Strategische agenda voor Noord-Nederland 2007-2013
Gelukkig heeft Noord-Nederland nog de ruimte. Ruimte om te leven en ruimte om te ondernemen. Nu en in de toekomst.
Op zoek naar de kansrijke ruimte
1
Noord-Nederland heeft alle kansen in huis. Het ruimtelijk kapitaal ligt er klaar voor. De afgelopen jaren zijn die kansen voor het Noorden groter geworden. Dankzij de investeringen in de eigen structuur. En dankzij de veranderingen op de Europese kaart.
Noord-Nederland wil een groter aandeel in de Nederlandse economie. Het Noorden is vastbesloten zijn kansen waar te maken. Waar te blijven maken. Steeds samen met gemeenten, maatschappelijke organisaties en onderwijsinstellingen, de afgelopen jaren hebben laten zien hoe belangrijk die gezamenlijke weg is.
Samenwerkingsverband Noord-Nederland
Strategische agenda
In 1992 besloten de provincies Drenthe, Fryslân en Groningen
Nu het Kompasprogramma ten einde loopt, heeft SNN een
tot het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN).
Strategische Agenda gemaakt voor 2007 en de zes jaar daarna.
Voortaan bepaalden ze samen hun strategie, ontwikkelden ze
Voortbouwend op het bestaande beleid en meer dan ooit uit-
samen nieuw regionaal beleid en gingen ze samen hun belan-
gaand van waar Noord-Nederland sterk in is.
gen in Den Haag en Brussel behartigen. In deze brochure vindt u de ambities en de hoofdlijnen van de Kompas voor het Noorden
Strategische Agenda voor Noord-Nederland 2007-2013 samen-
De noordelijke samenwerking kreeg in 1998 richting met het
gevat. Zie voor de volledige tekst van het document de website
Kompas voor het Noorden. De drie provincies kozen ervoor
van het Samenwerkingsverband Noord-Nederland op het adres
wonen en werken in kernzones te bundelen. Daaromheen kreeg
www.snnonline.nl.
het platteland de kans zichzelf te blijven en zich verder te ontwikkelen. Wetenschappelijk onderzoek bevestigde onlangs dat Noord-Nederland en SNN dankzij hun Kompas op koers liggen.
3
De ambities van het Noorden
2
De ambitie van Noord-Nederland is een plek te zijn en te blijven waar het goed wonen is, waar leefbaarheid belangrijk is en waar je gemakkelijk kunt komen. En niet te
Het gaat er niet om wat we van anderen vragen. Het gaat erom wat wij zélf met Noord-Nederland willen. De ambities van het Noorden dus.
vergeten, een regio waar werk is. Als geen ander weten SNN en Noord-Nederland dat het dan om méér gaat dan de economische ontwikkeling alleen.
Noord-Nederland investeerde de afgelopen jaren in de mal
Hetzelfde geldt voor de bereikbaarheid en het leefklimaat.
(de stad) en contramal (het platteland).
• Noord-Nederland wil de Noordelijke Ontwikkelingsas verder
• Meer dan tweederde van de economische activiteiten in Noord-Nederland concentreert zich inmiddels in de kern-
uitbouwen, onder andere om de schakelfunctie tussen de Randstad en Noordoost-Europa te kunnen vervullen.
zones. Met name in het Nationaal Stedelijk netwerk
• Noord-Nederland vraagt veel van de verbindingen tussen
Groningen-Assen, Leeuwarden en Emmen wordt in het
platteland en stad en de organisatie van het vervoer, omdat
Noorden gewoond en gewerkt. Dankzij zijn steden kan Noord-Nederland kwaliteit bieden met voorzieningen voor onderwijs, cultuur, zorg en welzijn. • De kernzones en de steden weten echter dat hun leefbaar-
de kwaliteit ervan afhankelijk is. • Net zoals het Noorden hoge eisen blijft stellen aan de kwaliteit van ruimtelijke ordening en milieu en daarmee zijn ruimtelijk kapitaal duurzaam belegt.
heid afhankelijk is van een vitaal platteland. Een platteland waar ruimte is, waar nog stilte te horen valt. Natuur en
Het Noorden heeft ambities die onderscheid maken. Ambities
landbouw bepalen samen de waarde van het Noord-
waarover Hans Alders, de voorzitter van het Samenwerkings-
Nederlandse platteland.
verband Noord-Nederland, in zijn inleiding van de Strategische Agenda schrijft: 'Nog altijd geldt dat we op eigen kracht een
Dit samenleven van sterke steden en een vitaal platteland - van
heel eind komen. En met de krachtige steun in de rug van Den
mal en contramal - is de afgelopen jaren passend voor de
Haag en Brussel bereiken we ons doel.'
ontwikkeling van Noord-Nederland gebleken. Ook in de Strate-
SNN onderschrijft de opstelling van EU-commissaris Danuta
gische Agenda blijft dit een belangrijke ambitie voor het SNN.
