Studienamiddag ‘Anders wonen in de toekomst?’ Sessie 2: Wonen aan de onderkant van de woonladder Spreker: Lotte Van Ranst, projectmedewerker dak- en thuislozen bij Welzijnszorg Kempen 15-01-2015
• Dak- en thuisloosheid • • • •
Thuisloosheid in de Kempen Kenmerken van de doelgroep Vaststellingen verwijzende diensten Conclusie
• Visie dak- en thuisloosheid • Inleiding • Housing First • • •
Kritieken woonladder Ontstaan Housing First Basisprincipes
• Europese testprojecten Housing First • •
Omschrijving Resultaten
• Housing First Belgium • • • •
Omschrijving Bevraging Noden Resultaten
• Besluit • Bronnen
Thuisloosheid in de Kempen Kenmerken van de doelgroep Vaststelling verwijzende diensten
• • • • •
Enkel tijdens de winter? Een probleem van grootsteden? Problematiek rond huisvesting? Meestal een proces van langzaam maar gestaag afglijden. Een verdoken probleem!
Doorheen de jaren hebben we de doelgroep van dak- en thuislozen zien veranderen en ook gestaag zien toenemen. en Ondanks al onze inspanningen nemen de hulpvragen niet enkel toe maar ontstaan er ook steeds nieuwe restgroepen.
• Meer en meer jongeren die kampen met dak- en thuisloosheid. • Meer verschillende origines in opvang • Sommige hulpvragers vragen onderdak en niet onmiddellijk hulpverlening. • Vele hebben een drugprobleem, dubbele diagnose … • 80% heeft een schuldenlast. • Woonwensen raken niet ingevuld op korte of half lange termijn.
• • • •
4 gevangenissen in arrondissement OCMW's zijn de grootste verwijzers OCMW's, SVK's en SHM’s nood aan woonbegeleiders Drughulpverleners willen meer cliënten kunnen toeleiden tot opvang
• Vraag overschrijdt het aanbod! • Jongvolwassenen sterk aanwezig in het thuis- en daklozen circuit. Alarmerend! • Hulpvragers vragen opvang maar geen begeleiding • Aantal acute daklozen is hoog (20%) • Hulpvragers met een woonst vragen naar ambulante begeleiding. • Gerichte acties in het onthaal kunnen ook wel opvang voorkomen. • Nood aan regionale en sector overschrijdende samenwerking! • Nood aan een regio-poulesysteem met voldoende alternatieve woonvormen incl. een specifiek begeleidingstraject!
De woonladder Housing First
Woonladder (Verdaas) • Getrapt systeem naar permanente huisvesting • • • • • •
Dakloos Nachtopvang Crisisopvang Opvangcentra Begeleid wonen Zelfstandig wonen
• Leren zelfstandig wonen
Housing First (Tsemberis) • Sprong van straat naar huisvesting • Dakloos • Permanente huisvesting
• Harm reduction + zelfstandig wonen
Kritieken woonladder Ontstaan Housing First Basisprincipes
HOUSING FIRST
• Kritieken: • • • • • •
Wanneer men faalt, zakt men terug Wanneer men niet aan verwachting voldoet, kan men niet stijgen Begeleiding en huisvesting zijn afhankelijk van elkaar Van de ene setting naar de andere Geen keuzevrijheid of privacy Structurele omstandigheden worden buiten beschouwing gehouden
à Alternatieve methodiek? Housing First
• http://content.time.com/time/video/player/0,32068,1011477 093001_2085601,00.html
• 1992: Pathways to Housing door psycholoog Tsemberis • Combinatie van: • • • •
Psychiatrische problemen en drugverslaving Chronische dakloosheid Hulpverleningsgeschiedenis Moeilijkheden met regels en afspraken
• Huisvesting boven behandeling: • Eigen woning • Voorwaarden: • Huur betalen: 30% van inkomen • Wekelijks bezoek van HF-begeleiding • Geen overlast
• Nationaal erkende methodiek rond dak- en thuisloosheid à Opstart van projecten in Europa
• DOEL: • Aanbieden van individuele woonst en langdurige begeleiding
• DOELGROEP: • Chronisch daklozen die kampen met een verslavings- en/of psychiatrische problematiek.
• Geen woonladder waar men ‘woonklaar’ wordt gemaakt.
1. 2. 3. 4. 5.
6. 7. 8.
I.
I. II.
Huisvesting is een basismensenrecht Respect, warmte en medeleven voor alle HF-bewoners Engagement om met HF-bewoner te werken zolang nodig is
Huurcontract en begeleiding (onafhankelijk van woonst) van onbepaalde duur
Verspreide huisvesting in alleenstaande appartementen Splitsing van huisvesting en diensten a. b. c. d.
I. II. I. I.
Huisvesting mogelijk zonder behandeling middelengebruik of psychische problemen Wekelijks contact met HF-team:
Assertive Community Treatment: aanklampend en ambulante begeleiding à Psychiater, psycholoog, maatschappelijk werker, verslavingsexpert of verpleegkundige Intensive Case Management : hulpverlener coördineert hulpverlening van cliënt 24/7: Telefonische bereikbaarheid Caseload: 5 à 10 cliënten
Keuzevrijheid en zelfdeterminatie Keuze van de woning Keuze in doelenbepaling
Herstelgericht
Cliënt ondersteunen en toewerken naar herstel en welzijn van de cliënt.
Harm Reduction
De nadruk niet op behandeling maar wel op het beperken van de schade van drug- en alcoholgebruik
Omschrijving Resultaten
EUROPESE HOUSING FIRST PROJECTEN
• De verschillende projecten hebben elk een verschillende invalshoek: aantal, doelgroep, soort huisvesting en samenstelling team.
