Dialoog
oktober
ondernemen 2013 | vkw Caroline Ven (gedelegeerd bestuurder VKW) en Bart De Wever (burgemeester van Antwerpen)
22 |
(Foto Jan Locus)
‘t Stad vergrijst, vergroent, verkleurt en verpaupert
Dialoog
Burgemeesters als Rudy Giuliani in New York of Boris Johnson in Londen worden even belangrijk als vele staatshoofden. Bart De Wever: “Ik zit nog niet lang in het vak en Antwerpen is Londen niet, maar het is toch een metropool in pocket size gezien het regionaal belang. Deze stad was ooit, in de 16de eeuw, de belangrijkste ter wereld en daar bleef wel wat van hangen in de mentaliteit.” Dus toch, de Antwerpenaar als hovaardige Sinjoor die vanuit zijn ‘metropool’… Bart De Wever: “Er is ook een objectieve reden (glimlacht). We zijn nog de tweede haven in Europa, maar goed: de kikker kwaakt niet naar de ooievaar en ik vergelijk me niet met Boris Johnson. Ik heb de man ontmoet en hij is even kleurrijk als men soms leest. Ik vind het wel iets authentieks hebben, zo’n eigenzinnig leiderschap, maar wat me zeker inspireert, is de aanpak vanuit een ‘London Plan’, een omvattend plan waarin voor alle beleidscomponenten een tijdstraject wordt uitgezet. En jaloers ben ik op snelheid waarmee ze daar dingen gedaan krijgen.” Voor Bloomberg heeft men al een infografiek gepubliceerd van het New York voor en na zijn burgemeesterschap. Hoe moet de uwe eruitzien? Bart De Wever: “Ik hoop alvast dat de stad financieel gezond zal zijn. Er was wel een financieel evenwicht na de vorige ploeg, maar ze heeft niet geanticipeerd op tikkende tijdbommen in de hoop dat andere overheden zullen tussenkomen. De meerjarenbegroting voor mijn legislatuur, die begint in 2014 en eindigt in 2019, moet sluiten. Ten tweede moet er een stimulerend economisch kader uitgezet zijn, dat bijvoorbeeld geen extra lasten oplegt. En we gaan hier en daar stevig investeren. Ten derde moet die grafiek een stad tonen die focust op kerntaken: o.a. de veiligheid garanderen. Ten vierde: een sociaal beleid uitbouwen voor een stad die tegelijk vergrijst, vergroent, verkleurt en verpaupert. Ik was onlangs in Ludwigshaven en zag er net hetzelfde. Daar spreken ze al van een spekgordel met onder meer alle 45.000 medewerkers van BASF in de rand, maar met in de kern vooral armen en 10 procent werklozen. Ook bij ons nestelt de tweeverdiener zich in de rand, de stad blijft zitten met fiscaal armen. Voor Patrick Janssens burgemeester werd, was het fiscaal vermogen gemiddeld boven de 100, toen hij begon nog 95, nu nog 91. We vergrijzen, vergroenen en verpauperen.”
Caroline Ven zag deze zomer hoe het failliete Detroit er dankzij privé-initiatieven stilaan weer bovenop komt. Ze vroeg burgemeester Bart De Wever hoe hij de toekomst ziet voor zijn ‘metropool in pocket size’.
Caroline Ven: “Het zijn processen die soms lang ervoor van start gingen. Ik maakte deze zomer een studiereis door de Verenigde Staten. Ik bezocht onder meer Detroit. Wij denken nog te eenvoudig aan sociale achteruitgang doordat de autofabrieken van GM failliet gingen, maar dat is een zeer onvolledige analyse. Het hele veranderingsproces begon 40 jaar geleden, toen begoede burgers de stad verlieten. De stad liep leeg en verkleurde en de financiële basis viel weg om armen te ondersteunen. Daarnaast was er natuurlijk wel het probleem van een te eenzijdige focus op de auto-industrie, maar er was wel meer aan de hand. Ik was overigens aangenaam verrast door de netheid en vriendelijkheid in het centrum van Detroit. Het herstel dat nu op gang komt, is te danken aan veel projecten in samenwerking met privépartners, zij het binnen een plan van aanpak vanwege de stad. Veel foundations stimuleren de sociale projecten binnen een kader dat geschetst werd in een visieboek. Je vindt er zaken als een overzicht van soort gronden en mogelijke bestemmingen voor activiteiten en hoe dat gefaciliteerd kan worden door investeerders… Dat levert nu al een kentering op.”
