Successie en opvolging

Successie en opvolging Tips voor een geslaagde planning

Wat vindt u in deze gids? Successie en opvolging Tips voor een geslaagde planning 1. Drie redenen om aan successieplanning te doen

p.4

2. De bouwstenen: waarmee doet u aan ‘successie planning’?

6



• De keuze van uw woonplaats en uw burgerlijke staat

6



• Een optimaal beheer van uw portefeuille

9



• Tijdig beslissen over uw hebben en houden



• De opvolging en overdracht van uw bedrijf op



voorhand regelen

10

19

3. Successieplanning is een maatpak

24

De tarieven, vrijstellingen en verminderingen zijn een gewestelijke materie. In deze gids behandelen wij de situatie in Vlaanderen.

Verantwoordelijke uitgever: H. Vidts, Vuurkruisenlaan 2, 3000 Leuven Auteurs: Dienst successieplanning SBB Coördinatie en eindredactie: SBB dienst marketing en communicatie Vormgeving: Factum

2

Waarom deze gids? “In mijn jonge jaren heb ik een eigen zaak opgestart. Vandaag is het een flinke kmo geworden. Eén van mijn drie kinderen wil nu het bedrijf van me overnemen. Maar hoe regel ik dit? Hoe zorg ik ervoor dat de andere twee evenveel krijgen?” Dit soort vragen worden ons - in al zijn varianten - steeds vaker gesteld. Wij zijn daar trouwens bijzonder blij om. Want een goede en tijdige planning is een eerste voorwaarde voor succes. Dat succes komt niet alleen tot uiting in het voortbestaan van uw zaak, maar ook in het groeien en bloeien van de onderneming die uw levenswerk is. Het succes is ook meer dan het vermijden van torenhoge belastingen door diegenen die de fakkel van u overnemen. Het succes uit zich vooral in blijvende sterke banden en goede relaties in uw familie. In dit belangrijke domein wil SBB u als accountant en adviseur van de Vlaamse ondernemer optimaal begeleiden. Onze gespecialiseerde ‘adviseurs successieplanning’ kunnen u feilloos wegwijs maken in het doolhof van belastingen, vennootschapsrecht, huwelijksvermogensrecht, erfrecht, deontologische voorschriften én alle andere aspecten die bij een goede regeling komen kijken. Zij werken samen met u aan een regeling die past als een maatpak. In deze gids krijgt u alvast een goede kijk op wat er bij een optimale opvolgings- en successieplanning komt kijken. Hebt u na het lezen vragen of wenst u een afspraak met een van onze adviseurs om uw persoonlijke situatie te laten bekijken? Achteraan in de gids vertellen wij u graag hoe we te werk gaan. Neem gerust contact op met onze adviseurs successie. We maken graag tijd voor u. Veel leesplezier! Herman Vidts Algemeen directeur 3

1| Drie goede redenen om aan successieplanning te doen Uw levenswerk beschermen In vele ondernemersfamilies is het bedrijf het kroonjuweel. U steekt er tijd en energie in, u haalt er voldoening uit en verdient er uw geld. Een bedrijf is een levenswerk, soms van meerdere generaties. Veelal heeft men in gedachten aan wie men het wil doorgeven. Soms aan één of meerdere kinderen, soms aan anderen. Maar weet u precies wat u wenst? Wilt u het bedrijf verkopen of schenken? Wilt u zelf nog inkomsten behouden uit het bedrijf? Wilt u nog controle uitoefenen? Welke rol voorziet u voor de andere kinderen of familieleden? Zullen ook zij betrokken blijven bij het bedrijf? Hoe zult u ervoor zorgen dat zij niet teveel tussenkomen in de dagelijkse werking? Om uw plan in praktijk te brengen, moet u vele vragen beantwoorden.

Torenhoge belastingen vermijden Wanneer de ondernemer of onderneemster komt te overlijden, moeten de erfgenamen en/of legatarissen successierechten betalen. De hoogte van die successierechten hangt af van de grootte van hun erfdeel. Voor de langstlevende echtgenoot of de kinderen die erven, kan het tarief oplopen tot 27%! Meestal kunt u deze hoge successierechten vermijden. Als u er tijdig mee begint, vinden wij samen zeker de formule die voldoet aan al uw wensen.

4

De familiebanden vrijwaren Misschien willen u en uw partner elkaar optimaal beveiligen mocht een van u beiden overlijden. Misschien wenst u dat uw partner op dat ogenblik zonder probleem de gezinswoning kan verkopen. Misschien wilt u uw vermogen inzetten om te zorgen voor het levensonderhoud van een gehandicapt kind. Misschien wenst u bepaalde kinderen te bevoordelen ten opzichte van de anderen. Uw eigen wensen en uw familiale situatie bepalen hoe uw persoonlijke successieplanning eruit zal zien. Meer nog. Uw successieplanning bepaalt ook hoe de relaties tussen uw familieleden zullen zijn als u er niet meer bent. Ook hier genieten duidelijke beslissingen de voorkeur. Zowel voor u, als voor diegenen die na u komen.

