STUDIEOPDRACHT AKKERVOGELS REGIO NOORDWEST VLAAMS-BRABANT. In opdracht van Regionaal Landschap Groene Corridor Uitgevoerd door Econet Vlaams-Brabant

STUDIEOPDRACHT AKKERVOGELS

REGIO NOORDWEST VLAAMS-BRABANT

In opdracht van Regionaal Landschap Groene Corridor Uitgevoerd door Econet Vlaams-Brabant

1

Foto’s voorblad van boven naar onder: vlucht kneus, Bruine Kiekendief, juveniele Veldleeuwerik (© Axel Smets). Auteurs: Axel Smets en Anke Geeraerts. © Econet Vlaams-Brabant, De Bavaylei 116, 1800 Vilvoorde. [email protected]

2

INHOUDSTABEL 1. Inleiding en kader

5

1.1 Situering van de context en de noodzaak van een akkervogelproject

5

1.2 Overzicht mogelijke maatregelen ten voordele van akkervogels

8

1.2.1 Inleiding: voorwaarden voor goede maatregelen

8

1.2.2 Oplijsting van akkervogel maatregelen uit de literatuur

9

1.2.2.1 Nestgelegenheid en dekking

9

1.2.2.2 Voedsel

12

1.2.2.3 Maatregelen in graslanden

14

1.2.2.4 Onverharde wegen

14

1.2.2.5 Bijvoederen

14

1.3 Overzicht van bestaande initiatieven

16

2. Methode

17

2.1 De bestudeerde soorten

17

2.2 Het studiegebied

17

2.3 Inventarisatiemethode

18

3. Resultaten

19

3.1 Resultaten inventarisatie per soort

19

3.1.1 Geelgors Emberiza citrinella

19

3.1.2 Graspieper Anthus pratensis

20

3.1.3 Grauwe Gors Miliaria calandra

20

3.1.4 Kneu Carduelis cannabina

21

3.1.5 Kwartel Coturnix coturnix

21

3.1.6 Patrijs Perdix perdix

22

3.1.7 Putter Carduelis carduelis

22

3.1.8 Ringmus Passer montanus

22

3.1.9 Veldleeuwerik Alauda arvensis

23

3

3.1.10 Zomertortel Streptopelia turtur 3.2 Resultaten inventarisatie per prioritaire gebied

23 25

3.2.1 Kruiskouter en relictzones

25

3.2.2 Kouter Peizegem-Steenhuffel

25

3.2.3 Dorenveld Steenokkerzeel

25

3.2.4 Akkers Grimbergen

26

3.2.5 Plateau van Moorsel

27

4. Overzicht maatregelen ter bescherming van akkervogels

28

4.1 Opsomming van de maatregelen

28

4.2 Voorgestelde acties voor de regio

29

4.2.1 Aandachtszones

29

4.2.2 Maatregelentabel

35

5. Conclusies

36

6. Literatuuroverzicht

37

7. Bijlagen

39

Bijlage 1. Beheersovereenkomst ter bescherming van akkervogels.

40

Bijlage 2. Lijst akkervogelprojecten in Nederland en Vlaanderen in 2004.

44

Bijlage 3. Voorstelling prioritaire regio’s.

46

Bijlage 4. Lijst geïnventariseerde soorten: datum, aantal, gedrag, vindplaats en GPS locatie.

52

Bijlage 5. Verspreidingsgegevens van de geïnventariseerde soorten in het studiegebied NW Vlaams-Brabant 64

4

1. INLEIDING EN KADER 1.1 Situering van de context en de noodzaak van een akkervogelproject Vele vogelsoorten gaan er de laatste dertig jaar sterk op achteruit. Van alle groepen broedvogels zijn de akkervogels het meest bedreigd. Akkervogels, zoals de Veldleeuwerik (Alauda arvensis) en de Geelgors (Emberiza citrinella), zijn vogels die broeden of overwinteren in open (OLA of open landschap akkervogels), half-open (HOLA of half-open landschap akkervogels) of kleinschalige (KLA of kleinschalig landschap akkervogels) akkerlandschappen (Vermeersch et al., 2004) (zie figuur 1). Inventarisatie studies in Europa, voornamelijk in Engeland, tonen een afname van naar schatting 80% bij deze vogelsoorten (Birdlife International, 2004; Newton, 2004; Vermeersch et al., 2004). Andere soorten zoals de Ortolaan, Korhoen, Grauwe Klauwier en Kuifleeuwerik, zijn reeds verdwenen uit onze akkerlanden. Opportunisten (bijvoorbeeld kraaiachtigen, Houtduiven en exoten) profiteren dan weer van bijvoorbeeld de maïsteelt en nemen sterk toe. Deze trend ziet men ook bij andere dieren en planten sterk gebonden aan gecultiveerde landschappen, zoals vele soorten vlinders, amfibieën, sprinkhanen, insecten en akkeronkruiden.

Figuur 1. (links) open akkerlandschap (OL), (rechts) kleinschalig akkerlandschap (KL) (© Axel Smets).

Akkervogels zijn voor hun reproductie en overleven sterk gebonden en zelfs afhankelijk van akkerlanden. Eén van de voornaamste oorzaken van de achteruitgang van deze vogelsoorten is dan ook de intensivering van de landbouw, waaronder de sterke toename van het gebruik van agro-chemicaliën, zowel pesticiden als meststoffen, het verwijderen van houtkanten ten voordele van de akkeroppervlakte en dus hogere productie, de overstap van ploegen in de lente naar ploegen in de late zomer na de oogst, de extensieve drooglegging van het land, het vermeerderd gebruik van monoculturen, de trend naar vroegere oogst data, het intensievere grasland beheer en de uitbreiding van de veestapel (Newton, 2004; Vickery et al., 2004). De twee voornaamste oorzaken zijn het overschakelen naar wintergraan en de schaalvergroting van de landbouw inclusief de opkomst van monoculturen (Shrubb, 2003). Deze intensivering had voornamelijk een impact op de beschikbaarheid van zaden en insecten, en op de nestmogelijkheden van akkervogels. Schommelingen in de akkervogel populaties zijn echter niet nieuw en volgden achter elke veranderingen in de landbouw die de vogel habitat of hun voedselvoorraad beïnvloedde (Schrubb, 2003).

5

Specifiek voor Vlaanderen werd in 2004 een grootscheepse studie afgewerkt rond broedvogels (Vermeersch et al., 2004). Een beperkte hoeveelheid recentere waarnemingen is te vinden op www.waarnemingen.be. Deze studies maken duidelijk dat ook in Vlaanderen de situatie schrijnend is voor de typische akkervogels. Kijken we enkel naar NW Vlaams-Brabant, zien we dat in 2000 maar liefst 73% van de - nog resterende - akkervogels in deze regio bedreigd waren (EU-status kwetsbaar of achteruitgaand, zie tabel 1). Volgens de rode lijst van Vlaanderen lag het aantal op 54% in 2004 (zie tabel 1). Hoewel deze resultaten zeer gedetailleerd en wetenschappelijk onderbouwd zijn, vormen ze slechts een aanzet tot verder onderzoek en verouderen ze snel. Het is dan ook belangrijk dat onderzoek rond akkervogels continueert en zich toespitst op drie vlakken. Ten eerste is er een grote nood aan een doorlopende inventarisatie om een correct beeld te krijgen van de resterende populaties. Ten tweede, om goede maatregelen te treffen, is niet alleen een kennis over de aantallen nodig, maar moeten de oorzaken van de achteruitgang gekend zijn. Ten derde is het noodzakelijk de maatregelen te testen en de effecten op te volgen, opnieuw door herhaalde inventarisaties uit te voeren (Bradbury & Kirby, 2006). Het voorliggend project focust op de regio Groene Corridor (Asse, Opwijk, Merchtem, Londerzeel, Meise, Wemmel, Kapelle-op-den-Bos, Grimbergen, Zemst, Vilvoorde en Steenokkerzeel). In dit gebied is er momenteel een gebrek aan inventarisatie en bijgevolg kennis over akkervogels. Dit gebrek aan waarnemingen kan leiden tot een foutief negatief beeld over de waarde van dit gebied wat akkervogels betreft. Een vlucht over het landschap toont namelijk onmiddellijk dat er nog vele interessante potentiële open, half-open en kleinschalige landschappen en dus akkervogel habitats aanwezig zijn in deze regio (bijvoorbeeld, de Kruiskouters in Merchtem, kansrijke gebieden in Steenokkerzeel). Bovendien is de ligging van vele gebieden boven Brussel een voordeel als vestigingsplaats voor trekkende vogels. Dit benadrukt de meerdere mogelijkheden van deze regio voor verscheidene soorten. Bovendien werd de laatste monitoring uitgevoerd ten tijde van de Broedvogelatlas (2004). Ondertussen werden er nochtans op zeer beperkte schaal enkele geïsoleerde initiatieven genomen in deze regio, al dan niet bewust gericht op de bescherming van akkervogels (bijvoorbeeld, de haag- en houtkanten actie van RLGC en meerdere initiatieven door gemeenten i.s.m. Econet Vlaams-Brabant). De resultaten van deze initiatieven werden tot op heden nog niet geëvalueerd. Het akkervogelproject NW Vlaams-Brabant vormt een eerste stap naar een meer volledige en diepgaande kennis over akkervogels in NW Vlaams-Brabant en is een basis voor verder inventarisatie en voor het opzetten van maatregelen en overige acties ter bescherming van akkervogels in deze regio. Deze studie draagt ook meer specifiek bij tot de identificatie van kansrijke gebieden die in aanmerking komen voor subsidies ten voordele van akkervogels.

6

Tabel 1. Overzicht van de nog resterende akkervogels in het gebied NW Vlaams-Brabant met de status van bedreiging in Europa sinds 1970 en Vlaanderen in 2004 (Rode Lijst) en 2009 (status volgens Brakona).

Nederlandse soortnaam

Type akkervogel (OLA, HOLA, KLA)

Latijnse soortnaam

EU 1970-1990 trend als broedvogel

EU 1990-2000 trend als broedvogel

EU status als broedvogel

Rode Lijst Vlaanderen (2004)

PPS lijst Brakona (2009)

Prioritaire soort

Broedvogels Geelgors

KLA (HOLA)

Emberiza citrinella

Stabiel

Gematigde achteruitgang

Achteruitgaand

Bedreigd (2a)

Gele Kwikstaart

(HOLA) OLA

Motacilla flava



Achteruitgaand

Achteruitgaand (A)

?

Graspieper

(HOLA) OLA

Anthus pratensis

Stabiel


Achteruitgaand

Bedreigd (2c)

?

Grauwe Gors

(HOLA) OLA

Miliaria calandra

Stabiel


Achteruitgaand

Bedreigd (2c)

Prioritaire soort

Groenling

KLA

Carduelis chloris

Stabiel

Stabiel

Niet bedreigd

Niet bedreigd (N)

?

Kievit

(HOLA) OLA

Vanellus vanellus

Sterke achteruitgang


Kwetsbaar

Niet bedreigd (N)

Aandachtssoort

Kneu

KLA (HOLA)

Carduelis cannabina

Stabiel


Achteruitgaand

Achteruitgaand (A)

Symboolsoort

Kwartel

OLA

Coturnis coturnix

Stabiel

Stabiel

Niet bedreigd

Onvoldoende gekend

Symboolsoort

Patrijs

KLA (HOLA, OLA)

Perdix perdix


Achteruitgang

Kwetsbaar

Kwetsbaar (3b)

Prioritaire soort

Putter

KLA (HOLA)

Carduelis carduelis

Stabiel

Stabiel

Niet bedreigd

Niet bedreigd (N)

?

Ringmus

KLA

Passer montanus

Stabiel


Achteruitgaand

Achteruitgaand (A)

Symboolsoort

Torenvalk

(KLA) HOLA (OLA)

Falco tinnunculus



Achteruitgaand

Niet bedreigd (N)

Aandachtssoort

Veldleeuwerik

(HOLA) OLA

Alauda arvensis



Achteruitgaand

Kwetsbaar (3a)

Prioritaire soort/Symboolsoort

Zomertortel

KLA (HOLA)

Streptopelia turtur



Kwetsbaar

Bedreigd

Symboolsoort

Circus cyaneus

Stabiel


Achteruitgaand

(geen broedvogel)

Prioritaire soort


Achteruitgaand

Bedreigd (2b)

?

Stabiel

Stabiel

(geen broedvogel)

?