vkw ondernemen 2013 |
oktober
| 23
(Foto Jan Locus)
Dialoog
Bart De Wever
Bart De Wever: “Het kan soms snel gaan. Van de jaren ‘60 tot de jaren ‘80 liepen onze steden leeg, maar plots keerde dat om en we zagen dat te laat. Maar wat een hel om extra scholen te kunnen bijbouwen. Hoe traag wij zijn in onze turnarounds is onbegrijpelijk voor de doorsnee-Amerikaan. De stad verjongt en dat stelt enorme problemen qua opvang en onderwijs. Bovendien verkleuren die kinderen en dat maakt het niet makkelijker om die gevormd te krijgen voor onze arbeidsmarkt. Zes op tien baby’s heeft vandaag nietNederlandstalige ouders. De jongerenwerkloosheid bedraagt 30 procent. Mag ik een taboe doorbreken: vooral mensen met een Berber-afkomst plooien zich sterk terug op zichzelf,
“Je krijgt in onze maatschappij niet uitgelegd dat wij een van de meest gelijke landen zijn ter wereld qua inkomensverdeling.” Caroline Ven
want Arabischtalige Marokkanen blijken wat sociaal mobieler. Je mag uiteraard geen hele bevolkingsgroep over
24 |
oktober
| vkw ondernemen 2013
dezelfde kam scheren, maar Berbers blijken over het algemeen wat gevoeliger voor islamitische radicalisering en uit hun middens komen nogal wat Syrië-vertrekkers. Die laatsten vind je overigens ook bij autochtone bekeerlingen. Die komen niet zelden uit moeilijke familiale situaties en worden blijkbaar vlot aangezogen, bekeerd en geradicaliseerd. Onze sociale zekerheid creëert een zekere inertie. In de VS is een tweedegeneratiemigrantenzoon president. Een Amerikaan weet trouwens niet wat de notie ‘allochtoon’ precies inhoudt. Burgerrecht krijgen is er nog, zoals in het Romeinse Rijk, een geweldige eer. Wij noemen de vierde generatie nog ‘allochtoon’ en zo noemen ze ook zichzelf. Dat laatste is wellicht nog erger.” Caroline Ven: “Ik ben ervan overtuigd dat grote ongelijkheid nefast is, maar je krijgt in onze maatschappij niet uitgelegd dat wij een van de meest gelijke landen zijn ter wereld qua inkomensverdeling. Niet qua vermogens, maar wel qua inkomens. Toch wil men verder dat pad van de herverdeling op en dat verkleint het draagvlak van diegenen die het moeten financieren. Dat verzwakt ook de aansporing voor nieuwko-
mers om zich snel in te passen. In de Verenigde Staten ging ook de aanpassing aan taal, structuur en omgeving een stuk sneller. Dat wordt dan weer een oorzaak van ongelijkheid. In onze steden zie je die groep steeds groter worden, anderzijds krijg je steeds meer mensen die daar niet langer voor willen betalen.” Wat gebeurt er op het vlak van mobiliteit? Heel wat moderne steden, zoals Amsterdam en Kopenhagen, geven veel prioriteit aan de fiets? Bart De Wever: “Let op, in een wereldindex zijn wij zesde fietsstad. We zullen de auto zo veel mogelijk buiten houden, maar het centrum moet bereikbaar blijven voor de auto. Ik ben pro parkings rond de stad en voor meer trams, maar als we méér tweeverdieners willen, die vaak een bedrijfswagen hebben, moeten we hen automobiliteit garanderen. Bouw dus niet langer stadswijken zonder realistische parkeernormen. Geen tweeverdieners, geen sterke fiscale draagkracht. Bovendien, als de stedelijke bevolking te sterk gaat verschillen van die in randsteden, dan kom je tot belangenconflicten die je democratisch niet meer kan oplossen. Ze maken immers diametraal tegengestelde keuzes, ook rond mobiliteit. De Oosterweel illustreert die patstelling. Vijftien jaar geleden was een trade-off tussen het sluiten van de Ring enerzijds en anderzijds meer trams, waterwegen, etc. nog verdedigbaar, vandaag al niet meer. Dat is een gevaarlijke evolutie die het beleid belet om te reageren op veranderingen. Dat verklaart ook waarom Amerikanen zoveel sneller investeringen aantrekken. Typisch voor ons immobilisme vind ik ook onze reactie op de Duitse aanpak. Men heeft het dan over de ‘working poor’. Die zijn er nu meer, maar bij ons zitten die gewoon thuis. Dan zie ik liever iemand werkervaring opdoen, een werkethos
Dialoog
(Foto Jan Locus)
en sociale banden uitbouwen dan die thuis te laten zitten. Ik herinner me de beelden van een man in tranen toen hij ontslagen werd bij Ford want hij wilde nog niet stoppen met werken, maar in een reportage een jaar later was hij met geen stokken meer uit zijn tuin te krijgen. En je kunt het hem niet kwalijk nemen dat hij zijn leven opnieuw invult, maar als maatschappij moeten we mensen anders onthalen en activeren.” Caroline Ven
