T 89 Het twaalf stappenprogramma als therapie en als levenswijze Hannelore Creus
AIP Koekelare Eindwerk ter afronding van de opleiding tot Pyschotherapeut/ -consulent Academiejaar 2011 - 2012 Docenten: Didier Vanhee – Kris Roose – Philippe Vrancken
Inhoud Woord vooraf 1. Inleiding 2. Wat is verslaving? 2.1. Soorten verslaving 2.1.1. Gewoonteverslaving 2.1.2. Middelenverslaving 2.2. Hoe herken je een verslaving? 2.3. Kan je als probleemdrinker nog ‘sociaal’ drinken? 3. Het twaalf stappenprogramma 3.1. Ontstaan 3.2. Hoe het werkt 3.3. Doel 3.4. Het twaalf stappenprogramma nader bekeken 3.5. De kracht van de twaalf stappen als hulpmiddel (a.d.h.v. persoonlijke getuigenis) 4. Het twaalf stappenprogramma versus het Minnesotamodel 5. Het twaalf stappenprogramma versus de therapeutische praktijk 6. Leven met een verslaafde 6.1. Wat is co-dependentie/ een co-dependent? 6.2.
Hoe kan men verlost geraken van die medeafhankelijkheid?
Besluit Bronnenlijst
2
Woord vooraf Dit eindwerk is geschreven ter afronding van de opleiding tot psychotherapeut/-consulent die ik volgde aan de academie voor integratieve psychologie te Koekelare. Van deze gelegenheid wil ik gebruik maken om enkele mensen te bedanken, die het voor mij mogelijk gemaakt hebben om deze opleiding tot een goed einde te brengen. In de eerste plaats, dank aan mijn vertrouwenspersoon Vera, die mij al vele jaren steunt, met raad en daad bijstaat, die mij leerde werken aan mezelf d.m.v. het twaalf stappenprogramma, die mij doorheen elke stap persoonlijk heeft begeleid, bij wie ik altijd op verhaal kan komen en zoveel meer. Ook een welgemeende dank u wel voor de bereidwilligheid om haar persoonlijke ervaring m.b.t. het twaalf stappenprogramma te willen delen. Dank u wel Vera voor alles!!! Verder wil ik mijn man en kinderen bedanken voor hun geduld en mildheid omwille van het feit dat ik zo vaak van huis ben voor het volgen van opleidingen en vergaderingen en het lopen van stage. Van harte dank aan mijn familie en vrienden, voor hun nooit aflatende steun, hulp en aanmoedigende woorden op momenten dat ik het moeilijk had. Dank aan mijn stagebegeleidster Melanie Verhelst van het Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart te Ieper voor de mogelijkheid die zij mij bood om kennis te maken met de behandeling van verslavingen in de psychiatrie. Hierbij wil ik ook mijn supervisor Patricia Vandenameele bedanken voor de fijne samenwerking, voor de feedback en nuttige tips n.a.v. mijn stage. Ook een woord van dank aan Veerle Baert, mijn toenmalige therapeute. Dankzij haar maakte ik, n.a.v. de therapie die ik toen volgde, kennis met de AIP. Zonder haar toedoen zou ik mezelf nooit in staat geacht hebben om die stap te zetten. Dank aan Didier voor de goede begeleiding doorheen het 1ste jaar opleiding, wat mij in staat stelde om werkelijk te groeien als mens en mij de moed gaf om de opleiding verder te zetten. Ook dank aan Didier, Kris en Philippe voor de nuttige lessen om ‘anderen te doen groeien’ over boeiende materie wat mijn interesse in de psychologie in zijn geheel nog deed toenemen. Last but not least dank aan mijn medecursisten voor de 3 jaar dat we samen de lessen hebben gevolgd, oefensessies hebben gedaan , intervisies hebben gehouden en voor de nuttige tips en inzichten die hieruit voortvloeiden.
“Een vertrouwenspersoon is de wegwijzer naar zelfkennis”
“Als je gekozen hebt om te vliegen, verdraag dan dat je vleugels pijn doen”.
3
1. Inleiding Door mijn eigen ervaring met alcoholverslaving en alcohol- en drugsverslaving in mijn naaste omgeving en de daarmee gepaard gaande moeilijkheden, op emotioneel, relationeel en persoonlijk vlak en de uiteindelijke aanpak van de verslaving d.m.v. het twaalf stappenprogramma, is het voor mij een uitdaging om mijn eindverhandeling hieraan te wijden. Het is de unieke gelegenheid om deze materie, die doorgaans in gesloten kringen wordt gehanteerd, onder de aandacht te brengen buiten de grenzen van de zelfhulpgroepen. Verslaving is een maatschappelijk probleem geworden... alsmaar meer jongeren en volwassenen zitten vast in de greep van één of andere verslaving. Hoe groot het verlangen ook is, of hoe goed iemand zijn best doet om van de verslaving los te komen, uit eigen beweging of uit eigen wilskracht is dit heel moeilijk of haast onmogelijk. Toch is er herstel mogelijk voor iemand die verslaafd is. Daarbij is het twaalf stappenprogramma en het hier uit voortgevloeide ‘Minnesota Model’, een uitstekend hulpmiddel, dat ik hier verder zal toelichten. Uit deze uiteenzetting zal blijken dat het twaalf stappenprogramma niet alleen doeltreffend is bij de aanpak van verslavingen allerlei, maar dat het een leidraad is voor elk mens, om toe te passen in het dagelijks leven, waar iedereen baat bij heeft. Het is de weg naar optimaal functioneren. Als elk mens volgens dit principe zou leven, dan zou onze wereld er veel mooier uit zien. Daarnaast is het twaalf stappenprogramma ook geschikt om in de therapeutische praktijk als leidraad te gebruiken. Het bevat veel essentiële ingrediënten om persoonlijke groei bij de cliënt te stimuleren. Het sluit goed aan bij de integratieve werkwijze die gedurende de voorbije academiejaren aan bod kwam. Na wat uitleg te geven over verslaving en in het bijzonder alcoholverslaving, zal ik mij beperken tot de uitleg van het gebruik van het twaalf stappenprogramma bij de behandeling van alcoholverslaving, niettegenstaande het voor diverse soorten verslaving en andere problemen kan gehanteerd worden. In dit eindwerk sta ik ook stil bij de gevolgen van de verslaving bij de omgeving van de alcoholist/verslaafde. Dit wordt verduidelijkt aan de hand van een samenvatting uit het boek ‘Leef je eigen leven’ van Melody Beattie.
4
2. Wat is verslaving? Omdat het twaalf stappenprogramma vooral wordt toegepast bij de behandeling van allerhande verslavingen, licht ik hierbij kort toe wat verslaving precies is. Verslaving wordt omschreven als een toestand waarin een persoon fysiek en/of mentaal van een stof of een gewoonte afhankelijk is, zodanig dat hij/zij deze gewoonte of stof niet, of heel moeilijk los kan laten. Het gedrag van de persoon is voornamelijk gericht op het verkrijgen en innemen van het middel, of het handelen naar de gewoonte, ten koste van de meeste andere activiteiten. Naast het woord ‘verslaving’ wordt ook vaak ‘afhankelijkheid’ gebruikt. Verslaving is een complexe aandoening. De kern van het probleem is dat verslavingsgevoelige mensen wel willen, maar niet kunnen stoppen met gebruiken. Verschillende factoren spelen daarbij een rol, zoals de combinatie van de genen, vroegere ervaringen, de omgeving,… Bij mensen die gevoelig zijn voor verslaving treedt het limbisch systeem (dat de craving op gang brengt) sterker naar voren dan de prefrontale cortex. De prefrontale cortex is betrokken bij de functies als beslissingen nemen, sociaal gedrag en impulsbeheersing. Het limbisch systeem is een groep structuren in de hersenen die betrokken zijn bij emoties, motivatie, genot en het emotioneel geheugen. Het staat ook in voor de vlucht- en vechtreactie wat een verhoging van de productie van adrenaline en cortisol tot gevolg heeft. Bij craving of onweerstaanbare drang naar het middel slaat dit limbisch systeem als het ware op hol, waardoor nauwelijks aan de drang kan worden weerstaan, tenzij er al enig inzicht is in de signalen van craving en men op een alternatief beroep kan doen, zoals onmiddellijk telefonisch contact opnemen met iemand van de zelfhulpgroep, aandacht afleiden door zich te focussen op positieve gedachten, beroep doen op een Hogere Macht,…Het is belangrijk dat de vicieuze cirkel van gebruiken, nog meer gebruiken, proberen te verminderen, proberen te stoppen, opnieuw meer gebruiken,… doorbroken wordt. Anders komt de persoon in kwestie vroeg of laat in contact met de 3 G’s; nl. Gesticht, Gevangenis of Graf (vooral bij alcohol- en drugsverslaving). Er bestaat geen andere mogelijkheid. De enige manier om deze cirkel te doorbreken is definitief stoppen met drinken/gebruiken. ‘Verslaving is een dwingend verlangen naar een bepaalde ervaringstoestand. De krachten van het verstand zijn ondergeschikt aan dit verlangen. Het beïnvloedt de vrije ontplooiing van een persoonlijkheid en vernietigt de sociale betrekkingen en de maatschappelijke kansen van het individu.’ (K. Warncke)
2.1.
Soorten verslaving
Een verslaving kan bestaan uit: verslaving aan een gewoonte, gebruik of handeling of een middel.
