INNO) - Toonhoogte, ook in spraak. Computerimplementatie van een psycho-akoestische toonhoogletheorie. Scheiding van gelijktijdige stemmen en verbetering van de signaal-ruisverhouding op basis van toonhooglemeting (ZWO-projekt). Spraakverstaanbaarheid. Het ontwikkelen van psychoakoestische meetmethoden voor de verstaanbaarheid en de verstaanvaardigheid van natuurlijke en bewerkte, gecodeerde of geresynthetiseerde spraak bij normaal- en slechthorenden. - Spraakbewerking. Analyse, zuinige codering en resynlhese van spraak. Verbetering van de kwaliteit van de geresynthetiseerde spraak door nauwkeuriger excitatie, mede met het oog op de nieuwe spraakchip. (IN NO) - Menselijke woordherkenning. Expliciete, op de computer geimplementeerde theorie over woordherkenning (het EAISmodel).(ZWO-projekt). (INNO) - Automatische woordherkenning. Een nieuwe manier om spraak te analyseren, temporele decompositie, kan een tussenstap vormen in een nieuwe implementatie van het EAIS-model.

Visuele handicaps, Optische (,Iezenaar') en electronische (T.V.loep) tekstvergroting en verlichting voor matig slechtzienden. Spellende schrijfmachine voor blinden (typoloon). (INNO). - Vocale handicaps. Zie onder spraaksynlhese. Bestudering van de praktijkproblemen van tijdelijk of permanent niet-sprekenden. (INNO)

4.3. Inhoudelijke beschrijving van het VF-programma

162

De tijde/ijke piaatsen zijn a/s voigt naar onderzoeksprojekt te specificaren: (onderzoekinspanning: 1 mj.wp. 2e geldstroom per project). Horen an spraak 'Toepassing van het Goldstein-model voor toonhoogtewaarneming in een theorie over perceptieve scheiding van simultane spraakgeluiden en experimentele toetsing van deze Iheorie' ZWO-projekt via Nederlandse Slichting voor Psychonomie. Leiding: prof.dr. S.G. Nooteboom en prol.dr.ir. H. Duifhuis. 1-041979 tot 31-03-1983. 'The Comprehension and Production of Descriptive Language' via ZWO gefinancierd samenwerkingsprojekt van het Max Planck Institut fuer Psycholinguistik, de interfacultaire werkgroep Taal- en

Spraakgadrag (Nijmegen) en Instituut voor Perceptie Onderzoek (Eindhoven). Deelprojekt: 'Communicative Functions ot Pitch Accents in Descriptive Discourse'. Leiding: prof.dr. S.G. Nooteboom. 1-05-1979 tot 30-04-1983. 'Ontwikkeling van een intonatiegrammatika voor het Brits-Engels' ZWO-projekt via Stichting Taalwetenschap. Leiding: J. 't Hart. 1-09-1981 tot 31-08-1984. 'Synthese van spraakuitingen door middel van aaneenrijging van kleine spraakeenheden' ZWO-projekt via Stichting Technische Wetenschappen Sticht. Taalwetenschap. Leiding: J. 't Hart en ir. L.L.M. Vogten. 1-04-1982 tot 31-03-1985 (verlenging verkregen tot 31-03-1986). 'Interaclie tussen auditieve informatie en lexicale kennis in de herkenning van gesproken woorden' ZWO-projekt via Stichting Taalwetenschap. Leiding: prof.dr. S.G. Nooteboom en dr. S.M. Marcus. 1-09-1982 tot 31-08-1986.

.

'Een eenvoudige spraaksynthetisator als hulpmiddel voor gehandicapten' (Centrale beleidsruimte THE). Leiding: ir. L.F. Willems en prof. dr. S.G. Nooteboom. 11-04-1983 tot 31-03-1987. Zien en Lezen 'Opbouw van een spatio-temporeel perceptiemodel van het netvlies met behulp van systeemanalyse' Interatdelingsprojekt, Beleidsruimte College van Bestuur THE. Leiding: dr.ir. J.A.J. Routs en ir. HAL. Piceni. 1-01-1981 tot 31-12-1984. 'Ontwerpcriteria voor beeldweergave-apparatuur t.b.v. intensieve informatieoverdracht, getoetst aan visueel comfort' Projekt van de Stichting Technische Wetenschappen ZWO. Leiding: dr.ir. JAJ. Routs. 1-01-1982 tot 31-12-1984 (verlenging verkregen tot 31-12-1985). 'Leesprocessen bij ouderen 2' ZWO-projekt via de Nederlandse Stichting voor Psychonomie. Leiding: prol.dr. H. Bouma en H.E.M. Melotte. 01-04-1983 tot 31-03-1986. 'De helderheid van tijdafhankelijke stimUli' ZWO-projekt via Naderlandse Stichting voor Psychonomie, na 01-05-1984 gefinancierd door de centrale beleidsruimte THE. Leiding: dr.ir. JAJ. Routs. 01-05-1982 tot 30-04-1986.

werking met apparatuur en programmatuur' zijn in 1983 de volgende speciale inspanningen te melden: Subthema 1. Horen en Spraak - gehoortheorie: inspanning nieuw gericht op de waarneming van toonhoogte en klankkleur in samengestelde geluiden zoals spraak. - spraakresynthese: kwaliteit aanzienlijk verbeterd, in het bijzonder ook voor vrouwenstemmen. - spraaksynthese: snelle voortgang geboekt in de synthese van spraak vanuit difoonbouwstenen. Tezamen met Philips en Siemens research is een project voorbereid. - intonatie: voor het Brits-Engels is het bestand aan patronen gecompleteerd vanuit een natuurlijk corpus. Kunstmatige en natuurlijke patronen zijn nu veelal ononderscheidbaar. - spraakherkenning: de samenwerking met Philips Forschungslabor Hamburg werd geintensiveerd. Subthema 2. Zien en Lezen - helderheid: het inzicht in helderheidsperceptie werd verdiept, O.m. door het onmiddellijk vergelijken van verschillende meetmethoden voorbovendrempelige helderheid. - perceptieve beeldkwaliteit: de invloed van beeldgrootte en kijkafstand kon in een eenvoudige formule worden samengevat. De oogbewegingsregistratie was direkt aan de computer gekoppeld. - lezen: de eerste experimenten met stillezen leverden de verwachte teruggang in snelheid op bij grote letters. Dit geldt zowel voor jongere als voor oudere personen. Subthema 3. Cognitie en Cammunicatie - leren lezen: het gebruik van spraaksynthese voor leeszwakke kinderen blijkt een spontaan hoge motivatie en concentratie met zich mee te brengen, en er duidelijke verhoging van de leesresultaten, ook op een termijn van zes maanden. Een projekt om dit in te passen in het bestaande aanvankelijk leesonderwijs heeft een startsubsidie gekregen van het ministerie van O. en W. leren van Engels: interactieve methoden voor het leren van woorden in context blijken een gemiddeld hoge motivatie en concentratie te induceren. De mogelijkheden van ons systeem werden uitgebreid met o.m. een 'touch-screen'. - informatie-dialogen: de programmatuur die de theorie van informatiedialog implementeert is zowel uitgebreid als vereenvoudigd. Experimentele toetsing is in opbouw. Tezamen met Philips en Siemens research is een projekt voorbereid. De afgesproken samenwerking met de KH Tilburg (Taal en Informatica) is begonnen. Subthema 4. Jnformatie-ergonamie

'Bovendrempelig helderheidscontrast van foveaal aangeboden patronen' ZWO-projekt via Stichting Biofysica. Leiding: dr.ir. JAJ. Routs. 1-08-1982 tot 31-07 -1986.

- veel besprekingen waren nodig om de door het IPO ontworpen set teletekstletters in een nieuwe generatie lettersynthesechip onder te brengen. Dit streven is met succes bekroond. - afspraken zijn gemaakt binnen Philips om het IPO programma meer op research vragen te kunnen richten door het ergonomisch advieswerk elders onder te brengen.

Cognitie en Communicatie

Subthema 5. CommunicatiehuJpmiddelen vaor gehandicapten

'Interactief leren van begrippen in een tweede teal' Projekt van het samenwerkingsorgaan THE-KHT. Leiding: dr. O.G. Bouwhuis. 01-10-1983 tot 30-09-1987

- samenwerking met de ald. Electrotechniek (vakgroep EME) werd begonnen in vorm van een interafdelingswerkgroep. - in een nieuw projekt over een los te gebruiken spraaksynthetisator voor gehandicapten werd goede voortgang gemaakt. - nieuwe leeshulpmiddelen voor matig slechtzienden zoals eerder op het IPO ontwikkeld zullen in 1984 op de markt komen. Oaartoe waren veel besprekingen nodig. - de nieuwe electrolarynx met kunstmatige intonatie (samenwerking met het Fonetisch lnstituut van de RU Utrecht) werd in enkele tientallen exemplaren aangemaakt door de firma Kuhn in Keulen.

'De rol van spraak bij het leren lezen van woorden door dyslectische kinderen' ZWO-projekt via Nederlandse Stichting voor Psychonomie. Leiding: prof.dr. H. Bouma. 01-01-1982 tot 31-12-1984. CommunicatiehuJpmiddeJen voor gehandicapten 'Inlormtaie-uitwisseling tussen gehandicapten en hun apparatuur d.m.v. spraak' Interafdelingsprojekt THE. Leiding: prof.dr. H. Bouma en H.E.M. Melotte. 1-11-1978 tot 28-02-1983.

4.4 Wetenschappelijke output Dissertaties Interne dissertaties

Voortgangsrapportage Binnen het kader van het onderzoekprogramma op middellange termijn, getiteld 'Verwerking van perceptieve informatie in wissel163

Vogten, L.L.M.; Analyse, zuinige codering en resynthese van spraakgeluid, Proefschrift Technische Hogeschool Eindhoven, 1983.

Intern voorbereide dissertaties Scheffers. M.T.M.; Sifting vowels: auditory pitch analysis and sound segregation. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen. 1983. Pijper. J.R. de; Modelling British English intonation: an analysis by resynsis of British English intonation. Proefschrift Rijksuniversiteit Utrecht 1983. Dordrecht etc.: Foris.

Overige wetenschappelijke publikaties Houtsma. A.J.M.; Pitch salience of various complex sounds. In: Symposium on common aspects of processing of linguistic and musical data; Tallinn. 22-24 November 1982. Tallinn: Academy of the Estonian S.S.R., 1982, pp. 30-39. Gleiss, N., J.w. Allnat, F. Kretz, M. Sciarappa and E. van der Zee; Definition and validation of methods for the subjective assessment of visual telephone picture quality. In: Globecom '82: IEEE global telecommunications conference, Conference record, vol. 1. New York: IEEE, 1982, pp. 820-824. Terken, J.M.B.; (De-)accentuering in gesproken beschrijvingen. In: Handelingen van het zevenendertigste Nederlands filologencongres, Utrecht, 14-16 april 1982. Eds. R. Stuip en W. Zwanenburg. Amsterdam: Holland University Press, 1982, pp. 203-211. Florentine, M. and A.J.M. Houtsma; Tuning curves and pitch matches in a listener with unilateral, low frequency hearing loss. In: Journal of the Acoustical Society of America, 73,1983, no. 3, pp. 961-965. Allnatt. I.W., N. Gleiss. F. Kretz. A. Sciarappa and E. van der Zee; Definition and validation of methods for the subjective assessment of visual telephone picture quality. In: CSELT rapporti, 11. 1983, no. 1, pp. 59·65. Marcus, S.M.; Spracherzeugung und Wahrnehmung: Kommunika· tion zwischen Sprecher und Hoerer. In: Automatische Spracheingabe und Sprachausgabe: Analyse, Synthese und Erkennung menschlicher Sprache mit digitalen Systemen; Bearb. und Red. von K. Sickert. Haar bei Muenchen: Markt und Technik, 1983, pp. 32. Marcus, S.M.; Mechanismen der Spracherzeugung und Sprachwahrnehmung. In: Automatische Spracheingabe und Sprachausgabe: Analyse, Synthese und Erkennung menschlicher Sprache mit digitalen Systemen; Bearb. und Red. K. Sickert. Haar bei Muenchen: Markt und Technik, 1983, pp. 35-56. Bouwhuis, D.G.; Visuele woordherkenning bij het lezen. In: Nederlands tijdschrift voor de psychologie en haar grensgebieden, 38, 1983,pp.330·357 Bouma, H. and Ch.P. Legein; Op zoek naar de kern van leeszwakte: analyse van het leesproces van dyslectische kinderen. In: Nederlands tijdschrift voor de psygologie en haar grensgebieden, 38, 1983, pp. 358-369. Larochelle, S.; A comparison of skilled and novice performance in discontinuous typing. In: Cognitive aspects of skilled typewriting. Ed. by WE Cooper. New York, etc.: Springer, 1983, pp. 67-94. Collier, R. and J. 't Hart; The perceptual relevance of the formant trajectories in Dutch diphthongs. In: Sound structures: studies for Antonie Cohen. Ed., M. van den Broecke, V. van Heuven and W. Zonneveld. Dordrecht, etc.: Foris, 1983, pp. 67-94. Elsendoorn, BAG.; Quality and quantity in English by Dutchmen: two parameters inducing Double Dutch. In: Sound structures: studies for Antonie Cohen. Ed. by M. van den Broecke, V. van Heuven and W. Zonneveld. Dordrecht, etc.: Foris. 1983, pp. 57-69. Nooteboom, S.G.; Is speech production controlled by speech perception? In: Sound structures: studies for Antonie Cohen. Ed. by M. van den Broecke, V. van Heuven and W. zonneveld. Dordrecht, etc.: Foris, 1983, pp. 183·194. Pijper, J.R. de; Perceptual evaluation of some proposed models of intonation. In: Sound structures: Studies for Antonie Cohen. Ed. by M. van den Broecke, V. van Heuven and W. Zonneveld. Dordrecht etc.: Foris, 1983, pp. 205-215 Willems, N.J.; Toward an objective course in English intonation: 164

standardized precepts. In: Sound structures: studies for Antonie Cohen. Ed. by M. van den Broecke, V. van Heuven and W. Zonneveld. Dordrecht etc.: Foris, 1983, pp. 281-296. Patterson, K. and J. Kay; Letter-by-Ietter reading: psychological descriptions of a neurological syndrome. In: Quarterly journal of experimental psychology Section A: Human experimental psychology, 34, 1982, pp. 411-441. Bouma, H.; Het Instituut voor Perceptie Onderzoek (IPO) te Eindhoven. In: Nederlands tijdschrift voor Natuurkunde (A), 49,1983, no. 2, pp.50-53. Thomassen, J.E.M.W.; Erratum: 'Melodic accent experiments and a tentative model' (J. Acoust. Soc. Am. 71,1982, pp. 1596-1605). In: Journal of the Acoustical Society of America, 73, 1983, no. 1, pp. 373. Bouwhuis, D.G.; The use of speech in language learning. In: Man and information technology: towards friendlier systems. Ed. by J.H.F. van Apeldoorn. Delft Delft University Press, 1983, pp. 89·92. Bouma, H.; Electronic speech and electronic text: notes on perceptual differences. In: Man and information technology: towards friendlier systems. Ed. by J.H.F. van Apeldoorn. Delft Delft UniverSity Press, 1983, pp. 86-89, plus pp. 92-93 Appendix: A short note on speech technology. Lufti, RA and R.D. Patterson; Combination bands and the measurement of the auditory filter. In: Journal of the Acoustical SOCiety of America, 71, 1982 no. 2, pp. 421-423. Houtsma, AJ.M.; Estimation of mutual information from limited experimental data; letter to the editor. In: Journal of the Acoustical Society of America 74,1983, no. 5, pp. 1626-1629. Patterson, R.D., I. Nimmo-Smith, D.L. Weber and R. Milroy; The deterioration of hearing with age: frequency selectivity, the critical ration, the audiogram, and speech threshold. In: Journal of the Acoustical Society of America, 72. 1982, pp. 1788-1803. Bouma, H. and Ch.P. Legein; In search of the core of dyslexia: analysis of the reading process of dyslectic children. In: Dyslexia: a global issue; ed. by R.N. Malatesha and HA Whitaker. Den Haag, etc.: Nijhoff, 1984, pp. 117 Scheffers, M.T.M.; Simulation of auditory analysis of pitch: An elaboration on the DWS pitch meter. In: Journal of the Acoustical Society of America, 74,1983, pp. 1716-1725.

Vervolg overige wetenschappelijke publicaties, gepub/iceerd in het IPO Annual Progress Report 18 (1983): Willems, L.F.; DWS pitch detection algorithm extended to the time domain, p. 14-19. Houtsma A.J.M. and J.M. Canning; Pitch perception of simultaneous complex tones p. 20-25. Marcus, S.M.; From 'past history' to 'interactive activation' in speech recognition, p.26-31. Nooteboom, S.G.; The temporal organization of speech and the process of spoken word racognition, p. 32-36. Willems, N.J., STEP: A model of standard English intonation patterns, p. 37-42. Ridder, H. de; Brightness of flashing point sources, p. 47-53. Zee, E. van der and J.A.J. Roufs; Predicting flicker thresholds on video-display units from a modulated homogeneous field, p. 54-60. Zee, E. van der, M.H.W.A. Boesten and AL. Duwaer; The influence of 'size constancy' on the subjective evaluation of image quality, p. 61-66. Boesten, M.H.W.A.; The acceptability of line dropouts in liquid crystal displays, p. 67 -72. Truin, P.G.M.; The 'speaking tablet' as an aid in the acquisition of reading skills by dyslectic children. p. 79-84.

Bouwhuis, D.G. and H.W.L.M. Kreutzer; The role of speech in foreign language learning II, p. 85-91.

Bouma, H.; Het verkeer gezond maken. In: Polytechnisch tijdschrift/bouwkunde, wegen- en waterbouw, 36. 1981. pp. 410-416.

Bunt. H.C.; A grammar formalism with augmented phaseconstruction rules, p. 92-98.

Nooteboom. S.G.; Mens en machine praten nog langs elkaar heen. In: TNO-project. 11, 1983. no. 12. pp. 413-416.

Bunt, H.C.; The resolution of quantificational ambiguities in the TENDUM system, p.99-105.

Hart, J. 't; Boekbespreking: William E. Cooper and John M. Sorensen: Fundamental frequency in sentence production. In: Phonetica. 40,1983, no. 4. pp.344-348.

Nes, F.L. van; New characters for Teletext with improved legibility, p. 108-113. Engelen, R.C.; WAVGEN: A programmable waveform generator. p. 120-123.

Afstudeerrapporten Mierlo, M. van; Spraaksynthese van eenlettergrepige woordjes, met halve woordjes als bouwstenen (1983, THE-E). Vooronderzoek voor project Nooteboom-Marcus.

Overige vakpublicaties Routs, J.A.J.; Static and dynamic line-spread functions ot the visual system. elicited by TV-line increments in situ. Abstract in: Perception, 1982. 11. no.l. pp. A 12. Zee, E. van der, and A.W. van der Meulen; The visibility of flicker on visual displays as a function of the frame repetition rate. Abstract in: Perception 11, 1982. no. 1. pp. A 12. Nooteboom. S.G.; Boekbespreking: Ladd Jr.• D.R.: The structure of intonational meaning: evidence from English. In: Phonetica, 38, 1981, pp. 357-360. Houtsma. A.J.M.; Boekbespreking: Rossing. Th.D.: The science of sound. In: Journal of the Acoustical Society of America. 73. 1983. no. 2. pp. 709. Zabel, L., H. Bouma and H.E.M. Melotte; Use of the TV-magnifier in The Netherlands: a survey. In: LBMRC Research Newsletter, 07-04, Bombay. Jan. 1983. Nes. A.L van; Boekbespreking: 'Bildschirm am Arbeitsplatz', red. K. Nagel. Muenchen: Olden bourg. 1981. In: European Journal of Operational Research. 12. 1983. no. 3, pp. 321.

165

Saelmans. P.E.; Perceptief beeldscherpte-onderzoek met spatiale overdracht en luminantiereproductie als parameters (1983. THE-E). Bijdrage aan onderzoek. genoemd onder Zien en Lezen. Bakermans, J.F.G.M.; Onderzoek met behulp van drempelmetingen bij het projecteren van een dunne heldere lijn op een raster van held ere en donkere balken naar de achtergronden van de Van Meeteren-paradox (1983. RU Utrecht). Bijdrage aan onderzoek. genoemd onder Zien en Lezen. lersel. A.A.J.M. van; Data-analyse m.b.t. de wijze waarop proetpersonen in het praatles-experiment teksten bestudeerden (1983. KH Tilburg). Bijdrage aan het onderzoek over taalleren in het kader van het samenwerkingsorgaan KHT-THH. Bussel. A. van; Schijnbare bronverplaatsing bij hootdtelefoonweergave (1983, Moller-Instituut Tilburg).

Bijlage: Routs. J.A.J. en H. Duifhuis; Licht en geluid: fysische meting en menselijke maat; dictaat bij het college 0.310.0; dictaat no. 1.148. Eindhoven: Technische Hogeschool Eindhoven 1983. 296 pag.

5. Bijdragen van samenwerkingen met instellingen van WO

167

5.1. Samenwerkingsorgaan KH,T -THE 5.1.1. Aigemeen De Technische Hogeschool Eindhoven en de Kathoklieke Hogeschool Tilburg werken sinds 1971 samen op het terrein van onderwijs.onderzoek en dienstverlening. Jaarlijks (vanaf 1977) wijzen de beide instellingen en ook het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen personele en financiele middelen toe aan het Samenwerkingsorgaan KHT-THE. ten behoeve van de ondersteuning van samenwerkingsprojecten. V~~r deze projecten wordt jaarlijks een onderzoeksplan opgesteld, dat na goedkeuring in de beide hogescholen ter kennis wordt gebracht van de Minister van Onderwijs en Wetenschappen. V~~r projecten in dit kader wordt ieder jaar de mogelijkheid tot indiening geboden. Aanvragen worden daarbij beoordeeld door aparte beoordelingscommissies voor onderwijs-, onderzoek en dienstverleningsprojecten. Samenwerkingsprojecten KHT -THE moeten, behalve aan wetenschappelijke normen voldoen aan de volgende criteria: duidelijk van belang zijn voor de beide hogescholen, en bijdragen aan de ontwikkeling of uitbouw van de samenwerking tU5Sen de beide instellingen.

Omvang van het onderzoek en aanta/ publikaties Eerste geldstroom: Derde geldstroom:

f

1 miljoen, waarvan 3 ton ingebracht per hogeschool (waarmee 16 mj. WP gerealiseerd worden) f 304.500.--. door de provincie NoordBrabant. het Stadsgewest 's-Hertogenbosch en derden (waarvan gerealiseerd worden 2,4 mj. WP en 10 stageplaatsen). Diss.

Aantal publikaties:

Ov. w.p. 19

Ov. vakp.

Ov. w.a.

Ov. inf.d.

37

W.O. afst

16

De hier vermelde publikaties worden steeds ook vermeld in de respectieve bijdragen van aile deelnemende vakgroepen, met uitzondering van de met * aangegeven publikaties.

Projekten

1. Schatten in MIMO-modellen. 2. Toepassing \fan de theorie der stochastische Lineairkwadratische differentiespelen op een econometrisch model van de E.G. 3. Regeltechniek en keuzegedrag 4. Behaaglijkheid \fan het binnenmilieu in werksituaties. 5. Cliemteneffect in een dynamisch model van de onderneming. 6. Analyse \fan het beslissen op meerdere niveaus. 7. (nteractief leren van begrippen in een tweede taal. 8. Wiskundige economie. 9. Het leren van psycho-motorische vaardigheden in het (ager technisch onderwijs. 10. Taal, cultuur en onderhandelen. 11. Managerspercepties en selectiecriteria \foor mangementfuncties. 12. Verwerking van koper in ontwikkelingslanden. 13. Rechtelijke en bestuurlijke organisatie van de heerlijkheid Ravenstein, ± 1200-1795. met de daarbij behorende historische geografie. 14. Het bepalen van correlaties tussen EOGen EEG-signalen t.b.v. een correctie-methode voor oogbewegingsartefacten in het EEG. 15. Halfautomatische tekstanalyse. 16. Toetsing van de 'motor-inhibitie-hypothese van Obrist'. 17. Deeltijdarbeid en arbeidstijdverkorting aan de THE en KHT (\fooronderzoek) 18. Wonen en werken in oude wijken (vooronderzoek). 19. Industrialisatie en de 'gender division of labour' (vooronderzoek). 20. Multidisiplinair energie-substitutie-onderzoek (vooronderzoek).

