Bart De Wever: een populist van rechts

Rechts populisme

Bart De Wever: een populist van rechts André Mommen

Nazis durant les guerres Et catholiques entre elles – Jacques Brel Wie is Bart De Wever nu eigenlijk? Over hemzelf weten we, hoewel alomtegenwoordig in de media, eerder weinig. Gelukkig heeft de Franstalige blogger Marcel Sel nu een boek over hem samengesteld.1 In zijn Les secrets de Bart De Wever staan uiteraard geen verrassende dingen. Maar alles staat wel mooi bij elkaar. Zijn engagement in allerlei flamingantische organisaties is altijd groot geweest. Zelf was hij ooit lid van het Vlaams Nationaal Jeugdverbond (VNJ). Hij werd al snel lid van de Volksunie. Sel vertelt veel over de radicale en fascistische groepen, hun wortels in de collaboratie en ook over de persoonlijke relaties tussen de Nieuw-Vlaamse Alliantie (NVA) en het Vlaams Belang (VB). Samen met Pim Fortuyn, Geert Wilders, Umberto Bossi, Jörg Haider en Viktor Orbán behoort Bart De Wever voorts tot de welbespraakte uitvinders van het rechtse populisme dat in Europa in de meeste landen aan een ongekende opmars bezig is. Aan de hand van Sel zullen we hier pogen om de figuur en de ideeën van Bart De Wever aan een onderzoek te onderwerpen.

Welk gevaar gaat nu uit van de N-VA? In elk geval vormt deze partij een actief element in de conservatieve revolutie in Europa. Overal proberen populistische leiders het nationalisme in te zetten om het “eigen volk” te mobiliseren tegen het multiculturele samenwerkingsmodel en de welvaartsstaat. Wat te doen?

Elias of het Verdinaso (Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen) van Joris Van Severen was.2 De referenties ernaar zijn bij De Wever veelvuldig aanwezig. De N-VA rekruteert voorts haar kader haast uitsluitend uit de rechts-radicale jongeren- en studentenorganisaties. Vele leden hebben ouders of grootouders die uit de collaboratie komen. Ze willen allemaal amnestie voor de veroordeelde collaborateurs. Bart De Wever zet zich daarom graag voor hen in. De collaboratie is voor hem trouwens nooit een abstract verhaal geweest, maar in zijn denken en reageren een levende werkelijkheid.3 Na zijn breuk met CD&V in 2008 vergeleek De Wever bijvoorbeeld de regering-Leterme met die van het regime van Pétain. Consternatie alom. Maar dat was wél een essentiële referentie in zijn nationalistisch discours: Leterme was een collaborateur met het Belgische establishment én daarom dus een “platbroek”. De Wever wist hierdoor zijn aanvallen Bart De Wever en Joris Van Severen op zowel de vijand van buiten (Walen en Franstalige Brusselaars), als op die van Om te beginnen dit boek: Sel maakt van binnen (de “slechte” Vlamingen) op één De Wever brandhout. Sel is duidelijk: De persoon, Leterme, te focussen. Wever behoort tot nieuw rechts. Voorts moet men de N-VA naast de Partij voor Is de N-VA een partij waarvan Hugo de Vrijheid (PVV) van Geert Wilders of de Schiltz ooit in een interview voor de VRT Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ) van zei daarvan geen lid te willen worden, Jörg Haider plaatsen. De N-VA is immers omdat ze hem aan het slechtste (de “erfde voortzetting van de nationalistische kern zonde”) van het Vlaams nationalisme van van de oude Volksunie, die zelf weer de erf- vóór de oorlog herinnerde?4 Dat klopt. gename van het Vlaams Nationaal Verbond De N-VA is rond één persoon, nl. Bart De (VNV) van Staf De Clercq en Hendrik Wever, gestructureerd. Als orakel is hij I 22

alomtegenwoordig. Als de Leider zet hij niet alleen de grote strategische lijnen uit, maar opereert hij ook als de ideoloog die de brug tussen verleden (de “zwarte” geschiedenis van Vlaanderen) en toekomst (een onafhankelijk Vlaanderen) moet slaan. In het geval van De Wever zijn beide issues nauw met elkaar verbonden in de persoon van Joris Van Severen. Van Severen bleef na de Tweede Wereldoorlog als figuur voldoende aantrekkelijk om over hem “ongecomplexeerd” te kunnen debatteren. In de chaotische dagen van 1940 werd hij samen met andere gedeporteerden te Abbeville door dronken Franse soldaten vermoord. Hij werd hierdoor een martelaar voor zijn volk en een slachtoffer van het Franse imperialisme. Het grote mysterie bleef echter of hij, mocht hij in leven zijn gebleven, ofwel voor de collaboratie ofwel voor het verzet tegen de bezetter zou hebben gekozen. Het is een vraag die menige flamingant wel zal kwellen. Zoals alle populistische leiders is De Wever een man die door de Voorzienigheid is gezonden om zijn volk te redden. Door handig mediaoptreden slaagde hij erin om de reeds klinisch dood geachte N-VA door een vluchtige alliantie met CD&V in 2007 terug tot leven te wekken. De partij van één man dus? Ongetwijfeld. Maar er zijn nuances. De Antwerpse medepolitica Liesbeth Homans, die De Wever als studente bij KVHV in Leuven ontmoette, doet dat met de toegeving: “Bart springt eruit. En ja, de N-VA was lang een eenmanspartij. Maar dat is al lang niet meer het geval.”5 Echter, neemt men Bart De Wever weg, dan houdt men niet veel over. Het zijn vooral lichtgewichten die de partijtop bemensen. Ze uiten vaak meningen die niet altijd sporen met die van Bart De Wever, waardoor de tegenstanders gemakkelijk op het verkeerde been worden gezet. Maar VLAAMS MARXISTISCH TIJDSCHRIFT

