Waarden van Wonen Toekomst van de maatschappelijke institutie

Waarden van Wonen Toekomst van de maatschappelijke institutie

Voorwoord Het succes van de Nederlandse volkshuisvesting is internationaal ongeëvenaard. Vanuit maatschappelijk initiatief is er afgelopen 100 jaar een stelsel gegroeid dat ervoor zorgt dat mensen met een laag inkomen in Nederland kunnen rekenen op betaalbare huisvesting van hoge kwaliteit. De corporatiesector staat desalniettemin onder grote druk. Een slecht functionerende woningmarkt, afnemend politiek draagvlak, incidenten in de sector en een parlementaire enquête hebben de sector in het defensief gedwongen. Resultaten worden niet meer gezien en het ‘dragende verhaal’ van de sector lijkt aan kracht te hebben ingeboet. De maatschappelijke legitimiteit van de sector staat onder druk en daar heeft de sector zelf (nog) geen zelfbewust antwoord op. Ondertussen vindt er een institutionele herpositionering plaats waarbij de betrokkenheid van de overheid fors is toegenomen. De volkshuisvesting is een bijzondere sector waarin waarden een fundamentele rol spelen. Onder de bureaucratische oppervlakte van puntprijzen, woonruimteverdeling en benchmarks glinstert de meervoudigheid van een werkelijkheid waarin wonen iets intiems en persoonlijks is. Die hybriditeit maakt dat de sector is doordesemd van normatieve kwesties. Dilemma’s en paradoxen zijn in de bestuurderspraktijk aan de orde van de dag. De urgente vragen van vandaag strijden om voorrang met de verantwoordelijkheid voor de lange termijn. Het beste bewijs van goed bestuur is misschien wel het oordeel van de opvolger. De institutionele herpositionering van corporaties roept nieuwe vragen op die de leidraad vormen van het programma Waarden van Wonen. Het programma is uniek omdat het de hybriditeit van de sector en bijbehorende dilemma’s en paradoxen als uitgangspunt neemt. Wat is er anno 2015 werkelijk aan de orde in de sector? Op welke wijze kan de maatschappelijk legitimiteit een nieuwe impuls krijgen? Hoe ziet de toekomst van de corporatie als maatschappelijke institutie eruit? Wat is daarbij een duurzaam business model? En welke waarden zijn dan aan de orde? In het programma voeren we het gesprek over thema’s als diversiteit en demografie, netwerken en sturing, vitaliteit en veerkracht, toezicht en verantwoording, transparantie en openbaarheid en maatschappelijke verankering. De inhoud van de volkshuisvesting is daarbij ondersteunend en voert niet de boventoon. We kijken vanuit andere (maatschappelijke) sectoren en omgevingen naar de opgaven binnen de corporatiesector en verkennen daarbij nieuwe wegen. Een nieuwe oriëntatie op sturende waarden kan helpen om de maatschappelijk verankering van corporaties op vitale wijze vorm te geven en een krachtig zelfbewustzijn te vestigen. Dat is wat het programma Waarden van Wonen wil bieden. Waarden van Wonen heeft de vorm van een verkenning. Ontmoetingen met mensen uit andere werelden, confrontatie met praktijken uit andere domeinen en bezinning op vanzelfsprekendheden kunnen helpen om eigen antwoorden op te sporen. We zullen spreken over waarden in het wonen die ondergesneeuwd of te dominant zijn. Hierbij schuwen we de filosofische reflectie niet. De deelnemers aan het leerprogramma zijn tegelijk coproducenten ervan. Met de gastsprekers, de begeleiders en met elkaar ontwerpen zij de verkenning die het leerprogramma wil zijn. Prof. dr. Paul Frissen, decaan/bestuurder NSOB Drs. Mark Frequin, decaan en directeur-generaal Wonen en Bouwen Drs. Bastiaan Staffhorst, co-decaan NSOB, manager strategie Mitros