Wintergasten

Blauwe kiekendief

(HOLA) OLA

Rietgors

(HOLA) OLA

Smelleken

OLA

Emberiza schoeniclus Gematigde achteruitgang Falco columbarius


7

1.2 Overzicht mogelijke maatregelen ten voordele van akkervogels 1.2.1 Inleiding: voorwaarden voor goede maatregelen De intensivering van de landbouw is geen eenduidig proces. Verschillende aspecten treffen verschillende soorten en interageren onderling (Newton, 2004). Bij het zoeken naar maatregelen is het dan ook belangrijk zowel soortgericht als systeemgericht te werken (de Snoo, 2006). Akkervogels verschillen sterk in hun ecologie wat vaak aangepaste maatregelen per soort vereist. Deze soortbenadering was in het verleden vaak de meest dominante benadering. Van de meeste soorten is geweten waar het probleem ligt. Onderzoek in Engeland toonde aan dat de Kneu, bijvoorbeeld, voornamelijk een probleem heeft tijdens het broedseizoen (Siriwardena et al., 2000; Moorcroft & Wilson, 2000). De meeste soorten hebben het echter vooral moeilijk om voedsel te vinden tijdens de winter (bijvoorbeeld de Gele en Grauwe Gors, zie Hens, 2006). Maatregelen moeten dus met deze verscheidenheid rekening houden. Daarom wordt er vaak gepleit voor een landschapsmozaïek waarin al deze elementen aanwezig zijn (Evans, 2004). Tegenwoordig kiest men ook steeds vaker voor een systeemgerichte benadering (de Snoo, 2006). Deze benadering richt zich op het stimuleren van natuurlijke processen in, op en rond de akkers en graslanden, nodig om natuur een kans te geven. Het accent ligt dan op de randvoorwaarden voor natuur op landbouwbedrijven. Een recent voorbeeld vindt men in het principe van de habitatboerderijen, landbouwbedrijven waar de boer specifieke maatregelen treft om de habitat van typische agrarische soorten te beschermen of te verbeteren. Welke

benadering

men

ook

kiest,

het

is

aangeraden

deze

te

combineren

met

een

sterke

sensibiliseringscampagne. Een mooi voorbeeld hiervan is de akkervogel campagne van het regionale landschap Zenne, Zunne en Zoniën (zie www.rlzzz.be). De hoofdzaak is echter een goede kennis van het gebied en daarin voorkomende soorten. Zo kunnen specifieke maatregelen geselecteerd worden volgens de intrinsieke mogelijkheden van de gebieden zelf (Evans & Green, 2007). Maatregelen moeten dus genomen worden op maat van de soort en op maat van het gebied en de landbouw die erin voorkomt. Bovendien moet men zich richten op zogenaamde kansrijke gebieden of kerngebieden waar zich de bronpopulaties bevinden (Engels ‘source populations’; voor meer uitleg, zie bijvoorbeeld Pulliam, 1988). De VLM selecteerde reeds meerdere gebieden binnen dewelke beheersovereenkomsten voor akkervogels gesloten kunnen worden.

8

Figuur 2. Overzicht van de kansrijke gebieden in Vlaanderen aangeduid door de VLM. Dit zijn beheergebieden – kerngebieden waarbinnen beheerovereenkomsten kunnen worden gesloten voor de diverse beheerspakketten akkervogelbeheer

(zie

http://www.vlm.be/SiteCollectionDocuments/Beheerovereenkomsten/AVK_Overzicht.pdf).

De

gemeenten in groen maken deel uit van het werkingsgebied van het regionale landschap Groene Corridor. Het Dorenveld te Steenokkerzeel (zie pijl) is het enige gebied dat binnen deze beheersovereenkomsten valt.

1.2.2 Oplijsting van akkervogel maatregelen uit de literatuur Maatregelen voor akkervogels moeten gericht zijn op drie zaken: (1) creëren van nestgelegenheid, (2) voorzien van zomervoedsel (granen) en (3) voorzien van wintervoedsel (insecten). (Newton, 2004; Dochy & Hens, 2005; zie ook de brochure akkervogels van RLZZZ). Dochy & Hens (2005) vermelden bovendien nog enkele bijkomende mogelijke maatregelen zoals: maatregelen in graslandgebieden, onverharde wegen en bijvoederen. In de volgende paragraaf worden deze maatregelen kort toegelicht. Predatoren worden over het algemeen minder aangewezen als oorzaak van de snelle achteruitgang van akkervogels. Wel moet men aandacht schenken aan het principe van de ecologische val zoals uitgebreid besproken in Dochy & Hens (2005).Aangezien Dochy & Hens (2005) een uitgebreide bespreking geven van mogelijke maatregelen wordt er in deze tekst niet dieper op ingegaan. De onderstaande bespreking van maatregelen is enkel een korte samenvatting met aanpassingen volgens meer recente literatuur. Voor een lijst van deze maatregelen verwijzen we naar tabel 2.

1.2.2.1. Nestgelegenheid en dekking Dochy & Hens (2005) vermelden de volgende ingrepen. Aanleg van bufferstroken van gras langs hagen. Het voorzien van onbespoten, kruiden- en dus insectenrijke ruigten naast de akkers is een basismaatregel voor alle soorten (zie figuur 3). Dit is een maatregel die enkel in OLA gebied kan toegepast worden vermits de grasranden minstens 50 meter lang

9

moeten zijn. Deze stroken mogen vanzelfsprekend niet langs drukke wegen gelegen zijn. Stroken van 6 tot 9 meter kunnen ook als grasland worden aangelegd indien de maatregel dient als compensatie van ruigtestroken. Deze stroken kunnen dienen als nesten voedselplaats mits een aangepast maaibeheer wordt toegepast.

De stroken dienen gedeeltelijk kort gehouden te worden door tweemaal te maaien

(april‐mei en aug‐sept) en een gedeelte ongemaaid te laten, deze stroken hebben de naam gekregen van duostrook of triostrook. Dit zijn randen waarvan een gedeelte (maaibreedte = breedte maaibalk) kort gehouden wordt (door 2x te maaien in april/mei en juni/juli ) en een gedeelte ongemaaid te laten tijdens het broedseizoen, die dan extra natuurwinst opleveren door schuil- en nestgelegenheid (niet-gemaaide stukken) en foerageergebied (gemaaide delen) gecombineerd aan te bieden. In Nederland werd deze trioranden reeds met succes toegepast ter bescherming van de Grauwe Kiek (zie www.wierde-en-dijk.nl). Deze maatregel zou ook zeer gunstig zijn voor Patrijs.

Figuur 3. Voorbeeld van een grasbufferstrook tussen de houtkant en de akker (© Axel Smets).

Aanleg van keverbanken (= licht verhoogde banken dwars door een akker ingezaaid met pollenvormende grassen). Deze maatregel bevordert de introductie van predatoren van plaaginsecten, verhoogt het aantal voedsel- en broedplaatsen voor o.a. Patrijs en OLA vogels, en is positief als erosiebestrijding.

10

Ontwerpen van Leeuwerikenvlakjes (OLA vlakjes) Bij het inzaaien worden vlakjes van minstens 10m² open gelaten als nestplaats voor Veldleeuwerik. Ook Grauwe Gors en Patrijs profiteren mee van deze vlakjes. Er zijn enkele vereisten voor de aanleg van deze Leeuwerikenvlakjes. Zo moeten deze op minstens 100m van bebouwing of bomen worden aangelegd, er mag niet over gereden worden en ze mogen niet bespoten worden. Dit is een maatregel voor OLA soorten. Heraanleg van hagen en houtkanten (zie figuur 4). Kleine landschapselementen (KLE’s) zijn onontbeerlijk voor KLA vogels zoals Geelgors, Ringmus en Zomertortel. De aanplant van KLE’s (en eventueel zelfs hoge bomen) spreekt vele soorten aan als dekking of rustplaats (bijvoorbeeld voor Grauwe Gorzen in de winter). Het stimuleren voor de aanplant van meidoorn is belangrijk voor akkervogels. Met deze ingreep zou dan ook meer rekening kunnen gehouden worden bij landinrichtingsprojecten.

Figuur 4. Voorbeeld van een kleinschalig akkerlandschap. (© Axel Smets).

Telen van zomergraan (vb. zomergerst), liefst in combinatie met een verlaagd gebruik van bestrijdingsmiddelen. Zomergraan is minder dens en hoog gewas dan wintergraan. Bovendien warmt de

11

bodem sneller op waardoor er meer insecten aanwezig zijn.

Door deze voordelen is het gewas meer

geschikt als broedplaats met een gunstiger broedsucces. De jongen kunnen zich ook gemakkelijker verplaatsen (bijvoorbeeld Patrijzenkuikens). Zomergraan levert ook meer graanstoppels in de winter (Dochy & Hens, 2005). Uitgraven van zonneranden (= strook naakte aarde tussen akker en houtkant): Akkervogels hebben niet enkel nood aan dekking maar ook aan open plaatsen waar ze kunnen drogen na een plensbui, waar voldoende insecten aanwezig zijn en waar sommige soorten zoals Patrijzen soms een stofbad nemen. Tot slot, uitvoeren van actieve nestbescherming door nesten op te sporen en individueel te beschermen, alternatieve oogstroutes te voorzien, een wildredder te gebruiken of door de nesten te verplaatsen is een meer intensieve maar zeer effectieve maatregel.

1.2.2.2 Voedsel Door het gebruik van insecticiden en herbiciden, het overschakelen naar mechanisch oogsten en minder geschikte voedselteelten komen vele akkervogels in de problemen. Maatregelen moeten dus ofwel insecticiden of herbiciden beperken, de omstandigheden voor insecten verbeteren of voorzien in graan of andere geschikte voedselgewassen. Opnieuw geven Dochy & Hens (2005) een opsomming van deze maatregelen. Recentere studies bevestigen meestal deze resultaten (vb. Gillings et al., 2005). Al de vermelde maatregelen kunnen ook toegepast worden op perceelsranden. Hieronder volgt een korte opsomming. Onbespoten faunaranden of wendakkers verbeteren de voedselvoorziening voor meerdere soorten. Het enige nadeel is een moeilijkere verwerking van het geoogste gewas omdat er veel onkruidzaad tussen zit. Deze ingreep is minder geschikt voor onkruidgevoelige gewassen, zoals bieten. Onderzaaien van het zomergraan met gras/klaver wordt reeds frequent toegepast in biologische landbouw en heeft een aangetoond gunstig effect voor broedsucces van akkervogels omdat er meer ongewervelden voorkomen op deze akkers. Vlakjes voor Veldleeuweriken in zomergewas bieden niet enkel een geschikte broedplaats maar bovendien foerageermogelijkheden voor meerdere akkervogelsoorten (Vickery et al., 2004). Hetzelfde geldt voor vlakjes voor Veldleeuweriken en andere vogels in winterse groenbedekker. Graanranden zijn een populaire maatregel omdat hierdoor een grote hoeveelheid voedsel beschikbaar komt voor meerdere soorten, voornamelijk echter voor KLA soorten. Men laat gewoon een strook graan, vlas of koolzaad staan doorheen de winter. Deze strook wordt selectief uitgekozen aangezien de aanwezigheid van een haagrand, een ruigte en/of een grasland van groot belang is. Deze stroken worden liefst niet gespoten en mogen niet als doorgang worden gebruikt. Het succes van deze maatregel werd uitgetest in West-Vlaanderen. Voorlopige resultaten zijn veelbelovend (Dochy, 2005).

12

Maatregelen buiten het gewas zijn vaak meer praktisch. Zo kan er buiten het gewas een vogelvriendelijk gewas (vogelvoedselgewas) worden ingezaaid. Dit belemmert de groei van onkruiden en levert dus ook voordeel op voor de landbouwer. Verschillende systemen van braak zorgen voor dekking en een verhoogde voorraad

aan

zaden

en

insecten

(figuur

5)

(zie

akkervogelactie

Groningen

Nederland,

zie

www.grauwekiekendief.nl). Het laten staan van graanstoppels is echter één van de meest besproken en effectieve maatregelen (Gillings et al., 2005; Evans & Green, 2007). Dit kan enkel gedurende de wintermaanden gebeuren na de oogst. Deze maatregel is van zeer groot belang als wintervoedsel voor vele soorten, maar kan eventueel voor een volledig jaar worden doorgevoerd. Vanaf de maand mei zijn deze stoppelakkers namelijk uitstekende percelen om dienst te doen als nestplaats. De voorkeur gaat uit naar stoppelvelden van graansoorten zoals tarwe, haver of gerst. Gedurende de periode van braaklegging wordt er helemaal niets gedaan. Deze maatregel is vooral van nut voor OLA soorten.

Figuur 5. Een braakrand naast een akker (© Axel Smets).

13

1.2.2.3 Maatregelen in graslanden Graslanden, insectenrijke ruigten, zijn alternatieve plaatsen om aan voedsel te geraken voor vele akkervogels. De Veldleeuwerik bijvoorbeeld leeft nog in grote aantallen in de polders in West-Vlaanderen. Voornamelijk door intensieve bemesting en drooglegging is de diversiteit aan planten en bijgevolg ook aan dieren in deze graslanden sterk achteruitgegaan de laatste jaren. Dit heeft indirect een invloed op de populaties akkervogels en natuurlijk ook op het aantal weidevogels. Maatregelen in graslanden ter bescherming van akkervogels zijn vrij gelijklopend met de maatregelen in de akkerlanden, maar moeten natuurlijk ook rekening houden met de weidevogels.

1.2.2.4 Onverharde wegen De middenstrook van onverharde wegen wordt niet bespoten met insecticiden of pesticiden, en wordt niet bemest. Daardoor kan deze strook, analoog aan perceelsranden, een bron zijn van vele soorten onkruiden. De stroken waar wel auto’s passeren kan dienen als zonnerand (Dochy & Hens, 2005).

1.2.2.5 Bijvoederen Bijvoederen is een vrij effectieve, maar niet natuurlijke en dus niet aan te raden maatregel. Het kan wel als laatste redmiddel gebruikt worden voornamelijk in de winter. Het voedsel moet dan voorzien worden op de juiste plaats rekening houdend met de voedingsgewoonte van de te beschermen soort. Bijvoorbeeld, indien men KLA vogels wil beschermen, is het best het graan te verspreiden in de onmiddellijke nabijheid van de houtkant.

14

Tabel 2. Overzicht van geschikte maatregelen ter bescherming van akkervogels met vermelding van de doelgroep (KLA=kleinschalig landschap akkervogels, HOLA=half-open landschap akkervogels, OLA=open landschap akkervogels).