Bart De Wever: een populist van rechts  -   André Mommen

zouden hebben of tegen de “luie” Walen die de hardwerkende Vlamingen tot last zijn.8 In zijn visie zijn de Franstaligen in Vlaanderen “nieuwkomers” die zich – zoals alle migranten – maar moeten inburgeren. Dat klinkt vreemd want Franstalige Belgen zijn toch ook landgenoten, dus burgers van dit land. Blijkbaar niet meer voor Bart De Wever. De taalgrens is voor hem geen administratieve meer, maar wel een “politieke grens” geworden.

altijd is dan de Leider weer daar die het laatste woord heeft. En dat slaat aan bij het volk. Want in beschaafd Antwerps laat hij zien dat hij bier en frieten verkiest boven een grand cru of de decadente nouvelle cuisine. Een hele geruststelling dus voor wie met hard werken zijn brood moet verdienen. Toch kan hij het niet laten om regelmatig Latijnse zegswijzen te debiteren, dit om aan te tonen dat hij bepaald niet van de straat is. De Wever mag dan wat meer gestudeerd hebben dan anderen, in zijn slobberig confectiepak doet hij wel zijn inkopen bij de Colruyt. Kortom, Bart is een volksmens met bijzondere trekjes. Vlaanderen heeft hem daarom omarmd. En omgekeerd.

Het nationalistische discours Vaak slaat Bart De Wever als een getergde leeuw woest om zich heen. Zeker als de Franstalige media hem willen schofferen – oftewel “demoniseren”.6 Het discours van De Wever is echter minder subtiel dan men van een intellectueel zou verwachten. Zijn uitvallen getuigen van een snel gekwetste ijdelheid. In de stijl van de reeds lang geleden gestorven Beierse populist Franz-Josef Strauß (1915-1988) – allicht zijn groot voorbeeld – fulmineert hij tegen iedereen die hem de weg wil versperren. Ook reageert hij met officiële klachten tegen onverlaten.7 Maar over het algemeen vermijdt hij om een uitvoerig debat over de collaboratie en de holocaust aan te gaan. Op zijn sterkst is Bart De Wever als hij tegen de arrogante Franstaligen kan schelden die geen respect voor de Vlamingen JAARGANG 45 NUMMER 3 I HERFST 2011

De Wever wil het “Vlaamse volk” meekrijgen voor zijn separatistisch project. Om dat te bereiken zaait hij niet alleen haat, maar wil hij ook met “rationele” argumenten overtuigen. Harde cijfers zouden moeten aantonen dat dit separatisme de enige oplossing is voor het veiligstellen van de Vlaamse welvaart. Daarvoor schermt De Wever graag met statistieken die op nogal betwistbare rekenmodellen zijn gebaseerd.9 Hij maakt dat graag op ludieke wijze aanschouwelijk. Zo reed hij eens met twaalf bestelwagens geladen met nagemaakte bankbiljetten naar de scheepslift van Strépy-Bracquegnies om aan te tonen hoeveel “Vlaams” geld in dit nutteloos project was gestopt.10 Ook strooit hij graag met het bedrag van 11 miljard euro aan sociale transfers die jaarlijks vanuit Vlaanderen naar Wallonië zouden gaan. Om de Vlamingen duidelijk te maken wat dat voor hen betekent zegt hij er dan bij dat het zou gaan om 5.000 euro per Vlaams gezin. Kortom, dit is voor De Wever dan ook het ultieme argument om Vlaanderen los te weken uit het Belgische staatsverband.11 Eigen welvaart voor eigen volk eerst. De Wever zegt voorts op te komen voor een “sterk Vlaanderen”. Daarom is dan een zesde staatshervorming hard nodig. Want België is volgens hem, aldus een interview in Der Spiegel van 13 december 2010, de “zieke man van Europa”.12 Het discours van De Wever is niet alleen op deze “ijzeren” economische logica gebaseerd, maar ook op een culturele en etnische argumentatie, namelijk de vorming van een onafhankelijk Vlaanderen op basis van een volksgemeenschap zoals we dat op de Balkan kennen. Alleen “volksgenoten” die dezelfde taal spreken, kunnen volgens hem volwaardige staatsburgers worden. Eén volk, één taal, één staat? Maar wat dan met de andere talen en

dialecten? Sel wijst er in zijn biografie op dat, in tegenstelling tot hetgeen De Wever beweert, in Frankrijk de erkende regionale talen in de vertegenwoordigende politieke organen wel degelijk mogen worden gebezigd. Frankrijk is voorts geen identitaire natie, zoals De Wever meent. Daarbij is het twijfelachtig of de taal wel gans het volk kan zijn. Sel constateert dat Vlaanderen een lappendeken van onderling sterk verschillende dialecten is. Als de taal dan toch het Nederlands is, dan kan men beter bij Nederland aansluiten. Mocht men uitgaan van de verwantschap tussen de Vlaamse dialecten, dan zou Limburg beter bij het Rijnland kunnen aansluiten, want het Limburgs staat dichter bij het Kölsch13 dan bij het Brabants. Cruciale vraag is waarom de N-VA Europa wil verknippen in identitaire regio’s? Daar zijn geen rationele argumenten voor te bedenken. In die ministaten zal men ook weer minderheden aantreffen. Dat kan alleen nog maar tot meer chaos leiden. En Duitsland dan? Ook hier treft men minderheden (Sorben, Denen, Friezen) aan, maar hun “afsplitsing” van Duitsland zal niets veranderen aan het economische en politieke gewicht van Duitsland in Europa.14

