SAMEN LEREN INHOUD GEVEN

SAMEN LEREN INHOUD GEVEN

Lunteren 24 | 25 | 26 maart 2014 > informatie:

www.schoolaanzet.nl

> inschrijven:

Programmabrochure driedaagse studieconferentie

www.deelnameregistratie.nl

Inhoud Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Programma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Inschrijven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Index op nummer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Beschrijvingen Aanpakken, Besturenprogramma Discussies en Lezingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

2 van 138

Voorwoord Voor u ligt de programmabrochure van de dertiende editie van

begeleiders, schoolleiders, bestuurders, coördinatoren van

de driedaagse studieconferentie in Congrescentrum De Werelt in

samenwerkingsverbanden en alle andere betrokkenen bij het

Lunteren. Deze conferentie vindt plaats op 24, 25 en 26 maart

onderwijs. Alle thema’s uit het bestuursakkoord komen uitgebreid

2014. Dit jaar is de titel van de conferentie ‘Samen leren inhoud

aan bod en voor bestuurders (op maandag) en het speciaal

geven’.

onderwijs (op woensdag) is er een specifiek aanbod.

Alle scholen staan voor de uitdagende opdracht om het beste in

Redenen genoeg dus om u in te schrijven voor deze

elke leerling naar boven halen. Dat vraagt om een professionele

driedaagse conferentie in Lunteren. Wij rekenen op uw komst

organisatie, waarin teamwork en samen leren centraal staan.

en we hopen op een geweldige opkomst die Lunteren laat

Maar hoe realiseert u die organisatie en geeft u inhoud aan het

bruisen van inspiratie, enthousiasme en expertise! In deze

samen leren? Professionaliseren kan nooit los worden gezien van

programmabrochure leest u alles over het programma,

de inhoud. Wat een lerende organisatie is, hoe uw school dat kan

de inschrijfprocedure, de kosten en de mogelijkheid om te

worden en hoe u daarbij de inhoudelijke vraagstukken betrekt

overnachten zodat u meerdere dagen kunt leren van en met

staan daarom centraal tijdens deze conferentie.

elkaar.

Ruim 2.000 scholen van 500 besturen in het basisonderwijs

Ik zie u graag eind maart 2014 in Lunteren!

benutten School aan Zet als kritische vriend voor hun ontwikkelingsproces. Zo gaan we samen stap voor stap

Fabiènne Hendricks

van goed naar beter. Met ruim 100 bijdragen in de vorm van

Programmamanager School aan Zet

lezingen, (praktijk)aanpakken en discussierondes bieden wij een rijk en gevarieerd programma voor leraren, intern

3 van 134 138

Programma Op de driedaagse conferentie voor basis-, speciaal basis- en (voortgezet) speciaal onderwijs ‘Samen leren inhoud geven’ presenteert School aan Zet een rijk programma aan Lezingen, Discussierondes en Aanpakken. Alle inhoudelijke bijdragen zijn gekoppeld aan één of meerdere thema’s uit het bestuursakkoord. In deze sessies komen interessante en veelbelovende ontwikkelingen in de groep, op de school en op bovenschools niveau aan de orde. Hierbij wordt uitgegaan van een combinatie van praktijk en theorie: elke sessie wordt uitgevoerd door een inhoudelijk deskundige en/of een ervaringsdeskundige.

maandag 24 maart en dinsdag 25 maart: De eerste twee dagen wordt het accent gelegd op de school als lerende organisatie, gekoppeld aan Basisvaardigheden, Omgaan met verschillen, Excellentie & Hoogbegaafdheid en Wetenschap & Techniek. woensdag 26 maart: De derde dag staat vooral in het teken van Omgaan met verschillen/Passend onderwijs. Er is een breed programma voor het speciaal basisonderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs.

Tijdschema 10.00 10.15 11.00 11.15 12.30 13.45 15.00 15.15 16.30 17.30 18.00 20.30

maandag 24 maart 2014

dinsdag 25 maart 2014

woensdag 26 maart 2014

Welkomstwoord Plenaire keynote speech Programmawissel Sessies 1e ronde Lunch, netwerken Sessies 2e ronde Programmawissel Sessies 3e ronde Mogelijkheid tot netwerken Borrel Diner* Avondprogramma

Welkomstwoord Plenaire keynote speech Programmawissel Sessies 1e ronde Lunch, netwerken Sessies 2e ronde Programmawissel Sessies 3e ronde Mogelijkheid tot netwerken Borrel Diner* Avondprogramma

Welkomstwoord Plenaire keynote speech Programmawissel Sessies 1e ronde Lunch, netwerken Sessies 2e ronde Programmawissel Sessies 3e ronde Borrel/netwerken

* Op inschrijving vooraf

4 van 138

Elke conferentiedag start met een welkomstwoord en een

Een Discussieronde is een panelachtige sessie, waarin een

plenaire keynote speech van ongeveer drie kwartier. Daarna

inleider een actueel onderwerp en stellingen introduceert en u

volgen Lezingen, Discussierondes en Aanpakken in drie rondes.

onder leiding van een moderator hierover met elkaar in discussie

Op maandag vindt er een Besturenprogramma plaats. Op

gaat. Samen leren en uitdieping van een onderwerp staan

woensdag krijgt het (voortgezet) speciaal onderwijs extra accent.

hierin centraal. Een Discussieronde wordt in de beschrijvingen aangeduid met een

.

Een Aanpak is een workshopachtige sessie, waarin de spreker zijn/haar aanpak presenteert en u daarover met elkaar in

Een Lezing is een masterclassachtige sessie, waarin u

gesprek kunt gaan. Uitwisseling van ervaringen, tips en trucs

state-of-the-art-informatie krijgt over een onderwerp.

staan hierin centraal. Een Aanpak wordt in de beschrijvingen

Informatieoverdracht en verdieping staan hierin centraal.

aangeduid met een

Een Lezing wordt in de beschrijvingen aangeduid met een

.

.

Het Besturenprogramma is specifiek gericht op bestuurders.

Speciaal onderwijs. Beschrijven van Lezingen, Aanpakken en

Dit programma vindt plaats op maandag en start na de plenaire

Discussierondes die specifiek interessant zijn voor betrokkenen bij

keynote speech. Onderdelen van het besturenprogramma

het (voortgezet) speciaal onderwijs zijn voorzien van een

worden in de beschrijvingen aangeduid met een

.

. Voor iedereen die zich inschrijft voor het diner en/of blijft overnachten, is er op maandag en dinsdag ook nog een avondprogramma met live muziek.

5 van 138

Inschrijven Inschrijven voor de conferentie kan tot en met 9 maart 2014

Tevens ontvangt u een ‘deelnameregistratie account’

(of totdat het maximaal aantal deelnemers is bereikt), uitsluitend

(gebruikersnaam, wachtwoord en toelichting) waarmee u kunt

individueel online via www.deelnameregistratie.nl. U kunt

inloggen en online uw persoonlijke inschrijfgegevens kunt

zich voor één, twee of drie dagen inschrijven en daarbij uw

bekijken en/of wijzigen.

eigen conferentieprogramma samenstellen. Volgeboekte programmaonderdelen zijn herkenbaar aan een rode balk en/of

Voorwaarden

een sterretje en kunnen niet meer worden gekozen.

Wijzigen van uw inschrijving kan tot en met 9 maart 2014; wilt u uw inschrijving annuleren, dan kan dat kosteloos tot en met 9

Aan het eind van uw inschrijving kunt u uw gekozen sessies in

februari 2014. Na die datum is annuleren niet meer mogelijk en

het totaaloverzicht controleren. Uw inschrijving is definitief na

zijn de volledige deelnamekosten verschuldigd. Bij verhindering

uw bevestiging via de knop ‘ok+verzend’ rechts onderaan het

heeft u het recht om een vervanger te sturen. Door uw inschrijving

totaaloverzicht in stap 5. Hierna ontvangt u een e-mailbevestiging

gaat u akkoord met de voorwaarden.

van uw inschrijving en een overzicht van de conferentiedag(en) en sessies waarvoor u zich heeft ingeschreven.

6 van 138

Kosten en kortingen

Korting voor deelnemende ‘School aan Zet-scholen’

Deelname aan de conferentie kost € 150,- per persoon per dag.

Scholen die deelnemen aan School aan Zet krijgen € 50,- korting

Tijdens uw inschrijving kunt u de volgende opties reserveren:

per deelnemer. De contactpersonen van deze scholen ontvangen

• pendelbus van en naar NS-station Lunteren (kosteloos)

hiervoor een uitnodiging met hun persoonlijke kortingscode en

• diner op maandag en/of dinsdag (€ 35,- p.p.p.d.)

een toelichting.

• avondprogramma op maandag en/of dinsdag (kosteloos) • overnachting op een eenpersoons kamer inclusief ontbijt op maandag en/of dinsdag (à € 82,50 p.p.p.n.)

Deelnamebewijs en routebeschrijving De conferentie vindt plaats op 24, 25 en 26 maart 2014 in Congrescentrum De Werelt, Westhofflaan 2, 6741 KH Lunteren.

Het dagtarief geldt ongeacht het aantal dagdelen dat u

In de week voorafgaand aan de conferentie ontvangt u per e-mail

deelneemt. De overnachting vindt plaats in het congrescentrum.

een persoonlijk deelnamebewijs en een routebeschrijving.

De hotelkamers worden toegewezen op volgorde van binnenkomst van de aanmeldingen.

Contact en informatie Voor informatie over uw inschrijving kunt u bellen met de

Groepskorting

deelnameregistratie, 036-5331941 (10.00-12.00 uur) of mailen naar

Groepen van vijftien personen of meer kunnen een éénmalige

[email protected].

korting krijgen van € 25,- per persoon. Deze korting is alleen geldig met een kortingscode die u kunt opvragen via

[email protected]. De code moet tijdens de inschrijving in alle individuele inschrijfformulieren worden ingevuld en geldt uitsluitend bij vijftien of meer inschrijvingen op de betreffende code, mits ingevuld vóór 9 maart 2014.

7 van 138

Index op nummer A = Aanpak

B = Besturenprogramma

D = Discussieronde

OGW - OPBRENGSTGERICHT WERKEN OMV - OMGAAN MET VERSCHILLEN

L = Lezing

= Interessant voor het speciaal onderwijs

HRM - HRM/LERENDE ORGANISATIE E&H - EXCELLENTIE EN HOOGBEGAAFDHEID

B-T, L&R - BASISVAARDIGHEDEN TAAL, LEZEN EN REKENEN W&T - WETENSCHAP EN TECHNIEK

NUMMER

TITEL

THEMA

NAAM UITVOERDER(S)

001.0 A

De directeur als teamcoach

002.0 L

De waarde(n)gestuurde beweging

OGW + HRM HRM

Sonja de Lange, Ben Nugteren en Debby Wernke Berend Redder

003.0 A

Ervaring met ‘Excellent (in het) Onderwijs’ bij Stichting SOM

E&H

Greetje van Dijk en Hanneke Meulblok

004.0 D

In gesprek met de keynote-speaker van maandag 24 maart 2014 Intern begeleider in de voorschool

OGW

007.0 L

OGW + OMV OGW

IJsbrand Jepma en Else Oostendorp Gerreke Gierveld en Karin van Amelsvoort Ina Cijvat

•

Klassenmanagement en proceseigenaarschap van de leerling Leren van data: de datateamprocedure

008.0 A

Lesson Study: methodiek voor teamleren bij instructie

HRM

Henk Logtenberg en Els Loman

•

009.0 A

Narratieve inhoud inbrengen in gesprekkencyclus

HRM

Wilma Willems en Angela Horsten

010.0 B

PO-Raad Besturensessie 1

011.0 A

Schoolbeleid en excellentie

E&H

Tijl Koenderink

•

012.0 A

Schrijven in taalmethodes

B-T,L&R

Joop Stoeldraijer

•

013.0 L

Verandermanagement: de weg naar een succesvolle verandering

HRM

Dorien Sluijter, Henny Korenromp en Peter Nooitgedagt

•

005.0 A 006.0 A

MAANDAG 24 maart ‘14

DINSDAG 25 maart ‘14

WOENSDAG 26 maart ‘14

R1

R1

R1

R2

R3

R2

R3

R2

R3

• • • •

• • • •

8 van 138

NUMMER

TITEL

THEMA

NAAM UITVOERDER(S)




R1

R1

R1

R2

014.1 A 014.2 A

Werken met professionele leergemeenschappen

HRM

Marlin Nijhof

015.0 A

Communicatie en samenwerking in een lerende organisatie Dynamisch Onderwijs in de Klas. DOK-weekroute

HRM

Anita Manten en Trudy de Lange

•

OGW + OMV B-T,L&R

Irma Miedema en Willem Mennen Arlette Buter en Manon Boekschoten-Nebbeling Marlou van Beek en 3 personen van PCBO Leeuwarden e.o. Martine Creemers (moderator) en Frans Schouwenburg (inleider) Brunhilde van der Sluijs

•

Albert Oving en Abel Pleijsier

•

Maaike Verschuren, Linsy Tjalkens en Gabrielle Kiefmann Nora Booij

•

016.0 A

•

Effectief taal- en rekenonderwijs in 1-2: Een organisatie apart High Performance Schools

019.0 D

Leren in de 21ste eeuw

HRM

020.0 A

Lesmodel activerend opleiden

HRM

021.0 A

Met rekenplezier van 1F naar 3F

022.0 A

Omgaan met of uitgaan van verschillen?

023.0 A

Onderwijs anders voor cognitief begaafde leerlingen

024.0 L

Opbrengstgericht taal/leesonderwijs

OGW + B-R + OMV OGW + OMV OMV + E&H B-T&L

025.0 B


026.0 A

Spelling

B-T

Cees Hereijgens

•

027.0 A

Talent stimuleren en ontwikkelen: in gesprek met (begaafde) leerlingen Voorbeeld Lerende organisatie

E&H

Desiree Houkema

•

OGW + E&H E&H

Marianne van Teunenbroek en Heleen Versteegen Greetje van Dijk en Margret Mes

•

028.0 A 029.0 A

Aansluiten bij behoeften met doelgericht verrijkingsonderwijs

HRM

Kees Vernooy

R2

R3

R2

R3

•

018.0 A

017.0 A

R3

• • • •

• • •

•

9 van 138

NUMMER

TITEL

THEMA

030.0 D

De Onderwijsinspectie. Actuele toezichtkwesties

OGW

031.0 A

Doorgaande lijn begrijpend luisteren-lezen

032.0 A

Duurzame leerkracht. Over professionaliteit

033.0 A

NAAM UITVOERDER(S)




R1

R1

R1

R2

R3

•

B-T&L

Job Christians (moderator) en Herman Franssen (inleider) Karin van de Mortel

HRM

Albert de Boer

•

Eerste Hulp bij onderpresteren

E&H

Floor Raeijmaekers

•

034.1 A 034.2 A 034.3 A

Met School aan Zet naar een lerende organisatie

HRM

Henk Norder en Marion Sieh

•

035.0 A

Onderzoek door leerkrachten op de Pater Jan Smitschool

036.1 A 036.2 A

HRM + W&T B-T,L&R + OMV

Marijke Schekkerman, Yvonne Rozeman en Dominique Bakker Paulien Rietveld (maandag) en Hans Christiaanse (dinsdag)

•

Ouderbetrokkenheid

Yvonne Leenders en Kobi Wanningen Dea Knol en Rien Spies

•

•

R2

R3

R2

R3

•

•

•

•

•

037.0 B


038.0 A

Spelen, leren en Opbrengstgericht werken

OGW

•

039.0 L

Verbeterteams en proces van verbinding in de school

040.0 A

Vindplaatsscholen 1. Onderzoekend leren

OGW + HRM W&T

041.0 L

Zelfsturing bij het jonge kind, executieve functies

OGW

Baukje de Koning en Joffra van der Velde Lilian van der Bolt en Mirjam Kok

042.0 A

Begaafde leerlingen uitdagen met rijke leeractiviteiten

E&H

Nora Steenbergen

•

043.0 A

Differentiëren met een groepsplan

OGW

Dolf Janson

•

044.1 A 044.2 A

Flitsbezoeken

HRM

Monique van der Knaap

•

045.0 A

Het rekenbeleidsplan in beeld

OGW + B-R

Yvonne van der Eerden en Tineke Has

•

•

•

•

10 van 138

NUMMER

TITEL

THEMA

046.0 D

In gesprek met Ellen Emonds

HRM

047.1 A 047.2 A

Kansrijke combinatiegroepen

048.0 A

NAAM UITVOERDER(S)




R1

R1

R1

R2

R3

R2

•

B-T,L&R + OMV

Job Christians (moderator) en Ellen Emonds (inleider) Gatse van der Ploeg en San Bronk

B-L

Heleen Strating en Jack Duerings

•

049.0 A

Praktisch en doelgericht bezig met mondelinge taalvaardigheid Professioneel leren: nieuwe werkvormen

HRM

Roger Meijer

•

050.0 A

Project vierslagleren

HRM

•

051.0 A

Van neuspeuteren tot slim kleuteren

•

052.0 A

Veilig Leren Lezen, nieuwe versie

OMV + E&H B-T

Anne Looienga, Lida Andriol, Mirjam Huizeling en Fleur Buurmans Martine Creemers Ed Koekebacker

•

053.0 A

Visie op en doelen bij verrijkingsactiviteiten

E&H

Marcel Bogaarts

•

054.0 A

Woordenschatcultuur

B-T

Piers van der Sluis

•

055.0 A

Differentiëren is te leren

Aafke Bouwman

•

056.0 A

Excellentie en aansluiting primair-voortgezet onderwijs

B-T,L&R + OMV E&H

Boudewijn Hogeboom en Linda Waals

•

057.0 A

Leergesprekken met kinderen

Ilse Meelker

•

058.0 A

Leidinggeven aan Omgaan met verschillen

Nico van der Meer en Lesley de Groot

•

059.0 A

Meisjes inspireren voor Wetenschap & Techniek

OGW + B-T,L&R + OMV OGW + HRM + OMV W&T

Linda Derksen

•

060.0 A

Onderwijskundig leiderschap. Focus en inhoudelijke doelen Opbrengstgericht werken in de onderbouw

HRM

Anneke van Ooijen

•

OGW

Yvonne Leenders (moderator) en Gaby van der Linden (inleider)

•

061.0 D

•

R3

R2

R3

•

11 van 138

NUMMER

TITEL

THEMA

NAAM UITVOERDER(S)




R1

R1

R1

R2

R3

R2

R3

062.0 A

Plusklas, waar begin je aan...

E&H

Janneke Breedijk

•

063.0 A

Van en met elkaar leren… kun je leren

HRM

064.0 A

HRM

Berndine de Wolff en Joke Kamstra Reinoud Buijs

•

B-T&L

Harald Weesies

•

066.0 A

Van georganiseerd wantrouwen naar het vertrouwen georganiseerd Van lesdoel naar leesdoel. Strategieën bij begrijpend lezen Vindplaatsscholen 2: Nieuwsgierigheid en verwondering

W&T

•

067.0 D

(Buitenlandse) Leiderschapslessen

HRM

068.0 A

B-T&L

069.0 A

Begrijpend luisteren en interactief voorlezen bij het jonge kind Chemie is overal

Jelle Jolles, Sanne Dekker, Karin van der Heyden, Bianca Koomen en Yvonne Graafsma Reinoud Buijs en/of Berend Redder (moderator) en Tijn Nuyens (inleider) Tessa Egbertsen

W&T

Marijn Meijer en Winnie Meijer

070.0 A

Effectief en inspirerend toponderwijs

Walter de Wit en Arjen Scholten

•

071.0 A

Eigenaarschap leraren voor school als leergemeenschap

E&H + B-T,L&R HRM

•

072.0 A

Leesbevordering meten

B-L

073.0 A

Nauwkeurigheid en waarde van hoge Cito-scores

E&H

074.0 A

Panorama lesdag

HRM

Wilma Willems, Friederike Salden-de Bruin, Michiel Santegoeds en Tamara Walda Wilmie Jenniskens en Marieke Baselmans Janneke Breedijk en Yvonne Janssen Joost Maarschalkerweerd

075.0 A

Professionalisering van de intern begeleider

HRM

Loes van Wessum, Riejet van Til, Rieneke Pruis en Linda-Karin Hoekstra

•

065.0 A

R2

R3

•

•

• •

• • •

12 van 138

NUMMER

TITEL

076.0 A

Rekengesprekken met leerlingen

077.0 A 078.0 A

THEMA

NAAM UITVOERDER(S)




R1

R1

R1

R2

R3

R2

R3

Yvonne van der Eerden

•

Spellingdidactiek als testcase voor een lerende organisatie

B-R + OMV B-T

Dolf Janson

•

Van Eiland naar Wijland; collegiaal leren in de praktijk

HRM

Martine Creemers

•

079.0 L

Verschillend in kracht versus kracht door verschillen

E&H

Liesbet Gommans

•

080.0 A

OGW + OMV OMV

Gerard Regeling en Ad Kappen

•

081.0 A

Foto of film. Cito Eindtoets: maat voor kwaliteit van een school? Gedragsproblemen: differentiëren in aanpak

Kees van Overveld

•

082.0 A

Handelingsgericht arrangeren op school

OMV

Noëlle Pameijer

•

083.0 D

In gesprek met Kees van der Wolf

086.0 A

Ondersteuningsprofiel. Het instrument voor schoolontwikkeling Ouderbetrokkenheid. Handelingsgericht werken voor ouders Overstappen naar het regulier onderwijs doe je zelf!

nnb (moderator) en Kees van der Wolf (inleider) Petra Heegsma en Jos van der Pluijm Karen van Kooten en Rachel Grezel Aleid Schipper

•

084.0 A

HRM + OMV OMV

087.0 A

Pak je kans: supersnel woorden aanbieden!

Dirkje van den Nulft

•

088.0 L

B-R

Ceciel Borghouts

•

OMV

091.1 A 091.2 A

Werken met ontwikkelingsperspectief praktisch en concreet

OMV

Sonja de Lange en Tonnie van Geel Marjolein Albert en Mies Bakkeren Arjan Clijsen en Martijn Vooren

•

090.0 A

Preventie van rekenproblemen en Opbrengstgericht werken Van intern begeleider naar bovenschoolse kwaliteitsondersteuner Voorspelbaarheid van gedrag

085.0 A

089.0 A

OMV HRM + OMV B-T

OMV

R2

R3

• • •

• •

•

13 van 138

NUMMER

TITEL

THEMA

NAAM UITVOERDER(S)




R1

R1

R1

R2

R3

R2

R3

R2

OMV

Heike Sieber en Koos Stienstra

093.0 A

ZO Matcht. Voorkomen is beter dan genezen en bespaart leed en geld Aan de slag met de OnderwijsHRscan

HRM

Erwin van Rooijen

•

094.0 A

De schoolleider als onderwijskundig leider

Henk Hendriks en Theo Merkx

•

095.0 A

Handelingsgericht Integraal Arrangeren

Sonja de Lange en Wil Bakker

•

096.0 A

Kobi Wanningen

•

097.0 A

Het jonge riscokind; het handelingsrepertoire van de leerkracht Inzet van onderwijsassistenten, doen!

098.0 D

Krimpen en Kansen

HRM + OMV OGW + HRM + OMV OGW + OMV HRM + OMV HRM

099.0 L

Kwaliteit basisondersteuning versterken: een integrale aanpak Leer-Kracht: preventie en aanpak van gedragsvraagstukken Met Heliomare naar een lerende organisatie

092.0 A

100.0 A 101.0 A

103.0 L

Ontwikkelingsperspectief. Korte plaatsingen in het speciaal onderwijs Passende Perspectieven taal

104.0 A

Positive Behaviour Suppport en Characterbuilding

105.0 A

Uitkomsten van de School aan Zet-scan Omgaan met verschillen

102.0 A

OGW OMV HRM + OMV HRM + OMV B-T + OMV OMV OMV

R3

•

Diane Butter en Hans Küsters

•

Mini Schouten en Petra Heegsma (moderatoren) en Marjan Faber (inleider) Arjan Clijsen

•

Dolf van Veen, Marij Bosdriesz en Aat Sliedrecht Hans Schuman, Roos Breeuwer en Meta Streefland Chris Struiksma

•

Mieneke Langberg en Corine Ballering Gert-Jan Egberink en Lex Vermeer Yvonne Leenders en Ad Kappen

•

•

• •

• •

14 van 138

NUMMER

TITEL

THEMA

NAAM UITVOERDER(S)



R1

R1

R2

R3

R2

R3

R2

R3

106.0 A

Zó krijg ik mijn school in beweging

107.0 D

De ‘S’ van Speciaal

OGW + HRM + OMV OMV

108.0 A

De schoolleider SO als strateeg

HRM

109.0 A

Een goede intern begeleider maakt zichzelf overbodig

110.0 L

Gedragsproblemen en hoe verder …?

HRM + OMV OMV

111.0

Indiceren, Arrangeren, Profileren, Financieren

OMV

Jos van der Pluijm en Kees Kuijs

•

OMV

Irma Miedema en Paul Kooiman

•

L

Anne Marie Klomp-Pardoel

MAANDAG 24 maart ‘14 R1

•

Jan van Etten en Corine van Helvoirt (moderators) en Marten Schaafsma (inleider) Robbin Haaijer en Martine Fuite

•

Henk Hendriks en Ad Hermans

•

Dolf van Veen

•

•

114.0 A

IVO. Ervaringen in de praktijk van de samenwerkingsverbanden Multidisciplinaire overlegteams in het samenwerkingsverband Opbrengstgericht werken aan Leren leren

115.0 A

Passend schoolondersteuningsprofiel

116.0 L

Passende Perspectieven rekenen

117.0 A

Sbo-scholen leren van elkaar door het afnemen van audits

118.0 L

Schoolzelfevaluatie voor het so en sbo: een stappenplan

OGW

Judith Hollenberg

•

119.0 A

Thematisch werken op speciale basisscholen. Talenten van kinderen

OMV + E&H

Agnes Asbreuk en Inge Kuipers

•

112.0 A 113.0 A

HRM + OMV OGW + OMV HRM + OMV B-R + OMV HRM

Rob van Elswijk en Alex Blei

•

Audrey Machielsen

•

Aleid Schipper, Peter van Dijk en Ingvild Krikke Nina Boswinkel

•

Peter Laros, Beppie Vendrik en Martien Tonnaer

•

•

15 van 138

Plenaire keynote lezing

Maandag 24 maart 2014 10.15-11.00 uur

Informatie volgt

16 van 138

Plenaire keynote lezing Pedagogische Tact: op het goede moment de goede dingen doen HRM/Lerende organisatie Door Ellen Emonds - Dinsdag 25 maart 2014 10.15-11.00 uur

Pedagogische Tact betekent: op het goede moment de goede dingen doen, ook in de ogen van de kinderen. Dat klinkt eenvoudig en dat is het ook. Tenminste, als je de kinderen als echte

Ellen Emonds was Leraar van het Jaar 2012. Zij is docent Pedagogische Tact voor het Nivoz en projectleider expertisecentrum ErvaringsGericht Onderwijs.

partner ziet. Wanneer kinderen gelijkwaardig en met wederkerigheid benaderd worden, kan er grote verbondenheid ontstaan in een groep. In die groep is maar één regel nodig: Niemand wordt buitengesloten. Nergens. Nooit. En dat geldt voor iedereen, dus ook voor de leerkracht. Dat betekent geen straf, niemand uit de klas en geen onvoldoendes. Eenvoudig, maar niet simpel! In deze plenaire inleiding vertelt Ellen Emonds, leerkracht van groep 7/8 en docent Pedagogische Tact, over haar eigen klas. Haar enige regel is verbondenheid als hoogste waarde: iedereen hoort erbij.