Samenwerking met derden Aan samenwerkingsprojecten KHT -THE nemen per definitie steeds \fakgroepen of diensten van de beide hogescholen deel, maar ook van iader der hogescholen kunnen ar meer vakgroepen of dienstan bij betrokken zijn. In vooronderzoekingen wordt veelal de haalbaarheld van zowel het project zelf als van de samenwerking tussen de partners onderzocht

169

ad 1: Vakgroep Functieleer en technopsychologie van de Subfacultelt der Psychologie van de KHT; Vakgroep Meten en regelen van de afdeling der Elektrotechniek van de THE ad 2: Vakgroep Kansrakening, statistiek, operations research en systeemtheorie van de Onderafdaling der Wiskunde an Informatica \fan de THE; Vakgroep Aigemene en Bedrijfseconometrie van de Subfaculteit der Econometrie van de KHT. ad 3: Vakgroep Functieteer en Technopsychologie van de Subfaculteit der Psychologie \fan de KHT; Vakgroep Systeemen regeltechniek van de Afdeling der Natuurkunde van de THE. ad 4: Vakgroep Fysische aspecten van de gebouwde omgeving van de Afdeling der Bouwkunde van de THE; Vakgroep Functieleer en technopsychologie van de Subfaculteit der Psychologie \fan de KHT. ad 5: Vakgroep Aigemene en bedrijfseconometrie van de Subfaculteit der Econometrie van de KHT; Vakgroep Kansrekening, statistiek, operations research en systeemtheorie van de Onderafdeling der Wiskunde en Informatica van THE. ad 6: Vakgroep Kansrekening, statistiek en OR van de Onderafdeling Wiskunde en Informatica; Vakgroep BISA en Vakgroep Organisatiekunde van de Afdeling der Bedrijfskunde, aile drie van de THE; Vakgroep Informatica van de Economische Faculteit; Vakgroep Aigemene en bedrijfseconometrie van de Subfaculteit der Econometrie, beiden van de KHT. ad 7: Vakgroep Pedagogie, puberteitspsychologie en algemene didactiek van de Onderafdeling Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen; IPO (Instituut voor perceptie-onderzoek), beiden \fan de THE, Vakgroep Onderwijspychologie \fan de Subfaculteit Psychologie van de KHT. . ad 8: Vakgroep Economie van de Onderafdeling Wijsbegeerte en maatschappijwetenschappen \fan de TH E; Vakgroep Aigemene en Bedrijfseconometrie van de Subfaculteit der econometrie van de KHT. ad 9: Vakgroep Pedagogle, puberteitspsychologie en algemene didactiek van de Onderafdeling der Wijsbegeerte en maatschappijwetenschappen van de THE; Vakgroep Onderwijspsychologie van de Subfaculteit der Psychologie van de KHT. ad 10: Vakgroep Toegepaste taalkunde \fan de Onderafdeling der Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen; Vakgroep Bedrijfseconomie van de Afdeling der Bedrijfskunde. beiden van de THE; Vakgroep Economische psychologie van de Subfaculteit der Psychologie van de KHT; Werkverbanden Tekstwetenschap en Taalvaardigheid, beiden van de Subfaculteit Letteren \fan de KHT. ad 11: Vakgroep Arbeidsen organisatiepsychologie van de Subfaculteit der Psychologie van de KHT, Vakgroep Organisatiepsychologie van de Afdeling der Bedrijfskunde van de THE. ad 12: Vakgroep Technische productiesystemen van de Afdeling der Bedrijfskunde van de THE; Vakgroep Economie van ontwikkelingslanden van de Faculteit der Economische wetenschappen \fan de KHT. ad 13: Vakgroep Rechtgeschiedenis van de Juridische Faculteit \fan de KHT; Vakgroep Architectuur en stedebouw van de Afdeling der Bouwkunde van de THE. ad 14: Vakgroep Medisch electrotechniek van de Afdeling der Electrotechniek van de THE; Vakgroep Fysiologie en fysiologische psychologie van de Subfaculteit der Psychologie van de KHT. ad 15: Werkverband Tekstwetenschap van de Subfaculteit Letteren van de KHT; Vakgroep Toegepaste taalkunde \fan da Onderafdeling dar Wijsbegeerte en maatschappijwetenschappen van de THE. ad 16: Vakgroep Fysiologische psychologie van de Subfaculteit Psychologie van de KHT; Vakgroep Medische electrotechniek van de Afdeling der Electrotechniek van de THE. ad 17: Vakgroep Organisatie van de Economische Facutteit \fan de KHT; Vakgroep Organisatiepsychologie \fan de Afdeling der Bedrijfskunde van de THE; Dienst Personele Zaken van de KHT; Dienst Personele Zaken van de THE. ad 18: Vakgroep Stadsvernieuwing van de Afdeling der Bouwkunde Vakgroep Sociologie van de ruimtelijke ordening \fan de Subfaculteit der Sociaal culturele wetenschappen vand de KHT; Sectie Arbeid en bedrijf van het Instituut voor Sociaal-wetenschappelijk onderzoek IVAlKHT. ad 19: Vakgroep Sociologie van de Onderafdeling der Wijsbegeerte en maatschappijwetenschappen van de THE; Instituut voor Ontwikkelingsvraagstukken, Subfaculteit der Sociaal culturele wetenschappen, Faculteit der Economische wetenschappen, aile drie van de KHT. ad 20: Vakgroep Aigemene leer en geschiedenis der economie van de Faculteit der Economische wetanschappen; Economisch Instituut Tilburg, beiden \fan de KHT; Vakgroep Technische productiesystemen van de Afdeling der Bedrijfskunde van de THE.

5.1.2. Wetenschappelijke output

when there is a full complementarity. Journal of Economic Dynamics and Control, nr. 6, 1983, pp. 239-252.

Overige wetenschappelijke publicaties Overige producten van wetenschappelijke activiteit Baud, I.S.A., Heumakers, H., Volbeda, S. et al., Income-generating Activities of Women in Third World Urban Areas, Problems and Perpectives; Publication no. 39. Section Human Geography of Developing Countries, University of Nijmegen, November 1983, pp. 38. Boelens, H., Kop, P.F.M., Concurrent schedules: Spatial separation of response alternatives; Journal of the Experimental Analysis of Behavior, 1983, nr.40 pp. 35-45. Boom, A.J. van den, Estimators for linear dynamical SISO systems with disturbed input-output measurements; Systems & Control letters, 1983, nr. 3, pp. 133-144. Boom, A.J. van den, On the quality of estimators;Journal A, 24, 1983, nr. 2, pp. 66-78. Boom, A.J-W. van den, News from the Universities: Doctoral Thesis: System Identification. Journal A, vol. 24, nr. 1., 1983, p. 39.

Baud, I.S.A., Industrial relocation, urbanisation, and the impact on women's employment in the Third World'. Openingsvoordracht bij de WAO-conferentie over The Impact of Urbanisation on Women's Welfare. Groningen, 12-16 augustus 1983. Boelens, H., Choice behaviour in concurrent variable-interval schedules with limited holds. Voordracht op de Easter Meeting van de Experimental AnalySiS of Behaviour Group, 29-30 maart 1983, Leeds. Boelens, H., Concurrent Schedules: Consequences of changeover behavior. Poster gepresenteerd op de First European Meeting on the Experimental Analysis of Behavior, 26-29 juli 1983, Luik. Bogaarts, A.H-W.M., Handleiding bij de study-mode van het ELLAsysteem.lntern THE-IPO handleiding nr. 42, mei 1983, pp. 1-22.

Eykhoff, P., Research Survey; Automatica, 19, 1983, pp. 579-580.

Bogaarts, A.H.W.M., De ontwikkeling van een interactief leersysteem. Intern THE-RC rapport. mei 1983, pp. 1-17.

Eykhoff, P., On the coherence among the multitude of systems identification methods; In: Prepints 5th Int. Conference on Control Systems and Computer Science, Bucharest, 8-11 juni 1983, pp. 270-286.

Boom, A.J-W. van den, Eykhoff. P., A generalized diagram for various parameter estimation methods; the coherence in pseudolinear regression schemes. Intern THE-ER Report 83/12, december 1983, pp. 1-25.

Fruytier. B., Huurne, A. ter, Kwaliteit van de arbeid als meetprobleem, een vergelijkende literatuurstudie. IVA-publicatie, Tilburg, november 1983, pp. 1-127.

Brunia, C.H.M., J.E.M.W. Dautzenberg, J.P.M. Brunia-Touw en LM.H.G. Verhallen-van den Boom, Cortical Potentials in man preceding a plantar and a dorsiflexion of the foot. Preliminary Poster Reports. Seventh international Conference on event related potentials of the brain. Florence, 1983, p. 78-80.

Haagh. S.A.V.M., Spoeltman W.T.E., Scheirs J.G.M. and Brunia, C.H.M., Surface EMG and achilles tendon reflexes during a footmovement in a reaction time task. Biological Psychology, 1983. 17, pp. 81-96. Heuvel, P.J. van den The Stability of a macroeconomic system with quantity Constraints; Springer-Verslag. Lecture notes in Economics and Mathematical System, vol. 211, februari 1983, pp. 1 -169. Lammers, J.T.H., Lanen, M. van, Pas, A.E.G.M., Vermeulen, J.G.M.C. en Wely, F.K. van, Behaaglijkheid in werksituaties, Deeill. Tijdschrift voor Ergonomie. Jaargang 8, nr. 2, juni 1983, pp. 2-6. Langeriit, J.C.A.M. van den, Afvalverwerking en compostering. (Deelrapport Waste Management rapport 1982). Rapport Samenwerkingsorgaan KHT - THE t.b.v. provincie Noord-Brabant. januari 1983, pp. 1-65. Langerijt, J.C.A.M. van den, Compostering en compostkwaliteit. (Deelrapport Waste management rapport 1983).Rapport Samenwerkingsorgaan KHT -THE t.b.v. Provincie Noord-Brabant, December 1983, pp. 1-77. Merbis, M.D., System Properties of a linked model for the common market. In preprints 4th IFAC conference on the Modelling and Control of National Economies, juni 17-191983 in Washington D.C. Pergamon Press, pp. 427-432-1983 Schijndel, G.J.C.Th. van, Fiscale invloeden op de ontwikkeling van de onderneming. In Herst, Van der Meulen en Ruizendaal eds.: Financiering en Belegging, stand van zaken anno 1983, september 1983, pp. 315-333. Erasmus Rotterdam. Stalpers J.M.A., Meijers A.J.A., The foreign client as an environmental factor in business negotiations. In Bos et al (ed.) Small and medium-sized enterprises coping with their environment. Congresbundel Congres voor Middenen Kleinbedrijf, Tilburg, nov. 1983, pp. 1-12. Weenen, B. van, (*) Eindrapport fase 1111983 project Waste Management; evaluatie onderzoeksprogramma 1983. Rapport Samenwerkingsorgaan KHT -THE t.b.v. Provincie Noord-Brabant, december 1983, pp. 1-65. Withagen, C.A.A.M., Naschrift bij 'De exploitatie van ons aardgas, enkele kanttekeningen' door W. Adriaansen. De Economist, nr. 1, 1983, pp. 92-93 Withagen, C.A.A.M., The optimal exploitation of a natural resource 170

Bussel, F.J.J. van, HoI P.M.J., Hajdasinski AK, A cognitive human operator model; the single-input single-output (SISO) case. Intern THE-ER Report 83/12, december 1983, pp, 1-25. Damen A.A. H., Guidorzi, R.P., Hajdasinski, AK, Hof, P.M.J. van den, On multivariable partical realization. Intern THE-ER Report 83/06, juni 1983, pp. 1-36. Dekker, K.J., Arbeidsduurverkorting op de Katholieke Hogeschool Tilburg en de Technische Hogeschool Eindhoven. Intern rapport Samenwerkingsorgaan KHT- THE, november 1983, pp. 1-52. Eck-Schouten, A. van, Sanden, J.M.M. van der, Gecombineerde voortgangsrapportage van het tweede hoofdonderzoek HO II A en HO II B. intern KHT -rapport. januari 1983, pp. 1-66. Eck-Schouten, A. van, Het leren van psychomotorische vaardigheden in het LTO, deelproject B. Verslag van het tweede hoofdonderzoek. Intern THE-rapport, november 1983, pp. 1-87. Eykhoff, P., ledere tijd (en ieder land) heeft de universiteit die hij verdient. In Lustrumboek Elektrotechnische Studievereniging, THOR, 1983, pp. 14-18. Gerlach, P. ed., (*) Congresbijdragen Congres Minder werk, meer vrije tijd, gehouden op 18 mei 1983 te Eindhoven. Intern rapport Samenwerkingsorgaan KHT - THE, pp. 1-86 Gorter, T.J. et aI., Onderzoek naar het taalen cultuurprobleem van de technisch-commerciele onderhandelaar. Een vooronderzoek onder Nederlandse bedrijven. Intern rapport KHT -THE. LCN no. 2, okt. 1983, pp. 1-46. Hajdasinski, AK, Hof, P.J. van den, Damen, A.A. H., NaiVe approximate realization of noisy data. Intern THE-ER Report 83/10, juni 1983, pp.1-16. Hof, P.M.J. van den, Damen A.A.H., Hajdasinski, A.K., Multivariable partial realization and the aspect of uniqueness. Intern THE-ER Report 83/09, juni 1983, pp. 1-16. Hof, P.M.J. van den, Approximate realization of noisy linear multivariable systems. Intern THE-ER Report 83/11, november 1983. pp. 1-18. lIIegems, P., On accuracy of Markov parameter estimationdetermination of Cramer-Rao bounds. Intern KHT-rapport, Subfaculteit Psychologie, december 1983, pp. 1-77.

Unders, G., Relaties tussen leerlingkenmerken en leerresultaten bij het (inter)actief leren van de computer. Intern KHT -rapport Subfaculteit der Psychologie, mei 1983, pp. 1-52.

in 's-Hertogenbosch. (Deelrapport Waste Management rapport 1983). Rapport Samenwerkingsorgaan KHT-THE t.b.v. Provincie Noord-Brabant. december 1983, pp. 1-90/01-088.

Merbis, M.D., De invloed van informatie op de besturing in stochastische dynamische spelen. Voordracht op het Nederlandse Mathematisch Congres, 6-7 april 1983, THE-Delft.

Doorenbosch, Ch., Luijben, K., Is een marktgerichte benadering mogelijk? (Deelrapport Waste Management rapport 1982). Rapport Samenwerkingsorgaan KHT -THE tb.v. Provincie Noord-Brabant, januari 1983, pp. 1-80.

Merbis, M.D., On the Compensator II. Corrections and Extensions. Intern KHT -rapport Reeks ter Discussie 83.09, januari 1983, pp. 20. Merbis. M.D., On the Compensator III, Stochastic Nash and Team Problems, Intern KHT -rapport Reeks ter Discussie 83.16, april 1983, pp.45. Merbis, M.D., Large-scale systems theory for the Interplay Model. Intern KHT-rapport Reeks ter Discussie 83.34, december 1983, pp. 83. Meijboom, B.R., Decomposition based planning produres. Intern KHT-rapport Reeks ter Discussie 83.26, september 1983, pp. 1-37. Meijboom, B.N.,Beslissen op meerdere niveaus: organisatiemodellen gebaseerd op decompositie in lineaire programmering. Paper en voordracht op de Nationale Econometristendag, 29 maart 1983, Leiden, pp. 1-28. Schijndel. G.J.C.Th.,van Corporate and personal taxation in the dynamic theory of the firm. Workshop on the dynamics of the firm, European Institute for Advanced Studies in Management, Brussel, 10-11 januari 1983, pp. 1-40. Schijndel, G.J.C.Th., Inkomstenbelasting in een dynamisch model van de onderneming.lntern KHT-rapport Reeks ter Discussie 83.07, februari 1983, pp. 1-46. Schijndel, G.J.C.Th. van, Dynamische ondernemingsmodellen en optimal control. Paper op de Nationale Econometristendag, 29 maart 1983, Leiden, pp. 1-23. Schijndel, G,J,C.Th. van, Personal taxation and the evolution of the firm. Paper bij de Workshop on taxes, equilibrium security returns and corporate finance van het European Institute for Advanced Studies in Management, 18 mei 1983. Brussel, pp. 1-21. Stalpers, J.M.A.• The use of ALORS in French-Dutch negotiation. Paper op de International Conference on Cultural Communication, 1-2 decmber 1983, Essen, pp. 1-12. Stalpers, J.MA, Meijers, A.JA, The foreign client as an environmental factor in bussiness negotiations. Intern rapport KHT -THE LCN no. 3, november 1983, pp. 1-12. Stalpers, J.M.A.• Verslag Frankrijk. Intern rapport KHT -THE LCN no. 1, april-mel 1983, pp. 1-24. Withagen, CAA.M., Trading in exhaustible resources in the presence of conversion casts, a general equilibrium approach. Intern UvA-rapport AE 3/83 Interfaculteit der Actuariele Wetenschappen en Econometrie, maart 1983, pp. 1-23 en tevens intern THE-rapport COSOR 83-06, Onderafdeling Wiskunde en Informatica, maart 1983. pp.1-23. Withagen, CAA.M., Trading in exhaustible resources in the presence of conversion costs, a general equilibrium approach. Voordracht bij het Wiskundecolloquium THE, 16 maart 1983, Tevens voordracht bij de Nationale Econometristendag, 28 maart 1983, Leiden. Tevens voordracht bij de European Meeting of the Econometric Society. 30 augustus 1983, Pisa. Afstudeerrapporten

Aarts, G.T.M., Onderzoek naar bedrijfsafvalstromen in het Stadsgewest Tilburg. (Deelrapport Waste Management rapport 1983) Rapport Samenwerkingsorgaan KHT - THE t.b.v. Provincie NoordBrabant, december 1983, pp. 1-95. Bryson. CA, P. de Maat. Aspecten van leerlingenstrategieen bij praktijkopdrachten in het LTO: beeldvorming, evaluatie, planning en verwachtingen. Rapport in het kader van het 8e semesteronderzoek aan de KHT, Vakgroep Onderwijspsychologie, april 1983, pp. 1-81. Dooms, L., Klep, M.P.L., Afval en gedrag: Huisvuilscheidingsgedrag

171

Gent, B. van, An innovations approach for identifying linear, time invariant, stochastic vector processes. THE-ER-vakgroep, juni 1983, pp. 1-40. Helmont, J.B. van, Matrix fraction description of linear systems and their use in the instrumental variable parameter estimation method. THE-ER-vakgroep, december 1983, pp. 1-110. Joosten, R.F.J.M., Structureren en differentieren: een exp!oratieve studie bij praktijkdocenten. Rapport in het kader van het 8e semesteronderzoek aan de KHT, Vakgroep Onderwijspsychologie, april 1983, pp.1-67. Kortes, J.B., Benadering met successieve substitutie. THE-ERvakgroep, stageverslag, september 1983, pp. 1-52. Luijkx, C., Scholten, I., Afvalverwerking en milieu-effect-rapportage: m.e.r. als hulpmiddel bij de ruimtelijke planning van een stortlocatie, (Deelrapport Waste Management rapport 1983). Rapport Samenwerkingsorgaan KHT - THE t.b.v. Provincie Noord-Brabant, december 1983, pp. 1-84. Meertens, J.B., Structural and parametric identification of MIMOSystems according to Guidorzi further developments and applications. THE-ER-vakgroep, tevens program guide, oktober 1983, pp. 1-65. Nieuwenhuijzen, M.C,. Afzetmarkten voor compost in NoordBrabant. (Deelrapport Waste Management rapport 1983). Rapport Samenwerkingsorgaan KHT -THE t.b.v. Provincie Noord-Brabant, december 1983, pp. 1-93. Oosterbroek, H.J.M., Vergisting van drijfmest en zuiveringsslib: de invloed van thermische, thermisch-chemische en thermischoxidatieve voorbehandeling op het vergistingsproces. (Deelrapport Waste Management rapport 1983). Rapport Samenwerkingsorgaan KHT -THE t.b.v. Provincie Noord-Brabant, november 1983, pp. 1-66. Pieters, R., Huisvuilscheidingsgedrag: een pilotstudie in 'sHertogenbosch. (Deelrapport Waste Management rapport 1982). Rapport Samenwerkingsorgaan KHT - THE lob.v. Provincie NoordBrabant, jan uari 1983, pp. 1-168. Pfennings. J.M.F.G., Multistrurtural identification; overlapping parametrization. THE-ER-vakgroep, tevens program guide, december 1983, pp. 1-152. Renes, WA, Gebruik van de singuliere waarde test bij de strukturele identificatie van MIMO systemen met de methode van Guidorzi. THE-ER-vakgroep, stageverslag, november 1983, pp. 1-42. Vaessen J.H.P.M., Least squares and maximum likelihood estimation of Markov parameters. THE-ER-vakgroep, augustus 1983, pp. 1-118.

5.2 Samenwerking RL-THE PROJEKT: HART- EN VAATZ/EKTEN

Samenwerkende instellingen of instanties:

DP Vaatwand en Stroming OE Surfactant therapy in the premature lamb with cardiopulmonary distress

Biom. Techniek, TH Eindhoven Kontaktpersoon: drJrAA. van Steen hoven

Pub/ikaties Prob/eemstelling Overige wetenschappelijke publikaties The purpose of the present study is to establish whether continuous tracheal instillation of natural surfactant (during a period of 6-8 hours) leads to a better dilatation of distal airways (monitored by improved oxygenation and alveolar-arterial oxygen gradients, the levels of inspired oxygen and mean airway pressure) to a more stabile (and lower) mean pulmotory artery pressure and less obstructed venous return than administrations of a single dose of natural surfactant in premature lambs with cardiopulmonary distress,

Projektgroep

Origine/e arrike/en in vakliteratuur D. de Knecht, O. Daniels en RS. Reneman: Noninvasive assessment of pulmonar valve stenosis with a multigate pulsed Doppler System. Br. Heart Journal, pp 592-593, 1983* T. van Merode, P. Hick, A.P.G. Hoeks en R.S. Reneman: Limitations of Doppler spectral broadening in the early detection of carotid artery disease due to the size of the sample volume. Ultrasound Med. BioI., pp 581-586, 1983*

dr.F.J. Walther (projektleider) dr.C.E. Blanco prof.dr.J. de Haan prof,dr,LH.J. Ramaekers dr.E.M. Bevers drsA v.d. Bogaard (CPV) drs.D. Willebrand

RS. Reneman, A.P.G. Hoeks en H. Bruins Slot Advantages and limitations of various parameters to assess the severety of perpheral vascular disease. Cardiovascular applications of Doppler Echography (Eds. Baker and Peronneau).INSERM, pp 215-228,1983*

Projektduur

PROJEKT: HART- EN VAATZ/EKTEN

1983 tim 1984

DP Vaatwand en Stroming OE Kwantificering verstoringen snelheidsprofiel vaatvernauwingen

Samenvattingen in vakliteratuur (abstracts)

Samenwerkende instellingen of instanties Probleemstelling Vrouwenkliniek Academisch Ziekenhuis Leiden: Kontaktpersoon: dr.H. Egberts Vakgroep Analyse van fysische meetmethoden afd. Technische Natuurkunde TH Eindhoven Kontaktpersoon: ir.AAH. 8o0nman

PROJEKT; HART- EN VAATZ/EKTEN DP Vaatwand en Stroming OE Detectie atherosclerotische vaatwandveranderingen op jeugdige leeftijd

Dit onderzoek is te zien als (voortgezet) onderdeel van OE Detectie atherosclerotische vaatwandveranderingen op jeugdige leeftijd. Het doel is: 1. meer gedetailleerd inzicht te krijgen in de stroomprofielveranderingen in en rond stenoses van bekende graad en vorm; 2. na te gaan of deze veranderingen in het snelheidsprofiel op betrouwbare wijze gekwantificeerd kunnen worden om gradering van de vaatwandlaesies bij patienten mogelijk ta maken. De studia wordt verricht in in vitro an in diermodellen.

Projektgroep Probleemstelling Binnen dit onderzoekelement wordt onderzocht of het mogelijk is atherosclerotische vaatwandlaesies te detecteren in een vroege fase, dat wit zeggen wanneer de laesie niet of nauweUjks de arterie vernauwt. In eerste instantie richt het onderzoek zich op laesies in het cervicale deel van de aa. carotis. De detectie vindt plaats met behulp van ultrageluid en wei met het in Maastricht ontwikkelde multikanaals pulsed Doppler systeem en een commerciele Duplex -scanner.

Projektgroep prof.dr.R.S. Reneman (projektleider) dr.ir.A.P.G. Hoeks dr.ir.M.G.J. Arts prof.dr.J.M.FA Mol drs.T. van Merode (NHS) dr.ir.AA van Steen hoven (THE) dr.ir.M.E.H. van Dongen (THE) M.G. Havenith (arts-ass.) (ZA) R.T.!. Kruger C.J. Ruissen P.J.J. Hick (NHS)

prof.dr.RS. Reneman (projectleider) dr.irAP.G. Hoeks dr.ir.M.G.J. Arts dr.ir.AA van Steen hoven (THE) dr.ir.M.E.H. van Dongen (THE) drs.T. van Merode (NHS) M.G. Havenith ir A. Muytjens ing P.J.J. Hick (FUNGO) F.A.M. Smoots R T.I. Kruger

Projektduur

1983 tim 1985 Subsidieverstrekkende instanties tweede of derde geldstroom: Nedarlandse Hartstichting FUNGO

Publikaties Overige wetenschappelijke publikaties

Projektduur

1980 tim 1983 Subsidieverstrekkende instanties tweede of derde ge/dstroom:

Origine/e artike/en in vakliteratuur D. de Knecht, O. Daniels en R.S. Reneman: Noninvasive assessment of pulmotory valve stenosis with a multigate pulsed Doppler System. Br. Heart Journal, pp 592-593, 1983*

Nederlandse Hartstichting FUNGO T. van Merode, P. Hick, A.P.G. Hoeks en RS. Reneman: Limitations

173

of Doppler spectral broadening in the early detection of carotid artery disease due to the size of the sample volume. Ultrasound Med. Bioi., pp 581-586, 1983*

G.J. Huygen: Literatuuronderzoek naar de beschrijving vande rheologische eigenschappen van bloed en het bijbehorende snelheidsprofiel in een stationaire en oscilierende cilinderstroming. Intern rapport Atherosclorose, augustus 1983

Samenvattingen in vakliteratuur (abstracts) R.S. Reneman, A.P.G. Hoeks en H. Bruins Slot Advantages and limitations of various parameters to assess the severely 01 perpheral vascular disease. Cardiovascular applications of Doppler Echography (Eds. Baker and Peronneau). INSERM, pp 215-228, 1983*

J.W. Vagt: Visualisatie technieken met betrekking tot 'tracer'deeltjes - een literatuuronderzoek. Intern rapport Atherosclerose, september 1983 A.J.G.M. Brounts: De ECHOVAR F8 van Alvar - een analyse van de werkingsprincipes en nauwkeurigheid. Afstudeerverslag Atherosclorose, december 1983

PROJEKT: HART- EN VAATZfEKTEN PROJEKT: HART- EN VAATZIEKTEN DP Vaatwand en Stroming OE Vroege detectie atherosclerose

DP Klinische diagnostische meetmethoden OE Optische deconvolutie voor real-tima achografie

Probleemstelling Probleemstelling In dit onderzoek wordt met behulp van numerieke technieken en een laser Doppler opstelling nagagaan welke invloed verstijving van de wand en vernauwing van het lumen van een vat heeft op het stromingsgedrag in dit vat, met name het snelheidsprofiel (= de snelheidsverdeling over de dwarsdoorsnede van het vat). Het onderzoek richt zich op vernauwingen van geringe aard (kleiner dan 30%).