2.1.1. Gewoonteverslaving Een gewoonteverslaving is een verslaving aan een handeling die voor een persoon van belang is om zich goed te voelen of een ‘kick’ te krijgen. Vb. gokverslaving, chatverslaving, internetverslaving, gameverslaving, seksverslaving, workaholisme, …
5
2.1.2. Middelenverslaving Met middelenverslaving wordt een verslaving bedoeld die in stand wordt gehouden door het gebruik van een middel of een substantie die op zich al een verslavende werking heeft door de directe inwerking op de hersenen (= psychoactief middel of drug). Deze middelen worden gebruikt om de werkelijkheid te ontvluchten. Naast alcohol, sigaretten en verschillende soorten drugs, is een vaak onderkend probleem: medicatieverslaving, vooral verslaving aan benzodiazepinen (vb. slaapmiddelen zoals Lorazepam, angstremmers zoals Alprazolam) en opiaten (vb. pijnstillers met codeïne,…). Dit wordt ook iatrogene verslaving genoemd door het herhaaldelijk voorschrijven van de dokters. Het grote probleem bij middelenverslaving is dat er onthoudingsverschijnselen optreden zoals koorts, slapeloosheid en braken bij het verminderen of het stopzetten van het gebruik en dat er tolerantie optreedt. Dat wil zeggen dat er steeds meer nodig is van het middel om hetzelfde effect te bekomen. Daarom is het belangrijk dat de persoon in kwestie medisch begeleid wordt bij ernstige middelenverslaving om te stoppen met zijn/haar gebruik.
2.2. -
Hoe herken je een verslaving?
Men denkt veel aan wat men verslaafd is, men heeft het gevoel dat men er zonder niet goed presteert. Men heeft steeds meer nodig van het middel. Men gebruikt op momenten dat men eigenlijk zou moeten werken of studeren. Men verliest steeds meer mensen uit de omgeving, maar dit belet niet om het gebruik of de gewoonte te stoppen. Er wordt veel geld uitgegeven aan de verslaving en als er geen geld meer is, wordt er vaak geld geleend of een krediet afgesloten. Men blijft gebruiken, ondanks de lichamelijke/geestelijke ongemakken. Eens men begint te gebruiken is het moeilijk om te stoppen, om het gebruik onder controle te houden. …
2.3.
Kan je als probleemdrinker nog ‘sociaal drinken’?
Omdat zoveel mensen niet begrijpen waarom je als probleemdrinker niet slechts één glas kunt drinken, vind ik het belangrijk om dit te verduidelijken. Het gezegde luidt: “Eens een alcoholist, altijd een alcoholist !” Alcoholisme of andere verslaving heeft niets te maken met eigenschappen als 'karakter' of 'wil'. Het is in de eerste plaats een lichamelijke ziekte, die voortkomt uit één van de meest essentiële symptomen van deze kwaal: nl. het controleverlies. Dit controleverlies is het 'niet meer kunnen stoppen' met drinken, nadat men zich heeft voorgenomen niet meer dan een bepaald aantal glazen in een bepaalde duur, te drinken. Na 1 of 2 glazen heeft het lichaam een enorme drang naar meer alcohol, waardoor er meestal van alle goede voornemens niets terechtkomt. Dit 'controleverlies' heeft te maken met veranderingen die plaats vinden in de hersenen. 6
Door langdurig of excessief alcoholmisbruik, dat verslaving tot gevolg heeft, vormen zich in de hersenen bepaalde stoffen die daar niet meer weg gaan, ook al gebruikt men geruime tijd geen alcohol meer. Deze stoffen heten: 'Tetra-hydro-iso-quinolines', kortweg TIQ's genoemd. Die TIQ's ontstaan uit acethaldehyde, een afbraakproduct van alcohol. Het zijn deze stoffen, die aan het alcoholisme een verslavend karakter geven. Dat wil zeggen, als men opnieuw één glas alcohol drinkt, deze stoffen weer werkzaam worden en het lichaam zodanig ontregelen, dat het om meer alcohol gaat vragen. Het kan zelfs in die mate zijn, dat de meest sterke 'geest' het moet afleggen tegen de lichamelijke 'zucht' naar datgene, wat in het verleden ook tot opheffing van die ontregeling diende, de alcohol. Bij een alcoholverslaafde of iemand die de verslaving tot dan toe onder controle had, gebeurt het volgende: 1) De alcohol komt via de mond, slokdarm en maag direct in de bloedbaan. Het wordt door het bloed opgenomen. 2) Dit bloed stroomt op de normale wijze (ook) naar de hersenen. 3) Behalve de onmisbare - en tot alle functies dienende - hersencellen, worden ook de TIQ's door het bloed gevoed. 4) De hersenen geven, via de zenuwbanen, signalen door aan de rest van het lichaam. 5) Het lichaam reageert op de 'van boven' gegeven commando's en zal om meer alcohol gaan 'vragen'. 6) De 'vraag' (zucht) naar alcohol is vaak te sterk om te weigeren en 7) alle opgebouwde psychische weerstand wordt onderdrukt en de ellende kan opnieuw toeslaan. Er zijn gevallen bekend, waarin tijdens het drinken het bewustzijn van de gevolgen wel degelijk aanwezig was, doch de lichamelijke reacties sterker bleken, dan de verstandelijke redeneringen. Dit geeft aan dat verslaving een sterke lichamelijke kant heeft en dat lichaam en geest niet altijd in balans zijn. Het proces (de verandering) welke in de hersenen is ontstaan, blijft daar altijd aanwezig. Voor wie niet meer drinkt, zal het nooit meer kwalijke gevolgen kunnen hebben, in de vorm van 'verslavingsverschijnselen'. Maar 'het eerste glas' kan de kettingreactie in gang zetten en de gevolgen daarvan zijn gekend. Natuurlijk reageert iedereen verschillend en individueel op het 'eerste glas'. De één zal direct 'doorzakken', hetgeen betekent dat de TIQ's bij hem bijzonder snel werken. Terwijl een ander soms wel weken of langer 1 of enkele glazen per dag kan gebruiken vóór de TIQ's werkzaam worden. Maar ook mensen in de laatste categorie zullen onherroepelijk terugvallen. TIQ's stellen dus altijd de verslavende processen weer in werking en van daar is 'sociaal drinken' voor een verslaafde of gestabiliseerd alcoholist nooit mogelijk. Wie het tegendeel 'bewijst', bewijst alleen maar, dat zich bij hem of haar geen TIQ's gevormd hebben en er dus nooit van een echte verslaving sprake is geweest. Echter de meeste mensen hebben dit herhaaldelijk uitgeprobeerd en 7
erkennen dat ze wel degelijk verslaafd zijn aan de alcohol. Kort gezegd kan dit vergeleken worden met mensen die hun benen hebben verloren. Er groeien geen nieuwe meer aan.
3. Het twaalf stappen programma 3.1.
Ontstaan
In 1935 ontmoetten Bill, een effectenmakelaar uit New York en Bob, een chirurg uit AkronOhio elkaar. Ze waren beiden verslaafd aan de drank. Na een gesprek over de wanhopige ellende, waartoe zij steeds weer vervielen, hebben ze elkaar gesteund in een poging om ieder voor zich nuchter te blijven. Door de ander te helpen in de strijd om nuchter te zijn. Ze redeneerden: “Op eigen kracht komen we er toch niet”. Het twaalf stappenprogramma is ontworpen door verslaafden voor verslaafden en is dus gebaseerd op de ervaringen van duizenden herstellende alcoholisten en werd als eerste gehanteerd door de ‘Alcoholics Anonymous’ of de Anonieme Alcoholisten (AA). In AA gaat men ervan uit dat alcoholisme/verslaving een ziekte is die alleen door een geestelijke belevenis kan genezen worden. Ondertussen zijn er verschillende zelfhulpgroepen ontstaan voor diverse vormen van verslaving, die op hun beurt dit twaalf stappenprogramma als herstelprogramma gebruiken; nl. de Sexaholics Anonymous (of Anonieme Seksverslaafden), de Anonieme Overeters, Cocaïne Anonymous, Codependents Anonymous, Narcotics Anonymous, Gamblers Anonymous,...
Afbeelding Bob (links) en Bill (rechts) medeoprichters van AA 8
3.2.
Hoe het werkt
De twaalf stappen vormen een programma, en zijn als geheel tevens een geneesmethode. Zij vormen samen een gedachtewereld van waaruit de alcoholist/verslaafde een nieuw leven kan opbouwen als hij die stappen één voor één heeft gedaan. Het is hoofdzakelijk een vorm van groepstherapie en wordt vooral toegepast in zelfhulpgroepen. De onderlinge verbondenheid tussen mensen is bepalend voor ‘een leven in herstel’, zeker omdat mensen door verslaving vaak een geïsoleerd bestaan zijn gaan leiden. Kenmerkend bij de 12-stappen filosofie is dat iedereen onderdeel is van een groter geheel en dat niemand er alleen voor staat. Door ervaringen van anderen te zien en te horen wordt hoop gewekt en door zelf aan de slag te gaan kan resultaat behaald worden. Dit kan gezien worden als de basis van spiritualiteit. De kern van het programma is het streven naar een spiritueel ontwaken met nadruk op het praktische nut in het dagelijks leven en niet in de filosofische of metafysische betekenis van het woord. Het programma kan zodoende over culturele en religieuze grenzen heen toegepast worden. Essentieel bij verbondenheid en bij spiritualiteit zijn respect en begrip voor elkaar; niet alleen tussen cliënten, maar ook tussen cliënten en behandelaars en tussen behandelaars onderling. Een belangrijke vereiste is dat het verlangen om van de verslaving af te geraken voorop staat. Anders werkt het moeilijk of niet. Het herstelprogramma streeft niet naar geestelijke volmaaktheid, maar naar geestelijke vooruitgang. De twaalf stappen wijzen de weg naar die vooruitgang. Als therapievorm wordt het twaalf stappenprogramma vergeleken met Rationeel-Emotieve Therapie (RET) Ik ben ervan overtuigd dat deze methode ook kan gehanteerd worden als leidraad in de therapeutische praktijk, om enerzijds mensen met een verslaving te begeleiden, maar ook diverse problemen kunnen met deze behandelmethode aangepakt worden.
3.3.
