studieconferentie Samen Leren Inhoud geven

studieconferentie

Samen Leren Inhoud geven

Lunteren maart 2015

Colofon Deze brochure is een uitgave van School aan Zet. Meer informatie over School aan Zet is te vinden op op www.schoolaanzet.nl

Adres: Lange Voorhout 20, 2514 EE Den Haag Postbus 556, 2501 CN Den Haag Digitale nieuwsbrief: aanmelden via [email protected]

Twitter: @SchoolaanZet Coördinatie: Lucienne Post (School aan Zet) Teksten: Ravestein & Zwart Vormgeving: Lauwers-C Fotografie: ONS creatief buro Met dank aan: alle geïnterviewden in deze brochure April 2015

Voorwoord

Samen Leren Inhoud Geven is de titel en het thema van alweer de veertiende editie van de driedaagse studieconferentie in Lunteren die afgelopen 23, 24 en 25 maart plaatsvond. Waarom is dit thema zo belangrijk voor het onderwijs? Het onderwijs heeft de uitdagende opdracht om leerlingen voor te bereiden op een toekomst die niemand kent, tegen de achtergrond van een continu veranderende en veeleisende omgeving. Dat vraagt om onderwijs dat beter aansluit op de vragen van de maatschappij, de arbeidsmarkt, ouders en leerlingen. Dat vraagt om scholen met een ambitieuze leercultuur, waarin leraren en

die dagen. Of indien u er niet bij was, kunt u alsnog

schoolleiders van en met elkaar leren en er zo in

geïnspireerd worden door alle enthousiaste en

slagen zichzelf en elkaar continu te verbeteren.

leergierige deelnemers.

Maar hoe realiseert u die ambitieuze leercultuur? En hoe geeft u inhoud aan het samen leren?

Het enthousiaste en leergierige herken ik. Voor mij persoonlijk is de liefde voor leren altijd de drijver

Ruim 2.000 scholen in het basis- en speciaal

geweest voor het werk dat ik doe. En dat zal het

onderwijs benutten School aan Zet als kritische

ook nog lang blijven. Ik weet dat het een grote en

vriend bij deze vragen in hun ontwikkelingsproces.

uitdagende opdracht is, die het onderwijs heeft.

Een aantal van hen heeft op deze conferentie zijn

Maar dan denk ik aan een oud Engels gezegde:

aanpak of praktijkvoorbeeld gepresenteerd. Daar-

How to eat an elephant? Piece by piece!. En zo is het

naast was er een rijk en gevarieerd programma vol

maar net.

trainingen en sessies voor leraren, intern begeleiders, schoolleiders, bestuurders, coördinatoren van

Ik hoop dat u door deze conferentie weer een

samenwerkingsverbanden en alle andere betrok-

stukje dichterbij komt om het samen leren, inhoud

kenen bij het onderwijs. Dat was voor de 1.000

te geven voor de toekomst van onze leerlingen.

deelnemers reden genoeg om zich in te schrijven

Veel leesplezier toegewenst!

voor deze driedaagse conferentie in Lunteren. Het bruiste van inspiratie, enthousiasme en exper-

Fabiènne Hendricks

tise! In deze brochure kunt u nog even terug naar

Programmamanager School aan Zet

3

Maandag 23 maart

4

Waarom bent u hier vandaag?

Marieke van Voorden, intern begeleider en coach, OBS De Bloeiende Betuwe (Rhenoy) & Isandraschool (IJzendoorn)

‘Vandaag wil ik inspiratie opdoen, waarmee ik op de werkvloer meteen aan de slag kan. Ik werk op twee scholen, die heel verschillend zijn. Ik hoop dan ook dat ik voor beide scholen nieuwe inzichten verwerf.’

Ed van de Bunt, directeur CBS De Rank, Onstwedde ‘Wij werken volgens het onderwijsconcept van “Peuter tot Puber”, een samenwerkingsverband van een peuterspeelzaal, basisschool en VO-school in één gebouw. Daarom ben ik op zoek naar informatie en inzichten over talentontwikkeling op het PO én het VO. Ook hoop ik dat er gelegenheid is om hierover met collega’s in gesprek te gaan.’

Mieke van Waas, directeur OBS De Salto (Rijssen), OBS Dijkerhoek (Holten) Vos, directeur ODBS ’t Heem (Nijverdal)

& OBS Bosschool (Holten) en Erwin

‘We nemen deel aan een scholingstraject van School aan Zet. Daarin werken we aan de ontwikkeling van leerlijnen en opbrengstgericht werken. Hopelijk kunnen we hier vandaag nog meer nieuwe inzichten over opdoen.’

5

Nooit te oud

Martin Bootsma, Leerkracht op de A. Bekemaschool in Duivendrecht; Leraar van het jaar PO 2011

‘Veel mensen vinden het fijn om aan het roer van hun eigen ontwikkeling te staan. Die mogelijkheid biedt een leerteam.’

6

KEYNOTE

om te leren Het leerteam: professionalisering zelf ter hand nemen Leerkrachten hebben het vaak zo druk dat hun eigen professionalisering er een beetje bij inschiet. Voor Martin Bootsma, leerkracht op de A. Bekemaschool in Duivendrecht en Leraar van het Jaar 2011, reden om op zijn school een leerteam in te voeren. Uitgangspunt: het vergroten van het vakmanschap van leerkrachten.

spreken ook uitprobeert in je klas, in het onderwijs dat je geeft.’

Bordspelletjes Uitgangspunt van het leerteam is de vergroting van het vakmanschap van leerkrachten. ‘Vergelijk het met hoe je als kind bordspelletjes speelde’, legt Bootsma uit. ‘Bij een spel dat je niet kent, hanteer je in het begin natuurlijk de spelregels. Als je die

Je bent nooit te oud om te leren. Dat motto is

eenmaal doorhebt, ga je nieuwe spelregels be-

keynote Martin Bootsma op het lijf geschreven. Op-

denken om het spannend te houden. Zo zou je ons

geleid als politicoloog verruilde hij het bedrijfsleven

bouwen aan vakmanschap ook kunnen zien.’ Dat

twintig jaar geleden voor het primair onderwijs. Hij

gebeurt aan de hand van de visie en missie van

is naast leerkracht ook onderwijscoördinator, jurylid

de school. ‘Het is belangrijk dat je als leerteam een

Excellente Scholen en redactievoorzitter van onder-

ijkpunt hebt, een soort houvast. Zo behouden we

wijstijdschrift JSW. Ook binnen zijn school maakt hij

de aansluiting met de school.’

zich sterk voor het thema professionalisering. ‘Als leraar ben je nooit uitgeleerd. Je moet jezelf blijven

Oase van rust

ontwikkelen, want het kan altijd beter.’

Bootsma noemt het feit dat het leerteam het onderwerp professionalisering binnen de school

Vakmanschap

op de kaart houdt een van de grote verdiensten.