5

2| De bouwstenen: waarmee doet u aan ‘successieplanning’? Elk van ons neemt, soms zelfs onbewust, beslissingen die invloed hebben op ons vermogen, zelfs na het overlijden. Of u het nu wilt of niet, uw successie ‘plant’ u dus sowieso. De kunst is op de juiste momenten de juiste beslissingen te nemen. Wij zetten de bouwstenen voor een goede planning daarom graag even op een rij.

1. De keuze van uw woonplaats en uw burgerlijke staat U bent gehuwd? En wat staat er in uw huwelijkscontract? Uw huwelijkscontract regelt het lot van de goederen die u toebehoren. Niet alleen tijdens uw huwelijk, maar ook bij de ontbinding ervan, hetzij door echtscheiding, hetzij door overlijden. Met een huwelijkscontract kunt u elkaar begunstigen wanneer een van beiden komt te overlijden. Deze ‘huwelijksvoordelen’ kunnen niet worden aangevochten door uw andere reservataire erfgenamen (uw kinderen of uw ouders). Maar let op: deze handelwijze is fiscaal niet altijd even voordelig! U kunt uw huwelijkscontract ook zo modelleren dat de langstlevende echtgenoot en de kinderen zo weinig mogelijk successieen schenkingsrechten hoeven te betalen. Dat kan bijvoorbeeld door bepaalde eigen goederen in de huwgemeenschap te brengen. Zo moet de langstlevende echtgenoot minder successierechten betalen aangezien deze slechts verschuldigd zijn op de helft van het gemeenschappelijk vermogen. Vaak betalen op die manier ook de kinderen minder successierechten. Maar ook met andere clausules kunt u elkaar optimaal beschermen. 6

Optimalisatie bij Bert en Marleen, zodat de langstlevende vrij kan beschikken over het huis De toestand Bert en Marleen zijn gehuwd zonder huwelijkscontract. Ze hebben drie kinderen: Greet, Willem en Nadine.

De successie Bert komt te overlijden en heeft geen testament gemaakt. Marleen erft het vruchtgebruik over de grote gezinswoning. De blote eigendom komt toe aan de drie kinderen. Marleen vindt het huis te groot om het alleen te bewonen, en wil het verkopen om een serviceflat te kopen. Willem is het er niet mee eens: hij wil niet dat het ouderlijk huis wordt verkocht aan vreemden, maar heeft momenteel geen geld genoeg om zijn zussen uit te kopen. Hij hoopt binnen een aantal jaar – als ook Marleen overlijdt – wel voldoende gespaard te hebben. Het resultaat? Marleen kan het huis niet verkopen: ze heeft de toestemming nodig van de kinderen wanneer zij de gezinswoning wil verkopen. En gaat Willem onder druk van zijn zussen toch akkoord, dan heeft Marleen enkel recht op de waarde van het vruchtgebruik.

Is er iets aan te doen? Zeker wel. Er zijn verschillende mogelijkheden om ervoor te zorgen dat de langstlevende de volle eigendom verkrijgt over de gezinswoning, zodat hij hierover vrij kan beschikken. Er kan bijvoorbeeld een zogenaamd ‘keuzebeding’ ingelast worden in het huwelijkscontract.

7

Niet gehuwd? Wettelijk samenwonen zorgt voor bescherming Wie ongehuwd samenwoont, kan ervoor opteren om een verklaring van wettelijk samenwonen af te leggen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Als een van beiden overlijdt, verkrijgt de langstlevende het vruchtgebruik van de gemeenschappelijke woning en huisraad. Bovendien genieten wettelijk samenwonenden de meest gunstige tarieven in de schenkings- en successierechten: dezelfde als die tussen echtgenoten. Ook familieleden kunnen trouwens een verklaring van wettelijke samenwoning afleggen. Dit heeft evenwel niet altijd dezelfde gevolgen. Let wel: wettelijke samenwoners zijn geen reservataire erfgenamen. Zij kunnen elkaar dus het erfrecht ontnemen via een testament of door de gezinswoning te schenken aan een derde.

Niet gehuwd, noch wettelijk samenwonend? Gebruik beding van aanwas als optie! Wanneer ongehuwd samenwonenden een onroerend goed kopen, opteren zij er vaak voor om een ‘beding van aanwas’ op te nemen in de aankoopakte. Bij het overlijden van een van beiden, gaat het deel van de overledene over naar de andere partner, in volle eigendom of in vruchtgebruik. Zo zijn beide partners beschermd en kunnen reservataire erfgenamen – de ouders of kinderen, bijvoorbeeld – geen aanspraak maken op hun deel van het onroerend goed. Maar vanuit fiscaal oogpunt is het beding van aanwas niet altijd de beste keuze. De langstlevende krijgt het onroerend goed immers via een contract, niet via het erfrecht. Met als gevolg dat bij een overlijden van een van beiden de overblijver 10% registratierechten verschuldigd is op de verkoopwaarde van het te verkrijgen onverdeeld aandeel in het onroerend goed. Dit valt vaak duurder uit dan het erven van de gezinswoning bij gehuwden of wettelijk samenwonenden. Best wordt het beding van aanwas dan ook optioneel geformuleerd, zodat de langstlevende zelf kan uitmaken of hij hiervan gebruik wil maken.

