Duurzame Agrologistiek. Greenport Regio Boskoop. Greenport Regio Boskoop. DLV Plant Eindrapportage. In opdracht van: Uitgevoerd door:

Duurzame Agrologistiek Greenport Regio Boskoop

In opdracht van:

Greenport Regio Boskoop Uitgevoerd door:

DLV Plant Datum

30-12-2013 Versie

Eindrapportage


2

Samenvatting Greenport Regio Boskoop is een internationaal teelt-, handels- en distributiecentrum in de boomkwekerij. Er worden niet alleen veel boomkwekerijgewassen en vaste planten geteeld, maar ook een groot deel van de handel loopt via regio Boskoop. Bovendien ligt Boskoop op relatief korte afstand van de grote bloemenveilingen en exporteurs bij deze grote bloemenveilingen. Een goede infrastructuur en logistiek zijn essentieel om te zorgen dat ook in de toekomst de sierteeltproducten ‘just-in-time’ op de juiste locatie staan. Maar dat wordt steeds lastiger, want de wegen in en rondom de Greenport slibben dicht. Stichting Greenport Regio Boskoop is daarom het project ‘Duurzame agrologistiek’ gestart. Het doel is om te kijken hoe de logistiek geoptimaliseerd kan worden. Een vraag is welke rol het PCT-terrein te Hazerswoude-dorp (gemeente Rijnwoude) hierbij kan vervullen. Stichting Greenport Boskoop heeft voor de uitvoering van het project ‘Duurzame Agrologistiek’ een projectsubsidie Planvorming Bedrijventerreinen aangevraagd bij de provincie Zuid-Holland. Het grote aantal bedrijven zorgt voor veel vervoersbewegingen. Transport naar buiten Boskoop verloopt redelijk efficiënt met volle vrachtwagens en wordt grotendeels uitbesteed (bijna 90%). Binnen Boskoop wordt nog veel gebruik gemaakt van eigen vervoer. Dit is vooral kleinschalig vervoer, maar het gebruik van collectief transport groeit. Het grootste deel van het vervoerde volume in de Greenport betreft daghandel. Bij daghandel gelden kortere levertijden. Dit vraagt om een hoge mate van flexibiliteit in logistiek en transport en een fijnmazig netwerk voor transport binnen de regio en goede uitvalswegen naar buiten Het onderzoek levert een tweetal belangrijke kansen op om de logistiek te optimaliseren. Het opzetten voor een logistiek systeem voor kleine partijtjes Transport van kleine partijtjes zal naar verwachting toenemen vanwege just-in-time levering. Snelle levering en kleine partijtjes komen de efficiency niet ten goede. Een goed logistiek systeem of werkwijze is nodig om de kosten te kunnen beheersen. Samenwerking in ophaallogistiek Handelsbedrijven in Greenport Regio Boskoop kunnen net als potplantenexporteurs mogelijk kosten besparen door samen te werken in aanvoerlogistiek. Het is verstandig dit uit te werken in een concrete casus. De visie dat met een slimme herplaatsing van boomkwekerijbedrijven met een zware agrologistieke functie uit de dorpskernen de bereikbaarheid van de gehele regio kan worden verbeterd, lijkt niet reëel. De huidige crisis maakt herplaatsing van bedrijven moeilijk. Daarnaast zijn handelsbedrijven in de dorpskern bijna allemaal handelskwekerijen met vollegrondsteelt. Het PCT is niet geschikt voor vollegrondsteelt. Bij uitplaatsing zullen deze bedrijven daarom eerder een vestigingsplek zoeken langs de rondweg BoskoopOost.


3


4

Inhoudsopgave Inleiding

2

3

4

5

7

1.1

Visie / Achtergronden

7

1.2

Doelstelling

8

1.3

Aanpak

9

1.4

Leeswijzer

9

Transport en logistiek in regio Boskoop

10

2.1

Inleiding

10

2.2

Afzet

10

2.3

Transport

12

2.4

Conclusies en aanbevelingen n.a.v. kwantitatief onderzoek

15

Optimalisatie logistieke stromen

17

3.1

Inleiding

17

3.2

Clustering logistieke activiteiten

17

3.3

Samenwerking op het gebied van transport / collectief transport

23

3.4

Transport kleine partijen

27

3.5

Automatisering / digitalisering van logistieke informatie

30

Bewustwording

35

4.1

Inleiding

35

4.2

Uitgevoerde activiteiten en leerfeffecten

35

Vermindering CO2-uitstoot door schoner transport

41

5.1

Inleiding

41

5.2

Duurzaam transport

41


5

6

7

8

Agrologistieke functie op het ITC/PCT terrein

44

6.1

Inleiding

44

6.2

Typering handelsbedrijven

44

6.3

Nieuwbouw op ICT/PCT

45

6.4

Businesscase huur

49

6.5

Conclusie mogelijkheden PCT-terrein

50

Conclusies, discussie en aanbevelingen

52

7.1

Conclusies

52

7.2

Discussie

53

7.3

Aanbevelingen

55

Bronvermelding

57

Bijlage: Vragenlijst

61

Bijlage: Leaflet

63


6

1

Inleiding

1.1 Visie / Achtergronden Greenport Regio Boskoop is een internationaal teelt-, handels- en distributiecentrum in de boomkwekerij. Er worden niet alleen veel boomkwekerijgewassen en vaste planten geteeld, maar ook een groot deel van de handel loopt via regio Boskoop. Bovendien ligt Boskoop op relatief korte afstand van de grote bloemenveilingen en exporteurs bij deze grote bloemenveilingen. Logistiek is de kracht van Greenport Regio Boskoop. Zoals een Boskoopse handelaar het zegt: “Wij kunnen sneller vanuit Boskoop een order compleet maken en afleveren in Engeland dan dat zij daar zelf de handel bij elkaar kunnen krijgen.” Dit alles betekent wel dat er bij kwekers op elk moment orders kunnen binnen komen, die vaak ook snel geleverd moeten worden. Voor de kweker is het dan de uitdaging om deze bestelling snel te kunnen leveren. Een goede infrastructuur en logistiek zijn essentieel om te zorgen dat ook in de toekomst de sierteeltproducten ‘just-in-time’ op de juiste locatie staan. Maar dat wordt steeds lastiger, want de wegen in en rondom de Greenport slibben dicht. De provincie en gemeente onderzoeken verschillende alternatieven om de bereikbaarheid en leefbaarheid van Greenport Regio Boskoop te verbeteren. Daarnaast is Stichting Greenport Regio Boskoop het project ‘Duurzame agrologistiek’ gestart. Definitie duurzame agrologistiek Tegen minimale kosten en volgens de vereiste kwaliteit de sierteeltproducten van A naar B vervoeren en dit samen laten gaan met milieuverbetering (vermindering CO2-footprint, langduriger gebruik van wegen) en leefbaarheid (minimale impact van sierteelt op woongebieden). De gedachte achter ‘duurzame agrologistiek’ is zo’n 10 jaar geleden gevormd door ondernemers in samenwerking met het Ministerie van Economische Zaken. Duurzame agrologistiek is meer dan het aanleggen van nog meer asfalt. Het gaat erom hoe je je goederenvervoer organiseert. Bij duurzame agrologistiek staan de volgende drie elementen centraal: clusteren van agrarische activiteiten betere verbindingen tussen die clusters regisseren van de goederenstromen over die verbeterde verbindingen Meer informatie is te vinden op www.agrologistiek.nl

Stichting Greenport Boskoop heeft voor de uitvoering van het project ‘Duurzame Agrologistiek’ een projectsubsidie Planvorming Bedrijventerreinen aangevraagd bij de provincie Zuid-Holland. Het PCT-terrein te Hazerswoude-dorp (gemeente Rijnwoude) is ingericht voor moderne boomteeltbedrijven met pot- en containerteelt (PCT). Daarnaast is een deel van het terrein voorzien voor agrologistieke bedrijvigheid. De visie is dat met een


7

slimme herplaatsing van boomkwekerijbedrijven met een zware agrologistieke functie uit de dorpskernen de bereikbaarheid van de gehele regio kan worden verbeterd. Wethouder Herman Haarman van de gemeente Rijnwoude: ‘We werken hard aan de bereikbaarheid van de regio. Met de komst van het PCTterrein hebben we er 170 hectare prima ontsloten areaal bij. Ook zijn we bezig om geld vrij te maken voor de aanleg van de Westelijke rondweg. Toch kunnen we niet alle problemen oplossen met meer asfalt. Ik denk daarom dat we het ook moeten zoeken in slimmere logistieke concepten. Op die manier beperken we de maatschappelijke kosten en kan de logistiek goedkoper worden'. Uit het jaarverslag 2013 van Kennis & Innovatie Impuls

Henk van der Smit, voorzitter St. Bedrijfsleven Greenport Regio Boskoop: ‘Een goede logistiek is van belang voor het behoud en versterken van onze concurrentiepositie in nationaal en internationaal verband. We moeten met elkaar zoeken hoe we het transport van onze producten zo efficiënt mogelijk kunnen uitvoeren. Verbetering van de doorstroming is namelijk niet alleen een kwestie van meer asfalt. We moeten slimme logistieke oplossingen zoeken en proberen de verkeersbelasting in de woonkernen te verminderen.’ Bron: Presentatie netwerklunch ‘efficiënt transport in Greenport Regio Boskoop’, november 2013

1.2 Doelstelling Bij de start van het project zijn de volgende doelstellingen geformuleerd. Strategische doelen: 1. De greenportbedrijven behouden hun unieke sterkten in de markt: snelle en flexibele levering in Nederland en Europa. 2. Buitengebied Alphen, Boskoop en Rijnwoude: evenwicht in vrachtmodaliteit, intensiteit, wegenstructuur, onderhoudskosten en verkeersveiligheid. 3. Door efficiëntere inzet en combinatie van vervoer dragen bedrijfsleven en overheid in de Greenport regio Boskoop bij aan de vermindering van CO2-uitstoot. Tactische doelen 1. Inzicht in hoe logistiek binnen de Greenport efficiënter georganiseerd kan worden. 2. Vermindering CO2-uitstoot door vermindering aantal transportkilometers en schoner transport. 3. Vermindering vrachtverkeer door de dorpskernen. 4. Optimaliseren van vrachtmodaliteit, intensiteit, rijroutes en overslagpunten in het buitengebied. (anders gezegd: kunnen wegen die niet geschikt zijn voor zwaar transport, ontzien worden?)


8

5. Inzicht in de mogelijkheden voor het uitplaatsen van agrologistieke bedrijvigheid uit de dorpskernen naar het ICT/PCT-terrein. Door herplaatsen van boomkwekerijbedrijven met een zware agrologistieke functie uit de dorpskernen en de inzet van gezamenlijk en duurzaam transport wordt de bereikbaarheid van de gehele regio verbeterd en het woonklimaat verbeterd. 6. Het project draagt bij aan ruimtewinst doordat agrologistieke bedrijven ruimte en faciliteiten op het ITC/PCT-terrein gezamenlijk gaan gebruiken, terwijl ze dat nu elders in het gebied nog ieder voor zich doen. 7. Inzicht in de implementatiemogelijkheden van duurzame energietoepassingen voor het transport van planten en bomen.

1.3 Aanpak Het project Duurzame agrologistiek is onderverdeeld in twee fasen. Tijdens fase 1 is onderzoek gedaan naar het aantal transportbewegingen binnen de regio, de bestemmingen en de methode van transport. Door middel van een schriftelijke enquête zijn vooral kwantitatieve gegevens verkregen over de logistieke stromen. Deze informatie was nodig om een onderbouwde discussie over (een andere vorm van) transport en logistiek te starten. Deze fase is uitgevoerd door Vincent Dobbe. Tijdens fase 2 is onderzoek gedaan naar mogelijkheden hoe de logistiek efficiënter én duurzamer georganiseerd kan worden. Het project richtte zich op optimalisatie binnen de regio. Er zijn eerst diverse gesprekken gevoerd met transporteurs, handelsbedrijven en kwekers. Vervolgens zijn een aantal mogelijke maatregelen onderzocht, verder uitgewerkt en / of getest in de praktijk. Het accent lag daarbij op: De optimale logistieke stroom voor de regio Bewustwording / gedrag individuele bedrijven Verduurzaming van het transport waardoor minder CO2-uitstoot De agrologistieke functie op het ITC/PCT terrein Fase 2 is uitgevoerd door DLV Plant

1.4 Leeswijzer In dit rapport worden de onderzoeksresultaten beschreven. De informatie is afkomstig uit literatuurstudie, gesprekken met diverse ondernemers, ervaringen uit andere logistieke projecten en ervaringen van adviseurs van DLV Plant. Veel kennis uit het project ‘Duurzame agrologistiek’ is opgenomen in het kennisdossier Agrologistiek en gepubliceerd op de site van Kennis & Innovatie Impuls van Greenport Regio Boskoop. In dit rapport zijn diverse groene kaders opgenomen met ervaringen van bedrijven om op deze manier een beeld te schetsen van de werkwijze van deze bedrijven. Hiervoor is gekozen omdat de diversiteit aan bedrijven zeer groot is en ieder bedrijf zijn eigen logistieke werkwijze heeft.


9

2

Transport en logistiek in regio Boskoop

2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe het transport en de logistiek in Greenport Regio Boskoop momenteel is geregeld. De gegevens zijn afkomstig uit de enquête uit fase 1, aangevuld met kwalitatieve gegevens uit gesprekken met diverse handelsbedrijven, kwekers en transporteurs tijdens fase 2. De vragenlijst van de enquête is eind oktober 2012 opgesteld en per fax en email naar 470 sierteeltbedrijven in de regio Boskoop verstuurd. Er zijn 100 vragenlijsten teruggestuurd. Daarmee kan een redelijk betrouwbaar beeld worden gegeven van vervoerde volumes en aantal transporten van alle greenportbedrijven. Als meeteenheid is gekozen voor ‘Deense kar’. De weergegeven cijfers in dit hoofdstuk betreffen dus (tenzij anders vermeld) het aantal Deense karren. Verder is onderscheid gemaakt tussen het zogenaamde ‘piekseizoen’ in het voorjaar en een dalseizoen in de overige maanden. Er zijn gegevens over week 16 (piek) en week 40 (dal) van 2012 verzameld.

2.2 Afzet Het type boomkwekerijbedrijven in Greenport Regio Boskoop varieert sterk van grote boomkwekerijen met containervelden en veel kasruimte of grote vollegrondsbedrijven tot kleinere bedrijven met containerteelt of vollegrond. Het transport en de logistiek is afhankelijk van het type bedrijf en het type afzet. De containerteelt in Greenport Boskoop betreft voor een groot deel de teelt van visueel aantrekkelijke producten voor de consumentenmarkt. Deze producten worden verkocht (veelal via handelaren in Greenport Regio Boskoop of handelaren op de veilingen) aan tuincentra en grootwinkelbedrijven zoals bouwmarkten en supermarkten. Daarnaast wordt op sommige bedrijven uitgangsmateriaal in pot gekweekt voor andere boomkwekerijen. De vollegrondsteelt betreft o.a. producten die worden opgepot en bestemd zijn voor de consumentenmarkt (o.a. Buxus). Een zeer groot deel van de productie is echter bestemd voor de aanleg en wordt verkocht door exporteurs/ handelaren. Daarnaast wordt ook uitgangsmateriaal voor andere kwekers geteeld. De maanden maart, april en mei zijn de belangrijkste afzetmaanden voor de handel in sierteeltproducten. Daarbij geldt dat producten voor de consumentenmarkt veel in de periode maart tot september worden verkocht en vollegrondsproducten vanaf oktober tot april.


10

Tabel: Wat zijn de piekperioden van uw bedrijf?

In de afzet is onderscheid te maken in daghandel en actiehandel. Bij actiematige handel gaat het veelal om grote partijen voor grootwinkelbedrijven. Actiehandel is vooraf bekend daardoor beter planbaar en met langere doorlooptijden. Daghandel gaat om kleinere partijen. Bouwmarkten en tuincentra bestellen hun planten bij handelsbedrijven die de planten bij kwekers inkopen en verwerken. Voor de kweker gaat het veelal om bestellingen van ‘een karretje of laagje’. Deze handel is op afroep en kent korte doorlooptijden. Bestellingen voor 9.00 uur doorgegeven moeten vaak al enkele uren later worden geleverd. Een belangrijk afzetkanaal is de beurs Groen Direkt. In het afzetseizoen wordt deze beurs vrijwel wekelijks gehouden. Bedrijven brengen een monster planten naar deze beurs. Inkopers bezoeken de monsterbeurs en plaatsen hun order bij Groen Direkt. Groen Direkt geeft een dag voor levering uiterlijk 16.30 (maar meestal al 15.00 uur) door wat er de volgende dag voor 14.00 uur geleverd moet worden. Het grootste deel van het vervoerde volume in de Greenport betreft daghandel (zie tabel). Dit is een belangrijk gegeven. Bij daghandel gelden kortere levertijden. Dit vraagt om een hoge mate van flexibiliteit in logistiek en transport. Tabel: Actiehandel en daghandel Verdeling van het totale vervoerde volume tussen daghandel en actiehandel Piekmaanden Daghandel: Actiehandel:

73,4% 26,6%

Dalmaanden Daghandel: Actiehandel:

83,6% 16,4%


11

2.3 Transport Een groot deel van de boomkwekers (ca 75 – 80%) levert zijn producten zelf binnen Greenport Regio Boskoop. Dit gebeurt met een eigen vrachtwagen, pick-upwagen of auto met aanhangwagen. Uit de analyse blijkt dat in de piektijd 75% van het transport binnen de regio Boskoop met eigen transport wordt vervoerd en in de dalperiode 85%. Transport naar buiten de regio wordt veelal uitbesteed aan transportbedrijven die collectief transport verzorgen. Tabel : Gebruik eigen transport: verschil bij transporten binnen en buiten regio Boskoop Binnen Buiten Omvang bedrijf regio regio Klein

87%

5%

Middel

69%

11%

Groot

74%

11%

Tabel: Gebruik eigen transport: % van totaal aantal transporten dat met eigen vervoer gedaan wordt Bestemming

Piek

Dal

Boskoop PCT/ITC

75%

82%

Boskoop Oost

73%

82%

Boskoop West

78%

90%

Veilingen

21%

14%

Rest NL

16%

20%

Buitenland

6%

16%

Bij de verwerking van de enquête is geen onderscheid gemaakt tussen het transport van vollegrondsbedrijven en containerteeltbedrijven. De ervaring is dat er in verhouding meer vollegrondsbedrijven zijn die zelf het transport doen. Hiervoor zijn een paar redenen: Bij collectief transport wordt een Deense kar of boxpallet in de vrachtwagen gereden. Bij traditionele export van vollegrondsplanten gaat het veelal om kleinere aantallen planten/bomen. Deze worden afgeleverd in boxpallets of los (met een zak eromheen). Collectief transport van losse planten is lastig omdat ze door een auto gaan schuiven. Historie: Op veel exportbedrijven hangen er ordernummers in de loods. De kweker zet zijn planten bij het juiste ordernummer in de loods neer. De handelaar verwerkt/verpakt de planten/bomen per order waarna ze op transport gaan. Werkmethode: op vollegrondsbedrijven worden de producten gerooid en op de kwekerij op de auto neergezet. De kweker rijdt dan dikwijls direct door naar zijn afnemer.


