jaarverslag
2011
Tbc-bestrijding regio Utrecht Juni 2012
GGD Midden-Nederland GG&GD Utrecht
inhoudsopgave
w et publieke gezondheid
1. wet publieke gezondheid 3 Tuberculosebestrijding als gemeentelijke taak 3 Unit Tuberculosebestrijding 3 Uitvoering 3 Wet publieke gezondheid (Wpg) 3 2. algemene ontwikkelingen 2011 Algemeen beeld Aantal bezoekers en verrichte onderzoeken Ltbi patiënten beter in beeld door IGRA-test Contactonderzoek BCG-gevaccineerden met IGRA-test
4 4 4 4 5
3.
surveillance
6
4.
bron - en contactonderzoek
7
5. preventie en screening risicogroepen Screening gedetineerden in de penitentiaire inrichtingen Screening asielzoekers Vaccineren van kinderen met BCG vaccinatie Tbc vrij verklaring voor emigranten Screening dak- en thuislozen en prostituees
8 9 10 11 11 11
6. onderzoek , begeleiding en behandeling 13 Onderzoeksmethoden 13 Diagnose13 Begeleiding en behandeling naar aanleiding van uitbraak Lopik 13 Begeleiding en behandeling Multi Drug Resistent patiënten 14 Begeleiding en behandeling DOT en WOT patiënten 14 7.
regie en netwerk
1
15
bijlagen :
Begrippenlijst 16 Gevonden tbc-patiënten per gemeente in 2011 18
Tuberculosebestrijding als gemeentelijke taak De bestrijding van tuberculose is een wettelijke taak van de gemeenten. In de regio Utrecht geldt dat voor alle gemeenten die tot de provincie Utrecht behoren. De unit tuberculose bestrijding van GG&GD Utrecht heeft hierbij een uitvoerende- en adviserende rol in opdracht van het bestuur van GGD Midden-Nederland en GG&GD gemeente Utrecht. In de Wet publieke gezondheid (Wpg) staat dat tuberculose een infectieziekte is die gemeld moet worden bij de GG&GD. Op deze manier kan de unit tuberculosebestrijding van de GG&GD gemeente Utrecht maatregelen nemen om verdere verspreiding van tuberculose tegen te gaan en burgers te beschermen. Unit tuberculosebestrijding De unit tuberculosebestrijding houdt zich bezig met preventie en bestrijding van tuberculose en is verantwoordelijk voor de uitvoering van tuberculosebestrijding in de regio Utrecht. Dit is vastgelegd in een overeenkomst tussen GG&GD Utrecht en GGD Midden-Nederland. De unit tuberculosebestrijding heeft als doel het actief en passief opsporen en behandelen van personen met een actieve tuberculose of met een tuberculose-infectie. De tbcbestrijding wordt uitgevoerd volgens de landelijk vastgestelde deeltaken (visi-taken): surveillance, afhandeling meldingen, beleidsadvisering, preventie, behandeling en begeleiding, bron- en contactopsporing, regie en netwerk, vangnet, uitbraakmanagement en onderzoek. Hierbij besteedt de unit tuberculosebestrijding met name aandacht aan risicogroepen. Daarnaast wordt tuberculose bestreden door het geven van voorlichting aan individuen en groepen en door het geven van vaccinaties. Ook wordt er veel tijd en energie gestoken in het begeleiden en ondersteunen van patiënten die tuberculostatica (specifieke tbcmedicatie) gebruiken. Uitvoering De uitvoering van tuberculosebestrijding is gebonden aan professionele medische kaders (protocollen van de beroepsgroep CPT (Commissie Praktische Tuberculosebestrijding) KNCV/Tuberculosefonds). Hiervoor worden landelijke bevolkingsgegevens en epidemio logische gegevens verzameld om efficiënt te kunnen zoeken naar bronnen van besmet ting en mogelijke verschuivingen bij doelgroepen. Daarnaast is de wettelijke medische wet- en regelgeving van toepassing zoals de Wet op de geneeskundige behandelingsover eenkomst (Wgbo) en de Wet publieke gezondheid (Wpg). Wet publieke gezondheid (Wpg) Zoals gezegd is tuberculose is een meldingsplichtige infectieziekte, waarbij een arts een patiënt met tbc moet melden. Ook het laboratorium meldt een positieve uitslag aan de unit Tuberculosebestrijding van de GG&GD, zodat de unit in staat is om gepaste maat regelen te nemen ter bescherming van de burgers in de regio Utrecht. De meldingsplichtige infectieziekten zijn ingedeeld in categorieën A, B en C. Deze indeling is gebaseerd op de mogelijkheid om dwingende maatregelen op te leggen en de termijn waarbinnen moet worden gemeld. Tuberculose is een categorie B-ziekte. Dit betekent dat bij constatering van tuberculose, dit binnen 24 uur of binnen een werkdag gemeld moet worden. Daarnaast kan de burgemeester bij B-ziekten dwingende isolatie maatregelen opleggen ter bescherming van de volksgezondheid.