8

2. Een optimaal beheer van uw portefeuille Uw successieplanning draait om uw hebben en houden. Om wat u gedurende uw gehele leven vergaart en spaart…

Zorg voor een evenwicht tussen uw roerende en onroerende goederen De successierechten worden in rechte lijn (tussen echtgenoten, samenwonenden en kinderen) afzonderlijk berekend op de roerende en onroerende goederen die u nalaat. Wilt u de successierechten voor uw nabestaanden optimaliseren, dan kunt u alvast een evenwicht nastreven tussen uw roerende en onroerende goederen.

Koop uw onroerende goederen gesplitst aan Met het oog op uw successie kunt u onroerende goederen ook gesplitst aankopen: u koopt zelf het vruchtgebruik, diegene die u wilt bevoordelen de blote eigendom. Het voordeel? De blote eigenaar zal bij uw overlijden het onroerend goed verkrijgen zonder dat hij hierop successierechten is verschuldigd. En u kunt als vruchtgebruiker tijdens uw leven volop gebruik maken van het onroerend goed; u kunt het bewonen, verhuren, huurinkomsten innen. Om successierechten te vermijden, moet de blote eigenaar wel kunnen aantonen dat hij de prijs heeft betaald voor de blote eigendom. Wanneer de blote eigendom wordt aangekocht met door u voorafgaandelijk geschonken gelden, wordt dit door de fiscus als fiscaal misbruik beschouwd, tenzij deze handelwijze verantwoord is door andere dan fiscale motieven.

9

3. Tijdig beslissen over uw hebben en houden Daarnaast kunt u ook actief beslissingen nemen over wat u wenst na te laten en aan wie. Een greep uit een arsenaal aan mogelijkheden.

De schenking, fiscaal én mentaal voordelig Met schenkingen kunt u heel wat wegen uit. Niet alleen op fiscaal vlak: door een deel van uw vermogen te schenken, wordt uw nalatenschap kleiner en betalen uw erfgenamen sowieso minder successierechten. Schenkingen laten u ook toe uw vermogen door te geven volgens uw persoonlijke wensen. Zo kunt u enkel de blote eigendom schenken van goederen waarop u zelf het vruchtgebruik behoudt. Of u kunt bepaalde voorwaarden koppelen aan uw schenking, zodat u gedeeltelijk de controle over uw geld of goed behoudt.

Roerende goederen Om roerende goederen - geld, aandelen in een vennootschap, kasbons - over te dragen vormt de schenking het middel bij uitstek. Deze is in Vlaanderen immers onderworpen aan een voordelig registratierecht: • 3% voor schenkingen in rechte lijn, tussen echtgenoten of wettelijke samenwonenden; • 7% voor schenkingen aan anderen. Meer nog. Via handgift, bankgift of voor een Nederlandse notaris is het ook mogelijk om roerende goederen te schenken zonder schenkingsof successierechten. Voorwaarde is dat de schenker nog drie jaar in leven blijft vanaf de dag van de schenking. Is dit niet het geval, dan komt de schenking in aanmerking voor de heffing van successierechten.

10

Onroerende goederen De schenking van onroerende goederen daarentegen – gronden, woningen, gebouwen – geeft aanleiding tot de heffing van opklimmende (‘progressieve’) schenkingsrechten. Deze kunnen oplopen tot 30% voor schenkingen in rechte lijn, tussen echtgenoten en wettelijk samenwonenden, en tot 65% voor schenkingen tussen alle anderen. Om minder schenkingsrechten te betalen, kan men ervoor kiezen om onroerende goederen in verschillende fasen te schenken, telkens met een periode van 3 jaar ertussen. Voor het bepalen van het toepasselijke tarief inzake schenkingsrechten, wordt immers rekening gehouden met schenkingen van onroerende goederen die tot drie jaar voor de laatste schenking hebben plaatsgevonden. Bovendien moet er drie jaar verstrijken te rekenen vanaf de laatste schenking. Zoniet, zal de schenking in aanmerking worden genomen voor het toepasselijke tarief inzake successierechten.

11

In de praktijk

Optimalisatie bij Jan en Ilse, gehuwd zonder huwelijkscontract, één zoon De toestand Jan (61) en Ilse (59) zijn gehuwd zonder huwelijkscontract, onder het wettelijk stelsel. Zij hebben een zoon, Seppe. In de huwelijksgemeenschap bevinden zich • de gezinswoning ter waarde van 500.000 EUR en • een appartement aan de kust ter waarde van 400.000 EUR. • Daarnaast werden de inkomsten van beide echtgenoten geïnvesteerd in spaar- en beleggingsproducten. De beleggingsportefeuille heeft een waarde van 600.000 EUR. • Jan heeft ook zijn ouderlijke woning geërfd, voor een waarde van 350.000 EUR.