Aigemeen heerst de gedachte dat de toe passing van deconvolutietechnieken de diagnostische mogelijkheden van ultrageluidsdiagnostische systemen kan vergroten. Twee-dimensionale deconvolutie met behoud van real-time lijkt met optische deconvolutiemethoden mogelijk.

Projektgroap Projektgroep prof.dr.R.S. Reneman (projectleider RL) dr.ir.AA van Steen hoven (projectleider THE) dr.ir.M.E.H. van Dongen (THE) prof.dr.ir.G. Vossers (THE) prof.dr.ir.J.D. Janssen (THE) dr.ir.AAH.J. Sauren (THE) ir.J. Co rver (THE) dr.ir.M.G.J. Arts dr.irAP.G. Hoeks AAM. Wasser (THE) J.w.C. Cauwenberg (THE) Th.JAG. van Duppen (THE)

if. J.C. Somar (projectleider) dr.H.J. Hoogland (adviseur) drs. A.P.M. Gorgels (adviseur) prof.dr.ir. H.J. Buttarweck (THE; advisaur) F.H.M. Jongsma J.w. Corsel C.J. Ruissen F.A.M. Smeets H.v.d. Voort (AID)

Projektduur:

1982 tim 1985 Samenwerkende instellingen of instanties

Projektduur

1981 tIm 1985

Vakgroep Theoretische Elektrotechniek Technische Hogaschool Eindhoven. Kontaktpersonen: prof.dr.ir. H.J. Butterweck

Samenwerkende instellingen of instanties Publikaties Technische Hogeschool Eindhoven Kontaktpersoon: dr.irAA. van Steen hoven


Publikaties

Congrespapers gepubliceerd in proceedings


J.C. Somer, F.H.M. Jongsma: Optische deconvolutie voor real-time echografie. In: Echoakoestiek, voordrachten gehol,lden op de bijeenkomst van 14-09-1982 te Den Haag. Nedarlands Akoestisch Genootschap; Publicatie nr. 66, februari 1983.

Originele artikelen in vakliteratuur JAW.M. Corver, GoO.C. Kuiken, F. v.d. Mark and T.C. Janssen: Response to pulsatile flow of a miniaturised electromagnetic blood flow sensor by means of a beer-Doppler method. Medical and Biological Engineering and Computing, pp 430-437,1983

Overige produkten van wetenschappelijke aktiviteit: JAW.M. Carver en F.N. v.d. Vosse: Verslag van de Euromech 167 Conlerentie: Cardiovascular Fluid Dynamics and Atherosclerosis, juni 1983 A.J.G.M. Brounts: Literatuuronderzoek naar de principes en toepassingsmogelijkheden van de ultrasoon-Doppler snelheidsmeettechniek; intern rapport Atherosclerose, januari 1983 JAM. Versteylen: Viscositeitsmetingen aan glycerineoplossingen en aan bloed in stationaire en oscillatoire stromingen. Stageverslag Atherosclerose, maart 1983 J.G. Nieuwmeijer: Een twee-kanaals 12-bit meetsysteem met behulp van een laboratorium microcomputer. Stageverslag Atherosclerose, april 1983 W. Baas: De signaalverwerking van de ECHOVAR F8 van Alvar, een ultrasoon-Doppler snelheidsmeter. Stageverslag Atherosclorose, juni 1983 174

Overige produkten van wetenschappelijke aktiviteit J.C. Somer: Acousto-optic deconvolution system for real-time echography. Vilith. Information Processing in Medical Imaging Conference. Brussel 29-0802-09-1983. J.C. Somer: Properties of holographically produced complex spatial filters for real-time deconvolution of blurred ultrasound images. UBIOMED-VI, Warschau/Sabtonna, 18 23 september 1983.

PROJEKT: SPORT EN GEZONDHEID DP Hat bawegingsapparaat OE Biomechanische functies van spieren t.o.v. het gawricht

Probleemstelling In een modelstudia (vitro-experimenten) worden spiersimulaties uitgavoerd t.O.v. een allabooggewricht in diverse situaties en geanalyseerd m.b.v. stareorontganografie en mechanicatheorieeln. Een structuuranalyse maakt deel uit van hat onderzoekelement. Een beschrijving van trekkracht doorleidande bindweelselelementen in deze regio vindt piaats.

Projektgroep

Publikaties

drs.H. van Mameren (projektleider) prof.dr. J. Drukker. drs.J.C. van der Wal dr.ir. M.G.J. Arts B.W.J.M. Reuten J.W. Rensema dr.ir. AAH.J. Sauren (THE)

Overige wetenschappefijke pUblikaties

Projektduur

Boeken; hoofdstuk in baek H. van Mameren: Nieuwe inzichten in de wervelkolom. In: De cervicale wervelkolom. Stafleu, pp. 9 27,1983. J. Drukker: Moderne inzichten in de anatomie van de wervelkolom en omringende structuren. In: Rugklachten. Ed. G.M.D. Amsterdam. 1983.

1982 tim 1985

Congrespapers gepubliceerd in proceedings Samenwerkende instellingen of instanties Vakgroep WFW, Technische Hogeschool Eindhoven. Kontaktpersoon: droir. A.A.H.J. Sauren.

H. van Mameren, H. Wald: Dimensie van manuele therapie syllabus; Beweging in de halswervelkolom in relatie tot diagnostiek en therapie bij dysfunctie van de halswervelkolom, pp. 4 5, oktober 1983.

Publikaties

PROJEKT: SPORT EN GEZONDHEID

Overige wetenschappelijke pubfikaties

DP Het bewegingsapparaat OE Onderzoek naar het funktioneren van spiergewrichtsskeletsystemen mede door de ontwikkeling van kinematische en mechanische modellen; het mechanisch gedrag van vezelsystemen rond het ellebooggewricht, in relatie tot enige vormen van exteme belasting.

Originele artikelen in vakliteratuur L.MA Lataster, H. van Mameren: Eine Methode zur Einbettung von Aufhellungspreparaten. Der Praparator, vol. 29, pp. 163 172, 1983.

Samenvattingen in vakliteratuur (abstracts) H. van Mameren: Reactionforces in a model of the human elbow joint. Anat. Auz., 77, pp. 327 328, 1983. H. van Mameren, J.C. van der Wal: Comparison of the Organisation of the connective tissue in the cubital region in man and rat. Acta Morph. Neerl. Scand. 21, pp. 169169, 1983. H. van Mameren: A comparison of the magnitude, direction and localization of the reaction forces in relation to joint surfaces as a result of the simulation of the biceps brachii muscle and the brachioradialis muscle in a muscle joint model of the elbow. Acta Morph. Neer!. Scand. vol. 21, pp. 170 170, 1983.

Congrespapers gepubliceerd in proceedings J. Drukker, H. van Mameren, J.C. van der Wal: The functional anatomyof structures guiding tensile and compressive loads in the human elbow region. Proc. NATO Advanced Study Institute 151, Lissabon, 1983.

Probleemstelling Het doe I van het onderzoek is het bepalen van de eigenschappen van het bindweefselcomplex rondom gewrichten. Het werk wordt voorlopig gericht op de regio cubital is. De nadruk zalligggen op moeilijk afgrensbare bindweefselige structuren die zijn gerangschikt in brede stroken en lagen. Een model zal worden ontwikkeld dat het mechanisch gedrag voorspelt van de bindweefselstructuren. in relatie tot de eigenschappen van de gewrichtsvlakken en de uitwendige belasting.

Projektgroep prof.dr. J. Drukker (projektleider) prof.dr. A. Huson (RUL) prof.dr. ir. J. Janssen (THE) drs.H. van Mameren dr. ir. A. Sauren (THE) ir. C. Spoor (RUL) ir. G.W.M. Peters (THE-RL)

Projektduur 1983 tim 1987

PROJEKT: SPORT EN GEZONDHEID PROJEKT: SPORT EN GEZONDHEID DP Het bewegingsapparaat OE Registratie en kwantitatieve analyse van bewegingen in de cervicale wervelkolom; een in vivo analyse.

DP Het bewegingsapparaat OE Struktuur en vorm van bewegingssegmenten in de halswervelkolom; een post mortem analyse.

Probleemstelling Probleemstelling Het beschrijven van bewegingnen van de halswervelkolom bij levende mensen vindt plaats d.m.v. een kwantitatieve analyse (rotaties en translaties) hiervan m.b.v. serie rontgenografie. De bewegingen van normale (klachtenvrije) mensen worden vergeleken met die van personen, die klachten hebben die samenhangen met bewegingsafwijkingen van de halswervelkolom.

Projektgroep drs. H. van Mameren (projektleider) prof. dr. J. Drukker drs. H. Sanchez (ZA) drs. F. Thors dr. ir. M.G.J. Arts dr.ir. AAH.J. Sauren (THE)

Projektduur 1982 tim 1985

Samenwerkende instellingen of instanties Vakgroep WFW, Technische Hogeschool Eindhoven. Kontaktpersoon: dr.ir. AAH.J. Sauren. 175

Met het oogmerk een bijdrage te leveren asn een beter begrip van bewegingsfuncties van de halswervelkolom, wordt een studie ondernomen naar enige geometrische eigenschappen van wervels en de sam en hang van die wervels met weke delen binnen het bewegingssegment waartoe ze behoren. Vervolgens zullen de bewegingseigenschappen van de hypothetische halswervelkolom, zoals die geconstrueerd wordt door summatie van geometrischmorfologische gegevens, worden getoetst aan de in-vivo bewegingen van de halswervelkolom: Dit onderzoekelement is com plementair met het element 'Registratie en kwantitatieve analyse van bewegingen in de cervicale wervelkolom'; onderzoekelementleider H. van Mameren.

Projektgroep dr.F. Thors (projektleider) prof.dr.J. Drukker prof.dr.ir.J.D. Janssen (THE) drs.H. van Mameren ir.P. Schellekens (THE) drs.L.M.A. Lataster F.H.M. Jongsma J.W. Rensema

F. Feldbrugge (student-ass.; THE) F. Vial (student-ass.; THE)

Projektduur

1983 tIm 1986 Samenwerkende instetlingen of instanties W.F.W. en Laboratorium v. Lengtemeting. T.H. Eindhoven. Kontaktpersoon: prof.dr.lr. J.~. Janssen.

Publikatles Overlge produkten van wetenschappelijke akiivitelt F. Thors: Onderzoekverslag in de BION werkgemeenschap Functionele morfologie van Mens en Oler,op 19 november 1983.

176

6. Bijdragen van de beleidscommissies

177

6.1. Bureau Ontwikkelingssamenwerking 6.1.1. Algemeen In de nazomer van 1983 is door de CICA een voorstel uitgewerkt om de CICA en het bureau ontwikkelingssamenwerking te integreren in een WUB-interafdelingswerkgroep ontwikkelingsproblematiek. De interafdelingswerkgroep zal hear wortels krijgen in de vakgroep Sociologie van de onderafdeling der Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen. Ais voorzitter van de interafdelingswerkgroep treedt op Prof. Dr. J.L. Bertholet, hoogleraar ontwikkelingsproblematiek uit de vakgroep Sociologie. Een belangrijk activiteitsveld van de interafdelingswerkgroep zal onderzoek en onderwijs zijn.ln de praktijk zal een onderzoeksen/of, onderwijseenheid bestaan uit een ontwikkelingssamenwerkingsproject met een bepaalde loopduur of uit een on elevant activiteitenprogramma voor onbepaalde duur. De roep "Cursus Ontwikkelingsproblematiek" heeft in 1983 haar voorbereidende werkzaamheden afgerond.ln september 1983 is de cursus ontwikkelingsproblematiek van start gegaan. De cursus heeft de status van een keuzevak gekregen en heeft een tijdsbesteding van 120 uren gevergd. Het programma richtte zich vooral op studenten in de doctoraal-fase van hun studie De cursus bevatte de volgende onderdelen: 1. inleidend college over het thema "armoede" 2. demen colleges, elk bestaande uit een projectpresentatie. een themavoordracht en een discussie. 3. Iiteratuuren informatiestudie ter voorbereiding van de projectpresentatie. 4. literatuurstudie met betrekking tot de thema's. 5. afsluitend college over het thema "internationale verhoudingen". 6. films met betrekking tot een eantal thema's. 7. scriptie. Ter ondersteuning van de thema's werden een drietalleesmappen gemaakt. Na afloop van de cursus worden de teksten van de colleges gebundeld in een collegedictaat. De cursus werd in december afgesloten met een college van Prof. Dr. J. Tinbergen. Het eerste jaar van het promotieonderzoek van Ir. A.M.C. Lemmens met als titel: "Technology Assessmenf'; problemen bij de invoering van geavanceerde technologiean in ontwikkelingslanden: de ontwikkeling van een instrument om effecten van technologieoverdracht te meten en een toepassing hiervan op verschillende productiewijzen van suiker. is afgesloten met een concept artikel"Technology Assessment for developing projects". Hierin is de theoretische basis gelegd voor de casestudies die in de komende twee jear in verschillen de ontwikkelingslanden bestudeerd zullen worden. In het kader van het promotieonderzoek is eind 1983 een student van de afdeling Scheikundige Technologie gestart met een afstudeeronderzoek naar de verschillende productiemogelijkheden van rietsuiker. fn het najaar van 1983 werd in het kader van projecten Centrale Beleidsruimte het volgende onderzoeksvoorstel ingediend:"Het ontwerpen van woongebieden. Een onderzoek met behulp van SAR (Stichting Architecten Research) methodieken naar besluitvormingsprocessen binnen het huisvestingsbeleid in ontwikkelingslanden dat leidt tot een scenario voor bewonersmedezeggenschap". Begin 1983 verscheen het eerste nummer van CICA-informatie. een nieuwsbrief met betrekking tot het ontwikkelingsrelevante onderwijs en onderzoek aan de THE. Het is de bedoeling dat CICA-informatie 3 tot 4 meal per jaar verschijnt. CICA-informatie is een activiteit van de subcommissie Onderwijs en Onderzoek van de CICA. De subcie 0&0 is in 1983 begonnen met een reeks colloquia, waarin ontwikkelingsrelevante onderzoekers hun werk presenteren. De subcie 0 & 0 heeft advies gegeven t.b.v. de ontwikkeling van het onderwijsprogramma ontwikkelingskunde binnen de vrije studierichting. De subcommissie Microprojecten heeft het afgelopen jaar 98 microprojecten verzorgd.

6.1.2. Overzicht CICA Publlcaties 1983: Ir. S.P. Bertram, A. Oerlemans, H. de Boon CICA-83.01 "THE PREPARATION OF SOAP". Ir. S.P. Bertram. A. Oerlemans. CICA-83.02 "ZEEPBEREIDING". 179

Ir. J. van der Veen, J.GA van de Laarschot, B. van Wulfften Palthe, P.Doorakkers CICA 83.03 "THE WINNOWER". Werkgroep Cursus Ontwikkellngsproblematiek. CICA 83.048 "LEESMAP CURSUS ONTWIKKEUNGSPROBLEMATIEK BUNDEL I" CICA-83.04b "LEESMAP CURSUS ONlWIKKEUNGSPROBLEMATlEK BUNDEL II" CICA-83.04c "LEESMAP CURSUS ONlWIKKEUNGSPROBLEMATlEK BUNDEL IU"

6.1.3 Projecten In uitvoering A = Projectcode B = Probleemgebied/onderwerp m.b.t. THE-participatie C Deelnemende instellingen o Bestede manjaren 1983 E = Begroting 1983 A SV-Zambia/TDAU B Bijdragen aan de verdere ontwikkeling en ondersteuning van een centrum voor aangepaste technologie in Zambia (TDAU). LHW participeert m.b.t.landbouwtechnische aspecten. Het centrum is verbonden aan de afdeling Werktuigbouw van de universiteit van Zambia. C Technische Hogeschool Eindhoven Technische Hogeschool Twente Landbouw Hogeschool Wageningen Universiteit van Zambia o 1.0 WP/3.0 NWP E f 629.650,-A SV-Zambia/MENG B Bijdragen aan de verdere ontwikkeling van de afdeling Werktuigbouw van de universiteit van Zambia door het ter beschikking stellen van staf t.b.v. onderwijs en onderzoek. Tevens worden materialen ter beschikking gesteld die nodig zijn voor onderwijs en onderzoek en is er een beperkt trainingsprogramma voor Zambianen in Nederland. C Technische Hogeschool Eindhoven Universiteit van Zambia 2.0WP E f 216.000,--

o

A SV-Tanzania/UD/ELENG B Bijdragen aan de uitgroei van de afdeling Electrotechniek van de universiteit van Dar es Salaam tot een volwaardige onderwijsen onderzoeksafdeling. C Technische Hogeschool Eindhoven Katholieke Universiteit Nijmegen Universiteit van Dar es Salaam o 2.0 WP/O.8 NWP E f 309.730,-A UNARC/THE:DGIS-code 007510 0 156019 B Onderzoek naar fabricagemethoden voor silicium-zonnecellen. C Technische Hogeschool Eindhoven Universiteit van Alexandria o 0.5 WP 10.5 NWP E f 329.950,-A TF IUNA/TH's B Het betreft een pilot-project op het gebied van windenergie onderzoek dat tot doel heeft na te gaan of het mogelijk en zinvol is een meer permanente samenwerking ean te gaan tussen de UNA en de Nederlandse TH's. C Technische Hogeschool Eindhoven Technische Hogeschool Delft Technische Hogeschool Twente Universiteit van de Nederlandse Antillen

o-

E f 19.000,--

6.2. Biomedische en Gezondheidstechnologie (BMGT) 6.2.1. Rapportage VF-programma: 'Technologie rond Vitale Funkties'

KWALITE/TSBEWAKING. Struktuur

ALGEMEEN V~~r

Doe/stelling Technologie rond Vitale Funkties (TVF), omvat onderzoekaktiviteiten, waarbij meeten analysemethoden. experimentele intrumentaria en modellen worden ontwikkeld voor bestudering. bewaking. bescherming en vervanging van voor het menselijk leven noodzakelijke vermogens. processen en verrichtingen. Het vormt een deelgebied van de Biomedische en Gezondheidstechnologie op de THE naast het onderzoekgebied van het Instituut v~~r Perceptie Onderzoek (IPO) en de onderzoekaandacht voor Besturen en Beheren in de Gezondheidszorg.

Struktuur Technologie rand Vitale Funkties (TV F) steunt op een 10-tal onderzoeksgroepen verdeeld over 7 THE-afdelingen. Dit vormt zowel de kracht van dit voorwaardelijk gefinanclerde onderzoek als het knelpunt ten aanzien van het management voor dit aandachtsgebied. De kracht binnen het onderzoekbeleid voor dit gebled vindt men in het kunnen plaatsen van onderzoekelementen in vakgroepen met passende expertise met hiervoor een grote verscheidenheid aan vakgebieden binnen deze 7 THE-afdelingen. Binnen de (mono)disciplinaire onderzoeksgroepen (meestal vakgroepen of sekties daarin) vindt de kwaliteitsbewaking plaats voor de daar ondergebrachte projekten.

dit multidisciplinaire onderzoeksgebied wordt ten aanzien van kwaliteltsbewaking onderscheid gemaakt tussen:

a. de verschillende onderzoekelementen, b. de integratie van verschillende onderzoekelementen in een objektgebled. c. de selektie van maatschappelijk relevante onderzoekdoelen. De aandacht voor deze drie aspekten is op hieronder beschreven wijze verdeeld.

Vakgroepen De kwaliteltsbewaking van de onderscheiden onderzoekelementen. aspekt a. vormt de verantwoordelijkheid van de verschillende vakgroepen waarin deze projekten zijn ondergebracht. Hlervoor bestaat de gebruikelijke kontinue aandacht.

Themagroepen De ge"integreerde aandacht voor een aantal onderzoekelementen. aspekt b. is verdeeld over themagroepen. te weten: - hartklepprothesen. - atherosclerose. - bloedtechnologie. anestheslologle, cyclotronapplikaUes. - motoriek van de mens.

Management Het management voor dit multidisciplinair onderzoeksgebied heeft ondermeer als belangrijkste taak de doelstellingen en de ontwikkelingen van de diverse onderzoekelementen in de verschillende vakgroepen ge"integreerd te houden en gericht op het gezamenlijk bepaalde objectgebied. Tot de managementaandacht behoort de bewaklng van de produktiviteit binnen dit veld van onderzoek. Een andere belangrijke taak is de zorg voor de kontinu"lteit en de zorg voor een zo goed mogelijke selektie van objekten voor onderzoek binnen de gezondheidszorg bezien over langere termljnen. Een belangrijk punt van beleidsaandacht bestaat uit de zorg voor funktionele interakties tussen de THE-onderzoekers en Biomedische desku ndigen /onderzoekers.

Knelpunten. Knelpunten doen zich voor daar waar de WUB-struktuur voor een TH past bij de autonomie van afdelingen en de verbanden tussen vakgroepen in een afdeling. maar waar deze struktuur niet goed voorzlet in de nodige ruimte voor een funktioneel management van zulk een omvangrijk dwarsverband op instellingsniveau. Deze knelpunten doen zich nog sterker gevoelen daar waar een natuurlijke onderzoekontwikkeling tot interunviersitaire samenwerking uitgroeit. Dezerzijds leeft de verwachting dat de komende nieuwe wet op het wetenschappeliik onderwijs enig soelaas hiervoor zal kunnen bleden.

RELA TIES MET INSTELLlNGSBELEID. Binnen de THE steunt dit onderzoek op de inhoudsvolle samenwerking tussen de desbetreffende onderzoekers aan de basis. Hiermede worden vaak vele formele knelpunten omzeild. Het onderzoek steunt ook op de formele beleidsvisle dat men ondanks dlt soort knelpunten zulk een dwarsverband aandacht moet blijven geven om zo naar verbeteringen in de infrastruktuur te groeien waardoor multldisciplinaire probleemgebieden met minder onnodige belemmeringen onderzoeken onderwljsaandacht kunnen krijgen. De achterliggende algemene THE-visie ziet in de maatschapplij. waarln ondermeer een groeiende komplexitelt van de samenleving valt waar te nemen. een groeiende behoefte aan akademici die lnhoudelijk de nodige kennis uit ulteenlopende gebleden kunnen integreren voor hat oplossen van komplexe multidisciplinaire problemen.

181

Deze themagroepen: - hebben een vaste research-Ieider voor de dagelijkse gang van zaken, - hebben als regel de struktuur van een interafdelingswerkgroep. - hebben een multidisciplinair forum van senior-onderzoekers dat enkele malen per jaar bijeenkomt voor de ontwikkeling In grote Iljnen van het lopend onderzoek. - bestaan als regel uit meerdere promovendi en een aantal studenten. - vormen een kader met gerichte aandacht voor de wetenschappeliike produktiviteit. De verantwoordeliikheid voor de kwaliteit van de samenhangende onderzoekaandacht voor zulk een themagroep berust bli de dagelijkse leider en het forum van senior-onderzoekers.

Exteme beoordeling. De externe beoordeling van het totaal aan lopend onderzoek binnen de bovengenoemde kaders vond in 1983 plaats door de FUNGO-STW-kommissie voor Biomedische Technologle. Deze beoordeling was positlef.

Management De management aandacht voor het totaal van dit veld van onderzoek berustte aanvankelijk bij de THE-beleidskommissie BMGT. In 1983 werd voor dit aandachtsgebied Technologie rond Vitale Funkties (TVF) een managementteam geformeerd bestaande uit 5 hoogleraren/researchlelders aktief op dit gebled. uit de afdelingen E. W. N en T. en het hoofd buro BMGT. De verantwoordelijkheid voor de sturende aandacht voor dit gehele aandachtsgebied ligt bli dit managementteam. De belangrljkste management-interventies van dit team waren in het verslagjaar 1983 gericht op: - versterken in de samenhang van onderzoekaspekten op het thema bloedtechnologle. nadare profilering van het infrastrukturele matrixprobleem van zowel een sterk dwarsverband binnen de VF te moeten behartigen als indirekt ook de noodzakelijke zorg te moeten besteden aan de kontinu"iteit van de onderzoekgroepen (vakgroepen. sekties) in verschillende afdelingen waarop dit VF-programma steunt, - de aanzet tot verkenningen die over enkele jaren moeten kunnen leiden tot breed maatschappelijk verantwoorde keuzen voor nieuw onderzoek op dit gebied. goed aansluitend bij de sterke elementen in deze THE-onderzoekkapaciteit. - onderzoekontwlkkelingen die de samenwerking bevorderen tussen meerdere disciplines blnnen dit aandachtsveld.