17 van 138

Plenaire keynote lezing Omgaan met verschillen in de lerende organisatie HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen Door Kees van der Wolf - Woensdag 26 maart 2014 10.15-11.00 uur

Relevante oplossingen voor de praktijk worden niet verzonnen door deskundigen of afgedwongen door een controlerende overheid. Ze ontwikkelen zich in een sociaal leerproces. De nadruk in scholen zou moeten liggen op het faciliteren van dit leerproces. In het onderwijs bestaan veel onzekerheden, maar een van de

Kees van der Wolf is als adviseur, trainer en onderzoeker verbonden aan het bureau Van der Wolf & Van Beukering, onderwijsadviseurs. Kees werkte aan de Universiteit van Amsterdam en is nu tevens verbonden aan de Universiteit van Suriname en die van Perm (Rusland). Kees is gespecialiseerd in (ortho)pedagogiek en onderwijskunde.

weinige zekerheden is dat er altijd iets verandert. In de samenleving en dus ook in het onderwijs. Daarom is er behoefte aan leraren die gewend zijn om veranderingen in het educatieve veld zelf vorm te geven en die veranderingsbekwaam zijn. Eén van de krachtigste remedies tegen verstarde verhoudingen in het onderwijs is het principe van de ‘lerende organisatie’. Zo’n organisatie gaat ervan uit dat er bij de medewerkers kennis aanwezig is die een bijdrage kan leveren aan de oplossing van problemen. Ook ten aanzien van omgaan met verschillen: de kern van het onderwijsvak.

18 van 138

001.0

A

De directeur als teamcoach

Opbrengstgericht werken + HRM/Lerende organisatie Door Sonja de Lange, Ben Nugteren en Debby Wernke - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur

> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs

realisatie van de visie van de school en het bereiken van de

> Niveau: alle niveaus

gestelde doelen. Daarbij zullen praktische interventies en

> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,

sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet) speciaal onderwijs De mate waarin een team succesvol kan communiceren en doelgericht kan samenwerken is bepalend voor de kracht van een team. De directeur als teamcoach is erop gericht de

belangrijke do’s en dont’s aan bod komen. Sonja de Lange is werkzaam bij NTO-Effekt als specialist op het gebied van handelingsgericht werken, Passend onderwijs en Duurzaam onderwijs (ontwikkeling). Ben Nugteren is directeur van Obs de Reijer in Ridderkerk. Zijn specialiteit is teamcoaching. Debby Wernke is directeur van Obs de Botter in Ridderkerk. Haar specialiteit is teamcoaching.

aanwezige kracht van het team in beeld te brengen en deze te versterken. Het doel hiervan is dat het team als geheel beter gaat functioneren. De directeur kan de communicatie en het samenwerkingsproces ontwikkelen, zodat het zelflerend en zelfsturend vermogen van het team toeneemt. Het vergroot de betrokkenheid op de te bereiken doelen en verbetert de kwaliteit van de communicatie. In deze Aanpak verkennen we aan de hand van praktijkvoorbeelden hoe teamcoaching ingezet kan worden bij de

19 van 138

002.0

L

De waarde(n)gestuurde beweging

HRM/Lerende organisatie Door Berend Redder - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur

> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs > Niveau: alle niveaus > Achtergrond: alle achtergronden

Berend Redder is onderwijskundige en consultant van De RedderGroep. ‘Als onderwijsmens heb ik de laatste jaren een toenemende aandacht voor persoonlijke effectiviteit van mensen binnen het bestaansrecht van een organisatie. Mijn ervaring is verbonden met het krijtje, leidinggeven, pedagogie, sport en politiek.’

De titel van deze Lezing zou ook kunnen luiden: ‘Laat je Ego bij de deur!’ Scholen en organisaties verkeren in een staat van verwarring. Men raakt verdwaald en de waarde(n) zijn niet meer geankerd. Gedrag en identiteit vallen niet meer samen. Het is nodig aandacht te behouden voor idealisme en realisme. We hebben een gezamenlijke bewustwording nodig op vakmanschap en spiritualiteit om scholen succesvol te laten zijn. In deze sessie laten we praktische voorbeelden zien over het werken met kernwaarden, het vertrekken vanuit een ‘state of the union’, het verbinden van identiteit en attitude en leidinggeven aan cultuurverandering. Na afloop beschikken deelnemers over handvatten om zelf aan de slag te gaan.

20 van 138

003.0

A

Ervaring met ‘Excellent (in het) Onderwijs’ bij Stichting SOM

Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Greetje van Dijk en Hanneke Meulblok - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur


Het realiseren van Passend onderwijs voor excellente en begaaf-

> Niveau: beginners, gevorderden

de leerlingen vergt een lange adem. We nodigen deelnemers

> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur Het Centrum voor Begaafdheidsonderzoek CBO en School aan Zet hebben de handen ineen geslagen en de training Excellent (in het) Onderwijs samengesteld. Thema-experts Excellentie & Hoogbegaafdheid waren aan zet bij het bepalen van de inhoud: wat zou iedere school moeten weten over begaafdheid en excellentie. In deze bijeenkomst krijgt u een kort overzicht van de keuzes die

uit om met ons mee te denken over vervolgstappen. Tijdens de sessie is er voldoende ruimte om eigen knelpunten in te brengen en gezamenlijk naar oplossingen te zoeken. Greetje van Dijk, expert bij School aan Zet, is onderwijsadviseur en ontwikkelaar bij Surplus, expertisecentrum voor begaafden van OnderwijsAdvies. Zij is ook wiskundige. Haar specialiteiten zijn excellentie en hoogbegaafdheid. Hanneke Meulblok is bovenschools intern begeleider bij Stichting SOM (negen openbare basisscholen) Hanneke is Projectleider Excellentie en Hoogbegaafdheid.

gemaakt zijn bij het samenstellen van de training. Stichting SOM, Bergen op Zoom, volgt een maatwerktraject bij School aan Zet. Binnen dat traject wordt de training Excellent (in het) Onderwijs als pilot gegeven. We schetsen de wensen die ten grondslag lagen aan het door SOM gevolgde traject en gaan in op de stappen die zijn gezet.

21 van 138

004.0

D

In gesprek met de keynotespeaker van maandag 24 maart


> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs > Niveau: alle niveaus > Achtergrond: alle achtergronden In deze verdiepende discussieronde gaan deelnemers in gesprek met elkaar en met de keynote speaker van maandag 24 maart over het onderwerp van de keynote speech. Meer informatie volgt.

22 van 138

005.0

A

Intern begeleider in de voorschool

Opbrengstgericht werken Door IJsbrand Jepma en Else Oostendorp - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur

> Voor wie: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie, speciaal

de intern begeleider in de voorschool meer aandacht nodig voor

basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband,

talentontwikkeling bij jonge kinderen.

(voortgezet) speciaal onderwijs en andere belangstellenden

In deze sessie gaan we in op de toekomst: Is de intern begeleider


in de voorschool onmisbaar? Zo ja, hoe kan de intern begeleider

> Achtergrond: alle achtergronden De intern begeleider in de voorschool is een vrij jong verschijnsel. Sardes heeft in opdracht van het ministerie van OCW onderzocht welke rol en taken de intern begeleider in de voorschool heeft op het gebied van kwaliteitsverbetering en borging van vooren vroegschoolse educatie. Er zijn elf verschillende casussen uit heel Nederland bestudeerd. Er is in de praktijk veel variatie in

in de voorschool een stevige positie krijgen in de zorgstructuur rond voorschoolse voorzieningen en primair onderwijs? Biedt de beleidsoperatie Passend onderwijs daartoe mogelijkheden? IJsbrand Jepma is onderzoeker en adviseur op het gebied van het onderwijsachterstandenbeleid en Passend onderwijs en coördinator van het onderzoek binnen Sardes. Else Oostendorp is voormalig intern begeleider voorschool, momenteel pedagogisch coach bij de Joop Westerweelschool in Amsterdam.

rol, takenpakket, werkgebied, opleidings- en kwalificatieniveau, beschikbare tijd, aanstelling en inschaling. Ook zit er weinig lijn in de wijze waarop de intern begeleider in de voorschool wordt ingezet. De organisatorische inbedding is zwak. De positie van en waardering voor de intern begeleider in de voorschool kan worden verbeterd. Tevens is er in het werk van

23 van 138

006.0

A

Klassenmanagement en proceseigenaarschap van de leerling

Opbrengstgericht werken + Omgaan met verschillen Door Gerreke Gierveld en Karin van Amelsvoort - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur

> Voor wie: bouwcoördinatoren, bovenschools managers,

c.q. vakgroep? Tijdens deze sessie maakt u kennis met het

coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden, intern

overzicht van de aanpak ‘Verbeteren met klasseteams’. We

begeleiders, leerkrachten, remedial teachers, schoolleiders en

belichten een aantal facetten hiervan. Praktische voorbeelden,

andere belangstellenden

handvatten en werkvormen komen aan de orde. Na afloop

> Niveau: beginners en gevorderden

beschikt u over handvatten om direct in het onderwijs van de

> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,

samenwerkingsverband (voortgezet) speciaal onderwijs Leerkrachten maken 21e eeuws leren mogelijk. De inzet en betrokkenheid van leerlingen in hun klas of groep is daarbij essentieel. De motivatie, het eigenaarschap van de leerling draagt bij aan het realiseren van betere opbrengsten, per leerling en van de groep als geheel. Hoe zorg je er als leerkracht voor,

21e eeuw aan de slag te gaan en het eigenaarschap en de motivatie bij alle leerlingen in de groep te vergroten. Gerreke Gierveld is onderwijsadviseur van Expertis en betrokken bij effectief en opbrengstgericht werken in basisscholen en in het bijzonder voor het jonge kind. Karin van Amelsvoort werkt als onderwijsadviseur van Expertis aan trajecten in het primair onderwijs gericht op duurzame schoolontwikkeling.

dat je klas of groep gaat werken als een ‘klasse’ team? Hoe betrek je leerlingen zelf bij het verbeteren van hun leren, hun samenwerking en bij het verbeteren van resultaten? Hoe kan een klas of groep bijdragen aan de visie en (verbeter)doelen in relatie met de afgesproken doelen op school- of bouwniveau,

24 van 138

007.0

L

Leren van data: de datateamprocedure

Opbrengstgericht werken Door Ina Cijvat - Maandag 24 maart 2013 11.15-12.30 uur


De werkwijze die is gebaseerd op de datateamprocedure

directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, schoolleiders en

volgt een cyclus waarmee we op een systematische manier


de analyse en diagnose van het onderwijs op een school


optimaliseren. Daarna stellen we zorgvuldig vervolgacties op

> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal

basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs Opbrengstgericht werken staat volop in de belangstelling. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat Opbrengstgericht werken nog te weinig systematisch wordt toegepast op scholen, waarbij vooral het gebrek aan vaardigheden om data systematisch te kunnen analyseren en interpreteren leidt tot de geringe toepassing van Opbrengstgericht werken. Hierbij spelen vragen als: Wat verstaan wij eigenlijk onder Opbrengstgericht werken? Welke gegevens, naast de resultaten op de Cito-toetsen, zijn

en evalueren die. Hiermee ontwikkelt u binnen de school een gestructureerde werkwijze om het onderwijs cyclisch te evalueren en te optimaliseren. Tijdens deze Lezing gaan we hierover met elkaar in gesprek. We bieden u handvatten om er daarna binnen uw school concreet mee aan de slag te gaan. Ina Cijvat, expert bij School aan Zet, is senior onderwijsadviseur en onderzoeker bij Expertis Onderwijsadviseurs. Zij werkt samen met scholen en besturen aan het duurzaam optimaliseren van onderwijs door effectief rekenen leesonderwijs te verbinden aan Opbrengstgericht werken en integrale schoolontwikkeling.

relevant en hoe interpreteren we die? Hoe zorgen we ervoor dat hieruit de juiste conclusies getrokken worden zodat we effectieve acties ondernemen die ook werkelijk ons onderwijs verbeteren?

25 van 138

008.0

A

Lesson Study: methodiek voor teamleren bij instructie

HRM/Lerende organisatie Door Henk Logtenberg en Els Loman - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur


De werkwijze van Lesson Study – die overigens ook geschikt is


voor taal en lezen – zullen we demonstreren aan de hand van


video’s en foto’s. Daarbij zullen we ook voorbeelden van


‘promising practices’ met u delen. Aan het einde van de


sessie bent u in staat om behulp van de nieuwe kennis en de


basisonderwijs, samenwerkingsverband Uit de pilotstudie Lesson Study van CPS en de Universiteit van Utrecht komen drie inzichten naar voren: 1. Lesson Study levert een belangrijke bijdrage aan de leer-

documenten die op internet staan een start te maken met de implementatie van Lesson Study op uw eigen school. Henk Logtenberg is rekenexpert bij CPS en werkt in Europees en Caribisch Nederland. Zijn specialiteiten zijn rekenen (referentieniveaus) en Lesson Study. Els Loman is taalexpert en kennisdomeinleider bij CPS.

opbrengsten van leerlingen bij rekenen 2. Leerkrachten gaan gevarieerder met een rekenmethode werken 3. Lesson Study levert een bijdrage aan een leergemeenschap.

26 van 138

009.0

A

Narratieve inhoud in brengen in gesprekkencyclus

HRM/Lerende organisatie Door Wilma Willems en Angela Horsten - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur


De aanpak heeft wel al belangrijke successen laten zien.


Aan de hand van voorbeeldsituaties schetsen we succesfactoren

> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,

speciaal basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet) speciaal onderwijs Basisschool Klinkers heeft, in lijn met de innovatieve schoolontwikkeling, dit schooljaar een narratieve inhoud ingebracht in de gesprekkencyclus. Concreet wordt er gewerkt met een

en do’s en don’ts. We geven u tips en tops en stof tot nadenken voor uw eigen team en/of werkzaamheden. Wilma Willems, expert bij School aan Zet, is zelfstandig onderwijsadviseur (Onderwijsmens). Haar specialiteiten zijn HRM/Lerende organisatie, Opbrengstgericht werken, basisvaardigheden en Omgaan met verschillen. Angela Horsten is directeur van BS Klinkers in Tilburg. Zij gaat uit van dienend leiderschap en is gericht op 21ste eeuws leren.

ontwikkelgesprek aan de hand van een loopbaancurve, gevolgd door een collectief afstemmingsmoment om de persoonlijke en schoolontwikkeling aan elkaar te verbinden. Halverwege het schooljaar vindt een een stand van zakengesprek plaats en aan het eind van het schooljaar een borgingsgesprek. In deze Aanpak presenteren we deze gesprekkencyclus. Het creëren van doorlopende leerloopbanen met eigenaarschap voor professionele ontwikkeling bij leraren is niet vanzelf gegaan.

27 van 138

010.0

B



De PO-Raad verzorgt samen met School aan Zet drie Besturensessies. Deze Besturensessies zijn bestemd voor bestuurders en bovenschools managers. Deelnemers hieraan ontvangen een persoonlijke uitnodiging op naam met informatie over de inhoud van de Besturensessies en over de wijze van inschrijven.

28 van 138

011.0

A

Schoolbeleid en excellentie

Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Tijl Koenderink - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur

> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,

U weet welke vragen te stellen en u bent op de hoogte van een

bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools managers,

aantal best practices waarmee u aan de slag kunt. Ook ontvangt


u een voorbeeld van een beleidsplan.

begeleiders en andere belangstellenden > Niveau: beginners, gevorderden > Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband In deze Aanpak gaan we in op de ‘beleidspiramide’. De

Tijl Koenderink is oprichter en hoofdtrainer van Novilo. Wij begeleiden scholen, leerkrachten, ouders en besturen om een plek te creëren voor getalenteerde leerlingen. Tijl is ex-bestuurslid van de Leonardostichting. Hij verzorgt trainingen en begeleidingstrajecten, voornamelijk op bovenschools en samenwerkingsverbandniveau.

beleidspiramide bevat negen onderdelen die in uw (boven) schoolbeleid geregeld moeten zijn om effectief talent te kunnen begeleiden. De inzichten en praktische adviezen die we aanreiken, zijn gebouwd op de praktijkervaring van honderden scholen in het basis- en voortgezet onderwijs, bij bovenschoolse besturen en samenwerkingsverbanden. Na afloop van de bijeenkomst hebben de deelnemers een helder beeld van hoe de school presteert en hebt u zicht op de gebieden die nog extra aandacht behoeven.

29 van 138

012.0

A

Schrijven in taalmethodes

Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen Door Joop Stoeldraijer - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur


krijgen leerlingen te weinig tijd om de hele schrijfcyclus (plannen,


schrijven, reviseren) te doorlopen. De beperkte aandacht in de

directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, remedial teachers,

meeste taalmethoden voor het leren herschrijven is erg jammer,

schoolleiders en andere belangstellenden

omdat voor schrijven geldt dat veel leerkrachten de uitvoering van


hun lessen voornamelijk baseren op de lesbeschrijvingen van de


basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs Schrijfonderwijs kan echt beter! Door duidelijk aan te geven waar een tekst aan moet voldoen en door hier na afloop van het

methode. In deze Aanpak zullen we de methodes analyseren en geven we tips voor het verbeteren van de schrijf- en stellessen. Joop Stoeldraijer, expert bij School aan Zet, is onderwijzer, adviseur en methodenanalyst. Joop werkt bij Edux.

schrijven samen op terug te komen, kunnen kinderen veel beter zelf inschatten of hun tekst op sommige punten nog verbeterd kan worden. Dit geldt natuurlijk voor zaken als interpunctie en spelling, maar ook voor inhoudelijke zaken. Onder vakdidactici bestaat op hoofdpunten overeenstemming over goed onderwijs in schrijven. Maar in de meeste methoden ontbreken duidelijke criteria waaraan de schrijfopdracht moet voldoen. Er is niet altijd sprake van functionele en betekenisvolle opdrachten en vaak

30 van 138

013.0

L

Verandermanagement: de weg naar een succesvolle verandering

HRM/Lerende organisatie Door Dorien Sluijter, Henny Korenromp en Peter Nooitgedagt - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur


belangrijk. In deze Lezing belichten we twee praktijksituaties


vanuit het Model van Dalin. We bespreken een project van

coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden,

twee so-klassen in een basisschool en Project Speciaal 2013.

intern begeleiders, leerkrachten, schoolleiders en andere

Daarnaast is er ruimte om uw eigen ervaringen aan deze

belangstellenden

verhalen en het model te toetsen in dialoog met uw tafelgenoten.

> Niveau: gevorderden en zeer gevorderden > Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,

speciaal basisonderwijs, samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs In deze Lezing gaan we in op het model van de Noorse onderwijsdeskundige Per Dalin. Dalin heeft onderzocht dat een succesvolle verandering plaatsvindt als er sprake is van een Real Need (een interne behoefte om te veranderen) en dat er een creatieve spanning nodig is tussen de werkelijke situatie en de ideale

Dorien Sluijter expert bij School aan Zet, is directeur LinQue Consult en coördinator bij het Samenwerkingsverband Zaltbommel. Haar specialiteiten zijn procesbegeleiding, systeemdenken, veranderkunde en leiding geven aan verandering. Henny Korenromp is directeur van de basisschool De Laak en winnaar van de nationale onderwijsprijs met het project ‘Samen wat kan en apart wat moet’. Peter Nooitgedagt is directeur van Het Aurum College, een school voor voortgezet speciaal onderwijs op havo- en vwo-niveau in Lelystad. Hij won een prijs voor ‘Project ‘Speciaal 2013’. Dit project werd uitgevoerd samen met IVIO@school.

situatie. Om succesvol te kunnen veranderen zijn vanuit zijn visie leiderschap, ownerschip en capacity nodig. Daarnaast zijn een goede balans tussen support, interne behoefte en externe druk

31 van 138

014.1

A

en 014.2

A

Werken met professionele leergemeenschappen

HRM/Lerende organisatie Door Marlin Nijhof - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 en 15.15-16.30 uur


succesfactoren en wat struikelblokken kunnen zijn. Na afloop van


deze sessie voelt u de meerwaarde van deze aanpak en kun u


samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs Praten over de inhoud van het vak. Kennis en ervaring delen. Samen nadenken hoe iets beter kan en eindigen met antwoorden (en nieuwe vragen!) die iemand in haar of zijn eentje nooit bedenkt. Nagenoeg elke leerkracht voelt zich hierdoor aangesproken. Toch geven we dit weinig tijd of prioriteit door ‘de

beslissen of dit ook voor uw schoolteam waardevol is. U weet wat een professionele leergemeenschap is en hoe dit ingezet kan worden in een schoolteam. Ook weet u welke succesfactoren belangrijk zijn en welke struikelblokken in de praktijk voorkomen. Marlin Nijhof is rekenspecialist en onderwijsadviseur bij Expertis Onderwijsadviseurs. Zij geeft graag een combinatie van wetenschap en goede praktijkvoorbeelden mee aan schoolteams.

waan van de dag’. Wie dit wel een prominentere plek in het schoolteam wil geven, kan overwegen te werken als ‘professionele leergemeenschap’. Tijdens deze Aanpak bespreken we wat zo’n professionele leergemeenschap inhoudt en wat het kan betekenen voor uw school. We gaan in op de theorie, maar zeker ook op de praktijk. Na vele professionele leergemeenschappen begeleid en bijgewoond te hebben geef ik u mee vanuit de praktijk wat

32 van 138

015.0

A

Communicatie en samenwerking in een lerende organisatie

HRM/Lerende organisatie door: Anita Manten en Trudy de Lange - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur


Tijdens de Aanpak krijgen deelnemers zicht op hun eigen


communicatiegedrag (kwaliteiten en valkuilen). Daarnaast geven

> Achtergrond: alle achtergronden Samenwerking tussen professionals is essentieel om tot resultaten te komen. Toch is het geen vanzelfsprekendheid dat collega’s met elkaar de juiste toon weten te vinden om de samenwerking vorm te geven. Goede samenwerking vraagt om inzicht in het

we tips over het omgaan met andere communicatiestijlen. Anita Manten, expert bij School aan Zet, is senior adviseur Mens en Organisatie bij IJsselgroep Educatieve Dienstverlening. Zij houdt zich vooral bezig met veranderkunde in organisaties. Trudy de Lange is directeur van Openbare Daltonschool De Meander in Lelystad.

eigen communicatiegedrag en in dat van een ander. In deze Aanpak presenteren we een model voor communicatie. Wat maakt dat je de andere professional in zijn/haar kwaliteiten beziet (wat samenwerking versterkt) of juist jeuk van de ander krijgt (wat de samenwerking belemmert)? Met kleine aanpassingen in communicatiegedrag kunnen professionals de samenwerking met collega’s verbeteren. Het lukt bijvoorbeeld beter feedback te geven en onderwijskundige veranderingen samen vorm te geven.

33 van 138

016.0

A

Dynamisch Onderwijs in de Klas. DOK-weekroute

Opbrengstgericht werken + Omgaan met verschillen Door Irma Miedema en Willem Mennen - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur

> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders,

Opbrengstgericht werken. Dynamisch Onderwijs in de Klas (DOK)

bouwcoördinatoren, bovenschools managers, coördinatoren

biedt een basis voor klassikaal onderwijs. De synergie van de

samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders,

groep is uitgangspunt, waardoor (bijna) iedere leerling zijn of

leerkrachten, remedial teachers, schoolleiders en andere

haar eigen ontwikkellijn volgt. Zonder extra handen. De leer-

belangstellenden

kracht heeft te maken met slechts één taak: de klas (bege)leiden.


Tijdens deze sessie maakt u kennis met de aanpak Dynamisch


sectororganisatie, samenwerkingsverband, speciaal onderwijs ‘Omgaan met verschillen’ en ‘Opbrengstgericht werken’ zijn nuttige ontwikkelingen, maar we zien dat de meerwaarde van de klassikale aanpak uit het zicht dreigt te raken. We onderkennen onvoldoende de synergie van de groepsbenadering als essentiële kracht in ons onderwijs. Oók ten behoeve van de eigen ontwikkeling van elke leerling.

Onderwijs in de Klas. Na afloop kunt u gebruikmaken van de e-module de DOK-weekroute om de aanpak zelf uit te proberen. De e-module bevat onder meer video-voorbeelden. Irma Miedema is consultant bij M&O-groep. Haar specialiteit is organisatieontwikkeling, voor deze sessie toegespitst op het versterken van de klassenorganisatie. Willem Mennen is onderwijsadviseur bij M&O-groep. Hij is gespecialiseerd in de inrichting van het onderwijs in de klas en de samenwerking in de school.

In samenwerking met School aan Zet is de DOK-weekroute ontwikkeld: een e-module rond de rekenles als start voor een klassikale benadering van Omgaan met verschillen en

34 van 138

017.0

A

Effectief taal- en rekenonderwijs in 1-2: Een organisatie apart

Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen door: Arlette Buter en Manon Boekschoten-Nebbeling - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur

> Voor wie: bouwcoördinatoren, directieleden, intern

Na afloop beschikken de deelnemers over handvatten om een

begeleiders, leerkrachten, schoolleiders

gestructureerd aanbod te ontwikkelen in een leerrijke omgeving


zonder afbreuk te doen aan de behoeftes van kleuters.

> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs Zo maar een dag in groep 1-2, maar dan bewust doordrenkt van taal en rekenen. Hoe organiseer je dit zonder afbreuk te doen aan de spelende, enthousiaste kleuter? Hierover gaan we in gesprek tijdens deze Aanpak. Centraal staat het dagrooster van groep 2 van basisschool De Schouw. We laten

Arlette Buter, expert bij School aan Zet, is zelfstandig onderwijsadviseur rekenen (Rekenadvies Buter) en auteur van onder meer Rekenrijk 3 en Rekentijger. Zij is gespecialiseerd in het rekenonderwijs op de basisschool en speciaal (basis)onderwijs. Manon Boekschoten-Nebbeling is bouwcoördinator in de onderbouw en leerkracht van groep 2.Haar specialiteiten: klassenmanagement en organisatie van een leerrijke, uitdagende leeromgeving, afgestemd op de doelen van het rekenen taalonderwijs.

zien hoe er op deze school gewerkt wordt aan de doelen voor het taal- en rekenonderwijs in de groepen 1-2. Ook laten we zien hoe de leerkracht zorgt voor een beredeneerd aanbod en hoe zij de kleine kring organiseert. Met videobeelden laten we zien hoe je doelgericht de spelende kleuter stimuleert met coöperatieve werkvormen zodat álle kinderen actief meedoen in de kring. Ook tijdens het werken met ontwikkelingsmateriaal, tijdens routinelessen en het vrije spel in hoeken wordt er doelgericht gewerkt.

35 van 138

018.0

A

High Performance Schools

HRM/Lerende organisatie Door Marlou van Beek en drie personen van PCBO Leeuwarden e.o. - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur


professionele teams te ontwikkelen. Wat kunnen wij leren van de


ervaringen uit het High Performance School Programma? Tijdens

> Achtergrond: alle achtergronden Kunnen we een ‘nieuw wereldwijd perspectief voor diepgaande en duurzame verandering’ realiseren? Kunnen wij continu ontwikkelen en herinvesteren in het verbeteren van de eigen professie en de transitie naar ‘High Performance’ en ‘Teaching Like a Pro’ zoals Fullan en Hargreaves stellen? Natuurlijk kan dat, als we

deze sessie blikken we hierop terug en kijken we vooruit! De Aanpak is met name geschikt voor mensen die geïnteresseerd zijn in de inhoud, opbouw en ervaringen en het succes van High Performance Schools. Marlou van Beek is managing partner bij CBE en global expert leader voor High Performance Schools. Directeuren Scholen van PCBO Leeuwarden e.o.

kritisch naar onze eigen paradigma’s durven kijken en kennis en kunde van succesvolle onderwijsinnovaties toe durven passen. Samen met prof. dr. Andy Hargreaves, prof. dr. Michael Fullan, dr. Robert Marzano, prof. dr. John West Burnham en Joanne Quinn, MBA is het innovatieve onderwijsconcept High Performance Schools ontwikkeld. Dit concept is een transformatie naar duurzame verandering, vormgegeven voor en door mensen uit het onderwijs. Het programma richt zich op het versterken van leerrendement en maatschappelijke waarde door leiderschap en

36 van 138

019.0

D

Leren in de 21ste eeuw

HRM/Lerende organisatie Door Martine Creemers (moderator) en Frans Schouwenburg (inleider) - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur

> Voor wie: intern begeleiders, leerkrachten, schoolleiders en

andere belangstellenden > Niveau: alle niveaus > Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband

Martine Creemers is onderwijsadviseur biij Onderwijs Maak Je Samen. Zij is gespecialiseerd in meervoudige intelligentie, meer- en hoogbegaafdheid en onderzoekend en ontwerpend leren. Frans Schouwenburg is ict-deskundige en strategisch adviseur bij Kennisnet, winnaar IPON Award 2012.