Doel
Het doel van deze methode is abstinentie bereiken door elke dag bewust de beslissing te nemen om niet te drinken/gebruiken/handelen, om elke dag opnieuw het eerste glas te laten staan. Maar het gaat niet alleen over het bereiken van abstinentie. Het gaat tevens om het aannemen van een nieuwe levensstijl of ‘een leven in herstel’ m.a.w. komen tot lichamelijk en maatschappelijk herstel Ook voor de mensen die leven met een verslaafde partner/kind/ouder/... is het twaalf stappenprogramma een krachtig hulpmiddel om los te komen uit de medeafhankelijkheid (co-dependency). Verslaving is een gezinsziekte. Het is niet omdat slechts één lid van 9
het gezin verslaafd is aan het één of ander middel, dat de rest hiervan geen last ondervindt. Integendeel, ze krijgen te maken met angst, wrok, schuldgevoelens,... Maar ook bij het behandelen van eetstoornissen, obsessief compulsieve stoornissen en andere gedragsproblematiek is deze methode succesvol op voorwaarde dat de persoon in kwestie bereid is om iets aan zijn probleem/verslaving te doen.
3.4.
Het twaalf stappenprogramma nader bekeken
Het twaalf stappen programma bestaat stuk voor stuk uit suggesties. Dus elk neemt er uit, wat hij kan gebruiken, als hij/zij maar alle stappen daadwerkelijk zet. Het is belangrijk dat men eerlijk is met zichzelf en met anderen en een ‘open geest’ heeft, zich open stelt voor verandering. Want daar draait het om: VERANDERING. De stappen zijn spiritueel, niet religieus. Het woord God of Hogere Macht komt vaak terug. Al heeft het niets met religie te maken. Elk individu heeft de keuze wie of wat hij/zij ziet als Hogere Macht. Religie heeft eerder te maken met het verlangen naar het hiernamaals, terwijl spiritualiteit het verlangen inhoudt om niet meer terug te keren naar de ellende van vroeger. God kan gezien worden als een metafoor voor gelijk welke kracht die werkzaam is in het universum. God is net zo min een persoon dan dat de paashaas een konijn is, net zo min is de kerstman een dikke kerel die op de Noordpool leeft. De twaalf stappen zijn als de spaken in een wiel. Samen maken zij het wiel sterk. Elk afzonderlijk hebben zij praktisch geen nut. Eerste stap Wij hebben toegegeven dat wij machteloos stonden tegenover de drank - dat ons leven stuurloos was geworden. Deze stap is de belangrijkste en kan als enige stap voor 100 % goed gezet worden. Het vereist een persoonlijk erkennen een alcoholist te zijn en machteloos te staan tegenover de drank en dat het de drank is die zijn leven stuurloos heeft gemaakt. Daarnaast is het besef nooit meer op een normale gecontroleerde manier te kunnen drinken noodzakelijk. Het is de eerste stap naar herstel. Het is toegeven aan het feit dat men hulp nodig heeft. Het is belangrijk om een helder inzicht in de eigen toestand te krijgen, dat men zichzelf leert zien zoals men werkelijk is. Ondanks het besef een alcoholist te zijn, zijn er toch momenten waarop een alcoholist geen doeltreffend verweer heeft tegen dat eerste glas. Daarom is de tweede stap er… die weerstand moet van een Hogere Macht komen. “De eerste en moeilijkste stap naar een nieuw leven, is de stap uit je oude leven” (Karen Salmansohn)
10
Tweede stap Wij zijn gaan geloven dat een Macht groter dan wijzelf ons weer geestelijk gezond kan maken. De tweede stap introduceert het idee van een Macht groter dan zichzelf, een Hogere Macht aan wie men het herstel van zijn emotioneel evenwicht toevertrouwt. Het heeft te maken met het vragen en aanvaarden van hulp van zodra de zieke heeft erkend ziek te zijn. Met deze hulp wordt bedoeld het aanvaarden van een Hogere Macht, zoals ieder Hem persoonlijk ziet. Het gaat er om dat de cliënt gebruik wil maken van een Macht sterker dan zichzelf, onder welke naam hij deze ook wilt aanduiden. Het lukt weinig mensen om op eigen houtje van zijn/haar verslaving af te geraken. De reden daarvoor is het gebrek aan ‘kracht’. Er is nood aan een kracht groter dan zichzelf. Dit stuit bij veel mensen op weerstand omwille van hun persoonlijke religieuze visie over God of een Hogere Macht. Het volstaat echter om de eigen vooroordelen aan de kant te schuiven en blijk te geven van de bereidheid om te geloven in een Macht groter dan de onze, ongeacht de eigen voorstelling of interpretatie van God of Hogere Macht. M.a.w. in het begin van het herstelprogramma is het geloof in een God of Hogere Macht voldoende om geestelijk te groeien. Die kracht heeft bij veel mensen het wonderbaarlijke, het onmogelijke tot stand gebracht. Deze tweede stap vormt de sleutel om de deur van de andere tien stappen te openen en is daarom een heel belangrijke stap. Deze en alle andere stappen vereisten nederigheid. Echte nederigheid en een open geest kunnen naar het geloof leiden. Voor mensen die het moeilijk hebben met het woordje ‘God’, kan Hij gezien worden als het goddelijke in zichzelf – een weg tot zelfrealisatie*. Het komt er op neer om het goede in zichzelf aan te grijpen, want de mens draagt de hele waarheid wezenlijk in zich. God of Hogere Macht gaat boven elk begrip uit. Derde stap Wij hebben het besluit genomen onze wil en ons leven toe te vertrouwen aan de hoede van God, zoals wij persoonlijk Hem opvatten. Om de derde stap te kunnen toepassen is het noodzakelijk om: 1. overtuigd te zijn van het feit dat men alcoholist is en niet in staat is zijn eigen leven te besturen (cfr. 1ste stap) 2. ervan bewust te zijn dat er geen enkele menselijke kracht in staat is om zich van het alcoholisme te bevrijden (cfr. 2de stap) 3. te geloven dat God dat wel kan en ook zal doen als men Hem er maar om vraagt. De derde stap helpt door de eigen wil (gedachten en gevoelens) en het leven (handelen) in handen van de Hogere Macht te leggen, door de zekerheid dat er voor ‘ons’ gezorgd wordt en van ‘ons’ gehouden wordt. Het uitgangspunt van deze stap is het besef dat een leven dat alleen steunt op eigen wil nauwelijks kan slagen. Als men enkel leeft vanuit eigen wil, komt men vroeg of laat in botsing met de omgeving, ongeacht de goede bedoelingen. Daaruit ontstaat wrok, zelfzucht, zelfbeklag, zelfmedelijden, allerlei angsten,…Voor een alcoholist is het essentieel om die 11
zelfzucht kwijt te geraken, zo niet gaat hij er onder door. Maar op eigen kracht lukt dit niet. Daarvoor is Gods hulp nodig en dit is het punt waar alles om draait. Men moet ophouden om zelf voor God te spelen, want daarmee heeft nog nooit iemand iets bereikt. Hierbij is de metafoor van een toneelspeler die zelf alles in de hand wil houden treffend. Als die toneelspeler zelf wil instaan voor de belichting, het ballet, het decor en ook nog zelf wil regisseren, loopt het zeker en vast mis. Het is noodzakelijk dat hij verschillende zaken uit handen geeft en vertrouwen heeft in de wisselwerking met de anderen. Bij deze derde stap is volgend gebed doeltreffend en bevat alle ingrediënten om van die alles vernietigende zelfzucht bevrijd te geraken: “God, ik bied mijzelf aan U aan, opdat U mij bij Uw werken gebruikt en met mij handelt naar Uw goeddunken. Verlos mij van mijn zelfzucht, opdat ik beter Uw wil volge. Bevrijd mij van mijn moeilijkheden; laat tegenover hen die ik wil bijstaan de overwinning op die moeilijkheden een teken zijn van Uw Macht, Uw Liefde en de door U aangegeven Levensweg. Laat mij altijd Uw Wil doen !” De woordkeuze staat vrij zolang de grondgedachte maar wordt uitgedrukt. Als men dit oprecht en nederig doet, wordt de uitwerking hiervan gevoeld, soms zelfs heel sterk. Deze derde stap is noodzakelijk om de vierde stap te kunnen doen, want anders is die vierde stap als een operatie zonder verdoving. M.a.w. de derde stap brengt stabiliteit. Van daaruit kunnen de tekortkomingen aangepakt worden. Het is een geloof dat werkt ! Vierde stap Wij hebben een diepgaande en onbevreesde morele inventaris van onszelf opgemaakt. De vierde stap is een belangrijk hulpmiddel voor de persoonlijke groei. Men kan pas beginnen te groeien als men in staat is de moed op te brengen om te onderzoeken wie men in werkelijkheid is. Door de ziekte van het alcoholisme is men vaak vervreemd van zichzelf. Met deze stap wordt gestart met een grootscheepse innerlijke schoonmaak. Het is nodig om een krachtige inspanning te leveren om datgene dat voor een belemmering om ‘normaal te leven’ heeft gezorgd onder ogen te zien en zich daarvan te bevrijden. De drang naar drank is slechts een uiterlijk verschijnsel van diepere oorzaken en omstandigheden die nu moeten opgespoord worden. Het is nodig om eerlijk een morele balans en persoonlijke inventaris op te maken. Dit kan vergeleken worden met het opmaken van de balans in een bedrijf. Ten eerste wordt er een lijst opgemaakt met de goederenvoorraad. Een doelstelling daarbij is het achterhalen welke goederen beschadigd of onverkoopbaar zijn en daar snel en zonder spijt afstand van te doen. Als eigenaar van een zaak moet men zichzelf geen rad voor de ogen draaien. Met het op opmaken van een morele inventaris is dat precies zo. Belangrijk bij deze vierde stap is grondigheid en eerlijkheid. Eerst wordt er gezocht naar de zwakke plekken waardoor men faalde. Hiervan is wrok een belangrijk deel. Wrok vernietigt meer alcoholisten dan wat ook. Hieruit komen verschillende vormen van geestelijke ziekten voort. Om af te geraken van deze wrokgevoelens moeten deze op papier gezet worden. Er wordt een lijst opgemaakt van personen of zaken waartegenover men wrok koestert. Op die lijst wordt de naam van de persoon, de oorzaak en de gevolgen van de wrokgevoelens neergeschreven.