1

Een verkenning Waarden van Wonen is een nieuw programma voor de corporatiesector, ingegeven door de voortgaande institutionele herpositionering van de sector. Het programma is tot stand gekomen op basis van gesprekken met bestuurders uit de sector en vertegenwoordigers van de overheid. Daarnaast maakt dit programma gebruik van de ervaringen die de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) heeft met succesvolle programma’s voor topbestuurders en topambtenaren in openbaar bestuur en publieke sector. Oriëntatie en heroriëntatie op publieke waarden zijn daarin steeds onderwerp van beschouwing. Strategische reflectie vindt plaats tegen de achtergrond van die waarden en de verankering van publieke organisaties in hun maatschappelijke context. Besef van tradities en geschiedenis is een voorwaarde voor institutionele positionering en herpositionering, ook en zeker in tijden van grote turbulentie en onzekerheid. Gemakkelijke antwoorden zijn niet beschikbaar. Daarom is het maar beter vooral op zoek te gaan naar de goede vragen. Uitgangspunt daarbij is dat vragen én antwoorden altijd meervoudig zijn. Achter iedere vraag ligt weer een volgende. Bestuurders zijn voortdurend op zoek naar handelingsrepertoires. Dit programma biedt ruimte en diepte voor reflectie daarop. De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) is een exclusief opleidingsinstituut en denktank voor de publieke sector en het openbaar bestuur. De school biedt programma’s voor reflectie en persoonlijke en professionele verdieping. Intellectuele kwaliteit en brede en diepe ervaring in openbaar bestuur en publieke sector staan bij de docenten voorop. De deelnemers zijn met hun kennis en ervaring een cruciale bron voor het leren. Doelgroep

Waarden van Wonen is uitsluitend toegankelijk voor bestuurders van woningcorporaties. Selectie van deelnemers geschiedt door de programmaleiding, waarbij variatie in de samenstelling van de groep het voornaamste criterium is. Van deelnemers wordt verwacht dat zij bereid zijn te investeren in een zoektocht naar waarden, die voor de toekomstige positionering van de corporatiesector van fundamenteel belang zijn. In subgroepen bereiden de deelnemers steeds onderscheiden delen van het programma voor. Tevens lezen we literatuur. Uiteraard houdt het programma daarbij rekening met drukke agenda’s. De groepsgrootte bedraagt ongeveer 15 personen. Programmaopzet Het programma bestaat uit zes bijeenkomsten van 22 uur. De bijeenkomsten zijn altijd plenair. Voorbereiding gebeurt door subgroepen van twee of drie deelnemers. Elke bijeenkomst heeft een centraal thema, waarover vooraf relevante literatuur wordt toegezonden. De eerste en de laatste bijeenkomst kennen een andere opbouw. Tijdens de eerste bijeenkomst zullen we beginnen met een uitgebreide kennismaking. Daarna bespreken we essays die de deelnemers ter voorbereiding van de opleiding hebben geschreven. De theoretische reflectie zal vooral ingaan op waarden. De deelnemers krijgen concepten en taal aangereikt om tijdens de leergang het gesprek te voeren en te reflecteren over waarden. Tijdens de laatste bijeenkomst zullen we de strategische herpositionering van de sector centraal stellen en vragen we de deelnemers in gecombineerde subgroepen een eindpresentatie te houden over hun bevindingen.

2

Opbouw van de bijeenkomsten Dag 1 16.00 – 16.30 16.30 – 17.30 17.30 – 19.30

19.30 Dag 2 9.00 – 12.00

12.00 – 13.00 13.00 – 14.30

14.30 – 15. 00

Inloop Start en introductie op de thematiek door de decanen In gesprek met een bestuurder In relatie tot de thematiek wordt een bestuurder uit een relevante sector uitgenodigd. We vragen van de bestuurder een korte inleiding op thematiek, sector en organisatie. Een subgroep van deelnemers verdiept zich in thematiek en sector, verzorgt hierover een reflectie en organiseert het gesprek met de bestuurder Diner en voortzetting gesprek Theoretische reflectie Een of twee vooraanstaande sprekers belichten de thematiek. Ruime aandacht wordt daarbij geschonken aan dilemma’s en paradoxen. Welke grote vragen zijn er aan de orde en wat is de aard van de verandering waarvoor zij maatschappelijke sectoren dan wel de overheid gesteld zien? Zien de sprekers interessante innovaties, zijn er perspectiefvolle handelingsalternatieven, welke problemen zijn onoplosbaar? De deelnemers luisteren naar deze verhalen waarna we met de sprekers in gesprek gaan. Lunch Verbeelding Een subgroep van deelnemers selecteert een documentaire die relevant is voor de thematiek. De groep licht de keuze en de film toe en organiseert een bespreking. Lessen Een subgroep van deelnemers formuleert de lessen die corporaties zouden kunnen trekken uit het behandelde in de bijeenkomst