Medical Technology Assessment.

Het derde genoemde strukturele aspekt c is ae selektie van onderzoeksdoelen. De kwaliteitsbewaking hiervan vereist de nodige management aandacht. Geleidelijke veranderingen van een en ander tijdens lopend onderzoek vereist zells kontinue aandacht v~~r dit proces van strategische beleidsvoering. In het verslagjaar 1983 werd een gerichte breed-multidisciplinaire verkenning uitgevoerd naar bruikbare selektiekriteria en geschikte algemene aksenten in de gezondheidszorg ten bate van onderzoekontwikkeling op het gebied van de Biomedische Technologie in het algemeen. Oeze Jangdurige verkenning werd afgerond met een workshop te Eindhoven in december 1983 (gerapporteerd in BMGT184.016).

beschikking staande potentieel aan menskracht en middelen is gedelegeerd naar de dagelijkse leiders van de themagroepen. Hiervoor bestaat doorlopende aandacht. Bovendien bestaat er een frekwent overleg tussen een dagelljkse leider en de verantwoordelijke hoogleraar/researchleider van de vakgroep waartoe een dagelijks leider behoort. In grote njnen wordt e.e.a. 2 a 3 x per jaar getootst in het wetenschappelijke forum per thema. Het managementteam, waar de totale verantwoordelijkheid voor dit onderzoek berust, beperkt zich tot zeer globale toetsing en komt in aktie wanneer op dit nivo korrekties nodig worden geacht 01 wanneer ingrijpende veranderingsprocessen noodzakelijk worden.

(O)AFDELlNGSBELEIDSRUIMTE

- De onderzoeker op bloedtechnologie A. van Berlo, tijdelijk ondergebracht bij de vakgroep EME vanult de beleidsruimte van de aldeling E. - De onderzoeker op hartklepprothesen L Wouters, ondergebracht bij de vakgroep WFW uit de aldeling W beleidsruimte. - De onderzoeker op magneto-encelalografie W. Kouijzer, ondergebracht bij de vakgroep AFM uit de beleidsruimte van de aldeling

N.

- De onderzoeker op anesthesiologie A. Meijler, ondergebracht bij de vakgroep EME uit de beleidsruimte van de aldeling E. DE INSTELLlNGSBELEIDSRUIMTE - A. Snik, Monolagen (Iongsurlactant) - E. van Reth, Indicatorverdunningsmethoden

Het eerder genoemde symposium over dit onderzoek op 10 juni 1983 had ondermeer als doel de verantwoording van dit VFprogramma in grote lijnen naar de THE-gemeenschap en de hierbij betrokken derden. SAMENWERKfNGEN Hartkfepprothesen

Oit is een interafdelingssamenwe'rking tussen de THE-afdelingen W, N en E.

Oit onderzoek geschiedt vanaf 1975 in nauwe samenwerking met de Rijks Universiteit Limburg (deelprojekt myocard). V~~r

- G. Corver, Atherosclerose - G. Peters (vanaf 01-07 -1983), Elleboogprojekt

de klinische evaluaties is een samenwerking tot stand gekomen met de vakgroep Cardiochirurgie van de Rijks Universiteit Leiden.

MAA TSCHAPPELlJKE DIENSTVERLENING

Eerste industriale kontakten zijn gelegd met Organon Teknika.

Genootschap

In dit verslagjaar groeide een nieuwe samenwerking met de atd. T op vezelversterkte kunststoffen t.b.v. hartklepprothesen.

V~~r

het aktiel inhoud geven aan kennisoverdracht tussen THonderzoeker en deskundigen uit de gezondheidszorg in de regio werd een Wetenschappelijk Genootschap BMGT opgericht In december 1983. Het aktleprogramma voor de komende jaren omvat onderzoekaspekten van Technologie rond Vitale Fukties. Innovatiebeleid

Er is een aktieve dialoog tot stand gekomen met medewerkers van Ekonomische Zaken betreffende industriele mogelijkheden op het gebled van medische technologie/instrumentatie binnen Nederland. Op een 5-tal onderwerpen werd in dit verslagjaar in het bijzonder aklieve aandacht gericht op industriele innovatie: - Kompakt-cyklotrons voor medische doeleinden. - Hartklepprothesen. - Haemoperfusiesystemen. - Anesthesie-dataverwerkingssystemen. - Kortlevende radioisotopen voor diagnostische toepassingen. Voorlichting

Oit onderzoeksgebied werd gepresenteerd aan de THEgemeenschap en gelnteresseerde derden op een symposium op 10 juni 1983. VERANTWOORDING VAN INGEZETTE ONDERZOEKKAPACITEIT

De verantwoordelijkheid voor de doelmatige benutting van ter

182

Atheroscferose

Hiervoor funktioneert een interafdelingswerkgroep tussen de THEafdelingen W en N. In dit onderzoek participeren de kapaciteitsgroepen biofysika en . fysiologie van de Rijks Universiteit Limburg. Bloedtechnologie

Op dit thema werd dit verslagjaar een reeds lang bestaande informele samenwerking geformaliseerd in een interafdelingswerkgroep. Hierin participeren de afdelingen T, E, W en N. Dit onderzoekkader bevindt zich in een proces van herstrukturering waarbij een groot aantal medische deskundigen zjjn betrokken. In het verslagjaar 1983 ontwikkelden zich samenwerkingsrelaties met: dr. Schalm, internist, Erasmusuniversiteit, Rotterdam prof. Kater, immunopath910og, Rijksuniversiteit, Utrecht prof. Ringourr, nephroloog, Universiteit van Gent.

Tabell

Kwantitatieve samenvattingen Technologie rand Vilale Funkties Identifikabenummer: 62 - 143 ZWO-kode; P280/290/300/310/320/340 (dec. 1983) B110/440/470/530/540/560/580/590 NABS- kode; N 043 (dec. 1983)


Onderzoekinspanning in mensjaren per jaar vasl/tijdelijke wp goldstreom 1 ald.

ebr

W T

-/1.5

E N B

--/1,2

abr

--/1.0 -/1,0

BMGT Tolaal

-/2,7

-/2,0

2 overig

totaal

1.011.0

1.0/2,5 1,3/1,6/1,0

1,3/1,6/1,9/0,1/-

0,1/-

2/0

210

7,9/1,0

7,9/5,7

1.9/2,2

wptot

3

nwptot.

dissertabes

I -/1,5

-10,3

-

-/1.8

-/0,7 0,8/-

-

1,0/4,7

3.711.5

2,1/-

0,5/-

1,6/1,3

2/0.2/0,1/-

-

1,9/3,2 0,1/2/0

0,8/1.7

8,719,2

-11,0

1 1

II

II 1

1

3

overige yak pub!.

octr. afsludeer

11 10 6 8

16 12 11

-

-

1/0 7.511,5

overige wet. pub!.

1

35

Anesthesiologie

BEKNOPTE INHOUOELlJKE BESCHRIJVINGEN

Dlt servo-anesthesie onderzoek wordt voornamelljk gestruktureerd vanuit de vakgroep EME van de afdeling E. Op dit onderzoek bestaat een nauwe samenwerking met de anesthesiegroep van de Rljks Universiteit Leiden. Oit projekt wordt financieel ondersteund door STW en Honeywell.

Hartklepprothesen

In 1983 vond sen ergonomisch georienteerd onderzoek plaats naar de arbeidsomstandigheden in OK-, recovery- en ICU-komplexen in het Antonius Ziekenhuis te Utrecht. Voor de THE werd hieraan meegewerkt vanuit de (o)afdelingen S, W, E, Bdk, T en W&MW. Dit onderzoek geschiedde in nauwe samenwerking met anesthesisten van het Antonius Ziekenhuis, en van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Cyc/otron-applikatie Sij deze onderzoekaspekten zijn de atdelingen N en T betrokken. Voor de benutting van kortlevende isotopen voor diagnostische doeleinden groeide een nauwe samenwerking met ziekenhuizen in de regio Eindhoven.

Motoriek van de mens Uit de "Medical technology assessment"-verkennlngen in 1982 en 1983 volgde de vaststelling dat nu na het suksesvol terugdringen van mortaliteit en morbidlteit in het algemeen meer aandacht gewenst is voor de kwaliteit van het leven al of nlet gegeven een bepaalde handicap. Kijkend naar de sterke elementen in de THE'onderzoekkapaciteit groelde in 1983: - aandacht voor kommunikatieproblemen op dit onderwerp binnen het IPO-programma, - en binnen dit VF-programma TVF aandacht voor het motoriek van de mens. Voor TVF is deze aandacht gekonsentreerd in de vakgroep WFW van de atd. W. Op dit onderwerp kwamen samenwerkingsrelatles tot stand met: - de kapaciteitsgroep anatomie van de Rijks Universlteit Limburg, de vakgroep anatomie en embryologie van de Rijks Universiteit Leiden, en orthopedie van de Rijks Universiteit Nijmegen.

DWARSINVENTARISA T/E Zie over innovalie het gestelde onder "Maatschappelijke Dlenstverlening"

7

rapporten

2

i i -

48

1-

4

2 12 7

25

In het hartklepprothesen project wordt onderzoek gedaan naar het functioneren van de natuurlijke aortaklep ten einde Ie komen tot specificaties voor verbeterde hartklepprothesen. In dat kader Is in de verslagperiode een in nauwe samenwerking met de Rijksuniversiteit Limburg uitgevoerd onderzoek algesloten naar de bewegingen van de aortaklep tijdens een hartcyclus. Uit de desbetreffende dierexperimenten bleek dat zowel de bovenkant als de onderkant van de vliesophanging tijdens een hartcyclus zo'n 1020% van de straal tijdens diastole uitzet. Aan de onderkant gebeurt dat door de aanwezigheid van de mitralisklep sterk a-symmetrisch. Naar verwachting hebben beide fenomenen een grote invloed op de spanningsverdelingen in de aortaklepvliezen. Met deze studie is het basisonderzoek, dat verder nog een hydrodynamische en mechanische studie omvatte, algerond. De aandacht binnen het projekt is dan ook nu gericht op de implementatie van dit basisonderzoek In het ontwerp van een vliesklepprothese. In hat kader van het STW-project "Ontwerp van hartklepprothesen" wordt dit langs twee wegen aangepakt. Enerzijds wordt uitgaande van een bestaande vliesklep een numeriek model gemaakt van een vliesklepprothese waarna de geometrle en materiaaleigenschappen geoptlmaliseerd worden naar een zo laag mogelijke en homogeen verdeelde spanningstoestand. Anderzijds worden op chemische wijze vliesmaterialen ontwikkeld naar gegeven mechanische eigenschappen. In de afgelopen peri ode is in beide deelprojecten goede voortgang geboekt.

Atherosc/erose De doelstelling van dlt interuniversitaire projekt met de Rijksunlversiteit Limburg is het ontwikkelen en evalueren van meetmethoden voor de detectie van atherosclerose in een vroegtijdig stadium. Het onderzoek richt zich met name op kleine vernauwingen van de halsslagader, daar deze klinlsch (met ultrageluid) goed berelkbaar is en het loskomen van een klein stukje van zo'n vernauwing catastrolale gevolgen kan hebben. Het onderzoek verloopt daarbij langs twee wegen. Langs de experimentele lijn vlnden gedetailleerde snelheidsmetingen (m.b.v. laser-Doppler) en visualisatiestudies (m.b.v. waterstofbelletjes) plaats aan perspex modellen van de halsslagader. Uit in de verslagperiode uitgevoerde stationaire experimenten bleek dat het stromingsbeeld in de halsslagader door met name de diverse vaatkrommingen erg gecompliceerd is, maar ook dat de aanwezigheid van een kleine vernauwing significante invloed heeft op snelheidsprofielen-karakteriserende grootheden.

Wetenschappelijke onderscheidingen Geen.

KWANT/TAT/EVE SAMENVATT/NG Kontraktresearch waarvan 47% personele voor diensten verleend aan: - Gemeentelijke instellingen - Particuliere non profit organisaties - Bedrijlsleven

183

kosten kf 40 kf 50 kf230

Experimenten aan diverse geometrieen zijn erg tijdrovend en daarom vindt langs de tweede lijn van hat project een numerieke modelvorming plaats van het stromingsgebeuren In de halsslagader. In de verslagperiode is daarmee een begin gemaakt door een uitvoerig literatuuronderzoek naar de numerieke oplossing van de instationaire Navier-Stokes vergelijking. In nauwe samenwerking met de TH-Delft worden nu deze methoden geimplementeerd in een aldaar ontwlkkeld computerpakket (AFEP), waarna toepassing op de halsslagader kan volgen.

Bloedtechnologie Dit thema heeft als objektgebied het bloed en de stoffen die daarin voorkomen, alsmede de organen en systemen die een regelende werking hebben op deze stoffen in het bloed w.o. nieren, lever, longen. hormonale systemen. immunologische afweermechanismen. De technologische aandacht voor dit thema omvat de ontwikkeling van meeten analysemethoden van modelvorming voor de processen hierbij van belang. de ontwikkeling van experimentele instrumentaria en de ontwikkeling van system en voor extracorporeale behandeling bij bepaalde pathologische verstoringen in de normale samenstellingen van het bloed. In het verslagjaar 1983 was de onderzoekaandacht gericht op de volgende elementen: - De analyse van uraemisch bloed. urine en dialysevloeistoffen op een breed spektrum van stofwisselingsprodukten ter nadere karakterisering van uraemie. - De ontwikkeling van nieuwe analyse method en en van programmatuur voor het bovengenoemde onderzoekaspekl - Ontwikkeling van kompartimenten modellen ter bestudering van interakties tussen bloed en andere subsystemen in het lichaam. In 1983 kreeg een 3-tal onderwerpen eenmalige aandacht: - Verkenning van geautomatiseerde dataverwerking in dialysecentra en niertransplantatieafdelingen. Een strukturering van algemene vraagstukken bij dialyse. - Ontwikkeling van een onderzoekprojekt op haemodynamika van artereoveneuse fistels en haemodialyse. - Onderzoekontwikkeling op bindingstechnieken van biologisch aktieve stoffen op kollodion als dragermateriaal.

Anesthesi%gie Het objektgebied voor dit thema betreft het beheersen van vitale funklies van een patient tijdens een operatie. Een van de belangrijkste onderzoekelementen binnen ditthema bestaat uit de ontwikkeling van een geintegreerd systeem voor patientbewaking tijdens operatie. In september 1983 is het prototype van zulk een data acquisitie en display systeem. aangeduid als DADS. voor klinische evaluatie overgedragen aan de afdeling Anesthesiologie van de Rijksunversiteit Leiden. Uit deze konfrontatie met de klinische reaUteit bleek dit systeem in grote mate funktioneel. Tevens werden een groot aantal suggesties voor mogelijke verbeteringen verkregen. De ontwikkeling van een volgende versie van zulk een DADS heeft in 1983 een aanvang genomen. In dit kader is in het verslagjaar veel onderzoekaandacht gericht geweest op de evaluatie van een nieuwe beademingstechniek in nauwe samenwerking met de afdeling anesthesiologie van de universiteit van Florida te Gainesville. USA. In de verslagperiode werd een uitgebreid onderzoek verricht naar de klimatologische situaties en ergonomische aspekten in het operatiekomplex van het St. Antoniusziekenhuis te Utrecht. Over de technologische aspekten vond een presentatie van de bevindingen en een diskussie hierover plaats in een THE-kollokium. V~~r de medische aspekten vond de evaluatie van dit onderzoek plaats binnen een wetenschappelijke bijeenkomst van de FUNGOwerkgroep Anesthesiologie en Intensive Care.

Cyclotron-applikatie De toepassingen van het THE-cyklotron voor medische doeleinden betreffen in hoofdzaak: De bereiding van kortlevende radionukliden v~~r diagnostische doeleinden. - De onderzoekaandacht voor de bereiding van kortlevende isotopen omvat tot aan een specifieke medische toepassing: - Selektie van een kernreaktieproces geschikt om uit te voeren met het THE-cyklotron. Ontwerp van een "target" voor bestraling. - Winning van de gewenste nuklide uit een bestraalde target. - Opwerking tot een radiopharmakon. - Analyse van radionuklidische en chemische samenstelling van 184

het geproduceerde radiopharmakon. - Optimalisering van het totale produktieproces. - Onderzoek naar on-line-toepassingsmogelijkheden van zeer kortlevende radionukliden. De resultaten verkregen in 1983 omvatten: De start met een nieuwe produktiemethode van 1231. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de 124Xe (p,2n) 123Cs _123Xe_1231. Via deze methode zal het mogeliik ziin zeer zuiver 1231te produceren. Een gastarget voor het uitvoeren van deze reactie is ontwikkeld en de eerste metingen ziin verricht. _ De oprichting van een werkgroep "Synthese van 1231_. 77Br- of 18F_ houdende radiofarmaca. In deze werkgroep participeren medewerkers van de vakgroep Deeltjestysica en van de groep Technisch Organlsche Synthese van de vakgroep Chemische Technologie (T). Diverse medewerkers van ziekenhuizen in de regio hebben hun steun toegezegd. I r van deze werkgroep zijn - iodoamfetamine ontwikkeld: 1) N-isopropyl-p_[1 2) 15-(p_[123Ij-iodophenyl)- pentadecaanzuur en 3) twee amfetaminevarianten. - De ontwikkeling van een gastarget voor de produktie van 18F. De eerste metingen zijn verricht en enige malen is 18F geproduceerd. - De atronding van het onderzoek naar een produktiemethode van 150 Thans worden toepassingsmogeljkheden nader verkend. - Een ontwerpstudie v~~r een 1231-collimator. Opbrengstmetingen van de 84Kr(n,y)85mKr-kernreactie. Een systeem voor 85mKr-toediening aan een patient is in ontwlkkeling. - Studies naar de ontwlkkeling van een generator voor hartonderzoek. - Een ontwerpstudie naar diverse soorten ionlsatie-kamers. De elementenanalyse is gebaseerd op de opwekking van rontgenen gammastralen in te analyseren materiaal door beschieting met lonen van enkele MeV-energie. Door spektrometische detektie van een of meer soorten straling kan de elementensamenstelling C.q. de koncentratie van bepaalde spoorelementen gemeten worden. Door de ionenbundel uit het cyklotron te fokusseren tot een microprobe en daarmee een trefplaat af te tasten. kan een plaatsafhankelijke analyse worden uitgevoerd. V~~r het exciteren van rontgenstraling kan ook synchrotron-rontgen-straling worden gebruikt. Het systeem waarmee zulke analysen verricht worden, wordt aangeduid als PIXE-opstelling. In het verslagjaar 1983 werden geen wezenlijke veranderingen meer aangebracht In deze opstelling. In het kader van het samenwerklngsproject met het Nederlands Kanker Instituut. dat gefinancierd wordt door het Koningin Wilhelmina Fonds zijn metingen gedaan aan biologische weefsels. Bij deze weefsels werd vooral de platina koncentratie gemeten, daar. deze een belangrijke rol speelt bij de therapeutische behandeling van patienten. Belangrijke resultaten werden behaald bij het meten aan nierkoupes. In dit verband werden bij het IAI te Delft neutronsnactiveringsanalyses verricht teneinde de platina concentraties te bepalen in allerhande orgaanweefsels.

Motoriek van de mens Bij de groei van het aantal gehandicapten In Nederland tot 10% moet meer onderzoekaandacht hierop gericht worden. Deze signalen ult de maatschappij (MTA-verkenningen) en de besluiten van de THE-beleidskommissie BMGT dienaangaande hebben ondermeer geleid tot een onderzoekontwikkeling t.a.v. het motoriek van de mens zijnde van vilaal belang voor iedere mens maar zeker voor bepaalde kategorieen gehandicapten. In een samenwerkingsverband met de Universiteiten van Leiden. Limburg en Nijmegen kwamen twee onderzoekeleme.nten ~ot stand. Met twee promovendi op deze elementen. een dagehJks lelder voor dit thema en enkele senior onderzoekers kreeg dit onderzoek medio 1983 een krachtige start vanuit de vakgroep WFW van de atd. W. Het ene onderzoekelement Is gericht op de verwerving van meer inzicht in het dynamische gedrag van het menselijk kniegewricht en de funktie daarbij van de verschillende gewrichtselementen. Dit onderzoek is een vervolg op het eerder ontwikkelde kwasistatische THE-model van het kniegewricht. Er is een aanvang gemaakt met de ontwikkeling van een meetopstelling en van een dataverwerkingssysteem. Begonnen is ook aan de ontwikkeling van een mathematisch mode\. Hiermee zal het experimentele programma worden gestuurd en de analyse van

experimentele resultaten worden verricht. Uiteindelijk zullen de verworven nieuwe inzichten in dit model worden vastgelegd en langs deze weg voor derden toegankelijk worden gemaakt. Het tweede onderzoekelement betreft het elleboog gewricht. Het beoogt de mechanische modelvorming van de krachtdoorleiding in bindwaafselstrukturan rondom gewrichten in het algemeen en het ellebooggewricht in het bijzonder. Ook in dit onderzoekelement worden experimenten ontwikkeld die deels dienen als validatie van het model en deels dienen voor het verkrijgen van de nodige invoergegevens voor dit theoretische model. Beide onderzoekelementen zijn sterk gestruktureerd naar de verwerving van meer fundamenteel inzicht in gewrichten in het algemeen. Deze bewuste keus is gebaseerd op de observatie dat vele toepassingsgerichte ontwikkelingen op verschillende aspekten onvolkomenheden bezitten die te herleiden zijn tot het ontbreken van fundamenteel inzicht op essentiele aspekten. Deze keus is mede mogelijk geworden door het toegankelijk worden van nieuwe geavanceerde analysemethoden binnen de technische mechanika. In het verslagjaar is een aanvang gemaakt met gerichte verkenningen naar enkele andere aspekten op het thema "motoriek van de mens". Diversen

Buiten de boven besprokan thema's lopen ar nog enkala mindar multidisciplinaira onderzoekelementen:

informatie die zo kan worden verkregen in vergelijking met die via elektro-encefalografie. In de verslagperiode was de hoofdaandacht gericht op de ontwikkeling van een systeem voor het meten van magnetische velden van zenuwstromen in de hersenen. Eerste metingen werden uitgevoerd aan responsies van proefpersonen op visuele impulsen. De technologische aandacht is thans vooral gericht op de verbeteringen in het systeem I.a.v. meetnauwkeurigheid en stabiliteit. WETENSCHAPPELlJKE OUTPUT IN 1983 OVER HET ONDERZOEK OP TECHNOLOGIE ROND VITALE FUNKTIES Interne dissertaties

Sol, E.J. Kinematics and dynamics of multibody systems, a systematic approach to systems with artbitrary connections Eindhoven University of Technology (nov. 1983) Schutjes, C.P.M. High-Speed, High-Resolution Capillary Gas Chromatography Ph.D.Thesis, Eindhoven University of Technology (nov. 1983) Snik, A.F.M. Study of physical properties of monolayers. Applications to physiology TH-Eindhoven March 1983, 73 p. Intern voorbereide dissertatie (promatie elders, voorbereid bij de THE)

U1trasone meettechnieken

Op dit onderwerp werd in 1983 de nodige voortgang gemaakt op twee aspekten: - het maken van afbeeldingen met behulp van ultrasone tomografie ten behoeve van de geneeskunde. - het meten van de intensiteitsverdeling in ultrasone bundels ten behoeve van de transducertechnologie en van de veiligheid. Psychofysiologisch onderzoek van motorpreparatie-processen

Dit onderzoek in samenwerking met KH- Tilburg werd in dit verslagjaar afgesloten. Hieruit kwam het volgende onderzoek tot stand. Het bepalen van korre/aties tussen EOG en EEG-signalen t.b.v. een korrektiemethode voor oogbewegingen.

