Mentus
Taal in alle vakken
Begrijpend lezen in de zaakvakken Hoe simpel kan het zijn?
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken Uitgangspunt voor deze avond
Veel kinderen hebben moeite met lezen Veel kinderen hebben een woordenschatachterstand Veel teksten zijn veel te moeilijk Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Leesprestaties in groep 8, naar etnische herkomst en schooljaar
Bron: Jaarrapport integratie 2009 SCP
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Oefening 1
Van de regen in de drup
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• Voorbeeldtekst India in beeld • Voor de ongelijkmatige bevolkingsspreiding in India zijn verschillende oorzaken. In bergachtige gebieden is het te koud. De hellingen zijn te stijl om te bewerken en om er landbouw te bedrijven. Langs de rivieren is het vlak. Daar is het eenvoudig om woningen te bouwen. Er is ook voldoende water om te drinken en voor irrigatie van de landbouw. •
Bron Wereldwijs Malmberg Hoofdstuk India in beeld
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• India in beeld • Voor de ongelijkmatige bevolkingsspreiding in India zijn verschillende oorzaken. In bergachtige gebieden is het te koud. De hellingen zijn te stijl om te bewerken en om er landbouw te bedrijven. Langs de rivieren is het vlak. Daar is het eenvoudig om woningen te bouwen. Er is ook voldoende water om te drinken en voor irrigatie van de landbouw. •
Bron Wereldwijs Malmberg Hoofdstuk India in beeld
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• India in beeld • Voor de ongelijkmatige bevolkingsspreiding in India zijn verschillende oorzaken. In bergachtige gebieden is het te koud. De hellingen zijn te stijl om te bewerken en om er landbouw te bedrijven. Langs de rivieren is het vlak. Daar is het eenvoudig om woningen te bouwen. Er is ook voldoende water om te drinken en voor irrigatie van de landbouw. •
Bron Wereldwijs Malmberg Hoofdstuk India in beeld Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Taal in alle vakken
Mentus
Tekst
India in beeld
Moeilijkheidsgraad: Vakwoorden • Algemene woorden • Totaal: •
14 % 11 % 26%
Contextuele ondersteuning • • • •
Geen hellingen Geen eenvoudige woningen Geen irrigatie Geen landbouw
Conclusie: tekst veel te moeilijk Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Wat maakt teksten zo moeilijk? Cummins samengevat; • cognitieve last van de tekst • contextuele inbedding
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Cummins samengevat Wat maakt teksten zo moeilijk? veel context
Cognitieve last Contectuele inbedding
A lage cognitieve last
B
C
D
hoge cognitieve last
weinig context
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Wat zeggen de leerlingen over teksten? Over teksten; 44% 23% 50% 18% 61%
vindt veel moeilijke woorden in teksten vindt zinnen te lang geeft aan zich te vervelen tijdens het lezen snapt niet wat er staat vindt het vervelend niet te begrijpen wat er staat (Hacquebord 2004)
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Wat zeggen leerkrachten? • Leerkrachten noemen als problemen o.a.: – Begrijpend lezen – Schrijven – Antwoorden formuleren – Studerend lezen (Hacquebord 2004)
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Volgens leerkrachten hebben leerlingen vooral problemen met ... 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10%
beglezen schrijven antw form stud.lezen overleggen woordenschat vakwschat mond.pres Hacquebord 2004
0%
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
90%
Taal in alle vakken
Leerkrachten onderschatten woordenschatprobleem van de leerlingen ...
80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10%
beglezen schrijven antw form stud.lezen overleggen woordenschat vakwschat mond.pres Hacquebord 2004
0%
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• Hoe zit het met de taal?