Eigen volk en identiteit Volgens Sel gaat de identitaire ideologie van de flaminganten terug naar die van de Nieuwe Orde. Ze wordt niet ten onrechte, aldus Sel, in verband gebracht met “eigen volk eerst”. Het past bij een nationalisme dat de verdediging van het etnisch gezuiverde territorium promoot. Bart De Wever is uiteraard niet de enige die met racistische uitspraken in een humoristisch jasje tracht te scoren. Sel verwijst naar Jan Peumans – de fameuze Kabouter Plop – die tijdens zijn 11 julitoespraak van 2010 in een verward identitair discours opmerkte dat de joden geen Vlamingen konden zijn. Dat kon men volgens hem zien op straat in Antwerpen. En hij meende dat de “zogeheten” vrijzinnige joden even joods waren als de orthodoxen. Deze toespraak verwekte beroering in joodse kringen. Maar, typisch genoeg, nauwelijks in de Vlaamse “opinie”. In een VRT-uitzending van de Pappenheimers liet Peumans na dit incident bij de vraag over wie Voltaire ooit had gezegd dat ze het verderfelijkste volk was dat ooit de aarde had bevuild, de Vlamingen, de joden of de Turken, prompt weten dat het de Turken waren. Peumans 23 I

zei daarna wel te weten dat het de joden waren. “Dat zou ik hier niet durven zeggen. De joden zijn daar zeer gevoelig aan. Ik heb dat als voorzitter van het Parlement al ervaren.” Het publiek in de studio kon zijn lol niet op toen Peumans de joden ook nog associeerde met “liquideren”.15 Men mag aannemen dat Peumans en de goedlachse quizmaster op één lijn zaten.16 Toch mag men de leiders van de N-VA niet openlijk van racisme beschuldigen. Zoniet dan zwaait er wat. De tactiek van de N-VA is immers duidelijk. Het identitaire discours wordt met “redelijke” argumenten onderbouwd. Waarbij vooral wordt vermeden het woord “ras” te gebruiken. Zo smukte Peumans op 11 juli 2010 zijn identitair verhaal op met allerlei opmerkingen over voetbalchauvinisme, patriottisme, nationalisme, enz. Dit om aan te tonen dat zowat overal volksnationale denkbeelden in de gevoelswereld van de mens voorkomen. Voor De Wever is de eigen identiteit zelfs een instrument om de zwaksten van het eigen volk te “helpen”. Een volksgemeenschap schermt zich van de rest van de wereld af en beschermt daardoor het zwakke individu. Kortom, dit discours is een variant op dat van een “volk dat wil leven” dat ooit door Hitler werd ontwikkeld. Echter, Bart De Wever presenteren als een nieuwe Führer, dat leidt in de Vlaamse media onmiddellijk tot uitsluiting.17 Want Bart = Vlaanderen. Hem kritiseren is dan “diabolisering”.18 En deze Calimero ziet zich dan als het slachtoffer van de Franstaligen.19 Op 29 september 2010, bij het begin van het academisch jaar, verscheen De Wever op uitnodiging van docent Carl Devos (SP.A) voor een lezing Wat is politiek? aan de Universiteit Gent. De Wever sprak tot ieders verbazing niet over het opgedragen onderwerp, maar vooral over identiteit. Hij begon zijn verhaal met “Wie voelt er zich op de eerste plaats Vlaming?”. Hij werd niet door Devos het woord ontnomen. De Leider was hier dus aan het werk.20 Daarmee was de toon gezet. Bij De Wever draait politiek rond identiteit, en omgekeerd. Het voor De Wever nog niet opgeloste probleem is of hij met een identitair discours ook de macht kan veroveren en die dan vasthouden? Er moet immers ook een maatschappijmodel tegenover staan, zoniet is men slechts de koning van de proteststemmers. De Wever I 24

Bart De Wever poseert ‘toevallig’ met Jean-Marie Le Pen voor de foto weet dat inmiddels. Daarom maakte hij al geruime tijd geleden ook de oversteek naar het conservatisme. Daarmee hoopt hij behalve de flamingantische kiezers (niet meer dan 5 à 10 procent van de bevolking) ook de conservatieve liberale en christendemocratische aan zich te binden. De Wever probeerde het eerst door naar de Britse reactionair Edmund Burke te verwijzen. Voordeel was dat in Nederland al een Edmund Burke Stichting21 van BartJan Spruyt22 bestaat die sinds Pim Fortuyn er aan de weg timmert. Nadeel is dat toen in Vlaanderen niemand die Burke kende. En nog altijd niet, dit ondanks De Wevers leuren. De Wever is een spons. Ooit ging hij bij uiterst rechts in Frankrijk winkelen, iets wat spoort met zijn voorliefde voor Joris

Van Severen die zich ooit laafde aan de Action française van Charles Maurras.23 Veel meer profijt heeft De Wever echter van Alain de Benoist met zijn nieuwrechts netwerk van GRECE (Groupement de recherches et d’études pour la civilisation européenne) gehad, want die leverde hem een synthese over de vorming van een Europese identiteit.24 Vlaanderen is nooit ver van Frankrijk geweest. De Wever ook niet. Er circuleerde vanaf 2005 via het Vlaams Blok een foto waarop De Wever samen met Jean-Marie Le Pen in de Antwerpse Vlaams Nationale Debatclub in 1996 te zien is. De foto werd in 2007 in La Libre Belgique gepubliceerd.25 Bart De Wever verdedigde zich met de opmerking dat hij daar eerder “toevallig” als toehoorder aanwezig was om zich te “informeren”. Echter, het gerucht gaat dat hij er als VLAAMS MARXISTISCH TIJDSCHRIFT

