samen leren groeien strategisch leren In dit nummer onder andere: Leren in een Europese onderneming: utopie of toekomst? Leren en werken verbinden Positioneren en professionaliseren van leren Strategisch leren ook in het onderwijs? Jazeker!
ondernemerschap In dit nummer onder andere: De school als onderneming? Een tool voor informeel leren Vakvolwassenheid binnen InteraktContour De ondernemende TriamFloater
1
2
3
Alstublieft! U heeft momenteel de derde uitgave van ons magazine Samen Leren Groeien in handen. Via dit magazine willen we u inspireren met onze visie en ervaringen rondom leren. Dit nummer staat in het teken van ondernemerschap.
Ondernemerschap binnen organisaties is in de huidige economie belangrijk om de concurrentie voor te kunnen blijven. De relatie met innovatie wordt dan ook veel genoemd. Om als organisatie ondernemend te kunnen zijn, zijn ondernemende medewerkers cruciaal. Wat maakt een medewerker of organisatie ondernemend? In dit magazine willen we onze kijk op ondernemerschap met u delen.
Leren is ons vak en onze passie! We wisselen regelmatig en met plezier van gedachten over de ontwikkelingen op dit vlak met elkaar en onze klanten. In dit magazine delen wij zoals gezegd onze expertise met u, maar we nodigen u ook uit te reageren. Uw reactie en mening leiden bij ons weer tot nieuwe ideeën en kennis. Veel leesplezier!
samen leren groeien
4
Even voorstellen... Wij zijn TriamFloat
Wat wij doen
Wij leren zelf ook
Wij zijn TriamFloat, marktleider in Nederland op het gebied van opleidingskundige dienstverlening. Wij zijn een ambitieus bureau met een 40-tal professionals die een passie hebben voor leren en ontwikkelen. Wij hebben naam en faam opgebouwd als Triam (sinds 1983), Float Opleidingspartners (sinds 1997) en Float Onderwijspartners (sinds 2005). TriamFloat is onderdeel van The Human Network.
Opleidingskundige dienstverlening bieden op maat, dat is wat TriamFloat doet. We adviseren, onderzoeken, ontwerpen en ontwikkelen. Voorbeelden van ons werk: implementatie van nieuwe vormen van leren en toetsen, formulering van strategisch opleidingsbeleid, uitvoering onderzoek naar leerbehoeften, ontwerp van leertrajecten en curricula op maat, ontwikkeling van (blended) leermiddelen en toetsen.
Wij werken samen aan nieuwe expertise en producten. Thema’s die wij uitdiepen zijn: Positioneren en Professionaliseren van Leren (PPL), Talent- en Organisatieontwikkeling, Rapid e-learning en Informeel leren. In expertiseteams ontwikkelen we nieuwe kennis en dienstverlening, die we delen met u.
We hebben ervaring in de branches Zakelijke Dienstverlening & Retail, Techniek, Logistiek & Industrie, Overheid, Zorg & Welzijn en Onderwijs.
5
Typisch een TriamFloater Toont passie voor leren Brengt op eigen wijze zijn visie op leren Laat zijn bijdrage aan uw groei zien Maakt u enthousiast voor leren
Trekt samen op Maakt u mede eigenaar Deelt deskundigheid Stemt af op uw situatie
Werkt eigen wijs Staat voor zijn deskundig advies Stelt met hoofd en hart kritische vragen Implementeert met lef inventieve oplossingen
typisch een triamfloater
6
Ondernemerschap Door: Brenda Zandsteeg en Jos Maassen Het woord ondernemerschap zoemt in de wandelgangen van TriamFloat regelmatig rond. Het spreekt ons aan, dat ondernemen. Niet alleen in de zin van dat het management steeds op zoek is naar wat onze klanten willen en gaan willen in de toekomst. Ook onze consultants worden opgevoed in een cultuur van eigen verantwoordelijkheid nemen en te zoeken naar hun eigen mogelijkheden om invloed te hebben in situaties. Jos Maassen en Brenda Zandsteeg zijn respectievelijk business manager en consultant bij TriamFloat. Hieronder hun ideeën over het belang van ondernemerschap voor een consultancy organisatie.
Jos: Ondernemerschap wordt snel geassocieerd met commercieel en geld. Maar dat is niet de kern van wat TriamFloat ermee bedoelt. Ik ben sinds november 2011 business manager bij TriamFloat. Wat heb ik gemerkt van ondernemerschap bij TriamFloat? Het is heerlijk werken met professionals die pro-actief zijn, met creatieve ideeën komen, hun nek durven uitsteken en DOEN. Een typische TriamFloater wil bij verschillende opdrachtgevers verschillende projecten uitvoeren. Natuurlijk is het mijn taak om consultants daarmee te helpen. Consultants laat ik bewust wel eens zwemmen, maar ik heb altijd reddingsboeien uitgegooid. Ik denk dat mensen ook enorm leren van het even zelf mogen uitproberen.
Jos: Waarom vind ik ondernemerschap zo belangrijk? “Mensen zitten niet in je organisatie, maar de organisatie zit in je mensen”. Je medewerkers zijn van essentiële waarde om je organisatie mee te helpen (door)ontwikkelen. Ik heb als motto: “maak van medewerkers onder nemers”. Onze professionals kun je prima betrekken bij de strategie van je bedrijf. Men ervaart het ook als positief, als vertrouwen.
7
Jos: Collega’s raadplegen in hun bevindingen en denkbeelden delen is ook een vorm van ondernemerschap. De cultuur bij TriamFloat is informeel te noemen. Kennisdeling vindt op diverse wijzen plaats. Ik juich het alleen maar toe dat men op onderzoek uitgaat en de regie pakt in het eigen leren, door ‘sparring’ ook je collega te helpen in zijn/haar ontwikkeling en daarmee ook de klant.
Jos: Wat drijft mij om het bij klanten zo centraal te stellen in onze dienstverlening? Onze klanten hebben behoefte aan consultants die adviseren, die aanwezig zijn, die van zich laten horen, die de touwtjes in handen nemen en de klanten “ontzorgen”. In elke opdracht leert onze consultant. Vanuit TriamFloat moeten we onze collega’s daar natuurlijk wel bij helpen.