12

Bij de inventarisatie is gekeken naar het volume van de transporten. Als meeteenheid is gekozen voor Deense karren. Onderstaande tabel zet het vervoerd volume af tegen het aantal ritten dat nodig is om dat volume te vervoeren. Tabel: Volume = Totaal aantal vervoerde Deense karren in piekweek Groep Volume

-

% van totaal aantal respondenten

0 – 25 26 – 50 50 – 100 101 – 500 501 - 5.000 > 5.000

% van totaal volume

19% 15% 19% 10% 11% 1%

% van totaal aantal transporten

0,9% 2,0% 2,7% 18,0% 37,6% 38,7%

5,2% 6,8% 8,6% 33,4% 36,9% 8,9%

* Opmerking: De laatste categorie is 1 bedrijf. De tabel laat duidelijk zien dat de invloed van dit bedrijf op het totaal volume groot is.

De tabel moet als volgt gelezen worden: 19% van de respondenten heeft in de piekweek 0 tot 25 uitgaande Deense karren; deze groep respondenten vormt daarmee 0,9% van het totaal aantal uitgaande Deense karren in die week in de Greenport, maar qua aantal transporten vormen ze 5,2% van het totaal aantal transporten in die week in de Greenport. Uit de tabel blijkt dus dat grote volumes met volle vrachtwagens weggaan en daarmee voor relatief weinig vervoersbewegingen zorgen. Anderzijds is er veel kleinschalig transport dat zorgt voor relatief veel vervoersbewegingen. Figuur: benadering aantal transporten en bestemming per dag in de piekperiode Veilingen Rest NL / Buitenland 300

6 62

734

oost - west

oost oost 211

west west


272 west - oost

13

Tabel: aantal transporten in week 16 (= piekweek) Herkomst Bestemming ITC

Oost

West

Rest NL

Buiten B

Waddinxv

onbekend Eindtotaal

ITC Oost

8 3

293 227

98 131

4 2

167 172

48 39

33 40

West

4

651 614

363

145

2

157

31

36

738

Veiling

372

67

7

136

38

15

635

Rest Ned

52

39

1

229

52

28

401

120

32

2

63

8

12

697

Buitenland

Boskoop

460

53,0%

Buitenland

19,2%

Veilingen

17,4%

rest NL

10,4%

Tabel: aantal transporten in week 40 (= dalweek) Herkomst Bestemming

ITC

Oost

West

Rest NL

Buiten B

Waddinxv

onbekend Eindtotaal

ITC Oost

4 2

166 99

29 133

1

91 100

23 20

13 19

West

3

70

17

9

279

9

110

25

13

455

327 373

100

80

Veiling

74

224

Rest Ned

37

396

194

63

11

701

60

25

28

23

1

217

Buitenland

80

Boskoop

51,0%

Buitenland

13,1%

Veilingen

15,8%

rest NL

20,3%

Collectief transport Vervoer naar buiten Boskoop (naar veilingen/ export) wordt veelal uitbesteedt via collectief transport. Dit wordt geregeld door een aantal vaste transporteurs die de veilingkarren of Deense karren ophalen bij boomkwekerijbedrijven en de karren daarna naar de veiling of handelsbedrijven bij de veiling brengen. Er gelden vaste levertijden. Avondvrachten moeten voor 17.00 uur worden doorgegeven bij de vervoerder en worden dan voor 9 uur ’s morgens op de veiling afgeleverd. Veilingtransport voor 9.00 uur doorgegeven is voor 13.00 uur op de veiling. Het initiatief voor dit vervoer ligt veelal bij de kweker (kweker belt vervoerder). Kwekers rekenen de kosten dikwijls door aan de klant. Sommige handelsbedrijven kopen “af tuin”. Dat betekent dat zij zelf zorgen voor het transport vanaf de kwekerij. Zij doen dit met een eigen vrachtwagen of bellen hun eigen transporteur. Het gaat hierbij vaak om grotere partijen.


14

Het lokale transport binnen Greenport Regio Boskoop wordt hoofdzakelijk uitgevoerd door twee vervoerders: Hazerswoude Boskoop Transport en Vervoersbedrijf A.J. van den Hoogen & Zn. Deze bedrijven rijden de hele dag door de regio. Ze hanteren geen vaste levertijden en zijn door de korte rijtijden zeer flexibel. Kwekers stellen de volgende eisen aan lokaal transport: Flexibel en snel kunnen reageren. Door de steeds kortere, toegestane, reactietijd van order tot levering, wordt de eis aan de vervoerder gesteld om binnen 2-4 uur op te halen en af te leveren. Betrouwbaar, waarbij veel opmerkingen worden gemaakt dat de huidige externe vervoerders al zeer betrouwbaar zijn. Lage prijs

2.4 Conclusies en aanbevelingen n.a.v. kwantitatief onderzoek Op basis van de cijfermatige overzichten heeft een logistiek specialist van buiten de sierteeltsector conclusies en aanbevelingen opgesteld. De uitkomsten van de analyse zijn behandeld in een werkgroep en aangevuld met conclusies en wensen uit de startbijeenkomst Conclusies: Het grootste deel van het vervoerde volume in de Greenport betreft daghandel. Dit is een belangrijk gegeven, omdat bij daghandel kortere levertijden gelden. Dit vraagt om een hoge mate van flexibiliteit in logistiek en transport. Transport naar buiten Boskoop verloopt redelijk efficiënt met volle vrachtwagens en zorgt daarmee voor relatief weinig vervoersbewegingen. Anderzijds is er veel kleinschalig transport dat zorgt voor relatief veel vervoersbewegingen. Binnen Boskoop wordt nog veel gebruik gemaakt van eigen vervoer. Transport naar rest Nederland en buitenland wordt grotendeels uitbesteed (bijna 90%) Voor transport naar buiten de regio gelden vaste levertijden. Binnen regio Boskoop wordt niet of nauwelijks gewerkt met vaste tijden. Er wordt door kwekers geklaagd over korte levertijden Collectief transport voor Deense karren functioneert. Er is geen goed systeem voor vervoer van kleine partijen. Aanbevelingen: Stimuleer collectief transport en / of samenwerking tussen handel en kwekers. Hierdoor is een reductie van het aantal vervoersbewegingen mogelijk. Verken nieuwe logistieke mogelijkheden Zeer korte doorlooptijden worden gevraagd door de handelsbedrijven. Hierdoor zijn meerdere transporten per dag per bedrijf noodzakelijk. Het is van belang om bij de verkenning van een andere manier van transport en logistiek hiervan steeds bewust te zijn!


15

Verken de haalbaarheid van een systeem met vaste tijdstippen waarop een transporteur een kweekbedrijf bezoekt. Dit biedt de kwekers de betrouwbaarheid die ze zo belangrijk vinden. Verken de mogelijkheden voor transport van kleine partijtjes Wat beter kan en moet in regio Boskoop is het moment waarop de kweker de transporteur belt. Dit is vaak laat. Soms onvermijdelijk, soms ook niet. Dit geeft veel druk op transport. Een informatiesysteem dat zowel transporteur, handelsbedrijf als kweekbedrijf tot zijn beschikking heeft, lijkt een kans voor onze sector. Het ‘ontzorgt’ kweker en handelsbedrijf. Vrachtverkeer vanaf het ICT-terrein kiest dikwijls de route over de Zijde om naar de snelweg te gaan. Vervoerders kiezen voor deze route omdat het de kortste route is en deze route ook wordt aangegeven door de navigatiesystemen. Dit veroorzaakt een belasting van dorpskernen. Betere bewegwijzering kan een bijdrage leveren aan minder verkeer door de dorpskernen. Dit punt is opgepakt door Stichting Greenport Regio Boskoop en inmiddels uitgevoerd.


16

3

Optimalisatie logistieke stromen

3.1 Inleiding Binnen fase 2 van het project Duurzame Agrologistiek in Greenport Regio Boskoop is een inventarisatie gedaan naar mogelijkheden om de logistieke stromen te optimaliseren. Hierbij is gekeken naar de leereffecten van bestaande agrologistieke initiatieven en de kansen voor de regio. Duurzame (agro)logistiek is een onderwerp dat in diverse sectoren en regio’s in de belangstelling staat. Zo hebben ondernemers, overheden en instellingen voor onderwijs en onderzoek zich in 2000 verenigd in het platform Agrologistiek met als doel de logistiek in de agro- en foodsector efficiënter en duurzamer maken. Bron www.agrologistiek.eu. Globaal kunnen de initiatieven onder worden gedeeld in een aantal categorieën: - clustering logistieke activiteiten / goede benutting van hubs - samenwerking op het gebied van transport / collectief transport - transport kleine partijen - automatisering / digitalisering van de logistieke informatie

3.2 Clustering logistieke activiteiten In diverse agrologsitieke projecten wordt gesproken over hubs, verlaadcentra, logistieke centra en cross-dockcentra. Het zijn enkele namen die eigenlijk min of meer hetzelfde betekenen en bedoeld zijn om logistieke activiteiten te bundelen en daarmee efficiënter en goedkoper te kunnen werken. Definitie: Een hub is een centraal overslagpunt in een distributienetwerk van waaruit een aantal afzenders en ontvangers van goederen wordt bediend. Het is bedoeld om logistiek te optimaliseren. Crossdocking is een kostenbesparend distributieconcept waarbij goederen direct vanaf het losdock naar het laaddock verplaatst worden zonder ze eerst op te slaan. Uit het project Besparen in Ketens (BiK) van EVO en het ministerie van Verkeer & Waterstaat blijkt dat de bloemen- en plantensector zich kenmerkt door een groot aantal transportbewegingen met een lage beladingsgraad en een beperkte onderlinge afstemming tussen de schakels in de keten. Door activiteiten van verschillende ketenschakels onder te brengen in één logistiek centrum, verminder je het transport tussen de ketenschakels en kan veel worden bespaard op transportkosten. Ook cross-docking kan veel geld besparen. Het overslaan van goederen en / of opnieuw verdelen van goederen is weliswaar een extra handeling, maar door een betere beladingsgraad te realiseren kunnen transportkosten worden bespaard. Zo zijn er vervoerders met een cross-dock centrum in Venlo voor grote volumes richting Duitsland. In


17

deze centra worden goederenstromen verzameld, opnieuw gebundeld en doorgetransporteerd. Voor pendeltransport tussen grote veilingen worden soms Lange en Zware Voertuigen (LZV’s) ingezet. (Bron: Besparen in Ketens –Sierteeltsector, EVO Bedrijfsadvies, april 2008 – maart 2009)

Een aantal Westlandse Plantenhandelaren is verenigd in het International Plant Center Westland (IPCW). De bedrijven zijn concurrenten maar werken samen op noncommerciële activiteiten zoals aanvoerlogistiek (zie kader pagina 20). Doordat de bedrijven tegenwoordig allen werken met dezelfde transporteur en dezelfde aflevertijden hanteren, kan de vervoerder de capaciteit van zijn vrachtwagen beter benutten. Kwekers krijgen minder vrachtwagens op hun bedrijf en de potplantenhandelaren besparen op transportkosten. Ook in andere sectoren wordt gewerkt met hubs en crossdocking. LinX is bijvoorbeeld een nieuw, innovatief vervoersconcept voor de stadsdistributie ontwikkeld door Cornelissen. Het concept bestaat uit drie elementen. Er staat een terminal aan de rand van de stad, waar de centrale logistiek wordt uitgeoefend. Aan- en afvoer van producten wordt door een grote vrachtwagen gedaan. De ‘last mile’ bevoorrading van binnenstedelijke locaties vindt plaats vanuit de terminal met schone, veilige en kleinere voertuigen. Ervaringen met logistieke centra en clustering binnen Greenport Regio Boskoop Binnen Greenport Regio Boskoop zijn er al een aantal bestaande initiatieven op het gebied van hubs en logistieke centra. 2 Sinds eind jaren tachtig bestaat het Stibosplein. Dit plein van circa 4.000 m wordt beheerd door Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop (voorheen Stibos). Zestig vaste plantenkwekers huren een gedeelte van dit plein voor de uitwisseling van vaste planten. Daarnaast zijn er logistieke centra als Logistiek Centrum Boskoop en hubs bij kwekers. Diverse handelsbedrijven van buiten Boskoop laten hun planten bij Boskoop Logistics brengen (door kweker zelf of via collectief transport). De handelsbedrijven halen de planten daar op. Het voordeel is dat ze niet zelf met een grote vrachtwagen door Boskoop hoeven te rijden. Deze bedrijven betalen voor de service van Boskoop Logistics, maar besparen tijd en geld doordat ze efficiënt werken. Daarnaast zijn er handelsbedrijven die hun bomen of planten op een vast adres (hub bij kweker) in Greenport Boskoop laten brengen en daar ophalen. Zo zijn er hubs bij o.a. Ronald Hertog, Eric van Hevelingen en Gebroeders de Jong. En eigenlijk is ieder handelsbedrijf ook een soort hub; er worden immers goederen van verschillende afzenders bij elkaar gebracht, verdeeld en getransporteerd naar verschillende afnemers. Voor het interne transport binnen Boskoop wordt (nog) niet gewerkt met hubs. Kwekers zouden het een voordeel vinden als ze hun planten voor meerdere Boskoopse handelaren tegelijkertijd op één punt kunnen afleveren en dat de handelaren het daar zelf ophalen of laten brengen. Eisen die aan een mogelijke hub worden gesteld zijn bewaakt en overdekt om te diefstal van planten en / of fust en karren te voorkomen. Gezien deze eisen verwachten kwekers en vervoerders dat de kosten voor overslag relatief hoog zijn en de opzet van een hub niet rendabel is.


18

De Boskoopse handel krijgt op dit moment de planten afgeleverd op het eigen bedrijf. Voor deze handelsbedrijven heeft het zelf ophalen van planten bij de kweker of op een overslagpunt alleen nadelen. In overleg met collectieve vervoerders in de regio zijn er ideeën geopperd voor verzamelpunten in Boskoop Oost en Boskoop West met bijvoorbeeld een lijndienst tussen deze hubs. Dit zou het transport over de hefbrug kunnen verminderen en mogelijk ook efficiencyvoordelen opleveren. Collectieve vervoerders zien geen efficiencyvoordeel. Door de korte afstanden van transport, kost het in- en uitladen volgens hen relatief het meeste arbeid. Verder moet een overslagruimte voor visuele producten overdekt en bewaakt zijn en op een logische plek in de route zitten (bijvoorbeeld Halve Raak). Dit vraagt een dusdanige investering waardoor bedrijven verwachten dat de kosten voor overslag hoog zijn en dat het voordeel van vollere vrachtwagens onvoldoende kostenbesparing oplevert. “Anders hadden we zelf al wel geïnvesteerd in een overslagpunt”, aldus één van de vervoerders. Collectieve vervoerders laden soms op het erf van kwekers wel Deense karren over van de ene vrachtwagen naar de andere. Dit gebeurt sporadisch. Leereffecten clustering logistiek activiteiten - Kostenbesparing is het uitgangspunt bij het bundelen van logistieke activiteiten. - Voor handelsbedrijven van buiten Boskoop biedt het centraal verzamelen van planten voordelen. Hun transportkosten zijn lager dan wanneer zij zelf het gehele gebied door moeten rijden. - Voor Boskoopse handelsbedrijven heeft het zelf ophalen van planten bij de kweker of op een overslagpunt alleen nadelen, omdat ze momenteel de planten veelal franco afgeleverd krijgen op het eigen bedrijf. - Voor intern transport binnen Greenport Regio Boskoop wordt nog niet gewerkt met hubs. Vervoerders verwachten dat er door de korte ritten binnen de regio geen voordelen zijn te behalen met overslag. Zij verwachten dat de kosten voor overslag hoger zijn dan de besparing die wordt gerealiseerd door een betere beladingsgraad. - Stibosplein functioneert goed voor vaste planten en vollegrondsproducten. De huurkosten zijn relatief laag doordat het terrein niet overdekt is. - Bij overslag van visuele producten al dan niet op Deense karren is het belangrijk dat de overslaglocatie overdekt is en bewaakt om diefstal van fust en planten te voorkomen. De kosten zijn hiermee hoger. - Bij overslag moeten (losse) planten goed verpakt zijn en herkenbaar om zoekraken te voorkomen. Het verpakken kost extra werk voor de kweker en op handelsbedrijven moeten losse producten weer worden uitgepakt om bij de juiste order weer ingepakt te worden. - Voor de opzet van een hub is voldoende schaalgrootte nodig. Kleinschalige initiatieven bij kwekers (versnipperdheid) kunnen grootschalige initiatieven moeilijker maken.