12
Vb. Ik k oester wrok tegen: Mijn baas
De oorzaak :
Het raak t mij in:
onredelijk, onrechtvaardig
bedreiging van mijn zekerheid, gevoel van eigenwaarde (angst)
Een leven dat vervuld wordt door wrok leidt tot doelloosheid en ongeluk en daarom is het noodzakelijk om van die wrok af te komen. Voor een alcoholist weegt de kwestie ‘wrok’ bijzonder zwaar door. Wanneer zulke gevoelens gekoesterd worden, sluit men zichzelf af voor het zonlicht van de Geest, waardoor de waanzin van de drank terugkeert. En voor een alcoholist betekent drinken vroeg of laat de dood. Als hij/zij wil leven, dan moet men zich bevrijden van boosheid en drift. De grote vraag is nu hoe men zich van die wrokgevoelens kan bevrijden na het opmaken van de lijst met personen tegenover wie men wrok koestert. Hierbij is het besef dat de mens en die kwaad deden ook wel eens geestelijk ziek kunnen zijn en onze Hogere Macht te vragen om dezelfde verdraagzaamheid, medelijden en hetzelfde geduld dat men voor een zieke vriend zou voelen. Daarbij is het noodzakelijk om wraak en ruzie uit de weg te gaan. Belangrijk bij het bekijken van de ‘wroklijst’ is niet te letten op de fouten van de anderen, maar vastbesloten te zoeken naar de eigen tekortkomingen zoals zelfzucht, oneerlijkheid, eigenbelang,… Het gaat tenslotte om de persoonlijke balans en niet die van een ander. Aan de oorsprong van wrok ligt meestal ‘angst’. Dit slaat op bijna iedere kant van het leven en is als een nare en diepinsnijdende draad die overal door het weefsel in het bestaan van vele alcoholisten loopt. Het brengt reeksen omstandigheden teweeg die veel ongeluk tot gevolg hebben en waarvan de oorzaak vaak buiten zichzelf wordt gelegd. Maar vaak is het de persoon in kwestie die zelf de bal aan het rollen brengt. Angst blijkt altijd weer verdere moeilijkheden uit te lokken. Daarom is het noodzakelijk om de ware aard van de angsten te onderzoeken en deze op papier te zetten, ook al staan ze niet in verband met wrok. Aan de oorsprong van de angst ligt vaak een gebrek aan zelfvertrouwen. Om van die angsten af te geraken kan beroep gedaan worden op de Hogere Macht door Hem te vragen de angst weg te nemen en Hem de kracht te vragen de aandacht te richten op wat Hij wil dat men doet. Zo kunnen de angsten ontgroeid worden. Ook bij seksualiteit moet stilgestaan worden. Hierbij is het nodig het eigen gedrag van de afgelopen jaren te bekijken en stil te staan bij volgende vragen: “Ben ik zelfzuchtig, oneerlijk of onnadenkend geweest? Wie heb ik gekwetst? Heb ik ongerechtvaardigde jaloezie opgewekt, of achterdocht of verbittering? Waar heb ik fout gehandeld en wat had ik wel moeten doen? Dit alles wordt best op papier gezet en zorgvuldig bekeken. Belangrijk hierbij is om elke verhouding aan volgende vraag te onderwerpen: “Was zij te egoïstisch of niet? Vervolgens kan aan de Hogere Macht gevraagd worden deze denkbeelden vorm te geven en te helpen daar naar te leven. Hierbij is het nodig om zich eraan te herinneren dat de geslachtelijke vermogens noch lichtvaardig, noch zelfzuchtig aangewend mogen worden, noch het onderwerp van verachting of walging mogen zijn. Op basis van dit alles kan een zinnig en verstandig plan voor het seksuele leven uitgewerkt worden en hoe het plan ook mag ontwikkelen, bereid te zijn er naar te groeien. Ook bereidheid om het kwaad ongedaan te maken is nodig, tenzij hierdoor anderen zouden gekwetst worden. Bij dit punt over seksualiteit en bij diverse moeilijkheden is het belangrijk dat er beroep gedaan wordt op de Hogere Macht om een juist levensbeeld te krijgen en voor leiding in elke
13
moeilijke omstandigheid, voor geestelijke gezondheid en voor de kracht om het goede te doen. Samengevat zijn de ‘fouten’ die in de vierde stap bedoeld worden, gebaseerd op deze van de universeel erkende lijst m.b.t. de zeven hoofdzonden: nl. hoogmoed, hebzucht, wellust, gramschap, gulzigheid, jaloersheid en luiheid. Om deze stap grondig te zetten, is het Big Book van de Anonieme Alcoholisten en het boekje Twaalf stappen en Twaalf tradities een uitstekende leidraad. Maar het is niet alleen stilstaan bij de negatieve kant van de inventaris. Het is ook belangrijk om oog te hebben voor de kwaliteiten, wat bijdraagt tot het vergroten van het gevoel van eigenwaarde. Door het opmaken van deze morele inventaris worden enkele grote stukken waarheid over zichzelf geslikt en verteerd, wordt de vinger gelegd op de zwakke plekken die er uit moeten, die opgeruimd moeten worden. Dit houdt in dat er kan overgegaan worden tot de vijfde stap waar aan het werk gegaan wordt… Vijfde stap Wij hebben tegenover God, tegenover onszelf en tegenover een ander mens de juiste aard van onze misstappen toegegeven. ...door de juiste aard van de fouten te erkennen tegenover God, tegenover zichzelf en tegenover een medemens. Die medemens is meestal de vertrouwenspersoon (sponsor) of therapeut. Het is niet voldoende om de fouten alleen tegenover zichzelf te erkennen, want vroeg of laat zou dit aanleiding kunnen geven om opnieuw naar het eerste glas te grijpen. Door bepaalde feiten voor zichzelf te houden, worden de slechtste eigenschappen in de voorraad gehouden. Om de misstappen toe te geven tegenover een ander persoon (vertrouwenspersoon, therapeut,…) is nederigheid, eerlijkheid en moed vereist. Doet men dit niet, dan blijft men leven in een voortdurende angst en druk omwille van zaken die zich afspeelden in het verleden. Deze vijfde stap is een deel van de grote schoonmaak die in de vierde stap werd aangevat. Belangrijk is wel dat er met de juiste persoon gesproken wordt, iemand waarin men het volste vertrouwen heeft, iemand bij wie men zich goed voelt. Als deze stap gezet wordt zonder iets te verbergen volgt een gevoel van opluchting, ontstaat er gemoedsrust en vallen veel angsten weg. Ook iaanwezigheid van de Hogere Macht is voelbaar. Er ontstaat geestelijke bewustwording. Zesde stap Wij waren volkomen bereid om God al deze karaktergebreken te laten wegnemen Vervolgens wordt er overgaan naar de zesde stap. Hier is bereidheid noodzakelijk om de zaken die wij tegenover God (of Hogere Macht zoals elk persoonlijk Hem ziet) hebben erkent, te laten wegnemen. 14
Dankzij het geloof in de Hogere Macht en de bereidheid, kan de alcoholist verlost geraken van de drankobsessie. Met het wegnemen van de karaktergebreken geldt hetzelfde principe. Het doel is te trachten naar best vermogen aan het eigen karakter te bouwen. Het is niet zoals met de drank, dat gestreefd moet worden om zich te bevrijden van ALLE karaktergebreken. Dit is onmogelijk. Het belangrijkste is dat men probeert zijn karaktergebreken te verbeteren, dat het een zekere continuïteit inhoudt. De woorden ‘volkomen bereid’ onderstrepen het feit dat men wil streven naar het allerbeste. Uitgezonderd de eerste stap, houden de overige elf stappen een ideaal voor. Dat ideaal dient als maatstaf om de eigen vooruitgang na te gaan. En met deze zesde stap is het net zo. Het komt er op aan verstand en gevoel dichter bij elkaar te brengen. Dit kan vergeleken worden met twee stemmetjes binnenin zich, waarbij het best geluisterd wordt naar het buikgevoel, voelen wat men moet doen. Zevende stap Wij hebben Hem nederig gevraagd onze tekortkomingen weg te nemen. Als die bereidheid er is kan d.m.v. het volgende gebed de zevende stap gezet worden: “Mijn Schepper, ik ben nu bereid om mij helemaal aan U te geven, goed en slecht. Ik bid U mij te verlossen van al mijn tekortkomingen die mij belemmeren U en mijn medemensen te dienen. Schenk mij sterkte om vanaf dit ogenblik uw weg te bewandelen. Amen.” Om deze stap te kunnen zetten is ook hier nederigheid nodig. Nederigheid is tevens het basisprincipe van elk van de twaalf stappen. Het voornaamste element van de nederigheid is Gods wil proberen te ontdekken en te volbrengen. De karakterfouten die voorkomen in de morele inventaris van de vierde stap, kunnen onder de loep genomen worden aan de hand van het boekje ‘Blauwdruk voor zelfkennis van de AlAnon Familiegroepen. Voorbeelden van karaktergebreken zijn de volgende: egocentrisch, gemakzuchtig, egoïstisch, zelfbeklag, kleingeestig, koppig, gebrek aan respect, ongeduldig, onverdraagzaam, oneerlijk, onredelijk, onderdanig, dominerend, gesloten, haatdragend, wantrouwig, jaloers, geneigd tot roddelen, neerslachtig, onbeleefd, doelloos, onverantwoordelijk, enz. Door het toepassen van deze zevende stap en bijgevolg de overtuiging om van bepaalde karakterfouten af te willen, krijgt nederigheid een ruimere betekenis. Er ontstaat gemoedsrust, die tevens een voedende kracht wordt die tot sereniteit aanzet. Achtste stap Wij hebben een lijst gemaakt van allen die wij hadden gekwetst en zijn bereidwillig geworden het bij allen weer goed te maken. Deze lijst werd opgesteld toen de balans en persoonlijke inventaris werd opgemaakt. Op die lijst staan namen van familie, vrienden, zakenrelaties, kennissen,… die men schade berokkende. Centraal bij deze stap staat weer de bereidwilligheid. Lukt dit niet, dan kan men vragen om de nodige kracht. De werkelijke bedoeling van deze stap is zich klaarmaken om het weer goed te maken. Tijdens deze voorbereiding gaat men na hoe men de ander in kwestie kan benaderen om het weer goed te maken, om zijn fouten toe te geven en zich te verontschuldigen voor zijn/haar daden. 15