Jullie klagen over het immobilisme in onze maatschappij, maar ik hoor veel ondernemers klagen over het Vlaams administratief niveau en de regelneverij! Bart De Wever: “Ik vrees dat we soms het slechtste van Noord- en ZuidEuropa combineren. In het Noorden heeft men dikwijls weinig regels die heel strikt gehandhaafd worden, in het Zuiden veel regels, maar men interpreteert en handhaaft soepel, zodat ook dat nog leefbaar is. In Vlaanderen hebben we meer en meer regels en gaat men steeds strenger handhaven, met als gevolg dat niets nog kan. Wij hadden onze ministers Muyters en Bourgeois drie werven meegegeven: een begroting in evenwicht, afbouw van het apparaat en minder regels. Ik geef grif toe dat de laatste de moeilijkste is. Aan de omgevingsvergunning werken we al sedert de jaren ’80 en ze zal er pas effectief zijn tegen 2014.” Caroline Ven: “We moeten eens gaan nadenken over hoe we onze stakeholders identificeren. Neem nu de mobiliteit in Antwerpen. Het debat daarover is vanuit een lokale coalitie uitgemond in een volksraadpleging, maar de mobiliteit rond Antwerpen heeft een impact op de mobiliteit van mensen ver buiten Antwerpen. Je ziet dat ook in andere investeringsdossiers, waar omwonenden een heel grote stem krijgen, maar wel ten koste van andere stakeholders.
Omwonenden zijn wellicht niet gelukkig met een paar windmolens in de buurt, maar de andere betrokkenen verdwijnen dan uit de discussie. In een aantal Scandinavische landen heeft men al ervaring met het verkrijgen van buy-in door een dialoog op te zetten met ruimer opgevatte stakeholders. We moeten beletten dat sommige individuen dossiers kunnen blokkeren vanuit hun specifieke belang.” Bart De Wever: “Van NIMBY naar BANANA: Build Absolutely Nothing Anywhere Near Anybody. We moeten effectief beter definiëren wie de stakeholders zijn. Bourgeois heeft ervoor gezorgd dat in een stedenbouwkundige vergunning alleen de leidend ambtenaar beroep kan aantekenen en niet langer alle tussenliggende niveaus. Welnu, het aantal beroepen van de Vlaamse overheid is met 90 procent verminderd. Ook de bevolking moet beter zien wie stakeholder is en wie niet, welke inspraakprocedure er is, waar die begint en eindigt. In verband met de Antwerpse Ring kwam er een referendum over welbeschouwd een niet zo belangrijk element, met name een nietbindend advies van de stad Antwerpen op een gewestelijke vergunning. Van de vijfendertig procent die kwamen stem-
men, zei 60 procent neen. Reken maar eens na over hoeveel mensen dat nog gaat.” Antwerpen wil als eerste de ‘pensioenbom’ ontmijnen die alle gemeentelijke begrotingen bedreigt. Had het cijfer over ambtenaren die niet worden vervangen, niet moeten voorafgegaan worden door raadpleging op basis van transparante cijfers? Bart De Wever: “Er is wel veel aan voorafgegaan. Sedert januari hebben we de ambtenarij, die groeide van 20.000 naar 22.000, in kaart gebracht met studiebureau Möbius. Dat rapport wordt vandaag opgeleverd. Hay Group licht de remuneratie door. Daarna hebben we onze plafonds gelegd, kerntaken bepaald, elke manager zijn targets gegeven en gevraagd hoe ze die zullen realiseren. Onze besparingsdoelstellingen zijn er niet willekeurig gekomen, maar na een analyse. We verwachten meer efficiëntie, al zullen de kosten wellicht aanvankelijk oplopen doordat er zeer veel change management nodig zal zijn voor pakweg interne mobiliteit, herscholing van mensen, afscheidsregelingen, etc. De komende weken komt er natuurlijk slecht nieuws en
vkw ondernemen 2013 |
oktober
| 25
Dialoog
protest, want het is geen kaasschaafoperatie. Maar er wordt ook innovatief gedacht. We investeren deze legislatuur bijvoorbeeld al 21 miljoen euro in sorteerstraatjes: verzamelplaatsen waar de burger afval heenbrengt. Dat zal de exploitatiekosten drukken van de huisvuilophaling en hun vrachtwagens zullen de mobiliteit niet verslechteren.” Caroline Ven: “In ons land gaan we er effectief nogal gemakkelijk van uit dat de overheid alles moet oplossen. Terwijl de overheid toch vooral de instantie moet zijn die kansen biedt voor mensen om zelf hun welzijn te realiseren en ik zeg bewust: welzijn, inclusief gezondheid, veiligheid, niet enkel welvaart. Nu doet de overheid zoveel dat mensen alsmaar hogere verwachtingen gaan koesteren. We zouden daar een aantal zaken moeten