Bart De Wever: een populist van rechts  -   André Mommen

Ben Weyts - BDW - Jan Peumans moderator actief was, niet als verdwaald schaap.26 Via De Wever kon het nieuwrechtse discours in de Vlaamse media ongekende vorderingen boeken. Dat ging gepaard met waarschuwingen voor de chaos veroorzaakt door het demoliberalisme en met het aan de kaak stellen van het niet meer functioneren van de Belgische instellingen. De verdedigers van de multiculturele samenleving – die uiteraard failliet is – krij-gen er bij hem van langs, maar zonder de grofheid van Filip De Winter en zijn maten. Sinds de adoratie voor Bart De Wever groteske vormen heeft aangenomen, staan de kranten en de televisie te springen om De Wever te mogen interviewen. Hij wordt zelfs als een popster door de camera’s gevolgd. Als publiekslieveling is hij nu en dan én de ceremoniemeester én de feestredenaar tegelijk. Een hoogtepunt is deze was de sterk gemediatiseerde begrafenisplechtigheid van MarieRose Morel in de Antwerpse kathedraal. Als “oude vriend”van Morel mocht De Wever er een toespraak houden, waardoor meteen de indruk ontstond dat hij er als de grote verzoener van het Vlaams nationalisme opereerde.27 Kritische geluiden over dit spektakel in de Franstalige media werden in de Vlaamse media op een unaniem afkeurend gehuil onthaald. Ja, De Wever heeft inmiddels in de media de status van de onaantastbare Leider verworven. Hierdoor kan hij zich een en ander permitteren bij het functioneel beledigen

JAARGANG 45 NUMMER 3 I HERFST 2011

van de Franstaligen. Ineens was voor hem Jacques Brel een Vlaming “van oorsprong” die helaas ooit in de francofonie was verdwaald.28 In het al genoemde interview in Der Spiegel meende hij dat Albert II een bondgenoot van de Walen is.29 Doch dit zijn slechts kleine Spielereien van een populist. Rest de vraag uiteraard of De Wever ook een rechtse of zwarte radicaal in een witte schaapsvacht is. Daarvoor levert één incident in elk geval al de lakmoesproef op. In 2007 veroorzaakte hij immers consternatie door de medewerking van het Antwerpse stadsbestuur aan de wegvoering van joodse bewoners tijdens de Tweede Wereldoorlog te relativeren en door de excuses die daarvoor door burgemeester Patrick Janssens aan de joodse gemeenschap werd aangeboden te bagatelliseren. Het waren toch de Duitsers die de hoofdschuldigen voor de wegvoering en de moord op de joden waren geweest en niet de meewerkende gemeenteambtenaren? Hij moest daarna, bospeentjes zwetend, bij de joodse gemeenschap in Antwerpen een verklaring gaan afleggen. Maar hij verdedigde zich ook met opmerkingen dat er nog altijd een debat tussen de “historici” over de juiste toedracht van de zaak gaande zou zijn. Men mocht deze kwestie immers niet zwart-wit benaderen. De schrijver Pierre Mertens beschuldigde De Wever daarna in Le Soir van negationisme. De Wever diende daarna een klacht in bij het Centrum voor Gelijke Kansen en voor Racismebestrijding dat echter zijn klacht afwees, waarna hij naar de rechter stapte. Die kon

er enkel een persmisdrijf in zien, wat dus een assisenzaak betekende.30 Le Soir steunde daarna met een open brief Mertens tegen De Wever.31 Wat hiervan te denken? Zoals de meeste negationisten relativeert De Wever niet zozeer de omvang van de holocaust als wel de rol die de uitvoerders ervan hebben gespeeld en hun verantwoordelijkheid ter zake. Het gaat hierbij niet om de lieden die de andere kant opkeken toen hun medeburgers naar de vernietigingskampen werden afgevoerd, maar om al diegenen die hier actieve en ook enthousiaste hulp bij verleenden. En Bart De Wever dan in dit alles? Welnu, Bart De Wever ontzegde met zijn opmerking de joden het recht om hun eigen geschiedenis te reconstrueren. Allicht wilde De Wever ook zeggen dat het niet de joden, maar wel de collaborerende Vlamingen waren die als de echte slachtoffers uit het avontuur kwamen.

Een conservatief Europa? Bart De Wevers grote verkiezingsoverwinning in 2010 heeft hem geen windeieren gelegd. Zo ging hij in april 2011 op uitnodiging op bezoek bij de Britse Premier David Cameron. Echter, de N-VA heeft zich altijd ingezet voor de aansluiting van Noord-Ierland bij de Ierse Republiek en nu voor de onafhankelijkheid van Schotland en Wales. Er bestaan trouwens zeer innige banden tussen de N-VA en de Scottish National Party. Hoe heeft De Wever dat aan Cameron kunnen uitleggen? Blijkbaar is het De Wever toch niet zo ernstig met dat volksnationalisme. Want hij houdt de brug naar het conservatisme graag open, te meer daar hij zelf de reputatie heeft van “correct rechts” te zijn. Dat houdt o.a. in dat hij zich tegen de snel-Belg-wet keerde, asielzoekers meteen op het vliegtuig wilde zetten en onlangs ook de grenzen wilde sluiten voor vluchtelingen uit vooral Tunesië die naar Italië overstaken. En hij voelt er veel voor om de welvaartsstaat af te breken. Om voor dat laatste argumenten te zoeken beroept hij zich op Theodore Dalrymple (Anthony Daniels) die als psychiater over de onderkant van de Britse maatschappij een inmiddels in het Nederlands vertaalde boek publiceerde.32 Daarin staat dat de welvaartsstaat mislukt is, omdat de uitkeringen de onderklasse in stand houden. Schaf dus de welvaartsstaat maar af en

