Strategische agenda 1

Strategische agenda

1

2

Barneveld

Ede

Nijkerk

Renswoude

3

Rhenen

Scherpenzeel

Veenendaal

Wageningen

Transferium Barnveld Noord

Airborne Luchtlandingen

4

Inhoud

7

1. Topregio voor een topsector

9

2. Samenvatting

11

3. Perspectief

17

4. Vestigingsklimaat

27

5. Leefomgeving

35

6. Vooruitblik

37

Bijlage: Profiel van een topregio

Colofon Tekstredactie Regio FoodValley Henk Faas Arnoud Leerling Illustraties Zandbelt&vandenBerg Vormgeving www.enof.nl Fotografie Marten Idema

5

De contouren van economische groeigebieden in Nederland verschuiven. Binnen de omlijning wordt de komende jaren de meeste groei verwacht, vooral in de kenniseconomie. De vraag naar woningen zal hier ook het grootst zijn ten opzichte van andere gebieden. Bron: Prof. mr. Friso de Zeeuw, 2009.

6

1. Topregio voor een topsector

Bij een topsector hoort een topregio. Dat is kortgezegd de ambitie van Regio FoodValley. Helemaal toegespitst op het beleid van het kabinet-Rutte. Dit kabinet betitelt agrofood als één van de negen nationale topsectoren. En wie agrofood zegt, zegt Food Valley.

Een topregio. Dat is de Food Valley regio. Met een onderscheidend kennisprofiel op de wereldmarkt, wat wij gaan vertalen in een langdurige krachtige regionale economie. Met een subliem leef- en vestigingsklimaat voor wonen, werken, ondernemen, studeren en recreëren. In deze Strategische Agenda 2011-2015 presenteert Regio FoodValley de gezamenlijke opgaven van de acht regiogemeenten Barneveld, Ede, Nijkerk, Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel, Veenendaal en Wageningen. En daarmee presenteren we tegelijkertijd onze ambities. Een topregio voor een topsector. Omdat innovatie en ontwikkeling van kennis zich afspeelt in de regio. Juist dáár zijn de ontmoetingen tussen onderwijs,

7

bedrijfsleven en kennisinstituten. Op die plek is het de (lokale) overheid, die al deze partijen tegenkomt en met elkaar verbindt. Zo vormt zich als vanzelf een cluster van dagelijkse bedrijvigheid. Op die manier ontstaat nieuwe samenwerking. En op die wijze is groei onvermijdelijk. Alleen zo kan de Food Valley regio uitgroeien tot een inter­nationale speler op het gebied van gezonde en duurzame voeding. We willen als Regio Food Valley onze internationale positie versterken. Dat moet leiden tot economische groei, bereikbaarheid uit binnen- en buitenland, aantrekkingskracht op kenniswerkers en hoogwaardige voorzieningen voor wonen, werken en studeren. Ook werkt Regio FoodValley aan behoud en versterking van een mooie en aantrekkelijke leefomgeving. Waarin landbouw een plaats heeft, recreatie wordt versterkt en natuur en landschap ruimte krijgt. Maar we willen bijvoorbeeld ook faciliteiten delen, woningbouw­ plannen regionaal afstemmen, fietspaden aanleggen en werken aan alcoholpreventie onder jongeren. Daarvoor is deze Strategische Agenda. Een leidraad die de weg wijst om van de Food Valley regio een fantastisch gebied te maken, het internationale kenniscentrum van food. Een document waarmee de gemeenteraden het regiobestuur legitimeren om projecten en programma’s uit te voeren.

A28

Nijkerk

Barneveld

A1

Scherpenzeel Ede A12

Renswoude

Veenendaal

Rhenen

Op 22 juni 2011 werd de strategische agenda gepresenteerd aan de gemeenteraden. Die toonden zich enthousiast over de voorstellen.

Presentatie portefeuille Sociaal Domein

8

Wageningen

Regio Food Valley

2. Samenvatting De Strategische Agenda bestaat uit twee pijlers: vestigingsklimaat en leefomgeving. De beschrijving van de opgaven in deze agenda toont aan dat een harde scheiding tussen vestigingsklimaat en leefomgeving moeilijk te maken is. Economische bedrijvigheid gebeurt niet alleen in een stedelijke omgeving, maar ook in een landelijk gebied. Groene ruimten zijn er ook in steden en dorpen. We constateren dat rood (woningbouw, bedrijven en kantoren), grijs (infrastructuur) en groen (landelijk gebied) steeds meer verweven raken. Deze agenda bevat opgaven die een langere termijn kennen dan vier jaar. Vooral op het gebied van infrastructuur werken we aan langdurige projecten. Ook gaan we door met opgaven die eerder benoemd zijn. Hiermee geven we continuïteit aan de regionale samenwerking. Ook staan in deze agenda opgaven benoemd, waarbij de overheid vaak een faciliterende rol heeft. Voor ontwikkeling van het Food Valley concept is het belangrijk dat het initiatief ligt bij bedrijven. Daar past de overheid een bescheiden rol. In de nog op te stellen Uitvoeringsagenda maken we duidelijk welke rol van Regio FoodValley wordt gevraagd. De ambities zijn hoog. Prioriteiten stellen is nodig om de rol van Regio FoodValley waar te kunnen maken. Uit de vele opgaven die in de Strategische Agenda benoemd zijn, leiden wij 11 belangrijke opgaven af. 1. Het faciliteren van bedrijven: het gericht ont­ wikkelen van faciliteiten voor nieuwe en zittende bedrijven. 2. Het stimuleren van de relatie tussen bedrijven en onderwijs. We zijn zelf actief om voortijdige schooluitval te voorkomen en helpen mee om de relatie tussen ondernemers en onderwijs te versterken.

9

3. We voeren een sterke lobby voor de toegangs­ poorten van de regio, in Noord en Zuid. We werken aan betere benutting van de capaciteit van weg, spoor en water. 4. We werken aan een regionale afstemming van woningbouwprogramma’s. 5. We zetten een promotiecampagne op om zakelijk toerisme in onze regio te versterken. We willen meer congressen en zakelijke bijeenkomsten verwelkomen. 6. We bieden ruimte aan vernieuwing van de landbouwsector: schaalvergroting en ook ruimte voor kleine innovatieve bedrijven. 7. We zetten ons in om de kwaliteit van de leef­ omgeving te versterken. Versterken van de natuur en cultuur. Benutten van de kwaliteit van Veluwe en Heuvelrug. 8. Duurzaamheid is belangrijk. We investeren in beter benutten van afval: samen met kennisinstellingen, vooral Wageningen UR, willen we handen en voeten geven aan ‘biobased economy’. 9. We ontwikkelen een regionale aanpak voor jeugdzorg. Samenwerking tussen gemeenten om een antwoord te bieden op nieuwe taken. Bijzondere aandacht voor gezond leven, met name voor de jeugd. 10. We gaan regionaal samenwerken in het ontwikkelen en delen van faciliteiten voor sport. Samenwerking met partners in de regio aan een totaalaanpak waarin voeding en sport worden ingezet voor een bijdrage in de zorg voor jongeren in de regio. 11. Integreren van de diverse opgaven binnen vestigingsklimaat en leefomgeving: rood, grijs en groen. We leggen de basis voor ontwikkeling van een regionale structuurvisie.