De vraag hoe je professionalisering het beste vorm

‘We zitten vlak voor de verhuizing naar een nieuw

kunt geven, heeft dan ook zijn warme belangstel-

schoolgebouw. Dat is zo’n ingrijpende operatie dat

ling. ‘Hoe ontwikkel je vakmanschap? Hoe komen

al het andere daarbij bijna in het niets verdwijnt.

nieuwe inzichten tot stand? Het zijn vragen die me

Vergaderingen gaan op dit moment bijna alleen

al sinds mijn studententijd bezighouden.’ Op de

maar over de verhuizing. Dat is natuurlijk niet erg;

A. Bekemaschool richtte Bootsma daarom enkele

het hoort erbij. Maar het is wel fijn dat in het leer-

jaren geleden het zogenaamde leerteam op, zo

team vooral onderwijsinhoudelijke thema’s op de

vertelt hij tijdens zijn plenaire keynotespeech. ‘We

agenda staan. Een oase van rust in deze hectische

komen één keer per week in onze eigen tijd bij

tijd.’ Het leerteam leeft, dat mag duidelijk zijn. ‘Veel

elkaar. Deelname is niet verplicht, maar ook niet

mensen vinden het fijn om aan het roer van hun

vrijblijvend. Je moet er dus wel wat voor doen.

eigen ontwikkeling te staan. Die mogelijkheid biedt

Belangrijk is dat je de bijeenkomst voorbereidt,

een leerteam. Het is een motor voor verandering

bijvoorbeeld door literatuur of ander materiaal te

op onze school.’

lezen. En dat je de zaken die we in het team be-

7

TRAINING

Naar een zelfstandig lerend team! De wondere wereld van teams Een succesvol team is een zelfstandig lerend team,

het gemeenschappelijke doel te bereiken. ‘Deze

zo vindt Raymon Geurts , oprichter, directeur

structuur valt uiteen in twee onderdelen: afstem-

en senior adviseur/business coach bij Berckeley

men en leren. Bij afstemmen gaat het erom dat

Square. Maar hoe ontwikkelt een team zich tot zo’n

er duidelijke besluiten worden genomen, zodat

zelfstandig lerend team? Geurts stelt tijdens zijn

er geen verwarring ontstaat. Daarnaast moet het

training dat hiervoor vier basisprincipes essentieel

team de gelegenheid krijgen om te leren, bijvoor-

zijn. Deze basisprincipes licht hij vervolgens op

beeld door een buddysysteem te hanteren.’ Tot slot

een interactieve manier – door de deelnemers te

vindt Geurts dat teams zo veel mogelijk zelforgani-

vragen of dit herkenbaar is en of ze dit zelf ook zo

serend moeten zijn. ‘Het is belangrijk dat je teams

doen – toe . ‘Ten eerste moet een team bestaans-

genoeg regelruimte en eigenaarschap geeft. Dat

recht hebben. Teams moeten bijvoorbeeld een

een team een zekere mate van autonomie heeft.

heldere opdracht hebben, een gemeenschappelijk

Dit komt de zelfstandigheid van het team ten goe-

doel. Ook moeten teams worden beloond voor

de.’ Taak van de leidinggevende is volgens Geurts

goed en gewenst gedrag. Anders gezegd: de

dat hij een duidelijk kader biedt op het gebied van

beloningsstructuur moet het team stimuleren om

het wat en waarom van het team. ‘Dat geeft een

hun opdracht te volbrengen. Beloon je teamleden

team richting. Over het hoe en wie beslist het een

individueel, dan bestaat er een kans dat dit voor

zelforganiserend team vervolgens zelf. Alleen zo

wrijving zorgt binnen het team.’

zorg je ervoor dat je team een zelfstandig lerend team wordt.’

Een andere belangrijke voorwaarde is volgens Geurts dat er een structuur is die het team helpt om

8

Wat neemt u mee uit deze training?

Annemiek Jongkind, intern begeleider, Prins Florisschool, Papendrecht ‘Het belang van een teamontwikkelplan vind ik een echte eyeopener. Als team moet je een helder doel voor ogen hebben. Dat doel formuleer je in zo’n plan. Al het andere – bijvoorbeeld feedback geven – hang je hier vervolgens aan op. Een waardevol inzicht.’

Josee van Teunenbroek, leerkracht groep 5 en taalcoördinator, OBS de Springbok, Den Haag

‘Wil je elkaar in een team feedback geven, dan moet je daar van tevoren goed over nadenken. Een interessante gedachte, die ik zeker meeneem naar school. Als taalcoördinator ga ik mijn collega’s voortaan gewoon vragen wat ze willen leren, zodat ik hen op dat gebied gerichte feedback kan geven.’

Rob van der Heijden, intern begeleider, OBS de Brink, Roermond ‘Het belang van positieve feedback – elkaar af en toe een schouderklopje geven – neem ik mee. In het onderwijs kijken we vaak naar wat niet goed gaat; we proberen van een 4 een 5 te maken. Maar we vergeten dat we ook van een 8 een 9 kunnen maken. Daar zouden we meer werk van kunnen maken.’

9

workshop

Elkaar de spiegel voorhouden Educatief partnerschap Ouders maken deel uit van de gouden driehoek

het al – hielden we elkaar een spreekwoordelijke

Kind-Ouder-School. ‘Ze zijn onmisbaar in het vol-

spiegel voor. We stelden elkaar vragen als: “Waar

gen van de sociaal-emotionele en cognitieve ont-

sta je? Wat zijn je ambities? Waar wil je uiteindelijk

wikkeling van het kind’, stelt Joep van Lierop ,

naartoe? Wat heb je nodig aan ondersteuning?”,

directeur van basisschool ‘t Ven in Rosmalen, on-

et cetera. De opbrengsten uit deze gesprekken

derdeel van schoolbestuur Signum. ‘Alleen ouders

dienden weer als input voor ons integraal kindcen-

maken het kind immers volledig mee in de thuissi-

trumplan voor de komende vier jaar.’

tuatie. Daarom zetten wij op verschillende manieren in op de versterking van educatief partnerschap

Samen optrekken

van de ouders. Zo is educatief partnerschap een

Per wijk bekijkt de projectgroep wat de overeen-

van de vijf speerpunten uit het strategisch beleids-

komsten, verschillen en behoeften van de verschil-

plan 2015-2019 van ons bestuur.’

lende scholen zijn. Van Lierop: ‘De verschillende scholen in één wijk trekken nu samen op om

Projectgroep

invulling te geven aan educatief partnerschap. We

Vanuit dit strategisch beleidsplan richtte het bestuur

gaan nu bijvoorbeeld een draaiboek opzetten voor

een projectgroep op voor educatief partnerschap.

oudercontacten en er is een kindercentrumraad in

Daarin gingen vijf schooldirecteuren samen op

oprichting. Vanuit de spiegelgesprekken verzame-

zoek naar hoe zij invulling konden geven aan edu-

len we good practices op het gebied van educatief

catief partnerschap. Een hele goede manier hier-

partnerschap. We maken dit inzichtelijk voor het

voor bleken de zogenaamde spiegelgesprekken,

werkveld. Zo kunnen we de ontwikkeling van edu-

waarover van Lierop in zijn workshopsessie ver-

catief partnerschap verder vormgeven.’

telde. ‘In deze spiegelgesprekken – de naam zegt

10

Wat neemt u mee uit deze workshop?

Ben Hofsink, directeur Sint Nicolaasschool, Nieuwveen ‘Ik heb ontdekt dat er geen eenduidig antwoord is op de vraag hoe je educatief partnerschap binnen je school vormgeeft. Belangrijke randvoorwaarden zijn er wel, zoals: zorg voor een theoretisch onderbouwing, manage de verwachtingen van alle betrokken partijen en zorg voor een consistente lijn binnen de school.’

Mascha Stolk, adjunct-directeur Montessorischool Tuinstad, Rotterdam ‘Wat ik meeneem is dat ouderbetrokkenheid op de agenda van de school moet blijven staan. Je moet er continu aandacht aan besteden en ouders echt de school intrekken. Goede communicatie is daarbij essentieel. Toch is juist dat nog niet zo gemakkelijk is. Daar moeten we dan ook meer aandacht aan gaan besteden.’