Onze maatschappij verandert voortdurend. En met de maatschappij verandert ook ons onderwijs. Tachtig procent van de leerlingen die nu primair onderwijs volgen, zullen later banen hebben die we nu nog niet eens kennen! Welke kennis, vaardigheden en attitudes de leerlingen van nu voor die toekomstige banen nodig hebben, is op dit moment bijna onmogelijk in te schatten. Wat vraagt dit van de schoolorganisatie, van leraren en schoolleiders? Tijdens deze discussieronde gaan de deelnemers, na een korte inleiding, met elkaar in gesprek onder leiding van een ter zake deskundige moderator.

37 van 138

020.0

A

Lesmodel activerend opleiden

HRM/Lerende organisatie Door Brunhilde van der Sluijs - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur


Tijdens deze sessie krijgt u handreikingen om zelf een workshop

begeleiders, leerkrachten, schoolleiders

te ontwikkelen:


• die aansluit op de startsituatie van deelnemers


(voortgezet) speciaal onderwijs Werken vanuit een professionele leergemeenschap, ofwel ‘leren van elkaar’. Dit is een hot item in het onderwijs op het moment. En dat is terecht, want uit onderzoeken blijkt dat het leren van deskundige collega’s leidt tot verbetering van de werkkwaliteit. Mits deze workshops en studiebijeenkomsten kwaliteit hebben. En lesgeven aan volwassen is niet hetzelfde als lesgeven aan kinderen.

• uitnodigt tot reflectie • activerend de theorie presenteert • praktijkgerichte opdrachten geeft. Aan het eind van deze bijeenkomst hebt u concrete handreikingen gekregen om zelf een activerende workshop of trainingsbijeenkomst voor collega’s te ontwikkelen rondom een eigen inhoudelijk onderwerp. Brunhilde van der Sluijs, expert bij School aan Zet is eigenaar van EduGroei. Zij traint en coacht bestuurders, schoolleiding en teams. Haar specialiteit is Human Talent Development.

Deze Aanpak is een introductie in activerend lesgeven aan collega’s. Centraal staat het interactief lesmodel Activerend Opleiden. Dit bestaat uit de fases ‘Ervaren’, ‘Reflecteren’, ‘Conceptualiseren’ en ‘Toepassen’.

38 van 138

021.0

A

Met rekenplezier van 1F naar 3F

HRM/Lerende organisatie + Basisvaardigheden Rekenen + Omgaan met verschillen Door Albert Oving en Abel Pleijsier - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur


Tijdens deze interactieve bijeenkomst gaan we deze vragen


nader verkennen. We bespreken onder meer hoe een school voor

> Achtergrond: alle achtergronden Doorlopende leerlijnen van het primair tot en met het mbo zijn een belangrijk onderwerp. Vragen die leraren zich hierbij stellen zijn: Hoe zorg ik voor een inspirerende, effectieve en gedifferentieerde rekenles in het primair en voortgezet onderwijs en in het mbo? Hoe kan ik het beste rekenproblemen diagnosticeren bij individuele leerlingen? Wat mag ik verwachten van de instroom van het primair onderwijs en de uitstroom naar bijvoorbeeld mbo? Welk referentieniveau is bij welke opleiding noodzakelijk?

voortgezet onderwijs het rekenbeleid concreet heeft ingericht en wat we kunnen leren van de aanpak van een mbo-school. Wat waren de leermomenten voor deze docenten? Albert Oving, expert bij School aan Zet is begeleider van schoolontwikkeling bij IJsselgroep Educatieve Dienstverlening. Albert is gespecialiseerd in excellentie, Wetenschap & Techniek, Opbrengstgericht werken en rekenen/wiskunde, Omgaan met verschillen en Lerende organisatie. Abel Pleijsier is mbo-docent van het Graafschap College in Doetinchem en maakt deel uit van het team Verzorgende Groenlo, sector Zorg en Welzijn.

Zijn mijn leerlingen voldoende toegerust om op de rekentoets een voldoende te behalen? Hoe kan ik het protocol ERWD toepassen in mijn eigen lessituatie? Differentiatie in de rekenles, hoe doe je dat?

39 van 138

022.0

A

Omgaan met of uitgaan van verschillen?

Opbrengstgericht werken + Omgaan met verschillen Door Maaike Verschuren, Linsy Tjalkens en Gabrielle Kiefmann - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur

> Voor wie: ambulant begeleiders, bouwcoördinatoren,

onderwijstijd benutten door te reduceren in leerstof, anders

intern begeleiders, leerkrachten, remedial teachers, schoolleiders

te organiseren en coöperatieve werkvormen in te zetten. Zo

en andere belangstellenden

ziet u een rekeninstructie over breuken en een schrijfopdracht

> Niveau: gevorderden en zeer gevorderden

(spelling) voor leerlingen van groep 3 tot en met 5. We benoemen

> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs Het lijkt een trend om verschillen tussen kinderen weg te organiseren in een basisgroep, meergroep en weergroep. Deze differentiatievorm resulteert soms in zes of negen subgroepen. Deze wijze van differentiëren vraagt veel organisatorisch talent van de leraar, bovendien is het de vraag of kinderen wel voldoende leren. De leraren van basisschool De Pas zijn zich ervan bewust

de successen en obstakels die het team ervaren heeft bij deze organisatie van het onderwijs. Na deze Aanpak kunt u met de concrete voorbeelden ook op uw eigen school aan de slag. Maaike Verschuren, expert bij School aan Zet, is trainer en consultant bij de Katholiek Pabo Zwolle en actief bij intensieve rekenverbetertrajecten en coachingstrajecten opbrengstgericht leiderschap. Linsy Tjalkens is bovenbouwleraar op basisschool De Pas in Doetinchem Gabrielle Kiefmann is intern begeleiderbij basisschool De Pas in Doetinchem

geworden dat verschillen in de groepsles ook verrijkend werken en nodig zijn om kinderen uit te dagen om te leren. Zij willen verschillen juist benutten voor hun onderwijs. Deze school laat met enkele rekenen taalvoorbeelden zien hoe zij verschillen benutten in een groepsles zodat kinderen samen leren. Samen

40 van 138

023.0

A

Onderwijs anders voor cognitief begaafde leerlingen

Omgaan met verschillen + Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Nora Booij - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur


Deze Aanpak gaat in op het anders organiseren van onderwijs.

directieleden, intern begeleiders, leerkrachten en andere

De focus ligt op het cognitief getalenteerde kind en om praktische

belangstellenden

redenen focussen we op een krachtig programma buiten de


basisvaardigheden om. We gaan praktisch met elkaar aan


samenwerkingsverband ‘Wat hebben leerlingen nodig en hoe organiseren wij dat?’ In de complexer wordende werkelijkheid van schoolteams is deze vraag steeds evidenter. De leerling en haar of zijn onderwijsbehoefte vormt steeds meer het uitgangspunt van het onderwijs. Steeds meer teams concluderen dat de grenzen van het traditionele systeem bereikt zijn. Kinderen verschillen van

de slag en in gesprek over onder meer het toepassen van richtlijnen voor onderzoekend leren, het stellen van hogere orde denkvragen en de organisatie van feedback en ondersteuning aan de kinderen. Met een andere organisatie van het (middag) programma kunnen we cognitief getalenteerde kinderen beter uitdagen hun talenten te benutten en zich te ontwikkelen. Nora Booij is onderwijsadviseur bij KPC Groep. Zij is gespecialiseerd in Onderwijs Anders Organiseren waarbij doelgerichtheid en onderwijsbehoeften van kinderen elkaar ontmoeten.

elkaar, per definitie. Hoe zorgen we ervoor dat ieder kind de kans krijgt zich optimaal te ontwikkelen? En hoe kunnen we in onze organisatie tegemoetkomen aan de specifieke behoeften van cognitief getalenteerde kinderen?

41 van 138

024.0

L

Opbrengstgericht taal/leesonderwijs

Basisvaardigheden Taal en Lezen Door Kees Vernooy - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur

> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs > Niveau: gevorderden > Achtergrond: basisonderwijs Opbrengstgericht werken betekent als school het maximale uit de leerlingen willen halen door goed onderwijs te geven. Hoe kan dat worden gerealiseerd? 1. Als school sterk zijn op het gebied van taal/lezen. Taal/lezen is de basisvaardigheid voor alle leerlingen; bovendien vraagt 85 procent van het schoolcurriculum om leesvaardigheid

4. Datagestuurd onderwijs om aan de hand van data het gegeven onderwijs te kunnen verbeteren. We geven ook een aantal werkbare snel in te voeren tips voor het verbeteren van de taal/leesresultaten. Kees Vernooy, Expertis Onderwijsadviseurs, is schoolverbeteringsdeskundige, met name op het gebied van taal/lezen. Daarnaast is hij emeritus lector van de hogeschool en wetenschappelijk projectleider van het landelijk interventieproject Stap voor stap beter begrijpend lezen. Publiceert dit jaar de boeken Elk kind een lezer en Nog een weg te gaan. Het verbeteren van de leesvaardigheid nader bekeken.

2. Opbrengstgericht werken vraagt erom van goede, evidence based, taal/leesinzichten gebruik te maken. Inzichten die als het goed is in programma’s en methoden verwerkt zijn 3. Opbrengstgericht werken vereist goede ‘Hoe-inzichten’ om de goede taal/leesinzichten te realiseren. In dat verband komen leerkrachtvaardigheden aan de orde als: hoge doelen stellen, vroegtijdig kunnen signaleren, expliciete interactieve directe instructie kunnen geven, feedback kunnen geven, et cetera

42 van 138

025.0

B




43 van 138

026.0

A

Spelling

Basisvaardigheden Taal Door Cees Hereijgens - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur


iedereen concrete handvatten waarmee de spellingprestaties

directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, logopedisten,

verbeterd kunnen worden.

orthopedagogen, remedial teachers, schoolleiders en andere belangstellenden > Niveau: gevorderden en zeer gevorderden > Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,

samenwerkingsverband

Cees Hereijgens is zelfstandig schoolbegeleider (Cees Hereijgens Onderwijsadvies). Cees begeleidt scholen bij het verbeteren van de opbrengsten bij spelling, technisch en begrijpend lezen, woordenschat en het schrijven van teksten. Hij is auteur van de kwaliteitskaart Tips voor betere spellingresultaten.

De kwaliteitskaart Tips voor betere spellingresultaten die u op de site van School aan Zet kunt vinden bevat 19 concrete tips waarmee u de spellingprestaties van uw leerlingen kunt verbeteren. In deze sessie gaan we dieper in op de belangrijkste tips. Hoe kunt u de instructie en verlengde instructie optimaliseren? Hoe zorgt u voor herhaling? Welke spellingstrategieën doen ertoe? Wat is de kracht van visuele inprenting? Door de tips in te zetten bij uw spellingonderwijs kunt u ervoor zorgen dat 90 procent van uw leerlingen een A-, B- of C-score behaalt bij de Cito-spellingtoetsen. Aan het eind van de bijeenkomst heeft

44 van 138

027.0

A

Talent stimuleren en ontwikkelen: in gesprek met (begaafde) leerlingen

Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Desiree Houkema - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur

> Voor wie: ambulant begeleiders, bouwcoördinatoren, intern

een positief en realistisch zelfbeeld. Van hieruit kan de leerling

begeleiders, leerkrachten, orthopedagogen, remedial teachers

leren oog te hebben voor kansen in de omgeving, deze kansen


bewust te benutten of te creëren, en tegelijkertijd leren omgaan

> Niveau: gevorderden zeer gevorderden

met eventuele belemmeringen. Zo kan er doelbewust met de

> Achtergrond: basisonderwijs, ouderorganisatie Hoe maak je (begaafde en excellerende) leerlingen actief betrokken bij hun eigen leerproces? Hoe zorg je dat zij medeverantwoordelijk kunnen zijn voor hun eigen ontwikkeling? In deze Aanpak verkennen we diverse nieuw ontwikkelde hulp-

leerling gewerkt worden aan het stimuleren, ontdekken en ontwikkelen van talent! Desiree Houkema is senior leerplanontwikkelaar bij SLO, medewerker van het Informatiepunt Onderwijs & Talentontwikkeling (www.talentstimuleren.nl ), ECHA-Specialist in Gifted Education, psycholoog en cognitiewetenschapper.

middelen en werkwijzen en gaan we in op de manier waarop deze succesvol ingezet kunnen worden. Het doel is om het zelfinzicht en daarmee het zelfregulerend vermogen van kinderen bewust verder te ontwikkelen. Hiervoor is een optimale afstemming tussen de leerling en zijn omgeving noodzakelijk. Effectief communiceren met leerlingen is hierbij essentieel. Door uit te gaan van talenten en kwaliteiten van de leerling en hen te leren omgaan met hun valkuilen en uitdagingen ontwikkelen zij

45 van 138

028.0

A

Voorbeeld Lerende organisatie

Opbrengstgericht werken + Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Marianne van Teunenbroek en Heleen Versteegen - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur


directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, remedial teachers, schoolleiders > Niveau: beginners, gevorderden > Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs Tien procent van het leren vindt plaats bij nascholing, twintig procent tijdens nabespreking met de collega’s. We leren vooral

Marianne van Teunenbroek is adviseur/trainer bij Sardes. Marianne begeleidt verandertrajecten voor onderwijsvernieuwing, strategiebepaling en professionalisering. Zij onderzoekt de invloed van de (veranderende) omgeving op de organisaties en de manier waarop organisaties daarop kunnen inspelen. Heleen Versteegen is adviseur/trainer bij Sardes. Zij is onder meer verantwoordelijk voor ondersteuningstrajecten bij gemeenten en scholen en instellingen vooren vroegschoolse educatie. Haar specialiteiten zijn opvoedingsondersteuning, kinderopvang, taalstimulering, Opbrengstgericht werken en jeugdgezondheidszorg.

in de dagelijkse praktijk. Scholing alleen is niet genoeg, daarom is aandacht voor de lerende organisatie essentieel. De basis van een lerende organisatie bestaat uit lerende medewerkers: de sleutel van succes is om bij alle medewerkers de ingang tot leren en zelfrefelectie te vinden. Want soms wordt leren belemmerd. In deze bijeenkomst laten we zien hoe actie-onderzoek kan bijdragen aan het opheffen van leerblokkades in uw organistie.

46 van 138

029.0

A

Aansluiten bij behoeften met doelgericht verrijkingsonderwijs

Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Greetje van Dijk en Margret Mes - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur


schoolleider en leraar – waarmee Passend onderwijs voor deze


leerlingen wordt gerealiseerd: doelgericht verrijkingsonderwijs

> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur Salomo, Stichting voor Christelijk Primair Onderwijs Zuid Kennemerland, maakt werk van begaafdenbeleid. De Salomoscholen werden gestimuleerd en gefaciliteerd om zich te ontwikkelen tot scholen met een goed aanbod voor begaafde leerlingen. Op de meeste scholen zijn talentcoaches en er zijn actieve netwerken.

dat aansluit bij de behoeften. Greetje van Dijk, expert bij School aan Zet, is onderwijsadviseur en ontwikkelaar bij Surplus, expertisecentrum voor begaafden van OnderwijsAdvies. Zij is ook wiskundige. Haar specialiteiten zijn excellentie en hoogbegaafdheid. Margret Mes is beleidsmedewerker onderwijs en bestuurssecretaris bij Salomo, Stichting voor Christelijk Primair Onderwijs Zuid Kennemerland. Zij onderwijskundige en museologe.

Er is veel bereikt en er is nog veel te doen! We delen in deze bijeenkomst de successen en de vraagstukken met de deelnemers. Een van de zaken waarmee een nieuwe impuls wordt gegeven aan het begaafdenbeleid, is de verbreding van de doelgroep ‘hoogbegaafde leerlingen’ naar ‘excellente en hoogbegaafde leerlingen’ met als doel om absoluut en relatief onderpresteren te voorkomen. U krijgt informatie over de kenmerken en aanpak bij deze leerlingen. Vervolgens nodigen we u uit om samen handvatten te formuleren - voor bestuurder,

47 van 138

030.0

D

De Onderwijsinspectie. Actuele toezichtkwesties

Opbrengstgericht werken Door Job Christians (moderator) en Herman Franssen (inleider) - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur

> Voor wie: bestuurders, intern begeleiders, leerkrachten,

schoolleiders en andere belangstellenden > Niveau: alle niveaus > Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband

Job Christians is mede-directeur van Onderwijs Maak Je Samen. Job is actief als onderwijsadviseur op het gebied van taal/lezen en ict en adviseert tevens scholen en andere organisaties op het gebied van communicatie en branding. Herman Franssen is Inspecteur Primair Onderwijs.

De Onderwijsinspectie heeft als kerntaak om toezicht te houden op de kwaliteit van onder andere het primair onderwijs. Aan de hand van een korte inleiding vanuit de actualiteiten door de inspectie en enkele prikkelende stellingen omtrent toezichtkwesties kunt u in gesprek gaan met een inspecteur van het onderwijs. Tijdens deze discussieronde gaan de deelnemers, na een korte inleiding, met elkaar in gesprek onder leiding van een ter zake deskundige moderator.

48 van 138

031.0

A

Doorgaande lijn begrijpend luisteren-lezen

Basisvaardigheden Taal en Lezen Door Karin van de Mortel - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur


welke effectieve maatregelen kan deze discrepantie overbrugd


worden? In deze bijeenkomst wil ik interventies aanreiken die


voor veel schoolteams minder voor de hand liggen, maar die een


krachtige impuls geven aan het verbeteren van de begrijpend

> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs In gesprekken met schoolleiders en intern begeleiders over het verbeteren van de leesvaardigheid van leerlingen komen vaak dezelfde knelpunten naar voren. ‘Ondanks de nieuwe methode vallen de resultaten op begrijpend lezen zo tegen… en echt gemotiveerd kunnen we onze leerlingen niet noemen.’ Of: ‘Ons

leesresultaten: starten in de onderbouw! We verkennen de aanpak, de maatregelen en de praktische consequenties. Karin van de Mortel is taal/lees expert en als principal consultant verbonden aan CPS Onderwijsontwikkeling en Advies in Amersfoort. Zij begeleidt en ondersteunt scholen in de verandering van hun (begrijpend) leesonderwijs. Verder coördineert ze, ook landelijk, leesverbeteringsprojecten.

team wil opbrengstgericht denken en werken, maar dat lukt niet met de toetsen die we gebruiken.’ Hiermee hebben we precies de kern te pakken van een veranderproces waar veel schoolteams voor staan: iedereen weet hoe belangrijk leesbegrip en leesmotivatie zijn en tegelijkertijd voelt iedereen ook de onmacht om grip te krijgen op het optimaliseren van die resultaten. Met

49 van 138

032.0

A

Duurzame leerkracht. Over professionaliteit

HRM/Lerende organisatie Door Albert de Boer - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur


personeelsbeleid worden ingevuld in deze denklijn? Wat kan en

bouwcoördinatoren, bovenschools managers, directieleden,

moet een leerkracht zelf bijdragen?


In deze sessie zoeken we naar ontwikkeling en invulling van het

belangstellenden

beroep van lesgeven waarin


• de kwaliteit van het werk in de klas centraal staat


samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs ‘Duurzame leerkracht’ staat voor vakmanschap, professionaliteit en autonomie. Plezier in het werk en minder stress. Steeds opnieuw wordt gezegd dat de leerkracht de belangrijkste factor is in de prestatieverschillen tussen scholen. Het is consequent om die wetenschap in beleid gestalte te geven. Deze sessie is een uitdaging om te handelen volgens die denklijn. De leerkracht is in opmars! Vakmanschap is geen kreet maar een concreet

• de gezamenlijke schoolontwikkeling een teamverantwoordelijkheid is • leerkrachten duurzaam kunnen omgaan met de innovaties van morgen. Erkenning van het belang van de rol van de leerkracht betekent ruimte om samen te zoeken naar de autonomie en professionele ruimte van de verantwoordelijke leerkracht. Albert de Boer is onderwijsadviseur bij IJsselgroep Educatieve Dienstverlening. Zijn specialiteiten zijn het vakmanschap van de leerkracht, Opbrengstgericht werken en rekenen.

gedragspatroon. Welke mate van vrijheid van handelen heeft een leerkracht binnen de huidige regelgeving? Hoe kan de leerkracht eigenaar zijn en blijven van zijn eigen lespraktijk? Hoe kan

50 van 138

033.0

A

Eerste Hulp bij onderpresteren

Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Floor Raeijmaekers - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur

> Voor wie: ambulant begeleiders, bouwcoördinatoren, intern

doen op het gebied van het onderwijsaanbod en de communi-

begeleiders, leerkrachten, orthopedagogen, remedial teachers

catie met het kind? Ook maken de deelnemers kennis met een

> Niveau: beginners gevorderden

zesstappenplan om onderpresteren terug te dringen.

> Achtergrond: basisonderwijs, ouderorganisatie Onderpresteren is een hardnekkig en lastig probleem. (Hoog)begaafde kinderen die ooit stonden te trappelen om naar school te gaan, lijkt het niet te lukken om de prestaties te leveren die je

Floor Raeijmaekers, expert bij School aan Zet, is specialist in Gifted Education (ECHA). Namens Het TalentenLab verzorgt zij workshops en trainingen, adviseert zij scholen en besturen en begeleidt zij (hoog) begaafde kinderen en jongeren. Daarnaast is Floor onder meer auteur voor de magazines Kinderwijz en Gifted@248.

van hen mag verwachten. U gaat daardoor misschien twijfelen aan hun kunnen of stelt de verwachtingen onbewust naar beneden bij. Helaas veroorzaakt dit vaak alleen maar meer problemen. Tijdens deze Aanpak bespreken we de verschillende oorzaken van onderpresteren. Deze hebben met name te maken met de motivatie voor school en leren, het zelfbeeld van het kind en het onbewust manipulerend gedrag dat onderpresteerders laten zien. Daarnaast geven we concrete handvatten om de strijd aan te gaan met onderpresteren. Wat kan de leraar of begeleider

51 van 138

034.1 A , 034.2 A en 034.3 A Met School aan Zet naar een lerende organisatie HRM/Lerende organisatie Door Henk Norder en Marion Sieh - Ma 24 maart 2014 15.15-16.30 uur; Di 25 maart 2013 13.45-15.00 uur; Wo 26 maart 2014 11.15-12.30 uur


Wilt u weten waar u staat met uw schoolteam en/of bestuur in de


ontwikkeling naar een lerende organisatie? Wilt u concrete


handvatten om samen met uw schoolteam of schoolleiders te

leerkrachten, schoolleiders

leren? In deze Aanpak presenteren wij een denkraam dat School


aan Zet heeft ontwikkeld om ‘samen leren’ inhoud te geven. Met


sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet) speciaal onderwijs Besturen en scholen die een lerende organisatie zijn, zijn in staat om het beste in elke leerling naar boven te halen. Zij verbeteren zich continu om hun doelen te bereiken, stellen het samen leren en de professionaliteit van alle leraren en schoolleiders centraal, hebben leraren die een bijdrage leveren aan de schoolontwikkeling en een schoolleiding die het samen leren richting geeft.

dit denkraam kan ingespeeld worden op zowel de ‘zorgen van morgen’ als de ambities voor de toekomst. Onderdeel van het denkraam vormen aanpakken om invulling te geven aan het samen leren. We presenteren daarvan een aantal tijdens de workshop, zodat de deelnemers meteen aanpakken en werkvormen in handen hebben die direct kunnen worden toegepast in de eigen school of bovenschoolse werkgroep. Henk Norder, expert bij School aan Zet, is adviseur bij diverse landelijke projecten, zoals expert bij het project Opbrengstgericht werken en bij het Netwerkbureau kinderopvang. Marion Sieh is senior projectleider en lid programmateam primair en speciaal onderwijs bij School aan Zet.

52 van 138

035.0

A

Onderzoek door leerkrachten op de Pater Jan Smitschool

HRM/Lerende organisatie + Wetenschap & Techniek Door Marijke Schekkerman, Yvonne Rozeman en Dominique Bakker - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur


doen een paar teamleden weer een onderzoek. Na het traject


van de leerkrachten hebben ook een aantal bovenbouw-


leerlingen zelf onderzoek mogen doen. Tijdens de sessie wordt

belangstellenden

verteld wat het traject voor de school en de leerkrachten heeft

> Niveau: gevorderden

betekend en welke opbrengsten eruit voortgekomen zijn.

> Achtergrond: alle achtergronden De Pater Jan Smitschool heeft samen met de Vrije Universiteit Amsterdam deelgenomen aan een scholing en een onderzoekstraject in het schooljaar 2012-2013. Zes groepen leerkrachten, medewerkers kinderopvang en ouders zijn samen aan het werk gegaan om een aspect uit hun eigen dagelijkse onderwijspraktijk te onderzoeken. ‘Hiermee willen we vanuit een onderzoekende houding van team en kinderen de talenten van alle kinderen bij ons op school ontwikkelen.’ De effecten: ‘Er is nauwe samenwerking ontstaan en we hebben een kritische houding ten aanzien van ons pedagogisch handelen ontwikkeld.’ Tevens zijn er al verschillende veranderingen in de onderwijspraktijk ingevoerd op basis van de resultaten van de onderzoeken. Ook dit schooljaar

Vervolgens wisselen we met de deelnemers van gedachten over het traject: Kan onderzoek doen meerwaarde hebben voor het eigen team en op welke wijze is dit op de eigen school of in de eigen onderwijssituatie in te richten? Marijke Schekkerman, expert bij School aan Zet, heeft een eigen praktijk (De Begaafden Wijzer) en is specialist in gifted Education, gespecialiseerd in het begeleiden van schoolteams bij de implementatie van passend onderwijs voor leerlingen met een hoog ontwikkelingspotentieel. Yvonne Rozeman is schoolleider van de Pater Jan Smitsschool in Heerhugowaard. Zij heeft de masteropleiding master educational leadership afgerond en het team in dit traject aangestuurd als leidinggevende. Dominique Bakker is intern begeleider op de Pater Jan Smitschool en trekker van het project binnen de school.

53 van 138

036.1

A

en 036.2

A

Ouderbetrokkenheid

Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen + Omgaan met verschillen Door: Paulien Rietveld (maandag) en Hans Christiaanse (dinsdag) - Ma 24 maart 2014 15.15-16.30 uur; Di 25 maart 2013 11.15-12.30 uur


verwachtingen en deze gedeeld wordt via dialoog. De ouder-


routines die wij in deze Aanpak bespreken, stimuleren

> Achtergrond: basisonderwijs Professionele instellingen mogen verwachtingen hebben over de betrokkenheid van ouders en hen hierop aanspreken. Andersom mogen ouders van professionele instellingen verwachten dat zij hen actief betrekken bij de instelling en bij de ontwikkeling van hun kind. Het is belangrijk dat ouders en professionals met elkaar samenwerken. In onze Aanpak maken wij gebruik van de Kwaliteitskaarten met de thema’s Ouders als Partner in het

deelnemers om zelf doelgerichte activiteiten op te zetten, het eigen handelen tegen het licht te houden en de visie op ouderbetrokkenheid en partnerschap aan te scherpen. Paulien Rietveld, expert bij School aan Zet, is senior adviseur schoolontwikkeling bij ABC-onderwijsadviseurs. Zij heeft veel ervaring met scholen met achterstandsproblematiek maar ook met scholen met hoogopgeleide ouders. Hans Christiaanse is senior adviseur en Projectleider ExperisePunt Ouderbetrokkenheid bij Cedin. Hij begeleidt scholen, besturen en gemeenten op het gebied van ouderbetrokkenheid.