De successierechten, deel 1 Jan komt te overlijden. Ilse erft het vruchtgebruik over de helft van de gezinswoning, van het appartement aan zee en van de geldbeleggingen. De andere helft verkrijgt zij in volle eigendom, zonder dat hierop successierechten zijn verschuldigd. Bovendien verkrijgt Ilse het vruchtgebruik over de ouderlijke woonst van Jan. Aangezien de gezinswoning in Vlaanderen is vrijgesteld, betaalt Ilse hierop geen successierechten. Maar voor de overige goederen is zij 27.660 EUR successierechten verschuldigd: 18.780 EUR voor de onroerende goederen en 8.880 EUR voor de roerende goederen. Seppe erft de blote eigendom over de helft van de gezinswoning, van het appartement aan zee en van de geldbeleggingen. Bovendien erft hij de blote eigendom over de ouderlijke woonst van Jan. Hij betaalt hiervoor 85.080 EUR successierechten: 72.960 EUR voor de onroerende goederen en 12.120 EUR voor de roerende goederen.

12

De successierechten, deel 2 Wanneer Ilse op haar beurt overlijdt, moet Seppe opnieuw successierechten betalen: op de helft in volle eigendom van de gezinswoning, het appartement aan zee en de geldbeleggingen. Het totaal aan successierechten bedraagt 106.500 EUR: 73.500 EUR voor de onroerende goederen en 33.000 EUR voor de roerende goederen. Zo zijn in totaal 219.240 EUR successierechten betaald op een vermogen van 1.850.000 EUR. Met andere woorden: de gemiddelde belastingdruk bedraagt hier 12%. De oorzaak? Een aanzienlijk deel van de geërfde goederen wordt belast aan het hoogste tarief van 27%...

Is er iets aan te doen? Zeker wel. Veronderstel dat: - Jan de door hem geërfde woning had ingebracht in de huwelijksgemeenschap; - Jan en Ilse het appartement aan zee in twee fasen (met een tussentijd van 3 jaar) hadden geschonken aan Seppe; - Jan en Ilse voor 300.000 EUR aan geldbeleggingen hadden geschonken aan Seppe; dan zou de totale belasting 139.725 EUR bedragen, goed voor een gemiddelde belastingdruk van 7,5%. Deze ingrepen hadden geleid tot een belastingbesparing van 79.515 EUR.

13

In de praktijk

Optimalisatie bij Tom en Hilde, met één zoon, Jan, die een turbulent huwelijk heeft met Ineke De situatie Tom en Hilde hebben samen één zoon, Jan. Beiden willen hun successieplanning optimaliseren en alvast een deel van hun vermogen schenken aan Jan. Tom en Hilde zijn er echter niet van overtuigd dat Jan de juiste levensgezellin heeft gevonden: zijn vriendin Ineke houdt er een eigenaardige levensstijl op na. Tom en Hilde willen er evenwel voor zorgen dat - mocht het huwelijk mislopen - Ineke niet met hun geld gaat lopen.

De successie, geval 1 Wanneer Jan en Ineke zijn gehuwd onder het gewone wettelijk stelsel, dan komt de schenking terecht in het eigen vermogen van Jan. Wanneer Jan uit de echt scheidt, zal de schenking dan ook aan hem worden toebedeeld. Maar het is mogelijk dat Jan de schenking inbrengt in de huwelijksgemeenschap. Dan is het niet langer zeker dat hij de schenking volledig zal toegewezen krijgen bij een echtscheiding.

Is er iets aan te doen? Zeker wel. Tom en Hilde kunnen in de schenkingsakte een formeel verbod inlassen tot latere inbreng in de huwelijksgemeenschap.

De successie, geval 2 Wanneer Jan en Ineke zijn gehuwd onder een stelsel van algehele gemeenschap van goederen, dan komt de schenking in principe terecht in het gemeenschappelijk vermogen. Wanneer Jan later uit de echt scheidt, is het lang niet zeker dat de geschonken goederen hem volledig zullen worden toebedeeld.

Is er iets aan te doen? Zeker wel. Tom en Hilde kunnen goederen schenken met uitdrukkelijk beding dat het goed Jan eigen moet blijven.

14

In de praktijk

Optimalisatie bij Henk en Eva, met één dochter, Hilde, die gezondheidsproblemen heeft De situatie Henk en Eva hebben een behoorlijk vermogen opgebouwd. Ze hebben een dochter, Hilde, die een chronische aandoening heeft. Hilde is gehuwd met Jean. Maar Henk en Eva kunnen zich niet ontdoen van de indruk dat het Jean meer om het geld draait dan om hun oogappel Hilde. Ze willen Hilde een aanzienlijk bedrag schenken opdat ze zo goed mogelijk kan leven. Maar ze willen te allen prijze vermijden dat Jean aanspraak zou kunnen maken op hun geld, mocht Hilde voor hen overlijden.

Is er iets aan te doen? Zeker wel. Henk en Eva kunnen aan hun schenking een ‘conventioneel beding van terugkeer’ verbinden, voor het geval van vooroverlijden van Hilde. Zo keren de (overgebleven) geschonken goederen in alle gevallen naar hen terug wanneer Hilde komt te overlijden, zonder dat Henk en Eva hierop successierechten verschuldigd zijn. Jean zal geen enkel recht kunnen uitoefenen op de geschonken goederen.