Ageeth Russcher, directeur Koningin Julianaschool, Barneveld ‘Het is belangrijk om als school een visie te hebben op ouder­ betrokkenheid. Je moet goed weten wat je wilt en daar vervolgens gericht naartoe werken. Een ander waardevol inzicht is dat je gebruik moet maken van de talenten van ouders. Zo zorg je ervoor dat ouders het leuk vinden om iets voor de school te doen.’

11

Besturenprogramma

Eigen beleidsambitie moet leidend zijn Professionalisering en de cyclus van kwaliteitszorg zijn belangrijke onderwerpen voor schoolbesturen, blijkt uit de bijeenkomst van schoolbestuurders tijdens de driedaagse studieconferentie Samen Leren Inhoud Geven in Lunteren. De eigen ambities van het bestuur zijn daarbij leidend.

belangrijk om aan te sluiten bij de ontwikkelingen die al plaatsvinden’, zegt Walvisch. Dat vindt ook het ministerie belangrijk. Dingelstad: ‘We willen de politieke agenda verbinden met de agenda van onderop.’ Uit een onderzoek onder bestuurders blijkt dat opbrengstgericht werken resultaat heeft opgeleverd, maar dat het niet heeft geleid tot ander onderwijs. Walvisch ziet de implementatie van de

Ongeveer vijftig bestuurders en beleidsadviseurs

cyclus van kwaliteitszorg als een goede volgende

nemen deel aan de besturenbijeenkomst die op

stap. Dat is Dingelstad met haar eens. ‘Onderwijs

maandag 23 maart plaatsvindt tijdens de drie-

is zoveel meer dan opbrengstgericht werken. Het

daagse studieconferentie over het primair en speci-

Bestuursakkoord biedt kansen voor besturen om

aal onderwijs. De implementatie van het Bestuurs-

zelf verantwoordelijkheid te nemen en zichtbaar te

akkoord Primair Onderwijs staat centraal in het

maken wat er gebeurt.’

eerste gedeelte. ‘Hoe sluit het Bestuursakkoord aan bij jullie organisatie?’, vraagt politiek-strategisch

Zelfevaluatie

adviseur Ruben Maes, die bij deze bijeenkomst op-

Maes nodigt de bestuurders uit om met elkaar van

treedt als gespreksleider. ‘Professionalisering is het

gedachten te wisselen over het Bestuursakkoord.

belangrijkste speerpunt’, vindt een bestuurder. ‘Ta-

Kwaliteitszorg houdt veel bestuurders bezig. Mar-

lentontwikkeling’, zegt een tweede. Een derde is blij

lies Van der Starre, voorzitter College van Bestuur

met de aandacht voor bewegingsonderwijs. ‘Dat is

van Stichting Katholieke Scholen Westelijk Weidege-

lang een ondergeschoven onderwerp geweest.’

bied in Woerden, vertelt dat haar organisatie start met zelfevaluatie als basis van kwaliteitszorg. ‘Het

Politieke agenda en werkveld

gaat om elementen die de Inspectie niet in kaart

Na deze aftrap nemen Simone Walvisch, vice-

brengt. Ik bevraag directeuren op onderwerpen

voorzitter van de PO-Raad, en Fons Dingelstad,

als de lerende organisatie en de onderzoekende

directeur Primair Onderwijs van het ministerie

houding bij de teamleden.’

van OCW, het woord. ‘Voor de PO-Raad is het

12

Vragen voor bestuurders

Zet en onderwijsadviesbureau CED groep heb-

Na de lunchpauze geeft Rick Steur, adviseur bij

ben we een verbetertraject uit de grond gestampt.

HRM-organisatie Beteor en oud-inspecteur van

Dat hebben we top down ingezet, maar er is wel

het onderwijs, een presentatie over hoe lerende

eigenaarschap ontstaan bij de schoolleiders. We

organisaties, kwaliteitszorg en de doelen van het

hebben geleerd dat het belangrijk is zichtbaar te

Bestuursakkoord met elkaar samen hangen. Steur

maken wat er van het bestuur komt en waarom we

daagt de bestuurders uit na te gaan hoe zij zelf

dat willen.’ Bij een lerende organisatie hoort ook de

de bestuurlijke cyclus van kwaliteitszorg uitvoeren

mindset dat er ruimte is om te leren. Albert Sluiter,

en gericht sturen op het ontstaan van een lerende

algemeen directeur Essentius, Terborg, vertelt dat

organisatie. ‘Heeft u een eigen beleidsambitie

hij in een ‘kerstbrief’ heeft geschreven dat hij han-

geformuleerd? Kunt u de doelen vertalen naar uw

delingsverlegenheid heel normaal vindt. ‘Dat heeft

eigen situatie? Is er samenhang en slagkracht?

een kwaliteitsimpuls gegeven. Mensen zijn blij als

Werkt iedereen volgens de regulatieve kwaliteits-

ze iets moeilijk mogen vinden. Erkennen helpt.’

zorgcyclus? Weet u hoe het precies zit en stuurt u bij?’ Vervolgens bespreekt Rick Steur een aantal

Eigen beleidsambitie

misverstanden: ‘U denkt misschien dat een lerende

Fabiènne Hendricks, programmaleider van School

organisatie vrijblijvend is. Maar nee, het gaat

aan Zet, vertelt ter afsluiting dat zij drie belangrijke

juist om leren én presteren op het niveau van de

aandachtspunten heeft gehoord. ‘Het stellen van

leerkracht, de school en het bestuur. Je gaat hard

een eigen beleidsambitie is onwaarschijnlijk be-

onderuit als je de soft controls van een lerende

langrijk. De landelijke doelen geven hier weliswaar

organisatie niet goed regelt!’

richting aan, maar hebben een eigen inkleuring en invulling nodig per bestuur of per school. Daar-

Eigenaarschap

naast gaat het bij leiderschap om keuzes durven

Het laatste onderdeel van de bijeenkomst bestaat

maken: wat doe je wel, en wat doe je niet? En tot

uit een korte presentatie van twee schoolbesturen

slot: bij een goede kwaliteitscyclus hoort met regel-

over hun ontwikkeling naar een lerende organisa-

maat vinger aan de pols houden. Past de dage-

tie. Cristel Wieman, bestuursadviseur bij Stichting

lijkse werkelijkheid ook bij de gestelde ambities?’

BOOR in Rotterdam vertelt: ‘Samen met School aan

13

Wat neemt u na vandaag mee naar school?

Inge van de Boer, intern begeleider, OBS De Anwende, Aalden ‘Wat ik hoorde over hoe je elkaar in een lerende organisatie feedback geeft, vond ik heel interessant. Met name de Cirkel van Acht – en hoe je die kunt inzetten voor het geven en ontvangen van feedback – is me bijgebleven. Daar ga ik mijn team kennis mee laten maken.’

Ria van Onna, bovenschools kwaliteitsmedewerker po, Stichting BOOR, Rotterdam

‘De informatie uit de workshop “NT2-proof onderwijs in het PO” neem ik mee terug naar Stichting BOOR. De gepresenteerde aanpak is van toegevoegde waarde voor onze aanpak om leerlingen op taalgebied stappen te laten maken.’