Maatregel

Doelgroep

1. Nestgelegenheid en dekking Grasbufferstroken (vb. gemengde grasstroken, duo- of trioranden)(BH)

KLA (slecht voor OLA)

Keverbanken

KLA, OLA

Leeuwerikenvlakjes (OLA vlakjes)(BH)

(KLA) OLA

Telen zomergraan

KLA, OLA

Hagen en Houtkanten

KLA (slecht voor OLA)

Zonneranden

KLA, OLA

Nestbescherming door andere oogsten

KLA, OLA

Actieve nestbescherming

OLA

2. Voedsel 2.1 Binnen een gewas Onbespoten faunaranden (BH) Onderzaaien van gras-klavermengsels

KLA, OLA KLA (neutraal voor OLA)

Veldleeuwerikvlakjes in zomergewas (BH)

OLA

Veldleeuwerik e.a. vogels vlakjes in winterse groenbedekker

OLA

Graanranden (BH) Maïsstroken laten overwinteren Perceelshoeken

KLA (neutraal voor OLA) geen goede maatregel KLA, OLA

2.2 Maatregelen buiten het gewas

Behoud van graanstoppels in de winter (BH)

KLA, OLA

Braak laten van stoppel tot begin zomer

KLA, OLA

Spontane ontwikkeling: éénjarige braak

KLA, OLA

Spontane ontwikkeling: tweejarige braak

KLA, OLA

Vogelvoedselgewassen

KLA, OLA

3. Maatregelen in graslandgebieden

KLA, OLA

4. Onverharde wegen

KLA, OLA

5. Bijvoederen

KLA, OLA

15

1.3 Overzicht van bestaande initiatieven Voor de bespreking van bestaande initiatieven, beperken we ons tot Europa. Buiten België vinden de voornaamste acties rond akkervogels plaats in Engeland en Nederland. Een overzicht van enkele acties in Nederland vindt men terug in bijlage 2, opgesteld door INBO in 2004. In Engeland zijn de meest recente studies over akkervogels verwerkt in zogenaamde agri-environment schemes, gelijkend op onze beheerovereenkomsten (zie website van Department of Environment, Food and Rural affairs (DEFRA) op www.defra.gov.uk/erdp/schemes/default.htm). Sinds dit jaar heeft ook Vlaanderen een beheerovereenkomst ter bescherming van de akkervogels (zie bijlage 1). De volgende maatregelen komen hierin aan bod: gemengde grasstroken, vogelvoedselgewassen, Leeuwerikenvlakjes, faunaranden, winterstoppels en graanranden. In bijlage 2 vindt men een lijst terug met een opsomming van initiatieven voor akkervogels in Vlaanderen en Nederland. Deze lijst zal binnen enkele maanden door het INBO worden geactualiseerd en op hun website gepubliceerd (O. Dochy, pers. comm.) (zie: www.inbo.be). Op grotere schaal loopt momenteel de Algemene Broedvogelmonitoring Vlaanderen (INBO, Natuurpunt Studiegroep en Vogelwerkgroep), een doorlopende inventarisaties sinds de samenstelling van de Broedvogelatlas in 2004. De meeste kleinere recente acties worden getrokken door de regionale landschappen en Natuurpunt. Enkele voorbeelden van acties in Vlaams-Brabant zijn de aanleg van akkerreservaatjes (vb. Graan voor Gorzen project van Natuurpunt, afdeling Velpe-Mene: www.velpe-mene.be/nbakkerreservaten.htm) en het project ‘In de bres voor akkervogels’ van Regionaal Landschap Zenne, Zunne & Zoniën met zowel inventarisatie als terreinmaatregelen en sensibilisering (www.rlzzz.be). In het studiegebied bestaan tot op heden nog geen concrete acties. Voorlopig zijn de noordwest Brabantse akkergebieden niet als prioritaire gebied aangeduid door de VLM en INBO voor akkervogels waardoor de plaatselijke landbouwers nog niet kunnen genieten van bestaande beheersovereenkomsten met de VLM. Hopelijk worden deze prioritaire gebieden in de toekomst uitgebreid. Een deel akkergebied op grondgebied Steenokkerzeel ligt net binnen het subsidiegebied dus hier zouden bepaalde maatregelen wel kunnen.

16

2. METHODE 2.1 De bestudeerde soorten Tabel 1 geeft een overzicht van de akkervogelsoorten die voorkomen in het studiegebied van de Groene Corridor. Tijdens de inventarisatie werd voornamelijk aandacht geschonken aan de soorten die bedreigd zijn. De niet-bedreigde soorten uit tabel 1 (Groenling, Kievit en Torenvalk) werden dus niet geïnventariseerd. Voor Putter werd een uitzondering gemaakt aangezien uit eigen observaties in het verleden blijkt dat deze soort niet algemeen is in het studiegebied. Vorige observaties toonden bovendien aan dat Gele Kwikstaart vrij algemeen is in deze regio. Deze soort werd daarom niet als prioritair beschouwd en verder niet geïnventariseerd. In totaal werden dus tien akkervogelsoorten geïnventariseerd: Geelgors, Graspieper, Grauwe Gors, Kneu, Kwartel, Patrijs, Putter, Ringmus, Veldleeuwerik, Zomertortel. Tabel 3 geeft meer informatie over deze soorten. Wintergasten werden niet geïnventariseerd omdat deze niet relevant zijn voor de studie.

Tabel 3. Overzicht van de elf geïnventariseerde akkervogels met meer informatie over landschapstype (KLA=kleinschalig landschap akkervogels, HOLA=half-open landschap akkervogels, OLA=open landschap akkervogels), stand- of trekvogel, broedplaats, voornaamste voedsel en belangrijkste oorzaak van de achteruitgang volgens recente literatuur.

Nederlandse soortnaam

Type akkervogel (OLA, HOLA, KLA)

Stand/Trekvogel

Broedplaats

Voedsel

Belangrijkste oorzaak achteruitgang

zaden/broedtijd ook wormen en insecten

intensivering landbouw + ontbreken wintervoedsel + verdwijnen broedbiotoop

Geelgors

KLA (HOLA)

standvogel

haag/houtkant

Graspieper

(HOLA) OLA

trekvogel/overwinteraar

grondbroeder

ongewervelden/soms zaden

opwarming en verdroging

Grauwe Gors

(HOLA) OLA

standvogel

grondbroeder

zaden/broedtijd ook wormen en insecten

intensivering landbouw + ontbreken wintervoedsel verwijnen voedsel (onkruidzaden) en broedbiotoop

Kneu

KLA (HOLA)

standvogel

haag/houtkant

zaden akkeronkruiden, granen

Kwartel

OLA

trekvogel

grondbroeder

ongewervelden/zaden

Patrijs

KLA (HOLA, OLA)

standvogel

grondbroeder

ongewervelden/zaden

Putter

KLA (HOLA)

standvogel

haag/houtkant

zaden, granen, vruchten

intensivering landbouw+verdwijnen broedbiotoop

Ringmus

KLA

standvogel

holebroeder/nestkast

zaden/broedtijd ook insecten

Veldleeuwerik

(HOLA) OLA

trekvogel/overwinteraar

grondbroeder

den akkeronkruiden/broedtijd ook insec

herbiciden, intensivering landbouw

Zomertortel

KLA (HOLA)

trekvogel

haag/houtkant

zaden akkeronkruiden

herbiciden/verdwijnen broedbiotoop

herbiciden/verdwijnen broedbiotoop

2.2 Het studiegebied Het studiegebied omvat alle gemeenten van de Groene Corridor (zie inleiding voor een opsomming). Omwille van de korte tijdsduur van de studie was het echter onmogelijk om heel het gebied te inventariseren. Daarom werden prioritaire gebieden aangeduid waarop de inventarisatie werd toegespitst. Deze gebieden zijn uitgekozen op basis van oppervlakte en beschikbare gegevens ten tijde van de Vlaamse Broedvogelatlas (2000-2002). Er werd van uit gegaan dat deze gebieden de hoogste dichtheid

aan

akkervogels zouden hebben. Het is ook zo dat in een deel van de gekozen prioritaire gebieden, de Grauwe Gors en/of Geelgors als broedvogel kon worden waargenomen waardoor de keuze voor volgende gebieden vanzelfsprekend leek. In één gekozen gebied is de Geelgors als broedvogel nog aanwezig. Deze prioritaire

17

akkergebieden beschikken over soortenpopulaties met de hoogste dichtheidsgraad en dienen als uitvalsbasis voor uitbreiding naar kleinere nabij gelegen akkergebieden. De volgende gebieden werden aangeduid als prioritair: Kruiskouter en relictzones (Asse, Wemmel, Merchtem), Kouter Peizegem (Peizegem), Dorenveld (Steenokkerzeel, Zaventem), vier akkergebieden in Grimbergen en het plateau van Moorsel (Zaventem) (zie bijlage 3 voor kaartjes van deze gebieden). In een volgende fase zouden de kleinschaligere, versnipperde akkergebieden kunnen geïnventariseerd worden. Deze akkergebieden zijn namelijk van groot belang voor KLA soorten.

2.3 Inventarisatiemethode Als inventarisatiemethode werd territoriumkartering gebruikt (Hustings et al., 1989). Bij deze methode wordt meermaals het te inventariseren gebied bezocht. Elke waarneming van een soort, welke territoriaal gedrag vertoont zoals zang, balts en rondvliegen met nestmateriaal of voedsel, wordt genoteerd en aangeduid op een kaart. Enkel waarnemingen na 15 mei werden opgenomen in deze studie. Vogels die worden waargenomen voor deze datum, kunnen doortrekkers zijn. De aantallen vermeld in deze studie zijn minimum aantallen aangezien bij gebruik van deze methode de aantallen vaak onderschat worden. Deze

gegevens

werden

aangevuld

met

waarnemingen

van

andere

waarnemers

(zie

www.waarnemingen.be).

18

3. RESULTATEN

3.1 Resultaten inventarisatie per soort Hieronder geven we een kort overzicht van de geïnventariseerde broedvogelsoorten in het werkingsgebied. Een gedetailleerd overzicht van de waarnemingen is gegeven in bijlage 4. Van de tien geïnventariseerde soorten zijn enkel voor volgende zes akkervogelsoorten waarnemingoverzichten opgemaakt (zie bijlage 3): Patrijs (Perdix perdix), Kwartel (Coturnix coturnix), Veldleeuwerik (Alauda arvensis), Ringmus (Passer montanus), Kneu (Carduelis cannabina), Putter (Carduelis carduelis)). Voor Graspieper (Anthus pratensis) is er een andere reden voor de achteruitgang van de soort (zie bij soortenoverzicht). Volgende soorten zijn niet waargenomen in de geïnventariseerde akkergebieden: Zomertortel (Streptopelia turtur) en Grauwe Gors (Miliara calandra). Geelgors (Emberiza citrinella) is enkel waargenomen op het plateau van Moorsel. In bijlage 5 vindt men de verspreidingskaarten voor de geïnventariseerde soorten terug.

3.1.1 GEELGORS Emberiza citrinella De Geelgors (figuur 6) is enkel nog sterk vertegenwoordigd in het oosten van Vlaanderen (Zuid en NoordLimburg en het Hageland), de Vlaamse Ardennen, het Pajottenland en het uiterste Zuidwesten van WestVlaanderen (KLA soort). In het werkingsgebied is nog slechts één populatie aanwezig en dat is op het ‘Plateau van Moorsel’ te Sterrebeek (Zaventem). Deze vogels maken deel uit van de Dijlelandse populatie. Buiten deze gekende plek wordt de soort slechts op enkele plaatsen in het voorjaar binnen het werkingsgebied waargenomen. Dit zijn meestal

eerstejaars

mannetjes

op

zoek

naar

geschikt

broedgebied. De Figuur 6. Geelgors.

©http://www.vogelwachtuden.nl/natuurge bieden/pagina/midden_geb_maho.htm

achteruitgang

van

deze

soort

is

te

wijten

aan

de

intensivering van de landbouw. Het is een typische soort van kleinschalig cultuurlandschap en ze is sterk afhankelijk van onkruidrijke graslanden en akkerranden die niet behandeld zijn met bestrijdingsmiddelen. De aanwezigheid van hagen en

houtkanten is zeer belangrijk voor de soort. Vermits dit type biotoop nog aanwezig is in het werkingsgebied en vermits jaarlijks in de winter - en niet jaarlijks in het voorjaar - Geelgorzen worden gezien (bijv. op de Kruiskouter) is de kans reëel deze vogel als broedvogel terug te winnen op sommige plaatsen indien er adequate maatregelen worden getroffen.

19

3.1.2 GRASPIEPER Anthus pratensis De Graspieper (figuur 7) is een middellange afstandstrekker waarvan de

achteruitgang

niet

zozeer

te

wijten

is

aan

het

huidige

landbouwbeleid maar eerder aan de opwarming van het klimaat. De Graspieper is immers een broedvogel van de koelere, nattere zones zoals natte weilanden, opgespoten terreinen en brede bermen in West-Europa. De soort is echter ook te vinden in akkergebieden waar ook graslanden aanwezig zijn (OLA soort). Figuur 7. Graspieper. ©http://picasaweb.google.com/lh/p hoto/pDrvfcwzt_doTJcAut-Yhg

In het studiegebied is de soort op slechts drie plaatsen zingend waargenomen tijdens de inventarisatieperiode, namelijk in het akkergebied tussen Peizegem en Steenhuffel, in Rossem en in Nieuwenrode.