3

Waarden van Wonen Oriëntatie op Waarden Met welke waarden beginnen de deelnemers aan onze zoektocht? Deze vraag staat centraal in de eerste bijeenkomst. In dit gesprek worden verborgen, expliciete en gewenste waarden verkend. Op welke wijze zijn deze leidend voor de wijze waarop bestuurders hun opdracht vervullen en op welke momenten komen deze waarden in de knel? We gebruiken de eerste bijeenkomst tevens om een gemeenschappelijke taal te ontwikkelen die kan helpen bij de onderlinge discussies en de verdere verkenning van de waarden in de corporatiesector. Wat zijn de waarden die de komende jaren van belang zijn binnen de corporatiesector? De deelnemers wordt gevraagd twee weken voor de start van de leergang een essay van maximaal 2 A4 in te leveren waarin zij hun visie op ‘Waarden van Wonen’ formuleren. Nieuwe scheidslijnen – de wereld in het wonen Onze huidige (multiculturele) samenleving wordt gekenmerkt door een hoge mate van variëteit, complexiteit en dynamiek. Tevens is er sprake van nieuwe scheidslijnen. Ongelijkheid is (weer) een maatschappelijk en politiek thema. Sommigen spreken van harde vormen van segregatie. In deze context staan maatschappelijk instituties voor de uitdaging een passend aanbod te leveren op de – veelkleurige - maatschappelijke vraag. Voor corporaties speelt daarbij een spagaat tussen hoge stedelijke dynamiek en de trage wereld van het vastgoed. De sprekers zullen de variëteit, complexiteit en dynamiek van onze samenleving schetsen en over de grenzen van het woondomein kijken. Ongelijkheid en segregatie zijn daarbij ingewikkelde kwesties. Hoe ziet de doelgroep (en dus opgave) er nu en in de toekomst uit? Politiek, transparantie en eigenaarschap – van wie is het woondomein? De politiek eist van maatschappelijke organisaties steeds indringender vormen van verantwoording en transparantie. De corporatiesector kan hiervan meepraten en is zelfs onderwerp geweest van een parlementaire enquête die inperkende kaders en toezichtverruiming en –verdieping heeft opgeleverd. Tegelijkertijd wil de politiek terugtreden, de verzorgingsstaat moet worden hervormd. De participatiesamenleving moet ruimte krijgen om het publieke domein opnieuw in te richten of klassieke overheidstaken over te nemen. Maatschappelijk is er sprake van uitbundige zelforganisatie in de vorm van zeer gevarieerde burgerinitiatieven. Er ontwikkelen zich allerlei vormen van sociaal organiseren en sociaal ondernemerschap. Die kunnen op veel, ook politieke bijval rekenen Als de participatiesamenleving vooral verschil in de vorm van ongelijkheid tot stand brengt, als initiatieven niet passen binnen politieke kaders en preferenties is het enthousiasme echter beduidend minder groot. Bestuurders van maatschappelijke organisaties zien een veranderd speelveld en veel politieke ambiguïteit. De sprekers zullen deze ambiguïteit schetsen. Netwerken en sturing – zelfbewust sturen in het woondomein Met name op lokaal niveau manifesteert zich een praktijk waarin ‘netwerkend werken’ onmisbaar is geworden. De opkomst van ‘netwerkend werken’ schept een praktijk waarin macht, hiërarchie en zeggenschap een andere betekenis krijgen. De participatietendens is niet nieuw maar toch is er sluipenderwijs iets aan het veranderen. ‘We doen het zelf wel’, lijkt het nieuwe adagium van bewoners. Voor corporaties roept dit vragen op als: hoe verhoud ik mij tot al deze initiatieven, hoe weeg ik ze tegen elkaar af, hoe richten we onze organisatie zo in dat we ze optimaal kunnen benutten? Wat is de rol van de corporatie in het maatschappelijke samenspel en hoe verhoudt zij zich tot de lokale politiek?

4

IJken aan de tijd – van verstarring naar vitaliteit We zijn op weg naar een kenniseconomie, waarin creativiteit, flexibiliteit en innovatie prominenter aanwezig zijn dan ooit te voren. Bedrijven zien dat er andere eisen worden gesteld aan de producten en diensten die zij leveren. De veranderlijkheid is hoog maar een trein gaat nog steeds van A naar B en een huis is ook nog steeds bedoeld om in te wonen. Niet alles verandert maar toch wijzigen ook hier de eisen die aan het product worden gesteld. Hoe kunnen corporaties hun product én dienstverlening ijken aan de tijd? Hoe vergroot je de veerkracht én vitaliteit van de organisatie? Hoe blijf je bewegen zonder dat je ‘verandermoe’ wordt? Welk type verandermanagement is in de corporatiesector eigenlijk gewenst? En wat kan het opleveren? Waarden verankeren – institutionele vormgeving Een van de kerntaken van bestuurders is de strategische positionering van hun organisatie in de bredere maatschappelijke en bestuurlijke omgeving. Voor corporatiebestuurders zal dat nu vaak neerkomen op strategische herpositionering. Op basis van welke waarden kunnen corporaties met veerkracht en vertrouwen de toekomst tegemoet zien? Hoe versterken of vernieuwen zij hun institutionele legitimiteit. Deze vragen zijn rode draden in het hele programma. De deelnemers ontwikkelen hierover inzichten die ze aan het eind van de leergang in een workshop zullen presenteren. Niet als afronding maar als startpunt voor (nieuw) handelen en reflecteren.