“In Duitsland moet je werken om lid te zijn van een vakbond, onze vakbonden zijn voor 1/3 gericht op passieve mensen en die leveren alle werkingsmiddelen op via hun uitkeringsorganisaties.” Bart De Wever
laten invullen door privé-initiatieven. Zolang de overheid te veel in het gat springt, creëert men ook hogere verwachtingen bij het publiek. U zegt dat onze sociale zekerheid veel inertie veroorzaakt, maar tijdens de crisis werkte ze wel als stabilisator. Caroline Ven: “Tja, inderdaad, de macro-economische groeicijfers van België zijn sedert de crisis gemiddeld beter dan in onze buurlanden,
26 |
oktober
| vkw ondernemen 2013
maar een stuk lager dan in Duitsland. De sociale zekerheid en opvang van mensen die hun baan verliezen, speelt daar een rol. Er zijn ook heel wat tijdelijke maatregelen getroffen toen de crisis uitbrak, zoals de uitbreiding van tijdelijke werkloosheid naar bedienden. Die hebben gewerkt, maar op een bepaald moment moeten mensen opnieuw geactiveerd worden en moet er ruimte komen voor nieuwe investeringen. De tijdelijke maatregelen vielen weg en met uitstel krijgen kmo’s nu de klap. In die context vind ik het helemaal hallucinant dat men nog meer het pad van sociale herverdeling op wil. Dat fnuikt de sociale mobiliteit vanuit de middenklasse; wie heeft nog zin om iets meer te doen, om carrière te maken, want het loont niet meer. Onze omgeving moet individuen aanmoedigen om te groeien en niet alsmaar meer afromen om aan de onderkant wat meer te kunnen geven. Onze sociale zekerheid werd na WOII geconcipieerd als een systeem gerelateerd aan een baan. Vanuit een baan werd je beschermd tegen inkomensverlies door ziekte, werkloosheid, pensionering… Nu wordt het meer en meer een basisrecht en de band met inzetbaarheid verdwijnt nu wel heel sterk naar de achtergrond.” Bart De Wever: “We moeten naar ‘Mittbestimmung’ op zijn Duits en ondernemer en werknemer beschouwen als lotsverbondenen. In Duitsland moet je werken om lid te zijn van een vakbond, onze vakbonden zijn voor 1/3 gericht op passieve mensen en die leveren alle werkingsmiddelen op via hun uitkeringsorganisaties. Onderhandelen met een Duitse vakbond gaat enkel over het behoud van werkgelegenheid. Dat verklaart waarom Duitse arbeiders in de automotive, die ooit ook zeer ziek was, een stap achteruitgezet hebben, maar vandaag enorme bonussen binnenhalen. Dat illustreert hoe het anders kan.
Hier is de sector op tien jaar gehalveerd en de toekomst blijft onzeker.” Je hoort meer en meer dat onze havens in West-Europa meer zullen moeten samenwerken. Bart De Wever: “Ik spreek erover met mijn collega Ahmed Aboutaleb (burgemeester Rotterdam met Marokkaanse roots). We stellen vast dat we ooit 1 en 2 waren op wereldniveau, vandaag nog 1 en 2 in Europa. Alle Aziatische havens steken ons vlot voorbij. Na schaalvergroting zijn er nog drie reders op wereldschaal en die kunnen ons al tegen elkaar uitspelen. De havens in ons deltagebied met achter zich de spreekwoordelijke banaan met 60 procent van de koopkracht, moeten effectief samenwerken. Maar dan begint het. Wie krijgt welke trafieken? Iedereen zal onmiddellijk kijken naar toegevoegde waarde en berekenen wat hij op termijn verliest. We moeten wellicht bijeenkomen en ‘powwows’ doen, maar ondertussen mogen we niet vergeten concrete synergiën op het terrein vorm te geven. Als we project per project win-wins creëren, zal er iets groeien.” Zonder blauwdruk op Europees niveau? Caroline Ven: “Tegen dat die er is, is er een decennium verstreken en is de reële economie op het terrein al een eind verder. Maar in concrete projecten moet je wel samenwerking inbouwen. Voor je bepaalde investeringen doet, kun je wellicht beter eerst praten zodat ze niet op twee plaatsen gebeuren. Anders weet je zeker dat één van beide geld zal verliezen. Maar dat gaat dan over heel concrete projecten.” Jo Cobbaut