3.1.3 GRAUWE GORS Miliaria calandra In tegenstelling tot de Geelgors is de Grauwe Gors (figuur 8) te vinden in open akkergebied maar is wel, net als zijn soortgenoot, afhankelijk van granen en zaden (OLA soort). De aanwezigheid van insecten en ongewervelden in de broedperiode (voedsel voor de jongen) is belangrijk, maar ook voedsel in de winter is zeer belangrijk voor het overleven deze soort. Het is

al

gebleken

dat

de

aanwezigheid

van

wintervoedsel in geschikt akkergebied bepalend is of de soort blijft hangen in het voorjaar om er te broeden.

©http://picasaweb.google.com/lh/photo/tBW4f7TAJT

Op akkerreservaatjes in het Haspengouwse worden Geelgors

Figuur 8. Grauwe Gors.

en

Grauwe

Gors

samen

QoGJq1IJ9vNA

foeragerend

waargenomen in de winter. De aantallen kunnen dan oplopen tot honderden exemplaren. Dat bewijst de belangrijkheid van dergelijke akkers in een regio. Tot voor kort werd de soort nog als broedvogel aangetroffen op sommige akkergebieden (Grimbergen, Steenokkerzeel, Asse). Vandaag is ze volledig verdwenen als broedvogel. Als belangrijkste maatregel voor deze soort is het behouden van enkele tarwestroken in geschikt broedgebied absoluut noodzakelijk.

20

3.1.4 KNEU Carduelis cannabina De Kneu (figuur 9) is zoals de Distelvink een soort die afhankelijk is van akkeronkruiden (KLA soort). De soort is enorm achteruit gegaan omwille van het verloren gaan van geschikte

broedplaatsen,

gebrek

aan

wintervoedsel

en

pesticidengebruik. Slechts 20 territoria zijn geteld in het werkingsgebied. Rekening houdend met het feit dat er sommige gemeenten

Figuur 9. Kneu.

niet voldoende bezocht zijn, blijft dit bijzonder weinig. De

©http://www.vogeltrackers.nl/vogelskij

aanwezigheid van braakliggende percelen bevordert de

ken/soorten_vogels?bid=656

aanwezigheid van deze soort in het akkergebied. Dit geldt trouwens voor de meeste akkervogelsoorten. De Kneu komt niet enkel voor in kleinschalige akkergebieden maar ook in allerlei type halfopen en open landschappen. De soort is bijvoorbeeld ook talrijk aanwezig in duingebieden en langs spoorwegen en kanalen waar de bermen niet zo intensief gemaaid worden. In de winter vormen vogels grote groepen op zoek naar geschikte voedselakkers. Wanneer deze akkers ontbreken, zijn ze genoodzaakt zich naar andere gebieden te verplaatsen waardoor de soort verdwijnt uit eigenlijk geschikt biotoop. Zowel de aanwezigheid van wintervoedsel als zomervoedsel in een regio is dan ook noodzakelijk om de toestand van de Kneu terug op peil te brengen.

3.1.5 KWARTEL Coturnix coturnix Deze lange afstandstrekker is een zomervogel in het werkingsgebied en heeft zich zoals de meeste akkervogels kunnen aanpassen aan de moderne landbouw. Hij verkiest open landbouwgebied met onkruidrijke teelten en braakliggende terreinen met een rijke flora (OLA soort). De Kwartel (figuur 10) is geen honkvaste broedvogel en de aantallen wisselen sterk van jaar tot jaar. Graan, luzerne, klaver, enz… worden zeer Figuur 10. Kwartel.

op prijs gesteld en bepalen meestal de aanwezigheid van de soort in een

©www.rlzzz.be

gebied. Ook de aanwezigheid van braakliggende, vegetatierijke akkers in combinatie met extensieve graslanden is een vereiste voor de soort. Jaren

met hoge percentages maïsteelt, forse afname van insecten en onkruiden, vroege maaitijden van hooiland zijn nadelig. Het jaar 2009 lijkt een goed jaar te zijn voor deze soort met op meerdere plaatsen zingende vogels. Op slechts vier plaatsen echter is de soort meerdere keren waargenomen.

21

3.1.6 PATRIJS Perdix perdix De Patrijs (figuur 11) is een hoendersoort die oorspronkelijk steppen en natuurlijke graslanden als biotoop verkoos. Reeds eeuwen geleden maakte hij de overstap naar agrarisch landschap. Patrijzen verkiezen doorgaans akkergebieden met braakliggende stukken, extensieve graslanden, bermen en de aanwezigheid van hagen en houtkanten (KLA soort). Patrijzen zijn heel het jaar door afhankelijk van beschikbaar voedsel vermits Figuur 11. Patrijs.

©www.rlzzz.be

ze standvogels zijn. Ze voeden zich met granen en zaden en blaadjes van onkruiden. Voor de kuikens zijn in de zomer ongewervelden als voedsel zeer belangrijk. Het veelvuldig gebruik van herbiciden en pesticiden in de

zomer, en het verdwijnen van onbewerkte stoppelakkers in de winter zijn de belangrijkste redenen voor de achteruitgang van de soort. Het verdwijnen van kleine landschapselementen (KLE’s) die dienen als schuilplaats en/of broedplaats, zorgt ervoor dat de soort gemakkelijker blootgesteld is aan predators. In totaal (inclusief vorige inventarisaties) zijn er 24 verschillende territoria vastgesteld maar dit kan een lichte onderschatting zijn door de verborgen levenswijze van de soort.

3.1.7 PUTTER Carduelis carduelis De Putter of Distelvink (figuur 12) is een soort die zich heeft weten aan te passen aan de veranderingen in de omgeving en leeft nu o.a. in extensieve landbouwgebieden (KLA soort). De aanwezigheid van onkruidzaden is van groot belang voor de soort. Braakliggende of ongemaaide akkerranden hebben een positief effect op de aanwezigheid van de soort.

Figuur 12. Putter. ©Axel Smets

Tijdens de inventarisatieperiode is de soort meerdere malen waargenomen, de Distelvink is zeker geen algemene soort maar

wordt regelmatig in de meeste gemeenten geobserveerd. Door het creëren van wildakkers kan deze soort mee profiteren van het aanwezige wintervoedsel. 3.1.8 RINGMUS Passer montanus De ringmus (figuur 13) is een broedvogel van kleinschalige cultuurlandschappen (KLA soort). Dit type landschap maakt voor een groot deel uit van de akkergebieden in het werkingsgebied. Deze soort is echter slechts op enkele plaatsen waargenomen tijdens de inventarisatieperiode Figuur 13. Ringmus. ©http://www.birdpix.nl/album_page. php?pic_id=6782&

daarmee

is

minst

waargenomen soort van de typische

de

en

KLA

22

broedvogelsoorten. Een combinatie van ontbreken van wintervoedsel en het intensief gebruik van bestrijdingsmiddelen zijn de mogelijke factoren die de afname van de soort bepalen. Het aanleggen van voedselakkers nabij de broedplaatsen zal zeker een positieve invloed hebben op de plaatselijke populatie. In de winter kunnen de aantallen dan sterk oplopen door het feit dat de plaatselijke populatie wordt aangevuld met vogels van andere regio’s. Zoals voor alle soorten van het KLA type zijn aanplantingen van KLE’s binnen het akkerlandschap absoluut noodzakelijk. Ringmussen zijn bovendien holenbroeders dus kan het ophangen van nestkasten in de buurt van bestaande kolonies ook een hulpmiddel zijn. 3.1.9 VELDLEEUWERIK Alauda arvensis Men kan gerust stellen dat de Veldleeuwerik (figuur 14) de symboolsoort is van het open landschap akkergebied (OLA soort). Als grondbroeder van het open landschap is hij enorm gevoelig aan de huidige veranderingen in de landbouw. Het steeds vroeger oogsten van graangewassen en het vroeger hooien heeft natuurlijk een negatief effect op de populatiedynamiek. De Veldleeuwerik vraagt een voldoende afwisseling van natuurlijke vegetaties en akkers om aan voedsel te geraken. Hij overwintert hier in hoge aantallen en is dan soms in grote groepen waar te nemen op

Figuur 14. Juveniele veldleeuwerik.

©Axel Smets

geschikte voedselakkers. Er bestaan verschillende gekende maatregelen waarvan de Veldleeuwerik zou kunnen profiteren. Nestgelegenheid, foerageerterrein tijdens broedseizoen en wintervoedsel zijn belangrijke actiepunten. Met een minimum van ongeveer honderd territoria in het werkingsgebied is de soort vrij stabiel. Een oorzaak hiervoor zou de aanwezigheid van grote aantallen graanakkers in het gebied dit jaar kunnen zijn.

3.1.10 ZOMERTORTEL Streptopelia turtur De zomertortel (figuur 15) broedt niet uitsluitend in akkergebied maar is wel vaak te vinden in gebieden met extensieve landbouw met bomenrijen, brede hagen en houtkanten (KLA soort). Het is een lange afstandstrekker en het jaarlijks afschieten van duizenden vogels boven Frankrijk is vanzelfsprekend een belangrijke reden waarom de soort zo sterk achteruit gaat. Ook het verdwijnen van brede Figuur 15. Zomertortel. ©Axel Smets

hagen

en

houtkanten

en

het

intensief

gebruik

van

bestrijdingsmiddelen heeft ingrijpende gevolgen voor de soort in Vlaanderen.

De achteruitgang van deze soort als broedvogel is dramatisch. Er zijn geen waarnemingen vastgesteld tijdens de inventarisatieperiode. Ondanks het feit dat in het werkingsgebied nog heel wat kleinschalige akkerlandschappen te vinden zijn, ontbreekt de soort broedend in heel het gebied. Het verder aanplanten

23

van KLE’s is een eerste stap maar vermoedelijk zijn er meer ingrijpende maatregelen noodzakelijk. De jachtdruk op deze soort is enorm in Frankrijk o.a. en moet volledig verboden worden. Dit is, samen met het intensief gebruik van pesticiden en herbiciden, wellicht de belangrijkste oorzaak voor de achteruitgang van deze soort. Het is immers absurd om hier bijvoorbeeld beschermende maatregelen te treffen in België en dat ten zuiden van ons de jacht op deze soort blijft bestaan.

24

3.2 Resultaten inventarisatie per prioritair gebied. Zie bijlage 3 voor kaarten van de geïnventariseerde gebieden.

3.2.1 Kruiskouter en relictzones De Kruiskouter is een groot akkergebied dat regelmatig wordt bezocht voor vogelinventarisatie en dus redelijk goed wordt opgevolgd. Het gebied ligt verspreid over drie gemeenten. De kern van het gebied ligt op grondgebied Asse met uitlopende zones te Wemmel en Merchtem. Het akkergebied bestaat voor het overgrote deel uit open tot half open akkergebied maar enkele zones, vooral langs de aanwezige dorpen, worden gekenmerkt door de aanwezigheid van KLE’s. Dat maakt het gebied zeer interessant voor zowel OLA als KLA soorten. Met minimum veertien zangposten Veldleeuwerik is de soort hier nog relatief goed vertegenwoordigd. Ringmus is aanwezig in de dorpskern van Hamme, Mollem en vermoedelijk van Kobbegem en Brussegem. Patrijs en Kwartel zijn hier ook aanwezig met respectievelijk vijf en twee territoria. De Kneu is met slechts één waargenomen territorium zeer slecht vertegenwoordigd. Een eenmalige waarneming van Zomertortel (na 15 mei) kan betekenen dat de soort in het gebied broedt maar dit is niet zeker.

3.2.2 Kouter Peizegem-Steenhuffel De Kouter te Peizegem is een open kouter. Alle akkervogelsoorten zijn hier aanwezig. Daarom kan dit gebied als basis dienen voor de noordelijke regio van het werkingsgebied. De rand van dit akkergebied is van groot belang voor de Ringmus en Kneu. In het gebied zijn minstens zeven zangposten Veldleeuwerik geteld. Kneu is op meerdere plaatsen in het akkergebied waargenomen. Voorzichtig wordt gesteld dat er minsten drie broedparen aanwezig moeten zijn. Ringmus is waargenomen aan de noordelijke rand van het akkergebied met slechts één territorium. Kwartel is meerdere malen gehoord en heeft er vermoedelijk gebroed. In minstens twee territoria werd Patrijs waargenomen. In Peizegem zijn tevens twee territoria Graspieper waargenomen. Met nog twee territoria Graspiepers te Rossem en Nieuwenrode (niet-prioritaire gebieden), zijn er dus in totaal vier territoria Graspieper.

3.2.3 Dorenveld Steenokkerzeel Het Dorenveld/Molenveld is een uitgestrekt open akkergebied waarvan

slechts

een

deel

is

gelegen

op

grondgebied

Steenokkerzeel en een heel klein deel op grondgebied Zaventem. Door de zeer hoge dichtheden van Veldleeuwerik, Gele Kwikstaart en Kwartel is dit gebied het belangrijkste akkergebied in

Figuur 16. Ideaal grasland waar Kiekendief zich broedend kan vestigen.

de

©Axel Smets

regio

voor

de

OLA

25

soorten. Tot over twee jaar was de Grauwe Gors hier nog als broedvogel aanwezig maar is er verdwenen door gebrek aan wintervoedsel. Op het gedeelte van Steenokkerzeel zijn minstens tien zangposten Veldleeuwerik genoteerd. Minstens één zangpost van Kwartel werd meermaals gehoord. Kneu is hier ook aanwezig met vermoedelijk enkel koppeltjes. In het vroege voorjaar leek een koppeltje Bruine Kiekendieven hier een stuk perceel met gerst als broedplaats te kiezen, maar dat is ten slotte niet doorgegaan. Dit wijst wel op het feit dat de mogelijkheid bestaat (figuur 16).