Wageningen Campus

Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede

10

3. Perspectief

Eén focus: voeding Food Valley is een unieke en omvangrijke clustering op wereldniveau van kennis en wetenschap, bedrijven en onderzoeksinstituten met één focus: voeding. Food Valley ontwikkelen tot hét agrofoodcentrum van Europa, de internationale topregio voor kennis en innovaties op gebied van gezonde en duurzame voeding. Dat is de belangrijkste doelstelling van de initiatiefnemers van de FoodValley Ambitie 20201. Regio FoodValley is het bestuurlijke antwoord van acht samenwerkende gemeenten op deze ambitie. Drie partijen hebben elkaar daarmee gevonden in een

gouden driehoek: de overheid om een goed vestigingsklimaat en een hoogwaardige leefomgeving te creëren, kennis- en onderzoeksinstellingen om innovaties te ontwikkelen, het bedrijfsleven om deze te vermarkten. Tel daarbij op dat het kabinet-Rutte agrofood heeft aangewezen als één van de topsectoren in Nederland, dat Food Valley is opgenomen in het Regeerakkoord2 en dat de motie Verburg3 (november 2010) vraagt het kabinet regio’s te betrekken bij het ontwikkelen van dit beleid en er is maar één conclusie mogelijk: er is werk aan de winkel voor Regio FoodValley.

OVERHEID

ONDERZOEK & ONDERWIJS

ONDERNEMERS

1

 ageningen UR, Stichting Food Valley, Oost NV, Biopartner Wageningen en Rabobank hebben de FoodValley Ambitie 2020 geschreven. W Doel: Samen met regionale overheden optimale condities creëren voor bedrijven en kennisinstellingen zodat deze blijven innoveren op gebied van gezonde en duurzame voeding.

2

 it het Regeerakkoord – september 2010: De Nederlandse agrofoodsector bekleedt een internationale koppositie. Ze is onderdeel van de U oplossing voor (inter)nationale uitdagingen rond voedselzekerheid, armoedebestrijding, energie (…). De sector verdient versterking, nationaal en mondiaal. Gerichte investering in innovatie en verduurzaming in de agrofood (…) is nodig om de koppositie te behouden. Goede wisselwerking tussen kennis, praktijk en beleid blijft een sleutelfactor voor succes in innovatie.

3

 e motie van Gerda Verburg van november 2010 roept het kabinet op om regio’s een actieve rol te geven in het topsectorenbeleid van het D kabinet. De bedoeling is dat onder meer sleutelspelers uit bedrijfsleven, kennisinstellingen en (decentrale) overheid een uitvoeringsagenda maken en bewaken.

11

Kennis

Krachtig profiel

Regio FoodValley is specialist in kennis van food. Wie goed kijkt, ziet ook op ander gebied deskundigheid. Neem het Marin, hét kennisinstituut voor de maritieme sector en gevestigd in Wageningen en Ede. Of Meteo Consult in Wageningen: het grootste weerbedrijf in Europa met kantoren in een aantal landen en klanten over de hele wereld. En CROW in Ede is hét nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte.

Regio FoodValley. Acht gemeenten. 330.000 inwoners. Grote en kleine gemeenschappen, ieder met een eigen identiteit. Gewoon en toch bijzonder.

Kennis is overal en op alle niveaus aanwezig. We koesteren het uitgebreide netwerk van scholen in onze regio. Naast Wageningen UR huisvesten we drie hogescholen, drie regionale opleidingencentra (vier per 1 augustus 2012) en veel praktijkonderwijs (PTC+). Regio FoodValley stimuleert de samenwerking tussen deze onderwijsinstellingen.

Gemoedelijkheid en menselijke maat voeren de boventoon. De stedelijke en landschappelijke omgeving is rijk geschakeerd. Stad en land lopen in elkaar over. Inwoners hebben een sterk ‘thuisgevoel’. De regio profileert zich op een sterk merk: food. Kennis is het sleutelwoord.

Deze positie in gespecialiseerde kennis willen we uitbreiden. Dat kan door meer kennisbedrijven en -organisaties te verleiden zich te vestigen in de Food Valley regio. Door een klimaat te ontwikkelen waar kennisinstituten, hun medewerkers en bezoekers, zich thuis voelen. Kennis is ons ankerpunt bij alles wat we doen. Kennis is de basis van de Strategische Agenda van Regio FoodValley en daarmee van nieuwe economische ontwikkelingen.

Veel jonge bewoners, een groeiend aantal ouderen. Een hoge bevolkingsgroei als gevolg van eigen bevolkingsaanwas en een positief migratiesaldo. Een sterke sociale samenhang en arbeidsmoraal, gekoppeld aan zelfredzaamheid en ondernemerschap.

Barneveld, Ede, Nijkerk, Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel, Veenendaal en Wageningen: ze vinden elkaar in de ambitie om Food Valley te versterken.

Onderscheidend Regio FoodValley heeft drie kernwaarden geformuleerd: Ondernemend: door de bedrijvigheid met goede en betrouwbare ondernemers met een goede arbeidsmoraal van werknemers. Innovatief: door de wetenschappelijke innovatie voor gezonde en duurzame voeding en toepassing van kennis met food. De innovatie met food maakt de regio aantrekkelijk voor bedrijven om zich te vestigen en biedt bewoners kans op werkgelegenheid en goede opleidingen in de onderwijsclusters. Verbindend: door de sterke netwerken in de Food Valley regio en de sterke gemeenschappen in de woonkernen. De uitwisseling tussen wetenschap en praktijk op gebied van food is kenmerkend en onderscheidend voor deze regio. Regio FoodValley verbindt de gemeenten en hun inwoners. Deze kernwaarden komen tot uitdrukking in twee onderscheidende factoren van ons gebied: Food: toppositie in R&D foodkennis, instellingen en bedrijven die deze kennis benutten en het onderwijscluster, dat hierin excelleert.

Food is een bindend thema

12

Landschap en natuur: het fraaie en diverse landschap van Heuvelrug, Binnenveld, Veluwe, de polders en

Technologische industrie in Veenendaal

Kröller-Müller Museum

13

Selectie Food bedrijven en instellingen uit de regio

daarmee de goede woon- en leefomgeving van de gemeenten. Daarmee is onze kernboodschap: Regio FoodValley is specialist in kennis van food, biedt werkgelegenheid, goed onderwijs en goed wonen in een mooi landschap van Vallei, Heuvelrug en Veluwe. Regio FoodValley is ondernemend, innovatief en verbindend.

Partners van Regio FoodValley Een topregio voor een topsector. Die ambitie kan Regio FoodValley nooit alleen waarmaken. Dat is een belangrijke boodschap. Daarvoor zijn partners nodig.

Vanzelfsprekend zoeken we de aansluiting met bijvoorbeeld woningcorporaties, bedrijven, kennisinstituten, scholen en zorginstellingen. We hebben te maken met concurrentie van veel andere regio’s en steden. Ook zij timmeren aan de weg. Samenwerking en lobby zijn vereist. We zoeken naar een passende manier van samenwerken. Een lichte structuur, flexibel en open. Vanuit eigen verantwoordelijkheid, waarbij per project de samenstelling van partners kan wisselen.

Strategische Agenda: twee pijlers Als eerste de provincies Gelderland en Utrecht, waarmee we gezamenlijk programma’s willen uitwerken en projecten uitvoeren. Zij zijn vaak ons eerste aanspreekpunt.

De Strategische Agenda bestaat uit twee pijlers: vestigingsklimaat en leefomgeving. Wonen en werken in het groen parallel aan een hoogwaardige omgeving met veel innovatieve bedrijvigheid.

Met Wageningen UR en Stichting Food Valley werken we aan het uitvoeren van de FoodValley Ambitie 2020.

Vestigingsklimaat

Vervolgens het Rijk, die we zullen vragen mee te investeren in de Food Valley regio. Die steun heeft Regio FoodValley echt nodig. We zullen hard werken aan het verstevigen van onze relaties in Den Haag. Daarnaast organiseren we een goede lobby naar Brussel.