Renger Doornbos, directeur SBO De Meerpaal, Groningen ‘Ik was vandaag op zoek naar modellen voor collegiale consultatie. Het 4C-model waar ik in de workshop “Leiderschap, structuur en systemen” over hoorde, heeft mijn belangstelling gewekt. Binnenkort hebben we een studiedag op school. Daar ga ik dit model zeker ter sprake brengen.’

14

15

Dinsdag 24 maart

16

Waarom bent u hier vandaag?

Geert Looyschelder, directeur-bestuurder Stip Openbaar Basisonderwijs, Hilversum

‘Elke leerkracht, elke directeur is verantwoordelijk voor de hele organisatie. Dus niet alleen voor zijn eigen klas of school. Daar willen wij naar toe: naar eigenaarschap, naar meer wij-denken, naar wederzijdse verantwoordelijkheid. Ik hoop dat ik aan het einde van de dag naar huis ga met tools en ervaringen die hieraan kunnen bijdragen.’

Mira Klaassen, intern begeleider, Basisschool De Meulebeek, Oostrum (L) ‘Ik ben vooral op zoek naar praktische, eenvoudig toepasbare oplossingen. Met name wat begrijpend lezen betreft. Dat is namelijk het thema dat dit jaar hoog op de agenda van het team staat. De workshop “Beter teksten leren begrijpen” en de training “Samen leren is feedback geven en ontvangen” sluiten daar goed op aan.’

Hannie Kubbenga, leerkracht en intern begeleider, OBS De Vogelaar, Genemuiden

‘Op dit moment zijn kinderen in de klas vooral bezig met het afmaken van hun werk. Daar willen we verandering in brengen. Wat ze eigenlijk moeten doen, is kennis vergaren, of zoals ze het zelf zeggen: iets nieuws leren. Ik ga ervan uit dat ik straks met wat handreikingen richting Genemuiden ga.’

17

Verandering

Jay Marino, adviseur en bestuurder/algemeen directeur Antioch School District 34, Verenigde Staten

‘De hoogste vorm van leren is het zelf iets nieuws kunnen creëren.’

18

KEYNOTE

als continu proces Regie over je eigen leren Wie aan Jay Marino denkt, denkt aan continuous improvement. De Amerikaanse onderwijsgoeroe is op de jaarlijkse PO/ SO-conferentie van School aan Zet in Lunteren en geeft een presentatie over continue verbeteringen, een onderwijsconcept dat hij zelf toepast op zijn eigen scholen. Terugkerende term in zijn verhaal: focus.

In de klas Marino laat zien wat continu verbeteren in het hart van het onderwijs – bij de leerlingen in de klas – betekent. ‘Leerlingen bedenken zelf de regels. Daar moeten ze zich aan houden. Dit vraagt om creativiteit, maar ook het nemen van verantwoordelijkheid. Ze zijn zelf eigenaar. Daarbij is het belangrijk dat de klas focust op de missie en dat scherp is wat er nodig is om die missie te volbrengen. Doelen stel-

Het is de veertiende keer dat dr. Jay Marino ons

len dus. Met een databord in de klas wordt helder

kikkerlandje aandoet. Gepassioneerd doet hij zijn

hoe ver de leerlingen zijn met het behalen van de

verhaal – doorspekt met filmpjes, opgenomen in

doelen. Ook individuele leerlingen houden hun

zowel de VS als in Nederland. Met succes: inmid-

eigen vorderingen bij.’ Via de PDSA-cirkel – plan/

dels zijn er al zo’n honderd Nederlandse basis-

do/study/act – kunnen de kinderen op een weten-

scholen die continuous improvement omarmen. ‘Je

schappelijke manier achterhalen wat werkt.

kunt alleen continu verbeteren als er sprake is van teamwork, gedeeld leiderschap en samenwerking.

Creativiteit ontwikkelen

Allemaal belangrijke aspecten voor een lerende

Continuous improvement is niks nieuws. Waarom

organisatie. Op alle niveaus’, aldus Marino.

is dit concept juist nu zo actueel? ‘Omdat deze

Alignment heet dat in goed Engels.

aanpak aansluit bij het leren in de 21ste eeuw.’ Kenmerken daarvan zijn: de leerkracht als ‘facili-

Plan op één A4

tator’, leren op maat, toenemende digitalisering,

Dat klinkt logisch. Maar om alle neuzen dezelfde

leerlingen als kritische denkers en eigenaars van

kant op te krijgen, is het stellen van heldere doelen

hun eigen leerproces. Marino: ‘De hoogste vorm

een voorwaarde. ‘Bedenk heel goed wat je wilt

van leren is het zelf iets nieuws kunnen creëren.

doen, waar je op focust. Maak daar afspraken

Daarom moet je mogelijkheden scheppen, waar-

over: formuleer een missie, visie, kernwaarden.’

door leerlingen hun creativiteit ontwikkelen.’

Geen duimendikke dossiers, maar zoals Marino het noemt: a plan on a page. Focussen op je doelen is dan ook ontzettend belangrijk. ‘Wat wil je bereiken en wat is daarvoor nodig? Natuurlijk moet iedereen weten wat de missie en visie zijn. Daarom is communiceren cruciaal. Strategische doelen kunnen zo vertaald worden naar schoolplannen en vervolgens naar klassendoelen.’

19

workshop

De juiste vragen stellen Samenwerkende scholen in de praktijk Veel scholen zijn de hele dag bezig met het leer-

Goede vraagtechniek

proces van hun leerlingen. Tegelijkertijd moeten ze

Samen met collega Berndine de Wolff versterkt

de kwaliteit van het onderwijs op orde houden. Dat

Kamstra de schooldirecteuren en het bovenschools

betekent dat scholen zelf ook van en met elkaar

management bij het toepassen van een goede

moeten leren. Maar het is vaak een hele opgave

vraagtechniek. ‘Het draait hierbij niet om het geven

om dit doelmatig te organiseren. Volgens Joke

van tips en oplossingen, maar om de ander te

Kamstra is dat niet zo vreemd. ‘Het intensieve

ondersteunen bij het vinden van eigen kracht en ei-

uitvoerende werk heeft de overhand, waardoor het

gen oplossingen. Door de goede vragen te stellen,

erbij in kan schieten om samen stil te staan bij de

zet je de ander aan het denken: hij komt op basis

ontwikkeling van de school en het onderwijs.’ Als

van zicht op kracht en kansen zelf tot passende

expert van School aan Zet versterkt Kamstra scho-

vervolgstappen.’ Kamstra vertelt dat deze manier

len bij hun ontwikkeling naar een lerende organisa-

van werken voor veel scholen nieuw is. ‘Het onder-

tie. De vier scholen van Stichting Katholiek Onder-

wijs is gericht op het geven van tips en oplossingen

wijs Haaren vormen met de directeuren en het

aan de ander. In feite geef je de ander daarmee

bovenschools management een lerend netwerk.

een ongevraagd advies. Maar wij geven geen op-

Kamstra: ‘Zij helpen elkaar om op een praktische,

lossingen, wij vragen alleen. Dat is soms behoorlijk

oplossingsgerichte en effectieve manier kwalitatief

wennen. Daarom hebben we tijdens de workshop

krachtig onderwijs te realiseren. Hoe? Door elkaar

samen met de deelnemers hard geoefend op het

heel gericht te bevragen op wat er al goed gaat en

stellen van de juiste vragen.’

dit mee te nemen bij wat beter kan.’

20

Wat neemt u mee uit deze workshop?