15

Het testament: snel en flexibel op te maken en te wijzigen Met een testament geeft u aan op welke manier uw vermogen moet worden verdeeld na uw overlijden. Het is een ideaal instrument voor wie maatregelen wil treffen die pas effect hebben na het eigen overlijden. Het grote voordeel? U kunt het opstellen zonder veel rompslomp én het is altijd mogelijk om af te zien van een vorig testament, het aan te passen of een compleet nieuw op te maken. Een testament biedt heel wat mogelijkheden. U kunt er uw goederen mee spreiden, zodat de hoogste tarieven in de successierechten worden afgetopt. Wanneer u goederen wenst door te geven aan nietfamilieleden of verre familieleden, kunt u eventueel een ‘duolegaat’ opnemen en zo een goed doel begunstigen én ervoor zorgen dat uw begunstigden meer overhouden van hun erfdeel. De fiscus aanvaardt deze handelwijze op voorwaarde dat het nettovoordeel ten aanzien van de non profit-oranisatie niet onbeduidend of onbestaand is.

16

In de praktijk

Optimalisatie bij Jan en Luk, vrienden, via testament De situatie Op het sterfbed van Jan treft men een testament aan. Daaruit blijkt dat hij zijn volledige vermogen van 600.000 EUR wenst na te laten aan zijn goede vriend Luk.

De successierechten Luk dient hierop 370.000 EUR aan successierechten te betalen. Goed voor een belastingdruk van 62%.

Is er iets aan te doen? Zeker wel. In dit geval had een ‘duolegaat’ soelaas kunnen brengen: een legaat ten voordele van een non-profitorganisatie onderhevig aan een heffing van 8,8% - op voorwaarde dat deze organisatie de successierechten op de andere legaten betaalt. Concreet? Jan vermaakt bij testament 325.000 EUR aan Luk via een bijzonder legaat, vrij van successierechten. Hij vermaakt ook 275.000 EUR aan de vzw Artsen Zonder Grenzen, onder last de successierechten te betalen die Luk verschuldigd is. In dit geval houdt Luk 325.000 EUR netto over: 95.000 EUR méér dan zonder duolegaat. En de vzw houdt 59.550 EUR over.

17

Levensverzekering: maak er gebruik van (zelfs als u schulden heeft) Een ander instrument om aan successieplanning te doen en dat vaak over het hoofd wordt gezien, is de levensverzekering. Als verzekeringnemer kan u de begunstigde(n) bij overlijden kiezen. Zo kan u uw kleinkinderen als begunstigden van de levensverzekering opnemen. Hierbij kan er geopteerd worden voor een uitgestelde vermogensoverdracht. Voordeel van de levensverzekering als planningstechniek is dat deze steeds kan herroepen worden zolang de begunstiging niet aanvaard wordt. Bovendien kunnen schuldeisers geen aanspraak maken op het in de levensverzekering vervatte kapitaal. Een bijkomend voordeel verbonden aan de levensverzekering is dat u er een voorschot of lening kan op bekomen. U kan tevens uw contract in pand geven ten einde een persoonlijke lening te verkrijgen. De begunstigden moeten in bepaalde gevallen wel successierechten betalen op het uitgekeerde bedrag.

18

4. De opvolging en overdracht van uw bedrijf op voorhand regelen We schreven het al: het bedrijf is het kroonjuweel van de ondernemersfamilie. De overdracht ervan ligt dan ook gevoelig. Ook al zijn niet alle kinderen geïnteresseerd, toch weten ze allemaal dat de waarde ervan niet mag onderschat worden. En dan gaat het niet alleen om de intrinsieke waarde; het bedrijf heeft ook een grote gevoelswaarde. Bovendien vallen er een of meerdere inkomens uit te halen, ook in de toekomst. Maar als er niet voorzichtig mee wordt omgesprongen, gaat al die waarde zo weer verloren… Redenen genoeg om de opvolging en overdracht van uw bedrijf goed te regelen.

Schenk uw eenmanszaak (incl. gronden en gebouwen) aan verlaagd tarief De schenking van gronden en gebouwen die binnen het bedrijf worden gebruikt, is in Vlaanderen onder bepaalde voorwaarden vrijgesteld van schenkingsrechten. De vrijstelling is van toepassing op de schenking van de volle of blote eigendom of van het vruchtgebruik van de onderneming. Bovendien moeten de schenker en de begiftigde niet noodzakelijk familieleden zijn. De vrijstelling is evenwel niet van toepassing op de onroerende goederen die hoofdzakelijk tot bewoning worden aangewend of zijn bestemd.

19

In de praktijk

Successie bij Geert, landbouwer met twee zonen De situatie Geert (58 jaar) is akkerbouwer. Hij heeft twee zonen, Gert en Gerard. Hij beschikt over een hoeve met stallen ter waarde van 550.000 EUR, over 25 ha landbouwgrond ter waarde van 625.000 EUR en landbouwalaam goed voor 240.000 EUR. Geert geniet toeslagrechten en een bietenquotum ter waarde van 1.000.000 kg. Geert wenst het bedrijf te schenken aan Gert, aangezien die reeds van kindsbeen af werkzaam is in het landbouwbedrijf. Gerard is advocaat en heeft geen interesse in de verderzetting van het bedrijf.