2
3
2
algemene ontwikkelingen
2011
In dit hoofdstuk worden diverse ontwikkelingen die relevant waren voor de unit tuber culosebestrijding in 2011 beschreven.
Totaal 2010 Aantal inwoners regio
Totaal 2011
Totaal gemeente Utrecht
Totaal MiddenNederland
1.220.324
1.228.874
311.405
917.469
168
82
32
50
73
75
31
44
Aantal nieuwe Ltbi patiënten (dragen mogelijk een tbc-bacterie, maar zijn niet ziek of besmettelijk) Aantal nieuwe tbc patiënten
Tabel 1: algemene gegevens tbc- patiënten regio Utrecht
Algemeen beeld Uit tabel 1 blijkt dat er de laatste twee jaren geen grote verschuivingen zijn opgetreden in het aantal personen waarbij actieve tuberculose geconstateerd is (73 in 2010 en 75 in 2011). Daarnaast is het aantal gevonden tbc- patiënten in de verschillende risicogroepen (zie hoofdstuk 3) in 2011 ongeveer hetzelfde gebleven ten opzichte van voorgaande jaren. Artsen en verpleegkundigen van de unit tbc hebben geen grote verschillen in woon plaats, wijk en buurt en sociale achtergronden waargenomen met betrekking tot het aantal nieuwe tbc- patiënten. Aantal bezoekers en verrichte onderzoeken 2010
2011
Totaal aantal klanten
15.507
12.334
Totaal aantal verrichte onderzoeken
19.443
15.716
onderdeel geworden van een regulier diagnosticum. De procedure is dat uit het afge nomen bloed witte bloedcellen (afweercellen), na activeren met een specifiek tbc eiwit, een stof (gamma interferon) gaan produceren. IGRA werkt met één tbc eiwit en reageert niet op voorafgaande BCG-vaccinatie, waardoor deze methode specifieker is voor het opsporen van Ltbi. Dit heeft het grote voordeel voor de patiënt dat, voordat er mogelijk sprake is van tbc ziekte, er eerder een signaal gevonden kan worden dat deze persoon in aanraking is geweest met tbc en er mogelijk op termijn ziek van kan worden. De IGRA-test wordt afgenomen en geanalyseerd door het laboratorium ziekenhuis. De unit tuberculosebestrijding verwijst patiënten hiervoor door naar de ziekenhuizen. Er zijn twee commerciële testen beschikbaar: Quantiferon en Elispot. Er zijn in de praktijk geen grote onderlinge verschillen, beide testen zijn goed bruikbaar. Contactonderzoek BCG-gevaccineerden met IGRA-test In de Commissie Praktische Tuberculosebestrijding (CPT) is besloten om landelijk de procedure van het contactonderzoek bij BCG-gevaccineerden (mensen die een vaccin tegen tuberculose hebben gehad) te verbeteren. Naar aanleiding hiervan is in het najaar van 2011 de procedure van contactonderzoek bij BCG-gevaccineerden veranderd. Tot die tijd werden er alleen longfoto’s gemaakt. Nu worden BCG-gevaccineerden gescreend met behulp van Mantoux. Als deze positief of dubieus is, wordt een IGRA-test gedaan. Hierdoor kan nu ook bij BCG-gevaccineerden een besmetting met tuberculose vastgesteld worden. Overigens staat de daling van het aantal röntgenfoto’s (van 10.887 in 2010 naar 8.650 in 2011) niet in relatie tot de invoering van de IGRA-test binnen het regulier diagnosticum. De röntgenfoto en de IGRA worden ingezet op basis van een andere indicatie. De daling van het aantal röntgenfoto’s is te verklaren door de afname in het aantal bezoekers en de hiermee samenhangende afname in het aantal onderzoeksverrichtingen (zie tabel 2).