19

Westlandse plantenhandelaren werken samen in International Plant Center Westland Noviflora heeft zich samen met Hamiplant, Vida Verde en Moterra verenigd in het Internationaal Plant Center Westland (IPCW) in Naaldwijk. Hoewel de handelaren in potplanten en boomkwekerijproducten concurrent zijn, werken ze samen op non-commerciële activiteiten zoals aanvoerlogistiek en het transparant maken van de keten met behulp van RFID. “Deze samenwerking biedt alle partijen voordelen en bespaart veel geld”, aldus Guy Paterson, logistiek manager van Noviflora. Een voorbeeld is het gezamenlijk regelen van fust / Denen. Hamiplant verkoopt veel in Italië. Novi koopt in in Italië. Handel gaat op Deense karren naar Italië. Lege Denen worden in Italië bij kwekers van Noviflora gebracht en komen vol retour. Dit scheelt beide bedrijven transportkosten. Ook de aanvoerlogistiek wordt tegenwoordig gezamenlijk opgepakt. Syntens heeft de bedrijven gekoppeld aan Dinalog. Dinalog en TU Eindhoven hebben onderzocht welke voordelen samenwerking oplevert en wat de mogelijkheden zijn. Vanwege de planbaarheid van transport, organiseren de handelsbedrijven hun transport zelf. De ophaallogistiek van boomkwekerijproducten uit Greenport Regio Boskoop pakken de bedrijven tegenwoordig gezamenlijk op. Alle bedrijven kochten in Boskoop al veelal ‘af tuin’. Transportkosten waren voor de afnemer. Doordat de handelsbedrijven nu allen met dezelfde transporteur werken, is hun transport goedkoper geworden. De bedrijven hanteren vaste besteltijden. Voor 14.30 uur bestellen is leveren voor 9.00 uur. Voor 8.00 uur bestellen is voor 14.00 uur leveren. Voor 12.00 uur bestellen is voor 17.00 uur leveren. De bedrijven zetten hun aankopen in een centraal systeem. Er komt een totaal uitdraai uit van al het transport en deze gaat naar de transporteur. Alles wordt centraal gelost in het IPCW bij Sierteelt Direkt. Daarna worden de producten door het gebouw heen getransporteerd naar de betreffende plantenhandelaar. Er wordt uitgegaan dat deze handeling € 1,55 per kar kost. Volgens Patterson is echter bij vier verschillende deuren lossen duurder. Met behulp van RFID en scanners bij de deuren, kan Noviflora precies zien wanneer de partijen binnen zijn. De bedrijven kwamen er via Dinalog ook achter dat bij Noviflora 80% van de afzet al een dag van te voren helder was. Er werd door de inkopers zo lang mogelijk gewacht met afroepen bij de kweker om niet het risico te lopen dat er later weer extra handel (en dus extra transportkosten bij kwamen). Laat afroepen geeft echter ook pieken in aanvoer op de werkvloer. Nu wordt eerder afgeroepen. Deze spreiding is ook voor collectieve vervoerders interessant. Zij kunnen meer ’s nachts rijden en hebben minder pieken. Bedrijven werken allen met hetzelfde logistieke systeem en willen ook met RFID hun tracking en tracing optimaliseren (www.vanplanttotklant.nl) Bron: Gesprek Guy Patterson, Noviflora


20

Stibosplein voorziet in behoefte Circa zestig bedrijven maken gebruik van het Stibosplein. Het plein bestaat sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw. Het is opgezet omdat toentertijd veel handel langs de openbare weg stond. Boskoop was toen ook voor overig Nederland een belangrijk centrum. Veel handelsbedrijven kochten in Boskoop planten in of leverden planten aan de exportkwekerijen in de regio Boskoop. Verder kwamen velen iedere dinsdagmorgen naar de Boskoopse Beurs. Vaste plantenkwekers wisselden als ze toch in Boskoop waren onderling planten uit. Dit gebeurde gewoon langs de openbare weg. Daarnaast was de oprit van veel kwekerijen destijds niet geschikt voor vrachtwagens. Planten voor bedrijven in Boskoop werden geleverd, maar bedrijven van buiten Boskoop moesten deze zelf ophalen. De planten werden dan in de berm gezet en afgehaald. Op de smalle Boskoopse wegen en de zwakke bermen werd deze aanpak steeds meer een probleem en ook de gemeente kreeg er genoeg van. Stibos was bezig met de ontwikkeling van het ITC sinds eind jaren ‘80 en zocht naar een oplossing voor dit probleem door een centraal overslagterrein te laten maken op het ITC. Op dat terrein zouden dan de bedrijven die veel in Boskoop leverden en/of ophaalden dan een deel van het terrein kunnen huren. De Boskoopse kwekers en/of handelaren konden daar hun planten brengen of ophalen. De vaste plantenkwekers konden veel beter, veiliger en met minder klachten hun uitruil van vaste planten doen. De huurders kostten dat weliswaar huur, maar ze waren dan wel van het collecteren door heel Boskoop af. 2 De uiteindelijke realisatie was moeilijk, maar lukte. In eerste instantie is 8000 m aangekocht en ingericht. Er zijn ook plannen geweest voor loodsen op het terrein en verhuur. Exploitatie bleek moeilijk. Op een bepaald moment is de helft van het Stibosplein verkocht. Van de 2 opbrengst is het plein heringericht en verbeterd. Momenteel is er 4000 m over. Het aantal huurders is afgenomen, maar de oppervlakte per huurder is gemiddeld gestegen. Dat heeft te maken met schaalvergroting. Het plein voorziet nog steeds in een behoefte. De kracht is het feit dat vrijwel alle bedrijven op dinsdagmorgen aanwezig zijn. De huur van het terrein is relatief laag. Het zijn met name telers van vaste planten die gebruik maken van het terrein. Zij maken gebruik van hetzelfde fust (logokisten (voorheen veenmanskisten)) waardoor onderlinge uitwisseling gemakkelijk is. Bron: Piet Trimp en Rens van Nierop, Stibos


21

Boskoop Logistics Er zijn een aantal expediteurs die in de Boskoopse regio hun inkopen doen en dit door kwekers of via collectief transport laten bezorgen bij Logistiek Centrum Boskoop. Vervolgens worden deze planten verzameld en indien gewenst overgeslagen en bij de desbetreffende klant afgeleverd. De handelsbedrijven betalen voor de gemaakte diensten. Het voordeel is dat ze niet zelf meer met een grote vrachtwagen door Boskoop moeten en dus tijd en geld besparen. Bron: gesprek Alwin Hoogmoed, Ron Houtman

Treerun Zundert Treeport is een organisatie die zich inzet voor de boomteeltbedrijven in West Brabant, met het centrum in Zundert. De projecten die binnen Treeport lopen zijn onder te verdelen in vier thema's. Één hiervan is het project agrologistiek. Doel is het verbeteren van de agrologistiek binnen de keten. Hiervoor is Treeport Services B.V. opgericht. Zij coördineert een ophaaldienst (Treerun) en biedt diensten aan op de Hub (centrale open overslagplaats) op het CLTV terrein in Zundert. Deze hub is opgezet met provinciale subsidie. Er rijdt een vrachtwagen volgens een vaste route door Zundert en omstreken. Kwekers kunnen hun zending doorgeven aan Treeport Services. Hun zending wordt dan meegenomen en afgeleverd bij de exporteur of op de hub. Vanaf de hub is er veel transport richting Boskoop (bijvoorbeeld Taks, v Herk). Het doorgeven van zendingen gebeurt via mail, telefoon etc. Treeport Services wil naar een goed software systeem op internet (in the cloud). Binnen Zundert wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een Boomteelt Business Centrum (BBC) aan de A16/E19. Dit dienstencentrum zal onder andere fungeren als open overslagplaats voor de Treerun. TreeRun was begin 2013 niet rendabel, maar kan dit volgens de projectleiding wel worden. Sceptici plaatsen hun twijfels omdat activiteiten van Treerun nu nog gesubsidieerd worden en op termijn de kosten dus omhoog moeten om rendabel te kunnen draaien. Bron: gesprekken met o.a. Treeport Services BV

Hub bij Ronald Hertog Er zijn verschillende hubs bij kwekers. Ronald Hertog is een bedrijf met potcultuur en ook verzamelt hij bomen van andere kwekers voor handelaren. Er zijn zes handelsbedrijven die een gedeelte van zijn erf huren en verder een aantal losse huurders. Deze huurders laten kwekers de planten afleveren bij Ronald Hertog en halen die vervolgens zelf op of laten dit doen door een transportbedrijf. Het voordeel voor de handelsbedrijven is dat deze werkwijze tijd en daarmee geld bespaard doordat ze niet zelf alle planten hoeven te verzamelen. Verder is er bij Hertog meer toezicht op de planten dan op bijvoorbeeld het Stibosplein. In het voorjaar komen er ongeveer 100- 150 kwekers op een dag bomen of planten brengen. Kwekers kunnen direct hun fust omruilen. Hertog heeft hiervoor een fusthok waar het fust achter slot en grendel staat om diefstal te voorkomen. Bron: Ronald Hertog


22

3.3 Samenwerking op het gebied van transport / collectief transport Diverse bedrijven in Greenport Regio Boskoop maken gebruik van collectief transport in plaats van het zelf wegbrengen van de planten. Het zijn vooral Deense karren en palletboxen die worden vervoerd via collectief vervoer. Kwekers betalen een vast tarief per kar (ca € 10,- tot € 15,-). Er is een staffeling. Bij meer karren gaat de prijs per kar naar beneden. Bedrijven kiezen voor collectief transport omdat het voor hun goedkoper is, vanwege flexibiliteit of omdat ze niet zelf hoeven investeren in dure vervoersmiddelen. Sommige Boskoopse handelsbedrijven hebben liever dat kwekers zelf hun planten komen brengen dan dat kwekers gebruik maken van collectief transport. Sommige handelsbedrijven laten de kweker de planten direct bij de juiste order in de loods neerzetten. Bij collectief vervoer wordt centraal gelost en moet het handelsbedrijf zelf de planten bij de juiste order plaatsen. Ook zijn er bedrijven die vrezen dat de pieken in aanvoer groter worden met collectief transport. Verder is men bang dat de kwaliteitscontrole moeilijker wordt en dat partijen sneller door elkaar raken. Collectief transport bespaart veel transportbewegingen. Transport binnen Greenport Regio Boskoop wordt hoofdzakelijk uitgevoerd door twee vervoerders: Hazerswoude Boskoop Transport (HBT) en Vervoersbedrijf A.J. van den Hoogen & Zn. HBT en Van den Hoogen hebben in totaal circa 12 vrachtwagens rijden in het drukke handelsseizoen. Daarnaast zijn er verschillende transporteurs die transport naar de veilingen verzorgen en nog een aantal exporteurs met eigen vervoer die ook in Boskoop orderpicken. In het handelsseizoen betreft het in zo’n 24 vrachtwagens die zich puur met collectief transport bezig houden. Sierteelttransport vraagt veel flexibiliteit van de transporteurs. Er zijn duidelijke piekperioden. In het voorjaar is het druk en in het najaar rustig. Buiten het handelsseizoen worden auto’s verhuurd aan bedrijven buiten de sector en in het handelsseizoen worden auto’s bijgehuurd. Voor transport richting de veilingen gelden vaste transporttijden. Transport richting veilingen is volgens transporteurs redelijk goed te plannen, omdat het dikwijls gaat om vaste hoeveelheden. Binnen Boskoop is er veel daghandel dat wordt gekenmerkt door korte levertijden. Daarnaast hebben exporteurs nogal eens ruimte over in hun vrachtwagen die naar het buitenland gaat en dan moet een kweker nog even snel leveren om de vrachtwagen vol te maken. Dit alles maakt een goede planning lastig. Bij bijvoorbeeld Van den Hoogen is 24 uur van te voren slechts zo’n 5% van de transporten bekend. In zijn algemeen geldt de richtlijn dat transport 4 uur van te voren aangemeld moet zijn. De korte levertijden vragen veel flexibiliteit van de transporteur. Dit is mogelijk doordat bedrijven dicht bij elkaar zitten. Vaste tijden (busdienst) of een ophaalregime werkt volgens transporteurs niet, omdat dit ten koste gaat van de flexibiliteit. Transporteurs binnen Boskoop zijn bang dat ze met een ophaalregime klanten kwijtraken aan een concurrent. Ook verwachten ze dat de beladingsgraad bij een ophaalregime lager is.


23

Ook in andere regio’s wordt gewerkt aan collectief transport. In Treeport Zundert coördineert Treeport Services een ophaaldienst (Treerun) die planten verzamelt in Zundert en omgeving. In Belgie is een shuttledienst gestart voor sierteeltproducten tussen Roeselare (België) en Veiling Rhein-Maas in Herongen (Duitsland). De kwekers brengen hun producten naar het centrale depot van de transporteur, die de complete, logistieke afwikkeling voor zijn rekening neemt en de goederenstromen bundelt. Vervoer over water is een methode om het aantal vrachtbewegingen te verminderen en staat daarom in andere sectoren in de belangstelling. Lean and Green Barge is een samenwerking tussen Connekt, Rijkswaterstaat en Bureau Voorlichting Binnenvaart om de toenemende containerstromen via binnenvaart nog efficiënter te organiseren. Weinig verladers zijn zo groot dat ze zelf een heel binnenvaartschip kunnen vullen én op een frequente afvaart kunnen rekenen.Het doel van Lean and Green Barge is door regionale samenwerking containerstromen te bundelen en op concurrerende wijze te laten vervoeren met inzet van de binnenvaart. In de Overslag Terminal Alphen (OTA) worden goederencontainers verladen, waarbij de containers via het water naar en van Rotterdam en Antwerpen worden vervoerd. Binnen het project Agrologistiek is niet specifiek naar de mogelijkheden van vervoer van boomkwekerijproducten over water gekeken, omdat het project zich richtte op optimalisatie van de logistiek binnen de regio. In zijn algemeenheid zijn de volumes boomkwekerijproducten niet groot ten opzichte van bijvoorbeeld andere producten. Er is sprake van een vers product. Daarnaast zijn de vervoersstromen wisselend en is veelal sprake van fijnmazige distributie naar de klant. Om deze redenen lijkt vervoer over water voor boomkwekerijproducten minder interessant. Meer perspectiefvol lijkt transport via Greenrail Terminal Bleiswijk. Door gebruik te maken van de nachtcapaciteit op het spoornet kunnen goederen tegen een scherpe prijs geconditioneerd worden vervoerd per container naar bijvoorbeeld Zuid-Europa. Leereffecten collectief transport: - In Greenport Regio Boskoop zijn diverse vervoerders actief met collectief transport in de regio en naar buiten. In diverse andere boomkwekerijregio’s bevindt collectief transport zich nog in de opstartfase. - Het gebruik van collectief transport in plaats van zelf te rijden met kleinere auto’s draagt bij aan het verminderen van het aantal vervoersbewegingen. - Wanneer collectief vervoer leidt tot pieken in de aanvoer is dit nadelig voor handelsbedrijven. Sommige handelbedrijven zijn hier bang voor. Anderen geven juist aan dat pieken minder groot zijn met collectief vervoer. - Voor collectief transport naar de veilingen gelden vaste tijden. Binnen Boskoop wordt niet gewerkt met vaste tijden. Vanwege de korte levertijden bij daghandel vragen kwekers veel flexibiliteit van hun transporteur. - Momenteel worden nog veel transportorders per telefoon of fax doorgegeven. Een enkele per mail. Automatisering kan mogelijk de logistiek/ planbaarheid verbeteren. Belangrijk is dan wel dat er een uniform systeem voor iedereen komt. Een knelpunt is dat oudere ondernemers gewend zijn aan de fax en telefoon.


24

Boot & Co Boomkwekerijen BV Jan de Vries is directeur van Boot & Co. Het bedrijf richt zich op de productie en afzet van stedelijk en landschappelijk groen in Nederland en exporteert naar tal van Europese landen. Boot & Co heeft vestigingen in Zundert en Boskoop. De afzet betreft vooral vollegrondsproducten. Deze producten worden zelf gekweekt of ingekocht bij boomkwekers. Vrijwel alle producten worden door de kwekers franco afgeleverd bij Boot & Co. Het betreft veel kleine partijen (enkele losse bomen, boxpallets, etc). De kwekers die planten brengen nemen bij Boot en Co direct weer leeg fust mee. In drukke perioden werken er 15 mensen in de loods (locatie Boskoop) die de planten/bomen in ontvangst nemen, de kwaliteit controleren en de planten vervolgens verwerken. Dit betekent dat de planten bij de juiste order worden gezet en vervolgens worden ingepakt en weer op transport gaan. Per dag gaan er soms meer dan 100 orders de deur uit. De orders worden naar de klanten van Boot & Co gebracht door bodedienst Schouten Transport uit Alphen aan de Rijn. “Eigenlijk zijn we dus een grote hub (verzamelpunt)”, aldus De Vries. Er zijn volgens De Vries verschillende redenen waarom de meeste boomkwekers zelf hun planten bij Boot & Co brengen: - Vollegrondsplanten worden op de kwekerij gerooid en op de auto (pick-up) gezet. Het is dan gemakkelijker direct de planten te leveren dan deze eerst weer af te laden en dan te laten vervoeren. - Vervoer van losse planten is moeilijk uit te besteden. Kost veel tijd om over te laden. Partijen door elkaar etc. - Sociale contacten: veel kwekers willen er even tussenuit en brengen de bomen voor of na het eten. Sommige bedrijven soms zelfs 2 x per dag. - Kosten: veel bedrijven met vollegrond zijn klein. Ze realiseren een beperkte omzet, maar hebben ook beperkte kosten doordat ze alles zelf doen. Uitbesteden van transport wordt dan gezien als een grote uitgave en de auto heb je toch. De Vries geeft aan dat het moeilijk is een goed logistiek systeem te verzinnen voor kleine partijen. Een knelpunt bij vollegrondsproducten is dat het veelal geen vaste eenheden zijn. De ene keer drie losse bomen dan weer een halve palletbox. Een boxpallet is een vaste eenheid en daarmee makkelijk stapelbaar etc. Hetzelfde geldt voor transport van volle Deense karren. Deze hebben een korte laadtijd t.o.v. het inladen van losse planten. De partij blijft goed bij elkaar en er kan weinig mee gebeuren. Om die reden is het transport van Denen en boxpallets in Greenport Boskoop wel goed mogelijk via collectief transport. Collectief aanleveren van planten heeft voor Boot en Co geen meerwaarde. De verwachting is zelfs dat het geld kost. - Er komen pieken in de aanvoer - Kans dat partijen door elkaar zitten wordt groter => meer uitzoekwerk kleine partijen etc. - Ingangscontrole op kwaliteit is lastiger - Terugleveren fust is moeilijker - Iedere extra handeling kost geld en kwaliteit (kans op uitdroging) Volgens de Vries heeft collectief vervoer voor zijn bedrijf alleen een kans van slagen als vier keer per dag wordt afgeleverd (constante stroom product). Bron: gesprek Jan de Vries, Boot & Co