De successie Geert kan het landbouwbedrijf schenken aan Gert met vrijstelling van schenkingsrechten. De schenking van het woongedeelte, goed voor 200.000 EUR wordt evenwel normaal belast, aan progressieve schenkingsrechten. Deze belopen dus 11.250 EUR.

20

Kies voor een doordachte verdeling van de aandelen Wanneer u aandelen schenkt aan een van uw kinderen, worden deze bij uw overlijden ingebracht in uw nalatenschap. De begiftigde mag de aandelen behouden, maar zal minder ontvangen uit uw nalatenschap. Maar wat als uw bedrijf aanzienlijk is gegroeid en de aandelen sedert de schenking een meerwaarde verkregen? De waarde van de aandelen wordt immers berekend op het ogenblik van uw overlijden… In principe hebben al uw kinderen recht op een gelijk deel uw nalatenschap (‘reservataire erfgenamen’). De wet laat wel toe dat u met een deel ervan kan doen wat u wil (‘beschikbaar deel’). Misschien zijn de aandelen wel zoveel waard, dat u met uw schenking een van uw kinderen al te veel begunstigde, meer dan het ‘beschikbaar deel’. In dat geval kunnen uw andere reservataire erfgenamen inkorting vragen van de gedane schenking. Dan wordt het teveel aan aandelen opnieuw ter beschikking gesteld van de nalatenschap. Zo kan een deel van de aandelen toch in handen komen van de andere kinderen... Via verschillende technieken kunt u dit scenario vermijden.

• Schenking-deling U kunt de aandelen schenken aan alle kinderen gezamenlijk. Op die manier ontstaat er een onverdeeldheid tussen de kinderen. Vervolgens treden de kinderen uit onverdeeldheid, ten voordele van een van hen. Het voordeel? Elk kind krijgt evenveel, niemand is bevoordeeld of benadeeld. De vordering tot inkorting uit hoofde van de schenking is dan ook uitgesloten. Wel kan er benadeling optreden bij de verdeling, maar hier zal men rekening houden met de waardeverschillen bij de verdeling en niet bij het overlijden van de schenkers.

• Schenking van aandelen met voorbehoud van vruchtgebruik en medeondertekening door de reservataire erfgenamen Dit heeft tot gevolg dat de schenking buiten het nalatenschap valt, zodat zij niet moet worden ingebracht noch worden ingekort.

21

• Schenking van de aandelen aan het 0%-tarief Mits naleving van bepaalde voorwaarden kunnen aandelen in een familiale vennootschap worden geschonken met vrijstelling van registratierechten. Dit gunstregime heeft bovendien tot voordeel dat – bij uw overlijden – enkel rekening wordt gehouden met de waarde van de aandelen ten tijde van de schenking. De meerwaardeproblematiek is hier dus niet aan de orde.

Erven aan 3%? De vererving van een familiale onderneming (eenmanszaak of vennootschap) kan onder bepaalde voorwaarden geschieden aan een vlak tarief van 3% successierechten. Deze voorwaarden hebben onder meer betrekking op het aandelenbezit op het ogenblik van overlijden, de plaats van de zetel van de vennootschap, de persoonlijke exploitatie van de onderneming door de overledene en/of zijn echtgenoot, en eventueel samen met anderen het voortzetten van de activiteit van de onderneming gedurende 3 jaar vanaf het overlijden. Onze adviseurs successieplanning zullen deze strikte voorwaarden steeds onderzoeken in een overnamedossier.

Richt een maatschap op: schenk maar behoud de controle De maatschap wordt regelmatig gebruikt als controlestructuur in het kader van een successieplanning. Vaak bent u immers bereid om goederen te schenken aan uw kinderen of aan andere personen, maar wenst u hier tijdens uw leven nog de controle over te behouden. De maatschap laat toe om tegemoet te komen aan deze behoefte. Zo kan u ervoor opteren om de blote eigendom over bepaalde goederen (vb. aandelen in uw vennootschap, geld, aandelenportefeuille,…) te schenken aan de kinderen, waarna deze de blote eigendom en uzelf het vruchtgebruik inbrengt in een maatschap. Wanneer u vervolgens benoemt wordt tot statutaire zaakvoerder van deze maatschap, maakt u zichzelf quasi onontslagbaar en kan u binnen bepaalde grenzen tijdens uw leven zelf bepalen wat er met de geschonken goederen zal gebeuren. Wanneer u en uw echtgenoot komen te overlijden, worden de kinderen eigenaars van de goederen die zich in de maatschap bevinden zonder dat zij hierop successierechten verschuldigd zijn. Ook andere combinaties zijn mogelijk met de maatschap. 22

In de praktijk

Optimalisatie bij Frans, ondernemer met twee kinderen De situatie Frans, 61 jaar, heeft gedurende zijn leven een bloeiende onderneming uitgebouwd. Hij heeft een zoon, Hans (36), en een dochter Hilde (34). Frans wil vermijden dat bij zijn overlijden een groot deel van zijn vermogen zou verdwijnen in handen van de fiscus. Hij bezint zich over de mogelijkheid om de aandelen van zijn vennootschap nu reeds over te dragen aan zijn kinderen. Hij weet echter niet of ze beschikken over de nodige managementkwaliteiten; hij wenst zelf nog de touwtjes in handen te houden, zodat Hans en Hilde stelselmatig in het beheer van de vennootschap kunnen groeien. Bovendien wil hij gedurende zijn leven nog genieten van de dividenden die de vennootschap zal uitkeren.