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Oefening 2 Jagen op woorden
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• Geschiedenis
Jagen en verzamelen
De grote verrassing Op donderdag 12 september 1940 liepen Marcel, Jacques, George en Simon door de bossen in de omgeving van de Franse plaats Lascaux. Plotseling zagen ze een gat in een rotswand en besloten ze erdoorheen te kruipen.Tot hun verbazing kwamen ze terecht in een grot die voor een groot deel was beschilderd. De afbeeldingen van jagers, bizons, paarden en andere dieren zagen er erg oud uit. De jongens vertelden hun ontdekking in het dorp. Al snel kwamen archeologen op de ontdekking af. Zij stelden vast dat de tekeningen op de wanden ongeveer 17.000 jaar oud waren! De rotsschilderingen vertelden van alles over het leven van de mensen die hier duizenden jaren geleden hadden geleefd. Bron: Memo; geschiedenis voor de onderbouw Malmberg
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• Analyse • • • • • •
Tekst: 6 moeilijke woorden Bedekkingsgraad Langste zin: Kortste zin: Gen zinslengte:
Docenten aan zet bij taal
113 woorden 5% 95% 22 woorden 8 woorden 14,3 woorden
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• Geschiedenis
Jagen en verzamelen
De grote verrassing Op donderdag 12 september 1940 liepen Marcel, Jacques, George en Simon door de bossen in de omgeving van de Franse plaats Lascaux. (22) Plotseling zagen ze een gat in een rotswand en besloten ze erdoorheen te kruipen.Tot hun verbazing kwamen ze terecht in een grot die voor een groot deel was beschilderd. De afbeeldingen van jagers, bizons, paarden en andere dieren zagen er erg oud uit. De jongens vertelden hun ontdekking in het dorp. (8) Al snel kwamen archeologen op de ontdekking af. Zij stelden vast dat de tekeningen op de wanden ongeveer 17000 jaar oud waren! De rotsschilderingen vertelden van alles over het leven van de mensen die hier duizenden jaren geleden hadden geleefd. Bron: Memo; geschiedenis voor de onderbouw Malmberg
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• Geschiedenis
Jagen en verzamelen
De grote verrassing Op donderdag 12 september 1940 liepen Marcel, Jacques, George en Simon door de bossen in de omgeving van de Franse plaats Lascaux. Plotseling zagen ze een gat in een rotswand en besloten ze erdoorheen te kruipen.Tot hun verbazing kwamen ze terecht in een grot die voor een groot deel was beschilderd. De afbeeldingen van jagers, bizons, paarden en andere dieren zagen er erg oud uit. De jongens vertelden hun ontdekking in het dorp. Al snel kwamen archeologen op de ontdekking af. Zij stelden vast dat de tekeningen op de wanden ongeveer 17.000 jaar oud waren! De rotsschilderingen vertelden van alles over het leven van de mensen die hier duizenden jaren geleden hadden geleefd. Bron: Memo; geschiedenis voor de onderbouw Malmberg
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• Geschiedenis
Jagen en verzamelen
De grote verrassing Op donderdag 12 september 1940 liepen Marcel, Jacques, George en Simon door de bossen in de omgeving van de Franse plaats Lascaux. Plotseling zagen ze een gat in een rotswand en besloten ze erdoorheen te kruipen.Tot hun verbazing kwamen ze terecht in een grot die voor een groot deel was beschilderd. De afbeeldingen van jagers, bizons, paarden en andere dieren zagen er erg oud uit. De jongens vertelden hun ontdekking in het dorp. Al snel kwamen archeologen op de ontdekking af. Zij stelden vast dat de tekeningen op de wanden ongeveer 17.000 jaar oud waren! De rotsschilderingen vertelden van alles over het leven van de mensen die hier duizenden jaren geleden hadden geleefd. Bron: Memo; geschiedenis voor de onderbouw Malmberg
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Het referentiekader
Wat moeten de ze eigenlijk kennen en kunnen?
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Het referentiekader
F- fundamentele kwaliteit: accent op functioneel gebruiken. S- streefkwaliteit: gericht op verdiepen: formaliseren, generaliseren en abstraheren. Bon: Expertgroep doorlopende leerlijnen taal en rekenen (2008)
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• Enkele teksten
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Taal in alle vakken
Mentus Amsterdam, de opbouw van de stad • In deze paragraaf leer je hoe Amsterdam in elkaar zit. Waar wonen de mensen, waar werken ze en waar winkelen ze? Vind je de opbouw van Amsterdam ook bij andere steden terug?