Opbrengstgericht Werken en Ouders als Partner van een School als Lerende Organisatie. Ouderroutines slaan een belangrijke brug tussen het stimuleren van de ontwikkeling van kinderen thuis, op school en in de opvang. Ze zijn succesvol wanneer ze voor ouders herkenbaar, terugkerend en betekenisvol zijn. Binding tussen kinderen, ouders en professionals ontstaat als er sprake is van oprechte interesse in elkaars ervaringen en

54 van 138

037.0

B




55 van 138

038.0

A

Spelen, leren en Opbrengstgericht werken

Opbrengstgericht werken Door Yvonne Leenders en Kobi Wanningen - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur


leren. Aandacht voor de kwaliteit van spel kan leiden tot hoge


opbrengsten in de kleuterperiode.

> Achtergrond: alle achtergronden Veel scholen zijn aan de slag gegaan met handelingsgericht werken en de meeste leggen daarbij ook de relatie met Opbrengstgericht werken. De ervaringen die hierbij tot nu toe zijn opgedaan maken duidelijk dat met name veel kleuterleerkrachten moeite hebben met de wijze waarop deze aanpakken vorm en inhoud krijgen. Handelingsgericht en Opbrengstgericht werken lijken het spelend leren onder druk te zetten en daarmee ook de hierbij gehanteerde aanpak voor spelbegeleiding. Tijdens deze bijeenkomst gaan we in op samenhang tussen spelend leren en Opbrengstgericht werken.

In deze sessie laten we zien over welke vaardigheden leerkrachten moeten beschikken om dit handen en voeten te geven. Ook bieden we handreikingen hoe dit alles in relatie te brengen met een teambrede aanpak bij de implementatie van Opbrengstgericht en handelingsgericht werken op schoolniveau. Yvonne Leenders, expert bij School aan Zet, is zelfstandig adviseur (Yvonne Leenders, Onderwijsadvies en –ontwikkeling). Zij is gespecialiseerd in onder meer werken met groepsplannen en jonge kindtrajecten. Kobi Wanningen is docent en opleider bij het Seminarium voor Orthopedagogiek (Hogeschool Utrecht). Haar specialismen: jonge kinderen, vooren vroegschoolse educatie, kinderen met beperkingen zoals ASS.

Spel ondersteunt jonge kinderen in hun ontwikkelingstaken. Spelend leren op jonge leeftijd is het fundament voor het latere leerproces. Onder regie van de kleuterleerkracht maken de kinderen de ontwikkeling van het vrije spelen naar het echte

56 van 138

039.0

L

Verbeterteams en proces van verbinding in de school

Opbrengstgericht werken + HRM/Lerende organisatie Door Dea Knol en Rien Spies - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur


het model van TQM binnen de stichting Agora. Hoe heeft dit


model gewerkt op de scholen? Hoe ontwikkelt het door? Wat zijn

> Achtergrond: alle achtergronden Kernbegrippen bij duurzaam ontwikkelen zijn schoolcultuur, collectieve ambitie, intrinsieke motivatie, maar ook verbinding tussen alle lagen in de school. Dit noemen we alignment. Alleen vanuit een stevig fundament en een cultuur die is gebaseerd op een collectieve ambitie is duurzame schoolontwikkeling mogelijk. Daarbij hanteren we een concreet en bondig kerndocument, een A-viertje of een 1-paginaplan dat leeft in de school.

de resultaten? Waarom is het bij uitstek geschikt voor Passend onderwijs? Het zijn onder meer deze vragen die centraal staan in deze Lezing. Dea Knol is adviseur en directeur bij Expertis onderwijsadviseurs. Zij richt zich op duurzame schoolontwikkeling en integrale ontwikkelprocessen in de school. Rien Spies is bestuurder bij Agora in de Zaanstreek. Als portefeuille heeft hij onderwijs, innovatie, kwaliteit en professionalisering. Alignment is zijn specialiteit.

In Nederland vindt het relatief nieuwe model van duurzame schoolontwikkeling van de Amerikaanse bovenschools directeur Jay Marino steeds meer navolging. Zijn model dat gebaseerd is op Total Quality Management (TQM) en Continuous Improvement (CI) heeft in Amerika veel succes. De verbinding of alignment tussen alle niveaus van de onderwijsontwikkeling is in dit model een belangrijke succesfactor. We bespreken de ervaringen met

57 van 138

040.0

A

Vindplaatsscholen 1. Onderzoekend leren

Wetenschap & Techniek Door Baukje de Koning en Joffra van der Velde - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur

> Voor wie: intern begeleiders, leerkrachten, remedial teachers,

onderzoeker’, niet alleen op het gebied van W&T, maar ook


tijdens andere lessen.


In deze sessie zullen we tips geven aan de hand van concrete

> Achtergrond: basisonderwijs Hoe kun je als leerkracht excellente kinderen uitdagen? Excellente leerlingen laten vaak faalangstig, perfectionistisch gedrag zien. Leerkrachten geven aan het soms moeilijk te vinden om (ingewikkelde) vragen van excellente kinderen te

casussen. Baukje de Koning is post-doctoraal onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij onderzoekt binnen Talentenkracht Wetenschap & Techniek bij excellente kinderen. Joffra van der Velde is leerkracht van groep 5 van de Willem Alexanderschool in Leeuwarden en W&T coördinator.

beantwoorden, vooral binnen wetenschap en technieklessen (W&T). Daarbij gaan leerkrachten er soms vanuit dat deze leerlingen ‘het antwoord toch wel weten’. Met concrete adviezen, handvatten en voorbeelden zullen we laten zien hoe leerkrachten excellente kinderen kunnen uitdagen en stimuleren binnen W&T-lessen, door vragen te stellen aan de hand van de wetenschappelijke cyclus. Het doel hiervan is dat kinderen leren zelf onderzoekend te leren, zelf kritisch leren na te denken en zelf met ideeën te komen en leren zich te gedragen als een ‘echte

58 van 138

041.0

L

Zelfsturing bij het jonge kind, executieve functies

Opbrengstgericht werken Door Lilian van der Bolt en Mirjam Kok - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur


verbinding met het doelgericht, systematisch en bewust

> Niveau: beginners, intermediates en gevorderden

aandacht besteden aan zelfsturing.

> Achtergrond: alle achtergronden Werken aan ‘executieve functies’ of zelfsturing bij jonge kinderen in de leeftijd 2,5 tot 6 jaar levert een grotere positieve bijdrage aan de ontwikkeling van het jonge kind dan aandacht voor taal en rekenen, blijkt uit Amerikaans onderzoek. Een revolutionaire vondst! Maar wat is ‘zelfsturing’ en waarom is het zo belangrijk? In deze Lezing gaan we hierop in. Daarnaast kijken we wat er in de Verenigde Staten gedaan wordt om de zelfsturing bij jonge kinderen te stimuleren. Vervolgens gaan we dieper in op het

Ook wordt er een relatie gelegd met recente ontwikkelingen in de vooren vroegschool in het kader van Passend onderwijs, Omgaan met verschillen, handelingsgericht werken en Opbrengstgericht werken. Lilian van der Bolt, expert bij School aan Zet, is gedragsdeskundige bij Sardes. Zij houdt zich vooral bezig met projecten op het terrein van sociale veiligheid, Passend onderwijs en gedrag, motivatie en de krachtige leeromgeving. Veel projecten hebben te maken met de doelgroep professionals die werken met peuters en kleuters. Spel is daarbij steeds het uitgangspunt. Mrjam Kok [wellicht een pilotschool] wie ben je ib-er

vormgeven van zelfsturing met het professionaliseringsprogramma De Kleine Kapitein. We verkennen welke aanknopingspunten voor zelfsturing er zitten in het vooren vroegschoolse aanbod in Nederland, in de aanpak van professionals in de vooren vroegschool, en in spel en activiteiten voor jonge kinderen. Van daaruit zoeken we naar

59 van 138

042.0

A

Begaafde leerlingen uitdagen met rijke leeractiviteiten

Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Nora Steenbergen - Dinsdag 25 maart 2014 11.15-12.30 uur


deze vakoverstijgende vaardigheden werken. Rijke leeractiviteiten

intern begeleiders, leerkrachten, orthopedagogen,

spelen daarin een belangrijke rol. We leggen uit wat rijke

remedial teachers en andere belangstellenden

leeractiviteiten zijn, u krijgt lesuitwerkingen aangereikt en we

> Niveau: gevorderden, zeer gevorderden

bespreken hoe u doelgericht in een doorgaande lijn aan deze

> Achtergrond: basisonderwijs Om het maximale uit ieder kind te halen is het belangrijk dat het zich cognitief, sociaal én emotioneel evenwichtig kan ontwikkelen. Dat geldt ook voor begaafde leerlingen. Er zijn verschillende aanpakken om deze brede ontwikkeling te stimuleren. Hoe verschillend de aanpakken soms ook kunnen zijn, een gemeenschappelijke component is vrijwel altijd de aandacht voor vakoverstijgende vaardigheden als problemen

vakoverstijgende vaardigheden kunt werken. We nodigen deelnemers uit om ook zelf inspirerende ideeën met ons delen. Na afloop beschikken de deelnemers over een overzicht van diverse hulpmiddelen en werkwijzen en informatie over bijbehorende uitgangspunten. Met onze handreikingen kunt u direct aan de slag. Nora Steenbergen is onderwijskundige en senior leerplanontwikkelaar bij SLO. Nora is Projectleider Informatiepunt Onderwijs & Talentontwikkeling en Specialist in Gifted Education.

oplossen, creatief denken en samenwerkend leren. Dit zijn namelijk belangrijke leer- en denkvaardigheden die leerlingen helpen een betekenisvolle bijdrage te leveren aan de maatschappij van nu en van de toekomst. In deze sessie passeren diverse aanpakken en hulpmiddelen de revue die aan

60 van 138

043.0

A

Differentiëren met een groepsplan

Opbrengstgericht werken Door Dolf Janson - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 uur


een groepsplan? Uitgangspunt is hier dat een groepsplan een

bouwcoördinatoren, directieleden, intern begeleiders,

instrument van leraren is om dagelijks te gebruiken bij het inhoud

leerkrachten, orthopedagogen, remedial teachers, schoolleiders

geven aan differentiatie. Het gevolg daarvan is dat de leraar met


een groepsplan veel meer onderwijsbehoeften van leerlingen kan


honoreren dan die indeling in drie vaste groepen suggereert.


samenwerkingsverband Veel leraren maken voor rekenen en spelling een groepsplan. Wat moet zo’n groepsplan in de praktijk oplossen? Is een groepsplan inderdaad de oplossing voor een ervaren probleem? Lang niet altijd, zo blijkt. Het komt regelmatig voor dat zo’n groepsplan nauwelijks een rol speelt bij de differentiatie in de dagelijkse lessen. Bij differentiëren - ook binnen een groepsplan

Wat is er nodig om dat te bereiken? In deze sessie krijgt u mogelijkheden aangereikt voor concreet denken en handelen. Dolf Janson, expert bij School aan Zet is pedagoog en onderwijskundige en werkt vanuit zijn eigen bureau JansonAdvies als onderwijsadviseur, gelicentieerd daltonopleider, ontwikkelaar, auteur en uitgever. Zijn specialisme is leerprocessen bij leerlingen en wat daarvoor nodig is bij leraren en schoolleiders. Het gaat steeds om het realiseren van actief en inspirerend onderwijs.

- is er bijna automatisch sprake van een driedeling van de groep. Daarom staan we in de sessie stil bij het beeld van leren en van de rol van de leraar dat daarachter schuilgaat. Is het mogelijk om recht te doen aan de verschillen in de groep met behulp van

61 van 138

044.1

A

en 044.2

A

Flitsbezoeken

HRM/Lerende organisatie Door Monique van der Knaap - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 en 13.45-15.00 uur


de leerkrachten over de keuzes die zij maken voor de inhoud en


het proces van de les.

directieleden, intern begeleiders, orthopedagogen, remedial

In deze presentatie maakt u nader kennis met de Flitsbezoeken

teachers, schoolleiders en andere belangstellenden

en met de belangrijkste principes van de daarop aansluitende


reflectieve dialoog. Na afloop weet u wat de focus is van een


basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs Schieten de klassenbezoeken er bij u ook nogal eens bij in? U wilt wel, maar er is steeds geen tijd voor? Met de Flitsbezoeken kunt u als directeur, intern begeleider of interne veranderaar in korte

Flitsbezoek (waar kijk je naar) en hebt u kennisgemaakt met de reflectieve vraag die leraren aanzet tot kritisch nadenken over het eigen handelen. Monique van der Knaap is trainer en adviseur bij Bazalt en bewerker van de Nederlandse uitgaven van de Flitsbezoeken. Haar specialiteit is coaching en begeleiding.

tijd inhoudelijk goed op de hoogte blijven van de kwaliteit van de lessen op school en van de stand van zaken rond de implementatie van een verandertraject. Flitsbezoeken zijn bewezen effectief en doelmatig. U bezoekt de groepen niet om een oordeel te geven over de kwaliteit van de leerkracht of het onderwijs, maar met als doel om reflectie en bewustzijn bij de leerkrachten op gang te brengen. Regelmatig voert u reflectieve gesprekken met

62 van 138

045.0

A

Het rekenbeleidsplan in beeld

Opbrengstgericht werken + Basisvaardigheden Rekenen Door Yvonne van der Eerden en Tineke Has - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 uur


rekenbeleidsplan en u maakt een eerste aanzet voor uw eigen


rekenbeleidsplan. Ook presenteren we het rekenbeleidsplan van


juni 2013 van de Hasselbraam. Hierin zijn de volgende


onderdelen opgenomen:


• doelen op het gebied van meten, tijd en geld


• leerkrachtvaardigheden


speciaal basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs In het rekenbeleidsplan legt u de kwaliteit van het rekenonderwijs van de school vast. Dit biedt helderheid aan team, directie, bestuur en ouders. De rekencoördinator speelt hierbij een belangrijke rol. Bij het schrijven van een rekenbeleidsplan worden de hoofd- en bijzaken van ontwikkelingen binnen het rekenonderwijs duidelijk. In deze Aanpak lichten we alle onderdelen van het rekenbeleidsplan toe aan de hand van het format Rekenbeleidsplan.

• didactiek • de doorlopende lijn in de school Tijdens de Aanpak is er ruimte voor vragen aan de rekencoördinator en rekenspecialist met betrekking tot het formuleren van het rekenbeleidsplan. Yvonne van der Eerden, expert bij School aan Zet, is onderwijsadviseur bij OBD Noordwest in Hoorn. Zij begeleidt scholen en verzorgt nascholing voor leerkrachten, rekencoördinatoren en intern begeleiders. Tineke Has is rekencoördinator en groepsleerkracht bij obs De Hasselbraam. Haar specialiteiten zijn onder meer rekenproblematiek en ERWD.

We reiken handvatten aan voor het maken van een

63 van 138

046.0

D

In gesprek met Ellen Emonds

HRM/Lerende organisatie Door Job Christians (moderator) en Ellen Emonds (inleider) - Dinsdag 25 maart 2014 11.15-12.30 uur


andere belangstellenden > Niveau: alle niveaus > Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband In deze verdiepende discussieronde kunt u in gesprek met

Job Christians is mede-directeur van Onderwijs Maak Je Samen. Job is actief als onderwijsadviseur op het gebied van taal/lezen, ict en adviseert tevens scholen en andere organisaties op het gebied van communicatie en branding. Ellen Emonds was Leraar van het Jaar 2012. Zij is docent Pedagogische Tact voor het Nivoz en projectleider expertisecentrum ErvaringsGericht Onderwijs.

Ellen Emonds. Zij zal de inleiding van deze conferentiedag verzorgen. De titel van deze inleiding is: ‘Pedagogische Tact: op het goede moment de goede dingen doen, ook in de ogen van de kinderen’. Tijdens deze discussieronde krijgt u de gelegenheid om vragen te stellen aan de inleider van deze dag en om met elkaar hierover het gesprek te voeren.

64 van 138

047.1

A

en 047.2

A

Kansrijke combinatiegroepen

Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen + Omgaan met verschillen Door Gatse van der Ploeg en San Bronk - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 en 15.15-16.30 uur


instructies dat per dag moet worden gegeven, worden gere-


duceerd. De kwaliteit van de instructie kan worden vergroot en


er ontstaat ruimte voor sociaal en interactief leren. In kansrijke

begeleiders, leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie,

combinatiegroepen ontwerpt en organiseert de leerkracht een

remedial teachers, schoolleiders en andere belangstellenden

passend, handelingsgericht en opbrengstgericht leerstofaanbod


waarbij hij of zij zich niet langer laat leiden door de methode


speciaal basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband Leerkrachten ervaren veel knelpunten in de dagelijkse onderwijspraktijk in een combinatiegroep en zoeken de oplossingen vaak in de organisatie van hun onderwijs. Maar hoe strak gepland ook, hoe innovatief de oplossingen soms ook zijn; de schooldag is niet langer dan hij is. Onderwijs in combinatiegroepen wordt kansrijk wanneer leerkrachten de kunst leren verstaan van het verbinden. Door het verbinden van jaargroepen of het verbinden van vakken vanuit de leerlijnen kan het aantal

maar door kennis van leerlijnen en tussendoelen. Tijdens deze sessie maken de deelnemers kennis met het concept Kansrijke combinatiegroepen. Na afloop weet u hoe Kansrijke combinatiegroepen het aantal instructiemomenten vermindert, waardoor ruimte ontstaat voor sociaal en interactief leren, effectieve instructie en zorg. Gatse van der Ploeg is onderwijsadviseur bij Cedin, Drachten. Hij is gespecialiseerd in onder meer kleine scholen, onderwijs in combinatiegroepen, didactisch handelen en klassenmanagement. San Bronk is onderwijsadviseur bij Cedin, Drachten. Zij is onder meer gespecialiseerd in kleine scholen, onderwijs in combinatiegroepen, didactisch handelen en klassenmanagement.

65 van 138

048.0

A

Praktisch en doelgericht bezig met mondelinge taalvaardigheid

Basisvaardigheden Taal Door Heleen Strating en Jack Duerings - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 uur

> Voor wie: bouwcoördinatoren, leerkrachten en andere

Na afloop hebt u genoeg inspirerende ideeën en praktische

belangstellenden

handreikingen om morgen zelf uw leerlingen doelgericht aan de


praat te krijgen en te houden. Om dat te bereiken illustreren we

> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs Ook voor het domein mondelinge vaardigheden geldt dat leerlingen er baat bij hebben wanneer dat doelgericht en opbrengstgericht vormgegeven wordt. Maar welke doelen zijn er precies voor spreken en luisteren? En hoe verhoudt de aanpak en uitwerking in de onderbouw zich tot die in de bovenbouw? In deze bijeenkomst gaan we u hier kort over bijpraten aan de hand van de publicatie Opbrengstgericht werken aan mondelinge taalvaardigheid van het Expertisecentrum Nederlands. Daarna gaan

onze uitleg van leerlijnen en tussendoelen met veel praktische voorbeelden van uitwerkingen en routines rond mondelinge taalvaardigheid. Heleen Strating werkt bij het Expertisecentrum Nederlands in Nijmegen aan onderzoek, ontwikkeling en ondersteuning op het vlak van taalonderwijs in het Primair onderwijs. Haar specaliteiten zijn taalverwerving, taalonderwijs en leerkrachtvaardigheden. Jack Duerings is senior adviseur en kennismanager bij Fontys Fydes, Adviseurs in Opvoeding en Onderwijs. Hij is onder meer gespecialiseerd in taaldidactiek en evidence-based en Opbrengstgericht werken.

we aan de slag met theoretisch onderbouwde, praktische uitwerkingen, werkvormen en routines om in alle groepen doelgericht bezig te kunnen zijn met mondelinge vaardigheden. Differentiatie in brede zin komt daarbij ook aan de orde. Op welke elementen in de spreek- en luistervaardigheid moet u blijven letten?

66 van 138

049.0

A

Professioneel leren: nieuwe werkvormen

HRM/Lerende organisatie Door Roger Meijer - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 uur

> Voor wie: ambulant begeleiders, bestuurders,

schap. De werkvormen die we inzetten kunt u de volgende dag


samen met uw schoolteam toepassen.

intern begeleiders, leerkrachten, schoolleiders en andere belangstellenden > Niveau: beginners en gevorderden > Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal

basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs Opbrengstgericht werken doet een schoolleider of intern

Roger Meijer, expert bij School aan Zet, is zelfstandig consultant Passend onderwijs en Opbrengstgericht werken (MEijER Onderwijskwaliteit). Hij baseert de trainingen Opbrengstgericht werken in Professionele Leergemeenschappen op de inzichten van de Canadese hoogleraar Michael Fullan. Daarnaast is Roger kwartiermaker en coördinator van samenwerkingsverbanden Passend onderwijs en schreef hij verscheidene publicaties over Opbrengstgericht werken.

begeleider niet in zijn of haar eentje. Het hele schoolteam is betrokken bij het onderzoeken en analyseren van data en het stellen van schooldoelen. Bovenal blijkt dat excellente scholen zich kenmerken door een lerende en onderzoekende cultuur. Het Professioneel leren staat volop in de schijnwerpers. Hoe kunnen we efficiënt van elkaar leren en welke (bewezen) werkvormen zijn geschikt? In deze Aanpak ervaart u de effectiviteit van nieuwe werkvormen om meer van elkaar te leren. We presenteren kort theorieën over professioneel leren en opbrengstgericht leider-

67 van 138

050.0

A

Project vierslagleren

HRM/Lerende organisatie Door Anne Looienga, Lida Andriol, Mirjam Huizeling en Fleur Buurmans - Dinsdag 25 maart 2014 11.15-12.30 uur


en scholen aan hun professionele ontwikkeling en onderwijs-


ontwikkeling. Naast een dag studie krijgen de ervaren leraren

directieleden, intern begeleiders, leerkrachten en andere

een dag extra faciliteiten en ruimte om te werken aan een

belangstellenden

schoolontwikkelingstraject, een onderwijsvernieuwing of


verbetering. Deze twee dagen voor de klas worden zij vervangen


sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet) speciaal onderwijs Vierslagleren is een combinatie van een oplossing voor een krappe onderwijsarbeidsmarkt met professionalisering op masterniveau en regionale onderwijsontwikkeling. Het doel van Vierslagleren is het creëren van arbeidsplaatsen voor startende leraren, professionalisering op masterniveau van ervaren en startende leraren en in leerkringen werken aan onderwijsverbetering. Niet individueel studeren, maar samen leren en creëren. De startende en ervaren leraren volgen twee jaar lang de master Leren en Innoveren en werken binnen hun leerkringen

door startende leraren. In het project is gebruik gemaakt van de lerarenbeurs. In de presentatie geven we voorbeelden van de onderwijsverbeteringen, de samenwerking tussen startende leraren, ervaren leraren, lerarenopleiders en schoolleiders. Ook gaan we in op het concept van Vierslagleren en de mogelijkheden om te starten met soortgelijke projecten in 2014/2015. Anne Looijenga is manager Centrum voor Ontwikkeling bij de Katholieke Pabo Zwolle (KPZ) en verantwoordelijk voor de post-hbo- en masteropleidingen en project Vierslagleren. Lida Andriol is directeur van de Zuiderbasisschool (Giethoorn) en Generaal vd Boschschool (Willemsoord). Mirjam Huizeling (ervaren leraar) en Fleur Buurmans (startende leraar) werken op de Zuiderbasisschool.

68 van 138

051.0

A

Van neuspeuteren tot slim kleuteren

Omgaan met verschillen + Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Martine Creemers - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 uur


U kunt kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong herkennen in


de eigen praktijk en weet welke aanpassingen u kunt doen in uw


activiteiten, zodat deze aansluiten bij kleuters met een ontwikke-


lingsvoorsprong.

> Niveau: beginners en gevorderden > Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,

samenwerkingsverband Bij jonge kinderen spreken we nog niet over hoogbegaafdheid,

Martine Creemers, expert bij School aan Zet, werkt bij Onderwijs Maak je Samen als adviseur en trainer. Zij beschikt over zowel theorieals praktijkkennis op het gebied van Wat Werkt op School (Marzano), hoogbegaafdheid, Coöperatieve Leerstrategieën, het jonge kind en Wetenschap & Techniek.

maar wordt de term ontwikkelingsvoorsprong gehanteerd. In deze bijeenkomst gaan we in op de mogelijkheden die er zijn om aan de behoefte van deze kinderen tegemoet te komen, zonder direct over te moeten stappen naar een heel nieuw onderwijsconcept. Het biedt antwoorden op de veel voorkomende vragen over de begeleiding, benodigde leerkrachtvaardigheden en de organisatie binnen de leeromgeving. Na afloop van de bijeenkomst weten de deelnemers wat de kenmerken zijn van kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong.