Dit onderzoekelement is in 1983 tot stand gekomen maar heeft in dit jaar nog niet tot resultaten geleid. Mono/agen (Iongsurfactant)

Een methode is ontwikkeld voor de bepaling van de rheologische eigenschapen van longsurfactant. Met deze methode worden synthetische surfactanten onderzocht. Deze stoffen worden bestudeerd op bruikbaarheid voor de behandeling van pasgeborenen met onvoldoende eigen surfactant. Indikatorverdunningsmethode

Dit onderzoek richt zich op de methode voor het meten van de gemiddelde bloedstroomsterkte door het hart d.m.v. een pulsvormige verstoring en de responsie hierop als een funktie van de tijd, de z.g. indikator verdunningskurve. Voor de evaluatie van deze meetmethode is een theoretische analyse verricht en een hydrodynamische meetopstelling ontwikkeld voor modelstudies. Bij dierexperimenteel onderzoek in de Erasmus Universiteit Rotterdam bleken grote fouten voor te komen bij deze meetmethoden vooral onder kunstmatige beademing. In dit onderzoek werden de optredende meetfouten theoretisch beschreven en experimenteel gekwantificeerd. Een methode is ontwikkeld voor het korrigeren van deze fouten waarmee een grotere meetnauwkeurigheid kan worden verkregen. In deze methode wordt een druksignaal, tegelijk gemeten met deze verdunningskurve, benut. Bij deze procedure kan de gewenste informatie verkregen worden door de analyse van slechts €len gemeten kurve. Tevens werd een methode ontwikkeld om momentane stroomsterkte af te kunnen leiden uit de vorm van zulk een kurve. In samenwerking met het Interuniversitair Oogheelkundig Instituut, de medische fakulteit van de RU-Limburg, de KH-Tilburg en de THTwente wordt onderzoek verricht naar de wijze waarop hersenonderzoek met behulp van squids kan worden verricht en naar de 185

Renterghem, RJ. van Aortic valve geometry during the cardiac cycle Rijksuniversiteit Limburg (febr. 1983) Overige wetenschappe/ijke publlkaties

Janssen, J.D., Huiskes, R, Siooff, T.J. A detailed comparison of experimental and theoretical stressanalyses of a human femur In: "Mechanical properties of bone" p. 211-234, editor Cowin, S.C., ASME publication, New York (1981) Janssen, J.D., Siooff, T.J., Huiskes, R Finite element analysis for artificial joint fixation problems in orthopaedics In: "Finite elements in biomechanics" p. 313-343. edited by Gallagher, RH. e.a .. John Wiley & Sons, New York (1982) Rousseau, E.P.M., Steenhoven, A.A. van, Sauren. A.A.H.J., Renterghem, RJ. van A numerical model for the analysis of the mechanical behaviour of a leaflet valve prosthesis In: "1983 Biomechanics Symposium", ed. Savio L.-Y. Woo, The American Society of Mechanical Engineers. AMD Vol. 56 (1983) p. 217-220 Steen hoven, AA van, Dongen, M.E.H. van Some fluid dynamical aspects of arterial flow In: "Doppler ultrasound in the diagnosis of cerebrovascular disease" p. 29-58, eds. Reneman, RS. and AP.G. Hoeks, Research Studies Press, New York (1982) Bruijn, EA, Tjaden, U.R, Oosterom, A.T. van, Leeflang, P., Leclercq, PA Determination of the underivatized antineoplastic drugs CP, 5-FU and some of their metabolites by capillary gas chromatography with electron capture and nitrogen phosphorus selective detection. In: Capillary Chromatography. J.A. Rijks ed., Elsevier, Amsterdam (1983) p. 693-701 Beneken, JEW., Lavelle, S.M. Lecture Notes in Medical Informatics; Objective Medical Decision Making: Systems approach in Acute Disease Springer, 1983, 243 p., ISBN 3:540-12671-6 Meijler, A.P., Beneken, JEW., Nandorff, A., Kessel, H.M. van, Spierdijk,J.A Data Acquisition and Display System for Improved Medical Pattern Recognition In: Lecture Notes in Medical Informatics, Springer, 1983, p. 101-112, ISBN 3:540-12671-6

Blom, J.A., Beneken, JEW., Bruijn, N.P. de, Spierdijk, J. Towards a Generalized Approach in Clinical Control Systems In: lecture Notes in Medical Informatics (zie boven) p. 141-161 Beneken, J.E.W., Blom, J.A., Meijler, A.P., Cluitmans, P., Spierdijk, J. Nandorff, A, Nijhuis, R., Kessel, H.M. van Computerized Data Acquisition and Display in Anesthesia In: Computing in Anesthesia and Intensive Care", ed. O. Prakash, p. 25-43. Nijhoff, Boston, 1983 Jansen, J.R.C., Bogaard, J.M., Versprille, A., Reth, E.A. von Discrepancies between models as a basis for cardiac output estimation and medical praxis Modelling and Data-analysis in biotechnology and medical engineering, ed. North Holland Publ. Cy, Amsterdam, p. 335-344, 1983 Corver, J.A.w.M., Kuiken, G.D.C., Mark, F. van der, Jansen, T.C. Response to pulsatile flow of a miniaturised electromagnetic blood flow sensor studied by means of a laser-Doppler method Medical & Biological Engineering & Computing (July 1983) p. 430-437 Rousseau, E.P.M., Sauren, A.A.H.J. Sauren, Hout, M.C. van, Steenhoven, A.A. van Elastic and viscoelastic material behaviour of fresh and glutaraldehyde-treated porcine aortic valve tissue Journal of Biomechanics 16 (1983) 5, p. 339-348 Sauren, A.A.H.J., Rousseau, E.P.M. A concise sensitivity analysis of the quasi-linear viscoelastic model proposed by Fung Journal of Biomechanical Engineering 105 (1983) p. 92-95 Sauren, AAH.J., Houl, M.C. van, Steenhoven, A.A. van, Veldpaus. F.E., Janssen, J.D. The mechanical properties of porcine aortic valve tissues Journal of Biomechanics 16 (1983) 5, p. 327-337 Steen hoven, A.A. van, Reth, E.A von, Aerts, J.C.J. Model studies on the influence of nonstationary flow on the mean flowesti mate with the indicator-dilution technique Journal of Biomechanics 16 (1983) 8, p. 625-633 Steen hoven, A.A. van, Duppen, T.J.A.G., Leliveld, W.H., Renterghem, R.J. van The opening and closing behaviour of several prosthetic heart valves as recorded in-vitro Wissenschaftliche Berichte Osterreichische Gesellschaft fUr Biomedizinische Technik, 7 (1982) p. 71-74 Steen hoven, AA. van, Aerts, J.C.J., Reth, E.A. von Modelluntersuchungen des Einflusses der Respiration auf die Bestimmung des Herzminutenvolumens mittels der Indikatorverdunnungsmethode Wissenschaftliche Berichte Osterreichische Gesellschaft fUr Biomedizinische Technik 7 (1982) p. 78-81 Claessens, H.A., Thiel, M. van, Westra, P., Soeterboek, A.M. High performance liquid chromatographic determination of galanthamine, a long-acting anticholinesterase drug, in serum, urine and bile J. Chromatogr., (Biomed.Applic.) 275 (1983) p. 345-353 Jong, A.P. de, Cramers, C.A. Derivatization of catecholamines in aqueous solution for quantitative analysis in biological fluids (VUA;TI) J. Chromatogr., (BiomedApplic.) 276 (1983) p. 267-278 Reijenga, J.C., Slaats, H.J.l.A., Everaerts, F.M. Determination of conjugated bile acids in human bile by isotachophoresis in a non aqueous solvent using a.c. conductivity and UV detection J. Chromatogr., 267 (1983) p. 85-89 Bruijn, E.A de, Tjaden, U.R., Oosterom, A.T. van, Leeflang, P., Leclercq, P.A. Determination of the Underivatized Antineoplastic Drugs Cyclophosphamide and 5-Fluorouracil and Some of their Metabolites by Capillary Gas Chromatography Combined with Electron-Capture and Nitrogen-Phosphorus Selective Detection (RUL;TI) J. Chromatogr., 279 (1983) p. 603-608 Everaerts, F.M., Verheggen, Th.P.E.M., Reijenga, J.C. New directions in isotachophoresis 186

Trends in Analytical Chemistry, 2 (1983) p. 188-192 Reijenga, J.C., Verheggen, Th.P.E.M., Everaerts, F.M. Dual-wavelength UV-absorption detection in capillary isotachophoresis J. Chromatogr., 267 (1983) p. 75-84 Schoots, AC., Everaerts, F.M. Isotachophoresis as a preseparation technique for liquid ch romatography J. Chromatogr., 277 (1983) p. 328-332 Verheggen, Th.P.E.M., Reijenga, J.C., Everaerts. F.M. Isotachophoretic analyses at high pH J. Chromatogr., 260 (1983) p.471-477 Reth. E.A. von, Aarts, J.C.J., Steen hoven, A.A. van, Versprille, A. Model studies on the influence of non-stationary flow on the mean flow estimated with the indicator dilution technique J. Biochem. 16 (1983) 8,625-633 Reth, E.A. von, Bogaard, J.M. Comparison of a two compartment model and distributed models for indicator dilution studies Med. & Biolog. Eng. & Compul21 (1983) 453-459 Fleerackers, E.l.M., Janssen, H.J., Poulis, J.A. Combination of thin lenses: computer-oriented methods Phys.Educ.16(1983)7 Prins, M., Heide, van der J.A., Bos, A.J., Bowen, K., Davies, S. "Trace element mapping of biological tissues using PIXE en XRF" IEEE Trans. Nucl. Sc 30 (1983) 1243 Dikhoff, T., Heide, van der J.A., Prins, M. "The determination of Platinum in human tissues with PIXE" IEEE Trans. Nucl. Sc 30 (1983) 1329 Schoots, AC., Mikkers, F.E.P. Uremie een chemisch-analytische benadering Chem. Weekblad Magazine, 22 (1983) p. 288 and 293 Jong, AP. de, Cramers. C.A. Development of a GCMS assay for catecholamines in biological fluids (VUA;TI) In: Proc. of the 31th Annual Conference on Mass Spectrometry and Allied To pics Boston, Mass., May 1983, p. 768-769 Ouwerkerk, H.J. van. Gieles, P., Bogaard, J.M. Convective diffusion in oscillatory flow as a gastransportmechanism during high frequency oscillation Proc.lnl Symp. E.UR. 1982 ed. Nijhof. Den Haag 1983, p. 39-50 Berlo, A van, Hoesel, A. van First experiences with computing in Dutch renal units Proceedings of the XII Annual Conference of the European Dialysis and Transplant Nurses Association, London, 20-22 juni 1983, Vol. 12, p. 100-104 Berlo, A van, Verkooyen, A. Computer simulation of haemoperfusion in hepatic failure Proc. Int Symp. on Kinetic Modelling in Artificial Organs. Rostock, p. 159-163, 1983

Overige publikaties Corver, J.A.W.M. Het interafdelingsproject Atherosclerose Voordracht gehouden op 10 maart 1983 te Eindhoven voor de laser-Doppler Snelheidsmeting-Gebruikersgroep Corver, J.A.w.M. Vroegtijdige detectie van atherosclerose Voordracht gehouden op 10 juni 1983 op de TH-Eindhoven tijdens het symposium "Technologie rond vitale functies" Corver, J.A.W.M. Communicatie tussen micro-processor en PRIME tb.v. het begeleiden van experimenten. Voordracht gehouden op 21 september 1983 op de TH-Eindhoven voor de Nederlandse Vereniging van PRIME-gebruikers

Janssen, J.D., Huson, A. Aspecten van het dynamisch gedrag van het kniegewricht Bijdrage STW-jaarverslag 1982 Projektnr. EWT22.0259 Rousseau. E.P.M., Wouters, LH.G., Steenhoven, AA. van, Janssen, J.D. Onderzoek naar het ontwerp van een verbeterde hartklepprothese. Bijdrage STW-jaarverslag 1982 Projektnr. EWTOO.OO02 Rousseau, E.P.M. Materiaalgedrag van vers- en glutaraldehyde behandeld aortaklepweefsel van varkens Voordracht gehouden op 2 maart 1983 tijdens een symposium "Zachte Weefsel Mechanica" georganiseerd door de afdeling voor Gezondheidstechniek (KIVI) en de Werkgemeenschap Biomechanica aan de TH-Twente

Haan, J.w. de, Weerd, R.J.E.M. de, Ven, LJ.M. v.d., Otter, F. den, Buck, H.M. C NMR onderzoek aan phosphatidycholines SON W.G. Spektro- en fotochemie, 29-11-9183, Lunteren Schoots, AC. Korrelatie van chemisch analytische en klinische parameters bij nierpatiEmten met HPLC-profilering en computermethoden Symposium Technologie rond Vitale Funkties, TH-Eindhoven 10-6-1983 Cramers, C., Schutjes, C. Increased speed of analysis in capillary GC Symposium Analytical Technology in Life Sciences, Gent, Belgie, 24/25 mei 1983

Rousseau, E.P.M. Ontwerp hartklepprothesen Voordracht gehouden op 10 juni 1983 op de TH-Eindhoven tijdens het symposium "Technologie rond vitale functies"

Leclercq, P. Advances in combined GC/MS Symposium Analytical Technology in Life Sciences, Gent, Belgie, 24/25 mei 1983

Rousseau, E.P.M. An overview of the resarch into the aortic valve for the design of a leaflet valve prosthesis Voordracht gehouden op 29 juni 1983 voor de "Division of Artificial Organs", University of Utah. Salt Lake City USA

Curvers, J. Steroid analyse m.b.v. kapillaire gaschromatografie - Analysetijd en injektie Seminar Chromatografie van steroIden, Eindhoven, 21 juni 1983

Rousseau, E.P.M. The interdepartmental project "Heart valve prostheses" An overview Voordracht gehouden op 9 augustus 1983 op de TH-Eindhoven voor een groep chemie-studenten uit Praag Sauren, AAH.J., Huson, A., Schouten. R.Y. An axisymmetric finite element analysis of the mechanical function of the meniscus paper nr. 45, International Congress on Sports and Health Gehouden in Maastricht op 22-23-24 september 1983 Sauren, AAH.J. A simple finite element model of the meniscus Voordracht gehouden voor de NATO Advanced Study Institute "Biomechanics of normal and pathological human articulating joints", Estoril, Portugal (juni 1983) Vosse, F.N. van de Twee-dimensionale incompressibele kanaalstromingen bij een stapvormige verwijding. Voordracht gehouden op 28 februari 1983 te Enschede voor de Contactgroep "Numerieke Stromingsleer" Vosse, F.N. van de The atherosclerosis project Voordracht gehouden op 9 augustus 1983, TH-Eindhoven, voor een groep Tsjechische studenten, op uitnodiging van de Studievereniging "J,P. Minckelers" Rousseau, E.P.M. Onderzoek naar technische specifikaties vliesklepprothesen VakgroepscoHoquim WFW, 25 maart 1983 Steenhoven, AA van Hartklepprothesenonderzoek aan de TH-Eindhoven Gastcollege in het kader van het thema "Morfologie en Samenleving", 6 april 1983, RU-Leiden Rousseau, E.P.M. A numerical model for the analysis of the mechanical behaviour of a leaflet valve prosthesis Paper, 22 juni 1983 op "1983 Biomechanics ASME symposium" te Houston, USA Berlo, A van Ontwikkeling van bloedreinigingskolommen met hoge effectiviteit Voordracht gehouden op 10 juni 1983 op de TH-Eindhoven tijdens het symposium "Technologie rond vitale functies" Koole. LH., Houtum, H.J.M. van, Haan, J.w. de, Ven, L.J.M. v.d., Buck, H.M. 5' -p en 5' -p modelsystemen voor de struktuur van nucleine zuren. Analyse van conformatie- en pseudorotatie-evenwichten SON W.G. Organo dynamika, 7-11-1983, Lunteren

187

Curvers, J., Chapman, T., Maris, F., Cramers, C.A., Schutjes, C.P.M .• Rijks,J.A. Increased Speed of Quantitative Steroid Analysis by Capillary GC and GC-MS; Effects of Sample Pretreatment, Sample Introduction and Column Efficiency 20th International Symposium Advances in Chromatography, Amsterdam, Okl 1983. Abstract p. 26 Reijenga, J. Biomedische toepassingen van isotachoforese KNCV praktijksymposium, Rotterdam, 28 mei 1983 Peters, A., Ven, L.J.M. v.d., Haan, J.W. de, Buck, H.M. Insluiting van ethaan in gemengde micellen. Een 13C NMR studie SON W.G. Spektro- en fotochemie, 28-11-1983, Lunteren Peters, A., Ven, LJ.M. v.d., Haan. J.W. de, Buck, H.M. Achtergronden van shiftverschillen in 13C NMR tussen n-alkanen in verschillende kristallisatieroosters. Toepassing bij fosfolipiden SON W.G. Spektro- en fotochemie, 29-11-1983, Lunteren Reijenga, J., Slaats, H., Everaerts, F. Determination of conjugated bile acids in human bile by isotachophoresis in a non-aqueous solvent using A.C. conductivity and U.V. detection Diskussiegroep SON/ZWO, Analytische Chemie, 27/28 okt. 1983, Lunteren Reijenga, J., Verheggen, Th., Everaerts, F. Fluorescence emission and fluorescence quenching as detection methods in isotachophoresis Diskussiegroep SON/ZWO, Analytische Chemie, 27/28 okt. 1983. Lunteren Bruijn, N.P. de Bewaking en geautomatiseerde behandeling van patienten onder algehele anesthesie Symposium "Technologie rond Vitale Funkties", TH-Eindhoven 10 juni 1983 Kessel, H.M. van Een Data Acquisitie en Display Systeem voor patientenbewaking tijdens anesthesie Symposium "Technologie rond Vitale Funkties", TH-Eindhoven 10 juni 1983 Meijler, A.P. De Evaluatie van een Data Acquisitie Systeem voor patientenbewaking tijdens anesthesie Symposium "Technologie rond Vitale Funkties", TH-Eindhoven 10 juni 1983 Beneken, J.E.W. Data Acquisition and Display, 4th Space Age Monitoring Cont., St. Moritz, maart 1983

8eneken, J.E.W. Automated Record Keeping 4th Space Age Monitoring Conf., St. Moritz, maart 1983

Liebregts, P.M.M. De ontwikkeling van een staafelement met niet-linealr viscoelastisch materiaalgedrag Afstudeerverslag (1983)

8eneken, J.E.W. Computer Models in Anesthesia, Department of Anesthesiology University of Florida, College of Medicine, Gainesville Florida, augustus 1983

Maessen, P.J.G. De berekening van spanningen en vervormingen in snelhardende composietmaterialen Afstudeerverslag (nov. 1983)

Beneken,J.E.W. Principles and Function of a Computer Model of the Bain Circuit, Department of Anesthesiology, University of Florida, College of Medicine, Gainesville Florida, oktober 1983

Brounts, A.J.C.M. De Echovar F8 van Alvar, een ultrasoon-Doppler snelheidsmeter analyse van de werkingsprincipes en nauwkeurigheid . Afstudeerverslag (dec. 1983)

8eneken, J.E.W. The Bain Circuit Model Applied to a Clinical Case Department of Anesthesiology, University of Florida, College of Medicine, Gainesville Florida, oktober 1983

Slaats, H. Scheiding van galzuren met non-aqua isotachoforese Afstudeerverslag 1983

Leliveld, W.H. Information on and evaluation of technical aids for disabled and especially for paralyzed persons in the Netherlands Invited paper. Symposium: Evaluation of Assistive Devices for paralyzed People, Organisation: A. Pedotti, Commission of the EC Working Group on Biomedical Engineering of the Committee on Medical and Public Health Research, Milan, April 1983

Maris, F.A. Analyse van anabole stero'iden en hun metabolieten m.b.v. capillaire gaschromatografie Afstudeerverslag 1983 Bos, N.J. Een meetmethode voor het bepalen van de geluidssnelheid met behulp van gepulst ultrageluid, Afstudeerverslag maart 1983

Leliveld, W.H. Bloedsuikergehaltebepaling door visueel gehandicapte diabetici. Wetenschappelijk Genootschap voor Revalidatiegeneeskunde, Eindhoven, mei 1983

Lavoir, R.G.E.M.R. v.d. Ontwikkeling van een off-line display editor ten behoeve van een data acquisitie en display systeem Afstudeerverslag maart 1983

Graafmans, J.A.M., Lammers, J.T.H., Honings. R., Kampen, W.F. van, Voren kamp, J. Arbeidsomstandigheden in OK,ICU & Recovery-komplexen, Eindhoven, juni 1983

Cluitmans, P.J.M. Automatisering van de verslaglegging in de anesthesie Afstudeerverslag mei 1983

Lammers, J.T.H., Honings, R., Kampen, W.F. van Metingen van arbeidsomstandigheden tijdens open-hartthirurgie Werkgemeenschap "Anesthesiologie en Intensive Care 1.0.", Utrecht, december 1983 800nman, A.A.H., Snik, A.F.M., Egberts, J., Dehmel, R. Measurements on monolayers of binary mixtures of dipalmitoylphosphatidyl-choline with other phospholip chlasses Phillips University, Marburg, 1983 Marinus, J.L.M., Bogaard, J.M., Massen, C.H., Reth, E.A. von, Jansen, J.R.C., Versprille, A. Improvement of circulatory shunt analysis by the interpretation of bimodal dilution curves Archive Internat. de Physique de biochemie 91 (1983) B 31 (abstract) Prins, M. Trace element analysis and element mapping by scanning X-ray fluorescence at the Daresbury SRS, sept 1983, Brookhaven USA Heide, van der J.A., Platina analyse met PIXE 18 nov. 1983, Universiteit Leiden Dikhoff, T. Platina analyse van biologische weefsels met behulp van NAA 18 nov. 1983, Universiteit Leiden Witsenboer, A.J. Vakgroepcolloquium over 81 Ab/ 81 mKr -produktie en toepassingen Witsenboer, A.J. 81 Rb/81 mKr -vloeistofgenerator, gehouden in A'dam op het cardiologencongres

Hees, K.J.J.M. Systeemgebonden handleiding en verwerking van manuele notities in een data-acquisitie en display systeem Afstudeerverslag februari 1983 Schulpen, J.F.L. Een onderzoek naar een analyseringsmethode voor het renogram met behulp van looptijdenmodel Afstudeerverslag maart 1983 Waterham, R.P. Aanpassingen aan bloedsuikermeetapparatuur ten behoeve van visueel gehandicapte diabetici Afstudeerverslag februari 1983 Sormani, A.A. Een onderzoek naar de mogelijkheden van ultrasone technieken voor een rolstoel-botsing-beveiliging Afstudeerverslag december 1983 Dirks, J.H.C., Menting, P.G. Automatisering oogbewegingsregistratie, realisatie visueel hallvelden afasieonderzoek Afstudeerverslag maart 1983 8erg-Lenssen, M.M.C. van den Het verwijderen van oogbewegingsartefacten uit EEG-signalen Afstudeerverslag juni 1983 Mierlo, M. van Spraaksynthese van een lettergrepige woordjes, met halve woordjes als bouwstenen Afstudeerverslag maart 1983

Afstudeerverslagen

Balendonck, J. Adaptieve temperatuurregeling van een niet-iineair proces met looptijd ten behoeve van een rattenier perfusie opstelling Afstudeerverslag maart 1983 (met Katholieke Universiteit Nijmegen)

Dortmans, L.J.M.G. Een model voor het bepalen van evenwichtsstanden van twee starre lichamen welke gekoppeld zijn d.m.v. passieve elementen en puntkontakten Afstudeerverslag Guni 1983)

Amelsfort, A.M.J. van Electrical stimulation of bonegrowth, calculation of the electromagnetic field distribution in a thigh Afstudeerverslag juni 1983 (met ET)

188

Overbeek. MW.A.M. van Bomen en geluid Afstudeerverslag 1983 Velden. K.B. van der Het meten van waterdampadsorptie-isothermen van cementsteen om de poriestruktuur te analyseren Afstudeerverslag 1983 Schuurbiers, A.G. De bouw van een opstelling voor het meten van oplosbaarheid van gassen in water en de invloed van zouten op deze oplosbaarheid Afstudeerverslag 1983 Herk, M. van Plasmaferese. Plasmascheiding uit bloed via mikroporeuze membranen. Theoretische modelvorming en experimentele verifikatie Aistudeerverslag 1983 Gieles, P.C.M. Onderzoek naar correctiemogelijheden voor fase-effecten in de indicatorverdunningsmethode Afstudeerverslag 1983 Pluijm, M.J.F.P. Bepaling van de momentane stroomsterkte uit de vorm van een indicatorverdunningscurve Afstudeerverslag 1983 Lahaye. C.T.W. De optimale laser-therapie voor wijnvlekbehandeling; een fysische benadering Afstudeerverslag 1983

6.2.2. Wetenschappelijk jaarverslag 1983 In/eiding Onder biomedlsche en gezondheidstechniek (BMGT) verstaat men aile aktiviteiten waarbij vanuit natuurwetenschappelijke en technologische kennis en vaardigheden gewerkt wordt aan probleemstellingen in de gezondheidszorg. Aandacht voor dit objektgebied bestaat in een 20-tal vakgroepen verspreid over aile (o)afdelingen. De zorg voor de onderlinge samenhang, waar mogelijk en gewenst, is op de THE ondergebracht bij de beleidskommissie BMGT en een daarbij behorend projektburo BMGT. Oit buro fungeert tevens als brievenbus (transferpunt) tussen de gezondheidszorg en het hierop gerichte bedrijlsleven enerzijds en anderzijds de BMGT -aktieve werkeenheden op de THE. Vanuit de beleidskommissie BMGT wordt deelgenomen aan landeIljke overlegstrukturen over Biomedische Techniek (BMT) in het - Inter Centra Overleg (ICO)-BMT tussen de 3 TH's en het Medisch Fysisch Instituut (MFI) van TNO, - Inter Universitair Overleg (IUO)-BMT welke naast het ICO-BMT ook de Medische Faculteiten omvat. Oeze vormen van landelijk overleg beogen het bevorderen van onderlinge samenwerking op onderwijs en onderzoek, het streven naar een coherent beleid en het maken van taakafspraken op het gebied van de biomedische techniek. Het sekretariaat voor genoemde overlegorganen wordt verzorgd vanuit het burG BMGT. In het verslagjaar zijn naast de reeds bestaande leerstoelen voor de fysiologie en de funktionele anatomie twee buitengewone hoogleraren benoemd met leeropdrachten binnen het gebied van de biomedische technologie: - prof.drs. J. Moraal, ergonomie, - prof.dr. C. de Bruyn, fysiologische chemie.