Brussel, Vlaanderen en Wallonië
93 – 101 (doel nog niet bereikt)
Kwetsbare daklozen met verscheidene, complexe en verweven problematieken.
/ Voornamelijk privémarkt (uitz. Gent)
• In deze projecten wist 80% van de cliënten zijn woning te behouden.
• Positief effect op psychische gezondheid en middelengebruik • Geen uitsluitende resultaten voor sociale relaties • Gevoel van eenzaamheid • Integratie in de buurt
• • • • •
Overlast beperkt Positief effect op dagbesteding maar geen (vaste) job. Financiële problemen want laag inkomen Moeilijke overgang naar reguliere hulpverlening Huisvesting zorgt voor een gevoel van: • • • •
Persoonlijke veiligheid Vermindering van stress Stabiliteit en structuur Privacy
• Huisvesting zoeken. Het meest positieve effect is er in gespreide appartementen • Het hebben van een vast adres kan zorgen voor juridische problemen of schulden • Eenzaamheid aanpakken en het vinden van dagbesteding • Hulp bieden wanneer de bewoner dit wenst. • Niet enkel financiële middelen om het project op te starten maar ook om het te behouden. • Housing First is één van de oplossingen in de strijd tegen daken thuisloosheid.
Omschrijving Eerste observaties Noden Resultaten
HOUSING FIRST BELGIUM
• In het kader van het Federaal Plan tegen Armoede heeft toenmalig staatssecretaris de opstart van HFB aanbevolen. • Alternatieve opvang voor chronisch daklozen in een sociaal innoverend experiment dat zich houdt aan de basisprincipes van HF maar rekening houdt met de lokale situatie. • In 2013 startten 6 HF-projecten in Brussel, Wallonië en Vlaanderen waar men een experimentele groep wilt bereiken van 93 – 101 HF-bewoners • Samenstelling team: vooral maatschappelijk werkers die samen werken met gespecialiseerde diensten • Frequentie contacten HF-team:
• Gem. 2x/week telefonisch contact • Gem. 1x/week huisbezoek • Gem. 1x/2 weken organiseren van de begeleidingen voor contacten bij externe diensten • Gem. 1x/3weken ontvangen op team • Minder dan 1x/maand activiteit gelinkt aan woning
Analyse van eerste meetmoment werd uitgevoerd op basis van de data die reeds verzameld werden op februari 2014. Dit kan nog niet als referentie gebruikt worden omdat de quota’s van de drie groepen nog niet bereikt zijn.
Thema
HF-bewoner (n=37)
Reden
Oplossing
Overlast
-
7 personen hadden conflict met buur 3 hadden conflict met buur en eigenaar
Geluidsoverlast
Cliënt zelf, team of derden
4 personen huur niet betaald 7 personen hebben vaste kosten niet betaald
Woonkosten te hoog voor lage inkomens
Door begeleiding kon escalatie van probleem vermeden worden
Betaling
-
Tevredenheid woning
1/3 niet tevreden over woning over huurprijs, veiligheid in de buurt en inrichting van de woning
Beperkte tijd en financiële middelen
Verder zoeken naar wooneenheden in het kader van HF
Organisatie van dagelijks leven
Voor vele loopt dit goed
Koken, onderhouden woning maar gevoel van eenzaamheid
Meer inzetten op het zoeken van dagbesteding en sociale relaties
Behoud woning
91% vindt zich capabel een woning te behouden maar 53% heeft angst de woning te verliezen
Onderschatting of overschatting?
Vraaggestuurd werken
• HF team vindt dat huurders meer hulp nodig hebben dan de bewoner zelf aangeeft: zelfzorg en huishoudvaardigheden, geldbeheer, persoonlijke administratie en gezondheid • Meer dan 50% van de HF-bewoners wenst hulp: • • • • •
Juridische en administratieve begeleiding Opknappen en inrichten van woning Financiën Gezondheid Het gebit
• HF-team vindt dat cliënt meer hulp nodig heeft, dan hij zelf inschat betreffend: • • • •
Zelfzorg Geldbeheer Mentale gezondheid Dagbesteding
Afbeelding: De tien domeinen van de Outcome Stars
• • • •
Behouden van de woning mits bemiddeling indien nodig Stabilisatie van de gezondheidstoestand door begeleiding Positieve evolutie zelfwaarde en levenskwaliteit Begin van een dynamiek van sociale integratie door: Beroep doen op algemene sociale diensten; Een verandering van het sociale netwerk; Het zelfstandig worden in verschillende levensdomeinen; Opstarten van vrijetijdsbesteding; Socio-professionele integratie aangepast aan de middelen van de persoon; • Realistische verwachtingen betreft werk. • • • • •
• Zeker voor specifieke doelgroep een oplossing maar het belang van een waardeketen van woon- en begeleidingsconcepten. • Meer aandacht voor creatieve woonvormen • Er wordt meer en meer geëxperimenteerd in het kader van Housing First met elk hun eigen toepassing.
• Meer info over HFB: www.housingfirstbelgium.be
• Demearschalk, E. (2013). Housing First. Antwerpen: Steunpunt Algemeen Welzijnswerk. • Housing First Belgium (2013). De opstart van het Housing First Belgium Experiment. België: Housing First Belgium. • Lescrauwaet, D. & Cools, B. (2014). Een thuis voor meer dan een dag: mythes, feiten en verhalen over thuisloosheid. Tielt: LannooCampus. • Pannecoucke, I. & De Decker, P. (2014). Housing First: een alternatief voor de woonladder? Leuven: Steunpunt Wonen.