Brenda: Ondernemerschap is van vitaal belang voor een bedrijf als TriamFloat. Wij kiezen zowel customer intimacy als operational excellence als strategie en daarnaast willen we ook innovatief zijn. Dat vraagt veel van ons bedrijf. We moeten flexibel, snel en doordacht kunnen reageren op onze omgeving. Als alle medewerkers in een organisatie zich medeverantwoordelijk voelen voor de toekomst van de organisatie zijn er in plaats van 4 paar ogen die trends spotten 40 paar, in het geval van TriamFloat.
samen leren groeien
8
Brenda: Het is voor mij als consultant van groot belang dat mijn expertise up to date is en dat ik mijn werk met passie en plezier doe. Dat betekent dat ik steeds alert moet blijven op mijn eigen ontwikkeling, dat ik steeds moet blijven leren en regelmatig een nieuwe uitdaging moet aangaan. Hoewel ik intussen jarenlange ervaring heb opgedaan met leer- en opleidingsvraagstukken mag mijn werk nooit voelen als routine. Dan verlies ik meerwaarde voor de klant èn mijn plezier in mijn werk.
Brenda: Ondernemerschap hoort bij lerend werken. En dat is juist voor experts, zoals onze consultants zijn, soms best lastig. Argyris (degene die de term double loup learning bedacht) schreef eens dat juist experts niet kunnen leren. Hij bedoelde daarmee dat als je jezelf als expert beschouwt, en je omgeving doet dat ook, het heel lastig kan zijn om je eigen bijdrage (en soms falen) in situaties onder ogen te zien. Kritisch kunnen reflecteren op je eigen gedrag is niet alleen nodig om te kunnen leren als professional.
Brenda: Risico nemen, bewust een stap zetten buiten je comfort zone, is soms nodig om vooruit te komen of te voorkomen dat je scherpte verliest. Daarom ben ik een dag in de week gaan lesgeven aan de universiteit, ik ben van expert consultant buiten mijn flow gestapt in de rol van beginnend docent. Dat is best wennen, ik weet ineens weer hoe het voelt om iets niet te kunnen. Ik zie het als een investering in mijn professionele ontwikkeling. De keuze voor inhoud past goed bij mij. Het is voor een professional belangrijk te weten waar je kracht ligt. Je moet ondernemen vanuit je kracht.
9
Jos: Onze consultants voeren niet alleen opdrachten uit als ontwikkelaar, adviseur of projectleider, maar zijn tevens ook collega van de klantcollega’s. Ook daar hebben en nemen we een rol in. We hebben een toegevoegde waarde in de gewenste cultuur en kernwaarden bij de klant. Zo ook in ‘ondernemerschap’. Klanten geven steeds vaker aan dit ook belangrijk te vinden bij hun medewerkers. Opdrachtgevers ervaren dit als toegevoegde waarde van onze consultants.
TriamFloat is marktleider in Nederland in opleidingskundige dienstverlening. Onze didactische expertise is breed onder de 40 consultants. We hebben een no nonsense mentaliteit, zijn een tikkeltje eigen-wijs en hebben een hoge executiekracht. We relateren de opdrachten altijd aan een visie op leren bij de opdrachtgever. Onze inzet moet van toegevoegde waarde zijn bij de klant. Dat vraagt om ondernemerschap. Niet alleen bij onze managers, ook bij onze consultants.
samen leren groeien
10
Waar denk jij aan bij ondernemerschap? “Anders dan anderen doen om je te onderscheiden, alles gewoon goed willen doen en één ding héél erg goed doen.”
“Proactief experimenteren. Ideeën genereren en die durven testen.”
“Durf, lef, touwtjes in handen, out of the box, doelen stellen en er voor gaan, regie pakken, proactief.”
“Eigen keuzes maken en herkennen, de verantwoordelijkheid daarvoor nemen. De stap maken van expert naar beginner, om te verbreden en zo te kunnen verdiepen.”
“If you do what you always did, you will always get what you always got” “Met je deskundigheid gefocust zijn op nieuwe ontwikkelingen & mogelijkheden, initiatief nemen, de kansen grijpen en weten te vertalen naar die producten en diensten waar de klant op wacht (of nog niet weet dat hij er op zit te wachten!).”
“Passie, dromen realiseren, maar durven is de belangrijkste. Veel mensen willen ondernemer zijn maar vinden de stap te groot en gaan toch voor veiligheid. Een ondernemer is meer dan ondernemend.”
“Vanuit authenticiteit en passie met een open blik en een portie lef je eigen(wijze) koers varen.”
samen leren groeien
11
samen leren groeien
12
Ondernemerschap bij Walraven Door: T essa van den Brand en Nicole de Kuyper TriamFloat heeft de afgelopen tijd met verschillende organisaties gewerkt waarbij ondernemerschap een belangrijke rol speelde. Een van deze organisaties is Walraven, een internationale onderneming met eigen productie- en verkoopvestigingen in diverse landen. De Walraven Groep is voortgekomen uit Metaalwarenfabriek J. van Walraven B.V., een familiebedrijf dat in 1942 in Mijdrecht is opgericht. De oprichter, Jan van Walraven, is de grootvader van de huidige algemeen directeur. In de Walraven Groep zijn ruim 750 medewerkers actief met de ontwikkeling, fabricage en verkoop van innovatieve bevestigings-,
brandbeschermings- en sanitairsystemen. Career Development Program De afdeling HR opereert vanuit Nederland en ontwikkelt zich de komende jaren tot een groepsbrede HR afdeling. Eén van de thema’s waar HR op dit moment aandacht voor heeft is het binden, boeien en ontwikkelen van huidige en toekomstige management kwaliteiten. HR wilde hiervoor een Career Development Program in gaan zetten bedoeld voor talentvolle medewerkers die de ambitie hebben om in de toekomst een managementfunctie te gaan bekleden. Vanuit een intrinsieke motivatie hebben de deelnemers zichzelf aangemeld voor het programma.