3.2.4 Akkers Grimbergen Er zijn nog heel wat akkergebieden aanwezig te Grimbergen. Deze gebieden zijn onderbroken door bebouwing, maar het geheel vormt een omvangrijk akkergebied deels open, deels kleinschaliger. Deze combinatie maakt dat alle akkervogels in dit gebied zijn waargenomen. Het gebied kan daarom ook als één van de kerngebieden worden beschouwd. Tot 2008 was Grauwe Gors hier nog als broedvogel aanwezig (één zangpost).

Akkergebied tussen Humbeek en Verbrande brug (I) Dit gebied ligt aan de vaart van Willebroek. Veldleeuwerik is hier, met vier zangposten, goed aanwezig. Kwartel en Patrijs zijn hier ook waargenomen. In het verleden is hier Grauwe Gors aangetroffen.

Molenveld (II) Minstens twee zangposten Veldleeuwerik, één koppel Patrijs en een koppeltje Kneus zijn hier waargenomen tijdens de periode van inventarisatie. Het molenveld is een hoger gelegen akkergebied met potentieel. Er zijn twee grote braakliggende percelen(toevallig?) aanwezig wat het akkergebied zeker aantrekkelijker

maakt. Deze

akkers bieden

nestgelegenheid en

voedsel voor

akkervogels. Het

demonstreert opnieuw het belang van percelen met opgaande akkervegetatie voor akkervogels. Hier zijn waarnemingen van Kneu en Patrijs. Akkerzone aan het Lintbos (Vliegveld Grimbergen) (III) Een aantal jaren geleden bestond dit gebied nog uit uitgestrekt grasland, weide- en akkergebied. Een groot gedeelte van het grasland is vandaag omgezet in bos (ANB) waardoor er heel wat akker- en weidevogels zijn verdwenen. Zo broedde hier Grauwe gors en Graspieper enkele jaren terug. Patrijs, Kneu en Ringmus zijn nog aanwezig. Ook één tot twee zangposten Veldleeuwerik zijn hier waargenomen tijdens de periode van inventarisatie.

26

Westelijke akkerzone (IV) Dit akkergebied strekt zich uit over drie gemeenten (Grimbergen, Meise en Nieuwenrode) en kan een belangrijk akkergebied vormen en als uitbreidingsgebied functioneren. Zo bevond er zich tijdens het onderzoek een uitgestrekte braakliggende akker aan de zuidrand van het gebied waar de aanwezigheid van Kneu, Patrijs, Kwartel en twee zangposten Veldleeuwerik kon worden geconstateerd, alleen al in de buurt van dit perceel. Opnieuw wordt hier de enorme waarde aangetoond van dergelijke percelen of perceelsranden.

3.2.5 Plateau Van Moorsel Dit is een glooiend akkergebiedje in de Zuidoosthoek van het werkingsgebied gelegen op grondgebied Zaventem. Geelgors is hier de symboolsoort. Met een minimum van vijf zangposten (de vogelwerkgroep had hier op 5 juli elf zangposten!) is de soort hier goed vertegenwoordigd. Veldleeuwerik, Kneu, Ringmus zijn hier in het verleden waargenomen. Tijdens de inventarisatierondes werden enkel vier zangposten Veldleeuwerik genoteerd. Dit gebied kan als uitbreidingsgebied voor Geelgors beschouwd worden.

Tabel 4 geeft een samenvatting van de bovenstaande resultaten.

Tabel 4. Waarnemingen van de tien geïnventariseerde soorten per gebied.

Geelgors

Graspieper

Grauwe Gors

Kneu

Kwartel

Patrijs

Putter

Ringmus

Veldleeuwerik

Zomertortel

Kruiskouter+ relictzones

0

0

0

1

2

6

0

3-4

22

0

Peizegem

0

2

0

2-3

1

2

0

0

7

0

Grimbergen

0

0

0

2

1

4

3-4

0

12

0

Dorenveld

0

0

0

0

1

0

0

0

16

0

Plateau van Moorsel

6

0

0

1

0

0

0

0

4

0

27

4. OVERZICHT MAATREGELEN TER BESCHERMING VAN AKKERVOGELS.

4.1 Opsomming van de maatregelen De volgende maatregelen worden aangeraden voor de regio. 1.

Stoppelvelden braak laten liggen

2.

Braakranden

3.

Graanranden

4.

Aanplant kleine landschapselementen (KLE’s)

5.

Grasranden

6.

Leeuwerikenvlakjes

7.

Akkerreservaatjes

De laatste maatregel werd nog niet vernoemd in de literatuurstudie. Het gaat hier om een combinatie van drie maatregelen op één akker, namelijk zomertarwe, braak en aanleg KLE (zie figuur 17).

Figuur 17. Voorbeeld van een akkerreservaatje op het Plateau van Leefdaal (© Axel Smets).

28

4.2 Voorgestelde acties voor de regio De volgende acties worden als resultaat van deze studie voorgesteld voor de regio Groene Corridor. Tabel 5 geeft een overzicht van deze maatregelen inclusief de vogelsoort voor welke ze van nut kunnen zijn. Akkerreservaatjes werden niet in de tabel opgenomen. Voor graspieper werden geen maatregelen geformuleerd aangezien deze soort voornamelijk bedreigd wordt door de klimaatsverandering.

Tabel 5. Opsomming van de maatregelen plus doelsoort. Geelgors (duo of trio) grasstrook

Grauwe Gors

Kneu

X

stoppel braak

X

X

X

graanstrook

X

X

X

aanleg wildakkers

X

X

X

leeuwerikenvlakjes aanplant KLE

Kwartel

Patrijs

X

X

X

X

X X

X

Putter

Ringmus

Zomertortel

X X

X

X

X

X

X

X X

Veldleeuwerik

X X X

X

X

X

4.2.1 Aandachtzones De zones waar in eerste instantie aandacht wordt aan besteed, zijn die zones waarvan de kans het grootst is om maatregelen te treffen omwille van hun omvang. Het is vanzelfsprekend dat iedere vierkante meter akker aandacht verdient maar men kan er van uit gaan dat wanneer een populatie groeit in één van de grotere akkergebieden, vogels zich gaan verspreiden naar kleinere akkergebieden. Zoals reeds boven vermeld zullen die kleinere akkergebieden in een tweede fase (jaar 2010) behandeld worden en zullen hier mogelijk acties genomen worden.

Kruiskouter en relictzones In het OLA gedeelte aan de Kruiskouter kan overwogen worden om langs de aanwezige beek/gracht een brede grasstrook te voorzien (zie figuur 18). Dit is een behoorlijke lengte aan bijkomend, ideaal foerageeren broedgebied. Leeuwerikenvlakjes kunnen hier ook voorzien worden. Opvallend was ook de sterke bezetting van Veldleeuwerik op onkruidrijke bietenakkers. Een gewas waar blijkbaar zelden intensief gebruik van herbiciden wordt toegepast, hoewel Dochy & Hens (2005) vermelden dat dit gewas onkruidgevoelig is. Misschien een vaststelling waar in de toekomst rekening mee kan gehouden worden. Aan de oostelijk gelegen akkers zijn reeds hagen en houtkanten aangeplant. Deze kunnen zeker aangevuld worden. Hier zijn mogelijkheden genoeg om op ideale plaatsen graanstroken te laten staan.

29

In de relictakkergebieden en in de omgeving van de dorpkernen (Mollem, Kobbegem, Hamme, Brussegem) is het van groot belang om hier graanstroken of andere voedselakkers te voorzien. Meestal zijn hier wel kleine onbewerkte akkers en/of moestuintjes aanwezig waar onkruiden de kans krijgen om te groeien. Meestal worden deze echter bestreden met herbiciden. Het ophangen van nestkasten voor Ringmus kan hier ook overwogen worden. Bovendien zijn in veel van deze relictzones heraanplantingen van houtkanten en hagen noodzakelijk.

Figuur 18. Overzicht maatregelen Kruiskouter en relictzones.

Dorenveld Opvallend zijn het groot aantal braakliggende percelen op het gedeelte akkergebied op grondgebied Steenokkerzeel (zie figuur 19). Deze percelen kunnen als braak behouden worden. Een alternatieve maatregel voor dit gebied is het inzaaien van zomertarwe. Het zomergraan kan blijven staan in de winter,

30

gedeeltelijk geoogst worden of als stoppelakker dienen. Het aanleggen van Leeuwerikenvlakjes is hier dan niet echt nodig. Op dit uitgestrekt akkergebied is er zeker ruimte om brede stroken grasland aan te leggen. Dit zou een enorm resultaat met zich meebrengen en de kans dat hier dan ooit Blauwe of Grauwe Kiekendief zou broeden is reëel. Er is echter één probleem: de luchthaven!

Figuur 19. Braakliggende percelen in Steenokkerzeel.

31

Kouter Peizegem-Steenhuffel Door deze kouter lopen een aantal wegen waarlangs duostroken (figuur 20) kunnen aangelegd worden. Er zijn reeds bermen aanwezig, dus het is een kwestie van die grasstroken te verbreden en een aangepast maaibeheer toe te passen. Het akkergebied is omvangrijk genoeg om deze maatregel toe te passen. Het braak laten liggen van een aantal stoppelvelden en het aanleggen van leeuwerikenvlakjes kan hier zeker toegepast worden. Graanpercelen zijn hier wel in de minderheid waren. Wel was er en groot braakliggend perceel aanwezig. Langs twee dwarswegen zijn bomenrijen aangeplant. Misschien moet hier overwogen worden om deze rijen ook van een houtkant of haag te voorzien. Ondanks het feit dat er hier sprake is van een OLA is deze maatregel nodig om die bomenrijen waardevoller te maken.

Figuur 20. Locatie duostroken Kouter Peizegem-Steenhuffel.

32

Akkers Grimbergen (figuur 21)

Akkergebied tussen Humbeek en Verbrande brug In dit open akkergebied is een gracht aanwezig waarlangs opnieuw een brede grasstrook kan worden aangelegd. Ook hier is zeker de mogelijkheid om een strook braak te laten leggen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren op een natter gedeelte van een perceel waar de oogst toch verloren gaat. Leeuwerikenvlakjes kunnen hier voorzien worden aangezien hier heel wat nestgelegenheid ontbreekt.

Molenveld Het Molenveld is een klein open tot half-open akkergebied waar reeds twee mooie braakliggende stukken aanwezig zijn. Deze moeten absoluut behouden worden. Al heel wat percelen zijn in gebruik als ingezaaid akker voor het produceren van grasmatten. Dit zijn vanzelfsprekend kort gemaaide graspercelen waar geen enkele akkervogel mee gebaat is. Ondanks dit feit zijn er heel wat mogelijkheden. Er zijn ongebruikte weilanden en brede grasstroken aanwezig. Langs de Nieuwe Schapenweg kunnen aanplantingen worden voorzien. Hier kunnen zeker acties ondernomen worden voor zowel OLA als de KLA soorten.

Akkerzone aan het Lintbos (Vliegveld Grimbergen) Ondanks de bosaanplant zijn hier nog mogelijkheden en kansen voor akkervogels omdat er toch nog een open akkerzone aanwezig is, en dit in combinatie met nog schuil- en nestmogelijkheden in de rand van de bosaanplant. Aan de westrand van de boszone zijn mogelijkheden om akkerreservaatjes

in te richten

aangezien er onbewerkte/ongebruikte perceeltjes aanwezig zijn. Ook kan geopteerd worden om de graszones - vooral de zones die zich bevinden aan de rand van het Lintbos - gedeeltelijk om te vormen tot braakliggende akker en/of inzaaien met zomertarwe, dit in overleg met ANB.

Noordwestelijke akkerzone In dit redelijk uitgestrekt open akkergebied zijn acties nodig voor de OLA soorten. Ondanks de grootte van het gebied, valt de dichtheid aan akkervogels wat tegen. Enkel rond een groot braakliggend perceel was de aanwezigheid van alle OLA soorten te constateren wat nogmaals wijst op de belangrijkheid van dergelijke percelen. Het aanleggen van leeuwerikenvlakjes en het braak laten liggen van stoppelvelden zijn de maatregelen die hier toegepast dienen te worden.

33

Figuur 21. Overzicht maatregelen op de akkers van Grimbergen.

Plateau Van Moorsel (Zaventem) Hier gaat de aandacht vooral naar het uitbreiden van de aanwezige KLE’s en het beschikbaar maken van wintervoedsel. Het behouden van graanstroken in de winter is hier van zeer groot belang. Er zijn reeds brede erosie grasstroken aanwezig. Mits aangepast maaibeheer (zie inleiding) kunnen deze stroken een belangrijke meerwaarde hebben in dit gebied.