25 I

alles zal wel in orde komen.33 Dalrymple alvorens parlementslid te worden, In de heeft blijkbaar naar Margaret Thatcher zit- Warande in Brussel zijn manifest over de ten luisteren. transfers tussen Vlaanderen en Wallonië. Wat niet bekend is, aldus Sel, dat is Jambon De Wever ontving daarna in Antwerpen daarna actief werd in de denktank Res Pubij het KVHV (Katholiek Vlaams Hoog- blica waarvan ook Bruno Valkeniers lid is. studenten Verbond) de conservatieve Tsjechische President Václav Klaus voor Hoe verder met of zonder De Wever? een eurokritische presentatie.34 Ook introduceerde Bart De Wever een artikel van De door de NV-A verwachte greep naar de David Cameron in De Standaard waarin macht maakte vanaf juni 2010 de flaminwerd gepleit voor de intensivering van de ganten overmoedig. Hun discours is sindsstrijd tegen het terrorisme en het forser aan- dien gericht op het laten verrotten van de pakken van migranten die zich niet willen politieke situatie door het saboteren van de aanpassen.35 De Wever wees in zijn intro- instellingen. Nieuwe verkiezingen hoeven ductie er op dat Cameron, evenals Angela immers voor hen geen uitzicht op een onMerkel en Nicolas Sarkozy trouwens, het derhandelde oplossing naderbij te brengen, “multiculturalisme als staatsideologie voor ze moeten alleen maar de politieke crimislukt” heeft verklaard. De remedie tegen sis verdiepen. Het enige probleem dat De het “naast elkaar” leven is het scheppen Wever nu heeft, is zijn troepen bij elkaar van een “interculturele” samenleving ge- houden. Ontgoochelde kiezers kunnen wel baseerd op “gemeenschapszin, geworteld eens van voorkeur veranderen en hun heil in de liberale rechten en vrijheden en in elders zoeken. Van de andere kant telt de een plurale maar gemeenschappelijke iden- extremistische vleugel figuren die vol van titeit”.36 De Wever rondde zijn betoog af dadendrang zitten. Hoe lang nog willen met de opmerking dat Cameron had aange- de Vlaamse media de daden van het TAK geven dat “het denken over identiteit in (Taalaktiekomitee) met de mantel der Europa aan het veranderen is.” En om dat liefde bedekken?38 Na de euforie komt allaatste was het De Wever uiteraard te doen, tijd de tijd van bezinning. Dringt zich soms want van dat pluralisme moet hij niets heb- de vraag niet op of de flaminganten geen ben.37 Het gaat bij De Wever, zoals we al hopeloze achterhoedegevechten voeren? zagen, niet om interculturaliteit, maar wel Hun doel om Brussel aan zich te onderom identiteit. werpen maakt geen schijn van kans. Brussel is en blijft de geïnternationaliseerde Het wordt overal rondgebazuind dat De motor van een ruimer achterland. De groei Wever een authentieke democraat is. Is dat van de Brusselse agglomeratie is voorts zo? Is iemand die zich tegen het VB keert niet te stoppen. Het aantal expats neemt per definitie een democraat? Bij De Wever er jaarlijks toe, ook in de Rand, waardoor is dat afwijzen van het VB enkel gebaseerd de hoofdstad ook meertaliger wordt. Velen op het afwijzen van de haatdragende cam- werken in Brussel, maar wonen er niet. Het pagnes tegen migranten. Verder treedt De betreft hier ook de zowat 240.000 pendeWever niet op tegen zijn mandatarissen die laars uit Vlaanderen. Welk statuut aan hen goede contacten met het VB onderhouden geven? en die bijvoorbeeld op de jaarlijkse IJzerwake verschijnen. Van grote inhoudelijke Dat laatste probleem oplossen kan De tegenstellingen tussen beide nationalis- Wever niet. Zijn populariteit zou daardoor tische partijen is in feite geen sprake. De wel eens vluchtig kunnen zijn. Hij kan zijn N-VA verschijnt in deze vooral als een macht in Vlaanderen alleen maar consoli“verlichte” versie van het VB, niet als de deren als hij een bredere populaire basis antipode ervan. Beide partijen willen een kan vinden. Daarom poogt hij de permaonafhankelijk Vlaanderen. Beide partijen nente steun van de Vlaamse bourgeoisie hameren op de Vlaamse identiteit. Beide te verwerven. Die Vlaamse bourgeoisie zijn republikeins. Beide gaan ervan uit dat heeft nu als spreekbuis Voka (Vlaams alles wat Waals is, ook vals is. De mandata- Netwerk van Ondernemingen; voorheen rissen van beide partijen ontmoeten elkaar VEV, Vlaams Ekonomisch Verbond) en is niet alleen in de parlementen, maar ook in via Philippe Muyters in de Vlaamse Regeclubs. Zo presenteerde Jan Jambon, die tot ring present. De Vlaamse bourgeoisie wil 2007 bij de Bank Card Company werkte de solidaire welvaartsstaat afbreken omdat I 26