69 van 138

052.0

A

Veilig Leren Lezen, nieuwe versie

Basisvaardigheden Lezen Door Ed Koekebacker - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 uur


structurele aandacht voor woordenschat en leesplezier voor alle


leerlingen. Er zijn materialen die die op elkaar aansluiten en op


speciaal basisonderwijs, samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs Hoewel de maan-roos-vis versie van 2003 zeer succesvol is gebleken en geleid heeft tot hogere opbrengsten in het aanvankelijk lezen komt in 2014 een vernieuwde versie beschikbaar. De veranderingen zijn gebaseerd op nieuwe wetenschappelijke inzichten omtrent didactiek. Praktijkervaringen van de vele

school en thuis kunnen worden ingezet. De online programma’s (leerlingsoftware, leerkrachtassistent, en toetsresultaten) kunnen worden gekoppeld, zodat in het leesaanbod direct aangesloten kan worden op de resultaten van de leerlingen. Deze Aanpak biedt een overzicht van deze vernieuwingen en de uitwerking daarvan in de materialen. Ed Koekebacker heeft tien jaar ervaring als leerkracht op een LOM-school. Nu is Ed zelfstandig onderwijsadviseur en auteur van leesmethoden.

gebruikers van de huidige versie hebben eveneens geleid tot aanpassingen. Gebleven is de focus op opbrengstgericht leren met aandacht voor individuele verschillen. Nieuw is dat kinderen die al kunnen lezen als ze in groep 3 beginnen, werken volgens een gestructureerde minimumleerlijn. Bovendien worden ze veel sterker betrokken bij de activiteiten van de andere leerlingen. Ook is er door de opzet van de lessen en met specifieke materialen

70 van 138

053.0

A

Visie op en doelen bij verrijkingsactiviteiten

Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Marcel Bogaarts - Dinsdag 25 maart 2014 11.15-12.30 uur


uw school. We gaan we in op (uw) ‘visie op differentiatie’ en

intern begeleiders, leerkrachten, remedial teachers en andere

kansen voor het gebruik van verrijkingsstof. We bespreken de

belangstellenden

verschillende modellen en u krijgt de kritische succesfactoren per


model. Tot slot maakt u voor uw eigen situatie een beknopte

> Achtergrond: basisonderwijs Of het nu gaat over Passend onderwijs, excellentie of omgaan met krimp: afstemmen vraagt differentiatie. Een belangrijk instrument hiervoor kunnen verrijkingsactiviteiten zijn. In deze Aanpak krijgt u een beknopt overzicht van de verschillende manieren waarop gedifferentieerd kan worden in het onderwijs. Dit overzicht is gebaseerd op onderzoek van John Hattie en ook de bevindingen van Robert Marzano zijn verwerkt. Het overzicht

analyse. In overleg met de andere deelnemers verkent u aanvullende of alternatieve mogelijkheden. Deelnemers gaan naar huis met informatie over de impact ven verschillende vormen van differentiëren: verdiepen, verrijken, tempodifferentiatie. Marcel Bogaarts is trainer en ontwikkelaar bij Bazalt. Zijn passie is om onderzoek en onderwijs bij elkaar te brengen, bijvoorbeeld in het project Leren Zichtbaar Maken. In meer dan 900 meta-analyses helpt dit werk van John Hattie om in beeld te brengen wat bijdraagt aan de impact van leraren op leren en ontwikkeling van kinderen.

biedt een eerste richtingwijzer voor goede aanpakken. Daarnaast verkennen we de essenties van verrijkingsactiviteiten en hoe u verrijkingsactiviteiten kunt ontwerpen en inzetten. Verrijkingsstof is niet alleen handig voor een paar pientere kinderen. Systematisch inzetten van verrijkingsactiviteiten kan grotere impact hebben in

71 van 138

054.0

A

Woordenschatcultuur

Basisvaardigheden Taal Door Piers van der Sluis - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 uur


en wordt er op een gevarieerde, speelse wijze dagelijks gewerkt


aan woordenschatontwikkeling. U zult merken dat de woorden-


schat van uw leerlingen daadwerkelijk groter en rijker word,


maar vooral dat kinderen het ook steeds leuker gaan vinden om

> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs De omvang van je woordenschat bepaalt hoe je in de wereld staat. Of je makkelijk en duidelijk kunt communiceren en teksten kunt begrijpen. Het is lastig om de woordenschat van kinderen te vergroten. In deze Aanpak gaan we kijken hoe we een echte woordenschatcultuur kunnen ontwikkelen. Het gaat daarbij om een breed aanbod. Te denken valt aan woordenschatverdieping, het visualiseren van woordenschat, betekenisrelaties tussen

met woorden aan het werk te gaan. Met vrij eenvoudige interventies en routines kunt u als leerkracht echt het verschil maken. Aan het einde van de sessie beschikt u over praktische handvatten om een begin te maken met het realiseren van een opbrengstgerichte woordenschatcultuur in uw klas, waarbij plezier, samenwerken en interesse voor woorden samengaan. Piers van der Sluis is onderwijsadviseur bij Cedin Onderwijsadvies te Drachten. Piers traint en begeleidt leerkrachten en scholen op weg naar doelgericht taal/leesonderwijs. Plezier en enthousiasme zijn daarbij belangrijke kernwoorden.

woorden, de rol van vooren stillezen, het aanbieden van nieuwe woorden met een effectieve didactiek en woordleer- en onthoudstrategieën. In een klas met een woordenschatcultuur is woordenschat zichtbaar door het gebruik van grafische modellen

72 van 138

055.0

A

Differentiëren is te leren

Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen + Omgaan met verschillen Door Aafke Bouwman - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur


In deze Aanpak geven wij een handreiking die bestaat uit:


• Voorwaarden om te kunnen differentiëren, zoals efficiënte

andere belangstellenden > Niveau: beginners en gevorderden > Achtergrond: basisonderwijs Differentiëren is te leren als u uitgaat van verschillen tussen leerlingen. Leerlingen verschillen van elkaar in behoeften aan instructie, ondersteuning, tijd, aanpak en denken leerstrategieën. U staat als leerkracht voor de complexe uitdaging om het onderwijs zo vorm en inhoud te geven, dat aan al die verschillen tussen leerlingen recht wordt gedaan. Differentiëren is de praktische uitwerking van het omgaan met de verschillende behoeften van leerlingen. U zult wel moeten differentiëren, omdat het huidige curriculum is afgestemd op de gemiddelde leerling.

groepsplannen samenstellen • Format met indicatoren om op school en groepsniveau te inventariseren: Hoe differentieer ik in instructie, doelen, tijd en leerstof en monitoring. Onderwerpen die aan bod komen zijn: • Vanuit welke zienswijze gaan wij op school uit van het gegeven dat verschillen tussen leerlingen het onderwijs verrijkt? • Op welke wijze stemmen wij het onderwijs daarop af? • Hoe differentiëren wij in de elementen: doelen, tijd, instructie, aanbod en monitoring? Aafke Bouwman is managing consultant bij CPS. Zij houdt zich bezig met de aansturing en uitvoering van meerdere veranderprocessen en is gespecialiseerd in planmatig handelen en Omgaan met verschillen.

Een belangrijke vraag is daarom: hoe kom ik tegemoet aan de verschillen tussen leerlingen zodat zij allemaal optimale prestaties behalen?

73 van 138

056.0

A

Excellentie en aansluiting primair-voortgezet onderwijs

Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Boudewijn Hogeboom en Linda Waals - Dinsdag 25 maart 2014 13.45-15.00 uur


gemeenschappelijk ervaren noodzaak? In deze sessie delen we


onze ervaringen, waarbij we er zelf ook weer wijzer van hopen


te worden. Na afloop kennen de deelnemers de vier fasen in het


denken over hoogbegaafdheid en de verschillende oplossings-


richtingen, en ze weten wat dit vraagt van de afstemming po-vo.

> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband Een school voor voortgezet onderwijs heeft veel ervaring opgedaan en expertise ontwikkeld op het terrein van onderwijs aan slimme en hoogbegaafde leerlingen. Docenten willen daar nu ook het basisonderwijs bij betrekken omdat zij ervaren dat slimme leerlingen in het basisonderwijs te vaak te weinig worden uitgedaagd, waardoor het lastig is in het voortgezet onderwijs bij de leerling de knop om te krijgen. Hoe betrek je

Ze zijn bekend met onze aanpak en met de concrete resultaten die we daarbij nastreven. Dit biedt kaders van waaruit deelnemers hun eigen praktijk kunnen bezien en mogelijk verbeteren. Boudewijn Hogeboom is managing consultant bij CPS onderwijsontwikkeling en advies. Zijn specialiteit: integrale schoolverbetering ten behoeve van Passend onderwijs, zowel voor scholen in achterstandsituaties als scholen met getalenteerde en (hoog)begaafde leerlingen. Linda Waals is schoolleider van CSG Calvijn Vreewijk in Rotterdam. Zij houdt zich bezig met de invoering van een programma voor slimme en hoogbegaafde leerlingen.

basisscholen daarbij in een grootstedelijke omgeving waar veel basisscholen hoogbegaafdheid niet herkennen omdat de diversiteit in culturele achtergronden meer in het oog springt? Hoe zet je het probleem op de kaart en hoe zorg je voor een

74 van 138

057.0

A

Leergesprekken met kinderen

Opbrengstgericht werken + Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen + Omgaan met verschillen Door Ilse Meelker - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur


Daarvoor is het belangrijk om op een effectieve manier leer-


gesprekken met hen te voeren. Kinderen weten vrijwel altijd waar

begeleiders, leerkrachten, logopedisten, orthopedagogen,

de schoen wringt en ze weten ook wat hen kan helpen om een


stapje verder te komen. De leerling is de hoofdpersoon en de


leraar ondersteunt en begeleidt de leerling in het eigenaar

> Achtergrond: basisonderwijs, ouderorganisatie, speciaal

basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs ‘Ik was verrast door de oplossing die Sam zelf aandroeg. Ik had het nog nooit zo bekeken!’ ‘Sinds de gesprekken met Kyra is zij meer bewust en actief tijdens de lesactiviteiten. Ze weet nu waarvoor ze het doet!’ In het onderwijs ligt de uitdaging om kinderen te stimuleren in

worden van het eigen leerproces. Hoe zorg je ervoor dat een kind leider wordt van zijn eigen leren? In deze sessie komt onder meer aan de orde wat de voorwaarden zijn voor een functioneel leergesprek. Ook gaan we in op gesprekstechnieken. Daarnaast geven we praktische tips om direct met leerlingen in gesprek te gaan! Ilse Meelker is onderwijsadviseur bij Onderwijs Maak Je Samen. Zij is taal/leesspecialist, gespecialiseerd in onder meer functioneel en doelgericht onderwijs en coöperatief leren.

creatief denken, initiatief nemen, reflecteren, problemen oplossen en zelfsturing. Kinderen hebben echter wel een kompas nodig waarmee ze zichzelf kunnen sturen op hun eigen leerweg.

75 van 138

058.0

A

Leidinggeven aan Omgaan met verschillen

Opbrengstgericht werken + HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen Door Nico van der Meer en Lesley de Groot - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur


In deze Aanpak lichten we korte stukjes theorie toe aan de hand


van praktijkvoorbeelden uit Het Drieluik en andere scholen en


maken we een vertaling naar de eigen situatie van de deel-

leerkrachten, schoolleiders en andere belangstellenden

nemers. We zoomen in op de rol van directie en intern begeleider


in dit proces van schoolontwikkeling richting Handelingsgericht


samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs In deze Aanpak maakt u kennis met basisschool Het Drieluik in Almere. Deze school heeft in de groepen de uitgangspunten van handelingsgericht werken en Opbrengstgericht werken gecombineerd om succesvol onderwijs te realiseren, gebaseerd op het omgaan met verschillen. De school werkt aan het realiseren van

werken 2.0. Nico van der Meer is directeur bij NTO-Effekt en mede-oprichter van de Stichting Duurzaam Leren. Nico studeerde onderwijskunde en organisatiesociologie en is onder meer gespecialiseerd in schoolleiderstrainingen, veranderingsprocessen en het ontwikkelen van samenhangende onderwijsconcepten. Lesley de Groot is directeur van basisschool Het Drieluik in Almere en regisseur brede school Het Vlechtwerk in Almere. Hij voert op innovatie wijze het personeelsbeleid uit.

een professionele cultuur en geeft invulling aan kenmerken die de onderwijsexperts Andy Hargreaves en Michael Fullan beschrijven in hun boek Professioneel Kapitaal. Basisschool Het Drieluik is een van de voorbeelden uit het praktijkboek Professioneel Kapitaal dat NTO-Effekt ontwikkelt en uitgeeft.

76 van 138

059.0

A

Meisjes inspireren voor Wetenschap & Techniek

Wetenschap & Techniek Door Linda Derksen - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur


In deze Aanpak gaan deelnemers aan de slag met de vraag


waarom jongens en meisjes met name in Nederland zulke


verschillende keuzes maken als het gaat om een opleiding of

leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie, schoolleiders en

beroep in Wetenschap & Techniek. Aan de hand van onderzoek


en voorbeelden kijken we naar genderverschillen in de klas. Welke


verschillen zijn er wel en niet tussen jongens en meisjes als het


speciaal basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond Nederlandse meisjes kiezen beduidend minder vaak voor bèta/technische opleidingen en beroepen dan hun leeftijdgenoten in andere landen. Dit is vreemd, aangezien verschillende onder-

gaat om W&T en wat zijn de oorzaken van deze verschillen? Hoe kunnen leerkrachten bijdragen aan een positieve houding en realistisch beeld van W&T? Deelnemers krijgen tips hoe zij hun nieuw verworven genderbewustzijn kunnen inzetten om ook meisjes hun bètatalent te laten ontdekken. Linda Derksen is projectcoördinator primair onderwijs bij VHTO, landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en bèta/techniek.

zoeken uitwijzen dat (Nederlandse) meisjes niet minder talent voor bètawetenschap en techniek hebben. Dit betekent ook, dat veel bèta/technisch talent van meisjes niet tot ontwikkeling wordt gebracht en onbenut blijft. Het is daarom van belang dat er al in het basisonderwijs aandacht is voor het bètatalent van alle leerlingen.

77 van 138

060.0

A

Onderwijskundig leiderschap. Focus en inhoudelijke doelen

HRM/Lerende organisatie Door Anneke van Ooijen - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur


en met elkaar wil leren. We geven praktische tips, waarmee de


deelnemers direct aan de slag kunnen in de eigen praktijk.


speciaal basisonderwijs In het onderwijs leven we vaak bij de waan van de dag. Zeker op

Anneke van Ooijen is directeur van De Driesprong in Eindhoven. Zij werkt met veel plezier op een school die midden in een probleemwijk staat en waar veel problematiek en achterstand voorkomt bij de kinderen.

scholen die zich in probleemwijken bevinden gebeurt altijd wel wat. Er wordt veel gevraagd van het team en vaak zie je dat op deze scholen zeer bevlogen docenten werken. Toch loopt men vaak tegen de frustratie aan dat de resultaten onvoldoende zijn. Dit terwijl iedereen zich uit de naad werkt! Men ervaart weinig betrokkenheid van ouders en er is weinig ruimte om samen doelgericht te ontwikkelen. Het afbrandrisico is groot! Hoe krijg je nu samen met je team meer grip op dit proces? Wat vraagt dit van leidinggevenden? Wat is er nodig om wel succes te boeken? In deze Aanpak krijgt u aan de hand van voorbeelden uit de praktijk inzicht in hoe u stap voor stap de omslag kunt maken naar Opbrengstgericht werken in een klimaat waar men van

78 van 138

061.0

D

Opbrengstgericht werken in de onderbouw

Opbrengstgericht werken Door Yvonne Leenders (moderator) en Gaby van der Linden (inleider) - Dinsdag 25 maart 2014 13.45-15.00 uur


andere belangstellenden > Niveau: alle niveaus > Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband

Yvonne Leenders, expert bij School aan Zet, is zelfstandig adviseur (Yvonne Leenders, Onderwijsadvies en -ontwikkeling). Zij is gespecialiseerd in onder meer werken met groepsplannen en jonge kindtrajecten. Gaby van der Linden is Projectleider Jonge Kind bij SLO.

Iedere leraar wil het beste in kinderen naar boven halen. Maar welke rol en betekenis heeft een opbrengstgerichte werkwijze in kleutergroepen? Dit is een vraag die veel scholen bezighoudt. Want als we deze vraag kunnen beantwoorden, kunnen we leraren in de kleutergroepen ook kansen bieden om goede ondersteuning te geven in de gehele beweging van Opbrengstgericht werken. Tijdens deze discussieronde gaan de deelnemers, na een korte inleiding, met elkaar in gesprek onder leiding van een ter zake deskundige moderator.

79 van 138

062.0

A

Plusklas, waar begin je aan…

Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Janneke Breedijk - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur


In deze interactieve sessie krijgen de deelnemers inspiratie,

> Niveau: beginners gevorderden

concrete handvatten en informatie over wat er komt kijken bij het

> Achtergrond: alle achtergronden In een plusklas wordt specifieke begeleiding gegeven aan (hoog) begaafde en/of getalenteerde leerlingen. Begeleiding die in de eigen klas niet mogelijk is, omdat er geen ontwikkelingsgelijken of peerscontacten mogelijk zijn of omdat de leerkracht of de school niet de mogelijkheden heeft om optimale begeleiding zelf te

starten van een plusklas, en bekijken we voorbeelden. Na afloop beschikken de deelnemers over handvatten om het initiatief te ontwikkelen een plusklas op te zetten. Janneke Breedijk, expert bij School aan Zet, is eigenaar van Pluskids voor individuele leerlingbegeleiding en coaching van (hoog)begaafde leerlingen en hun ouders. Zij is leerkracht in het primair onderwijs en specialist in Gifted Education.

organiseren. In de plusklas leren leerlingen samen te werken aan uitdagende opdrachten en thema’s buiten het reguliere curriculum. Er wordt ondersteuning geboden bij het behalen van doelen op cognitief en/of persoonlijk gebied. Vragen die daarbij aan de orde komen zijn onder meer: welke leerlingen kunnen deelnemen aan de plusklas? Wanneer kan een school starten met een plusklas? Wie bepaalt de inhoud en het programma? Aan welke doelen werken de leerlingen en hoe wordt het effect gemeten? Hoe wordt gezorgd voor aansluiting met de eigen klas?

80 van 138

063.0

A

Van en met elkaar leren… kun je leren

HRM/Lerende organisatie Door Berndine de Wolff en Joke Kamstra - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur


En hoe doen we dat op een kwalitatief effectieve manier?


In deze presentatie gaan we in op deze vragen. Na afloop


basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs Als je van goed naar beter wil moet je de grenzen van het klaslokaal en van het individu overstijgen. Vooral het samenwerkend leren maakt dat leerkrachten en scholen aantoonbaar groeien in kwaliteit. Maar een leerkracht werkt alleen in de groep. Samenwerkend leren is geen opgebouwde routine. We leren op studiedagen waarbij de leerkrachten

beschikken deelnemers over handvatten om beschikbare bronnen aan te boren en aan te scherpen op school en bij collegascholen en zo met en van elkaar te leren. Berndine de Wolff, expert bij School aan Zet, is zelfstandig organisatieadviseur, psycholoog, gecertificeerd managementconsultant en arbeid- en organisatiedeskundige. Joke Kamstra, expert bij School aan Zet, is adviseur Schoolontwikkeling K4 in Onderwijs bij Hogeschool Windesheim. Haar specialiteiten zijn schoolontwikkelingsprocessen, schoolbrede aanpak gedrag en aansturen via een lerend netwerk van scholen.

luisteren naar een expert, de inhoud bespreken en het geleerde vervolgens ieder voor zich gaan toepassen in de klas. Bij samenwerkend leren kijken leerkrachten met elkaar mee. Ze bespreken hoe ze het doen en wat effectief is. Op die manier leren ze van en met elkaar in de praktijk. Hoe motiveren we leerkrachten om van en met elkaar te gaan leren? Hoe organiseren we dat op een haalbare en uitnodigende manier?

81 van 138

064.0

A

Van georganiseerd wantrouwen naar het vertrouwen georganiseerd

HRM/Lerende organisatie Door Reinoud Buijs - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur


Samen met de deelnemers gaan we in op begrippenparen


als controle versus ontwikkelen en sturen versus loslaten. Zo

> Achtergrond: alle achtergronden Op scholen bestaat er vaak een spanningsveld tussen verantwoording afleggen en ontwikkelen. In deze spagaat is vertrouwen een belangrijk thema. Scholen met vertrouwen zijn makkelijker in staat om te ontwikkelen. Het vertrouwen georganiseerd op alle lagen in een school is van groot belang

ontstaat inzicht in de manieren waarop we binnen de school het vertrouwen tussen de teamleden onderling, tussen teamleden en schoolleiding en tussen het team en de leerlingen kunnen verbeteren. Reinoud Buijs, expert bij School aan Zet, is opleider, onderwijsadviseur bij Centrum voor Nascholing bij de Universiteit van Amsterdam. Zijn specialiteiten zijn leiderschap en schoolontwikkeling

voor het leren van de kinderen. Hoe is het teamvertrouwen, het vertrouwen in leerkrachten, de leiding en de kinderen? Wat is de betekenis van vertrouwen en hoe krijg je een cultuur van vertrouwen in de school? In deze sessie verkennen we allereerst het begrip vertrouwen: in de organisatie, de schoolleider, het team, de leraar en de kinderen. Vervolgens gaan we na hoe we het onderlinge vertrouwen kunnen vergroten.

82 van 138

065.0

A

Van lesdoel naar leesdoel. Strategieën bij begrijpend lezen

Basisvaardigheden Taal en Lezen Door Harald Weesies - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur


Aan het eind van de bijeenkomst hebben deelnemers inzicht

begeleiders, orthopedagogen, remedial teachers, schoolleiders

in het verschil tussen onderwijs in strategieën en de taken die


leerlingen moeten uitvoeren in een schoolse context.


Leerkrachten kunnen op grond van de beheersing van taken

> Achtergrond: basisonderwijs In deze Aanpak gaan we in op het onderscheid tussen het onderwijzen van leessstrategieen en hardopdenkend voordoen

differentiëren in hun aanpak. Harald Weesies is zelfstandig taal/leesexpert (Taal- en Onderwijsadvies). Harald was onder meer betrokken bij de totstandkoming van de toetswijzer Taal voor het primair onderwijs.

en leggen we een relatie met de opdrachten die leerlingen bij een tekst moeten uitvoeren. Aan de hand van een tekst uit de Cito Eindtoets wordt geillustreerd welke kenmerken verschillende taken hebben en wat dit betekent voor de aanpak in de klas. Daarnaast biedt de sessie ruimte voor reflectie op de vraag wat een begrijpend leesles is.

83 van 138

066.0

A

Vindplaatsscholen 2: Nieuwsgierigheid en verwondering

Wetenschap & Techniek Door Jelle Jolles, Sanne Dekker, Karin van der Heyden, Bianca Koomen en Yvonne Graafsma - Dinsdag 25 maart 2014 13.45-15.00 uur


gebaseerde lesaanpak. De nadruk ligt op inspiratie tot gebruik en

bestuurders, bovenschools managers, coördinatoren

ontwikkeling van ruimtelijk-visuele vaardigheden, maar ook van


hogere taalfuncties die stimulerend zijn voor het denken. In

leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie, logopedisten,

deze sessie komen vragen als ‘Hoe integreer je dit in bestaande

orthopedagogen, remedial teachers, schoolleiders en andere

lessen?’, ’Waar loop je in de praktijk tegenaan?’en ‘Welke organisa-

belangstellenden

torische maatregelen moet je hiervoor nemen?’ aan bod. Mini-


presentaties en discussierondes wisselen elkaar af. De sessie wordt


sectororganisatie, (voortgezet) speciaal onderwijs Deze Aanpak laat voorbeelden zien van innovatieve leermiddelen die een school kan inzetten om de natuurlijke nieuwsgierigheid en verwondering van kinderen te stimuleren. Deze zijn belangrijk voor de ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van Wetenschap & Techniek maar ook voor het vergroten van basale interesses. We maken hierbij gebruik van de ervaringen die zijn opgedaan met het Talentenkrachtprogramma. Het gaat om nieuw materiaal dat uitdaagt en om een op neuropsychologische inzichten

georganiseerd door een team met naast de sessiecoördinator ook een schoolhoofd, leerkracht, en neuropsychologen. Zij dragen vanuit hun invalshoek bij aan de presentaties en discussies. Jelle Jolles is Universiteitshoogleraar Neuropsychologie en directeur Centrum Brein & Leren VU en het Talentenkracht-centrum. Sanne Dekker (Talentenkracht-Centrum VU Amsterdam) is onderwijsneuropsycholoog. Karin van der Heyden is onderzoeker ‘ruimtelijk redeneren’ (VU Amsterdam). Bianca Koomen is directeur van de Willem Alexanderschool in Bergen. Yvonne Graafsma is leerkracht en coördinator deelprojecten onderwijsinnovatie (VU Amsterdam).

84 van 138

067.0

D

(Buitenlandse) Leiderschapslessen

HRM/Lerende organisatie Door Reinoud Buijs en/of Berend Redder (moderator) en Tijn Nuyens (inleider) - Dinsdag 25 maart 2014 15.15-16.30 uur


schoolleiders en andere belangstellenden > Niveau: alle niveaus > Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband

Reinoud Buijs, expert bij School aan Zet, is opleider, onderwijsadviseur bij Centrum voor Nascholing bij de Universiteit van Amsterdam. Zijn specialiteiten zijn leiderschap en schoolontwikkeling Tijn Nuyens, expert bij School aan Zet, is onderwijsadviseur bij NTO Effekt.

De intergouvernementele organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling OESO (of Organisation for Economic Cooperation and Development OECD) is een van de organisaties die veel kijkt naar landen die goed presteren op educatief terrein. Wat is daar, als schoolleider, van te leren en uit te halen? Hoe organiseren andere ‘systemen’ een hoge mate van vertrouwen en autonomie (beheersen of ontwikkelen). Tijdens deze discussieronde gaan de deelnemers, na een korte inleiding, met elkaar in gesprek onder leiding van een ter zake deskundige moderator.

85 van 138

068.0

A

Begrijpend luisteren en interactief voorlezen bij het jonge kind

Basisvaardigheden Taal en Lezen Door Tessa Egbertsen - Dinsdag 25 maart 2014 15.15-16.30 uur

> Voor wie: bouwcoördinatoren, intern begeleiders, leerkrachten,

werkwijzen die aansluiten op de werkwijzen in de bovenbouw.

leden pcl/zorgplatform/commissie, schoolleiders (voor de

Dat zorgt voor een doorgaande lijn door de hele school.

doorgaande lijn)

In deze workshop verkennen we de fases van de leerlijn


begrijpend luisteren, doen we ervaring op met de activerende

> Achtergrond: basisonderwijs groep 1 t/m 3, vooren

vroegschoolse educatie U bent net begonnen met het lezen van de informatie over de Aanpak Begrijpend luisteren en interactief voorlezen. Heeft u uw voorkennis over dit onderwerp geactiveerd? Heeft u een voorspelling gemaakt over wat er komen gaat? Ik denk dat u

didactiek rond leesbeleving bij begrijpend luisteren en bekijken we hoe je leerlingen spelenderwijs laat kennismaken met de aanpak die zij gaan gebruiken bij het lezen van teksten in hun verdere schoolloopbaan. Tessa Egbertsen is adviseur opbrengstgericht onderwijs bij Expertis Onderwijsadviseurs. Daarnaast is zij leerkracht in het cluster 4-onderwijs. Haar specialiteit: taal en lezen.

aan het lezen begonnen bent zonder al te veel strategieën in te schakelen. Misschien doet u dit allemaal al onbewust, dankzij uw rijke leeservaring! Dat zou kunnen, dan zeg ik nog één ding: Veel leesplezier en misschien tot in de workshop! In de kleutergroepen zetten we de ramen verder open in de ontwikkeling van de leerlingen: het fundament voor begrijpend lezen wordt gevormd. We gaan de leerlingen voorbereiden op begrijpend lezen, met

86 van 138

069.0

A

Chemie is overal

Wetenschap & Techniek Door Marijn Meijer en Winnie Meijer - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur


Na afloop van de bijeenkomst hebben deelnemers ervaren


hoe de didactiek van onderzoekend leren ingezet kan worden


sectororganisatie, samenwerkingsverband In deze Aanpak gaan we in op de invoering van Wetenschap & Techniek in het primair onderwijs. We laten zien hoe bestaande materialen van Stichting C3 in te zetten zijn om een onderzoekende houding bij leerlingen te stimuleren. De deelnemers ervaren hoe zij zelf een chemisch onderzoek kunnen opzetten en uitvoeren en zien waar leerlingen en zijzelf tegen aanlopen als

rondom Wetenschap & Techniek, specifiek bij chemische thema’s. Daarnaast hebben zij inzicht gekregen in wat de toekomstige verandering vereist van de leraar, het team en de school. Marijn Meijer is Directeur Stichting C3. Marijn is vakdidacticus scheikunde, lid verkenningscommissie wetenschap en technologie in het primair onderwijs en heeft ruim 10 jaar ervaring met onderwijsveranderingen. Winnie Meijer is Projectleider basisonderwijs bij Stichting C3. Zij is een afgestudeerd scheikundige met een master in educatie en communicatie.

zij hiermee aan de slag gaan. Op basis van deze ervaring gaan we met elkaar in discussie over de betekenis van onderzoekend leren en van Wetenschap & Techniek voor de leraar, het team en/of de school. Welke expertise - kennis, houding, vaardigheden - vraagt het van de leraar en het team? Welke vakken zijn te koppelen aan een les onderzoekend leren met chemie en op welke manier kun je de vakintegratie vormgeven?