De mogelijkheden Frans kan vooreerst zijn aandelen in de vennootschap schenken aan zijn kinderen met voorbehoud van vruchtgebruik. Zo behoudt hij de vruchten (dividenden) uit de vennootschap. Vervolgens kan hij met Hans en Hilde een maatschap oprichten, waarin hijzelf het vruchtgebruik inbrengt en de kinderen de blote eigendom. Frans wordt aangesteld als statutaire zaakvoerder van de maatschap, zodat hij niet ontslagen kan worden. Als zaakvoerder van de maatschap neemt hij het beheer waar van de aandelen in de familiale vennootschap en houdt hij zelf de touwtjes in handen.

Deontologische aandachtspunten Soms stuit het uitwerken van een successieplanning op deontologische beperkingen voor bepaalde beroepsactiviteiten. Ook hier weten wij raad mee. De praktijk leert immers dat wij, ondanks deze hinderpalen, kunnen tegemoet komen aan de wensen van de klant. 23

3| Successieplanning is een maatpak “Zeker wel”. Dat is het antwoord op de vraag of u uw successieplanning kunt optimaliseren. Dat is ook het antwoord dat bij elk van de voorbeelden in deze brochure wordt gegeven. Ook uw vrienden en kennissen zullen ervan getuigen. Velen konden met relatief simpele technieken en ingrepen grote verbeteringen aanbrengen. De schenking van roerende goederen, bijvoorbeeld, werd dankzij de lage schenkingsrechten een courante techniek. Toch is elke situatie anders. Zoals u leest in deze brochure, is uw successie afhankelijk van de grootte van uw patrimonium, van uw burgerlijke staat en van uw familiale situatie. En vooral van de wensen die u zelf heeft: van de mensen die u wilt begunstigen, van diegenen die u wilt beschermen, van diegenen die u liever niet wilt begunstigen. Van de toekomst die u voor uzelf uittekent: misschien wilt u wel schenken, maar toch enige controle bewaren. Precies daarover kunnen de experts van SBB u informeren. Over hoe u uw verschillende doelstellingen met elkaar kunt verzoenen. Over hoe u zorgt voor bijkomende beschermingstechnieken en passende garanties. Over hoe uw motieven en wensen in een juiste verhouding aan bod kunnen komen in uw persoonlijke successieplanning. Kortom, wij zorgen voor een regeling die u past als een maatpak.

Het eerste gesprek is kosteloos en vrijblijvend Vanzelfsprekend wilt u het liefst vooraf weten wat we precies voor u kunnen doen en wat het u zal kosten. We overlopen met u uw situatie en luisteren naar uw vragen en verwachtingen. U krijgt meteen een raming van wat u voor onze dienstverlening betaalt. Dit eerste gesprek is kosteloos.

24

Stap 1 | Gegevens verzamelen Gaat u met ons in zee, dan zetten we samen de eerste stap. Een grondig uitgewerkte successieplanning begint met het verzamelen van alle gegevens: uw huwelijkscontract, de verkoopwaarde van uw onroerende goederen, de afgesloten verzekeringspolissen, uw aandelenportefeuille, het huwelijksvermogensrechtelijk statuut van de goederen,… In samenspraak met u maken we een balans op van uw vermogen.

Stap 2 | Juridische & economische screening Om te vermijden dat uw successieplanning in strijd zou zijn met eerder aangegane engagementen, analyseren we uw gegevens grondig. Zo kan uw huwelijkscontract de mogelijkheid tot schenken uitsluiten. En moeten we ervoor zorgen dat de zeggenschap over bedrijfseconomische (on)roerende goederen ten allen tijde door de juiste personen kan uitgeoefend worden.

Stap 3 | Specifieke regeling opportuun? In een derde fase gaan we na wie wat zou erven en hoeveel successierechten zij zouden betalen indien er niets wordt ondernomen. Die resultaten toetsen we aan uw wensen. Zo wordt duidelijk voor welke knelpunten uw successieplanning een oplossing moet bieden.

Stap 4 | Schets van mogelijke pistes We bieden u een overzicht van de verschillende mogelijkheden die aan uw wensen tegemoet komen en de technieken die we daarvoor kunnen inzetten. Uiteraard hebt u het laatste woord. Aan u om te kiezen voor de piste die het best aansluit bij uw persoonlijke voorkeur. Het is immers ùw successieplanning.