Jacqueline van Raaij, intern begeleider, Basisschool Klimop (Rijkevoort) & Basisschool De Hinkstap (Wanroij)

‘De workshop heeft nog een keer duidelijk gemaakt dat je vanuit krachtbronnen moet kijken naar mogelijkheden en kansen. En dat het stellen van de juiste vragen daarbij een effectief middel is. Het is voor mij vooral een prettige reminder: wij werken al zo.’

Johanna te Biesebeek, kwaliteitsmedewerker, Stichting Consent, Enschede ‘Als je mensen wilt ontwikkelen, moet je de juiste oplossingsgerichte vragen stellen. Dan til je ze naar een hoger plan. De workshopleiders hebben laten zien dat positief bevragen je verder brengt. Dat mensen zich dan kwetsbaar durven op te stellen. Het cirkelmodel helpt directeuren om het gesprek aan te gaan en zo de schoolorganisatie te verbeteren.’

Jan van Berkum, voorzitter centrale directie, Stichting Leerzaam, Hoorn ‘Ik neem vooral de methodiek mee: hoe kunnen directeuren oplossingsgericht aan de slag? Als je deze manier van werken onderdeel van je pedagogisch klimaat kunt maken, vergroot je de professionaliteit van iedereen. De grootste succesfactor is toch de kwaliteit van de leerkracht.’

21

workshop

Handen en voeten geven aan de vaardigheden van de toekomst Persoonlijk leiderschap De samenleving verandert in een rap tempo.

hebben de leerkrachten elkaar ook beter leren

Daarom moeten leerlingen op school kennis en

kennen. ‘We zijn echt een team geworden. We

vaardigheden meekrijgen die ze vooral straks

begrijpen beter waarom mensen zijn zoals ze zijn.’

kunnen gebruiken. Denk aan zelfvertrouwen, zelfkennis, creativiteit, een kritische houding en

Eigen initiatief

onderzoekend kunnen denken. Daarom werkt KBS

Haarman vertelt dat er ook in de klas – bij de leer-

de Korenbloem uit Raalte volgens de principes van

lingen – veranderingen waarneembaar zijn. ‘Kin-

The leader in me, gebaseerd op de zeven gewoon-

deren zijn beter aanspreekbaar op hun houding en

ten voor persoonlijke leiderschap van Stephen

gedrag. Ook nemen ze – geheel volgens het eerste

Covey. Volgens adjunct-directeur Rian Wolfs en

principe van The leader in me – veel meer eigen ini-

leerkracht Marlies Haarman leren leerkrachten

tiatief. Zo hebben de leerlingen laatst zelf een ou-

én leerlingen met deze vaardigheden om beter te

deravond georganiseerd. Erg leuk, ook omdat bijna

leren, verantwoorde keuzes te maken en beter te

alle ouders kwamen kijken. Daarnaast leiden de

leven als burger in de 21ste eeuw. ‘Toen we drie

leerlingen zelf bezoekers rond. En we hebben een

jaar geleden met het project begonnen, hadden

leerlingenraad op school.’ Tijdens hun workshop

we net twee fusies doorgemaakt’, vertelt Wolfs.

hebben Haarman en Wolfs de deelnemers kennis

‘Dankzij The leader in me ontstond er verbonden-

laten maken met de principes van The leader in me.

heid en hebben we elkaar echt gevonden. Zo heb-

‘Met veel praktische voorbeelden, zodat iedereen

ben we tijdens een aantal studiedagen een nieuwe

over concrete handvatten beschikt om hier binnen

visie opgesteld. Die visie is dus niet van bovenaf

de eigen school mee aan de slag te gaan.’

opgelegd, maar komt uit het team.’ Volgens Wolfs

22

Wat neemt u mee uit deze workshop?

Marijke Gerritsen, leerkracht groep 9 (bovenschoolse plusklas), Stichting Leerplein 055, Apeldoorn

‘Ik ga naar huis met iets wat heel concreet toepasbaar is: de talking sticks. De kinderen in groep 9 bruisen van activiteit en de “praatstokken” helpen bij het ontwikkelen van executieve functies. In dit geval luisteren en verwoorden van wat de ander zegt.’

Bas van der Molen, kenniscoördinator, Basisschool De Catamaran, Rotterdam

‘Wij moeten niet denken voor kinderen, maar ze aan het denken zetten. Het onderwijs moet kinderen zelf de regie laten voeren over het eigen leren. Ze kunnen prima keuzes maken, onder begeleiding van de leerkracht.’

Vera Kramer-Van Kruistum, directeur Stichting Agora, Zaandam ‘Wij werken op onze scholen volgens de continuous improvementmethode, wat toch overeenkomsten heeft met de uitgangspunten in deze sessie: de zeven gewoontes van Covey. De leerlingenraad is voor ons misschien een goede aanvulling. Wij zijn voortdurend in ontwikkeling. Deze conferentie helpt daaraan mee.’

23

Wat neemt u na vandaag mee naar school?

Martine Kiewiet, leerkracht, OBS De Planeet, Klazienaveen ‘Dat leerlingen zichzelf gaan zien als hun eigen leerkracht, om nog meer eigenaar van hun leren te worden. Vertaald naar de praktijk betekent dit, dat we wat ze leren nog zichtbaarder moeten maken in de klas.’

Leontine le Blanc, coördinator spelling-lezen, SBO Michaëlschool, Amersfoort

‘Bij alle workshops heb ik wat meegepikt. Het zet je weer op scherp. En sommige dingen zijn direct toepasbaar. Bijvoorbeeld: als een leerling een woord verkeerd schrijft in het oefendictee, is het laten overschrijven niet zinvol. Zorgen dat leerlingen snappen wat het probleem is des te meer.’

Lotte de Goeij, bestuursadviseur Onderwijs & Kwaliteit, Stichting Lucas Onderwijs, Den Haag

‘Wat ik zeker meeneem is dat er meer aandacht moet zijn voor andere talenten. De afgelopen jaren ging het vooral over het verbeteren van het taal- en rekenonderwijs, maar onderwijs is meer. We kunnen leerlingen uitdagen zelf meerdere oplossingen te bedenken. Daarmee ontwikkelen we ook het divergent denken.’

24

25

Woensdag 25 maart

26

Waarom bent u hier vandaag?

Henk Mik, directeur SBO De Baldakijn, Stadskanaal ‘Ik hoop frisse en vernieuwende ideeën op te doen om ouders bij de school te betrekken. Zeker nu we ons aan het herpositioneren zijn, is het van groot belang om constructief en gelijkwaardig met ouders te communiceren.’

Sylvia van Dijk, beleidsmedewerker afdeling Onderwijs, gemeente Rotterdam ‘Het Rotterdamse onderwijsbeleid 2015-2018 Leren Loont! is in samenspraak met het Rotterdamse onderwijsveld geschreven. Binnen de afdeling onderwijs van de gemeente Rotterdam ben ik bij het thema De beste leraren voor Rotterdam betrokken. Mijn verwachting van deze conferentie is onder andere input te krijgen over de onderwerpen die spelen binnen dit thema.’

Edith Matser, lid kerngroep, OBS De Notenkraker, Hoogvliet ‘Gedeeld eigenaarschap is essentieel als je samen wilt leren en professionaliseren. Samen kun je veel meer en kom je verder dan alleen. Het is belangrijk om verbinding te maken tussen het onderwijsdoel van de school en de ontwikkelbehoeften van de mensen binnen het team.’

27

Samen werken

Jos Vreeker, Manager Technology Promotion bij ASML

‘Juist door denken vanuit verschillende perspectieven samen te brengen, komt innovatie tot stand.’