die te veel lasten op hun relatief arbeidsintensieve bedrijven afwentelt. Anders dan de gemultinationaliseerde bedrijven van het type AB Inbev of Bekaert, profiteert de Vlaamse bourgeoisie nauwelijks van gunstige belastingmaatregelen en tax heavens. Ze heeft er dus ook alle belang bij dat de solidariteit met Wallonië wordt doorgeknipt. Deze Vlaamse bourgeoisie is zeer conservatief, want ze is uit de boerenstand gegroeid. Ze heeft veelal een lange carrière in de Vlaamse Beweging achter de rug. Na de Tweede Wereldoorlog kon ze door de komst van multinationale bedrijven in Vlaanderen, in de onderaanneming, aan gewicht winnen. De Vlaamse bourgeoisie wil daarom een grotere greep op de sociaaleconomische politiek in de eigen regio krijgen. De internationale financiële crisis heeft vanaf 2008 echter roet in het eten gegooid. Het imperium van KBC wankelde en kon enkel via een ingreep van de Vlaamse Regering in leven worden gehouden. Vele textielondernemers en tapijtboeren zien door de recessie nu zwarte sneeuw. Enkelen zijn al failliet gegaan. Laatstelijk gebeurde dat nog met de badstoffenfabrikant Santens uit Oudenaarde (meer dan 400 arbeidsplaatsen). Ook de ondergang van Fortis heeft zware wonden geslagen. Door de deconfiture van het Fortis van Maurice Lippens heeft o. a. de Kortrijkse familie Van Wayenberge39 die actief is in de melkpoederhandel, een deel van haar vermogen verloren. Politici verslijten vandaag snel. De media gaan immers altijd op zoek naar nieuwe gezichten om ze te exploiteren. Wie als politicus niet op een lokale machtsbasis kan terugvallen, is dan gezien. Vandaar dat Bart De Wever interesse voor het burgemeesterschap van Antwerpen kan hebben. Een nieuw populistisch avontuur? Dan zal hij behoefte hebben aan de nodige mediaaandacht. Aan dat laatste schort het niet. Sommige Paarse intellectuelen hebben zich al bekeerd tot een of andere zachte vorm van flamingantisme via de Gravensteengroep.40 Sommigen bekeerden zich pas na de verkiezingsoverwinning van 2010. Onder hen is Tom Naegels. In NRC Handelsblad stelde hij dat in Vlaanderen het populisme overwonnen was.41 Daarmee reageerde hij ook op een artikel verschenen in Le Monde waarin stond dat zowel Nederland als België van het populisme VLAAMS MARXISTISCH TIJDSCHRIFT

Bart De Wever: een populist van rechts  -   André Mommen

ziek was. Volgens Naegels was dat enkel het geval in Nederland, niet in België.42 Wilders in Nederland herinnerde hem aan Filip De Winter van vijftien jaar geleden. De N-VA kwam de “verdienste” toe om er “als eerste” in geslaagd te zijn om “kiezers terug te winnen voor de democratie”. En voorts had de N-VA de moed gehad om jarenlang aan de sirenezang van het VB te weerstaan. Ook wist Naegels dat het de “ambitie” van De Wever is “– naast het verdwijnen van België – […] om van het Vlaams-nationalisme een normale, beschaafde politieke stroming te maken”.

Tot slot Zijn we in een situatie beland die gelijkt op die van de Weimar Republiek? De staatsinstellingen staan immers ter discussie. De maatschappelijke orde die op de welvaartsstaat is gebaseerd, eveneens. De Wever blijft altijd vaag als het gaat over zijn toekomstige plannen met België. Vlaamse onafhankelijkheid, zoals het partijprogramma voorschrijft? Hitler was tot in 1932 ook zeer vaag over wat zijn werkelijke plannen waren. Hij sprak in het openbaar alleen graag over emotionele dingen, over de verrotte politieke partijen, het disfunctioneren van de republiek … zijn sleutelwoorden waren volk, natie, eenheid, hoop, toekomst, voorhoede … Het nationaal-socialisme zou het nieuwe bindmiddel voor het Duitse volk worden. Aan verdeeldheid gaat een natie immers ten gronde. Intussen onderhandelde hij achter de schermen met de kolen- en staalbaronnen en de chemische oorlogsproducenten over een ander Duitsland. Maar is de democratie vandaag in Europa dan niet stevig verankerd? Probleem is wel, aldus Marcel Sel, dat de democratie altijd opnieuw moet worden verdiend. “La démocratie, au contraire, est très concrète, et temporaire. Elle se vit au jour le jour, et c’est ce qui la rend fragile. Le nationaliste, lui, débarrassé du poids du quotidien par la nature abstraite de son projet, peut mentir, manipuler, rejeter la faute sur l’autre ou même sur le système démocrate lui-même. La magnificence qu’il promet à l’électeur est telle qu’attendre vaut les efforts consentis, les échecs vécus, les écueils rencontrés.”43 Welk gevaar gaat nu uit van de N-VA? In elk geval vormt deze partij een actief element in de conservatieve revolutie in JAARGANG 45 NUMMER 3 I HERFST 2011

Europa. Overal proberen populistische leiders het nationalisme in te zetten om het “eigen volk” te mobiliseren tegen het multiculturele samenwerkingsmodel en de welvaartsstaat. Wat te doen? Daarvoor is het in eerste instantie noodzakelijk dat men het politieke project van De Wever afwijst. Dat zal de taak van de politieke partijen, de sociale bewegingen en de vakbonden moeten zijn. Voorts zal men in Vlaanderen moeten erkennen dat men alleen door samenwerking en niet door confrontatie tussen de gewesten en de gemeenschappen verder kan komen. Een stap in deze richting zou al kunnen zijn dat België, eindelijk eens het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden uit 1992 ondertekent. Het doel van dit Handvest is er immers om enerzijds de bescherming en bevordering van regionale talen en talen van minderheden te regelen die als bedreigd gelden, en anderzijds om de sprekers van regionale talen of talen van minderheden de mogelijkheid te bieden deze talen zowel in het openbare als het persoonlijke leven te gebruiken.44 Dat gebaar zou veel druk van de communautaire ketel kunnen halen.