Walraven heeft TriamFloat gevraagd te helpen bij het ontwerpen, ontwikkelen en uitvoeren van een dergelijk career development programma. Petra Bakker, consultant bij TriamFloat, zette samen met Walraven een onderwijskundig goed onderbouwd progamma neer. Dit partnerschap resulteerde in het programma LEF wat een opleidingstraject is geworden van 1,5 jaar. LEF staat voor Leiderschap, Eigenheid en Flexibiliteit. Voor Walraven zijn dit belangrijke kenmerken van ondernemende medewerkers.
13
LEF We spraken met Irene Brakband, HR manager Nederland bij Walraven en tevens één van de deelnemers aan het LEF programma. Zij vertelde dat het opleidingstraject bestaat uit vier hoofdthema’s, namelijk strategie-, financieel-, operationeel- en commercieel management. Deze thema’s worden door middel van theorie en praktijkcases in tweedaagse bijeenkomsten behandeld. Er wordt regelmatig gebruik gemaakt van gastdocenten. Tot nu toe zijn dit leden van de directie geweest, wat heeft geleid tot een gemakkelijkere communicatie tussen de directieleden en deelnemers aan het programma.
Naast de thema’s worden zogenoemde ‘skillsdagen’ gehouden bij TriamFloat. Op deze dagen wordt gewerkt aan de persoonlijke ontwikkeling van de deelnemers. De deelnemers passen het geleerde toe in de dagelijkse praktijk, waarin nu al blijkt dat er nieuwe ideeën en initiatieven ontstaan.
Risico’s en vrijheid Irene beschrijft ondernemerschap als risico’s durven nemen. Als voorwaarde hiervoor stelt ze dat de organisatie vrijheid moet durven bieden aan haar medewerkers. LEF tonen is dus voor zowel de organisatie als haar medewerkers een belangrijke schakel op weg naar ondernemerschap. Irene merkt dat ze veel vrijheid heeft bij Walraven. Ze schrijft een plan, onderbouwt dit en er is een grote kans dat die koers dan ook wordt uitgezet. Hier zitten natuurlijk wel risico’s aan. Wil iedereen dit wel? Kan dit wel? Vertrouwen in je medewerkers is dan ook belangrijk.
samen leren groeien
14
Niet alleen voor de high potentials in de organisatie is ondernemerschap van belang. Alle medewerkers bij Walraven worden gestimuleerd met nieuwe ideeën te komen en met hun eigen ‘problemen’ aan de slag te gaan. De organisatie is onderhevig aan veel veranderen, wat het ondernemerschap beïnvloedt. Juist in de huidige kenniseconomie waarin veel en snel verandert, is het van belang voor te blijven op de concurrentie door innovatie en ondernemerschap.
Eigen-wijze samenwerking De samenwerking tussen Walraven en TriamFloat is succesvol gebleken. Irene beschrijft de rol van TriamFloat als eigenwijs, in de positieve zin van het woord. Hoewel Walraven een helder beeld had van welke koers zij wilden varen, liet TriamFloat op een eigen-wijze manier zien hoe dit traject tot het beste resultaat zou kunnen leiden. De betrokken consultants van TriamFloat lieten zien dat zij in staat zijn out of the box te denken. Dit geeft volgens Irene een duidelijke eigen lijn en visie weer. De wederzijds geboden vrijheid heeft geleid tot een traject dat met LEF is aangepakt!
15
De school als onderneming? Door: Sanna Langerak De meeste onderwijsinstellingen en scholen zijn door de overheid gefinancierde publieke voorzieningen. Tegenwoordig is steeds duidelijker een kentering te zien naar scholen als maatschappelijke ondernemingen met commerciële belangen. Is deze kentering een garantie voor beter onderwijs? Kunnen commerciële belangen samen gaan met de missie van het onderwijs? Oftewel, is het onderwijs het meest gebaat bij een school als publieke voorziening of als onderneming?
Maatschappelijke ondernemingen In de praktijk is sprake van steeds meer concurrentie tussen onderwijsinstellingen. Bij een school(organisatie) als commerciële, maarschappelijke onderneming, gaat het om het binnenhalen van zoveel mogelijk leerlingen, ten koste van de concurrenten in de regio. Het onderscheidend vermogen van een opleiding of instelling ten opzichte van haar concurrenten is van groot belang. Het onderwijs moet vooral aantrekkelijk zijn voor de leerlingen. Er ontstaat een grotere nadruk op het actief werven van leerlingen door goede marketing. Een commerciële onderneming wil een zo goed mogelijk bedrijfsresultaat neerzetten. Wanneer een school(organisatie) commerciëler gaat werken, gaat het
dus om meer dan het afleveren van een goede beginnend beroepsbeoefenaar. Winstmaximalisatie of groei wordt een doel. Hierbij hoort het nemen van risico’s en het vraagt om als school onderscheidend te zijn en innovatief.
samen leren groeien
16
Gevolg kan zijn dat scholen het liefst investeren in winstgevende opleidingen waarbij veel studenten afstuderen. Daarbij wordt in het huidige financieringsbeleid een opleiding niet afgerekend op het aantal studenten dat een baan vindt, maar op het aantal dat afstudeert. Dit moet de ondernemerszin van ROC’s stimuleren. Uit onderzoek van FNV Jong blijkt dat het aantal leerlingen dat een opleiding afrondt, niet aansluit bij de vraag op de arbeidsmarkt. Duizenden leerlingen hebben een beroepsopleiding gevolgd waar op de arbeidsmarkt geen vraag naar is.
Publieke voorzieningen Schoolorganisaties als publieke voorzieningen horen hun opleidingsaanbod op elkaar af te stemmen en aan te sluiten bij de behoefte aan professionals in de markt. Daarbij is onderlinge concurrentie niet gewenst. Ook van dit perspectief zijn voorbeelden in de praktijk te zien. De focus komt steeds meer te liggen op het borgen van de kwaliteit van opleidingen. Hierbij hoort het zoeken naar zekerheden en bewijzen, vanuit een gedetailleerd kader. Op dit vlak neemt een school juist geen risico’s. Gevolg hiervan kan zijn dat de school achter de feiten en ontwikkelingen aan loopt. Onlangs heeft Minister Van Bijsterveldt het MBO bijvoorbeeld de opdracht gegeven om
het opleidingenaanbod beter af te stemmen op de vraag in de markt. Het primaire doel van het onderwijs is het opleiden van goed gekwalificeerde (beginnend) beroepsbeoefenaren waaraan de arbeidsmarkt behoefte heeft. Het is interessant om na te gaan of dit doel beter wordt bereikt door de school te zien als maatschappelijke onderneming of toch als publieke voorziening.