5

Programma Gastsprekers Sprekers met zeer uiteenlopende achtergronden gaan met ons in discussie. Elke bijeenkomst zal er naast een gastspreker ook een bestuurder uit een andere sector aanwezig zijn. Wij denken aan de volgende gastsprekers en bestuurders uit het netwerk van de NSOB: Prof. dr. René ten Bos, hoogleraar filosofie Radboud Universiteit Nijmegen Prof. dr. Mark van Twist, bestuurder NSOB en hoogleraar bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Dr. Martijn van der Steen, directeur Denktank NSOB. Drs. Maarten Schurink, gemeentesecretaris Utrecht Prof. dr. Kim Putters, directeur Sociaal Cultureel Planbureau Prof. dr. Mark Bovens, WRR en Universiteit Utrecht Drs. Wim van der Meeren, bestuurder CZ Dr. Liesbeth Noordegraaf, Erasmus Universiteit Rotterdam Drs. Olof Suttorp, bestuurder Amphia Ziekenhuis Pieter-Jaap Aalbersberg, politiechef Amsterdam Prof. dr. Pieter Tops, hoogleraar bestuurskunde Tilburg University Programmaleiding De programmaleiding is in handen van de decanen prof. dr. Paul Frissen, decaan/ bestuurder van de NSOB hoogleraar Bestuurskunde aan de Universiteit van Tilburg en drs. Mark Frequin, Directeur-generaal Wonen en Bouwen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Drs. Bastiaan Staffhorst, Manager Strategie bij Mitros, is als co-decaan bij het programma betrokken. Data De bijeenkomsten zijn op: -

17 & 18 november 2015 16 & 17 december 2015 19 & 20 januari 2016 16 & 17 februari 2016 8 & 9 maart 2016 en 5 & 6 april 2016

6

-

Over de NSOB De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) verzorgt sinds 1989 hoogwaardige postacademische opleidingen. In dat jaar besloten de Universiteit Leiden en de Erasmus Universiteit Rotterdam tot de oprichting van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur. Sinds juli 1995 participeren behalve de Universiteit Leiden en de Erasmus Universiteit Rotterdam ook de Universiteit Utrecht, de Universiteit van Amsterdam, de Technische Universiteit Delft, de Universiteit van Tilburg en de Vrije Universiteit van Amsterdam in de NSOB. Vanaf haar aanvang streeft de NSOB ernaar om met geavanceerde en uitdagende opleidingen voor het topsegment van het management in openbaar bestuur en publieke sector bij te dragen aan een hoogwaardig openbaar bestuur. De opleidingen van de NSOB onderscheiden zich door: ▪ ▪

▪

▪ ▪

Het aanbieden van leeromgevingen die in hun didactiek zijn afgestemd op het leren van ervaren tot zeer ervaren professionals. De inzet van topdocenten uit wetenschap en praktijk is daarbij vanzelfsprekend. Het aanbieden van leerinhouden waarin inzichten uit vooraanstaande researchprogramma’s worden verbonden met strategische vragen uit de praktijk. De relatie van de NSOB met universiteiten is daarom van groot belang. Daarnaast is de NSOB ook een onafhankelijke denktank die strategische vragen in de publieke sector onderzoekt. Het aanbieden van leerprogramma’s waarin maatschappelijke ontwikkelingen en transformaties altijd uitgangspunt zijn voor reflectie over de publieke sector en het openbaar bestuur. Begrip van de wereld is in deze domeinen cruciaal. Er kan niet worden volstaan met instrumentele vakkennis op managementgebied. Het aandacht schenken aan persoonlijke effectiviteit in de context van de voornoemde reflectie. Daarbij staat voor de NSOB voorop dat dienstbaarheid aan de publieke zaak een van de professionele en dus ook persoonlijke kernwaarden is. De kennisfunctie van de NSOB komt naar voren in haar rol als denktank. De denktank van de NSOB verzorgt praktijkgericht én wetenschappelijk ingebed onderzoek. Het onderwijs voedt de denktank van de NSOB met nieuwe vragen op het gebied van beleid, sturing en de verhouding tussen publieke, private en maatschappelijke domeinen. Andersom zorgt de denktank door excellent onderzoek voor permanente verbetering en vernieuwing van het curriculum. Zo bevruchten onderwijs en onderzoek elkaar, vanuit theorie en praktijk. Het onderzoek van de NSOB draagt bovendien bij aan het publieke debat over de rol en het functioneren van het openbaar bestuur en andere domeinen in de publieke sector.