Werken en onderwijs, mobiliteit, wonen en recreëren zijn de onderdelen van het vestigingsklimaat. De opgaven die hierbij horen, ontwikkelen we integraal. Dat is nodig omdat ze steeds vaker op elkaar ingrijpen en op die momenten elkaar versterken. Nieuwe woningen en bedrijven moeten goed bereikbaar zijn.

14

Vestigingsklimaat Wonen

Mobiliteit

Recreatie

Werken & Onderwijs

Leefomgeving Landelijk gebied

Sociaal

Milieu & Energie

Sport

Twee pijlers: Vestigingsklimaat en Leefomgeving

Zakelijk toerisme vereist een goede infrastructuur, over weg en spoor. We willen dat mensen die werken in de Food Valley regio er ook komen wonen of andersom. En dat diezelfde mensen hun vrije tijd doorbrengen in het gebied. Of het nu gaat om sporten, wandelen, fietsen of gewoon de hond uitlaten.

We investeren in netwerken met kenniswerkers van Wageningen UR. Waardoor ambtenaren van de regio regelmatig advies krijgen van kenniswerkers. Zo biedt Regio FoodValley ruimte aan experimenten en vormt een etalage voor nieuwe toepassingen van kennis in de groene omgeving.

Integratie Bereikbaarheid is essentieel. Het is nodig de regio­ gemeenten goed met elkaar te verbinden: per spoor (Valleilijn), bus, auto of fiets. Bedrijven willen overal vandaan goed bereikbaar zijn. Daarom werken we ook aan goede verbindingen met regio’s om ons heen, zoals Amsterdam (vanwege Schiphol) en Rotterdam (vanwege de haven). Regio FoodValley stimuleert samenwerking en uitwisseling tussen bedrijfsleven en onderwijs. Ondernemers geven gastlessen en docenten werken in het bedrijf. Om kennis op te bouwen, uit te wisselen en toe te passen. We stimuleren de ontwikkeling van een foodcluster. Waar onderwijs en ondernemers elkaar ontmoeten. Verbinden en ontmoeten: de basis voor innovatie in de regio.

Leefomgeving Landelijk gebied, klimaat en energie, sociaal domein en sport vormen de pijler leefomgeving. Regio FoodValley werkt aan een groene, duurzame en gezonde leef­ omgeving. Voor jong en oud, voor mens en dier. Met de voordeur in stad of dorp, met de achterdeur in natuur en landschap. Daarbij investeren we in duurzaamheid. Duurzame woningen, duurzame energie, duurzame mobiliteit. Ook hier geldt een integrale aanpak. En een ambitie. Om energie te benutten uit restmaterialen. We kunnen hierbij gebruik maken van de kennis van Wageningen UR. Juist onze regio leent zich voor toepassing van nieuwe kennis over ‘biobased economy’.

15

De verschillende functies in het gebied hebben voor hun ontwikkeling fysieke ruimte nodig. Ruimte voor aantrekkelijk wonen, voor een goede bereikbaarheid en voor diverse typen bedrijventerreinen. Maar ook ruimte voor voor landbouwkundige productie, voor landschappelijke waarden en voor voorzieningen op het gebied van welzijn, sport en jeugd. Deze ruimtevragende ontwikkelingen grijpen steeds meer op elkaar in en vragen om keuzes. De uitdaging hierbij is het bereiken van de juiste balans tussen alle relevante belangen, met veel aandacht voor kwaliteit. We werken de komende jaren dan ook aan een regionale structuurvisie. Een document waarin we afspraken vastleggen over invulling van de ruimte in ons gebied. Waarin rood (woningbouw, bedrijven en kantoren), grijs (infrastructuur) en groen (landelijk gebied) integraal worden beschreven.

Arla foods in Nijkerk

Barneveld en omgeving

16

4. Vestigingsklimaat Een topregio voor een topsector. Dat bereikt Regio FoodValley alleen met een hoogwaardig vestigingsklimaat. Hierin moet alles kloppen en van hoog niveau zijn. Of het nu gaat om werken, onderwijs, mobiliteit, wonen of recreatie.

kenniscampus van (inter)nationale betekenis. De Kenniscampus Ede (regie bij gemeente Ede en onderwijsinstellingen) geeft onderdak aan onderwijs­ instellingen van vmbo tot hbo, praktijkonderwijs en herbergt de Sapfabriek.

We beschikken al over prachtige faciliteiten, die we bovendien nog eens kwalitatief gaan verbeteren. En we staan niet alleen. We werken samen met partners in en buiten de regio.

Veenendaal ontwikkelt een ICT-cluster en gaat dat fysiek zichtbaar maken. Barneveld wil het poultry cluster uitbreiden en concentreren in samenhang met een nationaal opleidingscentrum, dicht bij het nieuwe bedrijventerrein Harselaar-Zuid.

Werken De economische- (werken) en kennispoot (onderwijs) van Regio FoodValley vormen de basis voor een topregio, gespecialiseerd in food. Op beide terreinen zien we een groot aantal opgaven op ons afkomen, die we met tal van acties en maatregelen gaan oppakken. Als het gaat om werken/economie onderscheidt Regio FoodValley drie prioriteiten voor economische ontwikkeling in de regio: • Kenniseconomie: het versterken van de kenniseconomie; • Overig bedrijfsleven: het faciliteren van andere bedrijvigheid; • Ondernemersklimaat: het versterken van het ondernemers- of vestigingsklimaat.

Kenniseconomie De Food Valley regio is een aantrekkelijke locatie voor foodgerelateerde kennisintensieve bedrijven en kennisinstellingen. De positie van Food Valley – als spil in de innovatie en kennisoverdracht binnen de agrofoodsector – wil Regio FoodValley verder ontwikkelen.

De ontwikkeling van de campussen krijgt voorrang omdat het belangrijk is dat onderwijs zich kan clusteren. Bedrijven die dichtbij kennisinstellingen willen zitten, hebben daar baat bij en hebben onze steun. Incubators zijn wenselijk. Deze broedplaatsen voor startende ondernemers zijn nodig om hen te helpen een gezonde, goed draaiende onderneming te worden. We stimuleren open innovatie: de bereidheid om ideeën en kennis te delen met andere starters, bedrijven en kennisinstellingen. Als het gaat om marketing en acquisitie profileert Regio FoodValley zich ook internationaal. De keuze om als één regio naar buiten te treden, betekent niet dat de regiogemeenten hun identiteit moeten opgeven. We vinden het juist belangrijk dat iedere gemeente haar eigen profiel behoudt.

Dit betekent dat we onze bestaande kennislandschappen verder gaan ontwikkelen. Want innovatie komt tot stand als onderwijs en bedrijfsleven dichtbij elkaar zitten.

We investeren de komende jaren in het aantrekken van bedrijven uit binnen- en buitenland. Oost NV coördineert de acquisitie, in samenwerking met NFIA, een onderdeel van het ministerie Economische Zaken, Landbouw & Innovatie. Als het gaat om buitenlandse acquisitie haakt een op te richten acquisitieteam aan op de netwerken van Stichting Food Valley en Wageningen UR.

Het hart van de kennisontwikkeling en R&D-bedrijvigheid ligt rond de Wageningen Campus (regie bij Wageningen UR en gemeente Wageningen). De Food Valley kenniseconomie beschikt hiermee over een

Belangrijk te weten is dat ook voor niet foodgerelateerde bedrijven in de Food Valley regio plek is. We bieden vooral ruimte aan de maakindustrie, nu al een stevig cluster. Kennis en maakindustrie verbinden is een sterke troef voor

17

Ede

Wageningen

Food Valley Kennisas in twee dimensies: verbinding tussen Wageningen en Ede en verbinding tussen de clusters in de hele regio

de regionale economie. Machinebouw, verpakking, retail, bouw en zakelijke dienstverleners hebben belang bij een sterke regio met een scherp profiel. Op deze manier willen we ook de relatie met zittende bedrijven in de regio intensiveren. Acquisitie is namelijk ook nazorg, een verantwoordelijkheid van de diverse gemeenten. Zij kunnen vragen uit het bedrijfsleven snel beantwoorden en hun netwerken gebruiken, vooral voor buitenlandse relaties. Cruciaal is één loket en goed gastheerschap: het creëren van voorzieningen voor internationaal opererende bedrijven en instellingen. Ervoor zorgen dat internationale kenniswerkers het naar hun zin hebben. Helpen bij alledaagse problemen. Huisvesting, vergunningen, sociaal klimaat, onderwijs. We kiezen voor de ‘rode loper benadering’: alle faciliteiten bieden waar ondernemers om vragen.