17
Voor- en nadelen Beide perspectieven hebben hun vooren nadelen. Bij een publieke voorziening zijn alle middelen gericht op het primaire proces en het bereiken van het primaire doel. Er zal vaak behoudend gehandeld worden. Met behoudend bedoel ik dat vanuit de kaders gewerkt wordt aan het zo goed mogelijk opleiden van de leerlingen. Er is weinig innovatieve kracht aanwezig om dingen eens anders te doen. Dat is jammer. Daardoor loopt het onderwijs achter op ontwikkelingen, bijvoorbeeld in didactiek en aansluiting bij de doelgroep.
Aan de andere kant, brengt focussen op het bedrijfsresultaat mogelijk de kwaliteit van de afgestudeerden in gevaar. Wat is namelijk de consequentie als de investering niet het verwachte rendement oplevert? Hoe vang je dit op en welk effect heeft ook dit weer op de kwaliteit van de afgestudeerde? Er gaat geïnvesteerd geld verloren dat nodig is om opleidingen van goede kwaliteit te kunnen (blijven) aanbieden. Dat er tegenwoordig mensen de arbeidsmarkt op komen waar geen behoefte aan is, vind ik kwalijk. De instroom van deelnemers en verdeling van de middelen en inzet zou parallel moeten lopen met de behoefte op de arbeidsmarkt.
De gulden middenweg Ik vind zelf dat het primaire proces en de kwaliteit van de opleiding en de afgestudeerde altijd voorop moet staan. Er zullen altijd kaders zijn waaraan het onderwijs moet voldoen en op afgerekend wordt. Dit is ook goed. Er moeten standaarden zijn om opleidingen te kunnen beoordelen en vergelijken.
samen leren groeien
18
Wel droom ik van meer innovatieve kracht in het onderwijs. Ofwel een middenpositie op het continuüm met beide perspectieven als uitersten. Ik pleit voor het combineren van het beste uit beide werelden: Focus op het voldoen aan de kaders en kwaliteitsnormen. Opleiden van professionals waarnaar vraag is in de praktijk. Denken in mogelijkheden en vernieuwing, om aan te sluiten bij de huidige tijd en doelgroep. Aansluiten bij nieuwe didactische ontwikkelingen om het leerproces optimaal te stimuleren. Ook het groeien naar een meer lerende organisatie is een aandachtspunt. Dan zal het pas echt lukken om ‘de beste’ opleiding aan te bieden.
De uitdaging is om te zoeken naar manieren waarop onderwijsorganisaties of opleidingen meer vernieuwend en proactief kunnen worden, meer gaan pionieren. Een voorwaarde is daarbij dat de overheid hiertoe ruimte geeft en pionieren stimuleert. Dit kan bijvoorbeeld met subsidieregelingen voor innovatieprojecten. Bij het beoordelen van de kwaliteit van scholen moeten initiatieven, die bijdragen aan de kwaliteit, ook gewaardeerd worden. Dit heeft namelijk direct een stimulerende werking. Nu is het vaak zo dat initiatieven teniet worden gedaan doordat de beoordelingskaders er niet op aansluiten. Volgens mij moeten we voorkomen dat overheidsbeleid onderlinge concurrentie aanwakkert.
Gaan voor het beste van allebei: onderwijsinstellingen als publieke onderneming. Ik roep beleidsmakers op om ruimte voor innovatie te creëren en onderwijsmensen om te gaan pionieren en innoveren.
19
samen leren groeien
20
Een tool voor informeel leren Door: Nicole de Kuyper Organisaties hebben in de huidige economie te maken met een continue veranderende omgeving. Deze omgeving vraagt om flexibiliteit, ondernemerschap en nieuwe kennis. Om een voorsprong te kunnen nemen op de concurrentie is het belangrijk om de kennis niet alleen up-to-date te houden, maar om daarnaast ook nieuwe kennis te ontwikkelen en innovatief te zijn. Om deze reden besteden organisaties steeds meer aandacht aan leren. Om als organisatie te kunnen groeien, mag informeel leren niet ontbreken. Kenmerken van informeel leren, zoals het ongeplande en ongestuurde karakter, maken het lastig om het te meten, vorm te geven of te sturen. Dit betekent echter niet dat er geen aandacht aan besteed kan worden. Sterker nog, verschillende actoren kunnen handvatten bieden waarmee het informeel leren van medewerkers gefaciliteerd wordt.
Zowel in de literatuur als bij onze klanten is de afgelopen tijd veel aandacht besteed aan leren op de werkplek en informeel leren. Het belang van informeel leren begint bij veel organisaties door te dringen, onder andere door modellen zoals het 70 20 10 model van Jennings (Jennings & Wargnier, 2011). Dit model geeft weer dat slechts 10% van het leren formeel gebeurt. 70% van de tijd dat er geleerd wordt, leert men van het werk en 20% wordt er geleerd van elkaar. Dit samen betekent dus dat 90% van het leren op informele wijze gebeurt. Uiteraard zijn deze percentages geen keiharde waarheden en kan de verhouding ook iets anders liggen. Het gaat erom dat informeel leren zo’n groot aandeel heeft in de manier waarop werknemers leren. Belangrijk genoeg om hier aandacht aan te besteden.. Want: wat aandacht krijgt, groeit.
21
Bij TriamFloat is vorig jaar met een afstudeeronderzoek in kaart gebracht hoe het informeel leren er bij ons uitziet en hoe dat er in de toekomst uit zou kunnen zien. Het onderzoek heeft waardevolle resultaten opgeleverd, maar leidde ook tot een vervolgvraag: welke concrete acties kunnen leidinggevenden en medewerkers ondernemen om het informeel leren te versterken? Dit is een vraag die we bij TriamFloat de laatste tijd ook veel horen vanuit klanten. Zowel de klantvragen als de uitkomsten van het onderzoek laten zien dat er behoefte is aan concrete interventies die ingezet kunnen worden om informeel leren te kunnen faciliteren.