87 van 138

070.0

A

Effectief en inspirerend toponderwijs

Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen + Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Walter de Wit en Arjen Scholten - Dinsdag 25 maart 2014 15.15-16.30 uur


uit onderzoek. Geen leerling is uitgevallen. In 2013 won deze


voorziening de Jos van Kemenadeprijs voor de ‘kennisgemeen-

> Achtergrond: alle achtergronden • Toponderwijs bieden, met leerkrachten die didactisch excelleren en van elkaar leren, en een topcurriculum • Niet ‘trekken aan ouders’, maar zo aantrekkelijk zijn dat ouders in de rij staan om zich aan te melden • Breken met het negatieve imago rond onderwijsachterstanden • Effectief en Inspirerend Onderwijs. De Brede School Academie Overvecht is een onderwijsvoorziening waar achterstandsleerlingen twee namiddagen per week extra onderwijs volgen: het streven is effectief en

schap’-aanpak: de leercultuur onder leraren zelf. Momenteel wordt deze BSA-aanpak op meerdere plaatsen in het land neergezet. Graag presenteren en bediscussiëren wij de BSA-aanpak. Daarnaast introduceren we graag onze nieuw bedachte aanpak voor de vooren vroegschoolse educatie: Top-VVE-voorzieningen. Walter de Wit is projecttrekker Vinci, Managementlid Oberon en begeleider van de Brede School Academie. Zijn specialiteiten zijn onderwijsachterstanden en onderwijskwaliteit. Arjen Scholten is projectleider van de BSA-voorzieningen in Utrecht. Specialiteiten: Onderwijsachterstandenaanpak en topleerkrachten.

inspirerend toponderwijs. Het is een voorziening voor ‘onderpresteerders’ en ‘high potentials’. Deze leerlingen scoorden in groep 5 op Begrijpend Lezen iets onder het gemiddelde, na 3 jaar BSA behoorden zij in groep 8 gemiddeld tot de 25 procent hoogst scorende leerlingen van Nederland (A-niveau), zo blijkt

88 van 138

071.0

A

Eigenaarschap leraren voor school als leergemeenschap

HRM/Lerende organisatie Door Wilma Willems, Friederike Salden-de Bruin, Michiel Santegoeds en Tamara Walda - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur


In deze Aanpak schetsen we succesfactoren en do’s en don’ts


aan de hand van voorbeeldsituaties. We geven u tips en tops en


(voortgezet) speciaal onderwijs De Zandberg is een academische opleidingsschool die vanuit onderzoek en vanuit gedeeld leiderschap werkt aan manieren om het eigenaarschap bij leraren te versterken. De Zandberg heeft drie jaar geparticipeerd in een praktijkonderzoek. In de eerste twee jaar is het accent gelegd op het werk van leerkrachten in een werkgroep en op de samenwerking

stof tot nadenken voor uw eigen team en/of werkzaamheden. Wilma Willems, expert bij School aan Zet, is zelfstandig onderwijsadviseur (Onderwijsmens). Haar specialiteiten zijn HRM/Lerende organisatie, Opbrengstgericht werken, basisvaardigheden en Omgaan met verschillen. Friederike Salden-de Bruin, Michiel Santegoeds en Tamara Walda zijn groepsleerkrachten van kbs De Zandberg in Breda en lid van de werkgroep Zelfverantwoordelijk leren. Deze werkgroep zoekt naar mogelijkheden om eigenaarschap rond de centrale schoolthema’s laag in de organisatie te creëren.

met het managementteam. In 2013 is geëxperimenteerd met een narratieve inhoud in de gesprekkencyclus: een ontwikkelgesprek aan de hand van een loopbaancurve, gevolgd door een collectief afstemmingsmoment om persoonlijke en schoolontwikkeling aan elkaar te verbinden.

89 van 138

072.0

A

Leesbevordering meten

Basisvaardigheden Lezen Door Wilmie Jenniskens en Marieke Baselmans - Dinsdag 25 maart 2014 15.15-16.30 uur


stap ter verbetering is. Na afloop beschikken de deelnemers over


een kader om leesbevordering in de klas te verbeteren en over


informatie over evaluatieinstrumenten en hoe deze te vergelijken.

leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie, logopedisten,

We geven suggesties en tips.

remedial teachers, schoolleiders en andere belangstellenden > Niveau: alle niveaus > Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal

basisonderwijs, samenwerkingsverband, vakbond In deze Aanpak ervaren de deelnemers zelf het effect van een leesbevorderende omgeving. De leesomgeving van Adain

Wilmie Jenniskens, expert bij School aan Zet, is onderwijsadviseur. Zij werkt bij Hogeschool Zuyd en is trainer Meervoudige intelligentie en het gebruik van cöperatieve werkvormen en trainer Kind op de Gang. Zij is gespecialiseerd in taal en lezen, coöperatief leren, lerende organisatie, Opbrengstgericht werken, Omgaan met verschillen en krimp. Marieke Baselmans (Flow-communicatie) is communicatieadviseur, tekstschrijver en leesbevorderaar.

Chambers is daarbij een leidraad. Daarnaast laten we aan de hand van recente onderzoeksresultaten het belang van leesbevordering zien. We geven de deelnemers informatie over instrumenten die de opbrengsten van leesbevordering meten en tips en suggesties om leesbevordering te stimuleren. Daarna gaan de deelnemers met elkaar in gesprek over wat al wel of niet sterk aanwezig is in hun organisatie en wat hun volgende

90 van 138

073.0

A

Nauwkeurigheid en waarde van hoge Cito-scores

Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Janneke Breedijk en Yvonne Janssen - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur


toegedicht. Aan de hand van casussen willen we zichtbaar


maken dat het Leerlingvolgsysteem regelmatig anders

directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, leden pcl/

geïnterpreteerd wordt dan bedoeld. Juist die verkeerde

zorgplatform/commissie, remedial teachers, schoolleiders en

interpretaties gaan een eigen leven leiden.


Na afloop van deze sessie hebben deelnemers een eenduidig


beeld van vaardigheidsscores in relatie tot hoge Cito-scores,

> Achtergrond: basisonderwijs Schoolleiders en leerkrachten hebben vragen als ‘Hoe komt het toch dat mijn I+ leerlingen geen vaardigheidsgroei laten zien?’ of ‘Hoe kan ik Cito betrekken bij de opbrengstgerichte werkwijze ook bij ver bovengemiddeld scorende leerlingen, moet ik dan doortoetsen?’ Hieruit blijkt hoe belangrijk het is om aandacht te hebben voor leerlingen met hoge Cito-scores. Tijdens deze sessie geven we informatie over wat Cito kan

weten zij om welke reden een leerling wel of niet kan worden doorgetoetst en welke leerling een verkort leerstofaanbod aankan. Janneke Breedijk, expert bij School aan Zet, is eigenaar van Pluskids voor individuele leerlingbegeleiding en coaching van (hoog)begaafde leerlingen en hun ouders. Zij is leerkracht in het primair onderwijs en specialist in Gifted Education. Yvonne Janssen is gespecialiseerd in onderwijs aan begaafde en getalenteerde leerlingen. Zij is onder meer coördinator van het Plusprogramma bij PCBO Apeldoorn.

betekenen bij het volgen van begaafde leerlingen en bij het bieden van Passend onderwijs. Daarnaast kijken we naar doelen die Cito zichzelf níet stelt, maar die door het veld aan Cito worden

91 van 138

074.0

A

Panorama lesdag

HRM/Lerende organisatie Door Joost Maarschalkerweerd - Dinsdag 25 maart 2014 15.15-16.30 uur


Panorama Lesdag geeft inzicht in een groot aantal facetten van


het leraarschap. Binnen deze facetten worden verschillende


subthema’s onderscheiden.


• Weten: welke theoretische achtergrond bestaat er over het

> Niveau: alle niveaus > Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal

basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs Goed onderwijs voor alle kinderen is wat u als professionele leraar voor ogen staat. Goed onderwijs waarbij u het hoogst haalbare uit uw leerlingen haalt en waarbij uw leerlingen zich competent, autonoom en verbonden voelen. Dagelijks probeert u vanuit uw rol als leraar hier een wezenlijke bijdrage aan te leveren. Dagelijks moet u op vele terreinen keuzes maken om dit

thema • Handelen: hoe kan ik dit thema aanpakken in de klas • Reflecteren: hoe pak ik zelf dit thema aan in een klas Tijdens de Aanpak verkennen we de mogelijkheden van de website en bespreken we wat dit voor u en uw school kan betekenen. Joost Maarschalkerweerd is onderwijsadviseur bij het Bazalt/HCO. Zijn specialisme is Onderwijs en Media en met name interactieve didactiek. Daarnaast is Joost Marzano-expert, Coöperatieve leerstrategieëntrainer en betrokken bij Rekenwonders, de rekenmethode gebaseerd op de Singapore aanpak.

leerproces zo goed mogelijk te laten verlopen. Als professional bent u constant op zoek naar mogelijkheden om uw keuzes en handelen nog beter uit te voeren. De website

www.panorama-lesdag.nl kan u daarbij ondersteunen.

92 van 138

075.0

A

Professionalisering van de intern begeleider

HRM/Lerende organisatie Door Loes van Wessum, Riejet van Til, Rieneke Pruis en Linda-Karin Hoekstra - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur


bespreken. In het tweede jaar werken intern begeleiders een


plan van aanpak uit rondom een voor hun school belangrijke


onderwijsverandering gericht op taal, rekenen en zorg, met veel


aandacht voor implementatiestrategieën. Het project wordt


gemonitord door flankerend onderzoek door de projectleiders


basisonderwijs, sectororganisatie Drie grote schoolbesturen en Pabo Windesheim Flevoland ontwikkelen gezamenlijk een maatwerkproject Professionalisering van de intern begeleider. Intern begeleiders volgen een tweejarig professionaliseringstraject. In het eerste jaar is er veel aandacht voor de ontwikkeling van Pedagogical Content Knowlegde, diepe vakinhoudelijke en vakdidactische kennis over taal, rekenen en gedrag. Intern begeleiders werken in tweetallen gedurende de opleiding aan praktijkopdrachten waarin ze gesprekken met leerlingen, klassenobservaties en nagesprekken met leerkrachten en teambijeenkomsten opnemen, analyseren en met elkaar

van de besturen die daarbij gecoacht worden door een senior onderzoeker van Windesheim. In deze sessie vertellen we over onze ervaringen met de voorbereidingen en uitvoering van dit professionaliseringsproject. Met deelnemers gaan we dieper in op do’s en don’ts van dit spannende ontwikkelingproject. Loes van Wessum is hoofddocent Ondernemen en onderzoek bij Hogeschool Windesheim. Riejet van Til is Consulent kwaliteitszorg bij de Almeerse Scholen Groep. Rieneke Pruis is onderwijskundige en werkt bij Stichting Prisma Almere. Linda-Karin Hoekstra is bovenschools intern begeleider bij Stichting Katholiek Onderwijs Flevoland Veluwe.

93 van 138

076.0

A

Rekengesprekken met leerlingen

Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen + Omgaan met verschillen Door Yvonne van der Eerden - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur


en de ontwikkeling van de leerling daartegen kan afzetten.


Vanuit het handelingsgericht didactisch rekenonderzoek zijn de


basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs Bij beginnende rekenproblemen is het verstandig een intern diagnostisch onderzoek uit te voeren. Zo wordt voorkomen dat leerlingen aan het einde van de basisschool rekenachterstanden hebben ontwikkeld. Het handelingsgericht didactisch rekenonderzoek biedt zicht op het denkproces en de beheersing van (deel)vaardigheden. Daarnaast levert het rekengesprek informatie op over het handelingsniveau van de leerling. Hierin is de strategie die de leerling gebruikt leidend. Luister en kijk naar leerlingen met rekenproblemen, maak van een onderzoek een (inter)actieve situatie voor zowel de onderzoeker als de leerling.

diagnostische gesprekken na de methodegebonden toets te herleiden. In deze Aanpak lichten we het handelingsgericht didactisch rekenonderzoek toe. De deelnemers maken kennis met het doen van rekenonderzoek bij zwakke rekenaars. In de Aanpak worden beelden gebruikt ter verduidelijking en als oefening voor het formuleren van handelingsuggesties. De deelnemers krijgen aandachtspunten voor het voeren van de rekengesprekken en de opbouw van het rekengesprek met daarbij behorende denkvragen mee. Yvonne van der Eerden, expert bij School aan Zet, is onderwijsadviseur bij OBD Noordwest in Hoorn. Zij begeleidt scholen en verzorgt nascholing voor leerkrachten, rekencoördinatoren en intern begeleiders.

Daarbij is een belangrijke voorwaarde is dat de onderzoeker bekend is met de cruciale leermomenten van de leerlijn rekenen

94 van 138

077.0

A

Spellingdidactiek als testcase voor een lerende organisatie

Basisvaardigheden Taal Door Dolf Janson - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur


didactiek en de rollen van de leraar en de leerlingen in de les


moeten veranderen. Bij een diepgewortelde routine als het geven


van spellinglessen, is een veranderingsproces nodig en geen

leerkrachten, logopedisten, orthopedagogen, remedial teachers,

invoeringstraject.


In deze sessie gaan we aan de hand van de gewenste verande-


ringen na wat dit voor schoolleiding en leraren en voor leraren


samenwerkingsverband Op veel scholen is de spellingvaardigheid niet om over te juichen. Ook al zijn de dictees nog wel acceptabel, in de spelling van eigen teksten bij andere vakken is van die kennis te weinig terug te vinden. De leerlingen hebben weinig zicht op het eigenlijke doel van leren spellen. Voor spelling lijkt er nauwelijks een eigen didactiek. Veel gebruikte termen zijn leestermen en de manier

en leerlingen betekent. De ‘school als lerende organisatie’ wordt zo heel concreet en tegelijk doet u nieuwe inzichten op over spellingdidactiek. Dolf Janson, expert bij School aan Zet is pedagoog en onderwijskundige en werkt vanuit zijn eigen bureau JansonAdvies als onderwijsadviseur, gelicentieerd daltonopleider, ontwikkelaar, auteur en uitgever. Zijn specialisme is leerprocessen bij leerlingen en wat daarvoor nodig is bij leraren en schoolleiders. Het gaat steeds om het meer realiseren van actief en inspirerend onderwijs.

van oefenen is dikwijls gebaseerd op ‘goed kijken’ en ‘precies overschrijven’. Veel leraren hebben zelf ook op die manier spelling geleerd. Tegenvallende opbrengsten laten zien dat de

95 van 138

078.0

A

Van Eiland naar Wijland; collegiaal leren in de praktijk

HRM/Lerende organisatie Door Martine Creemers - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur


door goed leiderschap, een van de belangrijkste pijlers van de


professionalisering van leraren.


In deze bijeenkomst laten we zien hoe u collegiaal leren kunt


organiseren, op welke wijze de ontwikkeling van leraren


gestimuleerd kan worden en hoe er een professionele lerende


cultuur kan ontstaan binnen de school en het bestuur. In diverse


basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs We willen niet langer een school met alleen maar hard werkende ‘eilandjes’, maar we willen juist steeds meer gebruikmaken van de voordelen en opbrengsten van een goed georganiseerd WIJland. Het wij-gevoel en de wij-cultuur binnen een school dragen bij aan de kwaliteitsverbetering en het werkplezier. Men bepaalt samen wat belangrijk is en ontwikkelt van daaruit een sterk kwaliteitsbewustzijn. Het collegiaal leren wordt zo een

werkvormen geven we de begrippen kwaliteit, professionaliteit, mindset en collegiaal leren concreet inhoud. Een eenvoudig praktijkmodel laat zien hoe het leren van en met elkaar binnen de organisatie meer diepgang kan krijgen. Daarmee professionaliseren leraren zichzelf en versterkt men de collectieve kwaliteit van de organisatie. Martine Creemers, expert bij School aan Zet, werkt bij Onderwijs Maak je Samen als adviseur en trainer. Zij beschikt over zowel theorieals praktijkkennis op het gebied van Wat Werkt op School (Marzano), hoogbegaafdheid, Coöperatieve Leerstrategieën, het jonge kind en Wetenschap & Techniek.

onderdeel de organisatie en is, ondersteund en gestimuleerd

96 van 138

079.0

L

Verschillend in kracht versus kracht door verschillen

Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Liesbet Gommans - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur


hanteren van bijvoorbeeld leerstijlen. Hoe kan in het onderwijs


met deze verschillen en overeenkomsten worden omgegaan en


waarom is dit nodig? Wat de rol is van de leerkracht of docent bij

leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie,

het leren van leerlingen en bij het omgaan met de verschillen (en


overeenkomsten)?

belangstellenden

In deze Lezing zullen we de kijk op leren aanscherpen. Er

> Niveau: beginners

ontstaat meer zicht op verschillen en overeenkomsten van (hoog)

> Achtergrond: alle achtergronden Leren staat in het onderwijs centraal. De kinderen op school worden niet voor niets leerlingen genoemd. Maar wat verstaan we onder leren? En hoe gaan we om met leren? Dat leerlingen van elkaar verschillen is duidelijk voor iedereen die met hen werkt. Aansluitend hierop kunnen we stellen dat er overeenkomsten bestaan in deze verschillen. Zo’n overeen-

begaafde leerlingen en op de rol van de leerkracht in dit geheel. Theoretische kennis over hoogbegaafdheid wordt afgewisseld met casussen en praktische tips. Liesbet Gommans is orthopedagoog en sinds september 2013 ook schoolpsycholoog bij het Centrum voor Begaafdheidsonderzoek (CBO) te Nijmegen. Zij geeft regelmatig workshops en presentaties over hoogbegaafdheid en aan hoogbegaafdheid gerelateerde onderwerpen, zoals leren omgaan met leermomenten en verrijkingsklassen.

komst kan (zeer) goed presteren en/of het hebben van een groot leerpotentieel zijn. Maar ook de kinderen in deze groep verschillen weer van elkaar, zowel in persoonlijkheid als in het

97 van 138

080.0

A

Foto of film. Cito Eindtoets: maat voor kwaliteit van een school?

Opbrengstgericht werken + Omgaan met verschillen Door Gerard Regeling en Ad Kappen - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur


toegevoegd. Ook wordt bepaald of een school sterk of zwak is.

bestuurders, directieleden, intern begeleiders, leerkrachten,

De resultaten worden vertaald naar een dynamisch groepsplan.

schoolleiders

Niet de indeling op basis van toetsresultaten, maar op basis


van groei. Voor elke leerling wordt dan vanaf groep 6 een


basisonderwijs, samenwerkingsverband De foto van de Cito Eindtoets als maat voor kwaliteit van de school klopt niet met de werkelijkheid. De Cito Eindtoets is ongeschikt om de kwaliteit van de school in kaart te brengen. Als alternatief gaan christelijke en openbare scholen in Enschede werken met de kwaliteitswijzer. De kwaliteitswijzer gaat op zoek naar het verhaal achter het plaatje. We noemen dat de film. De kwaliteitswijzer werkt met de leeropbrengsten in relatie

ontwikkelingsperspectief opgesteld, een eerste indicatie van een uitstroombestemming. Scholen kunnen met de gepresenteerde aanpak zelf op zoek naar het verhaal achter de cijfers. Van een foto naar een film. Gerard Regeling is directeur primair onderwijs en schoolbegeleider Steunpunt onderwijs Enschede. Gerard is gespecialiseerd in onder meer de begeleiding van leerkrachten. Ad Kappen, expert bij School aan Zet, is coördinator Steunpunt Onderwijs Enschede. Zijn specialiteiten zijn onder meer Opbrengstgericht en werken en Passend onderwijs.

met het leerpotentieel. Vanaf groep 6 wordt het leerpotentieel van alle leerlingen in kaart gebracht. Met deze gegevens wordt het leerrendement bepaald. De school kan zo bepalen of eruit gehaald is wat mogelijk is, maar ook wat de school heeft

98 van 138

081.0

A

Gedragsproblemen: differentiëren in aanpak

Omgaan met verschillen Door Kees van Overveld - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur


In deze Aanpak zullen we zien dat het ene gedragsprobleem de

coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden,

andere niet is. Zeker in het kader van Passend onderwijs loont

intern begeleiders, leerkrachten, orthopedagogen, schoolleiders

het de moeite om gedragsproblemen nauwkeurig te


analyseren. Is het gedrag licht van aard dan volstaan interventies


en strategieën die niet al te intens zijn en slechts kortdurend


samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs Gedragsproblemen in de klas zorgen voor veel ongemak. De leraar onderbreekt voortdurend zijn les om te waarschuwen. Medeleerlingen zijn bang of geïntimideerd, worden afgeleid, versterken het probleemgedrag en/of komen niet aan hun schoolwerk toe. In veel gevallen varieert men niet in de wijze van aanpakken van deze problemen. Vaak is er in scholen een beperkt repertoire aan

worden toegepast. Ernstig gedrag vraagt om een zwaardere en langdurige aanpak. Aan de hand van eigen casussen bepalen deelnemers of het gedrag van hun leerling licht of zwaar is en welke interventies en strategieën passend dan wel contraproductief zijn. Kees van Overveld is Coördinator van het Expertisecentrum Gedrag bij het Seminarium voor Orthopedagogiek in Utrecht. Hij is specialist in Sociaal-emotioneel leren, pedagogisch klimaat, voorkomen en aanpakken van gedragsproblemen, agressie en pesten in scholen en is de auteur van twee boeken over Groepsplan Gedrag.

maatregelen die bij ieder gedragsprobleem worden toegepast, of het probleem nu lang of kort duurt, meer of minder intensief is en kleine dan wel grote gevolgen heeft.

99 van 138

082.0

A

Handelingsgericht arrangeren op school

Omgaan met verschillen Door Noëlle Pameijer - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur


In deze Aanpak besteden we aandacht aan de werkwijze van


HGA, het digitale groeidocument en de wijze waarop ouder-

samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders, leden

betrokkenheid, het ontwikkelingsperspectief en de toelaatbaar-

pcl/zorgplatform/commissie, orthopedagogen, schoolleiders en

heidsverklaring sbo en so zijn opgenomen in HGA. Ook de


mogelijkheden van HGA voor uw eigen samenwerkingsverband


Passend Onderwijs komen aan bod. Werkt uw school al


speciaal basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs Handelingsgericht arrangeren op school (HGA) betekent samen met leerkracht, intern begeleider en ouders bepalen wat nodig is om passend onderwijs te bieden! Bij HGA gaat het om flexibele toekenning van extra ondersteuning, gebaseerd op de behoeften van leerling, school en ouders, met korte lijnen en weinig bureaucratie. Bovenschoolse deskundigheid komt ermee de school in en

handelingsgericht of past uw samenwerkingsverband reeds handelingsgerichte diagnostiek toe en bevalt dit? Zo ja, dan kan HGA een volgende stap zijn. Na deze Aanpak hebben deelnemers kennis van de uitgangspunten, stappen en hulpmiddelen bij HGA op school, succesfactoren en valkuilen bij deze werkwijze en de relatie met actuele thema’s in Passend onderwijs. Noëlle Pameijer is als school/GZ/kinderpsycholoog werkzaam bij het Samenwerkingsverband Annie M.G. Schmidt. Ze begeleidt scholen bij de implementatie van handelingsgericht werken en verricht handelingsgerichte diagnostiek, zowel in regulier als speciaal basisonderwijs.

draagt bij aan een kwaliteitsverhoging van het onderwijs, want dat wat goed is voor de ‘HGA-leerling’ is meestal ook goed voor andere leerlingen.

100 van 138

083.0

D

In gesprek met Kees van der Wolf

HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen Door: nnb (moderator) en Kees van der Wolf (inleider) - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur


Kees van der Wolf is als adviseur, trainer en onderzoeker verbonden aan het bureau Van der Wolf & Van Beukering, onderwijsadviseurs. Kees werkte aan de Universiteit van Amsterdam en is nu tevens verbonden aan de Universiteit van Suriname en die van Perm (Rusland). Zijn specialiteiten zijn (ortho)pedagogiek en onderwijskunde.

In deze verdiepende discussieronde kunt u in gesprek met Kees van de Wolf. Hij zal de inleiding van deze conferentiedag verzorgen. De titel van deze inleiding is: Omgaan met verschillen in de lerende organisatie. Tijdens deze discussieronde krijgt u de gelegenheid om vragen te stellen aan de inleider van deze dag en om met elkaar hierover het gesprek te voeren.

101 van 138

084.0

A

Ondersteuningsprofiel. Het instrument voor schoolontwikkeling

Omgaan met verschillen Door: Petra Heegsma en Jos van der Pluijm - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur


investeren en tot slot hoe breng ik zaken in samenhang.


Na afloop beschikken deelnemers over handvatten om met het


schoolondersteuningsprofiel (als ontwikkelinstrument) in de eigen


school en binnen het eigen bestuur aan de slag te gaan

> Niveau: alle niveaus > Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal

basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs In het kader van Passend onderwijs moet iedere school een schoolondersteuningsprofiel (SOP) hebben. Ook uw school heeft inmiddels vast een SOP opgesteld. In deze Aanpak gaan we aan de hand van dit profiel een vertaling maken naar een concrete

Petra Heegsma, expert bij School aan Zet, is zelfstandig onderwijskundig adviseur (Hoffmans en Heegsma) Zij is actief in trajecten Opbrengstgericht werken en besturen, Passend onderwijs en kwaliteitszorg. Tevens is zij directeur van een samenwerkingsverband Passend onderwijs. Jos van der Pluijm, expert bij School aan Zet, is zelfstandig adviseur (Penna Onderwijsadvies) en werkt in opdracht van samenwerkingsverbanden, schoolbesturen, PO-Raad, School aan Zet. Jos is vaak actief als projectleider of betrokken bij landelijke projecten

ontwikkelagenda. Doel is om de kwaliteit van de basisondersteuning te verhogen en de extra ondersteuning op uw school te verbeteren. Voorbeelden van vragen die aan de orde komen zijn: welke expertise ga ik binnen mijn school nader ontwikkelen of ga ik juist expertise van buiten invliegen; hoe versterk ik de basisondersteuning binnen mijn school en waar ga ik dan op

102 van 138

085.0

A

Ouderbetrokkenheid. Handelingsgericht werken voor ouders

Omgaan met verschillen Door Karen van Kooten en Rachel Grezel - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur


in het sbo, vertelt hoe zij de samenwerking met de school heeft


ervaren. Ze neemt daarbij de richtlijnen voor samenwerken met


speciaal basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet) speciaal onderwijs Ouderbetrokkenheid staat volop in de belangstelling en is een essentieel uitgangspunt van Handelingsgericht werken. Ouders zijn immers een belangrijke partner van de school. Volgens de Amerikaanse onderwijsexpert Robert Marzano nemen het sociaal-emotioneel functioneren, de werkhouding en de schoolprestaties van leerlingen toe als er een goede communicatie

ouders uit het boek Ouders en school, samen sterk van Noëlle Pameijer als uitgangspunt. We gaan met elkaar na wat het verhaal van Rachel voor ons als onderwijsprofessionals betekent. Na afloop bent u zich nog meer bewust van de opdracht van de school. Karen van Kooten, (Van Kooten&co) is leerkracht, orthopedagoog en trainer in het onderwijs. Zij begeleidt scholen bij de implementatie van handelingsgericht en Opbrengstgericht werken. Hierbij besteedt zij veel aandacht aan de samenwerking tussen leerkracht, leerling en ouders. Rachel Grezel is communicatiemedewerker bij SNS-Reaal en moeder van een zoon in het speciaal basisonderwijs.

bestaat tussen school en ouders. Kinderen leren beter en gaan met meer plezier naar school als ouders betrokken zijn. Maar de samenwerking is niet vanzelfsprekend. Daarom is het goed om de samenwerking met de school eens te bezien vanuit het perspectief van de ouder. Rachel Grezel, moeder van een zoon

103 van 138

086.0

A

Overstappen naar het regulier onderwijs doe je zelf!

HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen Door Aleid Schipper - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur


is de rol van de leerling zelf en zijn/haar ouders? Hoe bereidt de


school voor speciaal onderwijs de leerling voor op de overstap?


speciaal basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet) speciaal onderwijs Twaalf procent van de basisscholen heeft momenteel te maken met leerlingen die vanuit het speciaal onderwijs worden teruggeplaatst. Dat zal in de toekomst vaker voorkomen. Leerlingen krijgen een arrangement voor een speciale lesplaats voor een

Wie zijn betrokken bij de zoektocht naar een reguliere school die ‘past’? In deze Aanpak delen we kennis en ervaring met het oog op het succesvol begeleiden van leerlingen die de overstap willen en kunnen maken. We gebruiken hiervoor onder andere een op onderzoek gebaseerde handreiking voor het overstappen van leerlingen van speciaal naar regulier onderwijs. Aleid Schipper is senior adviseur bij KPC Groep. Haar specialiteit is Passend onderwijs.

aantal jaren en zullen daarna weer overstappen naar het regulier onderwijs. Relevant is dan om te weten welke factoren bijdragen aan een succesvolle overstap. Aan de hand van veel praktijkvoorbeelden en tips maken we het proces van overstappen concreet. Daarbij baseren we ons op zowel literatuuronderzoek als op de ervaringen van vier leerlingen die in het schooljaar 2012-2013 zijn overgestapt. Wat

104 van 138

087.0

A

Pak je kans: supersnel woorden aanbieden!