Overig bedrijfsleven Regio FoodValley onderscheidt zich met food. Tegelijkertijd zijn veel meer branches actief in de Food Valley regio. Ook die zijn belangrijk voor een sterke regionale economie. Goede relaties met het totale bedrijfsleven in de Food Valley regio zijn daarom noodzakelijk. Deze bedrijven hebben op hun beurt baat bij versterking van de foodsector. Meer kennisbedrijven leveren meer werkgelegenheid op, ook bij non-foodbedrijven. En innovatie trekt hoogopgeleide werknemers naar de

18

regio. Zij versterken het aanbod van geschoolde mensen in de regio. Regio FoodValley streeft naar duurzaamheid en kiest ervoor zuinig om te gaan met de schaarse ruimte. Dat betekent kritisch kijken naar geschikte locaties voor industrie en transport. Anderzijds beseffen we ons dat bedrijven op zoek zijn naar ruime en goed ontsloten kavels. Door het herstructureren van bestaande bedrijvenlocaties is ruimte te creëren. De vraag van foodbedrijven en de overloop van bedrijven uit de Randstad zorgt ervoor dat Regio FoodValley tot aan 2020 behoefte heeft aan extra ruimte voor bedrijventerreinen. Om in te spelen op landelijke ontwikkelingen is het nodig multifunctionele locaties, de zogenoemde woon- en werklandschappen, te ontwikkelen. Dit zijn plekken waar naast bedrijvigheid ook andere activiteiten mogelijk zijn, zelfs woningbouw. Om leegstand van kantoren in de Food Valley regio te bestrijden, kiezen we voor een eenduidige regionale aanpak. Die gaan we bepalen samen met eigenaren van gebouwen. Dat is vooral nodig in relatie tot nieuwbouw van kantoren. De clustering van de transport- en logistieksector – en daaraan gerelateerde dienstverlenende bedrijven – heeft onze volle aandacht. We investeren in één facilitair logistiek centrum in Barneveld.

CineMec aan de A12 in Ede

We gaan investeren in meer vervoer via spoor en water. Dat kan door het beter benutten van de capaciteit van de havens van Wageningen en Nijkerk voor goederenvervoer en andere watergebonden bedrijvigheid. En door het ontwikkelen van een overslagpunt voor goederenvervoer per spoor. Dat kan in Barneveld (bedrijventerrein Harselaar), langs de spoorlijn Amersfoort-Apeldoorn. Regio FoodValley wil een belangrijke partner zijn voor ondernemers. We streven naar gerichte en goede dienstverlening op maat, die ondernemers moet verleiden te blijven of juist te komen. Ook zoeken we oplossingen om in de regio perfecte werklocaties te realiseren, bedoeld voor de (zakelijke) dienstverlening voor de kennisintensieve bedrijven. Tegelijkertijd willen we op die plekken voorzieningen creëren voor (deels ook internationale) werknemers van kennisintensieve bedrijven. De agrarische sector in de Food Valley regio is van oudsher een belangrijke economische pijler en juist in onze regio een belangrijke sector voor de toekomst. De primaire agrofoodsector heeft in de Food Valley regio een toegevoegde waarde van naar schatting 0,15 miljard euro; dat is 4 procent van de totale primaire agrofoodsector in Nederland.

Agrarische sector De agrarische sector in de Food Valley regio wordt voor een belangrijk deel gevormd door de intensieve veehouderij met pluimvee-, varkens- en kalverbedrijven. De ontwikkeling van de intensieve veehouderij wordt

19

door de regio gestuurd door in het ruimtelijk beleid een zonering aan te houden. Deze zonering is vastgelegd in het Reconstructieplan Gelderse Vallei/Utrecht Oost. Gebieden zijn aangewezen waar intensieve veehouderij zich kan ontwikkelen (landbouwontwikkelgebieden), waar beperkte ontwikkeling mogelijk is (de verwevingsgebieden) en gebieden waar geen groei mogelijk is (de extensiveringgebieden). Daarnaast zal Regio FoodValley in reconstructie-verband – samen met daarin betrokken partners – bedrijfsontwikkeling ondersteunen, gericht op maatschappelijke acceptatie, innovatie en duurzaamheid. Samenwerking met kennisinstellingen en onderwijsinstituten biedt de agrarische sector kansen om te innoveren. De grondgebonden landbouw is een belangrijke economische sector in de Food Valley regio. Deze bestaat vooral uit melkveehouderij bedrijven en is de grootste grondgebruiker. Schaalvergroting is onvermijdelijk. Hiermee is landbouw de belangrijkste drager van het cultuurlandschap (zie verder hoofdstuk 5 Leefomgeving). Blijvende agrariërs hebben als toekomststrategie ‘schaalvergroting en specialisatie’. Een deel zet in op ‘verbreding en regionalisatie’. Voor deze bedrijven wil Regio FoodValley ontwikkeling mogelijk maken via haar ruimtelijk beleid als nevenactiviteit en in bepaalde gevallen als hoofdactiviteit.

Sapfabriek in Ede

Verder zullen we beleid maken om ruimte te bieden voor de agrarische ontwikkeling door bijvoorbeeld aanpassingen in de infrastructuur en daarmee bedrijven bereikbaar en toegankelijk te houden of te maken.

Onderwijs en arbeidsmarkt Bedrijven hebben kennis nodig om problemen op te lossen en te innoveren. Voor innovatie in de agrofoodsector is verbinding tussen kennisinstellingen en bedrijfsleven van cruciale waarde. Samen met deze partijen zoekt Regio FoodValley naar passende vormen om deze aansluiting te verbeteren. De driehoek van ondernemers, onderwijs en overheid vindt elkaar al in het Platform Onderwijs-Arbeidsmarkt. Regio FoodValley ziet nog verdere uitbreidingsmogelijkheden en wil daarin een aanjaagfunctie vervullen. We koesteren een sterk onderwijscluster in onze Food Valley regio bestaande uit een universiteit van wereldfaam, drie hbo’s (Van Hall Larenstein in Wageningen, CHE in Ede en per 1 september 2012 Stoas in Wageningen), vier ROC’s (RijnIJssel in Wageningen, A12 in Ede en Veenendaal, Groenhorst in Ede en per 1 augustus 2012 ASA in Nijkerk) en het praktijk­ onderwijs van PTC+ in Barneveld en Ede. We willen verregaande samenwerking in het onderwijscluster stimuleren en daarmee inzetten op een betere aan­ sluiting op behoeften op de arbeidsmarkt.