28

KEYNOTE

en leren in een diverse organisatie Een leven lang leren in teamverband De snelheid waarmee technologische ontwikkelingen plaatsvinden, zorgt ervoor dat medewerkers in de technische sector op het scherpst van de snede moeten werken. Ze moeten creatief en alert zijn, en bovendien steeds bereid zijn om van elkaar te leren, vooral buiten het eigen vakgebied. Lithografiemachineproducent ASML doet er alles aan om dit te stimuleren en te faciliteren.

87 – en verschillende opleidingsachtergronden werken, niet iets wat vanzelf gebeurt. Creativiteit, openheid en bereidheid tot samenwerking komen immers alleen tot stand als medewerkers zich veilig voelen. Daarom leggen wij als organisatie veel nadruk op het belang van respect hebben voor elkaar en met elkaar in gesprek blijven. Iedere medewerker is even hard nodig, ongeacht leeftijd, nationaliteit of onderwijsachtergrond. Daarom hebben we een glashelder diversiteitsbeleid opgesteld en geeft ons team Soft Skills medewerkers training

Als leverancier van machines voor chipproducen-

in multidisciplinair samenwerken.’

ten zit ASML in de frontlinie van technologische ontwikkelingen. Jos Vreeker, Manager Technology

Verschillende perspectieven

Promotion bij ASML, vertelt in zijn plenaire keynote

Dat multidisciplinaire denken en handelen doet

speech dat de ontwikkelingen van de elektronica-

voorzichtig aan ook zijn intrede in het onderwijs,

techniek in de chipindustrie steeds sneller gaan.

maar vanzelfsprekend is het daar nog allerminst,

‘Iedere twee jaar verdubbelt het aantal onderdeel-

constateert Vreeker. ‘Terwijl het dat wel zou moeten

tjes op een vierkante centimeter elektronica. Dat

zijn, want juist hierdoor leren de leerlingen hoe het

betekent dus dat deze onderdeeltjes steeds kleiner

is om met iemand samen te werken die vanuit een

en nauwkeuriger worden, zonder dat dit de kost-

ander perspectief denkt. Juist door denken vanuit

prijs omhoog jaagt. Daarom moeten we bij ASML

verschillende perspectieven samen te brengen,

voortdurend onderzoek doen naar hoe we onze

komt innovatie tot stand.’ Het is ook om die reden

fotolithografische processen kunnen verbeteren.

dat Vreeker het toejuicht als er meer vrouwen zou-

We zoeken steeds de grenzen op van de techno-

den kiezen voor een technische opleiding. ‘Vrou-

logie en de natuurkunde. Want natuurlijk willen we

wen denken vanuit de functionele context, mannen

op technologisch gebied bijblijven.’

vanuit puur technische context. Daarmee bedoel ik dat mannen graag willen weten hoe iets precies

Elkaar begrijpen

werkt, terwijl vrouwen vooral geïnteresseerd zijn

Dit vraagt veel van de medewerkers, stelt Vreeker.

in wat je er precies mee kunt doen. Deze twee

‘Zowel van de academici op de ontwikkelingsafde-

denkwijzen samen vormen een gouden combinatie

ling als de vakmensen in de fabriek. Ze moeten

en zorgen voor innovatie. Daarom doen wij dit jaar

alert zijn en creatief. Maar bovenal elkaar kunnen

mee aan de jaarlijkse Girls day. Op deze dag kun-

snappen. Als matrixorganisatie werken we met

nen meisjes van tien tot vijftien jaar kennismaken

multidisciplinaire projectteams, dan móet je elkaar

met bèta, techniek en ICT. Bedrijven uit de techni-

wel begrijpen. Alleen is dat in een organisatie waar

sche sectoren openen daarvoor hun deuren. Wij

mensen met verschillende nationaliteiten – op het

hopen op veel belangstelling!’

Veldhovense hoofdkantoor zijn dat er meer dan

29

workshop

Bouwen aan een onderzoekend leerteam Het team als professionele leergemeenschap Hoe versterk je de onderzoekende houding van

Oplossingsgericht

je leerkrachten? Door van een ‘gewoon team’ een

Bijzonder is dat de leerkrachten deze aanpak

onderzoekend leerteam te maken. Dat is tenminste

ook in de les hanteren. ‘We vragen ook aan onze

de aanpak van SBO Koningin Julianaschool. ‘Hierbij

leerlingen waar ze meer over willen weten. Willen

nemen we praktische (school)ontwikkelvragen

ze in het kader van wereldoriëntatie meer uitleg

die door de leraren zelf worden ingebracht als

over CO2-uitstoot? Dan mogen ze zelf op zoek

uitgangspunt’, vertelt directeur Marianne van

gaan naar informatie. Bijvoorbeeld door op internet

der Schee . ‘Leerkrachten gaan in kleine groepjes

te zoeken of een leerkracht die toevallig veel over

aan de slag met zo’n ontwikkelvraag. Dit gebeurt

het betreffende onderwerp weet te raadplegen.’

stapsgewijs, waarbij de leerkrachten eerst de

Het mooie is dat de aanpak laat zien dat er meer

ontwikkelvraag nog eens onder de loep nemen.

wegen naar Rome leiden. ‘Het onderwijs is van

Vaak ligt er aan een op het oog eenvoudige vraag

nature heel oplossingsgericht. Is er een probleem,

immers een dieper probleem ten grondslag.’ Hoe

dan moet er meteen een oplossing komen. Daar

de leerkrachten het probleem vervolgens aanpak-

gaat het binnen het leerteam juist niet om. Door

ken, is hun eigen keuze. ‘Dat levert leuke initiatieven

gedegen onderzoek te doen naar een ontwikkel-

op, variërend van literatuuronderzoek en bij elkaar

vraag, kom je tot nieuwe inzichten. Niet alleen de

in de klas kijken tot externe hulp inroepen en – heel

oplossing telt, maar vooral ook de weg ernaar-

simpel eigenlijk – met de leerlingen in gesprek

toe. Dat hebben we in onze workshop laten zien

gaan. Het belangrijkste is dat leerkrachten van

door twee leerkrachten te laten vertellen over hun

elkaar leren, dat ze samen nadenken over hun vak

ervaringen.’

en hun professionele handelen.’

30

Wat neemt u mee uit deze workshop?

Johan ten Bok, beleidsmedewerker Onderwijs en Kwaliteit, SOTOG, Borculo ‘Het principe van de “professionele leergemeenschap” is een werkvorm die professionals en kinderen “gelukkig” maakt. Het kan een goede richtlijn zijn bij onder meer het vormgeven van gericht taakbeleid. Met een bondige beschrijving van een didactisch ontwikkelpunt kom je al snel bij de bredere laag van de leerlijn en de leerkrachtattitude van het vakgebied binnen de hele school.’

Jan-Jos Janssen, adjunct-directeur O2-onderwijsadvies, Maastricht ‘De vraag voor onderwijsteams is nu hoe ze de professionele leergemeenschap binnen hun eigen school gaan inrichten. Dit vraagt veel betrokkenheid en inzet van alle leerkrachten, niemand uitgezonderd. De inzet van deskundige begeleiding bij zo’n proces is hierbij cruciaal.’

Marin Belt, directeur Basisschool Veldzijde, Losser ‘Het proeftuinidee vind ik interessant, hoewel er ook risico’s aan kleven. Voor onze eigen school komt dit idee te vroeg, maar het concept van professionele leergemeenschappen is de moeite waard om me in te verdiepen.’