Basisvaardigheden Taal Door Dirkje van den Nulft - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur


Leerlingen hebben woorden nodig om goed te leren luisteren,

directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, logopedisten,

spreken, lezen en schrijven. Woorden zijn belangrijk voor de

remedial teachers, schoolleiders en andere betrokkenen

cognitieve ontwikkeling van leerlingen. De belangrijkste factor


voor schoolsucces is een grote woordenschat!

> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs ‘Juf, kunt u dat nader expliciteren?’ Iedere leerkracht wil wel een klas vol kinderen met een rijk taalgebruik. Deze leerlingen begrijpen elke les en hobbelen vrolijk mee van groep 1 tot en met groep 8. Helaas is de werkelijkheid voor leerkrachten weerbarstiger. ‘Ga maar lekker spelen met de blokken’, zegt de juf van groep 1. Tetske kijkt haar met grote ogen aan en blijft op haar stoeltje zitten. Wat moet ze doen? ‘Noem drie voorwerpen waar magneten in gebruikt worden’, is

In deze sessie staan onder meer de volgende onderwerpen centraal: • Belang van woordenschatonderwijs voor schoolsucces • Focus op belangrijke woorden • Drie didactische aanpakken voor het woordenschatonderwijs. Verschillende opdrachten/oefeningen kunt gebruiken om over te dragen aan uw team. Dirkje van den Nulft, Rezulto onderwijsadvies BV heeft met haar collega Marianne Verhallen de aanpak Met Woorden In De Weer en het VVE-programma Logo3000 ontwikkeld.

de vraag na de leestekst ‘Aantrekken en afstoten’. Maar Omar is al lang afgehaakt tijdens het lezen over magneten. Later wordt hij net zo’n voetballer als Lionel Messi! Kinderen hebben woorden nodig om mee te kunnen doen.

105 van 138

088.0

L

Preventie van rekenproblemen en Opbrengstgericht werken

Basisvaardigheden Rekenen Door Ceciel Borghouts - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur


Tijdens deze Lezing stippen we aan wat nodig is om echt


vroegtijdig te signaleren. De leerkracht gaat een centrale rol


sectororganisatie, samenwerkingsverband In het protocol Ernstige Rekenwiskunde-problemen en Dyscalculie (ERWD) wordt de nadruk gelegd op preventie. Op het voorkomen

spelen. De leerkracht moet dan wel heel goed kunnen observeren. En er moeten heldere, duidelijke observatiepunten zijn. Het protocol ERWD biedt aanknopingspunten. Ceciel Borghouts is zelfstandig rekenspecialist (Borghouts Rekenadvies).

van problemen door diagnosticerend onderwijzen. Diagnosticerend onderwijzen is niet eenvoudig. Dit vraagt heel wat van leerkrachten. In de praktijk betekent dit dat er niet meer zo geleund kan en mag worden op alleen toetsresultaten. Met name in groep 3 tot en met 5 kunnen leerlingen behoorlijke rekenproblemen ontwikkelen zonder dat dit direct te zien is in de bloktoetsen maar soms ook de Cito-toetsen. In deze Lezing bespreken we praktijkvoorbeelden die dit illustreren. Als toetsen niet zo helder aangeven hoe het gaat met de rekenontwikkeling van een leerling, hoe weten we het dan?

106 van 138

089.0

A

Van intern begeleider naar bovenschoolse kwaliteitsondersteuner

Omgaan met verschillen Door Sonja de Lange en Tonnie van Geel - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur


leerkrachten, ouders en externen. Ook houden zij zich bezig


met groepsobservaties en groepsbesprekingen, coachen ze de


sectororganisatie, samenwerkingsverband Het is zeer belangrijk dat leerkrachten worden gestimuleerd en ondersteund bij de ontwikkeling van hun zelfvertrouwen, motivatie en competenties. Leerkrachten vormen immers het menselijk ‘kapitaal’ van een school. Bij SKOzok werd de interne begeleiding op iedere school qua omvang en invulling anders vormgegeven, waardoor de kwaliteit van leerkrachten leerlingbegeleiding op scholen sterk verschilde. Het bestuur SKOzoK startte vorig schooljaar daarom met zestien kwaliteitsondersteuners. Zij werken op meerdere scholen. Op alle scholen werken ze handelingsgericht vanuit dezelfde principes. Nu de kwaliteitsondersteuning een functie

leerkrachten in het geven van onderwijs en denken ze mee met de schooldirecteur over het verbeteren van de kwaliteit van de school en het onderwijs. Tijdens intervisie- en werkoverleggen leren zij van en met elkaar. Zo ontstaat er meer samenhang en samenwerking tussen de SKOzoK-scholen, wat weer bijdraagt aan de kwaliteit. In deze sessie gaan we met deelnemers in gesprek over deze aanpak. Sonja de Lange is werkzaam bij NTO-Effekt als specialist op het gebied van handelingsgericht werken, Passend onderwijs en Duurzaam onderwijs (ontwikkeling). Tonnie van Geel is coördinerend KwaliteitsOndersteuner en HGW trainer bij SKOzoK. Tonnie begeleidt collega’s, geeft trainingen Handelingsrecht werken en coördineert de kwaliteitsondersteuners.

is, kan de kwaliteitsondersteuner zich goed focussen op haar taak. De kwaliteitsondersteuners voeren gesprekken met

107 van 138

090.0

A

Voorspelbaarheid van gedrag

Omgaan met verschillen Door Marjolein Albert en Mies Bakkeren - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur


opbrengsten en het verminderen van gedragsproblemen.

bouwcoördinatoren, intern begeleiders, leerkrachten,

Een bijeenkomst waarin u geprikkeld zult worden naar uw

logopedisten, orthopedagogen, remedial teachers, schoolleiders

eigen handelen te kijken en ideeën op te doen om direct in


de dagelijkse praktijk toe te passen.

> Niveau: beginners > Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,

samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs Wat, waarom en hoe? Drie korte woorden die leidend zijn bij voorspelbaarheid. Hoe kun je ervoor zorgen dat leerlingen weten waar ze aan toe zijn? Hoe breng je structuur en duidelijkheid in

Marjolein Albert is leerkracht op SBO De Branding in Spijkenisse. Zij is sbo-leerkracht voor een aanvangsgroep en daarnaast gedragsspecialist. Marjolein zorgt zowel intern als extern voor scholing rond gedrag voor schoolteams. Ook is zij gedragscoach en coacht zij individuele leerkrachten. Mies Bakkeren (SBO De Branding) is ambulant begeleider van het samenwerkingsverband. Zij coacht leraren met bijvoorbeeld School Video Interactie Begeleiding.

je groep, zonder in een keurslijf terecht te komen? Hoe houd je ruimte voor keuzes van leerlingen zelf? Marjolein Albert en Mies Bakkeren, beide werkzaam op SBO De Branding, hebben zich de afgelopen jaren gespecialiseerd in het coachen van leerkrachten en teams. Zij laten u tijdens deze bijeenkomst kennismaken met manieren waarbij voorspelbaarheid en veiligheid de sleutels zijn tot het vergroten van de

108 van 138

091.1

A

en 091.2

A

Werken met ontwikkelingsperspectief praktisch en concreet

Omgaan met verschillen Door Arjan Clijsen en Martijn Vooren - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 en 15.15-16.30 uur


Hoe bertrekken we de leerling en de ouders daarbij? We laten


het OPP (met handleiding) zien dat gemaakt is door en voor het


samenwerkingsverband PassendWijs.

leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie,

Daarnaast bespreken we eerste ervaringen met het werken


met een OPP. Graag wisselen we met u van gedachten over de

belangstellenden

vertaalslag naar uw eigen praktijk en over aandachtspunten voor


het implementeren van werken met een OPP in het samen-


samenwerkingsverband Vanaf 1 augustus 2014 moeten scholen een ontwikkelingsperspectief (OPP) opstellen voor leerlingen die extra ondersteuning vanuit het samenwerkingsverband ontvangen. In deze Aanpak bespreken we aan de hand van praktijkvoorbeelden de volgende zaken: Hoe ziet het stroomschema voor werken met

werkingsverband en in school. Arjan Clijsen, expert bij School aan Zet, is senior adviseur bij KPC Groep, ’s-Hertogenbosch. Arjan is een van de ontwikkelaars van de 1-zorgroute en begeleidt besturen en scholen bij de invoering daarvan. Zijn specialiteiten zijn onder meer Passend onderwijs, handelingsgericht werken en werken met een ontwikkelingsperspectief. Martijn Vooren is directeur de Jeroen Boschschool in Arnhem. Martijn is lid van de werkgroepen ‘ontwikkelingsperspectief’ en ‘van indiceren naar arrangeren’ van samenwerkingsverband PassendWijs.

een OPP eruit en hoe geef je het OPP een vaste plek in handelingsgericht werken? Voor welke leerlingen stellen we een OPP op? Hoe voeren we het OPP in de groep uit en evalueren we het?

109 van 138

092.0

A

ZO Matcht. Voorkomen is beter dan genezen en bespaart leed en geld

Omgaan met verschillen Door Heike Sieber en Koos Stienstra - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur


Het programma bestaat uit twee componenten:


1. Implementatie van gewenste (en haalbare) ondersteuning


sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet) speciaal onderwijs Rond de 25 procent van alle kinderen heeft gedurende de schoolloopbaan ondersteuning nodig. Als we dit percentage met een kwart (of meer) kunnen laten afnemen heeft dat een fors effect op uw begroting! Bovenal bespaart u onnodig leed. Dit is mogelijk met de methode Zorg&Onderwijs Matcht, waarin leerkrachten effectief geschoold worden en praktische handvatten krijgen om de totale ontwikkeling van het kind te stimuleren.

2. Training Anders kijken naar kinderen. In deze Aanpak belichten wij de methode ZO Matcht. Wij delen de ervaringen en uitkomsten van de pilotfase en presenteren de effectmeting die in samenwerking met het Nederlands Jeugd Instituut (NJI) is opgesteld. Heike Sieber is adviseur bij Leeuwendaal op het gebied van Passend onderwijs en organisatieontwikkeling. Specialiteiten Passend onderwijs, leerlingondersteuning, inrichtingsvraagstukken. Koos Stienstra is directeur van Intraverte, een multidisciplinaire paramedische praktijk waar kinderen en jongeren worden begeleid met sociaal-emotionele en sensomotorische hulpvragen.

Zorg&Onderwijs Matcht is een aanpak die alle mogelijkheden van ieder kind benut, helpt om dure ondersteuning van onderwijs en/of jeugdhulp beperken en zorgt dat de school de regie heeft. Een effectieve ondersteuningsstructuur in een schoolorganisatie is een múst bij het realiseren van Passend onderwijs.

110 van 138

093.0

A

Aan de slag met de OnderwijsHRscan

HRM/Lerende organisatie Door Erwin van Rooijen - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur

> Voor wie: schoolleiders, bestuurders en medewerkers met HR

doelstellingen op HR-gebied en kan een basis zijn voor het

in hun portefeuille en en andere belangstellenden

gesprek daarover binnen de directie en bestuur van de school.

> Niveau: gevorderden, zeer gevorderden > Achtergrond: alle achtergronden Goed onderwijs vraagt om bekwame en bevlogen medewerkers die actief vormgeven aan de visie en doelen van de school. Goed human resource (HR) of personeelsbeleid is een belang-

Erwin van Rooijen is managing consultant bij Beteor. Erwin houdt zich bezig met het adviseren van organisaties over alle aspecten van de HR-cyclus. Van werving, recruitment en selectie, naar het functioneren, presteren en de ontwikkeling van medewerkers tot aan uitstroom. Kerngedachte is dat alles wat HR doet moet bijdragen aan de opbrengsten van het primaire proces. Het voortgezet onderwijs is zijn grootste werkgebied. Daarnaast is hij ook actief in de industrie.

rijke voorwaarde om bekwame en bevlogen medewerkers te krijgen en te behouden voor de school. De OnderwijsHRscan biedt de mogelijkheid om systematisch in kaart te brengen hoe de verschillende HR-processen in de school zijn uitgewerkt en waar aandachtspunten liggen om de bijdrage van HR aan goed onderwijs te vergroten. De scan gaat in op de domeinen van het HR-beleid. In deze Aanpak laten we u zien hoe u voor uw eigen schoolorganisatie gebruik kunt maken van de OnderwijsHRscan. Dit stuk gereedschap kan u helpen in het formuleren van

111 van 138

094.0

A

De schoolleider als onderwijskundig leider

HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen Door Henk Hendriks en Theo Merkx - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur



• de succesfactoren en de valkuilen voor leidinggevenden bij dit invoeringsproces.

coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie, schoolleiders en andere belangstellenden

Henk Hendriks is directeur en senior adviseur bij Van Beekveld en Terpstra. Theo Merkx is directeur op KBS Mariëngaarde in Gorinchem.

> Niveau: gevorderden, zeer gevorderden > Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,

samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs Bij de invoering van Passend onderwijs is het onderwijskundig leider willen zijn voor directeuren geen keuze meer maar een opdracht! In deze Aanpak gaan we op praktische wijze in op wat deze uitspraak betekent voor: • uw en onze opvattingen over Passend onderwijs en goed onderwijs • de aansturing van de school, het team en de zorg • kennis en vaardigheden van de schoolleiding

112 van 138

095.0

A

Handelingsgericht Integraal Arrangeren

Opbrengstgericht werken + HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen Door Sonja de Lange en Wil Bakker - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur


ontstaan, waarbij er direct doorgeschakeld kan worden naar


ondersteuning van het onderwijs (de trajectbegeleider) en onder-


speciaal basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet) speciaal onderwijs In het gebied Voorne Putten/Rozenburg en het gebied Barendrecht, Albrandswaard en Ridderkerk zijn scholen, vooruitlopend op de nieuwe wetgeving Passend onderwijs, bezig om kansrijke ondersteuningstrajecten te ontwerpen met en voor kinderen, ouders en leerkrachten. Een onafhankelijk trajectbegeleider en externe deskundigen ondersteunen hen daarbij. Vanaf het begin werken zij samen om van overzicht, via inzicht naar uitzicht te komen, waarbij ouders en leerkrachten actief deelnemen aan het gesprek. Centraal daarbij staan de onderwijs- en opvoedingsbehoeften van kinderen en ondersteuningsbehoeften van leer-

steuning van het kind en opvoedingssituatie (CJG medewerker) vanuit de visie één kind, één plan. Na afloop hebben de deelnemers kennis van de werkmethodiek Handelingsgericht Integraal Arrangeren (HIA). HIA is een krachtige manier om onderwijs- en jeugdhulparrangementen en de toeleiding en toelating tot het speciaal (basis)onderwijs te regelen. U bent met HIA voorbereid op de wettelijke eisen die gesteld worden aan het toekennen van arrangementen en de toelating tot speciaal (basis)onderwijs. Sonja de Lange is werkzaam bij NTO-Effekt als specialist op het gebied van handelingsgericht werken, Passend onderwijs en Duurzaam onderwijs (ontwikkeling). Wil Bakker is onderwijskundig medewerker en trajectbegeleider bij het samenwerkingsverband Voorne Putten/Rozenburg. Zijn specialiteiten zijn handelingsgericht werken en Integraal Arrangeren.

krachten en ouders. Al werkende is er een functionele werkwijze

113 van 138

096.0

A

Het jonge risicokind; het handelingsrepertoire van de leerkracht

Opbrengstgericht werken + Omgaan met verschillen Door Kobi Wanningen - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur

> Voor wie: Alle betrokkenen bij het onderwijs

op het handelen van de leerkracht en de effecten daarvan op

> Niveau: Gevorderden en zeer gevorderden

het betreffende kind. In deze Aanpak gaan we dieper in op het

> Achtergrond: Alle achtergronden De problematiek van de zeer jonge risicokinderen is vaak nog diffuus. Het vraagt daarom extra deskundigheid van leidsters en leerkrachten om bijvoorbeeld voorboden van ADHD of autisme te signaleren. Daarnaast moet er aandacht zijn voor de omgang

begeleidingsproces van de leerkracht en de rol van de externe begeleider hierbij. Kobi Wanningen is docent en opleider bij het Seminarium voor Orthopedagogiek (Hogeschool Utrecht). Haar specialismen: jonge kinderen, vooren vroegschoolse educatie, kinderen met beperkingen zoals ASS.

en begeleiding van de kinderen met dit gedrag. Over welke deskundigheid gaat het dan? We onderscheiden hierbij aspecten van het proces van afstemming en samenwerking, zoals de manier waarop ouders en leerkrachten met elkaar communiceren, en het vastleggen van het verloop van de ontwikkeling van een kind. Maar de kern ligt in het handelen van de (kleuter)leerkracht. Wanneer de leerkracht zich echt zorgen maakt over het gedrag van een kleuter, dan is het belangrijk dat zij daarin wordt ondersteund en begeleid. Deze begeleiding moet planmatig verlopen, waarbij de aandacht vooral gericht is

114 van 138

097.0

A

Inzet van onderwijsassistenten, doen!

HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen Door Diane Butter en Hans Küsters - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur


Onderwerpen die naar voren komen, zijn persoonsgebonden en


taakgebonden activiteiten en aandacht, organisatie en klassen-


samenwerkingsverband De leerkracht sluit aan bij de behoefte van de leerlingen. Hoe krijg je dit georganiseerd in je school? De St.-Petrusschool te

grootte. Diane Butter, expert bij School aan Zet is onderwijsadviseur en eigenaar van LEERKRACHT&CO. Haar specialiteiten zijn HRM, leiderschap en (management)coaching. Hans Küsters is directeur van Basisschool St.-Petrus in Boxter.

Boxtel telt 240 leerlingen, verdeeld over negen groepen, zestien leerkrachten en vijf onderwijsassistenten. De inzet van deze onderwijsassistenten levert voor leerlingen en leerkrachten veel voordelen op, waaronder meer specifieke ondersteuning en aandacht voor elk kind. In deze Aanpak zullen de directeur, een onderwijsassistent en een leerkracht u meenemen op het pad dat zij gelopen hebben om tot deze werkwijze te komen. We laten filmbeelden zien uit de praktijk en geven uitleg vanuit de diverse invalshoeken. Daarnaast verkennen samen we samen met de deelnemers of deze aanpak mogelijkheden biedt voor de eigen schoolorganisatie.

115 van 138

098.0

D

Krimpen en Kansen

HRM/Lerende organisatie Door Mini Schouten en Petra Heegsma (moderatoren) en Marjan Faber (inleider) - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur


andere belangstellenden > Niveau: alle niveaus > Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband Veel scholen hebben te maken met een teruglopend leerling-

Mini Schouten is directeur bij Personeelscluster Oost Nederland (PON) Petra Heegsma, expert bij School aan Zet, is zelfstandig onderwijskundig adviseur (Hoffmans en Heegsma) Zij is actief in trajecten Opbrengstgericht werken en besturen, Passend onderwijs en kwaliteitszorg. Tevens is zij directeur van een samenwerkingsverband Passend onderwijs. Marjan Faber is verbonden aan de Universiteit Twente. Zij houdt zich onder meer bezig met de problematiek van kleine scholen.

aantal, al dan niet door krimp in de wijk of gemeente. Welke uitdagingen brengt een dalend leerlingenaantal met zich mee? Welke effecten heeft dit op het reilen en zeilen binnen de school en heeft het effect op de onderwijskwaliteit? En welke kansen ontstaan er bij krimp? Tijdens deze discussieronde gaan de deelnemers, na een korte inleiding, met elkaar in gesprek onder leiding van een ter zake deskundige moderator.

116 van 138

099.0

L

Kwaliteit basisondersteuning versterken: een integrale aanpak

Opbrengstgericht werken Door Arjan Clijsen - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur

> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders, bovenschools

over de volgende vragen: Op welke wijze voer je een betekenis-

managers, coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden,

volle dialoog over de kwaliteit van de basisondersteuning in


het samenwerkingsverband of het bestuur en in school? Welke

belangstellenden

kwaliteitsindicatoren gebruiken we daarbij en hoe kunnen


we daarop monitoren? Hoe maken we afspraken over de


samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs Passend onderwijs valt of staat met een goede basisondersteuning in de klas. In het schoolondersteuningsprofiel hebben scholen hun ambities beschreven. In veel gevallen zullen zij nog een kwaliteitsslag in de basisondersteuning willen maken. Het versterken van de basisondersteuning vraagt een integrale aanpak op het niveau van samenwerkingsverband en bestuur, het niveau van de school en het niveau van de groep. Centraal staat hierbij de professionele ontwikkeling van de leraar.

operationalisering van de basisondersteuning? En hoe creëren we eigenaarschap bij leraren? Handelingsgericht werken is een belangrijke pijler voor een goede basisondersteuning en biedt mogelijkheden om de kwaliteitszorg op het niveau van samenwerkingsverband en bestuur te verbinden met de kwaliteitszorg op school- en groepsniveau. Arjan Clijsen, expert bij School aan Zet, is senior adviseur bij KPC Groep, ’s-Hertogenbosch. Arjan is een van de ontwikkelaars van de 1-zorgroute en begeleidt besturen en scholen bij de invoering daarvan. Zijn specialiteiten zijn onder meer Passend onderwijs, handelingsgericht werken en werken met een ontwikkelingsperspectief.

In deze Lezing presenteren we een model en werkwijze voor een integrale aanpak. Op basis hiervan willen we met u nadenken

117 van 138

100.0

A

Leer-Kracht: preventie en aanpak van gedragsvraagstukken

Omgaan met verschillen Door Dolf van Veen, Marij Bosdriesz en Aat Sliedrecht - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur

> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers, bestuur-

aanpakken en het voorkomen van deze vraagstukken. De

ders, bovenschools managers, coördinatoren samenwerkings-

bestaande expertise en ervaringsdeskundigheid bij leerkrachten en

verband, directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, leden pcl/

ouders worden gemobiliseerd en benut voor collegiale steun in de

zorgplatform/commissie, orthopedagogen, remedial teachers,

scholen van het samenwerkingsverband en voor oudernetwerken.


Ook verdiepen we de ondersteuningsstructuur met aanvullende des-

> Niveau: alle niveaus > Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie, speciaal

basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet) speciaal onderwijs Het programma Leer-Kracht richt zich op de preventie en aanpak van gedragsvraagstukkken van leerlingen. Het gaat vooral om gedragsvraagstukken als: • bovenmatig druk, overbeweeglijk, ongeconcentreerd, impulsief gedrag • angstig, stil, teruggetrokken, gesloten, somber en passief gedrag • moeite met informatieverwerking, communicatie en sociale interactie • antisociaal gedrag en disruptieve stoornissen. Het programma richt zich op het bieden van directe, concrete onder-

kundigheidsbevordering. Hierbij zetten we de mogelijkheden in van sociale media, apps en e-learning. Deelnemers hebben na afloop inzicht in de hoofdkenmerken van de aanpak, kennis van praktische voorbeelden van onderdelen van de methodiek, de voorbereiding en implementatie van het programma. Dolf van Veen is hoofd van het NCOJ, ambassadeur Omgaan met verschillen van School aan Zet, en lector/buitengewoon hoofddocent Passend Onderwijs en Samenwerking Onderwijs en Jeugdzorg bij Hogeschool Inholland en Windesheim. Marij Bosdriesz is senior medewerker methodiekontwikkeling en advies NCOJ en ook werkzaam bij MenO. Haar specialiteiten zijn samenwerking onderwijs en jeugdzorg, Passend onderwijs, preventie van seksueel misbruik en kindermishandeling. Aat Sliedrecht is communicatie-adviseur bij NCOJ.

steuning en professionalisering van leerkrachten bij het signaleren,

118 van 138

101.0

A

Met Heliomare naar een lerende organisatie

HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen Door Hans Schuman, Roos Breeuwer en Meta Streefland - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur


kringen, professionele leergemeenschappen, ateliers en studie-


dagen. Niet alleen de medewerkers blijken hiervan te profiteren,

> Achtergrond: alle achtergronden Passend onderwijs en de Participatiewet vragen niet alleen om nieuwe vormen van kennisontwikkeling en ondersteuning en begeleiding van leerlingen, maar ook om nieuwe samenwerkingsrelaties. Heliomare Kind en Jeugd heeft de ambitie in de regio speciaal onderwijs, integrale ondersteuning en begeleiding en expertise van hoge kwaliteit te ontwikkelen en te delen met relevante partners. Leren en leren faciliteren is daarvoor nodig.

maar vooral ook leerlingen en hun ouders. Deze opbrengsten, onze aanpak en onze visie op de toekomst delen wij graag met u. Hans Schuman is hoofddocent bij Hogeschool Utrecht voor de thema’s diversiteit, participatie en interdisciplinair samenwerken en coördinator kennisontwikkeling en innovatie bij Heliomare Kind en Jeugd. Roos Breeuwer is leraar speciaal onderwijs en coördinator Kenniscentrum AB en werkt bij Heliomare Kind en Jeugd. Meta Streefland is leraar speciaal onderwijs, coördinator leerlingenzorg en trajectbegeleider bij Heliomare Kind en Jeugd.

Daarbij ligt de focus op eigenaarschap en talentontwikkeling, zowel van leerlingen als van medewerkers. De afgelopen acht jaren heeft Heliomare stevig geïnvesteerd in nauwe samenwerking met externe partners. Praktijkgericht onderzoek is hierbij steeds belangrijker geworden. Daarnaast is stevig ingezet op kennisontwikkeling en innovatie via individuele professionalisering, teamscholing, projectgroepen, vakgroepen, kennis-

119 van 138

102.0

A

Ontwikkelingsperspectief. Korte plaatsingen in het speciaal onderwijs

HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen Door Chris Struiksma - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur

> Voor wie: bouwcoördinatoren, bovenschools managers

Om s(b)o-leerlingen tijdelijk op een zinvolle manier op te kunnen

(mits ook sprake is van inhoudelijk leiderschap), coördinatoren

vangen, is een heldere beschrijving van en gedeelde visie op de

samenwerkingsverband (mits ook sprake is van inhoudelijk

structuur van de school nodig. Tegemoet komen aan de individu-

leiderschap), directieleden (mits ook sprake is van inhoudelijk

ele behoeften van een leerling gebeurt op basis van hoe zij zich

leiderschap), intern begeleiders, leerkrachten, orthopedagogen,

verhouden tot het algemene. Dit speelt al bij een ‘gewone’ plaat-


sing, maar is essentieel bij een tijdelijke plaatsing, omdat daarbij


ook nog rekening gehouden moet worden met de structuur van


(voortgezet) speciaal onderwijs Er is veel onduidelijkheid over het Ontwikkelingsperspectief. Voor welke leerlingen maak je het? Voor welke periode? Wie stelt het op? Vaak zien we een invulling van het OPP als een nieuw jasje voor het oude individuele handelingsplan. De denklijn loopt daarbij traditioneel van de kenmerken van individuele leerling naar onderwijs.

de basisschool waarnaar de leerling weer terug gaat. Als teamleden niet helder over vaardigheidsniveau, beheersingsniveau, leerdoelen en onderwijsbehoeften kunnen communiceren, valt van een tijdelijke plaatsing niet veel meer te verwachten dan een periode met vooral transitieproblemen. Chris Struiksma is senior onderzoeker bij de CED-Groep. Zijn specialiteit: Leerprocessen bij leerlingen met complexe problemen en vertalen van wat goed is voor leerlingen met complexe problemen, naar wat goed is voor minder complexe leerlingen.

In deze Aanpak reiken we een denklijn aan die begint bij onderwijs en eindigt bij de leerling.