Vanuit onze expertise en ervaring zijn we bij TriamFloat op zoek gegaan naar dergelijke interventies. In verschillende bijeenkomsten met zowel klanten als met onze consultants brainstormden we over dat wat ons aanzet tot (informeel) leren. Wij hebben dit omgezet in zo concreet mogelijke interventies, om organisaties zo praktisch mogelijk van dienst te kunnen zijn. Hierbij worden de voor de hand liggende interventies vaak vergeten, terwijl deze juist een groot effect kunnen hebben.
Bij de interventies hebben wij concrete aanwijzingen, tips en/of voorbeelden benoemd. De interventies uit de tool zijn niet alleen verdeeld onder 70, 20 en 10 maar er is ook een onderscheid gemaakt tussen verschillende doelgroepen: manager, medewerker en L&D. Daarmee is onderstaand schema ontstaan.
22
Dit schema vormt de basis van de tool. In de interactieve PDF kan elke cel aangeklikt worden, waarna de interventies voor die categorie verschijnen. De indeling naar de drie perspectieven betekent niet dat een manager geen inspiratie op kan doen door te kijken bij de interventies van een medewerker. In tegendeel, men kan daardoor juist tot nieuwe ideeën komen.
De tool geeft inspiratie en handvatten voor het vormgeven van informeel leren. Het biedt interventies om medewerkers bewust te maken van wij zij (onbewust) al leren en biedt inspiratie om op een informele manier te leren van het werk en van elkaar.
Op het moment van schrijven is de eerste versie van de tool beschikbaar op www.triamfloat.nl. De tool is gratis te downloaden door alle geïnteresseerden. De tool zal echter in ontwikkeling blijven. Er worden interventies toegevoegd door de ervaringen die TriamFloat zelf opdoet, maar ook wordt de feedback en tips van gebruikers meegenomen. Zoals organisaties en hun omgeving continu in beweging blijven, zo blijft de tool ook continue in ontwikkeling. Literatuur Jennings, C., & Wargnier J. (2011). Effective learning with 70:20:10. The new frontier for the extended enterprise. Crossknowledge.
23
Kenniscafé Informeel leren: hoe doe je dat? Leren doen we altijd en overal, zo ook met en van onze klanten. Delen leidt tot groei en geeft ons inspiratie voor nieuwe ontwikkelingen. Dat delen doen we bijvoorbeeld tijdens onze kenniscafés. Een van die kenniscafés ging over informeel leren, een onderwerp dat voor veel organisaties aan de orde van de dag is. Tijdens dit kenniscafé deelde TriamFloat haar kennis over de vraag hoe wij informeel leren bij klanten terugzien en welke interventies organisaties kunnen inzetten om informeel leren te stimuleren. Ook werden deelnemers uitgenodigd aan de slag te gaan met hun eigen praktijkvragen.
Dit waren vragen als: • Hoe kan ik het leren van mijn medewerkers faciliteren? • Op welke manier kunnen formele en informele leeractiviteiten elkaar versterken? • Hoe daag ik mijn medewerkers uit om leerervaringen te delen tijdens het werk? • Welke mogelijkheden tot het faciliteren van informeel leren zijn er? • Wat kunnen/moeten medewerkers zelf doen om meer informeel te kunnen leren?
Onze eigen ‘Tool Informeel Leren’ beleefde zijn vuurdoop tijdens deze bijeenkomst: deze werd voor het eerst aan de buitenwereld gepresenteerd, wat meteen leidde tot nieuwe ideeën om de tool te verbeteren en nog beter in de praktijk in te zetten. Onder het genot van – uiteraard – een informele borrel werd nagepraat over de nieuwe inspiratie om weer met collega’s te delen!
samen leren groeien
24
Inspiratie In de inspiratieruimte konden deelnemers hun beeld bij informeel leren weergeven in de vorm van afbeeldingen. Een van de gekozen afbeeldingen was een foto van meerkatten. De associatie daarbij Meerkatten zijn sociale dieren met een sterke groepsband. De jonge meerkatten leren door het observeren en nadoen van het gedrag van de volwassen meerkatten: informeel leren ten top!
Faciliteren De aanwezigen noemden vele mogelijkheden om informeel leren te faciliteren. Een greep uit de ideeën: • Een ‘beurs’ organiseren, waar iedereen iets presenteert van zijn/haar werk. • Een virtueel of echt café. • Ervaringen delen via een krant, intranet, een blog, etc.
Mensen zijn enthousiast over informeel leren, omdat ze voor zichzelf duidelijk meerwaarde zien. De aanwezigen zagen de meerwaarde van informeel leren onder andere hierin: • Het geleerde beklijft beter • Vertrouwen • Het vergroot eigenwaarde • Het kan op eigen initiatief • Just in time • Het is efficiënter • Het is leuker • Het stimuleert zelfstandigheid
25
Vakvolwassenheid binnen InteraktContour InteraktContour (ICG) biedt zorg aan mensen met hersenletsel, mensen met een lichamelijke beperking en chronisch zieken. Dit gebeurt in de vorm van 24-uurs zorg, dagbesteding en/of begeleiding thuis. InteraktContour heeft binnen het organisatiejaarplan (2012) ruim 20 projecten gedefinieerd, waarvan één met de titel Groeien naar meer Vakvolwassenheid. Hoe kun je Vakvolwassenheid realiseren? De manager P&O is, in de rol van projectleider, op zoek gegaan naar het antwoord op deze vraag en heeft daarbij o.a. de hulp ingeroepen van een consultant van TriamFloat die al voor andere opleidingstaken bij ICG gedetacheerd was. De taak dus om vakvolwassenheid te realiseren. Maar, WAT is vakvolwassenheid? En WAAROM is vakvolwassenheid belangrijk?