25

Karel Huising van R&G-Export merkt dat collectief transport toeneemt” R&G-Export BV koopt in door heel Nederland. Planten van buiten Boskoop worden vaak via collectief transport gebracht. Kwekers uit Greenport Boskoop brengen nog veel zelf, maar er is wel een toename zichtbaar van collectief transport. Daarnaast worden kleine partijtjes zelf opgehaald. Planten worden centraal in de aanvoerhal afgeleverd en voorzien van een unieke barcode. De kweker scant zijn inkoopbrief bij een scanner en vervolgens worden labels uitgeprint. Per order hangt een kweker de labels aan de kisten, waarna de medewerkers van R&G de order verwerken. Met het aanhangen van het etiket geeft de kweker aan dat hij overtuigd is van de geleverde kwaliteit. “Het is voor ons dus het meest praktisch als de kweker zelf zijn planten brengt”, vertelt Karel Huising. “Ik snap echter goed dat boomkwekers kiezen voor collectief transport en verwacht dat deze ontwikkeling door gaat. ” Huising noemt als mogelijk nadeel dat er met collectief transport meer pieken in de aanvoer kunnen komen. Een constante aanvoer van 2 tot 3 combinaties per dag is gewenst. “Aan de andere kant: nu zijn er echter ook pieken, omdat kwekers vaak op het zelfde moment leveren bijvoorbeeld als ze gaan eten.” Bron: gesprek Karel Huising, R&G-Export

SAP Holland organiseert zelf transport SAP Holland heeft als handelbedrijf in regio Zundert tegenwoordig ook een vestiging in Boskoop naast Logistiek Centrum Boskoop. Kwekers kunnen daar hun handel brengen of laten brengen. Kwekers mogen het ook op een Hub brengen (bijvoorbeeld bij Ronald Hertog, Van Hevelingen). SAP haalt het dan daar op. In Zundert mogen kwekers hun bomen ook op de Hub van Treerun brengen. Ook heeft SAP goede ervaringen met zelf ophalen in Zundert en omstreken. SAP organiseert zelf het transport. Er wordt hiervoor door SAP een korting op de factuur van de kweker in mindering gebracht. Organisatie van eigen transport scheelt arbeid. Fons van Wezel: “Er hoeft niet steeds iemand klaar te staan om partijen van kwekers aan te nemen. Er Is tevens meer rust op het bedrijf.” Bron: gesprek Fons van Wezel, SAP Holland


26

3.4 Transport kleine partijen Het snel leveren van kleine partijen om orders compleet te maken, wordt als kracht gezien van Greenport Regio Boskoop. Dit is mogelijk door het fijnmazige netwerk van circa 700 bedrijven en de infrastructuur. Een nadeel is dat al deze kleine partijtjes relatief veel transportbewegingen vragen en dat de afleveren transportkosten relatief hoog zijn. De algemene indruk is dat het aantal kleine partijtjes door just-in-time-levering toeneemt. Tuincentra en dergelijke willen zo min mogelijk op voorraad hebben om geen risico’s te lopen wat betreft uitval. Er is daarom veel discussie hoe de logistiek van kleinere partijen kan worden verbeterd.

Opmerkingen bij de discussie tijdens de netwerklunch Agrologistiek 29-11-2013 “Het leveren van kleine partijtjes is geen probleem als de kosten maar doorgerekend kunnen worden. Dat laatste is vaak het knelpunt.” “Ik kan bij een kleine partij moeilijk de transportkosten doorrekenen in de verkoopprijs van mijn planten, want dan wordt die plant ineens twee of drie keer zo duur.” “Ik vind het geen probleem om een keer een klein partijtje af te leveren bij een klant als service, als deze klant ook maar regelmatig grote partijen bij mij besteld.” “Handelsbedrijven kunnen best nog losse planten of een tray bij mij kopen. Transportkosten reken ik echter door aan de klant of anders laat ik de planten ophalen.” “Als je als kweker juist heel veel kleine partijtjes hebt, kun je dit weer beter organiseren en door de schaalgrootte toch efficiënt werken.”

Binnen regio Boskoop wordt van oudsher nog veel franco afgeleverd. Omdat een kweker of handelaar voor het collectief transport voor enkele trays op een Deense kar net zo veel betaalt als voor een volle kar, zijn de transportkosten van kleine partijtjes relatief hoog ten opzichte van de omzet op de kar. Hetzelfde geldt echter voor eigen transport. Het zelf op en neer rijden met enkele planten is ook relatief duur. Een mogelijke optie is om bijvoorbeeld het transport van kleine partijen te scheiden van grotere partijen en te werken met kleinere karren. Kenlog heeft samen met Gebroeders Van der Salm en Lemkes Export in 2011 onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van een nieuw logistiek sierteeltconcept. Het idee was om een aangepaste (kleinere) rolcontainer te ontwikkelen en deze te stapelen in een dubbeldeksvrachtwagen. Belangrijk leerpunt was dat de ontwikkeling van kleinere rolcontainers veel tijd en geld kost en dat er ook een heel nieuw distributienetwerk nodig is. Deense karren zijn overal te verkrijgen en gemakkelijk uitwisselbaar. Met nieuw fust is dat lastig. In discussies is wel eens gerefereerd aan de garagebranche of distributie van webshops. Ook deze partijen hebben te maken met transport van kleine aantallen en snelle levering. Duurzame Agrologistiek Greenport Regio Boskoop

27

Voor garagebedrijven is het een normale zaak dat ze hun onderdelen bestellen via webshops bij hun grossier. Er zijn duidelijke verschillen. Deze grossiers hebben alle onderdelen zelf op voorraad, het gaat om producten die lang houdbaar zijn en om kleine volumes waardoor verzending via koerierdiensten in kleine auto’s kan. Deze auto’s zijn goedkoper dan vrachtwagens. Plant Point Plant Point is een cash-and-carry. Het bedrijf Noviflora heeft Plant Point overgenomen. Noviflora koopt volle karren planten in bij telers en zet deze op de cash-and-carry. Handelsbedrijven kunnen bij Plant Point via de webshop een tray planten bestellen voor dezelfde prijs als dat ze bij de teler één tray zouden bestellen. Bestellingen boven 15 euro worden door Plant Point in de dock van de handelaar afgeleverd. Voor de handelaar is het voordeel dat hij dus snel geleverd krijgt (sneller dan besteld bij een kweker). Verder zijn de transportkosten van één tray altijd relatief hoog. Plant Point draait doordat ze een volle kar goedkoper in kunnen kopen en de transportkosten voor een volle kar (in verhouding tot de waarde beperkt zijn). Deze marge is voor het bedrijf voldoende. Wel wordt alleen met producten met een hoge omloopsnelheid gewerkt. Floralis Volgens Frans van Dijk van Floralis zouden boomkwekers kopers voor kleine partijen door kunnen verwijzen naar Floralis. Kwekers huren een vak (box) op het buitenterrein voor circa € 250,- per jaar. In deze box kunnen zij hun planten neerzetten. Inkopende partijen kunnen de planten eruit halen. Floralis regelt de betalingen tegen provisie. Het voordeel van verkoop van kleine partijtjes via Floralis is dat de kweker geen transport van enkele planten heeft (hij houdt alleen zijn box vol) en ook geen verkoopadministratie. De administratie wordt gedaan door Floralis. De handelaar hoeft niet meerdere bedrijven af, maar kan kleine partijtjes bij Floralis (laten) verzamelen. Floralis heeft ook een webshop waar handelsbedrijven kunnen bestellen. In de praktijk kopen Boskoopse handelsbedrijven weinig in bij Floralis. Kwekers leveren rechtstreeks goedkoper, doordat transportkosten niet altijd worden doorgerekend. Buiten regio Boskoop worden transportkosten dikwijls wel doorgerekend. Handelsbedrijven kijken in die situatie niet alleen naar de kosten van de planten maar ook naar de logistieke kosten die erbij komen. Om die reden worden kleine partijtjes wel ingekocht bij Central Point Brabant (zie kader). Leerpunten transport kleine partijen: - De algemene verwachting bij kwekers en handel is dat het aantal kleine partijtjes in de toekomst eerder zal toenemen dan afnemen, omdat afnemers zo min mogelijk voorraad willen en kiezen voor just-in-time levering. - Transport van kleine partijtjes vraagt een eigen logistiek systeem. - Sommige handelsbedrijven kopen kleine partijen bij Groen Direkt (minimaal 1 laag). - Floralis of andere partijen zouden de distributie van kleine partijtjes (trays of lagen) op kunnen pakken. - Voldoende schaalgrootte (vraag), automatisering en efficiency zijn nodig om de kosten te kunnen beheersen en de aanpak succesvol te maken.


28

-

-

Handelsbedrijven die transportkosten betalen, denken na over het beperken van de kosten. Ze proberen bijvoorbeeld zo veel mogelijk volle karren in te kopen om de transportkosten per plant laag te houden. Bij veel handelsbedrijven in regio Boskoop wordt van oudsher franco afgeleverd. De kostenprikkel voor optimalisatie van kleine partijen is niet of minder aanwezig. Kwekers rekenen transportkosten voor kleinere partijen onvoldoende door. Hierdoor is het lastig een nieuw logistiek systeem voor kleine partijen rendabel op te zetten. Naarmate planten langer op een distributiecentrum staan gaat de kwaliteit achteruit. Dit is een aandachtspunt. Een specifiek distributiecentrum voor vollegrondsproducten met blote wortel is moeilijk te organiseren, omdat vollegrondsproducten met blote wortel extra snel uitdrogen en moeilijker te handelen zijn dan containerteeltplanten.

Central Point Brabant biedt logistieke voordelen bij kleinere bestellingen Central Point Brabant in Sint-Oedenrode is opgezet door Boomkwekerij Van den Hurk. De opzet is om het logistieke proces van boomkwekerij-producten efficiënter te gaan regelen voor voornamelijk kleine bestellingen, die onder andere door veilingkopers geplaatst worden bij kwekers in het Zuiden van Nederland. Met kleine bestellingen worden bestellingen van minder dan één Deense kar bedoeld. Er zijn circa 30 bedrijven die deelnemen. Leden betalen een vast bedrag voor lidmaatschap dat afhankelijk is van de grootte van de kwekerij. Daarnaast wordt ook een bedrag in rekening gebracht afhankelijk van de omzet via CPB. Het actuele aanbod van de kwekers staat op een voorraadlijst. Via de webshop kunnen kopers bestellen. Orders worden in het seizoen verzameld rechtstreeks bij de aangesloten kwekers door CPBtransport. In de loods worden kleine bestellingen van verschillende kwekerijen gemixt tot vollere karren voor één koper. Kopers kunnen ook mixkarren samen laten stellen voor actiematige handel en indien gewenst wordt er gestickerd. De opzet van CPB biedt logistieke voordelen voor kwekers en handel. Wanneer een koper bijvoorbeeld bij vier verschillende kwekers minder dan één kar zou bestellen, dan zou de koper in de huidige situatie vier keer transportkosten doorberekend krijgen. Door de oprichting van Central Point Brabant kunnen de bestelde planten van de vier verschillende kwekers geladen worden op één kar, waardoor de koper maar voor één kar transportkosten betaalt in plaats van voor vier karren. Door de oprichting van Central Point Brabant zijn de deelnemende kwekers in staat om ook kleine bestellingen tegen geringe kosten te leveren aan diverse kopers. Een voordeel is dat CPB zowel bestel- als afrekenpunt is. Snelheid van leveren wordt steeds belangrijker. Door de samenwerking is het mogelijk om producten te leveren via ochtend- en avondtransport. ‘s Ochtends voor 9.00 uur bestellen is voor 15.00 uur in de box gelost. ‘s Avonds tot 16.30 uur bestellen is ‘s ochtends voor 9.00 uur geleverd. Doordat de bedrijven met één grote transporteur werken, verloopt het transport efficiënter en goedkoper. In de toekomst zal door CPB een hoger lidmaatschap in rekening worden gebracht en minder % omzet. Daarnaast zitten de kosten van het CPB verrekend in de prijzen. Er is een onderverdeling gemaakt van: Karrenprijs, Lagen prijs en stuks prijs. Bron: gesprek Eric van den Hurk


29

Paul Sneijers: inkoop van kleine partijen via Groen Direkt Sneijers Boomkwekerij BV is gevestigd in Beek en Donk, Oost Brabant. Het bedrijf kweekt sierteeltgewassen in een 3 ha grote kas plus 1 ha containerveld. Naast eigen teelt vormt de inkoop en handel van boomkwekerijproducten een belangrijk onderdeel van het bedrijf. 60 tot 70 % van de omzet is bestemd voor de export. Sneijers kijkt bij de inkoop goed naar de kosten van zowel de aanschaf als de logistiek. Het plantmateriaal dat ingekocht wordt in Boskoop is maar een klein gedeelte van de totale omvang. Het inkopen van deze partijen wordt meestal zelf gedaan. Sneijers laat de planten in regio Boskoop verzamelen door Hazerswoude Boskoop Transport. Dit bespaart tijd en dus geld. Voor kleine partijen is deze werkwijze te duur. Kleine partijen (minder dan 1 kar) worden via Groen Direkt ingekocht. De planten zijn weliswaar duurder in aankoop doordat ook Groen Direkt marge maakt, maar Sneijers heeft dan geen logistieke kosten voor het verzamelen.. Bron: gesprek Paul Sneijers

3.5 Automatisering / digitalisering van logistieke informatie Automatisering en digitalisering kunnen een bijdrage leveren aan een efficiëntere logistiek. Communicatie binnen de boomkwekerij gebeurt op dit moment voornamelijk per telefoon, per fax of via de mail. Partijen hebben ieder hun eigen automatiseringssystemen die niet of nauwelijks met elkaar communiceren, waardoor de informatie-uitwisseling beperkt is. Door de informatie-uitwisseling te verbeteren, is er minder administratieve rompslomp en minder kans op fouten bij overdracht van informatie. Bij het afleveren van goederen wordt gewerkt met allerlei papieren en pakbonnen. Het kost een hoop tijd om al deze papieren en bonnen te controleren, vooral bij grote orders en leveringen. De logistiek is te stroomlijnen door de inzet van ICT-mogelijkheden zoals het gebruik van RFID, barcodes en andere systemen. Het scannen van barcodes of RFID chips gaat namelijk zeer snel. RFID staat voor Radio Frequency Identification. RFID is heel simpel gezegd niet meer dan een manier van identificeren van producten of goederen aan de hand van tags. Deze tags zijn kleine chipjes die ruwweg vergelijkbaar zijn met barcodes, maar daarbij wel een radiosignaal kunnen opwekken met een identificatiecode. Barcodes zijn gestandaardiseerde etiketten die met een scanners kunnen worden uitgelezen. Standaardisatie van de barcodes kan plaats vinden tussen verschillende handelspartijen maar momenteel wordt vooral gebruikt gemaakt van de gs1 standaard global standard. (www.logistiek.nl). Beide systemen worden in de praktijk gebruikt, maar de verwachting is dat RFID de toekomst is, vanwege de voordelen (zie kader).


30

RFID of barcode? De RFID-tag heeft een aantal voordelen ten opzichte van het gebruik van barcode: − RFID-tags hoeven niet in direct zicht van een leesapparaat te worden gebracht om gelezen te worden en de tags hoeven niet handmatig gescand te worden. − De snelheid van het lezen van tags is vele malen hoger dan bij barcodes waardoor een hele pallet of een winkelwagentje in één keer wordt gescand. − RFID-tags zijn naast uitleesbaar ook beschrijfbaar. Informatie in de keten kan voortdurend worden toegevoegd, zodat later ook zichtbaar is welke bewerkingen een product heeft ondergaan. − Een RFID-tag kan meer data bevatten dan een barcode en wordt daarmee een verplaatsbare database. − RFID-tags zijn toepasbaar in een vuile of natte omgeving. RFID-tags kunnen bijvoorbeeld ook gebruikt worden op producten die tijdens het productieproces geverfd worden of aan extreme temperaturen blootgesteld worden. Een nadeel is dat tags duurder zijn in gebruik. Bron: http://www.logistiek.nl/Warehousing/auto-id-voice/2005/12/Wat-is-RFID-LOGDOS100070W/. 22-juli-2013

In de sierteelt wordt in verhouding tot de boomkwekerij al meer gebruik gemaakt van automatisering. Diverse ketenschakels werken echter met eigen informatiesystemen die niet met elkaar communiceren, waardoor de informatie-uitwisseling beperkt is. Binnen de sierteelt lopen wel initiatieven om te werken aan eenduidige systemen. KISSit is een informatiesysteem dat specifiek is ontwikkeld voor de sierteeltsector. Met KISSit kunnen verschillende ketenschakels (kwekers, vervoerders, veiling, handel en afnemers) informatie uitwisselen met betrekking tot open afhaaltijden van transport, het leveren of ophalen van fust, statusinformatie en ontvangstbevestigingen. KISSit heeft inmiddels plaats gemaakt voor Hubways. HubWays is een gezamenlijk initiatief van de sierteeltsector voor digitalisering en samenwerking in sierteelttransport. Doel is een éénduidig digitaal systeem. Binnen de boomkwekerij is er een aantal bedrijven dat gebruik maakten van automatisering en digitalisering in het logistieke proces. Het zijn met name grotere bedrijven zoals Baas Plantenservice, Groen Direkt en Floralis. Zij werken met RFID of barcodes voor tracking en tracing. Voor de boomkwekerij lijkt het interessant aan te sluiten bij de ontwikkeling in de sierteelt wat betreft de realisatie van een eenduidig ICT-systeem. Bijvoorbeeld Frans van Dijk van Floralis verwacht dat er winst voor alle partijen is te realiseren als boomkwekers en handelsbedrijven de logistieke informatie stroomlijnen en hetzelfde pakket gebruiken. Nu werkt Floralis met een eigen systeem. Vanuit Anthos, de Koninklijke Bond voor Boom- en Bolproducten, wordt aangegeven dat eenduidige systemen belangrijk zijn, maar dat er wel voldoende aandacht moet zijn voor plantgezondheid. Plantgezondheid is een belangrijk thema binnen de boomkwekerijhandel net als een eenduidige naamgeving. In dit verband wordt Client Export toegepast. Dit is een systeem onder Floricode dat niet alleen officiële fytosanitaire certificaten opmaakt maar ook het proces rondom het opstellen en goedkeuren van de zending heeft