120 van 138

103.0

L

Passende Perspectieven taal

Basisvaardigheden Taal en Lezen + Omgaan met verschillen Door Mieneke Langberg en Corine Ballering - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur


proces dat pilotscholen hebben doorlopen: taaldomeinen kiezen,


leerlingen plaatsen in een leerroute, doelen stellen voor de


speciaal basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs Bent u op zoek naar manieren om opbrengstgericht taalonderwijs te verzorgen voor leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte? Binnen het SLO-project Passende perspectieven zijn leerroutes beschreven voor leerlingen die referentieniveau 1F niet halen op twaalfjarige leeftijd. De leerroutes beschrijven wat leerlingen moeten kennen en kunnen met het perspectief op een bepaalde uitstroombestemming. We geven een korte toelichting op de uitgangspunten van het project. Vervolgens bespreken we de ervaringen van scholen die onder begeleiding van een taalexpert de leerroutes van Passende perspectieven hebben ge-

gekozen taaldomeinen, activiteiten kiezen bij de gestelde doelen en de ervaringen in de klas. We reflecteren met de deelnemers op de kansen die Passende perspectieven biedt voor hun school: • voor welk leerlingen zet u Passende perspectieven in? • welke doelen zijn relevant en haalbaar? • hoe maakt u bewuste keuzes in leermiddelen? • hoe past dit binnen schoolontwikkeling en taalbeleid? Mieneke Langberg is werkzaam bij de SLO als leerplanontwikkelaar. Zij ontwikkelt leerplannen voor specifieke groepen leerlingen, zoals het uitwerken van de referentieniveaus voor leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte voor taal. Corine Ballering is adviseur bij CPS Onderwijsontwikkeling en advies. Zij is expert taal/lezen, ouderbetrokkenheid en professionaliseren binnen de school.

bruikt om doelen te stellen en lesaanbod taal te kiezen, passend bij het uitstroomperspectief van leerlingen. We gaan in op het

121 van 138

104.0

A

Positive Behaviour Suppport en Characterbuilding

Omgaan met verschillen Door Gert-Jan Egberink en Lex Vermeer - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur


delen we voorbeelden van good practices en hopen we op


ervaringen van andere scholen/deelnemers van de workshop.

> Achtergrond: alle achtergronden Is een pestprotocol de oplossing van gedragsproblemen op scholen? Wij denken van niet. Wij geloven dat alles wat je aandacht geeft groeit. Focussen op wat goed gaat heeft hetzelfde

Gert-Jan Egberink is directeur van Obs De Linde in Oldenzaal. Gert-Jan is ambitieus, hardloper, wit-denker (Caluwe en Vermaak), positief ingesteld en toekomstgericht. Lex Vermeer is directeur van Obs de Helmerhoek in Enschede. Lex heeft veel ervaring bij de invoering van veranderingsprocessen.

effect als focussen op dat wat slecht gaat. Op onze scholen zijn we gestart met het Positive Behaviour Support programma. In dit programma leren leerlingen, leerkrachten, ouders en partners hoe te focussen op wat goed gaat. Het programma gaat uit van waarden zoals veiligheid, verantwoordelijkheid en respect. Deze waarden staan centraal in de discussie over de vraag hoe we met elkaar willen omgaan op school en hoe we reageren als dit niet lukt. In deze bijeenkomst geven we een beeld van het proces dat deze aanpak heeft gehad op onze scholen, wat dit voor ons opgeleverd heeft en hoe we hiermee verder gaan. Daarnaast

122 van 138

105.0

A

Uitkomsten van de School aan Zet-scan Omgaan met verschillen

Omgaan met verschillen Door Yvonne Leenders en Ad Kappen - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur


De scan voor het voortgezet onderwijs vergelijkbaar. Het


uitwerken van de scan levert een schoolrapport ‘Omgaan met

> Achtergrond: alle achtergronden Leraren kunnen het verschil maken, vooral ook door rekening te houden met de verschillen tussen leerlingen. School aan Zet (SAZ) heeft samen met scholen een zelfevaluatie-instrument ontwikkeld. Aan de hand van het instrument kunnen school en schoolbestuur vaststellen in hoeverre leraren hun onderwijs afstemmen op verschillen. De kern van dit instrument is leerkrachtgedrag. De scan voor het primair onderwijs omvat onder meer de volgende onderwerpen: • Kennis van omgaan met verschillen • Ambitieuze doelen stellen • Handelingsgericht en planmatig werken

verschillen’ op. Dit rapport geeft de stand van zaken op dit thema weer. Tijdens de bijeenkomst lichten we de inhoud van de scan toe en bespreken we de gebruikerservaringen op basis van een pilot op 45 scholen in de regio Enschede. Na afloop hebt u inzicht in de inhoud van de scan en kent u de gebruikersmogelijkheden van de scan. Yvonne Leenders, expert bij School aan Zet, is zelfstandig adviseur (Yvonne Leenders, Onderwijsadvies en -ontwikkeling). Zij is gespecialiseerd in onder meer werken met groepsplannen en jonge kindtrajecten. Ad Kappen, expert bij School aan Zet, is coördinator Steunpunt Onderwijs Enschede. Zijn specialiteiten zijn onder meer Opbrengstgericht werken en Passend onderwijs.

• Feedback collega’s • Ondersteuning in de school • Ondersteunend schoolbeleid

123 van 138

106.0

A

Zó krijg ik mijn school in beweging

Opbrengstgericht werken + HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen Door Anne Marie Klomp-Pardoel - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur

> Voor wie: bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools

managers, directieleden, leerkrachten, schoolleiders > Niveau: beginners en gevorderden > Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,

Anne Marie Klomp-Pardoel, expert bij School aan Zet, is onderwijskundige bij Leerzicht. Zij biedt schoolleiders, teams, besturen en gemeenten een ander zicht op de wereld van leren en ontwikkelen. Thema’s die onder meer aan de orde komen zijn VVE, brede schoolvorming/IKC, Passend onderwijs en lerende organisatie.

(voortgezet) speciaal onderwijs Schoolleiders weten feilloos aan te geven welke veranderingen zij op de werkvloer willen realiseren. ‘Leraren moeten beter omgaan met verschillen in de klas’ is bijvoorbeeld een wens, of ‘Onze leerlingen moeten veel zelfstandiger aan het werk gaan’. Opbrengsten verhogen in de klas moet echter hand in hand gaan met veranderingen in de schoolorganisatie. In deze Aanpak zien we hoe je kunt sturen op parallelle processen tussen klasniveau en teamniveau. We maken verbinding tussen Opbrengstgericht werken in het primaire proces en de school als lerende organisatie.

124 van 138

107.0

D

De ‘S’ van Speciaal

Omgaan met verschillen Door Jan van Etten en Corine van Helvoirt (moderators) en Marten Schaafsma (inleider) - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur


schoolleiders en andere belangstellenden > Niveau: alle niveaus > Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband Wat is er zo speciaal aan het basisonderwijs? Wat is de meerwaarde van speciaal onderwijs ten opzichte van het reguliere basisonderwijs? En heeft het speciaal basisonderwijs eigenlijk nog wel bestaansrecht? Tijdens deze discussieronde gaan de deelnemers, na een korte inleiding, met elkaar in gesprek onder leiding van ter zake deskundige moderators. Jan van Etten is lid van het algemeen bestuur van het SBOwerkverband. Corine van Helvoirt is verenigingsmanager van het Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs LECSO en als beleidsadviseur voor het speciaal onderwijs verbonden aan de PO-Raad. Marten Schaafsma is beleidsmedewerker bij Rec 4-4 in Utrecht en mede-auteur van de notitie S-pecifiek S(B)O. Wat zijn de onderscheidende aspecten van sbo en so.

125 van 138

108.0

A

De schoolleider SO als strateeg

HRM/Lerende organisatie Door Robbin Haaijer en Martine Fuite - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur

> Voor wie: bestuurders, bovenschools managers, directieleden,

Welke strategie richting de samenwerkingsverbanden past


hierbij? Centraal in deze Aanpak staan strategievorming en stra-


tegisch gedrag voor schoolleiders (V)SO. Deelnemers maken hun

> Achtergrond: speciaal basisonderwijs,

samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs Van schoolleiders in het speciaal onderwijs wordt veel verwacht. Er komt veel op het (v)so af: de Wet Kwaliteit (V)SO, het nieuwe inspectiekader, natuurlijk Passend onderwijs, maar ook het Bestuursakkoord primair onderwijs. Aan schoolleiders de taak om deze ontwikkelingen te vertalen naar de schoolpraktijk. Wat betekenen de nieuwe regelingen voor de eigen school en hoe kunnen deze ontwikkelingen ten goede komen aan het onderwijs

eigen krachtenveldanalyse om vervolgens passende strategieën voor het behalen van de belangrijkste doelstellingen voor hun school te bepalen. Aan de orde komt bijvoorbeeld welk strategisch gedrag u kan helpen bij de positionering van uw school binnen de regio Passend onderwijs. Robbin Haaijer is directeur en senior adviseur bij Van Beekveld & Terpstra Organisatieadviesbureau. Specialiteiten zijn onder meer visieontwikkeling, strategievorming en onderzoek en evaluatie. Martine Fuite is senior adviseur bij Van Beekveld & Terpstra. Zij is gespeciliseerd in ontwikkelingen binnen het speciaal onderwijs.

in de school? Dit levert verschillende vraagstukken op. Hoe zorg je dat je de belangrijkste doelstellingen realiseert? En hoe kun je je omgeving hiervoor inzetten? Welke strategie is hierbij het meest effectief? Wat is bijvoorbeeld nodig voor een krachtige positionering van je school binnen de regio Passend onderwijs?

126 van 138

109.0

A

Een goede intern begeleider maakt zichzelf overbodig

HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen Door Henk Hendriks en Ad Hermans - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur


Henk Hendriks is directeur en senior adviseur bij Van Beekveld en Terpstra. Ad Hermans is intern begeleider. Zijn specialiteit is het opzetten van zorg in scholen.

Bij de invoering van Passend onderwijs veranderen ook de rol, de taken en de verantwoordelijkheden van een intern begeleider. In deze Aanpak krijgt u concrete handvatten om deze transitie vorm te geven. De volgende vragen komen aan bod: • Wat doet een intern begeleider nu en wat doet ‘een intern begeleider’ in 2016? • Wanneer wordt de meerwaarde van een intern begeleider pas echt zichtbaar in de school? • Wie is de onderwijskundig leider en wie is de expert in zorg in onze school? • Hoe maak ik als intern begeleider echt het verschil?

127 van 138

110.0

L

Gedragsproblemen en hoe verder…?

Omgaan met verschillen Door Dolf van Veen - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur


invoering van Passend onderwijs. In deze Lezing gaan we op


deze praktijkvragen in en bespreken we hoe we de benodigde


speciaal basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet) speciaal onderwijs De afgelopen jaren horen we regelmatig dat leerkrachten steeds meer geconfronteerd worden met gedragsproblemen van leerlingen en dat zij het moeilijk vinden om met gedragsvraagstukken om te gaan in de klas. Onderzoek bevestigt deze toename van gedragsproblemen niet, maar dat maakt de urgentie om inzicht te krijgen in de knelpunten waarmee leerkrachten zitten niet minder groot. Hoe ervaren leerkrachten gedragsvraagstukken en wat

ondersteuning aan leerkrachten kunnen geven, wat dat vraagt van scholen en samenwerkingsverbanden en hoe we dat planmatig vorm en inhoud kunnen geven. Bij ondersteuning denken we niet alleen aan scholing maar ook aan collegiale en professionele steun. We zoeken daarbij houvast in het versterken van de pedagogische sensitiviteit van leerkrachten, hun pedagogisch-didactische vaardigheden en het belang van goed klassenmanagement. Dolf van Veen is hoofd van het NCOJ, ambassadeur Omgaan met verschillen van School aan Zet, en lector/buitengewoon hoofddocent Passend Onderwijs en Samenwerking Onderwijs en Jeugdzorg bij Hogeschool Inholland en Windesheim.

hebben zij nodig om goed onderwijs te kunnen (blijven) geven aan deze en alle andere leerlingen in de klas? Veel leerkrachten zeggen handelingsverlegenheid te ervaren, en zij verwachten bovendien meer gedragsvraagstukken als gevolg van de

128 van 138

111.0

L

Indiceren, Arrangeren, Profileren, Financieren

Omgaan met verschillen Door Jos van der Pluijm en Kees Kuijs - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur


Na afloop beschikken deelnemers over uitgangspunten en


handvatten om binnen samenwerkingsverbanden, besturen en

> Achtergrond: alle achtergronden Aan de hand van de methodiek van de experts Passend onderwijs van de PO-Raad doorlopen we samen met de deelnemers het hele proces van indiceren en arrangeren. We gaan in op diagnostiek en onderwijsbehoeften, op arrangementen, de toelaatbaarheidsverklaring (TLV), het ontwikkelingsperspectief (OPP), procedures en de invulling op schoolniveau, bestuursniveau en het niveau van het samenwerkingsverband. Uitgaande van de fase van invoering gaan we ook in op knelpunten waarop men

scholen met indiceren en arrangeren aan het werk te gaan. Ook geven wij tips en voorbeelden en verwijzen we naar instrumenten. Jos van der Pluijm, expert bij School aan Zet, is zelfstandig adviseur (Penna Onderwijsadvies) en werkt in opdracht van samenwerkingsverbanden, schoolbesturen, PO-Raad, School aan Zet. Jos is vaak actief als projectleider of betrokken bij landelijke projecten. Kees Kuijs, expert bij School aan Zet, is zelfstandig onderwijsadviseur (Doctus Onderwijsadvies) en heeft als specialiteit de invoering van Passend onderwijs en kwaliteitswetgeving (voortgezet) speciaal onderwijs.

in de praktijk stuit. Interactieve inbreng van de deelnemers stellen we daarbij op prijs. Ook zullen we de keuzes die voorliggen op centrale aspecten van deze kernthema’s van Passend onderwijs uitwisselen.

129 van 138

112.0

A

IVO. Ervaringen in de praktijk van de samenwerkingsverbanden

Omgaan met verschillen Door Irma Miedema en Paul Kooiman - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur

> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders, bovenschools

De antwoorden op deze vragen hangen samen met de eigen

managers, coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden,

situatie en de eigen keuzes. Nu we midden in de voorbereidingen

intern begeleiders, leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/

zitten is het een mooi moment te leren van elkaars overwegingen

commissie, schoolleiders en andere belangstellenden

en ervaringen.


Deze sessie biedt een forum voor het naast elkaar leggen van de

> Achtergrond: bestuur en samenwerkingsverband De samenwerkingsverbanden zijn op dit moment bezig met de voorbereidingen rond de toewijzing van extra ondersteuning onder Passend onderwijs, waaronder het afgeven van toelaatbaarheidsverklaringen voor het (v)so. Veel samenwerkingsverbanden gebruiken (delen van) de IVO-systematiek om de toewijzingen te organiseren. Vragen daarbij zijn onder meer: waar wordt de ‘deskundigeninbreng’ geplaatst, hoe is de relatie met het ZAT, welke competenties moet je hebben om

ervaringen. We doen dit aan de hand van een aantal vragen over de stand van zaken bij de samenwerkingsverbanden van de deelnemers en vooral aan de hand van de inbreng van de deelnemers zelf! Irma Miedema is consultant bij M&O-groep. Haar specialiteit is organisatieontwikkeling, voor deze sessie toegespitst op het versterken van de klassenorganisatie. Paul Kooiman werkt bij Sardes en houdt zich onder meer bezig met projecten rondom onderwijsachterstandenbeleid, veiligheid op school en sociale competenties.

toewijzingen te kunnen doen, hoe strikt of losjes formuleer je de criteria, op welk niveau (wijk, bestuur, samenwerkingsverband) voer je de IVO-aanpak in, hoe formeel maken we de procedure?

130 van 138

113.0

A

Multidisciplinaire overlegteams in het samenwerkingsverband

HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen Door Rob van Elswijk en Alex Blei - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur


In deze Aanpak gaan we in op de werkwijze van HGA, het


digitale groeidocument dat erbij hoort en de wijze waarop


ouderbetrokkenheid, het ontwikkelingsperspectief en de toelaat-

begeleiders, leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie,

baarheidsverklaring sbo/so zijn opgenomen. De werkwijze wordt

orthopedagogen, schoolleiders en andere belangstellenden

toegepast binnen het nieuwe samenwerkingsverband Unita in


het Gooi. We gaan in op de rol van het sbo in deze werkwijze


speciaal basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs Handelingsgericht arrangeren op school (HGA) betekent: samen met leerkracht, intern begeleider en ouders bepalen wat nodig is om Passend onderwijs te bieden. Bij HGA gaat het om flexibele toekenning van extra ondersteuning met korte lijnen en weinig bureaucratie. Bovenschoolse deskundigheid komt ermee de school in en draagt bij aan een kwaliteitsverhoging van het

en wat dit betekent dit voor de ondersteuningsstructuur van de sbo-voorzieningen. Na deze Aanpak hebben de deelnemers kennis van de uitgangspunten, stappen en hulpmiddelen bij HGA op school. Ook hebben zij zicht op de succesfactoren en valkuilen bij deze werkwijze en de relatie met het sbo in het nieuwe samenwerkingsverband. Rob van Elswijk is algemeen directeur van het samenwerkingsverband Annie M.G. Schmidt. Zijn specialiteit is leiding geven aan veranderingsprocessen en handelingsgericht werken. Alex Blei is coördinator op de Annie M.G. Schmidtschool.

onderwijs, want wat wat goed is voor de ‘HGA-leerling’ is meestal ook goed voor andere leerlingen.

131 van 138

114.0

A

Opbrengstgericht werken aan Leren leren

Opbrengstgericht werken + Omgaan met verschillen Door Audrey Machielsen - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur

> Voor wie: Voor iedereen die nog niet planmatig aan Leren

Tijdens deze presentatie bespreken we de ambities die een

leren werkt; ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,

basisschool heeft geformuleerd en bekijken we hoe het team

bouwcoördinatoren, coördinatoren samenwerkingsverband,

deze ambities heeft vertaald in tussendoelen Leren leren voor

directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, orthopedagogen

groep 1 tot en met 8. Deze ambities zijn in iedere groep ver-


taald in enkele concrete leerlingdoelen in de groepsplannen


sociaal-emotionele ontwikkeling/leren leren. Hierbij geldt het


samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs De eerste stap bij Opbrengstgericht werken aan Leren leren is te bepalen wat u wilt bereiken op het gebied van leren leren met uw leerlingen. Het vaststellen van de ambitie doen we aan de hand van een leerlijn Leren leren/werkhouding, zodat uw ambitie meteen vertaald wordt in concrete leerlingdoelen op het gebied van werkhouding en leren leren. U bepaalt niet alleen uw ambitie voor het gros van uw leerlingen, maar ook voor de 25 procent

principe: ‘Less is more’. Maar interessanter is hoe deze school het werken aan deze leerlingdoelen heeft vertaald in het pedagogisch handelen van leerkrachten, met als effect groei in de vaardigheden Leren leren van de leerlingen. Audrey Machielsen is onderwijskundige en pedagoog bij CED-Groep. Zij begeleidt veel scholen op het gebied van Opbrengstgericht werken met het Onderwijscontinuüm aan de hand van de 4D aanpak. Haar specialiteit is het implementeren van vakoverstijgende leerlijnen (leren leren en sociaal gedrag) in het basisonderwijs en speciaal (basis) onderwijs.

meest zelfstandige leerlingen.

132 van 138

115.0

A

Passend schoolondersteuningsprofiel

HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen Door Aleid Schipper, Peter van Dijk en Ingvild Krikke - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur


directeur, intern begeleider en een teamlid regelmatig bij elkaar


en brengen vervolgens nieuwe informatie in het team in door


opgedane ervaringen in de leerkring. Thema’s die bij SKOVV aan

leerkrachten, orthopedagogen, remedial teachers, schoolleiders

bod kwamen: betekenis van Passend onderwijs op elke school,


de ambitie van de scholen en de invulling van de basisonder-


steuning en extra ondersteuning.


samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs Schoolteams herkennen de situatie vast wel. Voor de school is een schoolondersteuningsprofiel opgesteld, maar de teamleden zijn er eigenlijk onvoldoende bij betrokken geweest. Het profiel voelt niet als ‘eigen’. De scholen van het bestuur van SKOVV hadden dezelfde ervaring. Met een aantal scholen van dit bestuur is een leerkring gestart om tot een gedragen schooleigen profiel te komen. In de leerkring gaan we uit van collectief leren: een systematische onderzoekende aanpak. Daarbij gaat het vooral om het creëren van eigenaarschap. In dit proces komen

In deze Aanpak delen twee schoolleiders, met ieder een eigen werkstijl, hun ervaringen, de uitdagingen, de hobbels en het eindresultaat met de deelnemers. Na afloop hebben deelnemers handvatten om na te denken over een eigen aanpak van een door het gehele schoolteam gedragen schoolondersteuningsprofiel. Aleid Schipper is senior adviseur bij KPC Groep. Zij is orthopedagoog en ondersteunt scholen en samenwerkingsverbanden bij het realiseren van passend(er) onderwijs. Peter van Dijk is directeur Cuneraschool (Rhenen). Ingvild Krikke-Besselink is directeur van de Kardinaal Alfrinkschool in Wageningen.

133 van 138

116.0

L

Passende Perspectieven rekenen

Basisvaardigheden Rekenen + Omgaan met verschillen Door Nina Boswinkel - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur


leerkrachten met de leerroutes aan de slag zijn geweest en laten


reacties van leerlingen zien aan de hand van videofragmenten


en leerlingenwerk.

andere belangstellenden > Niveau: gevorderden en zeer gevorderden > Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,

Nina Boswinkel is senior leerplanontwikkelaar bij SLO. Zij is gespecialiseerd in rekenen-wiskunde in het primair onderwijs en speciaal (basis) onderwijs.

(voortgezet) speciaal onderwijs Het project Passende Perspectieven heeft leerroutes op drie niveaus ontwikkeld voor leerlingen die referentieniveau 1F voor rekenen naar verwachting niet halen op twaalfjarige leeftijd (zie www.passendeperspectieven.slo.nl ). In deze Lezing laten we eerst zien hoe de leerroutes zijn opgebouwd, welke visie eraan ten grondslag ligt en voor welke leerlingen ze bedoeld zijn. Op welk moment en op basis van welke gegevens kun je kiezen voor een leerroute? Vervolgens gaan we dieper in op de uitkomsten van pilots onder de doelgroepen die in 2012-2013 hebben gedraaid. We laten voorbeelden zien van de manier waarop

134 van 138

117.0

A

Sbo-scholen leren van elkaar door het afnemen van audits

HRM/Lerende organisatie Door Peter Laros, Beppie Vendrik en Martien Tonnaer - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur


ouders, kinderen, onderwijsondersteunend personeel en de


directie. Daarnaast bezoeken zij een aantal lessen.


In deze Aanpak vertellen we over de eerste ervaringen met de


audits. Het gehanteerde zelfevaluatie instrument geeft meer


dan voldoende aanknopingspunten voor de blik naar binnen in

> Achtergrond: alle achtergronden In november van dit jaar zijn zes scholen voor speciaal basisonderwijs bezocht door verschillende audit-teams van drie personen. Twee sbo-directeuren en een hogeschooldocent met audit-ervaring checken de uitgewerkte en vooraf aangeleverde interne rapportage over de kwaliteit van het onderwijs in de sbo-school. Tijdens de audit staat het beoordelen van de onderwijskwaliteit in de volle breedte van de school centraal.

relatie met de profijtgroep en de betrokkenen. We gaan in op de meerwaarde van vreemde ogen die meekijken in je school. Peter Laros is vertegenwoordiger van het Werkverband Opleidingen Speciale Onderwijszorg (WOSO) en in die rol conctactpersoon voor het SBO-werkverband. Daarnaast is hij docent bij Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg. Beppie Vendrik is directeur van sbo De Wissel in Houten. Specialiteit: leidinggeven aan een team van professionals. Martien Tonnaer is directeur van sbo De Horst, Echt. Specialiteit: een schoolleefklimaat waarbij aandacht is voor leren en samen leven.

De sbo-directeuren maken kennis met de uitvoering van een audit, leren van en met elkaar en komen met een uitspraak over de opgeschreven kwaliteit en de waargenomen kwaliteit van de school. Tijdens de audit spreekt het auditteam met docenten,

135 van 138

118.0

L

Schoolzelfevaluatie voor het so en sbo: een stappenplan

Opbrengstgericht werken Door Judith Hollenberg - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur


ontwikkeld voor het s(b)o, bieden u houvast bij het opstellen


van verbeterplannen op schoolniveau. In deze Lezing hoort u


ervaringen van scholen over wat het werken met het stappenplan

orthopedagogen, schoolleiders en andere belangstellenden

van de school vraagt, maar vooral ook wat het op kan leveren.

> Niveau: beginners en gevorderden > Achtergrond: bestuur, speciaal basisonderwijs,

samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs

Judith Hollenberg is ontwikkelingspsycholoog en werkt bij Cito als projectleider toetsontwikkeling voor het (voortgezet) speciaal onderwijs en als educatief adviseur primair en speciaal onderwijs.

Elke s(b)o-school heeft zijn eigen specifieke leerlingpopulatie. Hoe kan een school bij het bekijken van toetsgegevens op schoolniveau hier rekening mee houden? Door toetsgegevens te vergelijken met het gemiddelde van het schooltype, maar vooral door deze te vergelijken met eigen schoolstandaarden per leerroute krijgt u als school informatie over sterke en verbeterpunten binnen uw onderwijs. In deze Lezing presenteren wij een stappenplan voor schoolzelfevaluatie, ontwikkeld samen met so- en sbo-scholen. Nieuwe rapportages uit het Computerprogramma LOVS, speciaal

136 van 138

119.0

A

Thematisch werken op speciale basisscholen. Talenten van kinderen

Omgaan met verschillen + Excellentie & Hoogbegaafdheid Door Agnes Asbreuk en Inge Kuipers - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur


beelden te laten zien en materialen uit te stallen. Daarnaast

begeleiders, leerkrachten, logopedisten, orthopedagogen,

gaan we graag met u in gesprek over het werken in thema’s,


het werken met meervoudige intelligenties, de ontwikkelingen


die zowel leerlingen als leerkrachten door hebben gemaakt, de

> Achtergrond: basisonderwijs, ouderorganisatie, speciaal

basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs Iedereen kent leerlingen die na een ochtend lezen, rekenen, spelling niet meer stil kunnen zitten. Daarom zijn wij op zoek gegaan naar een andere manier van leren voor het onderwijs in de kennisvakken. Leerlingen in staat stellen de wereld om hen heen te ontdekken op hun eigen manier, onder begeleiding

knelpunten waar we tegenaan zijn gelopen, hoe de talenten van de leerlingen en leerkrachten ingezet kunnen worden. Agnes Asbreuk is directeur op SBO de Spinaker in Enschede. Zij heeft op deze school sturing gegeven aan de driejarige trajecten leesverbeterplan, rekenverbeterplan en themagericht werken uitgaande van de meervoudige intelligenties. Vorig schooljaar is de school gestart met het driejarig traject Schoolwide Positive Behaviour Support. Inge Kuipers is groepsleerkracht op SBO de Spinaker. Eén van haar taken is de coördinatie van het themaleren op school.

en aansturing van de leerkracht in een rijke leeromgeving. Wie wil dit niet? We werken nu themagericht en maken gebruik van de meervoudige intelligenties. Zowel de leerlingen als de leerkrachten kunnen hun talenten hierbij volop inzetten. In deze sessie willen we u meenemen in het proces van de afgelopen jaren. Dit zullen we doen door erover te vertellen,

137 van 138

Lunteren2014 School aan Zet

In de ontvangsthal bevindt zich tijdens de conferentie een informatiescherm waarop deelnemers hun ervaringen en observaties kunnen posten. Gebruik #Lunteren2014 in uw tweets en vind ze terug op de twittermuur!

Colofon School aan Zet wordt uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van OC&W, de PO-Raad en de VO-raad. Coördinatie: Jamie Tio (School aan Zet) Redactionele ondersteuning: Susan de Boer Vormgeving: Optima Forma BV, Voorburg Druk: Opmeer BV, Den Haag

www.schoolaanzet.nl 138 van 138

SAMEN LEREN INHOUD GEVEN

Recommend Documents