7

Algemene informatie Kosten en locatie De bijeenkomsten vinden plaats in een locatie in de Randstad. De kosten van het leerprogramma bedragen € 7.300,-. In deze prijs zijn de kosten van studiemateriaal wel en de accomodatiekosten niet inbegrepen. Inschrijving U kunt zich inschrijven door het aanmeldingsformulier op de laatste pagina volledig in te vullen en voorzien van cv naar ons op te sturen. Op de inschrijving en eventuele annulering zijn de algemene voorwaarden van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) van toepassing. PE punten Voor deze opleiding worden 72 PE punten toegekend. Informatie Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Sandra Poldermans: T 070 302 49 18 E [email protected] Voor meer informatie over de NSOB zie www.nsob.nl. Adres Nederlandse School voor Openbaar Bestuur Lange Voorhout 17 2514 EB Den Haag

8

9

Aanmeldingsformulier Waarden van Wonen Toekomst van de maatschappelijke institutie

Persoonlijke gegevens kandidaat Achternaam Voornaam/namen

Evt. titulatuur M/V Roepnaam

Geboorteplaats

Geboortedatum

Privéadres

Postcode en plaats

Tel. privé

E-mail

Mobielnr. privé

Dieetwensen

Zakelijke gegevens kandidaat Organisatie

Locatie/kamernummer

Werkadres

Postcode en plaats

Tel. zakelijk

E-mail

Mobielnr. zakelijk

Contactpersoon

Huidige functie

Functieniveau

Nieuwsbrief NSOB  Stelt u prijs op toezending van de digitale nieuwsbrief van de NSOB? ja/nee  Indien u dat wenst, op welk adres wilt u de nieuwsbrief ontvangen? privé/zakelijk

Factuuradres De kosten voor deelname aan het programma Waarden van Wonen zijn €7300,-- . Dit bedrag is exclusief accomodatiekosten. Het bedrag is BTW-vrij. Betaling zal geschieden door:

 de deelnemer (factuur wordt naar uw persoonlijk adres gestuurd);  de instantie die zich door de medeondertekening verplicht de kosten op zich te nemen  de deelnemer/instantie verzoekt de NSOB de factuur digitaal te versturen naar: _________________ ___________________________________________________________________________

10

Naam organisatie Financieel contactpersoon m/v

Functie

Adres

Postcode en plaats

LET OP! O.v.v. inkoopordernummer/kostenplaatsnummer/overig

Toelatings- en betalingsvoorwaarden Zij die definitief tot de opleiding zijn toegelaten en zich alsnog terugtrekken blijven de volledige opleidingskosten schuldig. Deze zijn vermeld in de desbetreffende programmabrochure. Definitieve toelating tot de opleiding wordt schriftelijk door de NSOB aan de deelnemer bevestigd. De facturen voor deelnamekosten dienen binnen 30 dagen na dagtekening te zijn voldaan. Indien niet aan deze verplichtingen is voldaan, is de NSOB bevoegd de deelnemer de toegang tot de opleiding te ontzeggen, dan wel de relatie te beëindigen. De NSOB is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel Haaglanden te Den Haag onder nummer 27316171 . De algemene leveringsvoorwaarden zijn vastgesteld door het bestuur van de NSOB en zijn op te vragen bij de Kamer van Koophandel Haaglanden in Den Haag. Ondergetekenden gaan akkoord met bovenstaande voorwaarden.

Deelnemer

Akkoord voor betaling

Naam ______________________________

Naam ______________________________

Datum ______________________________

Datum _____________________________

Handtekening _________________________

Handtekening ________________________

Dit formulier (ongefrankeerd) met CV en recente pasfoto opsturen naar:

Inlichtingen: NSOB Lange Voorhout 17 2514 EB Den Haag telefoon 070 - 302 49 10 fax 070 - 302 49 11 E-mail [email protected] Internet : www.nsob.nl

Nederlandse School voor Openbaar Bestuur Antwoordnummer 93289 2509 WB DEN HAAG

11

12

Contactpersonen Co-decaan: Drs. Bastiaan Staffhorst 070-3024910 [email protected]

Projectmanager: Sandra Poldermans 070 302 49 41 [email protected]

13