Basisboek Hoofdstuk 2 Nederland verandert
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Taal in alle vakken
Mentus Amsterdam, de opbouw van de stad •
Titel? Zijn dit de doelen van de les? In deze paragraaf leer je hoe Amsterdam in elkaar zit. Waar wonen de mensen, waar werken ze en waar winkelen ze? Vind je de opbouw van Amsterdam ook bij andere steden terug? Doelen geformuleerd in vragen?
Basisboek Hoofdstuk 2 Nederland verandert
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• Oude woonwijken Aan het eind van de negentiende eeuw verhuisden veel mensen naar de stad. In die periode werd in de steden van Nederland de industrie steeds belangrijker. Veel fabrieken zochten een plek in de stad. In de fabrieken waren arbeiders nodig. Voor hen werden in de buurt van de fabrieken huizen gebouwd. Hierdoor groeiden de dorpen uit tot steden. Bestaande steden kregen er veel inwoners bij. In Amsterdam leidde de industrialisatie tot flinke uitbreidingen. Nieuwe wijken kwamen in een kring rond de binnenstad te liggen. Ze worden de oude woonwijken genoemd. De kwaliteit van de huizen was slecht, meestal zonder waterleiding of riolering. Soms was er maar een kamer, waar het hele gezin zat, at en sliep.. Bovendien waren de huizen tochtig en gehorig.
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• Analyse tekstdeel: Oude woonwijken • • • • • •
Tekst: 13 moeilijke woorden Bedekkingsgraad Langste zin: Kortste zin: Gem. zinslengte:
Docenten aan zet bij taal
123 woorden 11 % 89% 14 woorden 6 woorden 9,5 woorden
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken Amsterdam, de opbouw van een stad
Cummins Welke contextuele ondersteuning is er? In de Amsterdamse wijk de Bijlmer staat veel hoogbouw (van voor 1970). De huizen op de voorgrond zijn later gebouwd.
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• Koude Oorlog
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus • Bron 31
Taal in alle vakken Europa wordt in tweeën gesplitst
• • • • • • • • • •
Na 1945 waren veel landen bang voor een nieuwe oorlog. Ze zochten bescherming bij de VS of de SU. West-Europese landen zochten bescherming bij de VS. Ook Nederland deed mee. Oost-Europese landen zochten bescherming bij de SU. Deze landen werden de Oostbloklanden genoemd. De invloed van de SU op deze landen was groot. De grens tussen Oost en West Europa werd zwaar bewaakt. De grens werd het IJzeren Gordijn genoemd. Reizen tussen Oost en West werd onmogelijk.
• • •
Lees en bekijk bron 31. Zoek in je atlas de namen van vier Oostbloklanden. Schrijf ze hier op.
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus • Bron 31
Taal in alle vakken Europa wordt in tweeën gesplitst
• • • • • • • • • •
Na 1945 waren veel landen bang voor een nieuwe oorlog. Ze zochten bescherming bij de VS of de SU. West-Europese landen zochten bescherming bij de VS. Ook Nederland deed mee. Met wat dan? Oost-Europese landen zochten bescherming bij de SU. Deze landen werden de Oostbloklanden genoemd. De invloed van de SU op deze landen was groot. De grens tussen Oost en West Europa werd zwaar bewaakt. De grens werd het IJzeren Gordijn genoemd. Reizen tussen Oost en West werd onmogelijk.
• • •
Lees en bekijk bron 31. Zoek in je atlas de namen van vier Oostbloklanden. Schrijf ze hier op.
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• Economie
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus Economie
Taal in alle vakken 4 VWO
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• Analyse tekstdeel: opofferingsgedrag • • • • • •
Tekst: 11 moeilijke woorden Bedekkingsgraad Langste zin: Kortste zin: Gem. zinslengte:
Docenten aan zet bij taal
4 VWO
156 woorden 7% 93% 23 woorden 6 woorden 13,0 woorden
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Vragen bij artikel Televisiegeluk •
Noem twee in het artikel beschreven voorbeelden van opofferingskosten voor de mensen die tv kijken.
. •
Leg uit waarom de opofferingskosten afhangen van de leeftijd en van de hoogte van het inkomen.