31

workshop

Regie in eigen hand nemen Duurzame leerkracht Professionalisering en professionaliteit vormen

leren. Dat klinkt gemakkelijk, maar is het niet in de

een van de speerpunten van het bestuursakkoord

wirwar van regeltjes en verplichtingen waar de

en het onderwijsbeleid. De docent wordt daarbij

docent mee te maken heeft. Toch is dit de ma-

gezien als de dragende kracht van het onderwijs.

nier waarop docenten professionele ruimte voor

Maar hoe indrukwekkend die rol op papier is, zo

zichzelf kunnen creëren en er autonomie ontstaat.

marginaal lijkt die soms in de praktijk te zijn, stelt

De docent kan laten zien wat hij toevoegt aan de

Albert de Boer , onderwijsadviseur bij IJssel-

kwaliteit van het onderwijs en krijgt zo steeds meer

groep, Pabo-docent en coördinator Weer Samen

vertrouwen van de school. Verantwoordelijkheid,

Naar School. ‘Door zijn uitvoerende positie is de do-

autonomie en vertrouwen vormen de bouwstenen

cent voortdurend de laatste die van ontwikkelingen

voor een professionele houding en zorgen ervoor

op de hoogte wordt gebracht. Ondertussen zorgen

dat de docent minder werkdruk ervaart. Daarom

veranderingen in de maatschappij, verwachtingen

zeg ik: professionele ruimte moet je niet krijgen,

van school en de inspectie voor een hoge werk-

die moet je pakken! Met mijn sessie “Duurzame

druk. Een slechte combinatie van factoren, die ertoe

leerkracht” heb ik mensen willen inspireren om

leidt dat veel docenten niet meer gemotiveerd zijn.’

dit te doen. Daarvoor heb ik cijfers en verhalen gezocht die het belang van de leerkracht zichtbaar

32

Ruimte pakken

maken, onderstrepen en ondersteunen. Verder

Leerkrachten en docenten kunnen, zo luidt het

heb ik inspirerende voorbeelden laten zien van

advies van De Boer, de regie zelf in handen nemen.

leerkrachten die het verschil maken en heb ik laten

‘Dat begint bij verantwoordelijkheid nemen en

zien wat kenmerken zijn van professionaliteit en dit

ervoor zorgen dat de kinderen leren wat ze moeten

gespiegeld aan hun eigen professionele gedrag.’

Wat neemt u mee uit deze workshop?

Joke Rous, leerkracht groep 5, De Kameleon, ’s-Gravenzande ‘Zo herkenbaar: het belang van verantwoordelijkheid voelen voor alles wat je doet binnen school en weten waarom jij kiest voor jouw manier van lesgeven. Het onderbuikgevoel dat het klopt zoals je bezig bent, is enorm belangrijk voor een leerkracht. Dat geeft ruimte en vertrouwen.’

Hettie de Vetten, onderwijskundig directeur, Montessori Vereniging Haarlemmermeer

‘We hebben allemaal behoefte aan autonomie: de kinderen, de teams. Dat vraagt stappen van zelfredzaamheid naar zelfstandigheid naar zelfverantwoordelijkheid. Met behulp van humor en relativeringsvermogen word je je dit – op een prettige manier – weer meer bewust en kun je met energie en enthousiasme verder!’

Ineke Woldman, schoolleider J.H. Donnerschool, locatie Hilversum ‘Goed om te zien hoe we de rol van de leerkracht kunnen versterken, wat we ze kunnen meegeven om te groeien in hun werk, autonoom aan de slag te kunnen gaan en daarmee aan hun eigen professionaliteit te kunnen werken.’

33

Wat neemt u na vandaag mee naar school?

Dianne Peterse, adjunct-directeur Johan Frisoschool, Woerden ‘Net als veel andere basisscholen proberen ook wij te komen tot schooldenken in plaats van groepsdenken. Een gezamenlijk doel, open communicatie en het besef dat iedere leerkracht zijn eigen talent heeft, zijn daarbij van essentieel belang.’

Han de Jonge, directeur De Globe, Rotterdam ‘De Cirkel van Acht uit de training over feedback geven vind ik wel iets om te onthouden en toe te passen in de eigen praktijk. Het is een gemakkelijk hulpmiddel om binnen het team het gesprek met elkaar aan te gaan en gemeenschappelijke taal te gebruiken.’

Peter van Kreij, directeur De Wissel, Tiel ‘Ik ben in mijn opvatting gesterkt dat de focus van het onderwijs in de klas moet liggen. Ook moeten we het onderwijs veel meer afstemmen op de ontwikkeling van het kinderbrein. Daar is nu nog veel te weinig aandacht voor.’

34

35

Bouwsteenverkiezing

Bouwen aan eigenaarschap Ook dit jaar vond tijdens de driedaagse conferentie in Lunteren de Bouwsteenverkiezing plaats. Van de vier genomineerden kwam de gezamenlijke aanpak van CBS Prins Maurits Dirksland en CBS Eben Haëzer Goedereede Havenhoofd als winnaar uit de bus. De twee Zuid-Hollandse scholen zijn samen aan de slag gegaan met het vergroten van eigenaarschap van leerlingen en leerkrachten.

leerlingen en leerkrachten op school?”. We wilden dat zowel de leerkrachten als de leerlingen de urgentie van de lesstof voelden en hun eigen verantwoordelijkheid daarin namen. Dat deden we in eerste instantie door het gesprek met de kinderen aan te gaan. We vroegen hen onder meer hoe ze tot bepaalde antwoorden kwamen en analyseerden hun toetsresultaten. Daarnaast maakten we een start met het formuleren van een leerdoel samen met de leerling. Daardoor is de leerling veel bewuster bezig met de lesstof en weet hij waarom

Aanleiding voor het oppakken van dit thema was

hij die moet beheersen. De motivatie om te leren

de didactische impasse waarin beide scholen zich

nam op die manier een vlucht.’

een paar jaar geleden bevonden. Karin Meijer, directeur van Prins Maurits Dirksland: ‘We stonden

Boeiend onderwijs

onder verscherpt toezicht van de Onderwijsinspec-

Ook het eigenaarschap van de leerkracht werd

tie en hadden het idee dat harder oefenen en meer

versterkt, vertelt Meijer. ‘We lieten leerkrachten

instructie niet tot het gewenste resultaat leidden.

meer nadenken over hoe ze de lesstof op een

Dat was gewoon meer van hetzelfde. Het roer

interessante manier konden verwerken. Ze gingen

moest om.’

meer variatie in didactische vormen aanbrengen, daarbij rekening houdend met de denkgewoonten

36

Leerdoel formuleren

en hersenwerking van de leerlingen. De docenten

De twee scholen kennen een lange geschiedenis

zetten bewust in op het gebruik van mindmaps,

van samen optrekken, dus ook bij dit thema wisten

relatiecirkels en andere werkvormen. We hebben

ze elkaar logischerwijs te vinden. Jos Koopman,

boeiend onderwijs helemaal omarmd en zijn veel

directeur van Eben Haëzer Goedereede Haven-

meer opbrengstgericht gaan leren.’ Iets dat bij de

hoofd: ‘We formuleerden samen de leervraag:

ouders niet onopgemerkt bleef, aldus Koopman.