26
Een eerste* definitie vanuit het projectteam: Vak (weten, kunnen) • vaardigheden, ervaring en competenties • vakmanschap is meesterschap • professionaliteit
Volwassenheid (willen, durven, doen) • vorm en mate van maturiteit • betrokkenheid en gedeelde waarden • consequenties van eigen handelen kunnen overzien • zo nodig van regels durven afwijken • groei, zelfstandigheid, zelfsturing
*zoals je uit de later beschreven aanpak kunt opmaken, komt de uiteindelijke definitie van de medewerkers zelf! En de belangrijkste aanleidingen: • Gewenst gedrag binnen de ICG besturingsfilosofie • Gewenst gedrag als reactie op overgang WMO • Gewenst gedrag als reactie op kostenbesparing/grotere span of control
De aanpak vanuit het projectteam: • De kunst is om bij dat wat we nu al doen, expliciet stil te staan bij vakvolwassenheid en als projectteam vooral niet (weer) met iets nieuws te komen • Gebruik maken van “Actionlearning” door met elkaar de dialoog aan te gaan over waar we mee bezig zijn, bij voorkeur aan de hand van voorbeelden en casussen uit onze praktijk. Op die manier kunnen we: - leren - gemeenschappelijk betekenis geven - gemeenschappelijk waarden expliciteren
• Begrip vakvolwassenheid kunnen operationaliseren en meetbaar/evalueerbaar kunnen maken ter check of we de goede richting op gaan. Meetbaar maken gebeurt o.a. door scores te monitoren op vooraf geselecteerde, en aan vakvolwassenheid gerelateerde, items uit het medewerkers tevredenheidsonderzoek.
27
Het projectteam wil een stimulerende en faciliterende rol spelen bij het vergroten van de vakvolwassenheid binnen ICG. Een voorbeeld van zo’n activiteit zijn inspiratiesessies voor leidinggevenden. Mevrouw M.(Maret) Kloek, beleidsmedewerker personeelsontwikkeling binnen ICG, heeft inmiddels het stokje van de TriamFloat consultant overgenomen. Hieronder haar weergave van wat deze inspiratiesessies bijdragen:
“Ik raakte bij het project betrokken op het moment dat we de dialoog binnen de organisatie daadwerkelijk aangingen. We hebben een sessie belegd met de klankbordgroep die bestaat uit drie locatiemanagers, de eerste managementlaag in de organisatie. Bij de locatiemanagers ligt uiteindelijk het kantelpunt naar de teams als het gaat om verandering. Essentieel dus om juist met hen de dialoog aan te gaan. We hebben gekozen voor de methode van appreciative inquiry, als interactieve strategie, met elementen van visual meetings, waarbij we met elkaar op ontdekkingstocht zijn gegaan naar wat er al is, wat de toekomstdroom is, wat het concrete doel is en welke acties we zouden moeten ondernemen om daar te komen. We hebben de locatiemanagers gevraagd om een metafoor voor hun idee over vakvolwassenheid mee te nemen. Daar is veel inspiratie uitgehaald: een volop bloeiende rozenstruik symboliseerde een team dat met zorg en aandacht wordt aangestuurd, dat gevoed wordt en alle tijd krijgt om zich te ontwikkelen, de kunst van het vliegeren stond voor
28
de taak van het team om onder allerlei omstandigheden in de lucht te blijven, een SRV wagen zette de medewerker als flexibele producent en ondernemer neer en handen die elkaar vasthouden lieten zien dat het ook gaat om samenwerking. Het resultaat was een actieplan voor implementatie: eind oktober organiseren we drie van deze sessies zodat alle 33 locatiemanagers er een bij kunnen wonen. Daarna wordt in elk van de drie regionale managementteams de verdere uitrol naar de teams voor bereid. P&O ondersteunt de uitrol door het aanbieden van een toolkit met instrumenten, zoals een reader, inspiratiekaarten en een spel.”
En wat Maret nog meer opgevallen is m.b.t. vakvolwassenheid binnen ICG: “Bij de methode van appreciative inquiry en het ontdekkend veranderen staat het doel niet van te voren vast. We gaan dus niet ‘van boven af’ bepalen wat vakvolwassenheid is en hoe je daar met je team komt. Dat is nog best lastig, het is verleidelijk om toch naar bijvoorbeeld competenties te gaan kijken of naar een ideaal werknemersbeeld. Een kleine concessie die we daar doen is de toolkit, daarin komt bijvoorbeeld wel het landelijk vastgestelde profiel voor beroepskrachten in de gehandicaptenzorg.”
Kortom, ICG maakt welbewust een keuze voor de interactieve aanpak, een aanpak met een grote mate van onzekerheid, maar ook met het grootste verandervermogen.
29
Trends in HRD TriamFloat werkt momenteel met een 40-tal consultants voor een grote verscheidenheid van klanten, zowel nationaal als internationaal. Daar zijn we zeer trots op. De Trends Top 10 binnen HRD / L&D die we zien en waar wij de klant succesvol bij helpen zijn: 1. Steeds meer uitgaan van de waarderende benadering (Appreciative Inquiry) binnen de afdeling HRD, maar ook binnen de gehele organisatie. 2. Informal Learning / 70-20-10 model. Hoe doe je dat in de praktijk? 3. Hoe creëer of vergroot ik het ‘ondernemerschap’ bij mijn medewerkers?
4. HRD in de lijn krijgen! 5. Zoektocht naar (nieuw) LMS (selectie en implementatie). 6. Hoe professionaliseer ik mijn collega’s van HRD / L&D op onderwijskundig / didactisch / innovatief vlak? 7. Steeds meer vraag naar het ontwikkelen van E-Learning in ‘gemakkelijke’ (eenvoudige, betaalbare en goede oplossingen) auteurstools, zoals: Articulate, Captivate en Lectora. 8. Men is zich steeds meer bewust van de essentiële rol van de leidinggevende / manager in het rendement (transfer naar de praktijk) van het geleerde voor medewerkers.