Tabel 2: het totaal aantal bezoekers en het totaal aantal verrichte onderzoeken
Uit tabel 2 komt naar voren dat het aantal klanten van de unit tbc gedaald is van 15.661 in 2010 naar 12.718 in 2011. De afname van het aantal klanten is mogelijk te verklaren door de sluiting van de locatie in Amersfoort medio 2010. Er zijn geen metingen verricht over de bezoekersaantallen voor en na de sluiting van het bureau in Amersfoort. Naast de sluiting van de locatie in Amersfoort, heeft een nieuw screeningsbeleid voor immi granten en gedetineerden geleid tot de terugloop van het aantal klanten (zie toelichting paragraaf gedetineerden, pagina 9). Met de afname in het aantal klanten is ook het totaal aantal verrichte tbc onderzoeken gedaald (zie tabel 2). Ltbi patiënten beter in beeld door IGRA-test Ltbi patiënten zijn mensen met een latente tuberculose infectie, die mogelijk een tbcbacterie bij zich dragen, maar niet ziek besmettelijk zijn. Uit tabel 1 blijkt dat het aantal nieuwe Ltbi patiënten is afgenomen ten opzichte van 2010 De verklaring van de afname van het aantal nieuwe Ltbi patiënten is dat er vanaf 2011 scherper op Ltbi gescreend wordt en mensen met een positieve Mantoux, maar met een negatieve IGRA niet meer als Ltbi patiënten worden beschouwd. Naast de Mantoux wordt nu dus ook de IGRA-test toegepast. De IGRA-test is in 2011
4
5
3
surveillance Surveillance betekent dat de unit tuberculosebestrijding trends, clusters en verheffingen in de prevalentie in beeld brengt door gegevens van patiënten en van bron- en contacton derzoek te verzamelen en te registreren. Deze surveillance kan aanleiding vormen voor nader onderzoek en interventies. Door de verdeling van het werkgebied in regio’s waaraan een verpleegkundige van de unit tbc is toegewezen, is het snel bekend als er bij een bevolkingsgroep, woonbuurt of vereniging een verheffing van het aantal tuberculosegevallen plaatsvindt. Hierdoor kan de unit direct reageren met groepsgewijze onderzoeken (bron- en contactonderzoek).
4
b ron - en contactonderzoek Het doel van bron- en contactonderzoek is het voorkomen van meer besmettingen bij personen met gevonden ltbi (latente tuberculose infectie) of tbc-infectie door in hun sociale en professionele netwerk methodisch te zoeken naar de bron van besmetting. Daarnaast wil de unit tuberculosebestrijding voorkomen dat ltbi infecties overgaan in tbc-infecties. Als er ontdekt wordt dat een patiënt open (besmettelijke) tbc heeft, wordt er altijd gekeken wie in zijn of haar omgeving besmet zouden kunnen zijn. Dit heet contact-onderzoek. Wordt er iemand gevonden met een ltbi (latente tuberculose infectie), dan wordt er bron onderzoek uitgevoerd. In 2011 is rondom 84 patiënten bron- en contactonderzoek verricht. Hierbij waren 1.717 personen betrokken. Uit eigen surveillance was in de afgelopen jaren een lichte toename te zien van Marokkaanse patiënten die koffiehuizen in Utrecht-West bezochten. De incidentie van tbc onder Marokkanen in Utrecht is niet hoger dan de incidentie van tbc bij Marokkanen in heel Nederland. De toepassing van het instrument DNA fingerprint was belangrijk om de lichte toename van Marokkaanse patiënten vast te stellen. Met behulp van DNA fingerprint is het mogelijk om tuberculosepatiënten die een bacterie met dezelfde fingerprint hebben met elkaar linken, om een mogelijk epidemiologisch verband tussen patiënten te herkennen en om zo het contactonderzoek te sturen. Naar aanleiding van de lichte toename van Marokkaanse patiënten zijn in 2011 de bezoekers van 4 koffie- en theehuizen bezocht. In totaal werden 250 mensen onderzocht. Er zijn hierbij geen nieuwe tbc- patiënten gevonden. Bezoekers waren over het algemeen goed gemotiveerd om mee te werken aan het onderzoek.