Tintigny bij Aarlen in een leefgemeenschap was neergestreken en daar als werkloze stempelgeld trok, namen de Vlaamse media het meteen voor beiden op. Het Nieuwsblad kopte zelfs boven een artikel: “Walen schieten op zus van De Wever”. Bjorn Maeckelbergh, “Walen schieten op zus van De Wever”, in Het Nieuwsblad, 26 september 2007. 9 Hoewel het rekenwerk uiteraard vooral via Voka wordt verkregen, mag men er grote vraagtekens bij zetten. Dat deed bijvoorbeeld André Decoster, hoogleraar aan het Centrum voor Economische Studieën van de KUL, voor wat de voorstellen rond de financieringswet betreft. André Decoster, “Discussie over cijfers”, in De Standaard, 25 oktober 2010. 10 Sel, a.w., blz. 111. 11 Hetzelfde discours gebruikt Umberto Bossi ook om Noord-Italië (“Padania”) los te maken van Rome en het corrupte Zuid-Italië. Sel, a.w., blz. 69. 12

Marcel Sel, Les secrets de Bart De Wever, Brussel en Parijs: Éditions de l’arbre, 2011, 439 blz., 21,90 euro. 2 Uitvoerig bij Marcel Sel, o .c ., blz. 177-212. 3 Jean-Pierre Stroobants definieerde De Wever als volgt: “Il porte le virus du nationalisme que lui ont transmis ses parents, et ses études d’historien ont ancré en lui la conviction d’une revanche à prendre sur les francophones, trop longtemps dominateurs.” Le Monde, 15 juni 2010. 4 Youtube. “Schiltz over N-VA”. http://www. youtube.com/watch?v=o_MxLOv9yyQ&playne xt=1&list=PL8CE48D266AD9CAF6 5 De Standaard, 16-17 juli 2011. 6 De RTBF noemde hij daarom graag Radio Mille Collines. Voor wie het niet mocht weten: dat was het radiostation dat in 1994 in Rwanda de Hutu’s opriep om de Tutsi’s te vermoorden. Sel, a.w., blz. 112. 7 Zo diende hij een klacht in bij het Centrum voor Gelijke Kansen en tegen Racismebestrij-

http://www.spiegel.de/international/europe/0,1518,734735,00.html 13 Sel, a.w., blz. 169. 14 Sel staat ook even stil bij Luxemburg waar het lokale dialect een officiële status heeft gekregen. Dat is een taal waar niemand in Europa een boodschap aan heeft. 15 Mia Doornaert liet weten in een column in De Standaard dat dit alles een “ranzig geurtje” had. Mia Doornaert, “Ranzig geurtje”, in De Standaard, 6 december 2010. 16 http://www.youtube.com/ watch?v=FSu_9CpaKiE 17 Gebeurde o.a. in een uitzending van Terzake van de VRT. Zie Sel, a.w., blz. 218-219. 18 Een term die van Pim Fortuyn is overgenomen. 19 Interview met Bart De Wever, “We zijn geen Hutu’s en Tutsi’s’, in De Standaard, 25-26 september 2010; David Coppi, “De Wever, le froid puis le chaud. Il se dit victime des francophones, mais capable de nouer un compromis”, in Le Soir, 27 september 2070. 20 http://www.youtube.com/ watch?v=bnpqu0AAoYY 21 http://www.burkestichting.nl/nl 22 Men ontmoet er alle prominenten van conservatief en reactionair rechts, o.a. Frits Bolkenstein, Amanda Kluveld, enz. 23 Bart De Wever, ‘De schaduw van de leider. Joris Van Severen en het na-oorlogs Vlaamsnationalisme (1945-1970)’, Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis. Jg. 31, 2001, nrs

ding toen de Franstalige schrijver en wetenschapper Pierre Mertens hem in 2007 van negationisme beschuldigde (zie verder). 8 Toen de krantengroep van Sudpresse onthulde dat zijn zus Karina in het gehucht Poncelle in

1-2, blz. 177-252. 24 Sel, a.w., blz. 215. 25 De Vlaamse media weigerden die foto af te drukken. 26 Sel, a.w., blz. 49.

Noten: 1

27 I

27

Zie hierover Paul Goosens, “Politiek in de kathedraal”, in De Standaard, 9-20 februari 2011. 28 Bart De Wever, “Erfgenamen van Uilenspiegel”, in De Standaard, 22 februari 2011. 29 Sel, a.w., blz. 69. 30 http://blog.lesoir.be/sagabelgica/2011/03/21/ we-zijn-allemaal-pierre-mertens/ (posté le 21 mars 2011):

rechter die u wat graag zou opdragen om ook ons naar de brandstapel te leiden. Marc Metdepenningen 31

Het ‘democratisch nationalisme’ waarop de voorzitter van de N-VA, Bart De Wever, zich beroept, verdraagt geen kritiek. Als ideeëndiscussies wat scherper worden, dan worden ze al snel vergiftigd door de simplistische voorstellingen waarmee hij zijn troepen af en toe overstelpt. Het is een constante in de geschiedenis: nationalistische strekkingen (en de dictaturen die eruit voortkomen) hebben altijd geprobeerd de pers en de intellectuelen monddood te maken, de vijfde colonne die infiltreert in hun ideologische frontlinie.