Stap 5 | Maatwerk van gekozen piste(s) en uitvoering Zodra u op basis van ons advies uw keuze heeft gemaakt, kan SBB zorgen voor de concrete uitvoering ervan of voor de nodige ondersteuning. Het opmaken van de schenkingsbrieven, het uitwerken van de statuten van een maatschap, het voorbereiden van het huwelijkscontract,… we helpen u er graag mee verder.

25

U wenst meer info? Aarzel niet en neem contact met het SBB-kantoor bij u in de buurt. De adressen vindt u hiernaast en op

www.sbb.be.

Brugge

Hoogstraten Brecht Turnhout Beveren Lier Geel

Eeklo Bree Diksmuide Tielt Lochristi St-Katelijne-Waver Gent Diest Lanaken Ieper Roeselare St-Truiden Oudenaarde Aalst Kortrijk Ternat Leuven Tongeren Schepdaal Hoeilaart

Sankt Vith

Dienst successieplanning van SBB: • [email protected]

Alle rechten voorbehouden. Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de voorafgaande en schriftelijke toestemming van de uitgever. De redactie en de uitgever streven naar de betrouwbaarheid van de informatie opgenomen in deze uitgave. Zij kunnen evenwel niet aansprakelijk worden gesteld voor de informatie en de toepassing ervan. Evenmin zijn zij gehouden tot een resultaatsverbintenis mochten bepaalde wijzigingen aan hun waakzaamheid ontsnapt zijn. Deze uitgave werd geupdate in augustus 2012.

26

SBB in uw buurt Hoofdzetel Vuurkruisenlaan 2, 3000 Leuven tel. 070/222 673 | fax 070/222 672 [email protected]









Antwerpen Vaartstraat 79, 2960 Brecht tel. 03/330 16 30 [email protected] Antwerpseweg 10, 2440 Geel tel. 014/56 29 80 [email protected] Desmedtstr. 8 bus 3, 2322 Hoogstraten tel. 03/314 38 24 [email protected] Lintsesteenweg 27/1, 2500 Lier tel. 03/480 20 92 [email protected] Mechelsesteenweg 109A, 2860 Sint-Katelijne-Waver tel. 015/56 06 60 [email protected] Kempenlaan 29, 2300 Turnhout tel. 014/43 64 21 [email protected]





Limburg Peerderbaan 21, 3960 Bree tel. 089/46 07 60 [email protected] Europaplein 43 bus 1, 3620 Lanaken tel. 089/71 03 33 [email protected] Tongersestw. 100, 3800 Sint-Truiden tel. 011/68 80 28 [email protected] Aniciuspark 16, 3700 Tongeren tel. 012/23 63 43 [email protected]



Vlaams-Brabant Staatsbaan 57, 3460 Diest (Bekkevoort) tel. 013/33 44 57 [email protected] A. Biesmanslaan 16, 1560 Hoeilaart tel. 02/657 58 73 [email protected] Vuurkruisenlaan 2, 3000 Leuven tel. 016/24 51 59 [email protected] Marktplein 3 bus 1-2, 1703 Schepdaal tel. 02/532 25 42 [email protected] Assesteenweg 100, 1742 Ternat tel. 02/454 13 30 [email protected]

Oost-Vlaanderen Moorselbaan 391, 9300 Aalst tel. 053/78 35 42 [email protected] Gentseweg 188, 9120 Beveren tel. 03/760 10 30 [email protected] Oostveldstraat 17, 9900 Eeklo tel. 09/377 54 08 [email protected] Poolse Winglaan 2, 9051 Gent tel. 09/243 89 70 [email protected] Denen 157, 9080 Lochristi tel. 09/356 05 20 [email protected] Wortegemstr. 22, 9700 Oudenaarde tel. 055/33 94 40 [email protected] West-Vlaanderen Witte Molenstraat 45 B1, 8200 Brugge tel. 050/40 48 80 [email protected] Kasteelstraat 30, 8600 Diksmuide tel. 051/50 08 33 [email protected] Diksmuidseweg 95, 8900 Ieper tel. 057/22 07 00 [email protected] H. Verriestlaan 151, 8500 Kortrijk tel. 056/24 17 20 [email protected] Diksmuidsestw. 406, 8800 Roeselare tel. 051/26 08 80 [email protected] Felix d’Hoopstraat 181, 8700 Tielt tel. 051/42 61 11 [email protected]

Oostkantons Malmedyer Straße 63, 4780 Sankt Vith tel. 080/28 03 50 [email protected]

27

SBB. Zeker van uw zaak sbb is een accountants- en advieskantoor met vestigingen in heel Vlaanderen. Onze medewerkers staan ten dienste van ruim 18.500 klanten uit alle sectoren. Starters, zelfstandige ondernemers, vrije beroepen, vzw’s en kmo’s kunnen bij sbb terecht voor een volledige begeleiding inzake boekhouding en accountancy, fiscaliteit, juridisch en milieuadvies. Dankzij een centraal uitgebouwde studiedienst, een solide it-ondersteuning en duidelijke prijsafspraken kunnen klanten van sbb rekenen op een kwalitatieve en performante dienstverlening.

www.sbb.be