6
7
5
preventie en screening risicogroepen Eén van de deeltaken van de unit tuberculosebestrijding is preventie en screening. De unit tuberculosebestrijding richt zich hierbij op verschillende risicogroepen. Deze staan weergegeven in onderstaande tabel.
Oud tbc -patiënten 2011 2010
Cliënten die komen uit eigen beweging Zeevarenden
Totaal 2010
Totaal 2011
Nader Onderzoek
Totaal gemeente Utrecht
Totaal Midden Nederland
Gedetineerden
3.501
2.469
94
28
66
Klanten die een verblijfsvergunning willen, bv studenten, gezinshereniging.
3.262
2.333
72
35
33
4
Werknemers met beroepsrisico
2.811
1.880
106
34
34
38
Inwoners met risico op besmetting (bron- en contact onderzoek)
2.394
1.717
84
43
39
2
Kinderen met BCG vaccinatie
1.122
1.704
7
4
3
Reizigers
1.277
1.168
32
23
6
Asielzoekers
574
493
24
2
22
Emigranten
140
157
0
0
0
Patiënten die zijn doorverwezen door huisarts/ziekenhuis
150
173
12
9
2
1
Dak en thuislozen, verslaafden en illegalen
58
33
8
3
0
5
Zeevarenden
53
67
1
0
1
Cliënten die komen uit eigen beweging
36
59
1
0
1
Oud tbc -patiënten Totaal aantal bezoekers
129
81
2
0
2
15.507
12.334
443
182
210
Dak en thuislozen en verslaafden, illegalen
Elders
Patiënten die zijn doorverwezen Risicogroep
Risicogroepen (aantal bezoekers)
Emigranten Asielzoekers Reizigers Kinderen met BCG vaccinactie Inwonders met risico op besmetting Werknemers met beroepsrisio
3
Bezoekers die een verblijfsvergunning willen Gedetineerden 0
500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 Aantal
Figuur 1: aantal bezoekers per risicogroep
53
Uit tabel 3 en figuur 1 blijkt dat het aantal bezoekers uit de meeste risicogroepen afge nomen is. Dit komt overeen met het beeld dat het totaal aantal bezoekers afgenomen is door vermoedelijk de sluiting van de locatie Amersfoort en een nieuw screeningsbeleid voor immigranten en gedetineerden. Hierdoor is het aantal bezoekers in deze risico groepen gedaald.
Screening gedetineerden in de penitentiaire inrichtingen In de provincie Utrecht zijn vier penitentiaire inrichtingen. Om te voorkomen dat in deze inrichtingen overdacht van tuberculose plaatsvindt, voerde de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) het beleid dat elke gedetineerde die nieuw de inrichting binnenkomt gescreend moet worden. Vanaf 2011 is dit beleid bijgesteld, zodat alleen gedetineerden die uit een hoogendemisch land komen of die klachten hebben gescreend worden. De unit tuberculosebestrijding voert de screening uit via een gezamenlijke aanbesteding door GGD Nederland in opdracht van de DJI. Zoals hierboven staat is het gevolg van het nieuwe screeningsbeleid dat het aantal klanten uit deze groep is afgenomen van 3.501 in 2010 naar 2.469 in 2011. Voor 2011 moest iedere nieuwe gedetineerde gescreend worden.