31

geautomatiseerd. Het fytosanitair certificaat is een in internationaal kader gestandaardiseerd document. Het begeleidt in het internationale handelsverkeer zendingen planten, plantaardige producten of groeimedium van het land van verzending (export) naar het land van ontvangst (import). Ook het aanvragen van keuringen is via het Client Export systeem mogelijk. (bron: Anthos en www.florecom.nl) Vervoerders werken aan nieuwe systemen zodat boomkwekers hun transport digitaal kunnen doorgeven en er minder kans is op fouten. Aanbevelingen uit de sierteelt Uit het onderzoeksproject Besparen in Ketens (BiK) van EVO en het ministerie van Verkeer & Waterstaat in 2008 -2009 komen een aantal conclusies en aanbevelingen op het gebied van digitalisering voor de sierteeltketen. − Goede logistiek en informatievoorziening zijn essentieel voor alle sectorpartijen. Tijdsdruk, frequente bestellingen, hoge logistieke kosten, congestie, de trend rond digitalisering, maar ook de vraag om duurzamer te presteren, vraagt om collectieve verbeteringen. − De huidige organisatie van bedrijven in de sierteeltketen wordt gekenmerkt door individualiteit en een interngerichte bedrijfsvoering. Bedrijven hebben eigen informatiesystemen die niet transparant zijn en niet met elkaar communiceren, waardoor de informatie-uitwisseling beperkt is. − Met betrekking tot informatiestromen geven ketenpartijen aan, dat ze niet altijd belang hebben bij transparantie. Bij transparantie in de informatiestromen denken de ketenpartijen het concurrentievoordeel te verliezen. Leereffecten automatisering boomkwekerij Bovenstaande conclusies en aanbevelingen uit de sierteeltsector komen overeen met de ervaringen in de boomkwekerij. Er zijn de volgende leereffecten wat betreft digitalisering. − Communicatie in de boomkwekerij gebeurt nog veel via fax en telefoon. Nieuwe ICTmogelijkheden en mobiele telefonie (apps) beiden volop kansen om de communicatie te verbeteren. − Het gebruik van RFID en barcode biedt mogelijkheden het logistieke proces te stroomlijnen. − Enkele bedrijven hebben behoefte aan eenduidige automatiseringssystemen, maar er zijn ook bedrijven die vrezen dat transparantie leidt tot verlies van concurrentievoordelen. − Vanuit de sierteeltketen is behoefte aan een eenduidig systeem. Hier wordt hard aan gewerkt door veilingen, exporteurs en andere partijen binnen Hubways door. Voor boomkwekerijbedrijven die veel visuele handel hebben is het logisch hierbij aan te sluiten of te volgen, mede omdat de ontwikkelingen in automatisering zeer snel gaan en de kosten hoog zijn. − Voor de Koninklijke Bond voor Boom- en Bolproducten (Anthos) zijn plantgezondheid en een eenduidige naamgeving belangrijke thema’s voor export. Voor eenduidigheid in de boomkwekerij is het belangrijk dat deze thema’s ook in automatiseringssystemen worden opgenomen. Anders zijn de systemen uit de sierteeltketen niet geschikt voor boomkwekerij-export.


32

Baas Plantenservice en RFID Baas Plantenservice BV heeft als grote handelsorganisatie in tuin- en kamerplanten in Hazerswoude/Boskoop in 2012 het in eigen beheer ontwikkelde ‘Baas Go’ systeem in gebruik genomen. Het systeem werkt als volgt: kwekers die leveren aan Baas, brengen een barcode label aan op elke CC Container met planten. Met een handscanner worden de barcode en de CC RFID tag gescand en gekoppeld. Deze gegevens worden via het Supply Chain Platform aan de plantengroothandel en transporteurs beschikbaar gesteld, om het aanvoer transport te optimaliseren en te stroomlijnen. Bij Baas aangekomen worden alleen de RFID tags gescand, en de goederen automatisch ingeboekt. Bij elke RFID scan wordt de container automatisch op echtheid gecontroleerd en geregistreerd, voor een sluitende administratie, zonder extra werk. bron: www.logistiek.nl / Baas Plantenservice / www.deboomkwekerij.nl

R&G Export werkt met barcode Bij R&G Export worden alle planten voorzien van een unieke barcode. Boomkwekers scannen bij het brengen van de planten hun inkoopbrief met daarop een barcode bij een scanner. Vervolgens worden labels uitgeprint. Per order hangt de kweker de labels aan de kisten. De planten worden gecontroleerd op soortechtheid en kwaliteit en bij goedkeuring gescand. Daarna worden ze in de loods bij de juiste order geplaatst en verpakt. Vervolgens worden de verpakte eenheden wederom gescand. Iedere verpakkingseenheid wordt voorzien van een overzicht met daarop de namen van de planten en de adresgegevens van de betreffende klant. Een zogenaamde manco lijst laat zien in hoeverre er actie nodig is voor betreffend order. Indien de mancolijst is afgetekend, wordt de factuur opgemaakt en wordt de bestelling klaargezet voor verzending. bron: gesprek Karel Huising, R&G Export


33

HubWays gaat voor standaard digitalisering HubWays is een gezamenlijk initiatief van de sierteeltsector (TLN/VSV, VGB, FloraHolland en Eyefreight) voor digitalisering en samenwerking in sierteelttransport, om op deze manier toekomstbestendige dienstverlening en ketenefficiëntie te realiseren. Alle projectaanvragers onderschrijven de lange termijn ambitie om de logistieke stromen efficiënt en betrouwbaar in te richten en de concurrentiekracht van de sector te versterken. Een voorwaarde om deze verbetering in logistieke stromen te realiseren is het digitaal en gestandaardiseerd uitwisselen van logistieke informatie binnen de sector. Een digitaal, neutraal informatieknooppunt voor de sector is daarvoor een randvoorwaarde. De afwikkeling van deze logistieke processen verloopt nu niet optimaal. Manuele communicatie heeft de overhand, waarbij logistieke informatie niet op een standaard en digitale manier met elkaar wordt gedeeld. Er wordt zeer beperkt gebruik gemaakt van Florecom standaarden en de telefoon en fax zorgen voor een groot aantal fouten en dubbele invoer van informatie. Logistiek dienstverleners krijgen in veel gevallen de transportopdracht pas op het laatste moment, waardoor er weinig tijd is om de verschillende zendingen efficiënt in te plannen. Ook worden door de toename van de directe handel de zendingsgrootte kleiner en de levertijden korter. HubWays richt zich op de meest moderne technologie zoals mobiele telefonie om het gebruik van HubWays zo makkelijke mogelijk te maken. Apps maken de logistieke informatie overal bruikbaar. Bedrijven kunnen hiermee bijvoorbeeld op een eenvoudige manier transportopdrachten doorgeven, inzicht krijgen in de status, locatie en tijdigheid van transportopdrachten etc. Dergelijke systemen kunnen ook in regio Boskoop nuttig zijn om collectief vervoer door te geven.

bron: www.hubways.nu en gesprek met Rob Koppes, Hubways


34

4

Bewustwording

4.1 Inleiding Een belangrijk onderdeel van fase 2 richtte zich op de bewustwording van ondernemers. Hiervoor waren een aantal redenen: Uit onderzoek naar het aantal vervoersbewegingen in fase 1 bleek dat grote handelsbedrijven verantwoordelijk zijn voor meer dan 50% van het totaal vervoerde volume, maar voor slechts zo’n 12% van het aantal vervoersbewegingen. De middelgrootte tot kleinere bedrijven zijn wat dat betreft een belangrijke doelgroep om het aantal vervoersbewegingen te verminderen. Diverse kwekers rijden zelf met hun auto heen en weer, soms maar halfvol. Dit veroorzaakt veel vervoersbewegingen. Een discussiepunt is of het zelf uitvoeren van transport wel rendabel is. Er wordt in de praktijk geklaagd over korte aanlevertijden waardoor transport vaak adhoc wordt geregeld. Dit komt de efficiency niet ten goede. Bewustwording werd gezien als ‘Quick win’ om de agrologistiek in Greenport Regio Boskoop te verbeteren. Er zijn verschillende activiteiten uitgevoerd om: ondernemers te stimuleren om na te denken hoe ze hun transport efficiënt kunnen uit te voeren. het gebruik van collectief transport te stimuleren te kijken in hoeverre aanlevertijden zijn te beïnvloeden. De activiteiten en leereffecten worden in dit hoofdstuk beschreven.

4.2 Uitgevoerde activiteiten en leerfeffecten De volgende activiteiten zijn uitgevoerd: Inventarisatie van handige werkwijzen (Best Practices) en implementatie in de praktijk Leaflet met Best Practices om uit te delen bij kwekers In kaart brengen kosten op boomkwekerijbedrijven Ontwikkelen rekentool Kennisdossier agrologistiek op internet Individuele en / of groepsbenadering kwekers voor discussie en bewustwording Netwerklunch met als thema agrologistiek: gewoon doen Kennisverspreiding via nieuwsbrief Greenpost en twitter Een groot aantal ondernemers in Greenport Regio Boskoop realiseert zich dat het afleveren veel tijd en dus geld kost. Zij maken een duidelijke keuze in hun transport en logistieke werkwijze. Zo kiezen diverse bedrijven voor collectief transport vanwege kosten (goedkoper) of arbeidsplanning. Doordat ze het transport uitbesteden, kunnen ze zich beter richten op hun eigen bedrijf. Ook zijn ze flexibeler. Bij drukte kunnen ze meerdere auto’s inhuren en ze hoeven zelf niet te investeren in een eigen vrachtwagen. De transportkosten worden doorgerekend aan de klant of meegenomen in de prijs van het product.


35

De ervaringen van deze ondernemers zijn op een leaflet geplaatst en op internet om andere ondernemers te overtuigen van de voordelen van collectief transport. Ook heeft een kweker tijdens de netwerklunch uitleg gegeven over zijn keuze voor collectief transport. “Wij kiezen voor collectief transport” Bijna alle Skimmia’s van Gebroeders van Eijk uit Boskoop worden via collectief transport vervoerd naar hun afnemers. Ronald van Eijk noemt het een bewuste keuze: “Skimmia wordt in korte tijd in het najaar verhandeld. Wij hebben het dan druk met planten afzetklaar maken en hebben geen tijd om zelf transport te regelen. Alleen monstertrays brengen we meestal zelf weg, zodat we meteen kunnen overleggen over de verkoop.” Het collectieve transport binnen de regio Boskoop en naar de bloemenveilingen bespaart Gebroeders van Eijk veel tijd en zorgt dat ze zich kunnen concentreren op het afleveren. “Ons transport is goed geregeld en dat geeft gewoon rust op je bedrijf.” Ronald is overtuigd dat het ook geld scheelt: “Zouden we een vrachtwagen kopen dan staat deze bijna negen maanden stil. Daar hoef je niet aan te rekenen om te weten dat zo’n investering niet rendabel is.” “Geen eigen vrachtwagen meer” Paul Bremmer van Bremmer Boomkwekerijen in Waddinxveen heeft een paar jaar terug besloten geen nieuwe vrachtwagen te kopen, maar het transport van de coniferen te laten verzorgen door transporteurs. Klanten die voor 9.00 uur bestellen, krijgen de planten voor 15.00 uur geleverd en bestellingen voor 15.00 uur worden de volgende dag voor 10.00 uur afgeleverd. “Als ik alle kosten op een rijtje zet, dan is collectief transport voor ons misschien niet goedkoper dan zelf rijden, maar zelf kunnen we nooit de service verlenen die onze transporteur ons biedt. Het uitbesteden van het transport geeft veel meer rust op het bedrijf. Ik zou daarom niet meer terug willen naar een eigen vrachtwagen.” “Wij besteden ons transport uit” Boomkwekerij Huisman kweekt voornamelijk Fargesia, een niet-woekerende bamboe. De afzet is voor ongeveer 20% actiematig en de andere 80% is veelal daghandel. Al het transport wordt uitbesteed aan een vaste transporteur. Nico Huisman: “Als we dat allemaal zelf zouden doen, kunnen we er wel een man bijnemen.” Alleen traditionele handelsbedrijven die enkele planten nodig hebben, komen deze zelf ophalen. De afzetkosten worden doorgerekend aan de klant. Ook broer Martin is overtuigd van collectief transport: “Het geeft zo veel rust op je bedrijf. Nee, wij zouden niet anders meer willen.”

Promotieactie collectief transport Om collectief transport te promoten, is er met de vervoerders nagedacht over een tijdelijke kortingsactie. Deze actie is uiteindelijk niet gehouden, omdat het houden van een kortingsactie niet werd gezien als goede prikkel voor ondernemers. De collectieve vervoerders noemen hun tarieven al zeer scherp en vinden dat ondernemers vanwege service voor hun moeten kiezen.


36

Rekentool Acht boomkwekerijbedrijven die zelf hun planten wegbrengen, hebben eind augustus/ begin september (de weken na Plantarium) een registratie van hun ritten bijgehouden. Vervolgens zijn de eigen transportkosten berekend (indicatief) en is berekend wat de kosten van collectief transport zouden zijn. De berekeningen gaven de individuele bedrijven inzicht. De uitkomsten varieerden sterk per bedrijf. In enkele gevallen was collectief transport goedkoper. Zo is een ondernemer voor één kar planten toch snel minimaal een half uur onder weg. Collectief transport is dan goedkoper. Bij een goede afzet (meerdere karren) was het vervoersmiddel van sommige kwekers te klein, waardoor meerdere ritten nodig waren. Ook in dat geval was collectief transport goedkoper. Bij veel kleine partijtjes was collectief transport iets duurder. Ieder bedrijf zal dus zelf een goede afweging moeten maken. Hiervoor is een rekentool gemaakt en op internet geplaatst. Bedrijven kunnen met deze rekentool hun eigen transportkosten (kosten van de auto e.d.) doorrekenen en vervolgens ook hun eigen transportkosten vergelijken met die van collectief transport. Het doel is zo de bewustwording te vergoten. Argumenten voor eigen transport In totaal zijn veertig bedrijven individueel of in groepsverband benaderd voor discussie en bewustwording. Uit gesprekken blijkt dat niet alleen de kosten een rol spelen bij de keuze om wel of geen collectief transport toe te passen. De volgende argumenten worden veel genoemd als reden om zelf te rijden: − Goedkoper: Het gaat vaak om kleine orders en laten vervoeren kost meer. − Weinig tijd tussen bestelling en leveren. − Sociale contacten: eenmansbedrijven spreken anders de hele dag niemand. − Klantcontact in verband met verkoop. − Auto wordt ook voor andere doeleinden gebruikt; kosten worden daarom niet doorgerekend. − Transport wordt gedaan door gezinsleden in combinatie andere taken zoals boodschappen, kinderen van school halen e.d. − Praktisch: op vollegrondsbedrijven worden de planten achter op de kwekerij gerooid en op de auto gezet. De kweker rijdt dan direct door naar de klant. − Kweker kiest voor tijden dat het rustig is op de weg. De ‘niet-economische’ redenen worden vooral genoemd door kleinere bedrijven.

HBN voorwaarden Veel handelsbedrijven in de boomkwekerij en boomkwekers hanteren de HBNvoorwaarden. Deze Handelsvoorwaarden voor de Boomkwekerij in Nederland zijn opgesteld door de Raad voor de Boomkwekerij. Dit is een stichting waarin Anthos (Koninklijke Handelsbond voor Boomkwekerij- en Bolproducten) en LTO vakgroep Bomen en Vasteplanten samenwerken. De HBN-voorwaarden bevatten handelsrichtlijnen bijvoorbeeld over kwaliteit, afnameplicht, betalingstermijnen, fust etc. Omdat er in de praktijk wordt geklaagd over franco levering binnen Boskoop, het leveren van kleine partijtjes, korte aanlevertijden en wisselende aanlevertijden, is er met Anthos overleg geweest over de HBN-voorwaarden.


37

De HBN-voorwaarden worden jaarlijks vastgesteld. Kwekers kunnen via LTO onderwerpen aandragen voor HBN- overleg in de Raad voor de Boomkwekerij. Aanlevertijden kan zo’n onderwerp zijn. De HBN-voorwaarden zijn echter landelijke richtlijnen. Het ligt volgens Anthos daarmee niet voor de hand om afspraken specifiek voor regio Boskoop te maken en op te nemen in HBN. Daarnaast is flexibiliteit voor de handel zeer belangrijk. Lange tijd werden de kosten van transport binnen Boskoop niet doorgerekend. In HBN voorwaarden (1994) was het volgende vastgelegd: Artikel 8, lid 7:Levering geschiedt af kwekerij met uitzondering van leveringen binnen het district Boskoop, waar franco in de loods van de koper wordt afgeleverd. Indien niet in de loods kan worden geleverd, zorgt de koper dat de planten op doelmatige wijze kunnen worden gelost. Artikel 8, lid 8: Indien de verkochte planten door derden worden vervoerd, worden de kosten aan de koper in rekening gebracht. Indien het vervoer door de verkoper zelf wordt verzorgd, mag hiervoor ten hoogste 3% van het netto plantenbedrag in rekening worden gebracht, tenzij anders wordt overeengekomen. Beide bepalingen zijn niet meer opgenomen in de HBN voorwaarden van 2004 en later. Toch zijn er nog diverse boomkwekerijbedrijven die binnen Boskoop franco leveren bij de exporteur/handelaar in de loods. Ook zijn er nog wel handelsbedrijven die nog de oude HBN voorwaarden van 1994 op hun website hebben staan. De grotere boomkwekerijbedrijven rekenen hun transportkosten door aan de klant of in de prijs van het product. Dat laatste is moeilijk als het om kleine partijtjes gaat. De transportkosten zijn dan hoog ten opzichte van de waarde van de planten. In dat geval laten bedrijven de kleine partijtjes ophalen door het handelsbedrijf. Daar staat tegenover dat ook bij grotere bedrijven het merendeel zich zeer flexibel opstelt omdat alle afzet welkom is Samenwerking Een alternatief voor collectief transport is samenwerking tussen boomkwekers, zodat niet iedere ondernemer zelf zijn transport hoeft te doen. Dit bespaart tijd en geld en het aantal vervoerbewegingen wordt beperkt. Om te kijken of dit haalbaar is, is een praktijkcasus uitgevoerd. In één straat in het buitengebied van Greenport Regio Boskoop zijn alle bedrijven benaderd. Deze straat is gekozen omdat de bedrijfstypen sterk met elkaar overeenkomen en omdat de reistijd van deze bedrijven groter is dan van bedrijven binnen Boskoop. Het zou daarmee extra interessant zijn om samen te werken en kosten te besparen. De bedrijven vonden het idee interessant, maar zagen toch vooral ook praktische bezwaren.