9. Kernwaarden van de organisaties laten versmelten in opleidingsprogramma’s. 10. Ontwikkeling van traineeships / leiderschapsprogramma’s / MD trajecten / ambassadeurs programma’s. Het besef komt steeds meer dat je cultuurverandering niet bereikt in een apart cultuurproject. Maar dat je cultuurverandering integreert in alle acties die je neemt om op het cultuurvlak daarin het gewenste voorbeeld te geven, te weten wat je van elkaar verwacht op dit vlak en elkaar aan te spreken.
samen leren groeien
30
De ondernemende TriamFloater Ondernemerschap is een must have voor de consultants van TriamFloat. Kansen zien en pakken brengt TriamFloat, de klant en de consultants verder in hun ontwikkeling. Hoe zich dat uit in de praktijk, leest u hieronder. Consultant Sjors van Gils is zo’n ondernemende TriamFloater. Hij vertelt over wat hij doet, hoe hij zijn kwaliteiten benut en vergroot, wat hij onder ondernemerschap verstaat en hoe dat terug te zien is op de werkvloer van TriamFloat.
31
In 2008 kwam ik als student naar een open dag van TriamFloat. Tijdens deze dag raakte ik aan de praat met diverse consultants en werd ik enthousiast over de organisatie. Twee jaar later studeerde ik af en toen bleek dit eerdere contact zeer waardevol te zijn: ik had nog het kaartje van één van de consultants en met hem heb ik dan ook contact gezocht. Na het opsturen van mijn CV en motivatiebrief mocht ik op gesprek komen. Na een projectpresentatie werd ik aangenomen en kon ik aan de slag met mijn eerste opdracht!
Dit eerste project was voor het Nederlands bureau brandweerexamens (Nbbe), waar ik samen met een andere net aangenomen collega online examens ontwikkelde. Het was prettig om met een TriamFloat collega te kunnen werken. We waren aan het ontdekken hoe het om als consultant te werken, wat we leuk vinden en waar we goed in zijn. Het werken met inhoudsdeskundigen vond ik erg leuk: samen met mensen uit het werkveld, brandweermannen dus, aan de slag om de vragen die wij ontwikkelden te finetunen.
Na mijn eerste twee projecten ging ik echt nadenken over waar ik nou energie van kreeg, wat vind ik nou echt leuk? Ik geloof er namelijk in dat als je iets leuk vindt, je er vanzelf goed in wordt. Op een gegeven moment hielp ik een collega met het maken van een e-learning module in Articulate. Daar kon ik de hele dag aan werken zonder pauze te houden. Dit was het dus, hier kan ik zowel mijn onderwijskundige kennis als mijn creativiteit in stoppen. Hier wilde ik meer mee doen, de ondernemer kwam in mij naar boven! Door dit aan te geven en uit te stralen, rolde ik bijna als vanzelf in e-learning projecten. Dat is nu ongeveer een jaar geleden en sindsdien ben ik met name bezig met ICT en leren.
typisch een triamfloater
32
Door zelf te gaan proberen, ontdekte ik wat er allemaal mogelijk was. Dit hielp me later ook om dingen in de organisatie voor elkaar te krijgen op het gebied van e-learning. Wat dat betreft is ondernemerschap vooral DOEN. Door ideeën in acties te vertalen, kom je weer tot nieuwe ideeën. Bij TriamFloat betekent dat meestal dat je ook anderen erbij betrekt. Dat is een voorwaarde om écht ondernemend te kunnen zijn: je hebt elkaar nodig om tot nieuwe ideeën te komen.
“Ondernemerschap kan heel klein en simpel zijn: een proactieve opstelling en initiatief nemen. Daar is wel durf en lef voor nodig.”
33
“Je hebt elkaar nodig om tot nieuwe ideeën te komen.”
Als ondernemende TriamFloater ben ik voortdurend op zoek naar ontwikkelingen op het gebied van leren en ICT, en onderzoek ik de behoefte van de klant. Ik wil het maximale halen uit de mogelijkheden die passen bij de vraag die de klant heeft. Hoewel ondernemerschap vaak met innovatie en nieuwe producenten of diensten wordt geassocieerd, hoeft ondernemerschap echt niet altijd over nieuwe producten of diensten te gaan.
Ook binnen je bestaande werk kan je ondernemend zijn, door bijvoorbeeld uit eigen initiatief een collega te helpen. Daarnaast is de manier waarop wij samen met onze klanten werken een mooi voorbeeld van ondernemerschap. Als consultant gaan we met onze expertise en enthousiasme in gesprek met de klant, om vervolgens samen een aanpak te kiezen.
Die gesprekken met klanten vind ik interessant. De eerste keer dat ik met een collega mee ging om met een klant de mogelijkheden op het gebied van e-learning te bespreken, merkte ik hoe leuk het is om mensen aan te steken met mijn eigen enthousiasme. Bij TriamFloat krijg ik gelukkig de mogelijkheid om daar wat mee te doen. Mijn manager ziet wat mij triggert en wat mijn talenten zijn en zorgt ervoor dat ik die kan gebruiken bij klanten. Dat geeft vertrouwen en vrijheid, en daarmee ruimte voor ontwikkeling.
typisch een triamfloater
34
Om als consultant ondernemend te kunnen zijn is vrijheid belangrijk, maar ik merk ook dat ik mensen om me heen nodig heb. Zeker bij de start van iets nieuws, is een ‘expert’ die meekijkt erg fijn, maar ook sparringspartners later in een traject zijn veel waard. Door op die manier samen te werken en elkaar op te zoeken, kom je tot het beste resultaat.
Inmiddels voer ik regelmatig klantgesprekken en ben ik thematrekker van de themagroep ICT & Leren. Dit geeft me de mogelijkheid om die dingen te doen waar ik goed in ben en energie uit haal. Het is een interessante rol, omdat ik ook merk dat klanten het leuk vinden met mij in gesprek te zijn over ICT en leren. Daarnaast is het een uitdaging invulling te gaan geven aan het thema en op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen op de markt. Uiteraard maak ik ook daarbij gebruik van de al aanwezig kennis en kunde van mijn collega’s! “Vrijheid is belangrijk voor ondernemerschap, maar mensen om je heen hebben is nog belangrijker.”