20

Door afstemming binnen het onderwijscluster en tussen het onderwijscluster en werkgevers, willen we inzetten op het verkleinen van de afstand tussen het opleidingsniveau van afgestudeerden en het niveau dat werkgevers wensen. Samen met betrokken partijen verkennen we de mogelijkheden om hier verbetering in aan te brengen. Deze samenwerking moet ook leiden tot betere afstemming tussen opleidingen op verschillende niveaus en het tot stand brengen van ‘doorlopende leerlijnen’. Hiermee kan de regio zich profileren als kraamkamer van innovatie. Door goede voorlichting over opleidingen en loopbaanperspectieven willen we een stevige bijdrage leveren aan het voorkomen van voortijdig school­ verlaten. Ook willen we ermee voorkomen dat jongeren geen startkwalificatie behalen. Jongeren zonder startkwalificatie vormen een risico voor het veroorzaken van overlast en criminaliteit. Overleg en samenwerking tussen de vele scholen in de regio is nodig om een effectieve aanpak te kunnen realiseren. Regio FoodValley wil meer inzicht hebben in ontwikkelingen en trends op de arbeidsmarkt. Samen met organisaties die werken ten behoeve van personeelsvoorziening willen we komen tot een sluitend beeld van de arbeidsmarkt. Die informatie is te gebruiken om

Rhenen

bedrijven een passend advies te geven voor de werving van studenten en arbeidskrachten voor een vacature in hun bedrijf. Die kennis wordt ook ingezet om het scholingsaanbod beter te laten aansluiten bij de vraag op de arbeidsmarkt.

Wonen Regio FoodValley gaat woningbouw regionaal afstemmen en daarbij rekening houden met maatschappelijke ontwikkelingen. Voornaamst uitgangspunt: concretiseren en uitdragen van het gezamenlijk belang en de gezamenlijk gedragen visie op de woningmarkt in Regio FoodValley. Regio FoodValley is een economisch sterke regio. Dit hangt samen met een gezonde en stabiele woningmarkt. Gevolgen van de economische crisis in de woningmarkt en woningbouw zullen nog lange tijd merkbaar zijn. Dit versterkt het belang van onderling afstemmen van ambities ten aanzien van bestaande en toekomstige woningbouwprogramma’s. Hierbij zijn bouwprogramma’s van de acht regiogemeenten en opgaven vanuit de provincies Gelderland en Utrecht van betekenis. Hiervoor gaan we concreet het volgende doen: 1. Afstemming woningbouwprogramma’s en afspraken binnen de regio Doel is gevarieerd bouwen en aansluiting houden op welke vraag er is voor welk type woningen. De regionale verdeling (kwantitatief en kwalitatief)

21

– opgenomen in het Kwalitatief Woonprogramma (KWP3) van provincie Gelderland – vormt hiervoor een belangrijke basis. De Utrechtse en Gelderse gemeenten, corporaties en provincie gaan we intensief betrekken bij de procedure rondom deze verdeling. Het streven is op langere termijn een dergelijke verdeling voor Regio FoodValley als geheel op te stellen. Bij de afstemming van woningbouw­programma’s wordt aandacht besteed aan diverse specifieke onderwerpen c.q. doelgroepen, zoals ouderen, starters, jongeren, WMO, internationale kenniswerkers en werknemers van nieuwe bedrijven. 2. A  fstemmen woningaanbod op vraag uit de markt Hierbij willen we vooral inspelen op vragen van specifieke doelgroepen: medewerkers van nieuwe bedrijven die zich in de regio vestigen en kenniswerkers. 3. O  pstellen Vastgoedmonitor voor gehele regio Deze monitor willen we samen met marktpartijen maken. Analyses van woningbouw en kantoren in gehele regio, uitgesplitst naar gemeenten. Adviezen over programmering woningbouw. Presentatie van deze gegevens tijdens een regionaal symposium. 4. A  fstemmen beleid met betrekking tot woonruimte­ verdeling Grotere efficiëntie en effectiviteit bij de implementatie van landelijk en Europees beleid door een op elkaar afgestemde aanpak.

station Nijkerk

knooppunt Hoevelaken Aansluiting A30-A1 Verbreding A1

station Barneveld-Noord

samenhangend fietsnetwerk

Valleilijn Essentiële knooppunten in het noorden van de regio

5. Werken aan een regionale structuurvisie Deze is voor wonen van groot belang. Hierin worden opgaven voor wonen in verband gebracht met opgaven voor werken en leefomgeving (rood, grijs en groen).

We werken aan de ontwikkeling van een netwerkvisie. Om te zorgen dat netwerken voor auto, fiets, openbaar vervoer en transport over water (de laatste vooral voor goederenvervoer) op regionale schaal beter op elkaar zijn afgestemd we knooppunten aan elkaar kunnen verbinden.

Mobiliteit

Regio FoodValley hanteert de volgende prioriteiten voor externe verbindingen:

Het Food Valley gebied verbinden met omliggende regio’s, knooppunten, mainports en airports: allemaal nodig om te zorgen dat Regio FoodValley een spil kan zijn in de versterking van het agrofoodcluster in Nederland. De ambitie is een goede bereikbaarheid voor het openbaar vervoer, het autoverkeer en het vracht­verkeer van en naar de regio. Mobiliteit op peil houden en verbeteren. Dat is wat bedrijven benadrukken. Bereikbaarheid is van doorslaggevend belang voor al dan niet vestigen. Bedrijven vestigen zich in de regio als ze makkelijk in de Randstad komen, snel op een luchthaven zijn en voorzieningen binnen handbereik hebben. Bewoners en bezoekers willen snel van dorp naar stad. En van stad naar bos. Een goede bereikbaarheid, nationaal, regionaal en lokaal, heeft prioriteit voor Regio FoodValley. Of het nu gaat om vervoer per auto, trein, bus, fiets of scooter. Snelle interne verbindingen tussen steden en dorpen vergeten we niet. Bijzondere aandacht is nodig voor de bereikbaarheid van de campussen, van vitaal belang voor de ontwikkeling van de kennisregio.

22

Voor de weg • Zuidelijke ontsluiting, brug bij Rhenen. Regio FoodValley zal zich samen de provincies Utrecht en Gelderland buigen over een oplossing voor de korte én de lange termijn; • Noordelijke ontsluiting, duurzame oplossing knooppunt Hoevelaken; • Aansluiting A1/A30 verbinden met knooppunt Hoevelaken; • Betere doorstroming verkeer A30-A1.

Voor het spoor • Programma Hoogfrequent Spoor, goede aantakking en een hogere frequentie voor intercitystation Ede-Wageningen; • Succes van Valleilijn verder ontwikkelen, hogere frequentie en doortrekken naar Arnhem en naar Utrecht. Aantakken Valleilijn op Randstadrail. • Sprinter Amersfoort-Apeldoorn: bediening station Hoevelaken, Barneveld-Noord en Stroe. • Containerterminal Barneveld (goederenvervoer).

Voor het water • Versterken overslag goederen via havens Wageningen

Valleilijn

Veenendaal De Klomp

Hoog Frequent Spoor

samenhangend fietsnetwerk

interne verbindingen

Zuidelijke ontsluiting

Vervoersnetwerk in zuiden van de regio

en Nijkerk. Nodig om onder meer veevoerbedrijven te verplaatsen naar havenlocaties. Regio FoodValley hanteert de volgende prioriteiten voor interne verbindingen:

Voor de weg • Regionaal wegennetwerk: voor goede bereikbaarheid van steden, werk- en winkellocaties; • Goede verbindingen tussen dorpen, steden en kennisclusters; • Verbeteren onderliggend wegennet, op maat afstemmen van aanbod van infrastructuur en vervoersdiensten en aansluiten op vervoerswensen van inwoners, bedrijven en instellingen; • Onderliggend wegennet en hoofdwegennet zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Voor het openbaar vervoer • Hoogwaardig verbindend OV-netwerk tussen belangrijkste kernen en bestemmingen; • Een hoge kwaliteit van de stations en hun omgeving. Vooral station Ede-Wageningen; • Multimodaal knoopppunt De Klomp is gediend met een goede bereikbaarheid vanaf de A12 en goede parkeergelegenheid; • Doorontwikkelingen stations in de Food Valley regio. • Ontwikkeling van nieuwe stations. • Doorontwikkeling HOV tussen Ede en Wageningen.