8
9
Tabel 3: aantal bezoekers per risicogroepen
2.000 Aantal kinderen me een BCG vaccinatie
1.600 1.400
Aantal asielzoekers
1.200 1.000 800 600 400 200 0
1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0
2008
2009
2010
2011
2008
2009
Jaar
2010
2011
Jaar
Figuur 2: aantal gescreende asielzoekers per jaar
Figuur 3: aantal kinderen met BCG vaccinatie
Screening asielzoekers Uit figuur 2 blijkt dat het aantal asielzoekers voor screening al jaren gestaag terug loopt. De unit tuberculosebestrijding voert de screening uit via een contract met GGD Neder land in opdracht van de Centrale Opvang Asielzoekers (COA). Door reorganisaties binnen de COA is de Medische Opvang Asielzoekers (MOA) opge heven. Verder wordt sinds 2010 de eerste screening niet meer verspreid over het land uitgevoerd maar vanuit twee locaties, namelijk Ter Apel en Schiphol. De administratieve verwerking van de risicogroep asielzoekers heeft daar erg onder geleden. De database die de grondslag voor ons uitnodigingenbeleid vormt (GGD Hart van Brabant) was niet actueel. Het oproepen van cliënten en het uitvoeren van de vervolg screeningen is hier door veel moeilijker geworden. De unit tbc kreeg in 2011 493 asielzoekers voor een eerste screening en vervolgscreeningen. In 2012 wordt het programma “TB+” waarin de registratie van de screening van asielzoekers wordt doorgevoerd, geïntegreerd in Tubis (nagenoeg landelijk tbc-cliëntvolgsysteem). Hierdoor wordt het beheer van de data van het COA eenvoudiger.
Vaccineren van kinderen met BCG vaccinatie De Gezondheidsraad adviseert vaccinatie van kinderen uit risicogroepen (met ouders afkomstig uit een hoogendemisch land), tegen tuberculose te continueren. Bij jonge kinderen met tbc treden namelijk sneller complicaties op en die zijn dan vaak ook ernstig. Vaccinatie is een effectieve en mogelijk zelfs kostenbesparende manier om kinderen hiertegen te beschermen Uit figuur 3 blijkt dat in 2011 de risicogroep kinderen met BCG vaccinatie (kinderen die een vaccin tegen tuberculose hebben gehad) is gestegen. Dit komt doordat het proces van aanlevering van de gegevens van deze kinderen is verbeterd. Kinderen in de leeftijd van zes maanden tot één jaar, waarvan één van de ouders uit een hoogendemisch land komt, worden gevaccineerd tegen tbc. De ouders ontvangen daar voor een oproepbrief van de unit tbc. Tbc vrij verklaring voor emigranten Het aantal emigranten dat op vrijwillige basis een ‘geen tbc verklaring’ nodig had is licht gestegen van 140 in 2010 naar 157 in 2011. In 2011 is er een andere procedure gestart voor mensen die naar Australië emigreren. Zij moeten de ‘geen tbc verklaring’ elders halen. Emigranten naar Australië zijn in bovenstaande gegevens dus niet meegenomen. Screening dak- en thuislozen en prostituees De risicogroep van dak- en thuislozen en prostituees is geen groep die jaarlijks gescreend dient te worden. Binnen de regio wordt scherp geobserveerd wanneer een persoon met tbc uit deze doelgroep wordt gevonden. Er wordt dan wordt er een bronen contactonderzoek gestart. In 2011 zijn er conform afspraken geen actieve acties geweest gericht op bovenstaande risicogroepen. Voor prostituees is geprobeerd de gratis screening onderdeel te laten zijn
10
11
6
o nderzoek , begeleiding en behandeling
van reguliere medische check-up die nodig is om een prostitutievergunning te krijgen. Dit heeft geen resultaten opgeleverd. Beide doelgroepen worden nu bij klachten, start werkzaamheden of bij opname in bijvoorbeeld een Hostel, doorverwezen naar de unit tuberculosebestrijding . Het doorverwijzen gebeurt door medewerkers die dagelijks met deze doelgroepen werken. Zij kunnen telefonisch contact met de unit opnemen en de cliënten naar ons dagelijkse inloopspreekuur verwijzen.