34

4.2.2 Maatregelentabel Tabel 6 geeft een overzicht van de maatregelen en het gebied waarin ze kunnen worden toegepast. Tabel 6. Kruiskouter

Dorenveld

Peizegem

Grimbergen

stoppelbraak

X

X

X

X

graanrand

X

grasstrook

X

leeuwerikenvlakjes aanplant KLE’s

X

X

X

X

X

Pl. Moorsel

X

X

X

X

X

X

35

5. CONCLUSIES

De achteruitgang van het aantal akkervogels in het werkingsgebied is niet anders dan in de rest van Vlaanderen. Ondanks het feit dat nog heel wat akkergebied aanwezig is, ligt de broeddichtheid voor de meeste akkervogelsoorten beneden de gemiddelde waarden. -

Vooral met de Kneu en de Ringmus is het droevig gesteld. Voor Ringmus zijn er vijf territoria waargenomen en voor Kneu wellicht 10-12. Geschikt biotoop om te broeden is voor beide soorten zeker nog aanwezig in het werkingsgebied. Het ontbreken van wintervoedsel lijkt de belangrijkste oorzaak te zijn voor de achteruitgang.

-

Grauwe Gors is verdwenen uit het werkingsgebied en Geelgors is enkel nog aanwezig op het Plateau van Moorsel.

-

Met geen enkele waarneming na 15 mei kan niet met zekerheid gezegd worden dat de Zomertortel nog broedt in de regio.

-

De Veldleeuwerik doet het nog relatief goed in deze regio in vergelijking de spectaculaire achteruitgang van deze soort bij onze noorderburen en de rest van Vlaanderen. De soort is op elk geschikt open akkergebied waargenomen in de regio. Dit wijst op het feit dat het landschappelijk nog allemaal goed zit maar dat geschikte nestgelegenheid voor de soort met het jaar vermindert.

-

De Patrijs gooit ook geen hoge ogen. De soort is vrijwel op elke akkergebied slechts met een gemiddelde van één koppel waargenomen.

Dit werk biedt een eerste overzicht van de status van akkervogels in het gebied Groene Corridor. Er moet echter nog veel inventarisatiewerk gebeuren in de meeste deelgebieden waar geschikt biotoop aanwezig is voor de KLA soorten. De aanwezigheid van Kneu en Ringmus kan dus licht onderschat worden. Het is echter wel duidelijk dat er weinig waarnemingen voor beide soorten zijn in het werkingsgebied. De website van Natuurpunt www.waarnemingen.be waarop vrijwilligers waarnemingen kunnen invoeren, is een dankbaar element dat aanvullend aan de eigen resultaten werd gebruikt. Veel van deze waarnemingen zijn ook echter uit de prioritaire gebieden. Hierdoor is er momenteel nog een groot gebrek aan inventarisaties in heel wat andere regio’s uit het werkingsgebied. Zelfs kleine ingrepen of eenvoudige maatregelen kunnen een aanzienbaar effect hebben op de aanwezigheid van een bepaalde soort in een gebied. Daarom is het belangrijk de gebieden waar maatregelen zijn getroffen de volgende jaren op te volgen. Er is dus niet enkel een nood aan een verdere inventarisatie, maar bovendien aan een grondige opvolging van de genomen maatregelen.

36

6. LITERATUUROVERZICHT

Birdlife international, 2004. Birds in the European Union: a status assessment. Birdlife International, Wageningen, The Netherlands. Bradbury, R.B., Kirby, W.B., 2006. Farmland birds and resource protectionin the UK: Cross-cutting solutions for multi-functional farming? Biological Conservation 129, 530-542. De Snoo, G., 2006. Agrarische natuur: soortgericht of systeemgericht beheren? Symposium: Van stakkers van de akkers naar de helden van de velden. Leuven, 2 december 2006. Dochy, O., Hens, M., 2005. Van de stakkers van de akkers naar de helden van de velden. Beschermingsmaatregelen voor akkervogels. Rapport van het Instituut voor Natuurbehoud IN.R.2005.01. Brussel, i.s.m. het provinciebestuur West-Vlaanderen, Brugge. Evans, A.D., Green, R.E., 2007. An example of a two-tiered agri-environment scheme designed to deliver effectively the ecological requirements of both localized and widespread bird species in England. J. Ornithol. 148 (S2), 279-286. Evans, K.L., 2004. The potential for interactions between predation and habitat change to cause population declines of farmland birds. Ibis 146, 1-13. Gillings, S., Newson, S.E., Noble, D.G., Vickery, J.A., 2005. Winter availability of cereal stubbles attracts declining farmland birds and positively influences breeding population trends. Proc. R. Soc. B 272, 733739. Hens, M., 2006. Geelgors en Grauwe Gors. Symposium: Van stakkers van de akkers naar de helden van de velden. Leuven, 2 december 2006. Hustings, M.F.H., Kwak, R.G.M., Opdam, P.F.M., Reijnen, M.J.S.M., 1989. Natuurbeheer in Nederland deel 3. Vogelinventarisatie. Achtergronden, richtlijnen en verslaglegging. Nederlandse vereniging tot bescherming van vogels Zeist, Pudoc Wageningen. Moorcroft, D., Wilson, J.D., 2000. The ecology of Linnets Carduelis cannabina on lowland farmland. IN Aebischer, N.J., Evans, A.D., Grice, P.V., Vickery, J.A., (eds.), Ecology and Conservation of lowland farmland birds 173-181. British ornithologists’ Union, Tring Herts. Newton, I., 2004. The recent declines of farmland bird populations in Britain: An appraisal of causal factors and conservation actions. Ibis 146, 579-600. Pulliam, H.R., 1988. Sources, sinks and population regulation. Am. Nat. 132, 652. Shrubb, M., 2003. Birds, scythes and combines. A history of birds and Agricultural changes. Cambridge University Press, Cambridge. Siriwardena, G.M., Baillie, S.R., Crick, H.Q.P., Wilson, J.D., 2000. The importance of variation in the breeding performance of seed-eating birds for their population trends on farmland. J. Appl. Ecol. 37, 1-22.

37

Vermeersch, G., Anselin, A., Devos, K., Herremans, M., Stevens, J., Gabriëls, J., Van Der Krieken, B., 2004. Atlas van de Vlaamse broedvogels 2000-2002. Mededelingen van het Instituut voor Natuurbehoud 23, Brussel, 496p. Vickery, J., Bradbury, R., Henderson, I., Eaton, M., Grice, P., 2004. The role of agri-environment schemes and farm management practices in reversing the decline of farmland birds in England. Biological Conservation 119, 19-39.

38

7. BIJLAGEN

Bijlage 1 Beheersovereenkomst ter bescherming van akkervogels. Bijlage 2 Opsomming initiatieven voor akkervogels in 2004 in Nederland en Vlaanderen door INBO. Bijlage 3 Voorstelling van de prioritaire regio’s. Bijlage 4 Lijst van geïnventariseerde soorten: datum, aantal, geslacht, gedrag, vindplaats en exacte GPS locatie. Bijlage 5 Verspreidingskaarten van geïnventariseerde akkervogelsoorten in NW Vlaams-Brabant.

39

Bijlage 1. Beheerovereenkomst ter bescherming van akkervogels

40

41

42

43

Bijlage 2. Lijst akkervogelprojecten in Nederland en Vlaanderen in 2004. (ref: INBO).

44

45

Bijlage 3. Voorstelling van de prioritaire regio’s. Overzicht

46

3.1 Kruiskouter en relictzones

47

3.2 Kouter Peizegem-Steenhuffel

48

3.3 Dorenveld Steenokkerzeel

49

3.4 Akkers Grimbergen

50

3.5 Plateau van Moorsel

51

Bijlage 4. Lijst van geïnventariseerde soorten: datum, aantal, geslacht, gedrag, vindplaats en exacte GPS locatie.

Bijlage 4.1 Kneu Datum

Aantal

Gedrag

Locatie

20/09/2009

3

ter plaatse

12/09/2009

6

ter plaatse

11/09/2009

15

ter plaatse

6/09/2009

11

ter plaatse

Dorenveld (Steenokkerzeel) akkergebied Beigem‐Nieuwenrode Kruiskouter (Relegem) Kruiskouter (Relegem)

GPS coördinaten 50°53'45.94"N

4°30'56.65"O

50°57'55.46"N

4°21'14.87"O

50°54'19.22"N

4°16'1.66"O

50°54'19.22"N

4°16'1.66"O

5/09/2009

20

ter plaatse

Kruiskouter (Relegem)

50°54'19.22"N

4°16'1.66"O

29/08/2009

12

ter plaatse


50°54'19.22"N

4°16'1.66"O

27/08/2009

6

ter plaatse

Dorenveld (Zaventem)

50°53'25.54"N

4°30'0.67"O

23/08/2009

9

ter plaatse


50°54'19.22"N

4°16'1.66"O

15/08/2009

21

ter plaatse


50°54'19.22"N

4°16'1.66"O

14/08/2009

4

ter plaatse


50°54'19.22"N

4°16'1.66"O

8/08/2009

7

ter plaatse


50°54'19.22"N

4°16'1.66"O

7/08/2009

1

ter plaatse


50°54'19.22"N

4°16'1.66"O

5/08/2009

1

ter plaatse


1/08/2009

2

ter plaatse

akkerzone Beigem‐Nieuwenrode

50°57'31.31"N

50°54'19.22"N

4°16'1.66"O 4°20'58.22"O

29/07/2009

3

ter plaatse

akkerzone Malderen

51° 0'49.12"N

26/07/2009

2

overvliegend zuidwest


50°57'32.64"N

4°20'24.55"O

20/07/2009

1

overvliegend

dorentgebied

50°56'55.42"N

4°26'34.85"O

12/07/2009

2

baltsend / zingend

Vilvoorde kanaalzone

50°55'55.81"N

4°24'57.79"O

11/07/2009

1

overvliegend


50°58'33.32"N

8/07/2009

5

ter plaatse

kouter Peizegem‐Steenhuffel

50°59'1.65"N 50°53'45.94"N

6/07/2009

1

ter plaatse

Dorenveld (Steenokkerzeel)

5/07/2009

2

ter plaatse

akkerzone Perk

50°55'58.89"N

4°16'14.65"O

4°20'49.58"O 4°14'23.10"O 4°30'56.65"O 4°30'3.82"O

5/07/2009

2

ter plaatse

akkerzone Perk

2/07/2009

4

ter plaatse


29/06/2009

1

overvliegend


28/06/2009

2

ter plaatse


50°55'55.81"N

4°24'57.79"O

25/06/2009

1

ter plaatse

akkerzone Lintbos

50°56'58.32"N

4°22'52.40"O

50°56'25.75"N 50°58'22.59"N 50°54'13.47"N

4°29'36.81"O 4°14'6.29"O 4°16'6.45"O

52

21/06/2009

3

overvliegend


21/06/2009

8

ter plaatse


17/06/2009

4

ter plaatse


11/06/2009

3

opvliegend

akkerzone Sint‐Jozef

51° 1'36.40"N

4°16'43.25"O

9/06/2009

2

ter plaatse

akkerzone Rossem‐Impde

50°58'14.16"N

4°16'56.75"O

7/06/2009

2

baltsend / zingend

akkerzone Sint‐Jozef

51° 1'37.78"N

4°17'23.18"O

2/06/2009

2

ter plaatse

kouter Peizegem‐Steenhuffel Vilvoorde kanaalzone

31/05/2009

1

ter plaatse

29/05/2009

2

overvliegend

Kruiskouter (Relegem) akkerzone Mollem

25/05/2009

2

overvliegend

21/05/2009

2

overvliegend


50°54'13.47"N 50°59'17.94"N 50°58'59.14"N

50°58'31.80"N 50°55'55.81"N 50°54'13.47"N 50°55'33.67"N 50°54'13.47"N

21/05/2009

1

ter plaatse

akkerzone Malderen

51° 1'8.13"N

19/05/2009

1

ter plaatse

Kruiskouter (Hamme)

50°54'39.27"N

18/05/2009

4

ter plaatse


17/05/2009

4

baltsend / zingend

16/05/2009

2

ter plaatse

16/05/2009

3

14/05/2009 10/05/2009

50°58'59.14"N

4°16'6.45"O 4°14'43.36"O 4°15'0.30"O

4°14'9.40"O 4°24'57.79"O 4°16'6.45"O 4°13'36.97"O 4°16'6.45"O 4°15'50.93"O 4°16'14.11"O 4°15'0.30"O


50°55'55.81"N

4°24'57.79"O


50°59'17.11"N

4°12'43.22"O

ter plaatse


50°58'44.45"N

4°13'38.39"O

2

ter plaatse


50°59'13.82"N

4°14'33.26"O

2

ter plaatse


50°54'13.86"N

4°16'26.05"O

9/05/2009

4

ter plaatse


50°54'13.86"N

4°16'26.05"O

8/05/2009

2

ter plaatse

akkerzone Perk

50°56'26.50"N

4°29'55.12"O

8/05/2009

4

ter plaatse

akkerzone Eppegem

50°57'21.32"N

4°25'17.14"O

3/05/2009

4

ter plaatse


50°54'13.86"N

4°16'26.05"O

2/05/2009

2

ter plaatse

Houtem (Vilvoorde)

50°56'57.90"N

4°27'22.43"O

1/05/2009

2

ter plaatse

akkerzone Nieuwenrode‐Westrode

50°59'21.42"N

4°20'39.10"O

1/05/2009

2

ter plaatse

akkerzone Nieuwenrode‐Westrode

50°58'47.13"N

4°20'44.41"O

30/04/2009

2

ter plaatse

akkerzone Oppem‐Wolvertem

50°56'46.56"N

4°17'17.74"O

29/04/2009

2

ter plaatse

Kruiskouter (Hamme)

50°54'49.40"N

28/04/2009

2

ter plaatse

Molenveld (Grimbergen)