38

Samenwerking tussen boomkwekers in transport Waarom niet samenwerken met de buurman in plaats van ieder voor zichzelf rijden? Hiervoor is een casus uitgevoerd in een straat met 12 bedrijven. Hiervan leveren 9 bedrijven bomen en planten af in Boskoop. Op deze bedrijven zijn interviews afgenomen. Er is onder andere gekeken naar de klanten, de partijgrootte, de huidige werkwijze en of de mogelijkheden tot samenwerking met de buurtbedrijven. Is het mogelijk om alle partijen bomen en planten te verzamelen en om dit door één van de bedrijven te laten vervoeren? Bedrijven vonden het idee en de casus van samenwerking interessant. Twee bedrijven maken regelmatig gebruik van collectief vervoer. De andere bedrijven vervoeren alles zelf. In drukke periodes rijden de bedrijven 1 á 2 keer per dag naar Boskoop. Ze zijn hiermee snel 1 á 2 uur onderweg. Dit kost dus relatief veel tijd. De handelaren waar de bedrijven aan leveren komen overeen. Gezien hetzelfde type bedrijven en afzet en de transportafstand lijkt samenwerking zinvol. Toch zien de meeste kwekers meer nadelen dan voordelen aan een samenwerking waarbij een collega al het transport gaat doen: − Ze hebben zelf geen interesse om voor een ander te rijden. Kost te veel tijd. − Bedrijven zien op tegen de organisatie (hoe regelen, verrekenen e.d.). − De bedrijven willen niet dat buurbedrijven hun partijen zien (concurrentie) en vrezen dat de buurman die rijdt zijn bomen en planten goedkoper aanbiedt bij hun klanten. − Een enkel bedrijf verwacht onvoldoende tijdwinst “Als ik eerst de bomen naar een buurtbedrijf moet brengen dan kan ik ook gelijk door rijden naar Boskoop.” Vijf bedrijven zien wel samenwerking als er een collectief vervoerder is die alle partijen bomen en planten ophaalt. Op deze manier is er geen sprake van concurrentie en wordt het administratief gelijk goed geregeld. De reden waarom ze nu geen collectief transport doen en gezamenlijk wel, is dat ze door samenwerking een lager tarief willen realiseren. De resultaten van de inventarisatie zijn besproken tijdens een bijeenkomst met alle kwekers. Tijdens de bijeenkomst is nogmaals gekeken waar er kansen liggen. De aanwezigen waren het eens dat transport van kleine partijtjes meer kost dan oplevert en dat optimalisatie nodig is. Opnieuw gaven diverse aanwezigen aan dat samenwerking praktisch wel lastig is, maar er zijn ook enkele nieuwe kansen geopperd: − ‘Misschien moeten we kleinschaliger samenwerken. Dus 2 bedrijven samen. Dat is gemakkelijker te organiseren en onderling financieel te regelen.’ − ‘Iedereen doet mee aan Groen Direkt. Monsters voor Groen Direkt zouden gezamenlijk (via collectief vervoer) worden geregeld.’ − ‘We kunnen ook gezamenlijk een vrachtwagen kopen en een chauffeur/ verkoper.’ − ‘In drukke perioden zit de vrachtwagen vol. Misschien in rustige perioden meer samenwerken. transportopdrachten doorgeven, etc.’ De casus heeft niet direct concrete acties opgeleverd. Wel is de bewustwording van de ondernemers groter geworden en zijn ze beter na gaan denken over samenwerking.


39

Netwerklunch Op 29 november is in het kader van het project een netwerklunch gehouden over het thema efficiënt transport. Hierbij waren ruim 60 personen aanwezig. Guy Paterson van Noviflora heeft een lezing gehouden over samenwerking en Hendrik Hak van Kwekerij Vredebest heeft zijn ervaringen met collectief transport verteld. Daarnaast was er een discussie aan de hand van stellingen. De aanwezigen waren het eens dat het transport van kleine partijtjes nu vaak niet rendabel is, omdat de kosten onvoldoende kunnen worden doorberekend. De lezing van Noviflora inspireerde bedrijven. De bijeenkomst leverde een paar voorzichtig geïnteresseerde handelsbedrijven op die mee willen denken over samenwerking in logistiek.

Leereffecten bewustwording Alle uitgevoerde activiteiten op het gebied van bewustwording leiden tot de volgende leereffecten: Een groot aantal ondernemers (vooral van grotere en middelgrote bedrijven) maakt een duidelijke economische keuze qua transport en logistieke werkwijze. Ze kiezen voor collectief transport vanwege kosten (goedkoper) en efficiëntie of hebben dusdanig grote partijen dat ze een eigen vrachtwagen hebben. Bij kleinere of middelgrote bedrijven spelen naast de kosten vooral ook sociale argumenten een zeer belangrijke rol in de transportkeuze. Hierdoor kiezen nog veel bedrijven ervoor om zelf te rijden. Daarnaast blijkt uit berekeningen dat bij veel kleine partijtjes zelf rijden in diverse gevallen goedkoper is dan collectief transport. Van oudsher worden planten in Boskoop franco afgeleverd. Dit is een voordeel voor de handel. Een nadeel van deze werkwijze is dat de prikkel om te komen tot goedkoper transport daarmee vooral bij de kweker ligt. Handelaren die af tuin kopen en dus zelf transport betalen (zoals Noviflora en andere sierteeltexporteurs) hebben wel een kostenprikkel om hun aanvoerlogistiek te optimaliseren. Omdat de focus gericht is op afzet en omzet, stellen boomkwekerijbedrijven zich zeer flexibel op met afleveren, wat echter ten kostte gaat van de efficiency en rentabiliteit. Veel bedrijven durven geen keuze te maken qua transport en aflevertijden omdat ze bang zijn handel mis te lopen. De belangen in de boomkwekerij zijn dusdanig verdeeld dat het moeilijk is goede afspraken te maken tussen alle partijen. Men ziet elkaar vooral als concurrent. Er moet in groepsverband worden gekeken naar kostenefficiëntie in de keten.


40

5

Vermindering CO2-uitstoot door schoner transport

5.1 Inleiding Minder transportbewegingen zorgen voor minder CO2-uitstoot. Daarnaast kan de CO2uitstoot naar beneden worden gebracht door het gebruik van schonere brandstoffen. Dit hoofdstuk richt zich specifiek op de mogelijkheden van schoner transport.

5.2 Duurzaam transport Veel vervoersmiddelen rijden op benzine of diesel. Benzine heeft een hogere CO2-emissie dan andere fossiele brandstoffen. Daar staat tegenover dat autofabrikanten de motoren en regelsystemen technisch blijven verbeteren. Benzinevoertuigen worden daardoor steeds schoner en vooral zuiniger. Een dieselmotor heeft een lagere CO2-uitstoot dan een benzinemodel. Wel is diesel op dit moment minder schoon dan een vergelijkbare benzinemotor. Dit wordt veroorzaakt door veel roetuitstoot. Zelfs wanneer deze een roetfilter heeft. Ook voor dieselmotoren geldt dat deze steeds schoner en zuiniger worden. Wettelijk gezien gelden er normen. Sinds januari 2011 moeten alle nieuwe voertuigen voldoen aan de Euro 5-norm. Eén Euro 3-voertuig uit bijvoorbeeld 2005 stoot evenveel roetdeeltjes uit als vijf moderne Euro 5-voertuigen. Met de invoering van de Euro 6-norm moet de uitstoot van CO2 en roetdeeltjes nog verder dalen. De Euro 6-norm is van toepassing vanaf 1 september 2014 voor de typegoedkeuring en vanaf 1 september 2015 voor de inschrijving en de verkoop van nieuwe voertuigtypen. De Euro 6-norm geldt voor nieuw gebouwde voertuigen. De CO2-uitstoot kan naar beneden worden gebracht door het gebruik van schonere brandstoffen zoals aardgas (CNG of LNG) en elektrisch rijden. Investeren in duurzaam transport wordt steeds interessanter doordat de mogelijkheden toenemen en doordat er diverse interessante fiscale regelingen zijn. Kennis over deze mogelijkheden is verzameld en verwerkt tot kennisdossier. Dit kennisdossier is onderdeel van het kennisdossier agrologistiek en geplaatst op de website van het project Kennis en Innovatie Impuls. In het kennisdossier zijn ook voorbeelden terug te vinden van bedrijven die gebruik maken van schonere brandstoffen zoals aardgas en elektrisch rijden. Het gaat daarbij vooral om bedrijven die distributie in steden doen en met financiële ondersteuning van gemeenten hebben geïnvesteerd. Het voordeel van de schonere voertuigen is dat ze dikwijls ook stiller zijn en het voor vervoerders makkelijker is om ontheffing te krijgen om ook buiten venstertijden te mogen leveren.


41

Venstertijden zijn omstreden Venstertijden zijn door de gemeente bepaalde tijdstippen waarop winkels in een bepaald gebied bevoorraad mogen worden door vrachtwagens. In Nederland heeft ongeveer de helft van de gemeenten venstertijden ingesteld. Venstertijden worden ingevoerd door gemeentes om: − het winkelklimaat te verbeteren (minder overlast voor het winkelend publiek). − het verbeteren van de verkeersveiligheid en het verminderen van verkeersoverlast (geblokkeerde straten, betere doorstroming openbaar vervoer). − Soms wordt ook het milieu aangegeven als reden doch het effect hierop lijkt twijfelachtig door toegenomen verkeersbewegingen. Binnen de logistiek zijn venstertijden omstreden. Men claimt dat venstertijden leiden tot inefficiënt gebruik van transportmiddelen, zwaardere verkeersdruk, filevorming en extra vervuiling. Bron Wikepedia, −

Van Goor, A.R., Ploos van Amstel, W. en Ploos van Amstel, M.J., Werken met distributielogistiek, Houten, 2005. ISBN 9020733117 blz. 426-427

−

Gemeente Sneek

−

Gemeente Breda

−

Milieuwinst in stedelijke distributie?

−

Venstertijden

Cornellissen Transport kiest voor elektrisch rijden Cornelissen Transport is een bedrijf dat investeert in een duurzame transportketen voor goederen vanaf de leverancier tot bij de klanten thuis. Het bedrijf heeft een aantal elektrische bezorgwagens. De bezorgwagens maken deel uit van het project LinX van Cornelissen Transport. Aan de rand van de stad in Nijmegen-West is een distributiepunt voor de overslag van goederen. Die 'terminal' is altijd open en heeft geen last van venstertijden. De aanvoer van goederen gebeurt met de grootste voertuigen, zoals de Lange Zware Vrachtwagen (LZV). Dit resulteert in 30% minder vrachtverkeer en uitstoot van schadelijke stoffen op de snelweg. Vervolgens wordt de beste 'last mile' oplossing gekozen. Op de terminal wordt de lading omgekoppeld (overgezet) op een schone, stille en veilige aardgastrekker waarmee Cornelissen de bevoorrading van de Albert Heijn winkels in de regio Nijmegen verzorgt. Of de goederen worden overgeladen in de elektrische bezorgwagen. Dit draagt bij aan schone, veilige en stille stadslogistiek. De stroom wordt op termijn via zonnecellen op het dak van het bedrijf opgewekt. De relatief hoge aanschafkosten van een elektrische bezorgwagen worden goedgemaakt door de lage kosten voor brandstof en onderhoud. Klanten van onder meer Albert Heijn, Etos en Gall & Gall betalen dan ook niet méér voor hun online bestelde boodschappen dan voorheen. Stadsregio Arnhem Nijmegen regelde de nodige voorfinanciering. Ook de gemeente Nijmegen en de provincie overwegen financiële ondersteuning voor dit innovatieve initiatief van het Nijmeegse transportbedrijf. Bron: www.transport-online.nl Cornelissen-transport-gaat-milieuvriendelijk-bezorgen, 2010


42

Rijden op schonere brandstoffen staat wel in de belangstelling van collectieve vervoerders in Greenport Regio Boskoop, maar een nadeel zijn de relatief hoge aanschafkosten. Fiscale voordelen kunnen gunstig zijn om de investeringen toch interessant te maken voor de ondernemer. In regio Boskoop rijden veel pick-ups en bestelauto’s rond. Er zijn elektrische varianten op de markt. In het kader van het project Duurzame agrologistiek heeft Hendrik Hak van kwekerij Vredebest een week proef gereden in de MIA 100% electric van leverancier Still. De auto is ook gedemonstreerd bij de deelnemers aan de masterclasses en bij de netwerklunch. Door het opvallende uiterlijk was het een goede eye-catcher om discussie over duurzaam transport te voeren.

Elektrisch rijden heeft als voordeel dat het een lage milieubelasting heeft en lage brandstofkosten. De MIA kan op 12 kWh 125 km rijden. Dit komt afhankelijk van de stroomprijs overeen met ongeveer 100 km voor € 1,50,-. Opladen kan bij een gangbaar stopcontact en duurt 5 uur. Andere voordelen van elektrische rijden zijn dat je geen BPM betaalt tot 2018. Ook komen ondernemers in aanmerking voor MIA (Milieu InvesteringsAftrek) en de Vamil (Willekeurige Afschrijving Milieu). Hierdoor worden de hogere aankoopkosten gecompenseerd. Een nadeel is de beperkte actieradius. De MIA kan 125 km rijden en moet daarna worden opgeladen. Ook kan er geen aanhanger achter de auto en is de inhoud een aandachtspunt. Leereffecten vermindering CO2-uitstoot: De ontwikkelingen rondom rijden op schone brandstoffen gaan zeer snel. Er komen steeds meer en nieuwere mogelijkheden en voertuigen. Vervoerders houden de ontwikkelingen scherp in de gaten en investeren in rijden op schone brandstoffen als dit voor hen financieel interessant is. De hogere aanschafkosten van voertuigen die rijden op gas of elektra zijn een nadeel. De meeste bedrijven die hebben geïnvesteerd in duurzaam transport zijn bezig met stadsdistributie en doen dit met behulp van subsidies. Binnen Greenport Regio Boskoop rijden veel bestelauto’s en pick-ups. Vanwege de beperkte transportafstanden is een elektrische pick-up of bestelauto een interessante optie voor ondernemers in Greenport Regio Boskoop gezien de lage brandstofkosten en fiscale voordelen


43

6

Agrologistieke functie op het ITC/PCT terrein

6.1 Inleiding Het ITC/PCT-terrein te Hazerswoude-dorp (gemeente Rijnwoude) is ingericht voor moderne boomkweekbedrijven in de pot- en containerteelt. Daarnaast is een deel van het terrein voorzien voor agrologistieke bedrijvigheid. De visie is dat met een slimme herplaatsing van boomkwekerijbedrijven met een zware agrologistieke functie uit de dorpskernen de bereikbaarheid van de gehele regio wordt verbeterd. Tot nu toe komt de ontwikkeling van het PCT2-terrein moeizaam van de grond. Vanuit de praktijk is weinig interesse, mede door de hoge verkoopprijs van de grond in vergelijking tot de grondprijs in het sierteeltgebied en door de huidige economische situatie. Binnen het project Duurzame agrologistiek is een haalbaarheidsstudie gedaan naar het uitplaatsen van handelsbedrijven uit de dorpskernen naar het ITC/PCT-terrein. Eerst zijn de handelsbedrijven in kaart gebracht. Daarna is een businesscase opgesteld en doorgerekend.

6.2 Typering handelsbedrijven Er zijn in het gebied ruim 60 handelsbedrijven gevestigd. Op basis van expert judgement zijn de handelsbedrijven in kaart gebracht. Handelsbedrijven in de regio Boskoop zijn voor een flink deel (ongeveer twee derde) traditionele handelsbedrijven /handelskwekerijen. Deze bedrijven zijn veelal meerdere generaties oud en richten zich op export van een breed sortiment, met veel vollegrondsproducten, in kleine partijen. Klanten in het buitenland zijn kwekers, hoveniers en aanlegbedrijven, handelaren en tuincentra. De meeste van deze bedrijven kweken een deel van de handel zelf op het eigen bedrijf, daarnaast kopen deze handelsbedrijven in bij andere boomkwekerijbedrijven. Ongeveer een derde van de bedrijven heeft een aanpak zoals in de potplantenhandel en richt zich op grootschalige afzet (zowel actiehandel als daghandel) van visueel aantrekkelijke containerplanten. Deze bedrijven hebben over het algemeen geen eigen kwekerij en kopen alles in. Ruim de helft van het aantal handelsbedrijven is als klein bedrijf aan te kenmerken. De verwachting is dat door bedrijfsbeëindiging (geen opvolging) en schaalvergroting het aantal handelsbedrijven komende jaren zal afnemen. Sterke punten van de ‘traditionele’ handelsbedrijven zijn: • Veel assortiments- en productkennis • Goede persoonlijke contacten met de klant • Aandacht voor kwaliteit


44

Mindere punten zijn: • Kleinschalige bedrijfsvoering • Teveel kleine klanten, versnipperde vraag en aanbod • Weinig marktinnovatie in bedrijfsvoering • Weinig ingespeeld op digitalisering • Onvoldoende samenwerking in logistiek, marktontwikkeling en promotie

6.3 Nieuwbouw op ICT/PCT Een belangrijke doelstelling van het project ‘Duurzame agrologistiek’ was het opstellen van een businesscase om inzicht te krijgen in de mogelijkheden van herplaatsing van handelsbedrijven met boomkwekerijproducten uit de dorpskernen naar het ITC/PCTterrein. In deze case zijn twee vestigingslocaties vergeleken: • In het sierteeltgebied op veengrond • In het te ontwikkelen PCT gebied te Rijnwoude Voor beide locaties is een investeringsbegroting gemaakt en zijn de bedrijfseconomische gevolgen berekend voor een voorbeeld handelsbedrijf in boomkwekerijgewassen. Er is gekozen voor een middelgroot handelsbedrijf met kleinschalige exporthandel. De case is gebaseerd een reëel bedrijf op basis van ervaringen en ervaringscijfers van economiespecialisten van DLV Plant. Conclusies berekening De grondprijzen voor een locatie op het PCT-terrein zijn beduidend hoger dan de grondprijzen in het sierteeltgebied. Daar staat tegenover dat de lengte/breedte verhouding van de percelen en de draagkracht van de grond beter zijn op het PCT dan op veengrond. Hierdoor kan de oppervlakte goedkoper worden gebouwd. Uit de doorrekening van de businesscase (blz 47/48) blijkt dat het investeringsbedrag voor een locatie op PCT € 264.750 hoger is dan in het sierteeltgebied. Dit is een stijging van 25%. Hierbij is rekening gehouden met een betere oppervlaktebenutting en goedkoper bouwen op draagkrachtige grond. Ondanks het hogere investeringsbedrag zijn de bedrijfseconomische jaarkosten bij vestiging op PCT vrijwel vergelijkbaar met de jaarkosten bij nieuwbouw in het sierteeltgebied. Tegenover hogere rentekosten vanwege het hogere investeringsbedrag staan lagere afschrijvingen en onderhoudskosten. Het berekende rendement is in beide gevallen matig. Het is onvoldoende voor grote investeringen, dan is 105-110 % noodzakelijk. Het rendement wordt nauwelijks beïnvloed door het verschil in huisvestingskosten. De grootste kostenposten voor het handelsbedrijf zijn inkoopkosten, personeelskosten en transportkosten. Bedrijfseconomisch gezien is er dus weinig verschil in rendement bij nieuwbouw op PCT2 of nieuwbouw in het bestaande sierteeltgebied. Er zijn echter meerdere aspecten die een rol spelen.