Onderzoeksmethode Midden-Nederland/Utrecht
Totaal 2010
Totaal 2011
Totaal gemeente Utrecht
Totaal Midden Nederland
Elders
10.887
8.650
2.998
4.748
904
Mantoux
5.048
3.832
1.399
1.596
837
Vaccinatie
1.704
1.736
859
855
22
Leverfunctie
372
255
93
144
18
Sputum
859
85
56
26
3
Banale kweek
99
722
405
279
38
Bloed
33
7
0
0
7
Nierfunctie
189
200
81
109
10
IGRA
162
229
89
105
35
19.443
15.716
5.980
7.862
1.874
2.200
1834
706
878
250
996
1661
718
859
84
Röntgenfoto
Totaal aantal verrichtingen Diagnose & behandeling Aantal consulten arts Aantal consulten verpleegkundige (zonder huisbezoek)
Tabel 4: overzicht van het aantal onderzoeken en behandelingen
Onderzoeksmethoden Uit bovenstaande tabel blijkt dat het totaal aantal (diagnostische) verrichtingen gedaald is, net zoals het totaal aantal bezoekers. Verder valt op dat het verrichten van de IGRA onderzoeksmethode is toegenomen ten opzichte van vorig jaar. Dit komt doordat de IGRA-test in 2011 onderdeel is geworden van een regulier diagnosticum. Diagnose Vanuit medische verantwoordelijkheid beoordelen de artsen van de unit tuberculosebe strijding de röntgenfoto’s naast tuberculose ook op de aanwezigheid van andere patho logie waaronder longkanker, hart- en vaatproblemen en gebroken ribben. Zo nodig verwijst de arts een patiënt door naar een klinisch specialist voor verdere diagnostiek en behandeling. Om de diagnose longtuberculose te bevestigen, worden er bij patiënten met afwijkingen op de longfoto en hoestklachten sputumkweken ingezet. In 2011 waren dit er in totaal 729. Deze kweken worden onderzocht in de afdelingen Medische Microbiologie van het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht en het Meander Medisch Centrum in Amersfoort. Begeleiding en behandeling naar aanleiding van uitbraak Lopik De behandeling en begeleiding van tbc- patiënten is één van de deeltaken van de unit tuberculosebestrijding. In 2010 heeft de unit tuberculosebestrijding contactonderzoek in een zorgcentrum in Lopik uitgevoerd. Hier is bij 8 mensen tbc geconstateerd. Het ging om een actieve groep bewoners met een eigen netwerk. De constatering van tbc heeft hierdoor voor onrust in de bevolking gezorgd. De unit tuberculosebestrijding heeft in deze situatie bron- en contactonderzoek gedaan en voorlichting gegeven aan mensen uit het netwerk van de bewoners en het personeel van het zorgcentrum. Naast de 8 tbc-patiënten zijn er 50 Ltbi patiënten gevonden. Deze mensen zijn niet ziek en besmettelijk, maar dragen
12
13
7
regie en netwerk mogelijk wel een tbc-bacterie bij zich In 2011 werd de behandeling van deze tbcpatiënten en de mensen met Ltbi voortgezet. Behandeling en begeleiding Multi Drug Resistent patiënten De unit tuberculosebestrijding heeft extra aandacht voor patiënten die resistent blijken te zijn voor de belangrijkste tbc medicijnen. Er zijn in 2011 in de regio Utrecht 2 patiënten gevonden met MDR (Multi Drug Resis tent) Tuberculose. Deze patiënten zijn voor adequate behandeling doorverwezen naar gespecialiseerde tbc centra in Nederland (Dekkerswald in Groesbeek en Beatrixoord in Haren, Groningen). De behandeling van een patiënt met MDR duurt in de regel mini maal 18 maanden. De behandeling wordt ingezet met medicatie, waar de bacterie nog gevoelig voor is. Dit zijn in de regel medicamenten, die een zwakke werking hebben tegen de tbc bacterie. Door patiënten wordt deze behandeling als zwaar ervaren. Vaak treden er heftige bijwerkingen op van de medicatie. De start van de behandeling gebeurt klinisch. Zodra de patiënten niet meer besmettelijk zijn voor de omgeving en de medi catie goed wordt verdragen wordt de behandeling thuis voortgezet. De medicatie worden thuis onder toezicht van de thuiszorg ingenomen onder DOT (Directly Observed Treat ment). De sociaal verpleegkundige van de Tuberculosebestrijding voert onder supervisie van de arts de behandeling uit. Wij blijven zeer alert op MDR en XDR (Extreem Drugs Resistant) omdat dit in het buitenland zeer sterk toeneemt en een wezenlijke bedreiging begint te vormen voor onze Nederlandse volksgezondheid. Begeleiding en behandeling DOT en WOT patiënten