Negende stap Wij hebben waar mogelijk het rechtstreeks bij deze mensen weer goed gemaakt, tenzij dit hen of anderen zou krenken. De negende stap is het resultaat van de achtste stap. Als de mogelijkheid zich voordoet, als het geschikte moment is aangebroken maakt men het werkelijk bij die mensen weer goed die men schade berokkende. Belangrijke voorwaarde hierbij is dat men dit NIET doet als dit de ander zou krenken of als men hierdoor andere mensen in de problemen brengt. Vb. bekennen van overspel tijdens drinkersperiode tegen partner als hij hiervan niets weet, wat als gevolg zou kunnen hebben dat de relatie compleet ontwricht wordt met alle gevolgen van dien voor de kinderen en de partner zelf, vb. toegeven aan je baas dat je geld van de zaak hebt ontvreemd, waardoor je zou ontslagen worden, wat als gevolg heeft dat je je gezin in financiële moeilijkheden brengt,… Als men deze fouten niet kan bekennen om het weer goed te maken omdat men hierbij andere mensen pijn zou doen, is het belangrijkste dat men nu doet wat men moet doen, dat men trouw blijft aan zijn/haar relaties met anderen, dat men nu eerlijk handelt,…Wel is het belangrijk om hiermee niet kortzichtig om te gaan uit gemakzucht. Als het enigszins kan, moet men het daar waar mogelijk weer goed maken. Tiende stap Wij zijn doorgegaan met het opmaken van onze persoonlijke inventaris en als we fout waren hebben wij dat meteen toegegeven. Aan deze tiende stap gaan de 12 beloften van AA vooraf en deze zijn zeker het vermelden waard omdat er zoveel kracht en waarheid in steekt. Ze bieden een stimulans voor de alcoholist om nuchter te blijven: 1) Als we ijverig en nauwkeurig zijn in dit stadium van onze ontwikkeling, zullen wij verbaasd opkijken voor wij halverwege zijn. 2) Wij leren geleidelijk een nieuwe vrijheid en een nieuw geluk kennen. 3) Het verleden zal ons niet spijten en vergeten zullen wij het ook niet. 4) Wij zullen het woord ‘gemoedsrust’ leren begrijpen en wij zullen de vrede kennen. 5) Hoe diep wij ook zijn gevallen, wij zullen ontdekken dat onze ervaring anderen kan helpen. 6) Het gevoel van nutteloosheid en zelfbeklag zal verdwijnen. 7) Wij zullen onze aandacht voor eigenbelang verliezen en die voor onze medemensen zal groeien. 8) Onze zelfzucht zal verdwijnen. 9) Onze hele houding tegenover het leven en onze kijk daarop zullen veranderen. 10) Angst voor mensen en maatschappelijke onzekerheid vallen weg. 11) Gevoelsmatig zullen wij weten hoe we moeten handelen in omstandigheden die ons vroeger in verwarring brachten. 12) Plotseling beseffen wij dat God voor ons dingen doet die wij voor onszelf niet hebben kunnen doen. Dit zijn geen overdreven beloften. Ze worden soms snel, soms langzaam vervuld. Ze worden verwezenlijkt als de alcoholist aan het programma werkt.
16
Dit is de aanzet van de tiende stap met als hoofddoel de nieuw gemaakte fouten meteen recht te zetten. Deze stap heeft als doel te groeien in goede verstandhouding en doeltreffendheid. Dit is een levenslang proces en gaat niet ineens. Belangrijk is zich te behoeden van zelfzucht, oneerlijkheid, wrok en angst. Doen deze zaken zich toch voor, dan is het belangrijk om nederig te vragen aan de Hogere Macht die te verbannen en hierover met de vertrouwenspersoon of iemand anders te praten en de fouten onmiddellijk te herstellen. Bij deze stap aangekomen, is de gedachte en de verleiding van alcohol nauwelijks nog aanwezig. Men is opgehouden met vechten, zowel tegen de alcohol als tegen wie en wat dan ook. Indien de verleiding aan drank toch opduikt, dan is er een gevoel van veiligheid en bescherming dankzij de gezonde geestelijke toestand. Daarom is het belangrijk om elke dag opnieuw in verbinding te staan met de Hogere Macht en Hem te vragen: “Hoe kan ik U het beste dienen – U wil (en niet de mijne) geschiede”
STILTE NA DE STORM Iemand die met kennis van zaken sprak, merkte ooit eens op dat de pijn de toetssteen is van elke geestelijke vooruitgang. Wij , AA’ers kunnen dit ten volle beamen. Uit: Twaalf Stappen en Twaalf Tradities: Tiende Stap. Wanneer ik in de roetsjbaan van de emotionele opschudding zit, word ik eraan herinnerd dat groeien dikwijls pijn doet. Mijn ontwikkeling in het AA-programma heeft me geleerd dat ik, hoe pijnlijk het ook is, de innerlijke verandering moet ondergaan, die mij uiteindelijk zal leiden van egoïsme naar onbaatzuchtigheid. Als ik sereniteit wil bekomen, zal ik voorbij de emotionele opschudding en de daarop volgende kater moeten stappen en dankbaar moeten zijn voor voortdurende geestelijke vooruitgang. Elfde stap Wij hebben ernaar gestreefd door gebed en bezinning ons bewuste contact met God, zoals wij persoonlijk Hem opvatten, te verbeteren biddend om Zijn wil jegens ons te kennen en om de kracht die uit te voeren. Wanneer zorgvuldig de aanwijzingen van de Hogere Macht worden gevolgd, begint er iets van Zijn kracht in de persoon in kwestie te stromen. Tot op zekere hoogte wordt men van Hem bewust en wordt als het ware een zesde zintuig ontwikkeld. Maar dit alleen volstaat niet. Met deze elfde stap wordt gebed en meditatie voorgeschreven. Dit werkt als de juiste geesteshouding wordt aangenomen. Hiervoor zijn enkele duidelijke aanwijzingen van toepassing: - Voor men ’s avonds naar bed gaat, denkt men na over de voorbije dag en staat men stil bij volgende vragen: “Ben ik vol wrok, zelfzuchtig, onoprecht of angstig geweest? Moet ik me nog ergens voor verontschuldigen? Heb ik iets voor mezelf gehouden dat ik met een ander had moeten bespreken? Ben ik vriendelijk en liefdevol tegenover de ander geweest? Wat had ik beter kunnen doen? Heb ik vaak alleen maar aan mezelf gedacht?... - Belangrijk hierbij is niet weg te zinken in zorgen, twijfels en sombere gedachten. - Na het terugblikken op de voorbije dag wordt God om vergeving gevraagd en wordt onderzocht welke maatregelen moeten getroffen worden om de koers bij te stellen. 17
De volgende morgen wordt enkel stilgestaan bij de volgende vierentwintig uur. Er wordt letterlijk dag per dag geleefd. Er wordt nagedacht over de plannen voor de nieuwe dag en bidt men tot God om bijstand in het denken, wordt Hem gevraagd zijn/haar gedachten te vrijwaren van zelfbeklag, oneerlijkheid en zelfzucht. Als er in de loop van de dag een gevoel van besluiteloosheid optreedt, een gevoel van niet in staat te zijn het juiste pad te kiezen, kan gevraagd worden om Gods leiding. Naarmate de tijd vordert zal men steeds meer ingevingen krijgen waarop men kan vertrouwen. Dit kan door verschillende keren per dag het volgende nederig te herhalen: “Uw wil geschiede…” Daardoor is de kans op energieverlies door boosheid, zorgen, zelfbeklag, angst, opgewondenheid,… minder groot. Echter geloof zonder werk is dood, dus is het belangrijk om de twaalfde stap in al zijn doen en laten toe te passen… Twaalfde stap Bij het geestelijk ontwaken als gevolg van deze stappen hebben wij getracht deze boodschap aan verslaafden door te geven en deze beginselen bij al ons doen en laten toe te passen. Het thema van de twaalfde stap heet levensvreugde en het sleutelwoord is actie. Deze stap bestaat uit drie delen. Met het eerste deel ‘geestelijk ontwaken’, wordt bedoeld dat men zich elke dag opnieuw bewust is van het feit dat men een alcoholist is en het betekent ook de hulp van een Hogere Macht te aanvaarden en te durven vragen en het contact met Hem te verstevigen. Het betekent ook dat het mogelijk wordt om daden te stellen, gevoelens te koesteren en te geloven, zoals men nooit in zijn eentje zou gekund hebben. Om tot dit punt te komen, is het belangrijk om te proberen het volgende, zoals voorgeschreven in de stappen, te doen: De eerste stap toont aan dat men volledig onbekwaam is om van de drankobsessie te bevrijden tot men toegeeft dat hij/ zij er machteloos tegenover staat. De tweede stap leert dat men zichzelf niet tot herstel kan brengen zonder de bereidheid te geloven in een Hogere Macht. De derde stap stelt voor om zijn wil en zijn leven toe te vertrouwen aan de hoede van God zoals elk op zich Hem ziet. Ongelovigen kunnen AA in zijn geheel of de leden van zijn/haar AA-groep voorlopig als Hogere Macht beschouwen. De vierde stap vereist zelfonderzoek om die zaken te ontdekken die tot lichamelijk, moreel en geestelijk bankroet hebben geleid. Dit gebeurd door het opmaken van een grondige en moedige inventaris. De vijfde stap geeft aan dat een inventaris opmaken niet voldoende is en dat men zijn conflicten en zijn ware aard in alle eerlijkheid aan God en aan een ander mens moet bekennen.