Sel, a.w., blz. 84-85. Theodore Dalrymple, Door en door verwend. Kritiek op de sentimentele samenleving, Amsterdam: Nieuw Amsterdam, 2011. 33 Dat gebeurde alweer in De Standaard, 6 mei 2011. 34 http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/mediatheek/programmas/ terzake/2.15865/2.15866/1.1031952 35 David Cameron, “Gedaan met de slappe tolerantie”, in De Standaard, 23-24 juli 2011. 36 Bart De Wever, “David Cameron”, in De Standaard, 23-24 juli 2011. 37 Id. 38 Het TAK is trouwens nauw gelieerd aan de N-VA. Het TAK komt samen voor bieravonden

Eerst beschuldigde Bart De Wever Le Soir op schandelijke wijze van ‘opruiing tot rassenhaat’. Nu wil hij de schrijver en filosoof Pierre Mertens op de juridische brandstapel. De historicus in de baas van de N-VA kan niet voorbij aan het getier van de Duitse nationalisten in 1933, die meenden dat ze door verbranding geschriften konden zuiveren die hen niet aanstonden en hun verwarde theorieën in vraag stelden. “In het belang van de volksgemeenschap en een idealistische filosofie vertrouw ik de geschriften van Karl Marx, van Freud, van Brecht toe aan het vuur. Tegen het literaire verraad, voor de opvoeding van het volk in de geest van de waarheid, vertrouw ik de geschriften van Erich-Maria Remarque toe aan het vuur”, brulden ze rondom de vlammen. Dit keer wordt de schrijver naar de brandstapel gevoerd nog voor zijn oeuvre. Wat Bart De Wever slecht uitkomt, is dat een internationaal gerenommeerde autoriteit het heeft aangedurfd hem te definiëren aan de hand van zijn voorstellen ten aanzien van de Antwerpse joden: een negationist. Mark Eyskens, de wijze van de CD&V, ging nog verder en verweet hem “argumenten te gebruiken uit de neonaziliteratuur”. De democratische partijen hadden unisono zijn ‘verwoed negationisme’ aan de kaak gesteld, zonder zich de banbliksems op de hals te halen van degene met wie ze beleefd aan tafel schoven voor de onderhandelingen over de staatshervorming. We hopen dat de klacht van De Wever terechtkomt bij het Hof van Assisen, zodat hij zelf

in het Vlaamse Huis aan de Drukpersstraat in Brussel en vertrekt vandaar veelal voor manifestaties en andere “acties”. Zie “TAK op Koppen (één)” 13 november 2007. http://www.youtube. com/watch?v=XpKqiCXv_Vs&feature=autopla y&list=PL8CE48D266AD9CAF6&index=14& playnext=4 39 Baron Piet Van Wayenberge woont in Gaasbeek in het Pajottenland. Vele Vlaamse textielfamilies, o.a. Santens en Sioen, verkeerden in dezelfde “onfortuinlijke” situatie. Opvallend is dat die vermogende flaminganten er geen graten in zagen om hun geld in Fortis, een project van de Franstalige Maurice Lippens te beleggen. 40 De taal van haar manifesten is radicaal en vrijzinnig flamingantisch en laat zien dat het Vlaams nationalisme greep heeft gekregen op een franje van ex-Paars en de vrijmetselarij. Onder de prominente leden telt men uiteraard boegbeeld Étienne Vermeersch, maar ook min of meer “bekende” Vlamingen als de filmmaker Jan Verheyen (een N-VA-kiezer), de advocaat Piet Van Eeckhaut (SP.A), Brigitte Raskin, Willy Courteaux, Jan Van Duppen (SP.A), Karel Gacoms (ABVV Metaal), de inmiddels overleden Tuur Van Wallendael (SP.A), Ludo Abicht en Jean-Pierre Rondas. De meesten zijn ook niet meer van de jongsten. 41 Tom Naegels, “België is het populisme juist voorbij”, in NRC Handelsblad, 8 september 2010. 42 Wat volgt is alleen te begrijpen als men weet

geconfronteerd wordt met zijn ontsporing. We zeggen dus in koor met Pierre Mertens: “Uw voorstellen zijn negationistisch.” We wachten vol ongeduld en sereniteit op de onderzoeks-

wat met Tom Naegels daarna gebeurde. Als freelancer en columnist promoveerde hij tot ombudsman bij De Standaard – een krant die eerder op onbeschaamde wijze Yves Leterme als een techno-nerd met zijn BlackBerry prominent in

I 28

32

de etalage had gezet en dat daarna weer deed met de De Wever die er tevens om de twee weken zijn column met neuzelende wijsheden kon komen plakken. 43 Sel, a.w., blz. 411, 44 Voor elk van de talen waarop dit deel van toepassing wordt verklaard, moeten minstens 35 maatregelen worden uitgekozen die ter bescherming en bevordering van de desbetreffende taal in beleid en wetgeving moeten worden omgezet. De maatregelen verschillen in omvang en verstrekkendheid en hebben betrekking op de volgende zeven terreinen: onderwijs; rechterlijke autoriteiten; bestuurlijke autoriteiten en openbare diensten; media; culturele activiteiten en voorzieningen; economisch en sociaal leven; grensoverschrijdende uitwisselingen.

VLAAMS MARXISTISCH TIJDSCHRIFT