Voor de fiets • De ontwikkeling van een aantrekkelijk, veilig, comfortabel en samenhangend fietsnetwerk;

23

• Lopende initiatieven verder ontwikkelen en uitbreiden, zoals het fietsnetwerk Binnenveld; • Aandacht voor fietsprojecten gericht op het verbinden van kernen en kennisinstellingen. • Stimuleren minder gebruik van auto door fietsfilevrije projecten Nijkerk – Amersfoort, Ede – Veenendaal en Wageningen – Ede. Dit alles met de ambitie om mobiliteit en duurzaamheid te verbinden: • Voorkomen van niet-noodzakelijke mobiliteit; • Stimuleren van gebruik maken van de fiets; • Vergroenen van mobiliteit. Verder steken we met het Nationale Kennisplatform Verkeer en Vervoer energie in de ontwikkeling van de mobiliteitsscan. Die geeft Regio FoodValley meer handvatten om de vraag naar vervoer – in relatie tot ruimtelijke ontwikkelingen – beter te begrijpen. Ook kan de regio daarmee onderzoeken wat de meest effectieve ingrepen in de netwerken zijn om de samenhang te bevorderen. Samen met bedrijven werken we aan een bereikbare Vallei: dat is de doelstelling van mobiliteitsmanagement. Bedrijven stimuleren medewerkers meer gebruik te laten maken van fiets en openbaar vervoer. Minder autogebruik voorkomt files en vraagt minder parkeerplaatsen. Bedrijven doen zo mee aan initiatieven om slim te reizen en slim te werken. Fietsen draagt bij aan een gezond mens en een gezonde omgeving, belangrijke doelstellingen van de Regio FoodValley.

Recreatie, toerisme en cultuur

Food Valley zichtbaar

De Food Valley regio is een topregio in een toplandschap. Kijk naar Rijksmonument de Grebbelinie, Nationaal Park de Utrechtse Heuvelrug, het Nationale Park de Hoge Veluwe en Nationaal Landschap Arkemheen. Of neem hoogwaardige culturele voorzieningen, zoals Cinemec, Kröller-Möller Mueum en Het Depot.

Onze ambitie is dat bezoekers, toeristisch en zakelijk, kennis kunnen maken met de agrofoodsector. In alle geledingen. Met de kennis. En vooral de innovaties. We willen dat zichtbaar maken.

Dit gevarieerde culturele aanbod is een belangrijke sleutel voor de leefbaarheid, de ‘quality of life’, een cruciale bouwsteen voor een kennisregio.

Zakelijk toerisme

Als Regio Food Valley beseffen we daarom het belang van het Festival Food4you en van een nieuwe permanente attractie. Wij zien kansen voor de ontwikkeling van een concept Food Experience. Als Regio Food­ Valley gaan we onderzoeken wat de rol van de samenwerking tussen de betrokken gemeentes daarbij kan zijn.

Zakelijk toerisme is een speerpunt voor Regio Food­ Valley. In en rondom het gebied van de Food Valley zijn volop mogelijkheden voor vergaderingen en meerdaagse congressen. Ook in bijzondere gebouwen. Dit aanbod wordt nog niet optimaal ingezet voor marketing en acquisitie. Er is bijvoorbeeld nog geen basis-bidbook voor dergelijke congressen binnen deze regio. Een uitdaging om de regio ook op dit gebied aantrekkelijker te maken. Niet passief, maar actief en servicegericht. Een regio waarbinnen prettig zaken kunnen worden gedaan en geregeld. Als Regio FoodValley willen we de bestaande toeristische organisaties helpen deze uitdaging aan te gaan. Dit betekent actieve ondersteuning voor acquisitie en faciliteren van (inter)nationale wetenschappelijke congressen en evenementen en samenwerking binnen en buiten de regio. Recreatie en toerisme in regio Food Valley

24

Netwerk van voorzieningen Binnen de Grebbelinie, Utrechtse Heuvelrug, Arkemheen en de Veluwe wordt al samengewerkt door de verschillende overheden, het bedrijfsleven en de natuur­ beherende organisaties om tot een optimale balans te komen tussen cultuur(historie), recreatie en natuur. Regio FoodValley heeft belang bij voortzetting van deze bestaande samenwerking en het bijbehorende netwerk van voorzieningen. Als Regio willen we vooral dit alles toegankelijk maken voor een internationaal publiek. Dit kunnen voorzieningen zijn als fietspaden, maar ook het zichtbaar en beleefbaar maken van de verschillende verhalen in het landschap. Als Regio FoodValley zullen we projecten die deze samenhang versterken ondersteunen. Een voorbeeld is de Grebbelinie en het project Bevrijding, Vrede en Veiligheid. We onderzoeken wat we in de Food Valley regio nog meer kunnen doen om onze inspirerende en aantrekkelijke steden en landschappen te borgen en te ontwikkelen. Het streven is om te komen tot een optimaal netwerk van voorzieningen en verbindingen daartussen. Het gaat daarbij om bijvoorbeeld de regionale afstemming tussen en de samenwerking met culturele voorzieningen, dagrecreatieterreinen, sportieve en culturele evenementen en festivals.

Slotbeschouwing vestigingsklimaat Uit de voorgaande schets van het vestigingsklimaat tekenen wij de volgende opgaven op:

25

1. Het faciliteren van bedrijven: het gericht ontwikkelen van faciliteiten voor nieuwe en zittende bedrijven. 2. Het stimuleren van de relatie tussen bedrijven en onderwijs. We zijn zelf actief om voortijdige schooluitval te voorkomen en helpen mee om de relatie tussen ondernemers en onderwijs te versterken 3. We voeren een sterke lobby voor de toegangspoorten van de regio, in Noord en Zuid. We werken aan betere benutting van de capaciteit van weg, spoor en water. 4. We werken aan een regionale afstemming van woningbouwprogramma’s. 5. We zetten een promotiecampagne op om zakelijk toerisme in onze regio te versterken. We willen in vier jaar meer congressen en zakelijke bijeenkomsten in onze regio verwelkomen. 6. De komende jaren werken we aan samenhangende opgaven. En we gaan deze opgaven uitwerken in een regionale structuurvisie. In deze structuurvisie zullen ook de opgaven voor de groene ruimte, het landelijk gebied (zie hoofdstuk 4, Leefomgeving) worden verwerkt. Deze zes opgaven hangen sterk met elkaar samen: wonen, werken en recreatie vragen om een integrale benadering. Mobiliteit en bereikbaarheid vormen een essentiële factor voor vestiging van bedrijven, voor het ontsluiten van woonwijken en voor het faciliteren van congressen.

Ginkelse hei Ede

Rondeel Barneveld

26

5. Leefomgeving Een aantrekkelijk buitengebied, hoge landschappelijke kwaliteiten en (intensieve) recreatieve mogelijkheden. Dat is in de Food Valley regio voorhanden. Op relatief korte afstand van elkaar.

Bij deze ontwikkeling hoort ook een goede inpassing van de bedrijven in het landschap. Via beeldkwaliteit en uitvoering van landschapsplannen zal hier invulling aan worden gegeven.

Het afwisselende landschap van de Gelderse Vallei met landbouwbedrijven, landgoederen en beken omgeven door de bosrijke stuwwalen van de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug, het karakteristieke Binnenveld en het Nijkerkse polderlandschap vormen samen een aantrekkelijk buitengebied en een unieke woon- en leefomgeving in de Food Valley regio.

De landbouwsector in de Food Valley regio kenmerkt zich ook door een relatief groot aantal kleine bedrijven. Een groot deel van deze bedrijven zal stoppen in de komende jaren. Via regionaal functieveranderingbeleid zal Regio FoodValley deze bedrijfsbeëindiging faciliteren en tegelijkertijd zorgen voor versterking van de ruimtelijke kwaliteit van het gebied.