18
De zesde stap vereist bereidheid om verlost te worden van de karakterfouten die voorkomen in de morele inventaris van de vierde stap. De zevende stap maakt het mogelijk om God nederig te vragen zijn/haar tekortkomingen te laten wegnemen. De achtste stap helpt om een overzicht te krijgen van de mensen die men gekwetst heeft en met wie men bereid is het weer goed te maken, inclusief zichzelf. De negende stap maakt het daadwerkelijk weer goed maken mogelijk, tenzij dit hen of anderen kan kwetsen. De tiende stap stuurt er op aan om regelmatig een persoonlijke blits inventaris op te maken wanneer men in de fout is gegaan en om dit meteen te bekennen. De elfde stap helpt om het contact met de Hogere Macht te verdiepen door gebruik te maken van gebed en meditatie, zodat een veilige sterke leiding van God voelbaar wordt en Hij beter kan begrepen worden. In het tweede deel van deze stap heeft men het over het doorgeven van de boodschap aan anderen, nog lijdende alcoholisten. Dit gebeurt door het delen van eigen ervaringen m.b.t. het stoppen met drinken en het gebruik van het twaalf stappenprogramma. Men GETUIGT in plaats van te OVERTUIGEN. Dit wekt hoop en vertrouwen bij de ander, wat meteen ook de aanzet kan betekenen dat de ander ook zijn alles vernietigende drinkgewoonte wil laten varen. Zoniet, kan het een zaadje zijn die werd gezaaid en die vroeg of laat tot bloei kan komen. Er blijft altijd wel iets hangen van de boodschap die werd gedeeld. Hetzelfde geldt voor het vertellen van eigen ervaringen tijdens de wekelijkse AA-vergadering m.b.t. het toepassen van het twaalf stappenprogramma. Ook dit is het doorgeven van de boodschap. De kern van het tweede deel van de twaalfde stap is: “Gij hebt overvloedig gekregen, geef dus ook overvloedig”. Het derde en laatste deel van deze stap “deze beginselen in al ons doen en laten toepassen” betekent het continu blijven doorgaan met het zetten van alle twaalf de stappen. Op die manier blijft men gewapend om de tegenslagen en beproevingen van het leven aan te kunnen, zonder daarvoor opnieuw naar de fles te grijpen. Dit is alleen mogelijk als de geestelijke groei op de eerste plaats wordt gezet. Op die manier is het mogelijk om verder te bouwen aan een gelukkig nuchter leven.
3.5.
De kracht van de twaalf stappen als hulpmiddel
Dit wordt toegelicht aan de hand van de getuigenis van een gestabiliseerde alcoholiste: “Ik ben alcoholiste en mijn probleem is Vera. Zo durf ik mezelf wel eens voor te stellen in een AA vergadering. De Anonieme Alcoholisten hebben mij op weg geholpen naar het 12 stappenprogramma van AA. AA helpt me niet enkel van mijn alcoholverslaving af maar is voor mij ook de universiteit van het leven geworden. Het 12 stappenprogramma is mijn levensdraad van elke dag. De eerste stap leerde me inzien dat ik machteloos stond tegenover de alcohol maar ook dat mijn leven stuurloos was geworden. Men leerde me inzien dat voor mij alcohol uit den boze is en dat ik de illusie moet verbrijzelen dat ik ooit nog normaal alcohol zal kunnen 19
drinken. Ik geloofde hun want ik had het zo dikwijls zelf geprobeerd om enkele glaasjes alcohol te drinken maar elke keer opnieuw stortte ik me in wanhoop met depressie als gevolg. Ik herkende en erkende gelukkig van in het begin dat ik machteloos stond tegenov er de alcohol want zonder dat is er geen begin. Die stuurloosheid waarover men spreekt in de 1ste stap leren begrijpen en voelen, dat is andere koek. Toen ik dronk voelde ik mij het slachtoffer van iedereen. Ik vluchtte in de drank want de realiteit van elke dag was niet mooi genoeg en in mijn verleden was het ook verkeerd gelopen. In AA leerde men me inzien dat ik niet alleen afhankelijk was van de alcohol maar van andere mensen om me goed te voelen. Ik leefde mijn eigen leven niet. Ik werd geleefd tegen mijn goesting, met als uitvlucht drank. Ik had mijn stuur niet in eigen handen. Mijn leven was stuurloos geworden. Om die stuurloosheid aan te pakken heb ik de overige 11 stappen nodig. Na de eerste stap vroeg men in de 2de en 3de stap bereid te zijn om te gaan geloven in een Hogere macht of Hogere kracht om de 12 stappen te kunnen laten doorsijpelen in mijn leven. Een vertrouwenspersoon was op dat ogenblik van groot belang. Zij leerde mij die stappen voelen en begrijpen. Ik had deze stappen nodig om verder te kunnen gaan want anders is de 4de stap een operatie zonder verdoving. De 4de stap was voor mij in het begin het verhaal over mijn verleden. Ik bekeek het zo in detail dat ik eerst vol schuldgevoelens zat. Stilaan sloeg dit om in wrok tegenover andere personen en leerde ik voelen dat mijn schuldgevoelens wrok waren ten opzichte van mezelf. Mijn vertrouwenspersoon leerde mij de 4de stap kennen in het Big Book van AA waar in detail ingegaan wordt op wrok, angst, seksueel gedrag. Hierdoor leerde ik mijn onderliggende karakterfouten kennen maar ook mijn karaktereigenschappen. Dit alles werd besproken met mijn vertrouwenspersoon in de 5de stap. Het is niet genoeg om dit alles tegen mezelf te zeggen of tegen mijn HM want ik heb ervaringen nodig van anderen om hier aan te werken want deze stappen heb ik ook nodig in mijn verdere leven om op gegeven ogenblikken te kijken of ik goed bezig ben, om te zien dat mijn verleden de schatkist voor de toekomst is geworden zoals mijn vertrouwenspersoon zo mooi zegt, om uit mijn fouten te leren. Door deze 4de en 5de stap leerde ik mezelf beter kennen met mijn karakterfouten en karaktereigenschappen. Hier verder op ingaan kon ik in de 6de en 7de stap. Daarbij was het boekje ‘blauwdruk voor zelfkennis’ van de Al-Anon familiegroepen zeer handig. Het bevat vooral voorbeelden die me leerden inzien wat de juiste betekenis is van karakterfouten en karaktereigenschappen. Vanuit de 4de en 5de stap vloeiden ook de mensen die ik schade berokkend had. Om met deze mensen weer een normale of liefdevolle relatie te kunnen opbouwen, zijn de 8ste en 9de stap nodig. In de 8ste stap ging ik samen met mijn vertrouwenspersoon kijken hoe het zat met mijn vergeving ten opzichte van mezelf en anderen. 20
Zonder mezelf en anderen hun fouten te vergeven, is het proberen goed te maken met andere personen te vergelijken met een olifant in een porseleinen kast. Kwaadheid moet weggesmolten zijn. In de 9de stap zegt men dat het juiste moment kiezen om het goed te maken met andere mensen van enorm groot belang is. De 10de stap is de voortzetting van de 4de stap in mijn dagelijks leven. Ik heb het nodig om blits inventarissen te maken om geen onnodige ruzies uit te lokken bijvoorbeeld of om niet van mij te laten profiteren enz. Die onmiddellijke inventaris heb ik ook nodig om juiste keuzes te kunnen maken, om het onderscheid te leren maken wanneer ik ja of neen moet zeggen, om te leren oordelen wat ik aan kan en wat ik niet aan kan enz. Gelukkig heeft men in AA ook een AA gebed of AA gedachte waar ik kan op terugv allen als het wat minder gaat: GOD GEEF ME KALMTE OM TE AANVAARDEN WAT IK NIET KAN VERANDEREN, MOED OM TE VERANDEREN WAT IK KAN VERANDEREN, WIJSHEID OM HET ONDERSCHEID TE MAKEN. Dit is een hulpmiddel om dag per dag toe te passen bij de 10de stap, de dagelijkse inventaris. De 11de stap is de voortzetting van de 3de stap. Dit is het moment om mij nog meer te gaan verdiepen in meditatie en gebed samen met mijn zelfonderzoek. Dit geeft nog betere resultaten om tot rust te komen en oplossingen te vinden. Het leert me om nog meer te kunnen loslaten in vertrouwen dat het wel goed komt, misschien niet zoals ik het wil maar het komt goed als ik nog meer leer relativeren zonder onverschillig te worden. De 12de stap spreekt over het geestelijk ontwaken bij het toepassen van de 12 stappen. Ik heb echter ondervonden dat er geen einddoel is. Mijn weg is mijn doel. Het is de 12 stappen in al mijn doen en laten toepassen om zo levensvreugde en gemoedsrust te leren kennen. Dit alles te kunnen delen met anderen maakt mijn leven waard geleefd te worden. Ik mag zeggen dat de 12 stappen van AA mij niet alleen van de alcohol gered hebben, maar dat ik nu ook graag leef in en met de realiteit van elke dag. Nu noem ik problemen “uitdagingen”, en heb ik geen alcohol meer nodig om mij te verdoven. Bedankt om mijn getuigenis te lezen. Vera”
4. Het twaalf stappenprogramma versus het Minnesotamodel Het Minnesota model is een behandelmethode op basis van gedragswetenschappelijke methodieken die hun nut hebben bewezen, gecombineerd met het twaalf stappenprogramma van de Anonieme Alcoholisten en dat vooral wordt toegepast in ontwenningsklinieken en behandelcentra voor verslavingen. De Minnesota behandeling werd oorspronkelijk ontwikkeld op basis van de twaalf stappen filosofie. Het programma vond zijn oorsprong in 1950 in Minnesota USA en werd ondertussen verder ontwikkeld. Door een combinatie van deze twee op zich al efficiënte hulpvormen, kan 21