Hübner dan ook als ze benadrukt dat het regionale beleid van de EU geen kwestie van liefdadigheid is: 'Het regionale beleid van de EU wil verschillen in ontwikkelingsniveaus van de regio's verminderen.'
5
Samenwerking biedt kansen. Samenwerking tussen innoverende bedrijven, kenniscentra en overheden biedt ongekende kansen. Zo'n samenwerking is een sleutel tot succes. Ambities en Beleid
Drie sporen
Het Kompasprogramma heeft SNN en Noord-Nederland geleerd
De ambities van het Noorden zijn in de Strategische Agenda
dat het bij samenwerking om méér gaat dan het ontwikkelen
voor Noord-Nederland 2007-2013 in een driesporenbeleid
van een regionaal ruimtelijk-economisch beleid. Op de Strate-
uitgewerkt:
gische Agenda staan dus ook duurzame ontwikkeling, woon-
• het inzetten op innovatie en kenniseconomie
klimaat, leefbaarheid en bereikbaarheid. SNN wil het beleid
• het realiseren van een concurrerend vestigingsklimaat in
samen afstemmen en waar mogelijk samen uitvoeren.
het stedelijk gebied • het behouden en versterken van een vitaal platteland. Verderop in deze brochure vindt u meer informatie over deze drie sporen.
Afrekenen op resultaat De plannen op de Strategische Agenda zijn niet vrijblijvend. SNN heeft zijn doelstellingen zo concreet mogelijk willen vastleggen. In 2013 zal Noord-Nederland de Strategische Agenda dan ook kunnen afrekenen op de behaalde resultaten.
6
Een sleutel voor nieuwe kansen
2
Mede dankzij het Kompasprogramma heeft Noord-Nederland drie 'sleutelgebieden' voor kennis en innovatie: Energy Valley, de Wateralliantie en Astron/Lofar.
Energy valley
het vermarkten van nieuwe vormen van beleid en organisatie.
kansen ontwikkelen die juist die sector biedt voor innovatie en
technieken, schonere processen en nieuwe voedingsmidde-
Vrijwel alles wat er in Nederland op het gebied van winning,
Noord-Nederland wordt een experimenteerregio en krijgt zo
economische groei.
len. De werkgelegenheid van de Life sciences in de stad
behandeling, transport en research van aardgas plaatsvindt,
een etalage vol overtuigende waterprojecten. De Friese Water-
gebeurt in Noord-Nederland. Ook heeft het Noorden belangrijke
alliantie richt zich vooral op landen met een snel groeiende
Dit zijn de sectoren met groeikansen waar Noord-Nederland op
Nederland en er liggen goede kansen dit aandeel nog verder
vernieuwende projecten voor duurzame energie. Deze opval-
economie en op de nieuwe EU-landen.
inzet:
uit te breiden.
• Agribusiness De zuivelindustrie en de aardappelzetmeel-
• ICT Groningen en Leeuwarden hebben beide een sterke ICT-
Astron/Lofar
sector zijn in Noord-Nederland sterk vertegenwoordigd.
sector. Samen met die van Amsterdam is de Groningen
zame energie verder aan het uitbouwen. Nieuwe initiatieven
Astron is een van de drie topinstituten in de wereld van het
Ook wordt in het Noorden de meeste suiker van Nederland
Internet Exchange het enige grote internationale zoge-
moeten bestaande energiekennis zoveel mogelijk bundelen door
astronomisch onderzoek. Sinds jaar en dag heeft Astron zijn
geproduceerd. Biovergassing, bioraffinage en andere vormen
heten interconnectiepunt dat Nederland kent. Deze GN-IX
alle partijen meer te laten samenwerken. Innovatieve projec-
wortels stevig in noordelijke bodem. Het nieuwe Lofar-project
van groene chemie zullen de noordelijke agribusiness onder
maakt - zeker in combinatie met het Lofar-glasvezelnet -
ten gaan van Noord-Nederland de Europese proeftuin op het
zal deze banden nog verder aanhalen. Uiteindelijk zullen zo'n
andere ook een rol laten spelen bij het ontwikkelen van
in het Noorden tal van nieuwe ontwikkelingen mogelijk.
gebied van energietransitie maken. Energy Valley heeft alles in
twintigduizend antennes dankzij een glasvezelnet en een super-
nieuwe duurzame energiebronnen.