In dit landelijk gebied worden meerdere functies gecombineerd: landbouw, wonen en werken, recreatie, cultuur, water en natuur. Deze functies vragen om een balans en dus een goede afstemming. Daarvoor is regionaal beleid nodig.

Bijzondere aandacht krijgen innovatieve landbouw­ bedrijven: bedrijven die met nieuwe kennis, ondernemingen starten of doorontwikkelen. Wij bieden deze bedrijven ruimte en bieden steun waar mogelijk. Juist bij deze bedrijven stimuleren we samenwerking met kennisinstellingen.

Dit beleid hebben gemeenten, samen met de provincies Gelderland en Utrecht, het waterschap Vallei en Eem en alle maatschappelijk organisaties, vastgelegd in het Reconstructieplan Gelderse Vallei/Utrecht Oost. Dit plan vormt nog steeds een belangrijke basis voor het regionaal beleid en de uitvoering ervan. In samenwerking met Stichting Vernieuwing Gelderse Vallei (SVGV) geven we als Regio FoodValley vorm en inhoud aan de ontwikkeling van het buitengebied. Duurzaamheid loopt als een rode draad door ons beleid. We werken aan een schone en duurzame leefomgeving. Klimaat en energie zijn belangrijke thema’s. We streven naar een duurzame productie en verwerking van voedsel en een groene omgeving met een hoge maatschappelijke meerwaarde.

Landelijk gebied In de economische paragraaf (Hoofdstuk 4, Vestigingsklimaat) hebben wij aangegeven dat de ontwikkeling en versterking van de landbouwsector van groot belang is en dat Regio FoodValley deze ontwikkeling wil faciliteren met passend ruimtelijk beleid.

27

Hiermee ontwikkelen de Food Valley regio als proeftuin voor toepassing van nieuwe kennis van Wageningen UR en gelieerde instellingen. Ook zullen wij in dit verband, samen met partners, nadrukkelijk inzetten op activiteiten gericht op regionale producten en duurzame voedselketens. Dergelijke activiteiten versterken de verbinding tussen consument en producent (inwoners en ondernemers). Het landelijk gebied in de Food Valley regio heeft dynamiek nodig om zijn waarde te behouden. We bieden ruimte aan nieuwe economische dragers in het landelijk gebied. We spreken af hoe partijen kunnen bijdragen aan versterking van het landschap. Het landschap vormt in belangrijke mate de identiteit van het gebied. Het intensieve gebruik van het landelijk gebied heeft in sommige delen geleid tot nivellering van het landschap en een zekere verrommeling. Dit tij willen we keren. Daarom investeren wij in de groene omgeving. Omdat bewoners en bezoekers hiervoor naar de regio komen.

Eco Fields, biologische boerderij

Het landschap draagt bij aan biodiversiteit en natuurwaarden. Het speelt ook een belangrijke rol in de klimaatbestendigheid van de regio. In het agrarisch gebied, zoals Renswoude en Scherpenzeel, willen we ook inzetten op versterking van het cultuurlandschap. Hiervoor is het van groot belang dat groen-blauwe diensten4 in de hele regio beschikbaar komen. Sterke grondgebonden boerenbedrijven zijn belangrijke dragers van het multifunctionele cultuurlandschap. Daarom combineren we landbouwstructuurverbeteringen en landschapsontwikkeling. Natuurgebieden en de gebieden die nodig zijn voor het realiseren van een natuurlijker watersysteem worden versterkt. Samen met de provincies en onze partners in het landelijk gebied zullen we doelen voor een (herijkte) ecologische hoofdstructuur en Natura 2000 realiseren. Ook de toegankelijkheid en recreatieve beleving zijn belangrijke aandachtspunten. Samen met onze partners zullen we hier verder invulling aan geven (zie ook Recreatie, Toerisme en Cultuur).

4

 roen-blauwe diensten: tegen marktconforme vergoedingen maken G overheid en grondeigenaren voor langere tijd afspraken over landschapsherstel en -beheer. De zorg voor een mooi landschap wordt gezien als een dienst aan de samenleving.

28

Milieu en duurzaamheid Regio FoodValley hecht grote waarde aan een schone en duurzame leefomgeving. Het milieu- en duurzaamheidsbeleid is gericht op de bevordering daarvan. Op milieugebied betekent dit onder meer: • Bescherming en versterking van de groene natuur; • Selectief beleid bij het aantrekken van nieuwe bedrijven (geen vervuilende industrie); • Stimulering vergroening agrarische sector, o.a. door het stimuleren van mestvergisting; • Verduurzaming mobiliteit (rijden op groengas, elektriciteit). Werken aan een duurzame leefomgeving betekent: • Rekening houden met de generaties na ons; • Rekening houden met de gevolgen van ons handelen voor de omgeving. De prioriteit bij het werken aan duurzaamheid ligt in het energie- en klimaatbeleid. Juist voor dit beleidsterrein geldt dat ons handelen hier en nu grote gevolgen heeft voor de generaties na ons. Wij voelen ons niet alleen verantwoordelijk voor onze leefomgeving hier en nu, maar ook voor de leefomgeving elders en later. Dit vanuit het besef dat een voortgaande opwarming van de aarde ook gevolgen heeft voor het voedselproducerend vermogen van onze planeet. We beseffen dat onze voorraden fossiele energie (kolen, olie en gas) eindig zijn. Wij willen bijdragen aan investering in nieuwe vormen van energie. Onze aandacht gaat vooral uit naar energie uit afval: de biobased-economy.

Slim omgaan met energie

Duurzame energie Uitgangspunten bij ons actieve energie- en klimaatbeleid zijn: werken aan energiebesparing, stimuleren duurzame energie en een zo efficiënt mogelijk toepassen van fossiele energie.

Verbeteren energieprestaties Vanuit onze voorbeeldfunctie gaan we door met het verbeteren van onze eigen energieprestaties. Zowel in onze eigen gebouwen, met onze openbare verlichting als met ons eigen wagenpark. Onze ambitie is twee procent energiebesparing per jaar, in overeenstemming met de doelstelling van het Rijk en de Europese Unie. Samen met het bedrijfsleven in de foodketen, zetten we ons in voor energiebesparing. Hiervoor ontwikkelen we een regionaal programma ‘Duurzame innovatie­ perspectieven voor de foodketen’ (DIP-Food). Dit programma sluit aan op het programma ‘Duurzaam Voedsel’ van het ministerie van ELI, waarin is vastgelegd dat Nederland in 2015 koploper wil zijn op gebied van duurzaam voedsel, onder meer door duurzame innovaties in de agrofood.

kan worden voor de opwekking van duurzame energie. Verscheidene gemeenten doen in 2011 onderzoek naar de inzet van gras, berm- en slootmaaisel voor duurzame energie. Daarbij wordt ook gekeken naar de mogelijkheden voor een hoogwaardiger inzet van dit afval. Dit in overeenstemming met de principes van de biobasedeconomy. Dit afval, en ook andere afvalstoffen, bevatten immers bestanddelen, zoals vezels en eiwitten, die benut kunnen worden door de chemische industrie of papierindustrie. Regio FoodValley ziet een grote uitdaging in de verdere ontwikkeling van de biobased-economy. De regio huisvest mondiaal befaamde opleiding- en kennisinstituten op het gebied van food. Deze aan­ wezigheid biedt grote kansen om door innovatieve verwerking van biomassa te komen tot nieuwe grondstoffen en/of tot energiewinst. We zullen burgers motiveren minder afval te produceren. We zullen burgers ook stimuleren aandacht te besteden aan verspilling van voedsel. Om ook zo het afval te reduceren.