45

Overige aspecten Omvang bedrijf De handelsbedrijven in de regio Boskoop en ook de uitgewerkte casus zijn relatief 2 kleinschalig. Bouw van een bedrijfspand met een relatief geringe oppervlakte van 1000 m geeft een hoge investering per vierkante meter. Door samen met een ander bedrijf een groter pand te bouwen ontstaan schaalvoordelen in investering en jaarkosten. 2 Ter indicatie: bij het gezamenlijk bouwen van een gebouw van 2000 m ontstaat een voordeel van € 250.000 in investering en een voordeel van € 20.000 in jaarkosten van de gebouwen. Daarbij komen nog schaal- en inkoopvoordelen in bijvoorbeeld personeelskosten, logistieke kosten en algemene kosten zoals energie. Logistiek De externe logistiek zal op het PCT terrein beter zijn dan op veel plaatsen in het sierteeltgebied. Het transport van leveranciers en naar klanten is efficiënter te organiseren doordat er meer handelsactiviteiten geclusterd zijn. Besparingen op logistieke kosten zijn in de voorbeeldberekening niet meegenomen. ‘Gemakkelijker werken’ voor het bedrijf, de leveranciers en de klanten zal aan de orde zijn, maar is niet altijd in geld uit te drukken. Uitstraling bedrijf Op een nieuw in te richten projectlocatie is de uitstraling van het bedrijf beter dan verspreidliggend in het sierteeltgebied. Dit kan de ontwikkeling van het bedrijf ten goede komen. Daar staat tegenover dat bij handelsbedrijven in het sierteeltgebied er vaak ook sprake is van een kwekerij. Deze kwekerij wordt door de handelaren als ‘visitekaartje’ gezien. Courantheid bedrijf Een goed bereikbaar bedrijf in een goed ontsloten gebied is voor veel partijen aantrekkelijk. De waardevastheid van het object zal hierdoor worden bepaald. Een modern bedrijf op een goede locatie kan ook enigszins als belegging worden aangemerkt. Financiering Voor financiering van investeringen is vooral rendement nodig, bij veel handelsbedrijven is het rendement beperkt. Ondernemerschap, afzetrisico’s en risicomanagement, vermogenspositie en zekerheden zijn van groot belang bij investeringen en financiering. Bij bedrijfsverplaatsing zal de verkoopbaarheid, de bestemming en waarde van het te verlaten object voor een flink deel de financieringsmogelijkheden bepalen. Het grotere vermogensbeslag bij vestiging op PCT is een nadeel, het is moeilijker te financieren, ook bij een goed rendement. Spronginvestering Knelpunt van vestiging in het PCT gebied is het feit dat de investeringen in één keer uitgevoerd moet worden. Bij herinvestering op een bestaande locatie kan je investeringen spreiden over meerdere jaren. Dit geeft voordelen in liquiditeit, risico en op fiscaal gebied.


46

Doorrekening businesscase nieuwbouw De businesscase is opgesteld voor een middelgroot handelsbedrijf met kleinschalige exporthandel Bedrijfskenmerken Het voorbeeldbedrijf heeft de volgende kenmerken: • Één leidinggevende met als functie verkoop en management. • 2,5 FTE’s voor logistiek en administratie, verdeeld over twee vaste medewerkers en losse krachten in de piekperiode. • Inkoopwaarde van de omzet: € 1.500.000 • Verkoopwaarde van de omzet:€ 2.100.000 2 • Oppervlakte kavel: 4000 m 2 • Oppervlakte bedrijfsruimte inclusief kantoor: 1000 m 2 • Oppervlakte buitenterrein verharding: 1500 m Uitgangspunten PCT De grondprijzen voor een locatie in het sierteeltgebied zijn bepaald in overleg met een locale 2 makelaar en bedragen € 30,- per m . Hierbij is uitgegaan van de waarde van de grond binnen het bouwblok, uitgaande van sierteeltbestemming. 2 De prijs voor vestiging op het PCT is € 139,50 per m volgens vermelding website Spelt Vastgoed B.V., exclusief de aankoopkosten. In de begroting zijn geen aankoopkosten opgenomen. Vestiging op het PCT heeft een aantal voordelen ten opzichte van vestiging in het sierteeltgebied op veengrond: 1. De percelen hebben een goede lengte/breedte verhouding waardoor de oppervlakte goed benut kan worden. Hierdoor is een kleinere oppervlakte grond nodig. 2. De draagkracht van de grond is veel beter waardoor goedkoper gebouwd kan worden, mede door een gunstiger lengte breedteverhouding. 3. De aanleg van de verhardingen is goedkoper door een stevigere ondergrond De gevolgen voor de investeringen zijn in onderstaande tabel opgenomen. Tabel gecalculeerde verschillen Oppervlakte grond Waarde grond Aanschaf bedrijfsgebouw per m2 Verharding kosten per m2 Onderhoud verhardingen

Investeringsbegroting Samenvatting investeringen Omschrijving Grond Terreininrichting Verharding Bedrijfsloods Diversen Inventaris


In sierteeltgebied 4000 m2 € 30 € 500 € 60 1%

PCT2 € € €

3500 m2 139,50 462,50 40 2%

In sierteeltgebied PCT2 € 120.000 € 488.250 € 55.500 € 24.500 € 105.000 € 70.000 € 625.000 € 587.500 € 67.500 € 67.500 € 77.500 € 77.500 € 1.050.500 € 1.315.250 25%

Verschil € 368.250 € 31.000€ 35.000€ 37.500€ € € 264.750

47

Resultaatberekening bedrijfseconomisch berekend Op basis van de investeringsbegroting zijn jaarkosten berekend voor de twee verschillende locaties. Resultaatberekening case 1 Sierteeltgebied Marge Omzet Inkoop

PCT2

1,4

€ € € Transportkosten 8% € Personeelskosten verkoop en management 1 persoon € Personeelskosten logistiek en administatie 2,5 FTE € Afschrijvingen € Onderhoud € Autokosten verkoop € Algemene kosten € Rente DPM € Rente RC € Totaal indirect € € Winst

2.100.000 1.500.000 600.000 168.000 53.550 95.400 49.620 13.305 12.000 75.000 31.515 15.750 514.140 85.860

Kosten DPM Totale Kosten Rendement % DPM van totaal

94.440 € 2.014.140 € 104,3% 5%

€ €

€ € € € € € € € € € € € € €

2.100.000 1.500.000 600.000 168.000 53.550 95.400 45.480 11.370 12.000 75.000 39.458 15.750 516.008 83.993

Verschil € € € € € € € € € € € € €

4.140 1.935 7.9431.868-

96.308 2.016.008 104,2% 5%

Uitgangspunten Gerekend is met een afschrijvingstermijn voor de verharding, gebouwen en terreinen van 25 jaar. Voor de inventaris geldt een afschrijvingstermijn van 5 jaar. Het percentage berekende rente is 3%. Ook zijn diverse percentages voor onderhoud aan de bedrijfsmiddelen opgenomen. Op de locatie in het sierteeltgebied zijn de onderhoudskosten voor het terrein hoger ingecalculeerd. Verder zijn de volgende uitgangspunten gekozen: • Transportkosten 8% van de verkoopwaarde • Uurtarief administratie en logistiek € 20. • Uurtarief verkoop en management € 30. • Autokosten verkoper € 12.000. • Algemene kosten voor administratie, accountant, reclame en marketing, energie en water, en diverse kosten; € 75.000. Tevens zijn er kosten berekend voor rente en kosten over het rekening-courant krediet. Bedrijfeconomisch t.o.v. financieel Bij een bedrijfeconomische berekening wordt gecalculeerd wat de gemiddelde kosten zijn van een duurzaam productiemiddel gedurende de levensduur van het object. Dit wordt gedaan om momentopnames in een algemene berekening te voorkomen. De werkelijke kosten per jaar wijken af gedurende de levensduur. In het begin zijn de rentekosten hoger en de onderhoudskosten lager. Deze case gaat uit van investering naar nieuwwaarde op dit moment op beide locaties. Dit om een realistisch vergelijk tussen de locaties te kunnen maken. Veel bestaande bedrijven hebben oudere gebouwen en terreinen en daardoor lagere afschrijvingskosten dan in de berekening.


48

6.4 Businesscase huur Behalve nieuwbouw is ook huren een optie. Daarom is ook een businesscase voor het huren van een locatie (Greenparc Boskoop) doorgerekend. Hierbij is gekozen voor een situatie waarbij een deel van de ruimte permanent wordt gehuurd en een ander deel alleen in de piekperiode. Dit is op Greenparc Boskoop praktisch mogelijk.

Doorrekening businesscase huur 2 2 Er is gekozen voor een situatie waarbij 500 m permanent wordt gehuurd en 500 m alleen in de piekperiode. Er is rekening gehouden met de volgende huurtarieven volgens opgave Greenparc Boskoop. Berekening huur Loods permanent met doc Loods extra in piek Kantoor Verharding

Oppervlakte 500 500 100 1500

prijs per m2 Bedrag € 50 € € 30 € € 90 € € 15 € €

25.000 15.000 9.000 22.500 71.500

Resultaatberekening bedrijfseconomisch berekend Op basis van bovenstaande huurprijzen is een resultaatberekening opgezet. Uitgangspunt hierbij zijn de bedrijfseconomische jaarkosten van kopen t.o.v. huren. De jaarkosten over grond, gebouw, en terrein zijn vervallen. Hiervoor in de plaats is het berekende huurbedrag per jaar opgenomen. De overige kosten (arbeid, transport en algemene kosten) zijn constant gehouden ten opzichte van case 1. Er zijn wel jaarkosten voor het inventaris opgenomen. Resultaatberekening case 2 Kopen PCT2 Marge Omzet Inkoop

Huurlocatie

1,4

€ € € Transportkosten 8% € Personeelskosten verkoop en management 1 persoon € Personeelskosten logistiek en administatie 2,5 FTE € Afschrijvingen € Onderhoud € Huur flexibel Autokosten verkoop € Algemene kosten € Rente DPM € Rente RC € Totaal indirect € € Winst

2.100.000 1.500.000 600.000 168.000 53.550 95.400 45.480 11.370

Kosten DPM Totale Kosten Rendement

96.308 € 2.016.008 € 104,2%


€ €

12.000 75.000 39.458 15.750 516.008 83.993

€ € € € € € € € € € € € € € €

2.100.000 1.500.000 600.000 168.000 53.550 95.400 15.500 3.875 71.500 12.000 75.000 2.325 15.750 512.900 87.100

Verschil € € € € € € € 29.980 € 7.495 € 71.500€ € € 37.133 € € 3.108

21.700 2.012.900 104,3%

49

Conclusie berekening Op basis van de bedrijfseconomische berekening blijkt dat de jaarkosten bij huren iets lager zijn dan bij kopen. Huren is goedkoper dan zelf bouwen omdat hier de ruimtebehoefte flexibel ingevuld kan worden. Tegenover de huurkosten staan veel lagere afschrijvingen, rentekosten en onderhoudskosten. Het rendement is in beide gevallen matig. Het rendement wordt nauwelijks beïnvloed door het verschil in huisvestingskosten. Andere aspecten huren Bij huren van een bedrijfspand zijn de financiële risico’s beperkt. Gezien de grilligheid van de afzetmarkt heeft de flexibiliteit van huren veel voordeel. Er kan per seizoen en per jaar worden geschakeld in ruimtebehoefte en daarmee kosten. Bij toenemende samenwerking tussen bedrijven kan de beschikbare ruimte steeds doelmatiger en dus goedkoper worden ingezet. Bij voldoende eigen vermogen kan juist voor kopen worden gekozen vanwege de beleggingswaarde/restwaarde.

6.5 Conclusie mogelijkheden PCT-terrein De meeste grote handelsbedrijven zijn reeds gevestigd op het ITC/PCT-terrein of langs de rondweg Boskoop Oost. Bestaande handelsbedrijven uit dorpskernen (bijvoorbeeld Biezen, Reijerskoop) zullen niet snel naar het PCT-terrein verplaatsen, omdat ze voor deze investering eerst hun bestaande bedrijf moeten kunnen verkopen. Daarnaast hebben veel bedrijven een vollegrondskwekerij bij hun bedrijf. Deze kwekerij wordt door de handelaren als ‘visitekaartje’ gezien. Vollegrondsteelt is niet mogelijk op PCT. Als de handelskwekerijen worden uitgekocht, is de verwachting dat ze eerder op een locatie met goede grond een nieuwe handelskwekerij willen opstarten (bijvoorbeeld in Boskoop Oost langs de rondweg). Uit de businesscase blijkt dat er nauwelijks verschil is in bedrijfseconomische jaarkosten bij vestiging in het sierteeltgebied ten opzichte van een locatie op PCT2. Het investeringsbedrag is ca. 25% hoger. Dit maakt vestiging voor individuele bedrijven op het PCT2 financieel moeilijker. Voor nieuwkomers of samenwerking is vestiging op het PCT-terrein interessant. Het PCT2 biedt mogelijkheden voor samenwerking qua ruimtegebruik en logistiek. Door gezamenlijk een gebouw te ontwikkelen en te exploiteren kunnen de kosten worden gedrukt, bovendien ontstaan er vrijwel automatisch logistieke voordelen. Gezien het beperkte rendement van kleine handelsbedrijven is investeren op elke locatie moeilijk. Handelskwekerijen in de regio Boskoop zullen het rendement moeten verbeteren voor een goede toekomst. Om grote investeringen te kunnen doen wordt er op veel bedrijven te kleinschalig gewerkt. Groei en/of samenwerking zijn noodzakelijk om efficiënt in te kunnen spelen op veranderingen in de markt. De verwachting is dat door bedrijfsbeëindiging (geen opvolging) en schaalvergroting het aantal handelsbedrijven komende jaren zal afnemen.


50

Op het ITC-terrein is nog ruimte beschikbaar. Gezien de flexibiliteit, de huurprijs en de veel lagere vermogensbehoefte is huren in een groot verzamelgebouw zoals Greenparc Boskoop zeker een optie voor handelsbedrijven. Door gezamenlijk een gebouw te huren is er veel flexibiliteit in kosten.


51

7

Conclusies, discussie en aanbevelingen

7.1 Conclusies Greenport Regio Boskoop is met zo’n 600 boomkwekerijbedrijven, waarvan ruim 60 handelsbedrijven een internationaal teelt-, handels- en distributiecentrum in de boomkwekerij. Er worden niet alleen veel boomkwekerijgewassen en vaste planten geteeld, maar ook een groot deel van de handel loopt via regio Boskoop. Conclusies huidige logistiek Het grote aantal bedrijven zorgt voor veel vervoersbewegingen Het grootste deel van het vervoerde volume in de Greenport betreft daghandel. Bij daghandel gelden kortere levertijden. Dit vraagt om een hoge mate van flexibiliteit in logistiek en transport en een fijnmazig netwerk voor transport binnen de regio en goede uitvalswegen naar buiten. Transport naar buiten Boskoop verloopt redelijk efficiënt met volle vrachtwagens en wordt grotendeels uitbesteed (bijna 90%). Binnen Boskoop wordt nog veel gebruik (ca 75%) gemaakt van eigen vervoer. Dit is vooral kleinschalig vervoer. Conclusies optimalisatie logistieke stromen In de regio zijn een aantal hubs / laadcentra. Voor handelsbedrijven van buiten Boskoop biedt het centraal verzamelen van planten voordelen. Hun transportkosten zijn lager dan wanneer zij zelf het gehele gebied door moeten rijden. Het opzetten van een (nieuwe) hub of overslagpunt zal geen bijdrage leveren aan een betere interne logistiek in de regio. Vervoerders verwachten dat er door de korte ritten binnen de regio geen voordelen zijn te behalen met overslag. Zij verwachten dat de kosten voor overslag hoger zijn dan de besparing die wordt gerealiseerd door een betere beladingsgraad. Door samenwerking in ophaallogistiek en afleverlogistiek kunnen handelsbedrijven efficiencyvoordelen behalen en op kosten besparen. Westlandse potplantenexporteurs hebben deze ervaring. Het is interessant om te onderzoeken welke kansen samenwerking voor de boomkwekerij biedt. Collectief transport levert een bijdrage aan het verminderen van het aantal vervoersbewegingen. In Greenport Regio Boskoop zijn diverse vervoerders actief met collectief transport in de regio en naar buiten terwijl collectief transport zich in andere boomkwekerijregio’s nog in een opstartfase bevindt. Collectief transport betreft vooral vaste eenheden zoals Deense karren en boxpallets. Collectief transport van ‘losse’ planten of kleine partijtjes is lastig en relatief duur. Voor collectief transport naar veilingen gelden vaste rijtijden. Binnen Boskoop wordt niet gewerkt met vaste tijden. Vanwege korte levertijden bij daghandel vragen kwekers veel flexibiliteit van hun transporteur.