Aantal Directly Observed Treatment patiënten (DOT) Aantal Weakly Observed Treatment patiënten (WOT)
2010
2011
20
14
11
11
Tabel 5: het aantal DOT en WOT patiënten
De unit tuberculosebestrijding informeert en onderhoudt contacten met andere zorgver leners uit de eerste en tweede lijn vanuit de expertiserol van de artsen en verpleegkun digen tuberculosebestrijding. Het doel is om te zorgen dat alle zorgverleners beschikken over actuele en medische kennis over tbc, alert zijn op verschijnselen van de ziekte en de unit weten te vinden voor consultatie. De unit heeft zowel een regionale als een landelijke rol. De regionale rol van de afdeling tuberculosebestrijding komt tot uiting in diverse activi teiten en contacten. De unit tbc werkt samen met behandelend artsen in ziekenhuizen in de regio, zoals longartsen en internist-infectiologen. Hierdoor ontvangen wij snel de verplichte meldingen volgens de Wet publieke gezondheid (Wpg). Ook verloopt de uitwisseling van patiëntgegevens goed. Er wordt ook doorverwezen wanneer klinisch onderzoek nodig is. Eén a twee keer per jaar hebben onze artsen overleg met de klinisch specialisten die in de ziekenhuizen bij de behandeling van tuberculose betrokken zijn. Dit zijn specialisten van het Meander Ziekenhuis in Amersfoort, het Diakonessenhuis en het UMC in Utrecht, het St. Antoniusziekenhuis in Nieuwegein en Utrecht, het Zuwe Hofpoort ziekenhuis in Woerden en het Gelderse Vallei Ziekenhuis in Ede. Naast de regionale rol van de unit tbc, wordt er ook een landelijk rol vervuld. Dit blijkt uit de volgende activiteiten: • een arts neem deel in Commissie Praktische Tuberculosebestrijding (CPT); • een arts zit in de werkgroep nascholing (VvAwT); • een arts heeft zitting in de Nationale Tuberculose Register commissie (beoordelen van wetenschappelijk aanvragen uit het Nationaal Tuberculose Register); • een verpleegkundige draagt bij aan het vormgeven landelijke verpleegkundige nascho lingsdagen; • een verpleegkundige zit in de communicatiecommissie KNCV; • een MTM-er (medisch technisch medewerker) heeft een bijdrage geleverd aan een werkgroep m.b.t. bijscholing MTM-ers; • een MTM-er is betrokken bij de oprichting van de beroepsorganisatie BéVé.
Voor de patiënt is de behandeling van tuberculose met medicijnen een zware belasting. De patiënt heeft relatief snel geen klachten meer, maar moet wel ongeveer een half jaar grote hoeveelheden medicijnen slikken, die vervelende bijwerkingen kunnen hebben Het volledig afmaken van de behandeling is nodig om de patiënt volledig te genezen en om resistentie van de bacterie te voorkomen. Om de kans op voortijdig staken van de behandeling te voorkomen, is er voor sommige patiënten voor een deel of voor de gehele behandeling Directly Observed Treatment (DOT). De uitvoering gebeurt door de sociaal verpleegkundige van de unit tuberculosebestrijding, of als dat mogelijk is door medische diensten van Penitentiaire Inrichtingen, of door de thuiszorg. Uit tabel 1 blijkt dat in 2011 14 van de 75 tbc patiënten DOT en 11 van de 75 patiënten WOT hebben gehad. WOT betekent dat patiënten op weekbasis medicijnen en controle door een verpleegkundige van de unit tbc hebben gekregen.