de verslaafde weer grip op en zin in een abstinent leven krijgen. Het programma biedt een spirituele oplossing voor de deelnemers, aangezien herstel met hulp van een Hogere Macht of een kracht groter dan die van zichzelf wordt gezocht en onderscheidt zich daarin van ‘zelfhulp’ in de eigenlijke zin. Het programma laat zich afgrenzen van (institutionele) religie, doordat de deelnemers worden aangemoedigd om een eigen, werkzaam concept van de Hogere Macht te zoeken of te ontwikkelen. Het programma behelst: 1) Toegeven van het probleem 2) Bereidheid hulp te aanvaarden 3) Eerlijke zelfevaluatie 4) Vertrouwelijke opening van zaken 5) Bereidheid zelf te veranderen 6) Herstel van de berokkende schade 7) Werken met anderen die willen herstellen. Er wordt verbondenheid gecreëerd waarbij mensen zelf aan het herstel van hun verslaving kunnen werken. Net als in het twaalf stappenplan spelen zelfhulpgroepen en spirituele elementen zowel tijdens als na de behandeling een grote rol. Naast de behandeling in een ontwenningskliniek moet de cliënt zich aansluiten bij een twaalf stappen zelfhulpgroep. Daar is vooral veel aandacht voor aspecten als ‘erkennen van verslaving’ en ‘het overdragen van je verslaving aan God of een Hogere Macht’. Het prachtige van deze methode is dat je niet alleen van je verslaving wordt afgeholpen, maar ook gestimuleerd wordt in je persoonlijke groei. Mensen nemen vaak vanuit onvrede hun toevlucht tot een middel. Als je alleen de prikkel weghaalt en niets aan de situatie verandert, is het risico op terugval groot. Totale abstinentie is noodzakelijk omdat het ene middel in verslaving niet verschilt van het andere. Met deze methode ga je op zoek naar wie je eigenlijk bent en waar je gelukkig van wordt. Spiritualiteit is een essentiële meerwaarde van deze behandeling. Zo niet kies je als verslaafde toch weer vaak voor het middel, als er gebrek is aan zingeving in de zorg. Een belangrijk aspect bij de behandeling is dat de cliënten verbonden worden met andere mensen, dat ze het gevoel krijgen het niet meer alleen te moeten doen. Naast de introductie van de principes van het twaalf stappenplan is er in het Minnesota model ook aandacht voor terugvalpreventie, medicatiebegeleiding, rationeel-emotieve-therapie en educatie over verslaving. Het is tevens belangrijk dat er aandacht wordt besteed aan levensvragen, zingeving en plezier. De meerwaarde van deze methode blijkt vooral op lange termijn. Na de behandeling met deze methode, vallen mensen die lijden aan een verslaving minder snel terug en pakken gemakkelijker hun leven op o.a. omdat ze kunnen terugvallen op zelfhulpgroepen.
22
Het Minnesota Model wordt vooral in ontwenningsklinieken in de USA, het Verenigd Koninkrijk en Nederland gehanteerd. Kenmerkend bij dit model is de rol die ervaringsdeskundigen hierbij spelen, die de cliënten zowel voor, tijdens als na de behandeling ontmoeten. Het geeft de cliënten/patiënten een rolmodel, herkenning, vertrouwen en vooral hoop en perspectief op een leven in herstel. Deze ervaringsdeskundigen kunnen zowel vrijwillige medewerkers zijn, als opgeleide professionals.
5. Het twaalf stappenprogramma versus de therapeutische praktijk Het is belangrijk dat de professionele hulpverleners in de gezondheidszorg kennis hebben van het twaalf stappenprogramma. Op die manier kunnen er meer cliënten geïnformeerd worden over het bestaan en de werkwijze ervan, waardoor de cliënt de best mogelijke hulp voor zijn probleem kan krijgen. Hiermee bedoel ik niet dat therapie buiten de zelfhulpgroep overbodig is. Integendeel, ik ben ervan overtuigd dat een integratie van het twaalf stappenprogramma met de bestaande therapeutische benaderingen uiterst zinvol is om de cliënt zo goed mogelijk te kunnen helpen op zijn weg naar herstel. De beste manier voor hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg om meer kennis op te doen over het twaalf stappenprogramma is het bijwonen van open vergaderingen van diverse zelfhulpgroepen. Daar kan geluisterd worden naar getuigenissen van leden van de zelfhulpgroepen, wordt er praktische uitleg gegeven over het programma, kunnen er vragen gesteld worden,… Zelf heb ik ervaren dat er in de geestelijke gezondheidszorg zelden of geen vragen ingebouwd worden m.b.t. het gebruik van alcohol, misbruik van voedsel,…Niet alle verslavingen zijn zichtbaar en de verslaafde in kwestie weet soms zelf niet dat hij/zij verslaafd is. Therapie heeft weinig succes als het verslavingsprobleem niet erkend wordt. Naast het werken aan zichzelf is het voor een verslaafde noodzakelijk om abstinentie te bereiken, of het nu gaat over alcohol-, drugs- of eetverslaving. Vandaar ook dat kennis van de verslavingsproblematiek heel belangrijk is voor een hulpverlener. Nog een belangrijke reden waarom het voor de therapeut belangrijk is om kennis te hebben over het twaalf stappenprogramma is dat hij daardoor beter de reddingsmechanismen zoals vb. een Hogere Macht kan begrijpen, als zijn cliënt hierover praat. Eenmaal het verslavingsprobleem erkend is door de cliënt in therapie, is zich aansluiten bij een zelfhulpgroep die het twaalf stappenprogramma toepast heel belangrijk. Daarnaast kan een psychotherapeutische begeleiding een uitstekend hulpmiddel zijn om bepaalde persoonlijke moeilijkheden te bespreken, die men liever niet in de zelfhulpgroep vertelt. Op die manier kan de therapeut fungeren als vertrouwenspersoon. Een therapeut is soms ook beter geschikt om traumatische ervaringen te verwerken. Elke aanpak op zich nl. de zelfhulpgroep enerzijds en de therapeutische praktijk anderzijds kan goede resultaten geven. Maar een combinatie, integratie kan de cliënt helpen om de meest efficiënte hulpmiddelen te verwerven om deze ziekte te bestrijden. Eenmaal de therapie wordt stopgezet, kan de cliënt steun blijven ervaren bij de zelfhulpgroep waardoor herval veel minder kans krijgt. De sterkte van een 23
zelfhulpgroep is vooral de herkenning en het delen van ervaringen met lotgenoten. Dit geeft moed aan de nog lijdende verslaafde. “Als de anderen het kunnen, dan kan ik het ook”. In een zelfhulpgroep geldt dezelfde basishouding als in een therapeutische praktijk; nl. die van een onvoorwaardelijke aanvaarding, echtheid, empathie,… Elk lid krijgt de kans om zijn verhaal te doen. Er wordt met volle aandacht naar hem/haar geluisterd, zonder die te onderbreken, zonder oordeel te vellen. Een merkbaar verschil tussen het twaalf stappenprogramma en psychotherapie, is dat er stilgestaan wordt bij de karaktergebreken. In de therapie wordt wel stilgestaan bij de positieve en negatieve eigenschappen, maar bij het toepassen van het twaalf stappenprogramma wordt op dit vlak veel dieper gegaan. Dankzij therapie kan groei gestimuleerd worden bij de cliënt. Maar ook door het actief werken met het twaalf stappenprogramma groeit het fundamenteel zelfvertrouwen en verminderen diverse angsten langzaam maar zeker. De sleutel tot groei is VERANDERING. Dit wordt zowel in de therapeutische praktijk als in de zelfhulpgroepen die het twaalf stappenprogramma toepassen, beoogd.
6. Leven met een verslaafde Bron: Boek: Leef je eigen leven van Melody Beattie Mensen die leven met een verslaafde partner/ouder of andere belangrijke naaste wijden zich vaak destructief aan de zorg voor anderen, terwijl ze niet weten hoe ze nog voor zichzelf moeten zorgen. Het zijn (alcohol/drugs/gok)-slachtoffers die niet drinken, geen drugs gebruiken of gokken, maar zijn door het gebruikte middel van de naaste tot slachtoffer gemaakt. Ze worden ook wel co-dependent of medeafhankelijke genoemd. Ze zijn niet zieker dan de verslaafde zelf, maar maken wel net zoveel ellende door of zelfs meer. Ze ondergaan hun lijden zonder het verdovend effect van alcohol of andere middelen of toestanden van ‘high’ zijn die mensen met dwangmatige stoornissen bereiken. De verslaafde partner verdooft zijn gevoelens en de niet-verslaafde gaat krom van de pijn. De co-dependenten lijden in stilte op de achtergrond van de zieke persoon. Vandaar dat deze mensen ook nood hebben aan hulp, ondanks het feit dat ze niet drinken, geen andere middelen gebruiken, niet gokken en geen last hebben van dwangmatig eten of andere dwanghandelingen. De medeafhankelijke echtgeno(o)t(e) , kind of partner van iemand die aan drank, drugs of een ander middel verslaafd is, ontwikkelt vaak een patroon dat niet gezond is, in reactie op het drank- of drugsmisbruik van de ander. Ze hebben hulp nodig om hun meest verwaarloosde verantwoordelijkheid, namelijk die voor zichzelf op te nemen.