50°56'8.37"N

4°16'14.30"O 4°23'33.67"O

53

Bijlage 4.2 Kwartel

Datum

Aantal

Gedrag

Locatie

23/07/2009

1

roepend

akkergebied Houtem/Perk

50°56'51.02"N

4°28'29.90"O

GPS coördinaten

13/07/2009

1

baltsend / zingend

Kruiskouter Relegem

50°54'16.91"N

4°16'29.23"O

11/07/2009

1

baltsend / zingend

kouter Peziegem/Steenhuffel

50°58'26.45"N

4°14'16.83"O

50°56'22.20"N

4°13'26.44"O

3/07/2009

1

roepend

akkerzone Mollem

1/07/2009

1

baltsend / zingend

Kruiskouter Kobbegem

50°54'52.08"N

4°15'6.17"O

28/06/2009

1

roepend

akkerzone bos van Aa

51° 0'4.09"N

28/06/2009

1

baltsend / zingend

Kruiskouter Relegem

50°54'16.91"N

4°16'29.23"O

24/06/2009

1

baltsend / zingend

Kruiskouter Relegem

50°54'16.91"N

4°16'29.23"O

22/06/2009

1

baltsend / zingend

Kruiskouter Relegem

50°54'16.91"N

4°16'29.23"O

21/06/2009

1

baltsend / zingend

Kruiskouter Relegem

50°54'16.91"N

4°16'29.23"O

20/06/2009

1

ter plaatse

Westelijke akkerzone Grimbergen

50°56'44.78"N

4°21'11.35"O

20/06/2009

1

ter plaatse


20/06/2009

1

baltsend / zingend

Kruiskouter Relegem

50°54'16.91"N

4°16'29.23"O

16/06/2009

1

baltsend / zingend


50°56'33.25"N

4°20'56.63"O

50°56'39.79"N

50°55'32.74"N

4°23'13.02"O

4°21'1.84"O

15/06/2009

2

roepend

akkerzone Mollem

14/06/2009

1

baltsend / zingend

Kruiskouter Relegem

50°54'16.91"N

4°16'29.23"O

4°13'3.62"O

7/06/2009

1

baltsend / zingend

Kruiskouter Relegem

50°54'16.91"N

4°16'29.23"O

2/06/2009

1

baltsend / zingend


50°58'26.45"N

4°14'16.83"O

19/05/2009

1

baltsend / zingend

Kruiskouter Hamme

50°55'2.62"N

4°16'25.80"O

16/06/2008

1

roepend

akkerzone Humbeek

50°57'41.73"N

4°23'29.63"O

15/06/2008

1

roepend


50°58'32.89"N

4°13'54.00"O

14/06/2008

2

ter plaatse

Plateau van Moorsel

50°50'58.27"N

4°31'23.09"O

14/06/2008

1

roepend

akkerzone Humbeek

50°57'29.99"N

4°24'13.07"O

24/05/2008

1

baltsend / zingend


50°54'59.73"N

4°31'52.68"O

54

Bijlage 4.3 Patrijs

Datum

Aantal

Gedrag

Locatie

GPS coördinaten

6/09/2009

2ad + 8 juv

ter plaatse

Perk (Steenokkerzeel)

50°56'32.67"N 4°29'26.98"O

27/08/2009

5

ter plaatse

kouter Peizegem/Steenhuffel

50°59'09.59"N 4°14'43.37"O

3/08/2009

14

ter plaatse


50°53'28.86"N 4°30'15.20"O

29/07/2009

2ad + 5juv

ter plaatse

Kruiskouter (Kobbegem)

50°54'52.36"N 4°14'36.87"O

10/07/2009

2

ter plaatse


50°54'13.62"N 4°16'5.97"O

9/07/2009

2

ter plaatse

akkerzone Mollem-Mazenzele

50°56'24.56"N 4°11'20.12"O

8/07/2009

2

ter plaatse

Malderen (Londerzeel)

51° 0'42.18"N 4°14'44.03"O

5/07/2009

1

ter plaatse

Perk (Steenokkerzeel)

50°56'26.19"N 4°29'34.35"O

5/07/2009

2

ter plaatse

Zemst-Laar

50°59'42.75"N 4°26'12.35"O

2/07/2009

1

ter plaatse


50°58'56.33"N 4°15'5.99"O

2/07/2009

2

ter plaatse

Steenhuffel

50°59'57.89"N 4°14'14.31"O

21/06/2009

1

ter plaatse


50°58'47.64"N 4°14'33.87"O

20/06/2009

2

ter plaatse

westelijke akkerzone Grimbergen

50°56'29.66"N 4°20'44.31"O

20/06/2009

2

ter plaatse

Kruiskouter Relegem

50°54'13.28"N 4°16'35.57"O

19/06/2009

2

ter plaatse

Zemst-Laar

50°59'22.83"N 4°26'52.78"O

17/06/2009

1

ter plaatse

akkerzone Mollem

50°55'18.16"N 4°11'55.31"O

14/06/2009

1

roepend

akkerzone Mollem

50°55'36.00"N 4°12'38.63"O

2/06/2009

2

ter plaatse

akkerzone Rossem/Impde

50°58'26.48"N 4°17'58.07"O

31/05/2009

1

roepend

akkerzone Mollem

50°55'18.16"N 4°11'55.31"O

30/05/2009

2

ter plaatse


50°54'8.31"N 4°16'17.26"O

30/05/2009

2

ter plaatse


50°54'47.78"N 4°15'11.21"O

22/05/2009

2

ter plaatse


50°54'8.31"N 4°16'17.26"O

18/05/2009

1

ter plaatse

Malderen (Londerzeel)

51° 0'55.98"N 4°15'50.79"O

16/05/2009

2

ter plaatse


50°54'8.31"N 4°16'17.26"O

14/05/2009

2

ter plaatse


50°58'21.34"N 4°14'10.76"O

14/05/2009

2

ter plaatse

Sint-Jozef (Londerzeel)

51° 1'17.18"N 4°16'58.29"O

8/05/2009

2

ter plaatse

Zemst-Laar

50°59'22.83"N 4°26'52.78"O

55

7/05/2009

2

ter plaatse


50°57'44.16"N 4°21'30.27"O

4/05/2009

2

ter plaatse

akkers Mollem

50°55'18.16"N 4°11'55.31"O

2/05/2009

2

ter plaatse

akkerzone Humbeek

50°57'44.16"N 4°21'30.27"O

30/04/2009

2

ter plaatse

akkerzone Merchtem

50°56'57.11"N 4°13'33.40"O

30/04/2009

2

ter plaatse

akkerzone Wolvertem - Brussegem

50°56'34.33"N 4°17'32.69"O

29/04/2009

2

ter plaatse

akkerzone Brussegem-Mollem

50°55'34.84"N 4°14'56.67"O

29/04/2009

2

ter plaatse

akkerzone Brussegem-Mollem

50°55'49.57"N 4°15'7.55"O

28/04/2009

2

ter plaatse

Molenveld (Grimbergen)

50°55'59.62"N 4°23'53.35"O

27/04/2009

1

ter plaatse


50°57'57.04"N 4°17'23.91"O

27/04/2009

2

ter plaatse

akkerzone Lintbos (Grimbergen)

50°56'32.95"N 4°22'44.09"O

26/04/2009

2

opvliegend

akkerzone Zemst/Laar - KOPDB

51° 0'12.95"N 4°23'19.21"O

15/04/2009

2

ter plaatse


51° 1'17.18"N 4°16'58.29"O

12/04/2009

2

ter plaatse


51° 1'17.18"N 4°16'58.29"O

56

Bijlage 4.4 Putter

Datum 24/08/2009

Gedrag

Locatie

onbekend

ter plaatse

Opwijk

50°58'1.39"N

Aantal 1

GPS coördinaten 4°10'20.67"O

24/08/2009

2

adult

ter plaatse

Asse

50°54'58.94"N

16/08/2009

4

onbekend

ter plaatse

Bekkerzeel (Asse)

50°53'4.47"N

4°14'10.83"O

16/08/2009

13

onbekend

foeragerend

Lipelobos (Londerzeel)

51° 2'9.50"N

4°15'44.91"O

9/08/2009

10

onbekend

ter plaatse

Lipelobos (Londerzeel)

51° 2'9.50"N

4°15'44.91"O

9/08/2009

6

onbekend

ter plaatse

akkerzone Houtem/Perk

50°56'28.47"N

4°28'53.31"O

9/08/2009

6

onbekend

ter plaatse

akkerzone Mollem

50°55'49.71"N

4°13'42.31"O

4°11'50.97"O

9/08/2009

8

onbekend

ter plaatse

akkerzone Brussegem

5/08/2009

1

onbekend

baltsend / zingend

Steenhuffel (Londerzeel)

50°59'33.33"N

4/08/2009

2

onbekend

ter plaatse


50°56'28.47"N

4°28'53.31"O

3/08/2009

6

onbekend

overvliegend

Asse

50°54'58.94"N

4°11'50.97"O

50°55'49.77"N

4°12'56.06"O

50°55'56.74"N 4°16'35.44"O 4°16'5.75"O

2/08/2009

1

onbekend

ter plaatse

akkerzone Mollem

2/08/2009

4

onbekend

overvliegend

akkerzone Brussegem

29/07/2009

1

adult zomerkleed

overvliegend noordoost

Charleroyhoeve Grimbergen

50°56'9.31"N

28/07/2009

1

onbekend

ter plaatse

Strombeek-Bever (Grimbergen)

50°54'27.75"N

26/07/2009

8

onbekend

ter plaatse

akkerzone Brussegem

24/07/2009

1

onbekend

ter plaatse

akkerzone Mollem

50°55'49.77"N

4°12'56.06"O

20/07/2009

1

onbekend

ter plaatse

Dorent (Eppegem)

50°56'54.46"N

4°26'35.00"O

20/07/2009

3

onbekend

ter plaatse

Cargovil (Vilvoorde)

19/07/2009

2

adult

ter plaatse

akkerzone Mollem

50°55'49.77"N

4°12'56.06"O

18/07/2009

3

adult

ter plaatse

akkerzone Mollem

50°55'49.77"N

4°12'56.06"O

16/07/2009

5

onbekend

ter plaatse


50°56'38.31"N

4°28'46.76"O

14/07/2009

3

onbekend

ter plaatse

akkerzone Mollem

50°55'23.37"N

4°12'35.90"O

12/07/2009

2

onbekend

ter plaatse


50°56'28.47"N

4°28'53.31"O

10/07/2009

4

adult

ter plaatse

akkerzone Mollem

50°55'23.37"N

4°12'35.90"O

5/07/2009

4

onbekend

ter plaatse


50°56'25.92"N

4°29'37.47"O

5/07/2009

1

onbekend

ter plaatse


50°56'43.70"N

4°25'16.67"O

50°55'56.74"N 4°16'35.44"O 4°22'42.21"O 4°21'31.34"O

50°55'56.74"N 4°16'35.44"O

50°56'47.35"N 4°26'11.42"O

57

4/07/2009

1

onbekend

ter plaatse

Brussegem

22/06/2009

1

onbekend

ter plaatse

Droeshout (Opwijk)

15/06/2009

11

onbekend

ter plaatse


15/06/2009

1

onbekend

ter plaatse

Dorent (Eppegem)

12/06/2009

2

onbekend

ter plaatse

akkerzone Humbeek

50°58'0.12"N

12/06/2009

2

onbekend

ter plaatse

akkerzone Humbeek

50°57'49.73"N

12/06/2009

1

onbekend

ter plaatse

akkerzone Humbeek

50°58'19.80"N

4°23'39.56"O

11/06/2009

2

onbekend

ter plaatse

akkerzone Sint-Jozef

51° 1'39.99"N

4°16'42.43"O

6/06/2009

1

onbekend

ter plaatse

akkerzone Mollem

50°55'49.71"N

4°13'42.31"O

5/06/2009

4

onbekend

ter plaatse

akkerzone Humbeek

50°58'19.80"N

4°23'39.56"O

31/05/2009

2

onbekend

ter plaatse

akkerzone Mollem

50°55'49.71"N

4°13'42.31"O

16/05/2009

4

onbekend

ter plaatse


50°56'28.47"N

4°28'53.31"O

16/05/2009

2

adult

ter plaatse

Zellik (Asse)

50°53'15.42"N

4°16'18.13"O

4/05/2009

1

onbekend

ter plaatse

akkerzone Mollem

50°55'43.25"N

4°13'38.28"O

2/05/2009

1

onbekend

ter plaatse


50°55'52.13"N

4°24'53.57"O

50°55'45.16"N 50°57'7.15"N 50°56'31.45"N

4°16'2.53"O 4°10'13.50"O 4°29'5.67"O

50°57'15.02"N 4°26'50.75"O 4°24'2.02"O 4°24'10.74"O

58

Bijlage 4.5 Ringmus

Datum

Aantal

Gedrag

Locatie

GPS coördinaten

23/08/2009

4

onbekend

ter plaatse

akkerzone Huimbek (kanaal)