52

Transport van kleine partijtjes zal naar verwachting toenemen vanwege just-in-time levering. Het opzetten voor een logistiek systeem voor kleine partijtjes biedt kansen. Voldoende schaalgrootte (vraag), automatisering en efficiency zijn nodig om de kosten te kunnen beheersen en de aanpak succesvol te maken. Transportorders worden momenteel veel per telefoon of fax doorgegeven. Een enkele per mail. Automatisering kan mogelijk de logistiek/ planbaarheid verbeteren en kans of fouten verminderen. Het gebruik van RFID en barcode biedt mogelijkheden het logistieke proces te stroomlijnen. Er kan worden aangesloten bij systemen in de sierteelt.

Conclusies bewustwording Omdat de focus gericht is op afzet en omzet, stellen boomkwekerijbedrijven zich zeer flexibel op met afleveren. Snelle levertijden komen de efficiency van transport en andere werkzaamheden niet ten goede. Daarnaast worden de transportkosten dikwijls onvoldoende doorgerekend aan de afnemer. Dit gaat ten koste van de rentabiliteit. Bewustwording blijft belangrijk om ondernemers te stimuleren een goede transportkeuze te laten maken. Behalve kosten spelen echter ook sociale argumenten een rol bij de transportkeuze en moet re rekening mee worden gehouden dat gedragverandering tijd kost. Conclusies agrologistieke functie ITC/PCT terrein Voor nieuwe handelsbedrijven die zich puur op handel richten of voor samenwerking van handelsbedrijven is vestiging op het PCT-terrein interessant. Door gezamenlijk een gebouw te ontwikkelen en te exploiteren kunnen de kosten worden gedrukt, bovendien ontstaan er vrijwel automatisch logistieke voordelen. De huidige crisis maakt herplaatsing van bedrijven moeilijk. Handelsbedrijven in de dorpskern zijn bijna allemaal handelskwekerijen met vollegrondsteelt. Het PCT is niet geschikt voor vollegrondsteelt. Bij uitplaatsing zullen deze bedrijven daarom eerder een vestigingsplek zoeken langs de rondweg Boskoop-Oost.

7.2 Discussie Aandachtspunten Er zijn een aantal zaken die duurzame ontwikkelingen kunnen belemmeren: Voor de opzet van nieuwe logistieke initiatieven is voldoende schaalgrootte nodig om deze rendabel op te kunnen zetten. Hiervoor is samenwerking tussen bedrijven nodig. Kleinschaligheid initiatieven (versnipperdheid) kunnen grootschalige initiatieven moeilijker maken. De huidige organisatie van bedrijven in de sierteeltketen en ook in de boomkwekerij wordt gekenmerkt door individualiteit en een interngerichte bedrijfsvoering. Bedrijven zien elkaar meer als concurrent dan als mogelijke samenwerkingspartner. Bij veel handelsbedrijven in regio Boskoop wordt van oudsher franco afgeleverd. Deze bedrijven zien geen duidelijke kostenprikkel om de aanvoerlogistiek te optimaliseren. Juist bij handelsbedrijven die ‘af tuin’ kopen is deze prikkel wel duidelijk zichtbaar.


53

Kwekers rekenen transportkosten onvoldoende door. Hierdoor is het lastig een nieuw logistiek systeem concurrerend op te zetten. Er moet rekening worden gehouden met de houdbaarheid en kwaliteit van het product dit geldt voor containerplanten maar in het bijzonder voor vollegrondsproducten met blote wortel.

Bewustwording Het stimuleren van de bewustwording van ondernemers werd bij de start van het project gezien als Quick Win om te komen tot een duurzamere agrologistiek. Bedrijven zouden hun transportkosten beter moeten doorrekenen aan de klant waardoor er automatisch meer naar efficiency zou worden gekeken en het gebruik van collectief vervoer zou toenemen. Door de uitgevoerde activiteiten is de bewustwording toegenomen, maar is niet direct ook een gedragsverandering zichtbaar. Dit is logisch omdat bedrijven die tientallen jaren op een bepaalde manier hebben gewerkt, niet ineens anders gaan werken. Mogelijk dat ook de slechte afzetsituatie in 2013 een rol heeft gespeeld Omdat de focus gericht is op afzet en omzet, stellen boomkwekerijbedrijven zich zeer flexibel op met afleveren, wat echter ten kostte gaat van de efficiency en rentabiliteit. Veel bedrijven durven geen keuze te maken qua transport en aflevertijden omdat ze bang zijn handel mis te lopen. De belangen in de boomkwekerij zijn dusdanig verdeeld dat het moeilijk is goede afspraken te maken tussen alle partijen. Men ziet elkaar vooral als concurrent. Spanningsveld in doelstellingen Duurzaamheid is een breed begrip. Een aantal projectdoelstellingen waren tegenstrijdig. Het verminderen van het aantal verkeersbewegingen verminderen van het aantal vrachtwagens. In Boskoop zijn er veel verkeersbewegingen door kleinschalig transport zoals personenauto’s met aanhangwagens en busjes. Met minder kleinschalig transport neemt het totale aantal verkeersbewegingen sterk af, maar het aantal vrachtwagens neemt toe. Vermindering aantal transportkilometers vermindering vrachtverkeer dorpskernen. Uit discussie met ondernemers kwam naar voren dat veel volle vrachtwagens het ICTterrein verlaten en over de Zijde naar de snelweg rijden. Dit is de kortste route en betreft volle vrachtwagens naar buiten de regio. Dit is efficiënt transport, maar vanuit bewoners oogpunt is het gewenst dat een andere route naar de snelweg wordt gekozen. Afsluiting van wegen, verplichte rijroutes langere transportafstanden, meer CO2uitstoot Bij een volgend project moeten hier bij het formuleren van de doelstellingen rekening mee worden gehouden.


54

7.3 Aanbevelingen Het is aan te bevelen een tweetal logistieke kansen verder te onderzoeken en concreet uit te werken in een casus. 1. Efficiencyvoordeel en kostenbesparing door samenwerking in ophaallogistiek Handelsbedrijven in Greenport Regio Boskoop kunnen net als potplantenexporteurs kosten besparen door samen te werken in aanvoerlogistiek. Op basis van een analyse en doorrekening van een concrete situatie kan dit inzichtelijk worden gemaakt. 2. Het opzetten voor een logistiek systeem voor kleine partijtjes Het aantal kleine partijtjes zal toenemen vanwege just-in-time levering. Een goed logistiek systeem biedt perspectief voor Greenport Boskoop. Deze twee projecten bieden het meest perspectief. Voor een succesvol vervolgproject is het belangrijk dat een aantal (grotere) (handels)bedrijven concreet geïnteresseerd zijn en open staan voor samenwerking.

Kritische succesfactoren Nieuwe duurzame logistieke systemen of werkwijzen moeten in de eerste plaats kostenbesparend werken in de totale keten en voor individuele ketenpartners. Op grote bedrijven is door schaalgrootte eerder winst te realiseren. Er is een ketenregisseur (sterke partij) nodig die het project kan trekken. Het meest voor de hand ligt een handelsbedrijf of groep handelsbedrijven van voldoende omvang. Dit bedrijf kan een bepaalde werkwijze bij kwekers afdwingen. Samenwerking vraagt onderling vertrouwen. Het beste kan daarom worden gestart met een beperkt aantal partners. Start stap voor stap met bepaalde vormen van samenwerking en bouw dit later rustig uit. Deze kritische succesfactoren blijken ook duidelijk uit de samenwerking van Noviflora en enkele andere handelsbedrijven. Vervolgstappen De eerste stap voor een vervolgproject is om te onderzoeken welke handelsbedrijven open staan voor samenwerking in een casus. Belangrijk is dat er enkele duidelijke trekkers in deze groep zitten. Wanneer duidelijk is welke partijen geïnteresseerd zijn, kan een presentatie door Syntens, Dinalog en TU Eindhoven worden gegeven. Syntens heeft ook Noviflora en andere plantenhandelaren gekoppeld aan Dinalog en TU Eindhoven. Zij hebben een programma Dinalog Conversion Factory waarbij een ingenieur een analyse maakt, doorrekent en op basis van die kennis concrete bedrijfsoplossingen doorvoert. Dinalog en TU Eindhoven hebben onderzocht welke voordelen samenwerking oplevert en wat de mogelijkheden zijn. Indien bedrijven voldoende geïnteresseerd zijn, kan een derde stap een concrete uitwerking of doorrekening van de casus zijn.


55

Aanvullende kansen Aanvullend op het project agrologistiek zijn er nog enkele kansen voor Greenport Regio Boskoop. Samenwerking in promotie en marktontwikkeling Het specifieke vollegrondsproduct uit de Greenport Boskoop moet in het buitenland onder de aandacht blijven. Hierin is Boskoop uniek. Hiervoor is promotie nodig, daarnaast moet verkend worden waar nieuwe marktkansen liggen. De handel zal met elkaar nieuwe afzetmarkten moeten ontwikkelen om groei te kunnen realiseren. Samenwerking in optimalisering interne processen Op veel bedrijven is het in- en verkoopproces te arbeidsintensief. Door verder te automatiseren (web-shop, digitaal klantencontact) kan veel efficiënter worden gewerkt en de klant beter worden gefaciliteerd. Ontwikkeling van systemen is voor kleinere bedrijven alleen in samenwerking haalbaar. Op het ITC-terrein is door de huidige economische situatie sprake van leegstand. Het is interessant om te kijken of deze ruimten kunnen worden benut voor logistieke samenwerking.


56

8

Bronvermelding

Met de volgende personen / bedrijven zijn gesprekken gevoerd: (op alfabetische volgorde van bedrijfsnaam of achternaam)

Boomkwekerij Aalst en van Waaij, Sjaak Qualm, Hazerswoude Marcel Alkemade. Benthuizen Anthos, Leon Smet, Nieuw-Vennep Boot & Co, Jan de Vries, Boskoop Kwekerij Bloemendaal, Waddinxveen Kwekerij Bremmer, Waddinxveen Gebr Bremmer, Benthuizen Dinalog, Albert Douma Rob Droogh, Benthuizen Floralis, Frans van Dijk, Boskoop - Hazerswoude Gebroeders van Eijk, Ronald van Eijk, Boskoop Groen Direkt, Gert Koert, Boskoop - Hazerswoude Boomkwekerij Gordijn, Benthuizen Hazerswoude Boskoop Transport, Alwin Hoogmoed, Boskoop - Hazerswoude Ronald Hertog Potcultures, Boskoop Erik van Hevelingen, Boskoop Victor Hooftman, Boskoop Vervoersbedrijf A.J. van den Hoogen & Zn, Carel van den Hoogen, Oudewater Hubways, Rob Koppes Boomkwekerij Huisman, Nico Huisman, Boskoop Eric van de Hurk, st. Oedenrode Arno de Jong, Benthuizen Peter Kasteleijn, Benthuizen Henk Kwakernaak, Reeuwijk Jan van Leeuwen, Boskoop Boomkwekerij Paul Louwers, Benthuizen Frans Louwers, Benthuizen Boomkwekerij Maurits, Benthuizen Rens van Nierop, Hazerswoude Noviflora, Guy Paterson, Naaldwijk Pannebakker & Co, Hazerswoude Kwekerij 't Plantloon bv, Johan van der Velden, Kaatsheuvel Boomkwekerij Arend Oudijk, Corianne Oudijk, Boskoop R&G Export, Karel Huising, Boskoop Paul Sneijers, Beek en Donk SAP Holland, Fons van Wezel, Boskoop , Zundert Syntens, Frank Bontekoe, Willem Schuddebeurs, Boskoop Joh. Stolwijk & Zn, Boskoop Treeport Zundert, Pieter Keeris, Zundert Ron van Tol, Hazerswoude


57

Eric van Tol, Hazerswoude Venema Export, Jan Venema, Boskoop Kwekerij Vredebest, Hendrik Hak, Waddinxveen Clemens van der Werf, Reeuwijk Roland van der Werf, Boskoop Ton van Zoest, Reeuwijk Clematiskwekerij Jan van Zoest BV, Boskoop

Daarnaast zijn nog diverse andere personen aanwezig geweest tijdens de startbijeenkomst in april en of de netwerklunch in november.

De volgende rapporten en andere onderzoeksbronnen zijn geraadpleegd: Besparen in Ketens –Sierteeltsector, EVO Bedrijfsadvies, april 2008 – maart 2009 Commerciële toekomst scenario’s voor de sierteeltsector, Koppes e.a., DAVINC3I, 2012 Dutch Agricultural Virtualized International Network with Consolidation, Coordination, Collaboration and Information availability Logistiek.nl, diverse artikelen, 2012 - 2013 Samenwerken in de sierteeltsector, Kenniscafé DaVinc3i, 21 november Zoetermeer Stedelijke distributie met elektrisch vervoer, Een gids voor gemeenten 2013 Agentschap NL http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/2013/10/5755-Edistributie-DEF%20WEB2.pdf Scheer, F.P. Snels, J. en Beulens, A. . Business Opportunities Tracking & Tracing Tuinbouwproducten. Tuinbouw Digitaal. November 2011:1239.

Websites: RFID. http://www.logistiek.nl/Warehousing/auto-id-voice/2005/12/Wat-is-RFIDLOGDOS100070W/. 22-juli-2013 RFID in de supply chain. http://www.managementsite.nl/513/supply-chain/rfid-supply-chain.html. 25-april-2005 kiss-It. http://www.kissit.nl. 22-juli-2013 Besparen in ketens. http://www.agrologistiek.nl/downloads/Eindrapportage%20BiK-sierteelt%202-3-2009.pdf. Aprik 2008- maart 2009.


58

Hubways. http://www.hubways.nu/hubways-presenteert-vier-logistieke-concepten-voorsierteeltvervoer/23-juli-2013 Rol van logistiek. http://zakelijk.infonu.nl/diversen/13234-de-rol-van-ict-bij-logistiek.html19-januari-2008 Baas planten service vergroot keten inzicht. http://www.logistiek.nl/Supply-Chain/Operations-management/2013/1/BaasPlantenservice-vergroot-keteninzicht-1149906W/17-junuari-2013 Vloeibaar Groengas en aardgas. http://www.fuelswitch.nl/index.php?mod=pages&item=53. 22-juli-2013. Lng. http://www.lng.nl/. 22-juli-2013. Voordelen en nadelen elektrische rijden. http://www.elektrischeauto.name/voor-en-nadelen-van-elektrisch-rijden.php 22-juli-2013. Elektische auto pas in 2030 goedkoper. http://www.anwb.nl/auto/nieuws/2011/september/elektrische-auto-pas-in-2030goedkoper9-september-2011. Kosten elektrische rijden. http://www.anwb.nl/auto/themas/elektrisch-rijden/wat-kost-het22-juli-2013. Vergelijkende LCA: Elektrische auto - benzine/diesel auto. http://michielhaas.nl/vergelijkende-lca-elektrische-auto-benzinediesel-auto/oktober-2012.

Milieu effecten elektrische auto. http://www.olino.org/articles/2009/03/26/milieu-effecten-elektrische-auto maart-2009. Kosten van elektrische auto. http://www.olino.org/articles/2009/02/17/kosten-van-elektrische-auto maart-2009. Van schoon naar duurzaam. http://www.daf.eu/NL/News-Media/Documents/DAF-trucks-van-schoon-naar-duurzaamdiesel-VS-gas.pdf23-juli-2013. Euronormen. http://members.upc.nl/h.hoften9/hoofdstukken/normen/index_norm_waard.html23-juli2013. Voordelen logistiek uitbesteden. http://www.mkbservicedesk.nl/408/waarom-logistiek-uitbesteden.htm


59


60

Bijlage: Vragenlijst EnquêteVerbetering transport en verkeersoverlast in de regio Boskoop Wat is de postcode van uw (hoofd)bedrijfslocatie (cijfers en letters aub): ______________ Type bedrijf (omcirkel)

kwekerij

handel

beide

Indien kwekerij: omvang in hectare: pot/container______________

volle

grond________________ Kunt u, indien gevraagd, aflevergegevens digitaal aanleveren (omcirkel)

ja

/

nee Aantal eigen auto's:

auto BE met ahw_________bakwagenC/D _________ trailerC/E

_________

Wat zijn uw piekmaanden? Zet een kruisje onder de betreffende maanden.

jan

feb

mrt

apr

mei

jun

jul

aug

sep

okt

nov

dec

Wilt u hieronder uw uitgaande volume (of een inschatting hiervan) in week 16 en week 40 van 2012 invullen? A.u.b. de velden invullen (zie de bijlage voor een voorbeeld). Uw leveringen in:

week 16 2012

week 40 2012

Totaal uitgaand volume:

Deense karren

Deense karren

Daghandel

%

%

Actiematige handel

%

%

Verdeling:

aantal Bestemming

aantal

aantal

% eigen

Deense

aantal

% eigen

Deense

transporten

vervoer

karren per

transporten

vervoer

karren per

transport

transport

Boskoop PCT & ITC Boskoop Oost Boskoop West Veilingen Rest Nederland Buitenland


61

*Uitgaand volume =

Palletboxen en veilingkarren staan beiden gelijk aan 2 Deense karren.

* Aantal transporten =

Totaal aantal transporten in deze week naar de geselecteerde regio.

* % Eigen vervoer =

Welk percentage van het aantal transporten is door eigen auto’s vervoerd.

Aan welke voorwaarden moet zijn voldaan om uw transport uit te besteden? Met andere woorden: Wat zijn uw eisen aan goed regionaal transport?

Heeft u nog opmerkingen over het transport van boomkwekerijproducten of deze enquête?

Mocht u vragen hebben over deze enquête, dan kunt u bellen naar: 06 - 81499171. Wij danken u hartelijk voor uw medewerking!

Het ingevulde formulier kunt u faxen: 0499 - 37 76 90 of mailen:[email protected]


62

Bijlage: Leaflet


63

Duurzame Agrologistiek. Greenport Regio Boskoop. Greenport Regio Boskoop. DLV Plant Eindrapportage. In opdracht van: Uitgevoerd door:

Recommend Documents