14
15
bijlage : begrippenlijst BCG-gevaccineerden Bacillus Calmette-Guérin (BCG) is een vaccin tegen tuberculose dat gemaakt wordt van de levende, verzwakte tuberculosebacterie, Mycobacterium bovis, die zijn ziekteverwek kend vermogen bij mensen heeft verloren door een jarenlange speciale kweek in een kunstmatig medium. De bacillen zijn wel voldoende immunogeen gebleven om een matig effectief vaccin te zijn voor het voorkomen van menselijke tuberculose.
Indexpatiënt Besmettingsbron binnen een cluster.
Cliënten Mensen die onderzocht worden op tbc en/of een tbc-besmetting.
Mantoux test Dit is een huidtest die meestal wordt gebruikt om een besmetting met tuberculose bacteriën vast te stellen.
Cluster Groep mensen met actieve tbc-besmetting met dezelfde stam van de Mycobacterium tuberculosis
Patiënten Mensen die gezien worden door een arts, of tbc hebben, of een tbc-besmetting hebben. Ltbi patiënten Mensen met een latente tuberculose infectie. Deze mensen hebben mogelijk een tbcbacterie bij zich, maar zijn niet ziek en niet besmettelijk. tbc-patiënten Mensen met de ziekte tuberculose. Deze mensen zijn ziek en kunnen besmettelijk zijn. Patiënten met een atypische tbc Mensen met een ziekte veroorzaakt door een op de tbc-bacterie gelijkende bacterie. Deze mensen kunnen ziek zijn, maar zijn niet besmettelijk. Patiënten met een extrapulmonale tbc Mensen met de ziekte tuberculose waarbij de locatie van de tbc-haard niet in de longen zit, maar elders in het lichaam. Deze mensen zijn ziek maar niet besmettelijk. CPT De Commissie Praktische Tuberculosebestrijding Oud-patiënten Mensen die vroeger tuberculose hebben doorgemaakt en ter behandeling in het sanato rium hebben gelegen en daar niet met adequate medicijnen zijn behandeld. Tbc (bacteriestam) Mycobacterium tuberculosis, bacterie. MDR- tbc Multi Drug Resistance tbc (resistent voor de meest gangbare specifieke medicatie). XDR- tbc Extreem Drug Resistance tbc (resistent voor alle specifieke medicatie).
16
17
bijlage: gevonden tbc- patiënten per gemeente ggd
Midden-Nederland
Gemeente
tbc-patienten
colofon Uitgave GGD Midden-Nederland en GG&GD Utrecht
Ltbi Röntgencontrole
2011
profylaxe
totaal
Abcoude
0
0
0
0
Amersfoort
9
8
4
12
Baarn
0
0
0
0
Bunnik
0
0
0
0
Bunschoten
0
1
0
1
De Bilt
0
0
0
0
De Ronde Venen
3
0
1
1
Eemnes
0
0
0
0
Houten
4
1
0
1
IJsselstein
3
0
0
0
Leusden
0
0
1
1
Lopik
4
0
0
0
Montfoort
0
0
1
1
Nieuwegein
3
5
2
7
Oudewater
1
0
0
0
Renswoude
0
0
0
0
Rhenen
1
0
0
0
Soest
1
0
1
1
Stichtse Vecht
2
5
1
6
Utrechtse Heuvelrug
1
1
0
1
Veenendaal
1
0
1
1
Vianen
0
1
1
2
Wijk Bij Duurstede
0
0
0
0
Woerden
1
4
0
4
Woudenberg
1
0
0
0
Zeist
9
5
6
11
Subtotaal GGD Midden-Nederland
44
31
19
52
Utrecht
31
25
7
32
Totaal geregistreerd in Regio Utrecht
75
56
26
82
Wonen niet hier, worden wel hier behandeld.
0
5
6
11
Redactie GG&GD Utrecht Vormgeving Kris Kras Design, Utrecht Datum Juni 2012 Internet www.ggdmn.nl en www.utrecht.nl/gggd
ggd Utrecht
Ingehuisd (= overgenomen andere gg&gd)
6
0
2
2
Totaal
81
61
34
95
18
19
20