•
In welke behoefte voorziet tv-kijken?
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
• Biologie
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
•Caenorhabditis elegans Lees minimaal twee van de drie bron artikelen en maak een lijstje met termen die je niet begrijpt.
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
•Caenorhabditis elegans Het aaltje leeft in de bodem. Heeft 959 cellen! Is 1,2 mm lang. Vrouwtjes leggen tot 300 eitjes (ongeslachtelijk) maar geslachtelijk wel 1000! Ze eten gisten en bacteriën. Ze leven 3-4 weken Je kunt ze invriezen en lang bewaren!
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus •
Taal in alle vakken
Caenorhabditis elegans
1. Omschrijf wat een 'genoom' is.
2. Omschrijf en teken wat 'genetische informatie' is en hoe die 'genetische informatie' eruitziet. 3. Beschrijf wat 'basenparen' zijn en maak er een tekening bij of maak een schets en schrijf daar een toelichting bij. 4. Geef drie voorbeelden van 'standaard biologische processen'. 5. Schets en beschrijf wat DNA is. 6. Leg uit wat 'metabolische processen' zijn. 7. Schets en beschrijf wat je je voorstelt bij 'het sturen van de ontwikkeling'. Welke ontwikkeling? 8. 'Als ze muteren verwerkt een cel de signalen verkeerd...' staat er. Waarop slaat 'ze'? 9. Wat is 'muteren'? 10. '.de werking van de betrokken genen is vergelijkbaar' Leg uit hoe die werking vergelijkbaar is. 11. Schets en beschrijf wat je je moet voorstellen bij 'het afbreken van eiwitten'. 12. Wat kan bedoeld zijn met 'het opvangen van boodschappermoleculen'? Ken jij boodschappermoleculen'? Noem een paar voorbeelden 13. Waar speelt het vervoer van eiwitten dat hier bedoeld wordt zich af? 14. Hoeveel basenparen heeft C. elegans gemiddeld per gen?
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus •
Taal in alle vakken
Caenorhabditis elegans
1. Omschrijf wat een 'genoom' is.
2. Omschrijf en teken wat 'genetische informatie' is en hoe die 'genetische informatie' eruitziet. 3. Beschrijf wat 'basenparen' zijn en maak er een tekening bij of maak een schets en schrijf daar een toelichting bij. 4. Geef drie voorbeelden van 'standaard biologische processen'. 5. Schets en beschrijf wat DNA is. 6. Leg uit wat 'metabolische processen' zijn. 7. Schets en beschrijf wat je je voorstelt bij 'het sturen van de ontwikkeling'. Welke ontwikkeling? 8. 'Als ze muteren verwerkt een cel de signalen verkeerd...' staat er. Waarop slaat 'ze'? 9. Wat is 'muteren'? 10. '.de werking van de betrokken genen is vergelijkbaar ' Leg uit hoe die werking vergelijkbaar is. 11. Schets en beschrijf wat je je moet voorstellen bij 'het afbreken van eiwitten'. 12. Wat kan bedoeld zijn met 'het opvangen van boodschappermoleculen'? Ken jij boodschappermoleculen'? Noem een paar voorbeelden 13. Waar speelt het vervoer van eiwitten dat hier bedoeld wordt zich af? 14. Hoeveel basenparen heeft C. elegans gemiddeld per gen?
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Tips voor hulp bij begrijpend lezen
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Het Win – win model Methode is uitgangspunt De methodetekst is ingebed tussen de ervaringscontext en het toepassen van het geleerde! Ervaringscontext
Zaakvakles
Methodetekst
Taalles / begrijpend lezen
Toepassen van het geleerde
Taalles / Mond.taalvaardigheid
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Taalontwikkeling in interactie (Toii) Leerkrachtvaardigheden 1. Taalaanbod 2. Taalruimte 3. Feedback op taalgebruik (van de ll) Bron: Taalontwikkeling op school; Verhallen en Walst Taal een zaak van alle vakken. van Beek en Verhallen
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
Mentus
Taal in alle vakken
Vragen
Docenten aan zet bij taal
www.mentus.nl