50°57'47.14"N

4°23'59.95"O

9/08/2009

5

onbekend

ter plaatse


50°54'13.37"N

4°16'28.58"O

7/08/2009

6

onbekend

ter plaatse


50°54'13.37"N

4°16'28.58"O

30/07/2009

20

onbekend

ter plaatse


50°54'12.36"N

4°15'39.47"O

29/07/2009

3

onbekend

ter plaatse

akkerzone Sint-Jozef

51° 1'21.43"N

4°16'51.01"O

20/07/2009

2

onbekend

ter plaatse

kouter Peizegem-Steenhuffel

50°58'21.49"N

4°14'57.70"O

15/07/2009

5

onbekend

ter plaatse


50°54'3.15"N

14/07/2009

7

onbekend

opvliegend

akkerzone Mollem-Brussegem

50°55'44.20"N

4°14'58.62"O

14/06/2009

2

onbekend

foeragerend


50°54'13.37"N

4°16'28.58"O

13/06/2009

2

onbekend

ter plaatse

Asbeek

50°54'18.21"N

4° 9'19.46"O

7/06/2009

2

onbekend

ter plaatse

Mollem

50°56'0.48"N

2/06/2009

1

onbekend

ter plaatse


50°59'0.46"N

2/06/2009

2

onbekend

ter plaatse


50°58'8.77"N

22/05/2009

2

onbekend

ter plaatse


50°58'21.49"N

19/05/2009

4

onbekend

ter plaatse

Kruiskouter (Hamme)

13/05/2009

2

adult

ter plaatse

Mollem

50°54'36.17"N 50°56'0.48"N

2/05/2009

1

onbekend

ter plaatse

Plateau van Moorsel

50°51'28.60"N

1/05/2009

7

onbekend

ter plaatse

akkerzone Lintbos

50°57'5.06"N

4°15'52.99"O

4°13'16.32"O 4°14'9.19"O 4°15'15.12"O 4°14'57.70"O 4°16'8.43"O 4°13'16.32"O 4°31'6.89"O 4°23'6.52"O

59

Bijlage 4.6 Veldleeuwerik

Datum

Aantal

Gedrag

Locatie

GPS coördinaten

14/08/2009

1

ter plaatse


50°54'14.50"N 4°16'6.65"O

7/08/2009

1

ter plaatse


50°54'14.50"N 4°16'6.65"O

5/08/2009

2

paar in broedbiotoop


18/07/2009

2

baltsend / zingend


11/07/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Westrode - Nieuwenrode

50°53'26.04"N 4°29'59.53"O 50°58'18.26"N 4°17'34.65"O 50°59'14.52"N 4°14'49.39"O 50°59'2.73"N 4°19'13.00"O 50°58'48.56"N 4°19'25.44"O

10/07/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Sleeuwagen (Merchtem)

50°56'53.96"N 4°12'39.96"O

10/07/2009

1

baltsend / zingend


50°56'16.64"N 4°12'41.92"O

10/07/2009

1

baltsend / zingend


50°56'30.85"N 4°12'49.91"O

9/07/2009

1

ter plaatse

akkerzone Asbeek

50°54'29.33"N 4° 8'48.93"O

8/07/2009

1

ter plaatse


50°58'58.88"N 4°14'20.63"O

7/07/2009

3

ter plaatse

akkerzone Perk

50°56'21.81"N 4°29'53.26"O

6/07/2009

1

ter plaatse

Dorenveld (steenokkerzeel)

50°53'44.12"N 4°30'54.26"O

6/07/2009

1

ter plaatse

Plateau van Moorsel

50°51'4.14"N 4°31'32.42"O 50°51'25.06"N 4°31'13.36"O

11/07/2009

1

baltsend / zingend


11/07/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Westrode - Nieuwenrode

6/07/2009

1

baltsend / zingend

Plateau van Moorsel

5/07/2009

2

baltsend / zingend

akkerzone Perk

50°56'5.67"N 4°30'6.00"O

5/07/2009

1

ter plaatse

akkerzone Perk

50°56'28.92"N 4°29'45.19"O

5/07/2009

1

baltsend / zingend

akkers Mollem

50°55'33.61"N 4°12'27.16"O

5/07/2009

1

baltsend / zingend

akkers Mollem

50°55'0.89"N 4°12'27.98"O

5/07/2009

1

baltsend / zingend

Zemst-Laar

50°59'22.77"N 4°27'0.67"O

2/07/2009

1

baltsend / zingend


50°56'51.36"N 4°12'47.37"O

2/07/2009

7

ter plaatse


50°58'47.47"N 4°14'28.66"O

29/06/2009

1

baltsend / zingend

akkers Mollem

50°55'35.91"N 4°13'18.25"O

29/06/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Humbeek-Nieuwenrode

50°58'14.54"N 4°21'0.74"O

29/06/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Westrode -Nieuwenrode

50°58'49.58"N 4°20'45.51"O

28/06/2009

9

baltsend / zingend

Plateau van Moorsel

50°51'6.92"N 4°31'14.75"O

60

24/06/2009

2

baltsend / zingend


50°57'59.60"N 4°17'26.09"O

21/06/2009

2

baltsend / zingend


50°54'8.31"N 4°16'17.26"O

21/06/2009

1

baltsend / zingend


50°58'10.23"N 4°17'29.43"O

21/06/2009

3

baltsend / zingend


50°58'53.16"N 4°14'37.07"O

20/06/2009

2

baltsend / zingend


50°56'50.64"N 4°21'1.87"O

20/06/2009

1

baltsend / zingend


50°56'29.16"N 4°20'48.09"O

19/06/2009

3

ter plaatse

akkerzone Mollem - Brussegem

50°55'45.84"N 4°14'48.51"O

19/06/2009

3

ter plaatse


50°54'56.48"N 4°31'37.72"O

17/06/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Mazenzele

50°56'30.08"N 4°11'26.15"O

17/06/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Mazenzele

50°56'41.11"N 4°11'52.02"O

17/06/2009

1

ter plaatse

Kouter Peizegem-Steenhuffel

50°58'28.26"N 4°14'12.82"O

16/06/2009

1

baltsend / zingend


50°56'29.16"N 4°20'48.09"O

16/06/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Beigem

50°57'7.41"N 4°22'37.30"O

16/06/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Humbeek

50°57'47.44"N 4°23'8.72"O

16/06/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Humbeek

50°57'37.19"N 4°23'16.87"O

16/06/2009

1

baltsend / zingend


50°57'58.42"N 4°21'21.64"O

16/06/2009

1

baltsend / zingend


50°57'0.35"N 4°21'26.45"O

16/06/2009

1

baltsend / zingend


50°56'27.71"N 4°20'59.61"O

16/06/2009

1

baltsend / zingend


50°56'50.64"N 4°21'1.87"O

16/06/2009

1

baltsend / zingend


50°56'29.16"N 4°20'48.09"O

14/06/2009

1

baltsend / zingend

akkers Mollem

50°55'34.35"N 4°12'41.35"O

14/06/2009

1

ter plaatse

akkerzone Mazenzele

50°56'58.30"N 4°12'37.71"O

14/06/2009

1

baltsend / zingend

Plateau van Moorsel

50°51'20.81"N 4°31'36.99"O

14/06/2009

1

ter plaatse

Plateau van Moorsel

50°51'16.60"N 4°31'22.16"O

13/06/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Asbeek

50°54'29.33"N 4° 8'48.93"O

13/06/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Nieuwenrode

50°58'14.54"N 4°21'0.74"O

5/06/2009

1

ter plaatse

akkers Mollem

50°55'26.87"N 4°11'49.57"O

2/06/2009

1

ter plaatse

akkers Mollem

50°55'26.72"N 4°12'48.67"O

2/06/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Humbeek

50°57'54.55"N 4°23'49.66"O

61

2/06/2009

1

baltsend / zingend


50°57'58.42"N 4°21'21.64"O

2/06/2009

1

baltsend / zingend


50°58'10.23"N 4°17'29.43"O

2/06/2009

1

baltsend / zingend


50°58'23.39"N 4°17'46.30"O

2/06/2009

1

baltsend / zingend


50°59'16.40"N 4°14'52.88"O

2/06/2009

1

baltsend / zingend


50°59'4.18"N 4°14'22.84"O

2/06/2009

1

baltsend / zingend


50°58'38.84"N 4°13'36.49"O

2/06/2009

1

baltsend / zingend


50°58'42.77"N 4°14'18.64"O

2/06/2009

2

baltsend / zingend


50°58'28.26"N 4°14'12.82"O

31/05/2009

1

baltsend / zingend

akkers Mollem

50°55'25.75"N 4°12'8.93"O

31/05/2009

1

paar in broedbiotoop


50°59'11.17"N 4°12'33.13"O

31/05/2009

1

ter plaatse

Plateau van Moorsel

50°51'3.82"N 4°31'45.24"O

30/05/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Mazenzele-Merchtem

50°57'20.64"N 4°13'2.47"O

30/05/2009

1

baltsend / zingend


51° 0'12.46"N 4°14'57.15"O

30/05/2009

1

baltsend / zingend


50°58'54.42"N 4°14'54.64"O

30/05/2009

1

baltsend / zingend


50°59'6.36"N 4°14'43.11"O

27/05/2009

1

baltsend / zingend


50°53'11.29"N 4°29'35.89"O

27/05/2009

1

baltsend / zingend


50°53'40.15"N 4°31'29.48"O

27/05/2009

1

baltsend / zingend


50°53'49.20"N 4°31'10.54"O

27/05/2009

1

baltsend / zingend


50°53'35.57"N 4°30'55.42"O

27/05/2009

1

baltsend / zingend


50°53'19.20"N 4°30'59.65"O

25/05/2009

3

baltsend / zingend

akkers Mollem

25/05/2009

1

ter plaatse


50°57'43.60"N 4°17'3.51"O

21/05/2009

1

baltsend / zingend

Plateau van Moorsel

50°50'47.23"N 4°31'24.86"O

21/05/2009

1

baltsend / zingend

Plateau van Moorsel

50°51'6.27"N 4°31'32.92"O

19/05/2009

1

ter plaatse

Plateau van Moorsel

50°50'56.99"N 4°31'22.92"O

19/05/2009

1

baltsend / zingend

Kruiskouter (Bollebeek)

50°55'9.63"N 4°15'9.29"O

19/05/2009

1

baltsend / zingend


50°54'57.47"N 4°15'10.39"O

19/05/2009

1

baltsend / zingend


50°55'18.28"N 4°15'35.18"O

19/05/2009

1

baltsend / zingend


50°54'24.59"N 4°16'28.63"O

62

16/05/2009

4

baltsend / zingend


15/05/2009

1

baltsend / zingend

akkers Mollem

50°55'34.35"N 4°12'41.35"O

14/05/2009

3

ter plaatse


50°58'22.75"N 4°14'11.55"O

13/05/2009

2

ter plaatse

akkers Mollem

50°55'26.72"N 4°12'48.67"O

11/05/2009

1

baltsend / zingend

Plateau van Moorsel

50°51'16.60"N 4°31'22.16"O

11/05/2009

1

baltsend / zingend

Plateau van Moorsel

50°50'47.23"N 4°31'24.86"O

11/05/2009

1

baltsend / zingend

Plateau van Moorsel

50°50'56.99"N 4°31'22.92"O

10/05/2009

2

baltsend / zingend

akkerzone Perk

50°56'27.33"N 4°29'20.16"O

10/05/2009

1

baltsend / zingend


50°57'58.42"N 4°21'21.64"O

8/05/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Perk

50°56'17.89"N 4°29'57.66"O

8/05/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Perk

50°56'29.75"N 4°29'48.89"O

8/05/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Perk

50°56'27.84"N 4°30'12.39"O

8/05/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Zemst-Laar

50°59'50.76"N 4°25'32.49"O

8/05/2009

1

baltsend / zingend


50°59'57.35"N 4°26'8.93"O

8/05/2009

1

baltsend / zingend


50°59'42.82"N 4°26'34.59"O

8/05/2009

1

baltsend / zingend


50°59'28.14"N 4°26'47.82"O

8/05/2009

1

baltsend / zingend

akkers Malderen

51° 0'55.15"N 4°15'57.02"O

8/05/2009

1

baltsend / zingend

akkers Eppegem

50°58'28.55"N 4°26'21.79"O

7/05/2009

2

baltsend / zingend


50°57'0.35"N 4°21'26.45"O

7/05/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Humbeek

50°58'20.43"N 4°22'30.08"O

7/05/2009

1

baltsend / zingend


50°57'58.42"N 4°21'21.64"O

7/05/2009

2

ter plaatse


50°59'6.36"N 4°14'43.11"O

6/05/2009

1

ter plaatse

akkers Malderen

51° 0'55.15"N 4°15'57.02"O

4/05/2009

3

ter plaatse

akkers Mollem

50°55'29.09"N 4°12'18.13"O

2/05/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Humbeek

50°57'30.08"N 4°24'6.01"O

1/05/2009

1

baltsend / zingend

Plateau van Moorsel

50°51'20.81"N 4°31'36.99"O

1/05/2009

1

ter plaatse


50°53'33.66"N 4°30'15.33"O

1/05/2009

1

baltsend / zingend

akkerzone Westrode-Nieuwenrode

50°59'35.54"N 4°20'40.02"O

1/05/2009

1

baltsend / zingend

akkers Mollem

50°55'51.75"N 4°12'18.30"O

63

Bijlage 5. Verspreidingsgegevens van de geïnventariseerde soorten in het studiegebied NW Vlaams-Brabant. Bijlage 5.1 Kneu

64

Bijlage 5.2 Kwartel

65

Bijlage 5.3 Patrijs

66

Bijlage 5.4 Putter

67

Bijlage 5.5 Ringmus

68

Bijlage 5.6 Veldleeuwerik

69

STUDIEOPDRACHT AKKERVOGELS REGIO NOORDWEST VLAAMS-BRABANT. In opdracht van Regionaal Landschap Groene Corridor Uitgevoerd door Econet Vlaams-Brabant

Recommend Documents