Onderwijs In het verslagjaar is het BMGT-onderwijsaanbod aangepast aan de organisatorische eisen welke gesteld worden aan de eerste fase opleidingen. De keuzemogelijkheden voor studenten zijn gehandhaafd op de wijze zoals deze in de vijfjarige opleiding aanwezig waren. Daartoe zijn nu in de (o)afdelingscurricula een of meer biomedische en gezondheidstechnologische colleges opgenomen, samengesteld op basis van de volgende eindtermen: - Technisch inzicht in een aantal elementen van een bepaalde discipline. - Te verkrijgen via biomedische en medisch-technische probleem189

stellingen, waarop tevens de benodigde biomedische basiskennis wordt verkregen. . - Inzicht in algemene karakteristieken van hierbij betrokken biomedische disciplines. . .. ' . - En algemeen inzicht in de technische discipline. van waaruit zulk een college inhoud wordt gegeven. m.n. ook vooi- studenten van andere disciplines. Een student aan de THE kan zo klezen voor een afstudeervariant in zijn elgen discipline, die een vormlng geeft over een wat breder multidisciplinair spektrum aan de hand van probleemstellingen uit de gezondheidszorg. Enkele. deels nieuwe, keuzecolleges zijn in 1983 tot stand gekomen: - produktie-ergonomie, - informatie-ergonomie, - humane stromingsleer, - werkcollege funktionele anatomie. Andere keuzecolleges worden voorbereid mede ter onderbouwing en nadere invulling van het kursorische deel van de tweede lase BMGT -onderzoekersopleiding waarvoor de bekostigingsaanvrage dit jaar is doorgeleld.

Onderzoek Het BMGT -onderzoek op de THE heeft zich gedurende het verslagjaar sterker geprofileerd op de drie aandachtsgebieden: - Perceptieve informatieverwerking in wisselwerking met apparatuur en programmatuur (IPO). Voor verslaggeving over dit onderzoek wordt verwezen naar de bijdrage van het Instituut voor Perceptie Onderzoek (hfdst 4). De aandacht voor 'Kommunikatiehulpmiddelen voor perceptief gehandicapten' is dit . verslagjaar versterkt door het struktureren van een interafdelingswerkgroep. - Technologie rond Vitale Funkties (TVF). Voor het verslag van dit aandachtsgebied op instellingsnivo wordt verwezen naar par. 6.2.1. - Besturen en beheren van organisaties in de gezondheidszorg. lYoor kwantitatieve gegevens over dit onderzoek wordt verwezen naar de respektievelijke bijdragen van de afdelingen Bedrijfskunde en Bouwkunde). Voor dit laatste aandachtsgebied vindt de koordinatie plaats In een interafdelingswerkgroep 'Ziekenhuis Research Projekt' (ZRP). Hierin participeren 6 vakgroepen van de afdelingen Bedrijfskunde en Bouwkunde. Het ZRP vormt een onderdeel van de Interakademiale Werkgroep Ziekenhulswetenschappen, een samenwerkingsverband van vakgroepen en kapaciteitsgroepen uit 8 universiteiten en hogescholen, alsmede 3 niet-universitaire instituten. Projekten binnen het ZRP werden deels uit de voorwaardelijke, deels uit de aanjaagfinanciering bekostigd. Een projekt werd gefinancierd door het Ministerie van WVC. De totale gemiddelde kapaciteit bedroeg dit jaar 5 U.e. wetenschappelijk personee!. De kontakten met de Rijksuniversiteit Limburg zijn uitgebreid en het consulentschap van de Aigemene Faculteit, t.b.v. ondersteuning van het opzetten van onderwijs in de afstudeerrichtingen Beleid en Beheer- en Verplegingswetenschap, is voortgezet. Ook wordt gezamenlijk onderzoek verricht. Plannen werden ontwikkeld voor een gezamenlijk onderzoek in algemene ziekenhuizen n.a.v. een desbetreffend verzoek van het Laboratoire d'Economie et de Sociologie du Travail van de Universiteit van Aix-en-Provence/Marseille II. De jaarlijkse studledag voor Nederlandse bedrijfskundige ingenieurs, werkzaam in de gezondheidszorg, die tevens fungeert als wetenschappelijk forum voor het ZRP was gestruktureerd rondom de onderwerpen interne budgettering, wet voorzieningen gezondheidszorg en de mogelijke beindiging van de in-serviceopleidingen. Inhoudelijke en organisatorische bijdragen werden geleverd aan het congres en de interne studiedag van de Interakademiale Werkgroep Ziekenhuiswetenschappen. In het verslagjaar werden enige multidisciplinaire verkenningen (workshops) gericht op onderzoekontwikkeling: - Technologische aspekten van de gezondheidszorg in ontwikkelingslanden (BMGT 184.350), 9-5-1983. - Medical Technology Assessment t.a.v. Biomedische Techniek (2e workshop) (BMGT/83.010/83.328/b/84.015/84.016), 13-12-1983. Dialyse dataverwerking (BMGT 183.517), 5-11-1983. - EG-Workshop 'Objective medical decision making. A systems approach in acute disease', 18-22/4-1983. Delen van BMGT-onderzoek aan de THE werden gepresenteerd op: - Studiedag Natlonale Gehandicapten Raad (NGR) 'Roistoel in beweging', 21-3-1983.

- Studiedag Wetenschappelijk Genootschap voor de Revalidatiegeneeskunde (WGR), 6-5-1983. - Symposium 'Technologie rond Vitale Funkties', 10-6-1983. - Wetenschappelijk Genootschap voor Biomedische en Gezondheidstechnologie, J.D. Janssen, 1-12-1983. Deze presentaties vonden plaats op de THE en werden (mede)georganiseerd door het projektburo BMGT.

aktivieiten werd aangevuld met de folder Vroegtijdige detectie van atherosclerose'. Deze brochures zijn op aanvraag verkrijgbaar bij het projektburo BMGT. Frekwente voorlichting en informatieuitwisseling werd gestruktureerd door de medewerkers van het burG BMGT ondermeer voor een delegatie van de Xi'an Jiantong Universiteit (Volksrepubliek China) en vertegenwoordigers van onderzoekinstituten, gezondheidszorginstellingen en industrieen.

Op 1 december 1983 werd het Wetenschappelijk Genootschap voor Biomedische en Gezondheidstechnologie opgericht met als doelstelling de vorming van een multidisciplinair wetenschappelijk lorum gericht op.funkties van de technologie binnen de gezondheidszorg.

In 1983 ontstonden de volgende rapporten: - Verslag studiereis, Handicap '83. Goteborg, A. Hemels. BMGT 183.330. mei '83. - Biomedische technologie. een multidisciplinaire beschouwing van onderzoekontwikkeling. A. Brouwers/L. Verzellenberg, BMGT 183.328/b. juni '83. - Een verkenning van technologische invalshoeken tot de gezondheidszorg in ontwikkelingslanden, Interimrapport I, C. Blokhuizen/ A. Brouwers, BMGT 183.350, juli '83. - Verslag van de IIIrd Mediterranean Conference on Medical and Biological Engineering, A. Brouwers/J. Graafmans, BMGT 183.413, sept '83. - Verbeteringsvoorstel arbeidsomstandigheden voor de inpakafdeling van een garenfabriek, J. Graafmans, BMGT /84.008, dec. '83. - Medical Technology Assessment, Onderzoekontwikkelingen voor de Biomedische Technologie, A. Brouwers/L Verzellenberg, BMGT 184.016. dec. '83.

In 1983 werden een achttal onderzoeken op BMGT-thema's met een promotie algesloten: - R. v. Renterghem; Aortic valve geometry during the cardiac cycle, 11-2-1983 (promotie RL). - A. Snik; Study 01 physical properties 01 monolayers. Applications to physiology, 11-3-1983. - E.J. Sol; Kinematics and dynamics of multi body systems. a systematic approach to systems with arbitrary connections, 8-11-1983. - L. Vogten; Analyse, zuinige codering en resynthese van spraak, 18-11-1983. - H. Kragt; Operator tasks and annunciator systems. studies in the process industry, 18-11-1983. - C.P.M. Schutjes; High-speed, high-resolution capillary gas chromatography. 15-11-1983. - Twee dissertaties werden op het IPO voorbereid welke resulteerden in een promotie elders (M.T.M. Scheffers, RU-Groningen, J.R. de Pijper, RU-Utrecht)

Vanuit het buro BMGT werd ondersteuning gegeven aan de aktiviteiten van de Technische Werkwinkel Gezondheidszorg. waarin een 20-tal studenten uit verschillende disciplines van diverse opleidingsinstituten aktief betrokken waren bij projekten gericht op verhoging van het welzijnsnivo van gehandicapte mensen. Een groot deel van deze projekten werd voltooid in de vorm van studieopdrachten onder begeleiding van ter zake deskundige slafleden. Projekten werden meestal afgerond met het ter beschikking stellen van een werkend prototype aan de aanvrager. Informatie-uitwisseling vond plaats met: - Handicap Institute Goteborg (Sven Holmstedt, direkteur). - Prof. Brattgard. hoofd handicap research afdeling. Universiteit Goteborg - J. Jolnsson, secretaris D.P.J., Zweden. - Projekten van de TWG werden gepresenteerd bij: Brandpunt in de markt Ls.m. KRO. - NUSO-studiedag, Utrecht betreffende speelleerhulpmiddelen. - Studiedag Stichting praktijk Orienterende leer/werkplaatsen, Venray.

Voor numerieke gegevens betreffende het onderzoek wordt verwezen naar de tabel. Publikaties zijn opgenomen onder de desbetreffende (o)afdelingsbijdragen.

Voorlichting en Maatschappelijke Dienstverlening Voorlichtingsbijeenkomsten werden georganiseerd voor: - studenten van Nederlandse universiteiten, - VWO-Ieerlingen (Ls.m. buro studentendecanen). - het habitusprojekt (beroepsorientatie voor de werktuigbouwkundige student). - De reeks wetenschappelijke voorlichtingsbrochures over BMGT-

Tabel2

Kwantitatieve samenvatting BMGT-onderzoek cbr

diss.

wet. pub!.

yak. publ.

octr.

alsl.

27.1 5.0 17.9

3 4

40 6 35

9 8 48

-

1.8

7.7 1.0 2.5

5 4 25

10.0

11.2

50.0

7*

81

65

over. w.p.

1.9

-

11.2 4.0 13.6

8.2

28.8

IPO ZRP TVF

-

-

2.7

2.0

9.3 4.0 8.9

Totaal

4.6

2.0

22.2

* Hierin niet opgenomen dissertatie H. Kragt.

190

tot.

abr

tot. 1e

2e

-

3e

-

-

I

34

7. Bijlagen

191

Bijlage 7.1 Overzicht VF-programma's 1e en 2e tranche . (einde verslagjaar 1983): Code

Korte Naam

ingangs datum v.d. bescherming

omvang W.P. f.t.e. 1983

omvangW.P. f.t.e. 1984

In eerste tranche aangeboden en beschermd (5 jaar): THE

IPO

101.83.62.(142)

Perceptie

1983

7,0

7,0

THE

STE

101.83.31.(138)

Organofosforchemie

1983

4,9

4,9

In eerste tranche aangeboden en geparkeerd (2 jaar): BDK 101.83.33.(136) THE Beheersingssystemen

1983

6,2

6,2

1) THE NAT

PAM

1983

4,6

7,7

1) THE WBK 201.83.29.(141)

Robotica

1983

5,0

8,7

1)THE ELE

Elektronica

1983

4,9

7,7

101.83.32.(137)

101.83.30.(139)

1) THE BMG 501.83.62.(143)

Vitale functies

1983

13,0

12,1

2) THE BOU (140)

Bouwkwaliteit

1983

5,6

0

2)THE WSK (135)

Complex system en

1983

3,5

0

In tweede tranche aangeboden (1983) THE

WSK 101.84.25

Analyse

1984

5,4

THE

WSK 202.84.25

Besliskunde

1984

4,2

THE

WSK 203.84.25

Codering

1984

4,0

THE

WSK 104.84.25

Systeemtheorie (25)

1984

3,0

THE

INF

101.84.26

Informatica

1984

4,2

THE

BDK

102.84.33

Inrichting

1984

6,4

THE

NAT

102.84.32

Transportfysica

1984

7,9

1984

5,7

THE

NAT

103.84.32

Cyclotron

THE

NAT

105.84.32

Vaste Stof

1984

13,8

THE

NAT

105.84.32

Systeemtheorie (32)

1984

4,6

THE

WSK 103.84.29

Dynamica

1984

3,1

THE

WSK 104.84.29

Transport

1984

4,2

THE

WSK 105.84.29

Aandrijvingen

1984

5,2 5,4

THE

ELE

102.84.30

Energietechniek

1984

12,3

THE

ELE

103.84.30

Telecommunicatie

1984

9,4

THE

ELE

104.84.30

Systeemtheorie (30)

1984

3,2

THE

STE

103.84.31

Afvalverwerking

1984

4,05

THE

STE

105.84.31

Elektrochemie

1984

3,9 3,4

106.84.31

THE

STE

Anorganische Materialen

1984

4,3

THE

SOU 101.84.28

Bouwconstructies

1984

7,81

THE

SOU

Energiebesparing

1984

5,44

THE

SOU 103.84.28

Ontwerpgrondslagen

1984

3,95

THE

BOU

Innoverend Ontwerpen

1984

7,07

1) 2)

193

102.84.28

104.84.28

In tweede tranche ingrijpend gewijzigd. In tweede tranche vervangen door meerdere programma's

in 1988:

in 1988:

Bijlage 7.2. Hogeschoolraadsbesluiten Besluit nr. 82.120.07. DE HOGESCHOOLRAAD VAN DE TECHNISCHE HOGESCHOOL EINDHOVEN in vergadering bijeen op maandag 17 mei 1982; gezien: - de ingediende aanvragen voor ondersteuning uit de centrale beleidsruimte 1983 ten behoeve van een elftal reeds eerder ondersteunde interafdelingsprojecten en een tiental nieuwe (interaldelings)projecten; - het advies van de bestuurscommissie projecten centrale beleidsruimte, DBZ/S.CvB/179 d.d. 28-4-1982 met het bijbehorende Aigemeen Overzicht; - de brief van het college van bestuur, CvB 95.273-A d.d. 6-5-1982; overwegende: - dat de ingediende aanvragen voor interaldelingsprojecten voldoen aan de reglementaire voorwaarden inzake de melding van de aanvraag aan c.q. de goedkeuring van werkgroep en project door de betrokken (onder)afdelingen; BESLUIT:

Project 19: gebouwde omgeving, ontwerp en gedrag; 3.000,voor specifieke kosten enl 500,voor reiskosten;

I

Project 20: invloed van halfgeleidereigenschappen van vaste fasen (ZnO, Ti02) op despersies van deze stoffen in water; I 2.700,voor specifieke kosten; Project 28: evaluatie van de indicatorverdunningsmethode; 5.000,voor vervanging en uitbreiding van apparatuur, 3.000,voor specifieke kosten en I 1.250,voor reiskosten;

I I

Project 29: ontwerp, konstruktie en gebruik van EXAFS-meetapparatuur; I 15.000,voor vervanging en uitbreiding van apparatuur en I 5.000,voor specifieke kosten; Project 33: bereidingsmethoden kortlevende radio-isotopen; 15.000,voor specilieke kosten;

I

Project 36: maatschappelijke gevolgen van de transistor; 1.500,voor specifieke kosten;

I

Project 23: dunne-film signaalopnemers; 10.000,voor vervanging en uitbreiding van apparatuur en 10.000,specifieke kosten;

Uit de centrale beleidsruimte 1983 formatieplaatsen en/of financiele middelen intention eel toe te wijzen ten behoeven van de navolgende interaldelingsprojecten en wei als voigt

I I

A. Formatieplaatsen

I

Project 19: gebouwde omgeving, ontwerp en gedrag; kontinuering van de lormatieplaats bij de o.ald. WM tot 31-12-1983; Project 20: jnvloed van halfgelejderejgenschappen van vaste fasen (ZnO, Ti02) op dispersies van deze stoffen in water; kontinuering van de formatieplaats bij de ald. T tot 1-7-1984; Project 28: evaluatie van de indicatorverdunningsmethode; kontinuering van de formatieplaats bij de afd. N tot 31-12-1983; Project 29: ontwerp, konstruktie en gebruik van EXAFS-meetapparatuur; kontinuering van de formatieplaats bij de ald. T tot 1-10-1984 onder voorbehoud; Project 31: opbouw van een spatiotemporeel perceptiemodel van het netvlies m.b.v. systeemanalyse; kontinuering van de formatieplaats bij de ald. E tot 31-12-1984 onder voorbehoud; Project 32: personeelsplanning; kontinuering van de lormatieplaats bij de o.ald. Wsk & I tot 15-71985 onder voorbehoud; Project 33: bereidingsmethoden kortlevende radio-isotopen; kontinuering van de formatieplaats bij de ald. N tot 1-1-1985 onder voorbehoud; Project 36: maatschappelijke gevolgen van de transistor; kontinuering van de lormatieplaats bij de afd. E tot 31-12-1983; Project 24: programma van eisen ziekenhuisbouw; toekenning van een formatieplaats Lt.d. bij de ald. B tot 31-12-1984; Project 37: codes voor communicatienetwerken; toekenning van een lormatieplaats Lt.d. bij de o.ald. Wsk & I tot 31-12-1984; Project 40: gaschromatografische profilering van sporen koolwaterstoffen in verbrandingsgassen van automobielmotoren; toekenning van een formatieplaats Lt.d. bij de ald. T tot 31-12-1984; B. Financiile middelen Project 18: studie van transport en snelheidsverdelingen in plasma's; I 1O.OOO,voor specifieke kosten; 195

Project 24: programma van eisen ziekenhuisbouw; 2.500,voor specifieke kosten. Project 37: codes voor communicatienetwerken; 10.000,voor vervanging en uitbreiding van apparatuur en 7.500,voor specifieke kosten;

I I

Project 40: gaschromatografische profilering van sporen waterstoffen in verbrandingsgassen van automobielmotoren; I 15.000,voor specifieke kosten. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van de hogeschoolraad, Eindhoven d.d.17 mei 1982, W.J.M. van der Heijden, secretaris hogeschoolraad

mr. P. Notermans, voorzitter hogeschoolraad

** * * * besluit nr. 82.120.08 DE HOGESCHOOLRAAD VAN DE TECHNISCHE HOGESCHOOL EINDHOVEN in vergadering bijeen op maandag 17 mei 1982; gezien: - de ingediende aanvragen voor ondersteuning uit de centrale beleidsruimte 1983 ten behoeve van een tweetal reeds eerder ondersteunde intra-afdelingsprojecten; - het advies van de bestuurscommissie projecten centrale beleidsruimte, DBZ/S.CvB/177 d.d.28-4-1982 met het bijbehorende Aigemeen Overzicht; - de brief van het college van bestuur, CvB 95.273-A d.d.6-5-1982; overwegende: - dat de ingediende aanvragen voor intra-afdelingsprojecten voldoen aan de reglementaire voorwaarden lnzake melding van de aanvraag aan het bestuur van de betrokken afdelingen; BESLUIT: Uit de centrale beleidsruimte 1983 een formatieplaats en financiele middelen intention eel toe te wijzen ten behoeve van de navolgende intra-afdelingsprojecten en wei als voigt: A. Formatieplaats Project 5: elasto-hydrodynamische smering; kontinuering van de formatieplaats bij de ald. W tot 1-5-1983.

B. Financiele middelen

- de brief van het college van bestuur, CvB 95.273-A d.d. 6-5-1982;

Project 6: energie-opslag en -overdracht via organofosforsystemen; f 14.000.voor vervanging en uitbreiding van apparatuur en f 12.000.voor specifieke kosten.

overwegende: dat bij de beoordeUng van de projectvoorstellen door de bestuurscommissie projecten centrale beleidsruimte dezelfde kriteria zijn gehantserd als die welke gehanteerd worden bij de beoordeling van de overige projectvoorstellen in het kader van de centrale beleidsruimte; - dat de aanvragen zijn goedgekeurd door, resp. zijn gemeld aan de besturen van de betrokken (o)afdelingen;

Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van de hogeschoolraad. Eindhoven d.d. 17 mei 1982. W.J.M. van der Heijden. secretaris hogeschoolraad

mr. P. Notermans. voorzitter hogeschoolraad

BESLUIT: uit de centrale beleidsruimte 1983 twee formatieplaatsen en financiale middelen intentioneel toe te wijzen ten behoeve van de navolgende projecten in het kader van m.v.b./i.s.w. en wei als voigt:

***** besluit nr. 82.120.09

A. Formatieplaatsen DE HOGESCHOOLRAAD VAN DE TECHNISCHE HOGESCHOOL EINDHOVEN in vergadering bijeen op 17 mei 1982; gezien: de ingediende aanvraag voor ondersteuning uit de centrale beleidsruimte 1983 ten behoeve van een project in het kader van het THE-onderzoekbeleid; - het advies van de bestuurscommissie projecten centrale beleidsruimte, DBZ/S.CvB/181 d.d. 28-4-1982 met het bijbehorende Aigemene Overzicht; - de brief van het college van bestuur, CvB 95.273-A d.d.6-5-1982; overwegende: - dat bij de beoordeling van het projectvoorstel door de bestuurscommissie projecten centrale beleidsruimte dezelfde kriteria zijn gehanteerd als die welke gehanteerd worden bij de beoordeling van de overige projectvoorstellen in het kader van de centrale beleidsruimte; - dat de aanvraag is gemeld aan het bestuur van de betrokken aldeling;

Project 2: problemen bij de invoering van geavanceerde technologieiim in ontwikkelingslanden: de ontwikkeling van een instrument om effecten van technologie-overdracht te meten en sen toe passing hiervan op verschillende produktiewijzen van suiker; toekenning van een formatieplaats Lt.d. bij de ald. T tot 31-12-1984; Project 3: het beroep van wiskundige in Nederland; toekenning van een formatieplaats Lt.d. bij de o.ald. WM tot 31-12-1984.

B. Financiele middelen Project 2: problemen bij de invoering van geavanceerde technologiean in ontwikkelingslanden: de ontwikkeling van sen instrument om effecten van technologie-overdracht te meten en sen toepassing hiervan op verschillende produktiewijzen van suiker; f 2.000.voor specifieke kosten; Project 3: het beroep van wiskundige in Nederland;

f

1.500,voor specifieke kosten.

BESLUIT:

Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van de hogeschoolraad, Eindhoven d.d. 17 mei 1982,

uit de centrale beleidsruimte 1983 een formatieplaats en linanciale middelen intentioneel toe te wijzen ten behoeve van het navolgende project in het kader van het THE-ondarzoekbeleid an wei als voigt:

W.J.M. van der Heijden, secretaris hogeschoolraad

A. Formatieplaats

*** * *

Project 1: een eenvoudige spraaksynthetisator als hulpmiddel voor gehandicapten; toekenning van een formatieplaats I.t.d. bij het IPO tot 31-12-1984.

besluit nr.82.120.11


DE HOGESCHOOLRAADVAN DE TECHNISCHE HOGESCHOOL EINDHOVEN

B. Financiele middelen in vergadering bijeen op maandag 17 mei 1982

Project 1: een eenvoudige spraaksynthetisator als hulpmiddel voor gehandicapten; 3.000.voor vervanging en uitbreiding van de apparatuur en 1.500,voor reiskosten.

f f

Aldus vastgesteld in de open bare vergadering van de hogeschoolraad. Eindhoven, 17 mei 1982, W.J.M. van der Heijden. secretaris hogeschoolraad

my. P. Notermans, voorzitter hogeschoolraad

**** *

Gezien: de ingediende aanvraag voor ondersteuning uit de centrale beleidsruimte 1982 ten behoeve van een reeds eerder ondersteund interafdelingsproject; - het advies van de bestuurscommissie projecten centrale beleidsruimte DBZ/S.CvB/178 d.d. 28-4-1982 met het bijbehorende Aigemsen Overzicht; - de brief van het college van bestuur CvB 95.274-A d.d. 6-5-1982 Overwegende: - dat de ingediende aanvraag voor het interafdelingsproject voldoet aan de reglementaire voorwaarden inzake de melding van de aanvraag aan de betrokken afdelingen;

besluit nr. 82.120.10. BESLUIT: DE HOGESCHOOLRAAD VAN DE TECHNISCHE HOGESCHOOL EINDHOVEN in vergadering bijeen op maandag 17 mei 1982; gezien: de ingediende aanvragen voor ondersteuning uit de centrale beleidsru imte 1983 ten behoeve van een drietal projecten in het kader van m.v.b.lLs.w.; - het advies van de bestuurscommissie projecten centrale beleidsruimte DBZ/S.CvB/182 d.d. 29-4-1982 met het bijbehorende Aigemeen Overzicht; 196

uit de centrale beleidsruimte 1982 sen formatieplaats toe te wijzen ten behoeve van het navolgende interafdelingsproject en wei als voigt: A. Formatieplaats

Project 21: Gasproduktie bij de waterelectrolyse; waterstof als energiedrager; kontinuering van de formatieplaats bij de afd. N tot 31-12-1982.