24
6.1.
Wat is co-dependentie/ een co-dependent?
Een co-dependent is iemand die zich door andermans gedrag laat beïnvloeden en die beheerst wordt door het verlangen dat gedrag van die ander in de hand te krijgen. Alcoholisme en andere dwangmatige stoornissen zijn echte familieziekten. Het effect dat de ziekte op andere gezinsleden heeft, wordt co-dependentie genoemd. Deze dwangmatige stoornissen zijn echter niet het enige gezinsprobleem waardoor één van de leden tot co-dependent kan evolueren. Naast verslavingen zijn er nog andere gezinsproblemen die de oorzaak kunnen zijn van co-dependentie. Eenmaal deze invloed zich laat voelen, wanneer de rest van het gezin het te pakken krijgt, gaat co-dependentie een eigen leven leiden. Als de partner, het kind of de naaste er van af wilt, moet die persoon in kwestie er iets aan doen om er van af te komen. Het gaat er niet om wie zijn schuld het is. Als de codependentie jouw probleem geworden is, is het jouw verantwoordelijk om dit probleem op te lossen voor jezelf. De kern van de definitie en van het herstel ligt dus niet in de ander, maar in zichzelf, in de manier waarop hij/zij zich door andermans gedrag laat beïnvloeden en in de gedragingen waarop hij/zij probeert de ander te beïnvloeden namelijk: geobsedeerd tobben, het bezeten ‘helpen’, het verzorgen, het geringe gevoel van eigenwaarde dat aan zelfhaat grenst, het wegdrukken van de eigen wensen, de overdaad aan woede en schuldgevoelens, een eigenaardige afhankelijkheid van eigenaardige mensen, het opgaan in anderen dat tot het opgeven van de eigen identiteit leidt, communicatieproblem en,… Er zijn verschillende redenen waarom co-dependentie gezien wordt als een ziekte. Co-dependentie is geen ziekte op zich, maar je kunt er wel ziek van worden. Ze zijn ziek van zorgen om anderen. Het probleem maakt een progressieve ontwikkeling door. Co-dependenten zijn van nature welwillende mensen die zich zorgen maken over en openstaan voor de noden van de wereld. Co-dependentie wordt een gewoonte, een gewoonte die uiteindelijk een eigen leven gaat leiden. Gedragingen of gewoonten van de co-dependent werken negatief op zichzelf in en beletten vrede met zichzelf te vinden. Co-dependentie is in de eerste plaats een reactieproces. Ze reageren ofwel te sterk, ofwel te zwak. Ze zitten vast in een reactiepatroon op een ziekte. De hoofdkenmerken van de co-dependent zijn: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
De zorg voor anderen Het gering gevoel van eigenwaarde Verdringing Obsessief gedrag Alles in de hand willen houden Ontkenning Afhankelijkheid Slechte communicatie 25
9. Moeilijk grenzen kunnen stellen 10. Gebrek aan vertrouwen 11. Woede 12. Seksuele problemen 13. … Co-dependentie is vele dingen tegelijk. Het houdt afhankelijkheid van andere mensen in van hun stemmingen, gedrag, ziekte of welzijn, en hun liefde. Het is een paradoxale afhankelijkheid. Het lijkt dat anderen van co-dependenten afhankelijk zijn, maar codependenten zijn zelf afhankelijk. Ze lijken sterk, maar voelen zich hulpeloos. Ze lijken de touwtjes in handen te hebben, maar laten zich in werkelijkheid zelf overheersen. Om herstel op gang te brengen, is het belangrijk om inzicht te krijgen in wat codependentie precies is en welke opstellingen, gevoelens en gedragswijzen er dikwijls mee samen gaan. Het komt er op aan om enkele van deze opstellingen en gedragswijzen te veranderen. Het uit het co-dependent zijn stappen, werkt heel bevrijdend! Het geeft de kans aan de co-dependent om te zijn wie hij/zij werkelijk is, het geeft rust en stelt hem/haar in staat om zichzelf en anderen lief te hebben en liefde te ontvangen. het helpt een einde te maken aan de ondraaglijke ellende waarin velen hebben geleefd. Het berust op de stelling dat iedereen voor zichzelf verantwoordelijk is. Daarbij is het belangrijk dat er een nieuwe gedragswijze wordt aangeleerd; nl. het zorgen voor zichzelf.
6.2.
Hoe kan men verlost geraken van die medeafhankelijkheid?
Dit kan precies op dezelfde manier als de verslaafde die wil stoppen met zijn/haar gebruik of dwangmatige gewoonte, nl. door het toepassen van het twaalf stappenprogramma. Hiervoor bestaan ook verschillende zelfhulpgroepen die werken met het twaalf stappenprogramma, vb. Al-anon voor partners van alcoholisten, Alateen voor kinderen van alcoholisten, S-anon voor partners van seksverslaafden,… Zoals eerder vermeld is een verslaving vooral een gezinsziekte. Door af te rekenen met de medeafhankelijkheid kan het zelfvertrouwen hersteld worden door meer om zichzelf te geven, kan de pijn van binnen genezen worden en kan men richting geven aan zijn/haar eigen leven.
26
BESLUIT Zoals aangekondigd in de inleiding van dit eindwerk heb ik ernaar gestreefd om een zo goed mogelijk beeld weer te geven van het twaalf stappenprogramma om dit kenbaar te maken buiten de grenzen van de zelfhulpgroepen. Ik heb getracht mij te beperken tot de essentie, maar in werkelijkheid zijn de stappen veel meer uitgediept. De uitgebreide versie is terug te vinden in de lectuur die verkrijgbaar is binnen de zelfhulpgroepen. Het succes van de zelfhulpgroepen die het twaalf stappenprogramma als leidraad gebruiken, is te wijten aan de continue ondersteuning die wordt geboden aan de leden. De zelfhulpgroepen moedigen de leden aan elkaar te helpen. Hierdoor wordt het isolement dat kenmerkend is voor mensen die verslaafd waren of van de andere gezinsleden, tegengegaan en verminderen de gevoelens van eenzaamheid. De leden van de zelfhulpgroep steunen elkaar door hun ervaring, kracht en hoop met elkaar te delen. Iedereen die het verlangen heeft op te houden met de verslaving, is welkom bij de zelfhulpgroep. Dit geldt voor de gesloten vergaderingen. Op open vergaderingen zijn alle geïnteresseerden welkom. Het twaalf stappenprogramma is een levensprogramma, dat telkens opnieuw doorlopen wordt. Daarbij komen vaak nieuwe facetten van de persoonlijkheid aan het licht waardoor het zelfinzicht vergroot en groei mogelijk wordt. Het is een circulair proces met als doel het bereiken van serene gemoedsrust. Omdat ik zelf negen jaar geleden kennis maakte met dit programma en de kracht ervan sindsdien heb mogen ervaren, weet ik dat het werkt, op voorwaarde dat ik er zelf aan werk. Het gaat niet vanzelf. Er is moed en doorzetting nodig om elke dag opnieuw aan mezelf te werken d.m.v. dit twaalf stappenprogramma, om het in al mijn doen en laten toe te passen, mezelf in vraag te durven stellen en om wekelijks de vergadering van de zelfhulpgroep bij te wonen. Ondertussen heb ik ook geleerd dat ik fouten kan en mag maken en dat het belangrijkste is dat ik er de nodige lessen uit leer. Dit houdt een zekere mildheid t.o.v. mezelf in. Dankzij mijn geloof en vertrouwen in een Hogere Macht heb ik kunnen afrekenen met enkele van mijn tekortkomingen en heb ik andere kunnen bijschaven, heb ik dingen kunnen doen die ik niet voor mogelijk achtte, zoals het slagen voor mijn opleiding tot psychotherapeut/-consulent. Zonder de steun en de hulp van mijn vertrouwenspersoon zou ik bepaalde stappen nooit hebben durven zetten. En het belangrijkste van al, ik heb leren genieten, dankzij mijn nuchterheid en dankzij de opleiding!
27
Bronnenlijst Internet: www.desleutel.be/verslaving/benikverslaafd/bekijkdecriteriavanafhankelijkheid www.alcoholhulp.be/alcoholtest/resultaat nl.wikipedia.org/wiki/Baclofen users.Telenet.be/aa.Kuurne/nooit %20sociaal %20drinken.htm nl.wikipedia.org/wiki/Twaalfstappenprogramma#Het_herstelprogramma Zorg + welzijn Magazine nr. 4 - 4 april 2010 & http://www.mirageminnesota.nl/ www.castlecraig.nl/informatie-voor-patienten-en-familie/minnesota-model members.multimania.nl/opeigenhoutje/oeh.html www.iocob.nl www.sanon.be/S-Anon/12_Stappen.html
Boeken/tijdschriften: -
M. Sitskoorn (2010). Passies van het brein. Waarom zondigen zo verleidelijk is
-
M. Beattie (1990). Leef je eigen leven. Codependent No More
-
Alcoholics Anonymous World Services (1998).Twaalf stappen en twaalf tradities
-
Alcoholics Anonymous Wold Services (1996). Het grote boek van de Anonieme Alcoholisten
-
S. Hühn (2008). Loslaten en je ideale gewicht bereiken
-
Contactblad West-Vlaanderen: februari – maart 2012
-
Al-Anon Familiegroepen (1999). Blauwdruk voor zelfkennis – werken aan jezelf
-
Overeaters Anonymous (2010). Ondersteuning bij professionele hulpverlening
-
* Happinez nr. 4 2012 – E. Tolle
-
*De oude Hindoelegende basissylabus AIP 28