zich om de trekker van de noordelijke economie te worden.
computer samen één enorme radiotelescoop gaan vormen.
lende combinatie kreeg vorm in het concept Energy Valley. Noord-Nederland is zijn positie op het gebied van gas en duur-
• Scheepsbouw De scheepsbouw in Noord-Nederland heeft
• Chemie Het chemiepark in Delfzijl en Emmtec in Emmen zijn
een lange traditie en de sector heeft internationaal een
Lofar bevestigt de vooraanstaande wetenschappelijk positie van
belangrijk voor de werkgelegenheid. Hier en elders in Noord-
naam hoog te houden. De noordelijke scheepsbouw levert
Wateralliantie
Astron. Dankzij het project plaatst ook Noord-Nederland zich
Nederland liggen in de chemische sector nog allerlei
de nodige inspanningen om de productiviteit te verhogen
In de watersector zijn grote kansen van Noord-Nederland weg-
in de kijker. Lofar zal voor nieuwe product-marktcombinaties
mogelijkheden voor nieuwe innovatieve producten en voor
en nieuwe productiemethoden te zoeken. De sector blijft
gelegd. Het nationale Innovatieplatform stelde vast dat
gaan zorgen. Bovendien kan het fijnmazige glasvezelnet dat
meer verwerkende bedrijvigheid.
zoeken naar nieuwe kansen op het gebied van product- en
Nederland tot nu toe nogal onverschillig met zijn kennis en
Astron voor Lofar moet aanleggen, tal van andere voor het
ervaring in de watersector omgaat. Het traject tussen innovatie
Noorden belangrijke functies gaan vervullen.
en markt wordt tamelijk verwaarloosd, aldus het platform.
8
Groningen is ruim 20 procent van de totale sector in
• Commerciële zorg Meer ouderen hebben de komende jaren
procesinnovatie.
zorg nodig, terwijl steeds minder jongeren hen die kunnen
• Toerisme Noord-Nederland is een aantrekkelijk gebied voor
bieden. Noord-Nederland wil op die extra vraag naar zorg
toeristen. Lang niet alle kansen om uit te groeien tot een
en diensten inspelen, zowel als het gaat om medische
van de toeristische topgebieden van Noordwest-Europa wor-
behandeling als om verzorging en verblijf.
den nu al benut. Het sector blijft op zoek naar innovatieve
Georganiseerd in de Friese Wateralliantie wil Noord-Nederland
Sectoren met groeikansen
zo'n kans grijpen. De Wateralliantie geeft bedrijven, kennis-
Noord-Nederland heeft sectoren met een behoorlijk groeipo-
centra en overheden hun eigen inbreng. Niet alleen gaat het om
tentieel. Ze staan als 'speerpuntsectoren' op de Strategische
• Life sciences Als technologisch kennisgebied houden de
het aanbieden van de laatste technologie, men denkt ook aan
Agenda. SNN wil met elke sector een gezamenlijke visie op de
Life sciences zich bezig met nieuwe medicijnen en medische
toeristische producten en naar nieuwe marketingvormen.
9
Onderweg naar een kenniseconomie
3
De noordelijke economie is aan het vernieuwen. Steeds meer vertrouwde bedrijven verdwijnen, omdat hun productie verplaatst wordt naar de lagelonenlanden. Zo'n ontwikkeling is onomkeerbaar. De noordelijke ondernemingen zullen dan ook moeten innoveren om de concurrentie een stap voor te blijven.
In de noordelijke economie is de transitie naar een kenniseconomie in volle gang. Kennis is de productiefactor met toekomst. In zijn Strategische Agenda noemt het Samenwerkingsverband Noord-Nederland het 'de rode draad' in zijn visie.
Innovatie
Beroepsonderwijs
Innovatie zorgt voor een betere concurrentiepositie. De Europese
Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt sluiten in Noord-
Unie besloot destijds in Lissabon dat de Europese economie in
Nederland onvoldoende op elkaar aan, nu de kenniseconomie
2010 de meest dynamische en meest concurrerende ter wereld
steeds meer van de beroepsbevolking vraagt. Hoog op de Stra-
moet zijn. Noord-Nederland kan een belangrijke bijdrage aan
tegische Agenda staan maatregelen die het beroepsonderwijs
deze doelstelling leveren. SNN zet met name in op zijn speci-
versterken door leren en werken beter met elkaar te verbinden.
fieke kansen op enkele gebieden.
Om dat te bereiken vraagt SNN aan Den Haag meer ruimte om met het onderwijsaanbod te kunnen experimenteren.