Aldus vastgesteld in de open bare vergadering van de hogeschoolraad. Eindhoven. d.d. 17 mei 1982.

besluit nr. 82.125.07 DE HOGESCHOOLAAAD VAN DE TECHNISCHE HOGESCHOOl EINDHOVEN

W.J.M. van der Heijden. secretaris hogeschoolraad

mr. P. Notermans. voorzitter hogeschoolraad

***** besluit nr. 82.120.12 DE HOGESCHOOLRAAD VAN DE TECHNISCHE HOGESCHOOL EINDHOVEN in vergadering bijeen op maandag 17 mei 1982 Gezien: - de ingediende aanvraag voor ondersteuning uit de centrale beleidsruimte 1983 ten behoeve van een reeds eerder ondersteund interuniversitair project; - het advies van de bestuurscommissie projecten centrale beleidsruimte DBZlS.CvB/180 d.d. 28-4-1982 met het bijbehorend Aigemeen Overzicht; - de brief van het college van bestuur CvB 95.275-A d.d. 6-5-1982; Overwegende: - dat de ingediende aanvraag voor het interuniversitair project vOldoet aan de reglementaire voorwaarden inzake de melding van de aanvraag aan de betrokken afdelingen;

in vergadering bijeen op maandag 15 november 1982 gezien: - de ingediende aanvraag voor ondersteuning uit de centrale beleidsruimte 1983 ten behoeve van een nieuw interuniversitair projekt; - het advies van de bestuurscommissie projekten centrale beleidsruimte DBZ/SCvB 265 d.d. 23 september 1982; - het advies van de Beleidscommissie Biomedische en Gezondheidstechniek kenmerk BMGT/tb/i-/82.280 d.d. 15 juni 1982; - de brief van het College van Bestuur. CvB 96.770-C. d.d. 19 oktober 1982; - het advies van de raadscommissie Onderzoek d.d. 4 november 1982; overwegende: - dat het gezien de omvang van de aanvraag (een formatieplaats voor de duur van een jaar). niet zinvol is de besluitvorming over de aangevraagde ondersteuning uit te stellen tot de aangekondigde CvB-notitie over omvang en funclie van de centrale beleidsruimte aan de HA is aangeboden; - dal binnen de centrale beleidsruimte 1983 formatieruimte bestaat om de aanvraag Ie honoreren; BESLUIT

BESLUIT uit de centrale beleidsruimte 1983 een formatieplaats toe te wijzen ten behoove van het navolgende interuniversitair project en wei als voigt:

A. Formatieplaats

uit de centrale beleidsruimte 1983 voor de duur van een jaar een formatieplaats toe te wijzen ten behoeve van het interuniversitair projekt "de ontwikkeling van een model voor het mechanisch gedrag van bindweefselstrukturen". Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van de hogeschoolraad, Eindhoven. 15 november 1982.

project 2: vroege detectie van atherosclerose; kontinuering van de formatieplaats bij de afd. W tot 31-12-1983 Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van de hogeschoolraad. Eindhoven. d.d. 17 mei 1982.

W.J.M. van der Heijden. secretaris hogeschoolraad

***** W.J.M. van der Heijden. secretaris hogeschoolraad

** ***

197


ir. H.P.J.M. Aoumen. voorzitter hogeschoolraad

Bijlage 7.3. Jaarverslag 1983 van de Besluurscommissie Conlaclen Bedrijfsleven en het Transferbureau van de Technische Hogeschool Eindhoven 7.3.1. Aigemeen De Bestuurscommissie Contacten Bedrijfsleven (BCB) vierde in 1983 haar eerste lustrum. Vijf jaar geleden, op 4 april 1978, werd de toenmalige BCB gelnstalleerd door het College van Bestuur. Hat Transferbureau bestond in 1983 drie jaar. BCB-bestuursleden prof.dr. J.C. Arnbak en C.W. Schalkwijk verlietan de commissie: Arnbak wegens ean eervolle opdracht die veel tijd zou vergen, van het ministerle van Economische Zaken, Schalkwijk wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Hun plaatsen werden in genom en door prof.dr.ir. CAM.G. Cramers hoagleraar Instrumantele Analyse en prof.dr. H. Brongersma, hoogleraar Technische Natuurkunde Voorzitter van de Bestuurscommissie in het verslagjaar was prof.ir. LP. Sikkel.

Meertaken De taak van de BCB oorspronkelijk het bevorderen van contacten tussen de THE en met name kleine en middelgrote ondernemingen, kortweg KMO's, krijgt meer facetten en lijkt breder te worden: er komen steeds opnieuw activiteiten bij. Het verlagen van de drempel, het toegankelijker zijn van onderzoeksfaciliteiten van de THE ten behoeve van het bedrijfsleven, heeft onmiskenbaar een belangrijke invloed op het totale TH-gebeuren. Het blijkt, dat honderden ondernemingen, klein en groot, graag gebruik maken van de mogelijkheid om hun bedrijf te versterken met kennis die op de THE aanwezig is. Persoonlijke contaclen met specialisten scoren hoog. Zeker bij ondernemers die in de economische recessie aile middelen beproeven om hun onderneming ten opzichte van binnenen buitenlandse concurrenten sterk te houden.

Contracten Honderden adviezen op bedrijfskundig terrein, op het gebied van produktietechnologie, produktontwikkeling, nieuwe materialen en nieuwe markten werden gegeven aan het bedrijlsleven. Het aantal researchcontracten tussen industrie en THE bleek in het verslagjaar enorm te stijgen. De zogenaamde "kortere contracten" (speurof ontwikkelingswerk van korte duur beneden de 11.10.000,=) nam explosief toe. Het aandeel daarin van 'trouble shoot-achtige' vragen nam verhoudingsgewijs al. Vaak blijken die vragen een "binnenkomer" te zijn: de THE wordt door ondernemers dan "getest" op ondernemerskwaliteiten, leveringstermijnen etc. Steeds meer ondernemers betrekken ook bij hun nieuwe op innovatie gerichte plannen en bij uitbreiding de mogelijkheden die de THE hun biedt. Ook het aantal studenten dat van het bedrijfsleven alkomstige opdrachten vervult, c.q. hun alstudeerperiode In een bedrijl doorbrengt, neemt toe.

Brede aanpak Research en ontwikkellng zijn zeker bij de kleine en mlddelgrote ondernemingen niet geisoleerd van de rest van de activiteiten. Bij de totslandkoming van projecten speelt de THE daardoor veel vaker een rol bij andere aspecten dan aileen het technischwetenschappelijk onderzoek. Financiering, subsidiering, marketingactiviteiten, acquisitie, exportmogelijkheden, octrooiering, licenties etc. zljn onderwerpen die een nauwe relatie hebben met de research die in een bedrijf plaatsvindt. Er werd bij het organiseren van evenementen in 1983 op de THE door de BCB en het Transferbureau veel aandacht besteed aan deze aspecten.

Samenwerking De THE beschikt over een zeer groot netwerk van externe specialisten van wiens expertise graag en veelvuldig gebruik werd gemaakt. Een goede samenwerklng werd opgebouwd met tal van organisaties in het land die zich bezighouden met het stimuleren van werkgelegenheid en industriele activiteiten. Bij de activiteiten die voor de bedrijven werden georganiseerd werd dankbaar gebruik gemaakt 199

van de hulp van deze organisaties. Goede contacten waren er in 1983 met: de Rijksnijverheldsdienst (RND), de N.V. REDE (Regionale Economische Dienst Eindhoven), de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM), het LlOF (Industriebank Limburg) en vele anderen. Samenwerking was er ook met tal van afdelingen van het ministerie van Economische Zaken, de Economische Voorlichtingsdienst (EVD), banken en andere financieringsinstellingen,octrooien licentie-adviseurs, diverse Kamers van Koophandel, de NEHEM (Nederlandse Herstructurerings Maatschappij), SKB (Stichting Kleinschalige Bedrijvigheid), diverse directoraten van de Europese commissie, TNO en de zusterinsteUingen in binnenen buitenland.

Spin-offs Naast het tot stand brengen van onderzoek ten behoeve van het bedrijfsleven waren er andere taken die grote aandacht van de BCB opeisten. Zo nam het aantal "spin oils" (produkten, die goede kans hebben op commercialisering door het bedrijfsleven) vanuit de diverse onderzoeksgroepen sterk toe. Deze produkten kunnen ontstaan door het ultvoeren van opdrachten voor het bedrijfsleven, maar ook als resultaat van afstudeer-, promotie-, of ander reguller onderzoek. Een groelend aantal spin oils heeft zijn weg naar de markt gevonden. Verwacht wordt dat het aantal de komende jaren sterk zal blijven toenemen.

Starters Een ander onderwerp waarover veel te doen was is onmiskenbaar het fenomeen "starter vanuit de THE": dit zijn afgestudeerden, promovendi en stafleden die een eigen onderneming beginnen. Er is een hausse op dit gebied, waarbij lang niet altijd de mindere vooruitzichten op een vaste baan een overwegende rol spelen. Het ondernemen heeft een positief imago blnnen Nederland, en zeer zeker binnen de THE. Op zowel de spin oils en de starter wordt elders in dit verslag teruggekomen.

Transfersysteem Het translersysteem werd opgezet door het voormalige ministerie van Wetenschapsbeleid. Bij de opsplitsing van dit ministerie werd overeengekomen dat de coordinatie zou worden voortgezet vanuit het ministerie van Economische Zaken voor de stafdirectie Algemeen Technologie Beleid. Daaruit kan worden afgeleid, dat in de taakstelling van de transferpunten het ondernemersbelang (de "markt") een grote rol zal blijven spelen, ook na afloop van het als experiment opgezette systeem na 31 december 1984. Dit is een belangrijk gegeven, omdat de doelstelling van de inmiddels als paddestoelen uit de grond schietende transferpunten niet overal hetzelfde is. In de Innovatienota (1979) was voorzien in zeven transferpunten, te weten drie aan de drie TH's, later twee bij universiteiten (Groningen en Nijmegen), drie bij Rijksnijverheidsdiensten en een bij TNO. Inmiddels zijn er een kleine dertig transferpunten, waarvan bij vele niet de dienstverlening aan ondernemingen centraal staat, maar acquisitie voor de eigen organisatie. Dit zalde houding en het beleid van het ministerie van Economische Zaken met betrekking tot de voortzetting na 31 december 1984 van subsidie aan translerpunten er niet eemloudiger op maken.

Veldhoven-congres Op initiatief van het Translerbureau werd begin september een tweedaags congres georganiseerd in Veldhoven over de toekomst van het transfersysteem in Nederland. Vertegenwoordlgers van universitaire transferpunten, TNO, semi-overheidslaboratoria etc. evalueerden de oorspronkelijke in de Innovatienota neergelegde gedachten over het transfersysteem en zetten een toekomstperspectief uit. Er werden workshops gehouden over commercialisering van kennis en de rol van de wetenschapper daarin, bescherming van kennis, marketing van wetenschappelijk onderzoek, de ral van universiteiten en hogescholen in het starten van nieuwe bedrij-

vigheid, andere vormen van kennistransfer, zoals het "agrarisch model". Gesproken werd ook over internationale samenwerking en over de rol van de universiteit in de regio. Het congres was €len succes en zal in 1984 worden herhaald. Evaluatie Begin 1983 werden de resultaten bekend van een evaluatie van de transferbureaus van de TH Twente en de TH Eindhoven: het onderzoek van de Nijmeegse onderzoekers Korsten en Gooren in opdracht van de hoofddirectie Wetenschapsbeleid van het ministerie van 0 en W. Een van de conclusies uit dit rapport was: Ais transferpunten niet bestonden zouden ze moeten worden uitgevonden. In verschillende media wei aangeduid als "Een oogverblindend rapport" omdat er eigenlijk over de transferbureaus geen negatieve onderzoeksbevindingen konden worden gerapporteerd.

Na een korte introductie door LlOF-directeur ir. P. Niessen hield BCB-voorzitter proUr. L.P. Sikkel een inleiding over dit thema. Daarna werden de activiteiten van het LlOF, met name het nieuwe Innovatie Project Limburg, toegelicht door ir. J. Morreau, hoofd van het Innovatie Project. Vervolgens sprak ing. A. Bangert van het ministerie van Economische Zaken over het stimuleringsbeleid van de overheid van het bedrijfsleven. Ir. A.P. Nagel (afdeling Bedrijfskunde) lichtte het belang van slrategische planning too. Twee ondernemers die hebben samengewerkt met de THE lieten aan cOUega-ondernemers hun ervaringen weten. Hel middagprogramma bestond uit enkele laboratoriumbezooken (robotica en milieutechniek). Uit deze dag zijn vele werkcontacten tussen de THE en met name Limburgse ondernemingen voortgesproten. Met het LlOF zijn er thans vele vormen van samenwerking. Themadagen

7.3.2. Activiteiten

Er werden meer thema-gerichle dagen georganiseerd overinnovatiemogelijkheden voor branche-organisaties, researchverenigingen, industriekringen en andere groepen ondernemers. Oat waren bijvoorbeeld twee dagen voor RAI-Ieden in januari en november, te weten de toeleveranciers in de auto-industrie en fabrikanten van speciale voertuigen. Beide bijeenkomsten waren mede-geinitieerd door de Nehem (Nederlandse Herstructurerings Maatschappij) die €len structuuronderzoek verricht binnen de voertuigenbranche. Op beide informatieve dagen werden naast bedrijfskundige onderwerpen verschillende technische projecten gepresenteerd. Nederlandse meubelfabrikanten, georganiseerd in de inkoopvereniging CEMIK, waren 29 november 1983 op de TH om geinformeerd te worden over materialen, productietechnologie en -ontwikkeling en bedrijfskundige bedrijfsvoering. Uit al deze bijeenkomsten spruiten hetzij individuele samenwerkingsprojecten van bedrijven met TH-vakgroepen voort, of er komen branche-gerichte onderzoeksprojecten tot stand waarvan de resultaten ten goede komen aan een groep bedrijven. De organisatie van deze dagen werd mede mogelijk gemaakt door €len financiele bijdrage uit het Eindhovens Hogeschool Fonds.

Doe/stelling

Symposium

Doelstelling van technologietransfer is het versterken van de researchen ontwikkelingscapaciteit van met name kleine en middelgrote ondernemingen, wat uiteindelijk leidt tot €len sterkere positie op de thuisen exportmarkt. Daarnaast heeft het Transferbureau €len centrale rol in het stimuleren van contacten tussen de THE en het bedrijfsleven, en het ontwikkelen van bewustwording bij studenten en medewerkers voor het starten van bedrijven. Daartoe wordt €len breed scala aan activiteiten ontplooid.

Ter gelegenheid van de opening van het nieuwe Eindhovense VVVkantoor werd samen met de Katholieke Hogeschool Tilburg een symposium georganiseerd over diverse aspecten van de komende "Vrije tijdsmaatschappij" onder het motto: "Minder werk, meer vrije tijd". Met name werd hierin aandacht geschonken aan de vrije tijd als werkgelegenheids-schepper. Vanuit de THE waren €If bijdragen van de rector magnificus prof. dr. S.T.M. Ackermans en prof. dr. S.L.Kwee.

Partner

Export-dag

De Technische Hogeschool Eindhoven is voor het Nederlandse bedrijfsleven €len aantrekkelijke partner. Oat blijkt uit de vele samenwerkingsprojeclen die in 1983 tot stand zijn gebracht tussen ondernemingen, bedrijfstakken, instanties en de THE. Aileen al via het Transferbureau werden meer dan 500 serieuze contacten gelegd. Daarnaast blijken vele projecten te lei den tot €len verbreding van de activiteiten van de afdelingen en vakgroepen van de hogeschool. Oat leidt weer tot meer inkomsten, €len beler perspeclief voor afstuderenden en intensievere contaclen met de maatschappij. Het Transferbureau van de THE blijkt in die contacten €len vitale rol te hebben gespeeld.

In samenwerking met het Ministerie van Economische Zaken en onder andere de Technisch-Wetenschappelijke Attache's, verbonden aan de Nederlandse ambassades in Bonn, Washington en Tokyo werd op 9 december €len symposium over het onderwerp "Markt-Techniek-Export" georganiseerd. Hierin konden ondernemers te weten komen hoe en waar kennis over deze onderwerpen verkrijgbaar is. Diverse instellingen waren in een informatiecentrum aanwezig. De THE-bibliotheek demonstreerde de relatief onbekende mogelijkheden van databanken, ook voor TH-onderzoekers, door middel van "literature searches". Verder waren er demonstraties van de Economische Voorlichtingsdienst en Exportbevordering, het NOBIN, het CID-TNO en de Rijksnijverheidsdienst BCB-lid prol.dr. H.H. Brongersma hield €len inleiding over de mogelijkheden voor ondernemers tot samenwerking met de THE; ir. J.w. Vasbinder, technisch wetenschappelijk attache uit Washington gat €len toelichting over het be lang van het zoeken naar nieuwe intormatie in andere landen; de heer N.P. Knape, directeur van Katan BV in 'sHertogenbosch, lichtte succesvoUe samenwerking met universiteiten en hogescholen en zijn onderneming toe. Korte presentaties waren er door resp. ir. M. Keulers (bibliotheek THE) over literatuuronderzoek, ir. E. Klein Nibbelink (octrooi-gemachtigde Rijksnijverheidsdienst) over kennisbescherming, mevrouw A. Gaemers (Economische Voorlichtingsdienst) over exportkansen, ir. K. Wassens (NOBIN) over informatieverzorging en drs. J. Citroen (TNO) over databanken. De EEG gaf acte de presence met het datanetwerk Euronet Diane. De informatiedag werd door €len 150-tal ondernemers bezocht en leverde vele contacten op.

Enke/e conc/us/es u/t dit rapport Transferpunten zijn nuttig en de betekenis voor de TH's en de industrie neemt sterk toe; commercialisering van kennis wordt een belangrijke taak van de transferpunten; de bevoegdheden van de transferpunten moeten worden uitgebreid; het werken van wetenschappers voor het bedrijfsleven ondervindt veelal nog te weinig akademische erkenning. Ook werd in dit onderzoek aangegeven dat de regionale economische structuur profiteert van de door de transferbureaus totstandgekomen contacten met het "wetenschapsbedrijf". Volgens de onderzoekers dient de overheid een uilspraak te doen over de functie van universiteiten en hogescholen, met name wat betreft de maatschappelijke dienstverlening. Oat zal het functioneren van de transferpunten aileen maar versterken.ln feite word! hiermee het grote belang van de TH's v~~r de maatschappij erkend.

Activlteiten voor ondernemingen V~~r

individuele ondernemingen en bedrijfstakken werden in het verslagjaar vele evenementen georganiseerd door het Transferbureau. De follow-up van die veelal wervende activiteiten was vaak een project binnen de hogeschool, al dan niet met inschakeling van externe partners. V~~r het eerst sinds 5 jaar werd niet €len algemene bedrijvendag georganiseerd; de activiteiten werden meer op de "markt" of segmenten daarvan gerich!. Hierbij speelde mede de gedachte €len rol da! hel zowel voor de THE als voor de betrokken bedrijven efficiemler is om onderzoek te doen voor een gecoordineerde vraag of €len bepaalde regio, samen met een partner uit die regio. Zo werd er samen met de Industriebank LlOF op 23 november 1983 een geslaagde dag voor de Limburgse ondernemers gehouden met als thema: "Leidt innovatie tot wins!?". Achtergrond om de bedrijvendag juist voor Limburgse ondernemingen te organiseren was, dat uit €len onderzoek door het Transferbureau bleek, dat er in Limburg veel behoefte bestaat aan contacten met het "wetenschapsbedrijf", maar dat de THE er nag relatief onbekend is en vele ondernemers de stap naar Eindhoven niet wagen. 200

Bezoeken Op individuele basis bezochten 350 ondernemers het Transferbureau en zo'n 150 anderen zoals banken, innovatie-adviesbureau's,

octrooideskundigen, ontwikkelingsmaatschappijen, kennismakelaars, etc. Een toenemend aantal buitenlandse bedrijven en instellingen zocht contact met het Transferbureau. Zo kwam in september een delegatie van de Duitse regering (Bundesministerium fUr Forschung und Technologie) en het Fraunhofer Institut bij de Bestuurscommissie Contacten Bedrijfsleven op bezoek om geinformeerd te worden over de activiteiten die de THE ontplooit m.b.t. startende ondernemingen. Diverse bezoeken waren er van zgn. "venture capital" ondernemingen uit de Verenigde Staten en Engeland. Er waren ook delegaties uit Bulgarije en de Verenigde Staten die contact zochten met het Transferbureau.

Externe "on the job "-training Het Transferbureau nam in het verslagjaar het initiatief voor een nieuwe activiteit "On the job-training" in ondernemingen. Daarvan werd voor het eerst door de afdeling Werktuigbouwkunde van de THE gebruik gemaakt. In een grote onderneming werd een "tailor made" cursus gehouden die grote weerklank vond. Deze training behandelde naast een grondige algemene theorie, practische cases uit het betreffende bedrijf en vond plaats op de "werkvloer".

Ook diegenen die nog geen concrete startplannen hadden gaven de wens te kennen dat meer informatie over "het ondernemen" tijdens het curriculum welkom zou zijn. Gesuggereerd werd door velen om een "ondernemersvariant" in te bouwen in de tweede fase van de ingenieursopleiding of anders te starten met een in het curriculum verplicht opgenomen collegereeks over het ondernemerschap. Het AVC (Audio Visueel Centrum) had voor deze bijeenkomst in opdracht van het Transferbureau de videoproductie "Starten vanuit de THE" gemaakt. In deze produktie vertellen verschillende starters (en reeds gevestigde ondernemers) vanuit de THE hun problemen bij het beginnen van een bedrijf. Deze videoproduktie. door het AVC in verbazend korte tijd geproduceerd, bleek zeer succesvol. Op talloze manifestaties rond het thema ondernemerschap, starten en innoveren, die in 1983 in Nederland werden gehouden, oogstle deze TH-productie vee I succes. De videofilm draait regelmatig op cursussen, arbeidsbureaus en op beurzen.

Ondememer worden

1983 kende een hausse aan THE-starters. Dit kenmerkte zich door een groot aantal activiteiten voor en door vanuit de THE startende ondernemers. Omdat er zoveel animo was vanuit de hogeschool een bedrijf te beginnen en er behoefte bestond aan steun vanuit de THE werd besloten een aantal bewustwordings-acties te starten. Zo werd er op 25 april door het Transferbureau samen met Studium Generale en het KIVI en de enthousiaste FSE (Federatie van Stud ieverenigingen Eindhoven) een startersdag gehouden. Daarvoor bleek enorme belangstelling te bestaan. Zo'n 850 aanmeldingen van pas afgestudeerden en studenten in de afstudeerfase kwamen binnen. Slechts 450 konden vanwege beperkte plaatsruimte worden toegelaten. Op de dag werd een breed informatief programma geboden.

Ruim 100 deelnemers van binnen en buiten de hogeschool aan de eerste startersdag werden vervolgens geselecteerd voor een workshop op 30 juni met als titel "Ondernemer worden". Deze dag had tot doel concrete informatie over financiering, export, marketing, accounting, vestigingsregelingen, etc. aan starters te verstrekken door experts uit de praktijk. Op deze dag spraken J. van Zeeland (register-accountant) over Het starten van een elgen bedrijf (fiscus, ondernemingsvorm, bedrijfsvoering etc.); de heer RA de lange (Economische Voorlichtingsdienst) over De startende ondernemer en exportkansen, drs. A. Sanders (directeur REDE) en de heer A. Endel (Stichting Kleinschalige Bedrijvigheid) over De startende ondernemer, vestigingsmogelijkheden, regelingen, subsidie etc., de heer C. van Rij (Marketing manager 'new business' van AKZO) over Het belang van marketing voor de startende onderneming, de heren J.L. Geven en F.P.W. van de Ven (Rabobank Eindhoven-Noord) over De jonge ondernemer en de bank, en J. Schoofs (Transferfunctionaris) over "Wie doet wat voor jonge starters?" De workshop werd door aile deelnemers als bijzonder geslaagd beschouwd. Ter gelegenheid van deze workshop werden door het Transferbureau enkele publikaties uitgegeven over financiering van het te starten bedrijf, rechtsvorm etc. Deze publikaties waren al gauw uitverkocht Follow-up van deze bijeenkomst was een geinstitutionaliseerd startersoverleg met onder meer vertegenwoardigers van de Regionale Economische Dienst Eindhoven waarbij startende THE-ers zo goed mogelijk worden geadviseerd en zo mogelijk doorverwezen.

Lezingen

TOP-Plaatsen

Bijdragen kwamen naast Prof.ir. LP. Sikkel (voorzitter Bestuurscommissie Contacten Bedrijfsleven), van ir. J. Hillege (plaatsvervangend directeur-generaal van de Industrie van Economische zaken), de heer N. de Wal (zelfstandig bedrijfsadviseur), enkele THE starters, te weten ir. P. van Hoof f'deeltijd"-ondernemer vanuit de afdeling Bouwkunde) en dr.ir. H. Kivits (thans directeur Intercai B.V. in Geleen, tot voor enkele jaren TH-promovendus) en drs. H. Brugmans (directeur Rabobank Eindhoven Noord). De Rabobank trad tevens als sponsor op. Uit de inhoud van de lezingen bleek dat het klimaat om in Nederland een hoogwaardige onderneming te beginnen nog nooit zo gunstig is geweest. Wetiswaar is met name het "wetenschapsbedrijf' nog niet zo goed ingericht op het kweken van ondernemerschap, maar uit ervaringen blijkt, dat steeds meer innovatieve ondernemingen vanuit TH's en universiteiten van de ' grond komen.