“Hoe vergroten we het eigenaarschap van onze

‘Ze vertelden ons dat hun kinderen veel enthou-

EIGENAAR

SCHAP

CBS Prins Maurits D irksland CBS Eben Haëzer G oedereed e Haven

hoofd

PO Leervraag

Onze leer vraag: H oe vergro onze leer ten we h lingen en et eigenaa leerkrach rschap va ten op sc n hool? Inle

iding

Ons doel is het ve rgroten va leerlinge n het eige n en leer naarschap krachten Als team op onze van hebben w school. ij de ambiti door mid e ‘hoger del van bo e opbrengs eiend on organisat derwijs in ten ie’. Op de een leren ze manie ‘Opbrengs de r sluit het tgericht aan bij h werken’ Hiermee et thema en ‘HRM kunnen w /lerende e de hog langere ti organisat ere opbr jd. ie’. engsten borgen vo or

Tips voor

Wat hebb e

n we geda Leerkrac an? hten: • Opzette n bekwaa mheidsdo • Gesprek ssier kencyclu s • Klassen consultat ie s/collegi • Werkg ale consu roepen aa ltaties n het woo teamverg rd in de adering • Inzet co öperatieve werkvorm • Opzet plusgroep en (uitvoer • Teamle door IB en ren als va BC) st onderdee teamverg l in adering Leerlinge n: • Kindges prekken • Inzet co öperatieve werkvorm • Opzet leerlinge en nraad • Denkg ewoonte n

w

ie dit ook Een randv wil oorwaard e is de be trokkenh eid van el Succesfa k teamlid ctoren om . het doel gevormd te door de kunnen be uitgangs reiken w organisat pu orden nten van ie. de lerende Wat is de o

siaster over school

pbrengst? • Hogere opbrengs ten voor • Grotere alle kenn betrokke isgebied nheid bi • Gedee en lde voorheen. vertelden dan verantwoo Ze j de kindezijn ren dus nog rdelijkhei d

genoeg punten waarmee we aan de

zijn nu ook een serieuzere educatieve partner. De

slag kunnen, maar we kunnen de kinderen met

kinderen zelf ook trouwens, nu ze formeel een stem

onze nieuwe werkwijze mooie ontwikkelingsper-

hebben in de vorm van een kinderraad.’

spectieven bieden met concrete doelen. En nu we

Blijven bouwen De twee scholen beseffen dat ze er nog niet zijn.

de Bouwsteenverkiezing 2015 hebben gewonnen, Me er

informatie

is dat andermaal een bevestiging dat we samen CBS Prins Mau rits Begonia 1 3247 DV Dirksland www.cbs pm.nl

goed bezig zijn!’

‘Het is een voortdurend groeiproces’, stelt Meijer. ‘We blijven bouwen en gaan onze werkwijze verder verdiepen, verbreden en versterken. Ons streven

CBS Eben Haëzer Blauwe D istelstraa t 31 3252 LA Goedere ede Haven www.cbs hoofd -ebenhae zer.nl

Bouwsteenverkiezing

is onder meer om duurzaam voldoende tot goed beoordeeld te worden door de Onderwijsinspectie. Ook het proces van boeiend onderwijs gaan we optimaliseren. Professionalisering van de leerkrachten en borging in onder meer de gesprekkencyclus zijn daarbij van groot belang. Wij willen een

Een bouwsteen is een een school ontwikkelde Karidoor n Meijer (d irecteur

Jos Koop CBS Prin man (din sM aanpak op een bepaald thema de vorm van bijaurits) irec teur CBS Eben Haëze

voorbeeld een poster. De Bouwsteenverkiezing 2015 r) vond plaats tijden de driedaagse PO/SO-conferentie www.schoo

laanz in Lunteren. Een jury heeft een selectie et.nvakkundige l

lerende organisatie zijn die voortdurend meegroeit

gemaakt van vier bouwstenen die in de conferentie-

met de ontwikkelingen in de maatschappij.’

hal tentoongesteld stonden. Dit jaar waren dat Ieder

kind een topprestatie van De Kameleon, Lesson Study

Staatssecretaris op bezoek

van Basisschool Pius X en Basissschool St. Marti-

De eerste kroon op het werk is alvast gezet: de

nus, Kilometervreters van Basissschool Starrebos

Eben Haëzer werd door de ontwikkeling die ze

en Eigenaarschap van CBS Prins Maurits Dirksland

als school had doorgemaakt, door de Onder-

en CBS Eben Haëzer Goedereede Havenhoofd. Alle

wijsinspectie benoemd tot pilotschool. ‘Afgelopen

deelnemers konden hun stem uitbrengen op hun

februari was er weer een inspectie-onderzoek, mét

favoriet. Deze laatste genomineerde werd uitgeroe-

hoog bezoek in de persoon van staatssecretaris

pen tot winnaar van de Bouwsteenverkiezing 2015.

Dekker’, vertelt een enthousiaste Jos Koopman. ‘Op

Alle bouwstenen bekijken? Ga dan naar

zes van de tien indicatoren scoorden we goed. Er

http://bit.ly/1NxR7ca.

37

dinsdag

Lunteren 2015 in tweets

Harrie van de Ven ‫@‏‬harvandeven • 24 mrt ‘In the 21st century classroom it’s the learner that speaks about learning’ Jay Marino #lunteren2015. Bijv. het kind voert oudergesprek. Edith Hilbink ‫@‏‬EdithHilbink • 24 mrt Werken met leerdoelen voor leerlingen met @Open_Ruimte op #lunteren2015 @SchoolaanZet Maak het leerdoel zichtbaar voor leerlingen!

maandag margriet van tulder ‫@‏‬vantulder_GL • 23 mrt Sleutel tot wijsheid is vragen stellen... Abelard (afsluiting keynote @Meesterlezer) #lunteren2015 Janneke Breedijk ‫@‏‬jannekebreedijk • 23 mrt Wondere wereld van teams: gebruik maken van elkaars talenten #lunteren2015 Tony van Dalen ‫@‏‬Tonyvandalen • 23 mrt Martine Spreeuw aan het woord. Trots op haar team Kon.Jul.School opbrengsten begrijpend lezen gestegen #lunteren2015 Juf Agnetha ‫@‏‬JufAgnetha • 23 mrt Gisteren in #lunteren2015 veel geleerd over #samenlereninhoudgeven. Vooral de sessie over #slimfit scholen was #interessant! @SchoolaanZet

Karin D-M ‫@‏‬Karin_75 • 24 mrt Laatste ronde voor vandaag, richting, ruimte en ruggesteun @SchoolaanZet #lunteren2015 Leontine le Blanc ‫@‏‬leesleontine • 24 mrt Conferentie van @SchoolaanZet was zeer inspirerend! Veel geleerd van o.a. @InfoDolf (spelling) en @Phyleen_Mattaar (feedback) #Lunteren2015

woensdag Anne Marie Klomp ‫@‏‬AnneMarie_Klomp • 25 mrt “We can only grow as fast as our people grow” Geldt binnen ASML maar ook in het onderwijs. #schoolaanzet #lunteren2015 Ferdinand ter Haar ‫@‏‬TerHaarFred • 25 mrt Eye-opener en zeker een -catcher: duo-directeuren in het onderwijs. Man, wat een girlpower! #lunteren2015 SchoolaanZet ‫@‏‬SchoolaanZet • 25 mrt Alle deelnemers en sessieleiders van #Lunteren2015: bedankt voor een prachtige 3 dagen vol samen leren! Fifi Schwarz ‫@‏‬fifischwarz • 29 mrt Conclusie van 3 onderwijscongressen: Als leraren(opleiders) leren, worden leerlingen daar beter van #lunteren2015 #velon2015 #vocongres

38