Midden- en kleinbedrijf Het midden- en kleinbedrijf is goed voor 75 procent van de werkgelegenheid in Noord-Nederland en is dus de motor van de noordelijke economie. Voordelen van de kleine schaal zijn snellere besluitvorming en grotere flexibiliteit. Mogelijk nadeel is het kennisniveau. Op de Strategische Agenda staat dat het Noorden de aanwezige kennis en kunde gaat bundelen en aan het midden- en kleinbedrijf wil aanbieden.
11
Steden waar je je thuis voelt
4
Noord-Nederland heeft aantrekkelijke steden waar je plezierig kunt wonen, waar je goed kunt werken en waar uitstekende voorzieningen zijn. Steden waar je je thuis voelt en waar bedrijven zich graag willen vestigen.
Investeren in de kenniseconomie is investeren in steden. De keuze in het Kompasprogramma om wonen en werken in de kernzones te concentreren is een goede gebleken. De Strategische Agenda bouwt daarop voort met nieuwe accenten.
Woonmilieu
Bereikbaarheid
Een aantrekkelijk woonmilieu is een vestigingsfactor van bete-
Door de internationale verbindingen verder te verbeteren wil
kenis. Noord-Nederland heeft een cultureel klimaat dat er zijn
Noord-Nederland beter profiteren van zijn positie tussen West-
mag. En het Noorden heeft de rust en de ruimte die velen
Nederland en Noord-Duitsland en verder. Het Noorden blijft
elders tevergeefs zoeken. Noord-Nederland is nog groen, er is
investeren in de Noordelijke Ontwikkelingsas. De aanleg van de
schone lucht, je ziet er de horizon en 's nachts wordt het er
Zuiderzeelijn is daarbij voor Noord-Nederland
nog gewoon donker. Iedereen vindt zijn eigen plek in het Noorden.
Vestigingsklimaat Groningen, Leeuwarden en Emmen hebben de kenniscentra die voor een vestigingsklimaat zorgen dat de noordelijke economie verder kan helpen. In de kernzones komen meer aantrekkelijke locaties voor bedrijvigheid. De stationsgebieden worden het visitekaartje van de steden.
13
Noorderruimte voor de toekomst
5
Noord-Nederland heeft nog een 'echt' platteland: waar ruimte voor de landbouw blijft, waar het wonen waarde krijgt en waar toeristen graag naar toe gaan.
De Strategische Agenda komt in actie voor zo'n vitaal noordelijk platteland. Behoud en ontwikkeling van de kwaliteiten van de 'Noorderruimte' vragen een reeks gerichte investeringen.
Concurrentiekracht
Waterbeheer
In Noord-Nederland wordt nog 80 procent van de grond voor
Water is onmisbaar voor mens, dier en plant. Tegelijkertijd is
landbouw gebruikt. Een landbouwbedrijf hier is gemiddeld
water een bedreiging als het ergens té nat of juist té droog
twee keer zo groot als elders in Nederland. Veranderingen in
wordt. Waterbeheer wordt steeds nadrukkelijker een ordenend
het Europese beleid dwingen melkveehouderij en akkerbouw
principe in de Noorderruimte. Op de Strategische Agenda staan
tot schaalvergroting. Als ergens in Nederland concurrerende
de maatregelen om de komende jaren wateroverlast en water-
duurzame landbouw mogelijk is, dan is dat in de grootschalige
tekorten in Noord-Nederland te voorkomen en de water-
landbouwgebieden van Noord-Nederland. Eigentijdse landin-
kwaliteit verder te verbeteren.
richting kan de beschikbare ruimte hiervoor optimaal inrichten. Natuur en landschap Plattelandseconomie
Van de achttien Nederlandse nationale parken liggen zes in
Nog steeds verdwijnen er arbeidsplaatsen op het platteland.
Noord-Nederland. De Waddenzee is een internationaal Bio-
Om het platteland leefbaar te houden is dan ook goede nieuwe
sphere-reservaat. Noord-Nederland heeft gave, vaak eeuwen-
werkgelegenheid nodig. Ook het omgekeerde geldt. Nieuwe werk-
oude cultuurlandschappen die de Noorderruimte een eigen
gelegenheid vraagt om een vitale omgeving. De Strategische
identiteit geven. Noord-Nederland is zuinig op zijn natuur en
Agenda investeert in nieuwe economische activiteiten en in
landschap. Met de Strategische Agenda gaat het Samen-
betere voorzieningen.
werkingsverband Noord-Nederland meer dan ooit in de kwaliteit van het landelijk gebied investeren.
15
Uitvoeringsorganisatie SNN Postbus 779 9700 AT Groningen Telefoon: (050) 522 49 00 E-mail:
[email protected] Internet: www.snnonline.nl