35
Ondernemerschap binnen uw organisatie: nieuwe trend? Door: Esther Scheffener
samen leren groeien
36
TriamFloat is onderdeel van de The Human Network (THN), een kennisintensieve netwerkorganisatie. Binnen de THN leveren tien gespecialiseerde bedrijven een diversiteit aan professionele en specifieke dienstverlening aan een groot aantal ondernemingen in Nederland. In totaal werken er 200 professionals binnen deze verschillende THN bedrijven. THN is een inspirerend en ondernemend bedrijf dat inspirerende en ondernemende mensen aan zich heeft weten te binden en met die mensen een succesvolle business drijft. Kern van de business is het bijdragen aan en het realiseren van doelstellingen van klanten door tijdelijk gespecialiseerde consultants/ professionals in te zetten. De focus ligt op aantrekkelijke (niche) specialismen,
het binden van de beste professionals en unieke contractvormen. Kernwaarden zijn: ondernemend, authentiek, integer, resultaatgericht en verbindend. TriamFloat is een onderneming binnen een onderneming. De bedrijven binnen The Human Network worden aangestuurd door businessmanagers die met elkaar verantwoordelijk zijn voor hun eigen onderneming. Zij leggen verantwoording af aan de directie van THN. In die ondernemingen werken consultants die op hun beurt weer verantwoordelijk zijn voor de projecten en opdrachten die ze uitvoeren. Je kunt dus eigenlijk spreken over 200 ondernemers die binnen THN werkzaam zijn, waarvan 40 bij TriamFloat.
37
Een uniek concept, want wie wil er nu niet ondernemen met de vrijheid om zelf besluiten te mogen nemen, verantwoordelijk te zijn, maar niet persoonlijk financieel risico te lopen. En onderdeel te zijn van een groter geheel. Een fantastisch concept. Maar is The Human Network hierin zo bijzonder? Zou dit niet in ieder bedrijf kunnen?
Het lijkt alsof ondernemen binnen een organisatie een nieuwe trend is. In veel gesprekken met onze opdrachtgevers komt het woord ondernemerschap voor. Men wil dat medewerkers zich meer verantwoordelijk gaan voelen voor hun eigen carrière en de daarbij horende werkzaamheden. Van medewerkers wordt verwacht het werk uit te voeren alsof het je eigen onderneming is. Betrokkenheid, zelfstandigheid, verantwoordelijkheid, innovatief denken, etc. Maar is dat nieuw?
Hebben we niet van jongs af aan geleerd dat je voor jezelf op moet komen, dat je moet vallen en opstaan om te leren? Waar is het dan mis gegaan? Wie heeft ons verteld, dat op de dag je besluit te gaan werken je niet meer zelf hoeft te denken? Wie bepaalt dat je niet meer zelfstandig mag handelen, dat je moet afwachten of op commando moet volgen?
samen leren groeien
38
Binnen TriamFloat betrekken we onze medewerkers in veel processen. Het begint al met het werven van nieuwe collega’s. Onze consultants voeren de gesprekken met het idee, is dit iemand die ik in mijn project of mijn opdracht zou willen meenemen. Stel dat dit mijn onderneming was, zou ik deze persoon dan aannemen? Onze consultants leveren een grote bijdrage in hun eigen ontwikkeltraject, we hebben themagroepen die zich bezighouden met inhoudelijke vraagstukken of vernieuwende dienstverlening.
Onze consultants begeleiden nieuwe collega’s en stagiaires, nemen ze niet aan de hand, maar bereiden ze voor op een zelfstandige functie als consultant. Alle consultants zijn bekend met hun kwaliteiten en weten wanneer ze een collega in kunnen zetten om hun onderneming nog beter te maken. Binnen TriamFloat heerst de cultuur om ondernemende mensen ondernemers te maken.
Het zou een enorme winst zijn, als organisaties al bij binnenkomst hun verwachtingen aan nieuwe medewerkers uitspreken. Sturen op kwaliteiten en ondernemerschap is namelijk doodnormaal. Geef ze een aandeel in je bedrijf, laat ze voelen dat hun aandeel een hoop waard is, namelijk; verbondenheid en invloed. Mensen weten waar ze aan toe zijn, voelen vertrouwen, weten wanneer ze op hun verantwoordelijkheden aangesproken moeten worden, maar voelen zich ook eigenaar. Als je het gevoel hebt dat je iets moet koesteren, moet je het laten groeien en bloeien!
39
Leestips Canon van het leren
Be Useful
Jeroen Geelhoed Salem Samhoud ISBN: 9789052618395
In dit boekje laten de auteurs zien hoe je ondernemerschap kan leren. Op een heldere en boeiende manier beschrijven ze de stappen die ten grondslag liggen aan een succesvolle uitvoering. Ter inspiratie passeren daarbij diverse landen die uitblinken in ondernemerschap de revue, waaronder Singapore, de Verenigde Staten en Nieuw-Zeeland. Bovendien laten de auteurs talloze ondernemers uit binnen- en buitenland aan het woord.
Manon Ruijters Robert-Jan Simons ISBN: 9789013102840
Dit is een basisboek met 50 gezichtsbepalende concepten rond leren en ontwikkelen. De auteurs kregen hierbij hulp van ruim vijftig auteurs, zodat er voor elk concept een goede toelichting ontstond. Deze auteurs brengen de theorieën niet alleen helder en zonder overbodige poespas over, maar delen hun persoonlijke fascinatie, ervaring en kritische reflecties.
Tien stappen op weg naar ondernemerschap Hans Heijnen ISBN: 9789490879013
Persoonlijk ondernemerschap is niet het exclusieve terrein van de leidinggevende en eigenaren maar ook van elke medewerker binnen een organisatie. Dit in tegenstelling tot vele managementliteratuur waar de leidinggevende de initiator is. Dit boek gaat over het doodeenvoudige feit dat als je zelf het beste en het mooiste uit jezelf wilt halen, de kans dit te behalen het grootst is als je zelf het initiatief neemt, als het bij jou begint!
samen leren groeien
40
Neem vrijblijvend contact met ons op om te bespreken wat we voor u kunnen betekenen. TriamFloat Orteliuslaan 855 3528 BE UTRECHT T: 030 - 890 54 30 E:
[email protected] I: www.triamfloat.nl
Samen leren groeien is een uitgave van TriamFloat.
© 2012 ontwerp: coen.info
Geïnspireerd geraakt?