Bij vele THE-afstudeerders leeft de wens om een Tijdelijke Ondernemers Plaats (TOP-plaats) te krijgen: Oat wil zeggen dat zij in deeltijd aan de THE een eigen onderneming beginnen met ondersteuning van de hogeschool. Besprekingen daartoe zijn in gang gezet met de daarbij betrokken ministeries.

Naast het post-academisch onderwijs en de reguliere cursussen zoals die van de TH bekend zijn, lijkt deze vorm van directe kennisoverdracht een zeer goede markt te hebben. Een bijkomend voordeel voor de THE is dat op zo'n manier een goed gedocumenteerd "training package" voor eigen gebruik ontstaat. Bovendien worden THE-medewerkers op de werkvloer geconfronteerd met de alledaagse problemen van de onderneming, hetgeen een intensievere wissel werking bevordert.

Starten vanuit de TH

Informatiemarkt Acte de presence op de informatiemarkt tijdens de startersdag gaven onder meer REDE (Regionale Economische Dienst Eindhoven), PII (Project Industriale Innovatie), VNO (Verbond van Nederlandse Ondernemingen), RND (Rijks Nijverhelds Dienst) en IN DUMA (Ontwikkelingsmaatschappij Helmond).

Onderzoek Onder auspicien van het Transferbureau werd een onderzoek gehouden onder de bezoekers van de startersdag met het oogmerk vast te stellen hoe serieus de plannen van potentiale starters vanuit de THE waren. Uit dit onderzoek bleek dat er 120 potentiale starters waren van wie ef 60 reeds bezig waren met een bedrijf. Tevens bleek dat er bij deze categorie grote behoefte was aan gerichte cursussen en andersoortige steun, zoals ruimte, faciliteiten en begeleiding van de THE. 201

In het THE-onderwijscurriculum zou meer aandacht besteed moeten worden aan het ondernemerschap. Acties die de Bestuurscommissie Contacten Bedrijfsleven daartoe ondernam in 1983 leidden helaas nog niet tot de start van een gecoordineerde actie. De afdeling Bedrijfskunde vindt dergelijke cursussen niet op haar weg liggen. Hopelijk biedt de buitengewone leerstoel "Middenen Kleinbedrijf" bij de onderafdeling Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen. die wellicht in 1984 zal worden bezel, daartoe soelaas. Er zijn aan de THE trouwens wei diverse initiatieven ontplooid wat betreft het stimuleren van het ondernemerschap. Zo leeft bij de afdeling Electrotechniek bijvoorbeeld de wens naar een "ondernemersvariant".

Spin-ofts Steeds meer produkten vanuit de THE gaan "over the counter". Het kan gaan om ideeen, concrete produkten of software die op de THE worden gegenereerd en die hun weg (al of niet in samenwerking met een bedrijf) naar de markt vinden. In 1983 waren er tientallen voorbeelden die uiteindelijk leidden tot commercieel succes. Een voorbeeld is de monoselector, die in de vakgroep Medische Electrotechniek door ir. W.H. Leliveld en H. Ossevoort geheet "productierijp" ontwikkeld is en die een speciale categorie gehandicapten een grotere zelfstandigheid teruggeeft. Het apparaat wordt door een Nederlands bedrijf vervaardigd en sluit aan op een groter systeem van een Duitse leverancier. Voor de vakgroep levert de verkoop van dit apparaat een aantrekkelijke royalty op.

Een ander voorbeeld is het Bioton-liiter. Een biologisch filter dat "alvallucht" zuivert, zonder dit om te zetten in een ander alvalprodukt, bijvoorbeeld "verontreinigd" water. De vinding is van ir. Ottengraf van de vakgroep Fysische Technologie van de afdeling Scheikunde. De constructie en marketing vond plaats door externe ontwikkelingsen constructiebureaus. Ook hier is er voor de vakgroep een interessante financiele spin off bedongen. Dan werd er door de vakgroep Bouwvoorbereiding en Bouwuitvoering (BBU) van de afdeling Bouwkunde een nieuw type bouwkraan ontwikkeld die het werken van bouwvakkers aanzienlijk vergemakkelijkt en zware bouwelementen verplaatst Dit project verkreeg aanzienlijke subsidies vanwege het innoverende karakter van enkele ministeries. De "transfer" van de kraan naar een onderneming was ook voor de vakgroep lucratief. Dit zijn enkele willekeurige voorbeelden, maar er zijn vele andere vindingen en ontwikkelingen die hun weg naar de industrie gevonden hebben of waar nog naar wegen gezocht wordt Studenten spelen ook een steeds belangrijkere rol in dit proces. Wanneer hun inkomen beperkt blijft tot bijv. een studiebeurs, dan is de gehele Nederlandse octrooiering voor hen vrijwel kosteloos via de zogenaamde gratis-admissieregeling. Diverse studenten maakten met succes van deze regeling gebruik.

EG-Euripa Symposium The role of the Eindhoven University in Technology transfer and information provision to SME's door B. Groenevelt EC-6 countries Symposium organized by Fraunhofer Institut Technologytransfer: the Dutch transfer system. The Eindhoven University of Technology Model door B. Groenevelt en J. Schoots - Symposium over wetenschapswinkets, Leiden De relatie tussen wetenschapswinkels en het transferpunt door B. Groenevelt - LlOF-THE dag: "Leidt innovatie tot winst?" door Prof.ir. L.P. Sikkel Het Transferpunt nam zelfstandig, sam en met THE-vakgroepen of in samenwerking met andere Transferpunten deel aan diverse beurzen: - Het Instrument - Machevo - Energiebeurs - Rotary-manifestatie Europese Software - KNVTO-dag. Een "tentoonstellingsbeleld" ontbreekt nog aan de THE. Effectief deelnemen aan exposities en manifestaties, is een lucratief gebeuren en een succesvol marketing-instrument.

De interne gang van zaken Een goede samenwerking is er met het bureau Licentec op het gebied. van octrooien commercialiseringsactiviteiten.

Publiciteit De media toonden in 1983 veel belangstelling voor de resultaten van kennisoverdracht van universiteiten en hogescholen in Nederland. Diverse kranten en vaktijdschriften, waaronder buitenlandse, brachten achtergrondartikelen over de de transferactiviteiten vanuit Eindhoven. Daarnaast werd er aandacht geschonken door radio en televisie aan de resultaten van kennistransfer. De pers zag met name in 1983 veel nieuws in geslaagde Oonge) ondernemers, succesvolle commercialisering van nieuwe produkten en de strategische rol daarin van kenniscentra. Contacten waren er bijvoorbeeld met de redaktie van KRO "Brand punt in de Markt". Jonge innovatieve bedrijven, opgezet door THE-ingenieurs werden in dit programma geportretteerd en tevens werden groeiende ondernemingen uit de regio bekeken. Een artikel in PIT -Actueel waarin de bijzondere plaats van het Transferbureau binnen de universitaire organisalie werd belicht deed enige stol opwaaien binnen en buiten de hogeschool. In dat artikel werd onder meer gesteld dat het succes van het Transferbureau te danken is aan de relatieve onalhankelijkheid binnen de universitaire organisatie vanwege de financiering door het ministerie van Economische Zaken. Intern was er wrevel over de manier . waarop de werkwijze van het Transferbureau werd beschreven ("De kooplieden van de TH Eindhoven") en dat verklaard werd dat de THE-onderzoeker in het algemeen nie! is toegerust om onderhandelingen met ondernemers betreffende contracten te voeren. In "de markt" daarentegen was veel waardering voor de naar buiten gerichte opstelling van de hogeschool via het transferbureau. Duidelijk werd in ieder geval dat het klimaat voor de marketing en de presentatie van het "wetenschapsbedrijf" aan andere, veelal nieuwe, doelgroepen, binnen de hogeschool gunstig is, maar dat er nog een lange weg te gaan is om een marktgeorienteerde houding van de hogeschoolgemeenschap te realiseren. Noodzakelijk voor een goed marketingen acquisitiebeleid binnen de THE is daartoe nauwere samenwerking met andere universitaire diensten en afdelingen, zodat naar buiten toe een duidelijke "corporate identify" ontstaat.

Presentaties Een groot aantal voordrachten en presentaties binnen en buiten de THE werd gehouden door transferfunctionarissen en leden van de Bestuurscommissie Contacten Bedrijfsleven bij diverse gelegenheden. - Ondernemend zijn. ondernemer worden (FSE-studieverenigingen, KIVI, SG, Transferbureau) "De THE en de jonge starter" door Pro!.ir. L.P. Sikkel - "Groot helpt klein" (KHT Symposium) De betekenis van kennistransfer van onderzoeksen onderwijsinstellingen voor regionale stimulering" door J. Schools

202

De BCB en het Transferbureau hebben zowel een adviserende taak ten behoeve van het topbestuur van de THE als een uitvoerende taak op de werkvloer, wat de beste voedingsbodem is voor beleidsvorming. Vele aanzetten voor veranderingen van de interne organisatie en procedures kwamen tot stand. Hierbij werd nauw samengewerkt met diensten zoals Dienst Bestuurlijke Zaken, Juridische Zaken, Dienst Financiele Administratie en Bouw Technische Dienst. In 1983 gingen adviezen uit die betrekking had den op de positie van de startende ondernemer binnen de THE, een op te richten buitenuniversitair rechtspersoon, eenvoudiger procedures tot projectafhandeling, een effectiever octrooibeleid en bevordering van derde geldstroomactiviteiten. Getracht werd met behulp van Dienst Personele Zaken meer TH-personeel te detacheren bij ondernemingen volgens een nieuwe regeling van de Stichting Technische Wetenschappen (STW). Die detachering lukte vaak niet. Bemoedigend was het voor de 8CB, in de rectorate rede van pro!.dr. S.T.M. Ackermans te vernemen, dat de .transferactiviteiten aan de THE succes hebben en dat ze versterkt zouden moeten worden. De THE zal voor meer ruggesteun dienen zorg te dragen voor de onderzoeker die onderhandelt met ondernemers. Dit blijkt nodig met name bij het afsluiten van de zogenaamde kleine kontrakten; Een standaardset "Ieveringsvoorwaarden" en een checklistmoet ter beschikking worden gesteld waarin zaken als aansprakelijkheden, termijnen van het te leveren produkt beter kunnen worden geregeld.

Venture researoh Vertegenwoordigers van allertei organisaties bezochten de THE om wederzijdse interessen te onderzoeken voor het gezamenlijk opzetten van research programma's. Meerdere proposals verlieten de THE reeds om mee te dingen naar deze betrekkeUjk nieuwe vormen van tinanciering. Interessant zijn de nieuwe Innovatie Gerichte Onderzoeksprogramma's, kortweg lOP's, geinitieerd door het ministerie van Economische Zaken. De THE participeert reeds met succes in enkele lOP's. Daarnaast komen er steeds meer verzoeken om samenwerking, waarbij de vragende partij vaak vergaand subsidieert, bij het Transferbureau. Verschillende ministeries beschikken over middelen om vernieuwend onderzoek te stimuleren. Daarnaast wordt zulk onderzoek geentameerd door semioverheidsorganisaties. Vanuit het buitenland komt eveneens een sterkere druk naar de hogeschool mee te dingen in innoverende onderzoeksprojecten.

Aulomatisering Het Transferbureau beschikt sinds 1983 over een geautomatiseerd projektadministratieen verwijssysteem. Duizenden ondernemingen zijn in dit systeem direkt oproepbaar en op allerlei kenmerken te selecteren. Voor de ondernemer die zich tot de THE wendt, is zeer snel de juiste kennisbron binnen en buiten de THE op te sporen. Marc Schaeffers, HTS Informatica-stagiair, heeft hierin een belangrijke bijdrage geleverd. Hi] onderneemt als vervotg hierop een

poging een universeel automatiseringssysteem voor enige andere transferpunten te ontwikkelen.

ontwikkeling voor de presentatie van het werk van THE-groepen op beurzen en symposia.

Beurzen

Bufteniandse contacten

Anneke Mentink heeft een grote bijdrage geleverd aan een nieuwe aanpak met betrekking tot beurzen. Met name in voorbereiding en de presentatie tijdens beurzen bleek het rendement ten opzichte van vroegere beurzen veel hoger. Naast het onderhouden van de naamsbekendheid werd een groot aantal nieuwe kontakten gelegd of bestaande kontakten hernieuwd. Een aantal kontrakten werd afgesloten.

EG

Vakgroepen, afdelingen en diensten treden naar buiten om samenwerking te zoeken met het bedrijfsleven. Een geintegreerde aanpak van marktgerichte activiteiten is hierbij noodzakelijk. In 1983 is hierbij door een aantal afdelingen de hulp van de BCB ingeroepen. De BCB beschikte hier over, zij het bescheiden, capaciteit om samen met de betrokken afdeling een en ander van de grond te tillen.

Vacaturebank Met steeds grotere regelmaat wordt het transferpunt benaderd bij de bemiddeling in vacatures. Uitzendbureaus voor technisch stafpersoneel, "head-hunters" maar ook wei individuele bedrijven proberen op deze manier aan ingenieurs en stafpersoneel te komen, vaak nadat wervingscampagnes in de media niet tot succes leidden. Zo'n vijftigtal functies waren in 1983 in ons bezit. Diverse malen leidde dit tot een geslaagde recruteringsactie. Naast de door de studievereningen georganiseerde wervingsdagen ligt hier een kansrijk terrein braak voor banen voor afgestudeerden.

Publiciteitsmiddeien 1. Knipselkrant Het Transferbureau geeft al enkele jaren een knipselkrant uit: Een overzicht van artikelen en berichten uit bijvoorbeeld The Wall Street Journal Europe, Financial Times, The Economist, Business Week, Frankfurter Allgemeine, Le Monde, en ook Financieel Dagblad, Economisch Dagblad en andere media die gelezen worden door opinieleiders. Informatie wordt geselecteerd op trends in technologie en wetenschap, nieuwe kansen, financiering, venture capital en het beleid van overheden inzake technologische innovatie. Het blijkt, dat de knipselkrant die tweewekelijks in een oplage van circa 400 wordt verspreid in een grote informatie-behoefte voorziet. De Knipselkrant verscheen in 1983 28 maal. Aan de knipselkrant is een lezersservice gekoppeld die intensief wordt gebruikt. 2. FoldermateriaallNieuwsbrieven Het Transferbureau geeft regelmatig folders en nieuwsbrieven uit. Nieuwsbrieven worden verspreid op tentoonstellingen, manifestaties als symposia etc. en geven per onderwerp informatie over nieuwe ontwikkelingen aan de THE en mogelijke samenwerkingsvormen. Extern gerichte Nieuwsbrieven verschenen in het verslagjaar 32 maal. Verder geeft het Transferbureau folders uit over de eigen activiteiten. In 1983 werden enkele folders uitgegeven waarbij voor THEdiensten marketing werd bedreven. Er werd een folder over de ijken meetfaciliteiten van de Centrale Technische Dienst (CTD) uitgegeven ter gelegenheid van een presentatie op "Het Instrument" en een folder over de CTD en THE-student. Verder kwam er een presentatie van de mogelijkheden van de bibliotheek voor het zoeken in online databestanden en algemeen literatuuronderzoek. Voor enkele vakgroepen werd foldermateriaal ontwikkeld dat gebruikt werd op tentoonstellingen en waarbij specifieke produkten werden gepresenteerd. 3. Audio visuals De al eerder genoemde videoproduktie over "Starten vanuit de THE" die door het Audio Visueel Centrum werd gemaakt voorzag in 1983 in een grote behoefte. Samen met het AVC is een plan in

203

In het verslagjaar waren er vele werkcontacten van het Transferbureau met bedrijven, instellingen en organisaties in het buitenland. Nauw is de samenwerking met het Directoraat XIII (Innovatie en Informatiemarkt) van de Europese Commissie, gevestigd te Luxemburg. Verschillende malen werden in Luxemburg en in Straatsburg workshops georganiseerd over kennistransfer. Het Eindhovense Transferbureau is een van de grondleggers voor een in 1984 te starlen internationale samenwerking van transferbureaus en kennisleveranciers uit de lidstaten van de EG. De Europese Commissie verschaft daarvoor financiele en organisatorische ondersteuning. Bevordering van kennisoverdracht over de grenzen heen is onderdeel van de in juni 1983 door de Europese Commissie gelanceerde stimuleringsmaatregelen voor een hoogwaardige competitive Europese industrie. Contacten waren er ook met de coordinatoren vanuit de EG van de verschillende innovatieprogramm's die vanuit "Brussel" worden gestimuleerd. Oat is bijvoorbeeld het geval met ESPRIT, het grootscheepse project ter stimulering van de informaticaen elektronicabedrijvigheid en FAST. een programma voor de ontwikkeling van geavanceerde technologieen. Vanuit het Nederlandse "wetenschapsbedrijf" wordt naar verhouding weinig gereageerd op grote internationale onderzoeksprojecten. Het Transferbureau trachtte. mede in nauwe samenwerking met functionarissen van het ministerie van Economische Zaken en de "liaison officer" van EZIVNO bij de EG nieuwe onderzoeksprojecten binnen de THE te starten. Eveneens werd getracht belangstelling te wekken voor het onderzoeksprogramma van de ESA (European Space Agency). Het blijkt. dat de hier aangeboden projecten vaak passen in lopende onderzoeksprogramma's binnen de hogeschool, maar dat een veelheid van factoren (onbekendheid met internationaal opereren, met het marktgericht formuleren van proposals en vrees voor formulieren) toch uiteindelijk doet afhaken. Een soortgelijke tendens lieten de verzoeken om contaclen zien met venture research organisaties van buitenlandse ondernemingen. Deze bedrijven zijn op zoek naar kwalitatief hoogwaardige onderzoekers en projecten. In het verslagjaar werden via het Transferbureau vele contacten gelegd op venture research gebied.

Zwaartepunten De contacten tussen de THE en het bedrijfsleven, via het Transferbureau tot stand gekomen, kenden in 1983 een aantal zwaartepunten. Oat wil zeggen, dat op een bepaald aantal gebieden vele samenwerkingsprojecten tot stand kwamen. Oat betrof o.a.: - micro-elektronica-ontwikkelingen t.b.v. produktinnovatie van geheel nieuwe toepassingen; - afvalverwerking en -terugwinning; - corrosiebestrijding; - energiemanagament, terugwinning. alternatieve energievormen; - oppervlaktefysica; - meeten regelsystemen; - software-ontwikkeling; - bouwfysica; • materiaalkunde - procestechniek; - bedrijlsvoering, logistiek en beheersingsvraagstukken; - innovatieen diversificatieproblemen; - flexibele automatisering; - vervoerstechniek; - CAD/CAM-ontwikkelingen en toepassingen; produktontwikkeling. De THE beschikt over een breed scala aan apparatuur met bijbehorende expertise. zowel binnen de afdelingen als binnen de diensten. Van de ijkfaciliteiten (binnen CTO en Werktuigbouwkunde) werd vaak gebruik gemaakt. Hetzelfde geldt voor wat de Stralingsbeschermingsdienst biedt aan know how en apparatuur. Daarnaast worden meeten regelsystemen, computers etc. binnen de vakgroepen meer en meer toegankelijk voor "third parties".

Bijlage 7.4. Toelichting bij de indeling van de wetenschappelijke output Categorie-indeling. 1. Dissertaties (een dissertatie is tevens een wetenschappelijke publikatie) 1.1 interne dissertatie (promotie bij de THE, voorbereid bij de THE) 1.2 externe dissertatie (promotie bij de THE, niet voorbereid bij de THE) 1.3 intern voorbereide dissertatie (promotie elders, voorbereid bij de THE) 2. Overige wetenschappe/iike publikaties (direkt gericht op het forum van vakgenoten) 2.1 boeken, die als bijdragen aan de vakliteratuur zijn aan te merken 2.2 bijdragen in boeken 2.3.1 rapporten vergelijkbaar met wetenschappelijke publikaties (aantoonbare wetenschappelijke status bijv. blljkend uit aanwezigheid van over publikatie beslissende, gezaghebbende referenten) 2.3.2 rapporten vergelijkbaar met wetenschappelijke publikaties en in opdracht van met name genoemde derden vervaardigd *) 2.4 artikelen in internationale vaktijdschriften 2.5 artikelen in Nederlandse vaktijdschriften 2.6 congrespapers en conferentiebijdragen, mits in het verslagjaar gepubliceerd in proceedings of soortgelijke publikatievormen 3. Overige vakpublikaties 3.1 bijdragen aan encyclopedieen, inaugurele redes, afscheidscollegas *) 3.2 artikelan in algemeen georienteerde tijdschriften, dagen week bladen 3.3 artikelen in vaktijdschriften buiten het eigen vakgebied 3.4 externe rapporten, voorzover niet valland onder 2.3 *) 3.5 interne (an informeel verspreide) rapporten, mits voorzien van een ISBN-nummer 3.6 annotaties (boekbesprekingen, raferaten, abstracts, enz.) 4. Overige publikaties 4.1 voordrachten, conferentiebijdragen en congrespapers, poster-

205

presentaties, e.d. voorzover niet gepubliceerd in proceedings of dergelijke *) 4.2. octrooien (aangevraagde en verleende; opgave van titel en nummer, bijbehorende rapporten of andere beschrijvingen) 4.3 ontwerpen, qua omvang en diepgang vergelijkbaar met wetenschappelijke publikaties en extern uitgedragen *) 5. Overige informatiedragers *) Zoals AV-media, ontwikkelde produkten etc. voorzover deze extern zijn uitgedragen N.B.ln dit overzicht van onderzoekresultaten dienen niet vermeld te worden: - syllabi, collegedictaten, leerboeken e.d. die als resultaten van de inspanning van het onderwijs kunnen worden beschouwd; - redaktielidmaatschappen van wetenschappelijke tijdschriften of het hiervoor optreden als referent; - lidmaatschappen van wetenschappelijke adviescolleges, oommissies eto.; gastoolleges, postacademisoh onderwijs, syllabi, collegedictaten, leerboeken e.d.; - aktiviteiten op het gebied van maatschappelijke dienstverlening, met inbegrip van aktiviteiten (anders dan direkte onderzoekaktiviteiten) gericht op innovatiebevordering en wetenschapstoepassing; - ondersteuning van andere faculteiten, instellingen of instanties bij hun wetenschappelijk onderzoek zonder uitbreiding van de eigen wetenchappelijke kennis e.d. Voorzover de (onder)afdelingen desondanks belang hechten aan vermelding van bovengenoemde wetenschappelijke output, kan deze desgewenst, echler zonder meelelling in een afzonderlijke bijlage worden opgenomen. 6. Tenslotte wordt een overzicht opgenomen van afstudeerrapporlen (titel, auteur, jaar van afstuderen). In geval het afstudeerwerk als een bijdrage aan onderzoek is te beschouwen, ken dit desgewenst (onder verwijzing naar het betreffende onderzoek) worden aangegeven.

*) Ook voor deze kategorie van publikaties is bibfiografische naspeurbaarheid wenselijk, doch niet in aile gevallen mogelijk; deze behoeven derhalve niet aan de eis van 'bibliografische naspeurbaarheid' te voldoen.

Bijlage 7.5 Interafdelingswerkgroepen Overzicht van de in het verslagjaar centraal bekende interafdelingswerkgroepen (ex. art. 18 WUB). Naam

Deelnemende (o)afdelingen WM

-

-

-

-

Elementenanalyse m.b.v. het cyclotron Bereidingsmethoden van kortlevende isotopen voor medische doeleinden Netvliesmodellen Hartklepprothesen Vroege detectie van atherosclerose Bloed technologie Ziekenhuisresearchproject Gebouwde omgeving, ontwerp en gedrag Onderzoek zonnestraling Geluidsbestrijding aan hydraulische systemen Dunne-film signaalopnemers Ontwerp, constructie en gebruik van EXAFSmeetapparatuur Indicator-verdunningsmethoden Het meten van staphoogten op kristalvlakken Elektrolytische gasontwikkeling aan elektroden Invloed van hallgeleidereigenschappen van vaste lassen (ZnO. TI02) op dispersie van deze stoffen in water Plasmatransport en -turbelentie Plasmaspuiten van metalen en keramieken Materialen voor hoge temperaturen (HOTEMA) Foutencorrigerende codes Toepassingen dynamische programmering Modelvorming en -identificatie van systemen Elektrische auto Snelle vacumschakelaars voor grote vermogens Mechanische en elektrische antenneproblemen Elektrotechniek en samenleving Vakkenpakketkeuze Gaschromatische profilering in verbrandingsprocessen van automobielmotoren Industrierobots Rotoren Natuurkunde en Samenleving Bloedoxygenatie IR-glasvezels i.o. Computer en onderwijs Communicatiehulpmiddelen voor gehandicapten Toepassingsgericht Natuurkundig Onderzoek in historisch perspektiel Fysische Meetmethoden voor het binnenmilieu System Development Environments Modelleneconometrie

207

BDK

W&I

N

W

E

X X X X

X

X X

X

X

X X X X X

X X

X X X

X X X

X X

X

X X X

X

X X

X THO (BDK)

X X

X X

X X

X X X

X X

X

X

X

X X

X X

X

X

X

X

X

X

cm

X X

cm

X

X

X

X

X

X X

X

X

X IPO, Inst v. Reval. Vraagst.

X X X

X

X X

IPO BMGT, RL BMGT, RL BMGT RW

X

X

X

Overige

X

X

X

B

X

X X

T

X X

X

Technische Hogeschool Eindhoven Wetenschappelijk Verslag f NI~ UITLEENBAAR]

Recommend Documents