Windenergie Ook zet Regio FoodValley zich in voor de promotie van duurzaam voedsel uit de eigen regio en het verduurzamen van de agrarische productie.

Energie uit afval Vanaf 2011 wordt al het GFT-afval van de meeste gemeenten in de Food Valley regio vergist. We kiezen voor vergisting omdat het afval op deze manier ingezet

29

Naar verwachting wordt begin 2013 het regionale Windpark A30 gerealiseerd langs de A30 bij Ede. De twee turbines moeten een hoeveelheid groene stroom opwekken die gelijk is aan het jaarverbruik van circa 3.600 woningen. Dit project is een uitvloeisel van een regionale windscan, waarbij potentiële windlocaties in de Food Valley regio in beeld zijn gebracht. We doen vervolg­ onderzoek naar andere potentiële locaties in de regio.

Koeien van Remeker Jersey Boerenkaas

Hout stoken Medio 2012 zal naar verwachting een regionale houtgestookte bio-energiecentrale worden opgericht. Dit is een initiatief van Bioenergie De Vallei BV. Bio-energiecentrale de Vallei zal gestookt worden met hout uit de regio. Een groot aantal gemeenten uit de Regio FoodValley zal de gemeentelijke houtfractie (knip- en snoeihout, afvalhout en hout uit bosbeheer) aan deze centrale gaan leveren. Deze gaat warmte leveren aan het voedingsmiddelenbedrijf zelf, maar ook aan bijvoorbeeld energiebedrijf Nuon, die de warmte zal distribueren naar enkele Edese woonwijken. Zo realiseert Regio FoodValley verduurzaming van energievoorziening met hout uit de regio.

Vergroening van de agrofoodsector is een van de prioriteiten binnen het thema duurzaamheid. Deze vergroening levert niet alleen winst op voor de agrarische bedrijven zelf, maar ook kan met het biogas duurzame warmte worden opgewekt en geleverd aan afnemers. Het biogas kan ook op andere manieren worden benut, bijvoorbeeld voor opwerking tot aardgaskwaliteit. Regio FoodValley onderzoekt, samen met onder meer netwerkbeheerder Liander, de mogelijkheden voor koppeling van mestvergistigingsinitiatieven. Koppelen kan door de aanleg van een gasleiding voor het biogas van vergisters.

Energie uit zon Mestverwerking Ook via mestverwerking kan duurzame energie worden opgewekt. De Food Valley regio telt veel agrarische bedrijven. De jaarlijkse mestproductie bedraagt circa 2 miljoen ton. Binnen de regio zijn er verschillende initiatiefnemers met concrete plannen. Knelpunten zijn onder meer de ruimtelijke regels in bestemmingsplannen en de landelijke subsidieregeling. Regio FoodValley werkt aan verbetering en afstemming van het ruimtelijke beleid in de gemeenten. Daarnaast hebben we de afgelopen jaren, concrete initiatieven gestimuleerd en begeleid. We willen hier mee doorgaan. Dit gezien het grote aantal agrarische bedrijven en bijbehorende mestproductie.

Naar verwachting zullen de kansen voor zonne-energie groeien. Vooral door kostprijsverlaging en door stijging van de prijzen van fossiele energie. Dit vergroot de kansen voor grootschalige aanpak van zonne-energieprojecten. Regio Food Valley wil hierbij een stimulerende rol spelen. De gemeente Wageningen is in 2011 al begonnen met grootschalige inzet op zonne-energie. Ten behoeve van een verdere uitbouw van lopende en nieuw te ontwikkelen projecten zal Regio FoodValley een stimulerende, faciliterende en soms initiërende rol vervullen.

Gezond en sociaal Regio FoodValley stimuleert een samenleving die meer een beroep doet op de eigen verantwoordelijkheid van

30

379%

Eten en Bewegen, Beweegmarkt

mensen. Een overheid die opereert als vangnet voor de zwaksten in de samenleving. Méér effectiviteit en efficiency met minder budget. Dat zijn de ingrediënten voor de samenwerking tussen gemeenten en maatschappelijke organisaties, waarbij het primaat ligt bij de lokale overheid. Die bepaalt samen met de eigen inwoners hoe deze eigen verantwoordelijkheid van mensen wordt ingevuld. Dit betekent een meerwaarde van Regio FoodValley in: 1. Ontwikkelen en verbinden Acht gemeenten in twee provincies: dit vraagt veel afstemming tussen gemeenten en ook tussen verschillende programma’s en prioriteiten van provincies. Verschillende systemen op elkaar afstemmen is vereist, net als financieringen op elkaar laten aansluiten. En samenwerken met veel instellingen: gezondheid, voeding, sport, welzijn, hulpverlening, zorg. Al deze partijen samenbrengen en binden aan een gezamenlijke missie: de FoodValley Ambitie toepassen voor jong en oud voor een gezonde en een zelfredzame bevolking. 2. Lobby en inkoop Het beroep op collectieve middelen en voorzieningen neemt toe. Dit vraagt om effectief gebruik van de schaarse middelen. En ook om inventieve en creatieve aanpak bij het aanboren van (nieuwe) geldstromen van overheden, instanties, (zorg-) verzekeraars, fondsen en bedrijfsleven. Voor een achterban van 330.000 inwoners krachtig lobbyen en inkopen voor kostenbesparingen en inkomstenvoordelen.

31

Wat gaan we doen? ‘De Jeugd heeft de Toekomst’: • Een relatief jonge bevolking en blijvende groei in de Food Valley regio vraagt om gezamenlijk preventief jeugdbeleid. We willen lokaal en regionaal beleid onderling versterken door samen met het maatschappelijk veld expertise te ontwikkelen en kennis uit te wisselen. • Decentralisatie van de jeugdzorg naar de gemeenten eist een nieuwe visie op de aanpak door gemeenten. Preventie en vroegsignalering staan voorop. Eigen kracht van het gezin staat centraal. De 2e lijn moet worden ontlast. De kosten ingeperkt. Met beide provincies optrekken om te komen tot een nieuwe architectuur.

Participatie en zelfredzaamheid: • Overheveling door het Rijk van de AWBZ-middelen naar de WMO-gemeenten. Een gecoördineerde regionale aanpak is noodzakelijk, zodat zorgafhankelijke groepen niet buiten de boot vallen. Ook willen we werken aan kostenreductie door gezamenlijke expertiseontwikkeling, een vraaggestuurde benadering en inkoop van zorg.

Gezond leven en bewegen: • Overgewicht is een serieus aandachtspunt in verschillende lagen van de bevolking (jong, oud, allochtoon, autochtoon). Slechts 56 procent van de inwoners van De Vallei voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. Investeren in preventie loont.

Deelnemers aan de Dutch Food Valley Classic wielerronde

• Gezondheidsbevordering dringt maatschappelijke kosten terug en stimuleert de economische ontwikkeling van de Food Valley regio. Het toenemende tekort aan lichaamsbeweging onder 4 tot 17 jarigen heeft een sterk negatief welvaartseffect. Dikke kinderen hebben het moeilijk door sociale uitsluiting, problemen met sport en kleding. Gevaar is al op jonge leeftijd ernstige en chronische ziekten te krijgen: diabetes, hart- en vaataandoeningen, gewrichtsproblemen. Een gezonde leefstijl ontwikkelen is urgent. Voldoende bewegen, gezond en regelmatig eten. • Wageningen UR, ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede en GGD’s spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van kennis en het uitdragen van gezonde leefgewoonten. Regio FoodValley stimuleert en ondersteunt hen om afspraken te maken met onder meer scholen, sport- en verenigingsleven, bedrijven, voedselproducenten en gezondheids-, zorg- en hulpverleningsorganisaties. Met de inzet om te werken aan een goed afgestemd programma. Onze ambitie is de toon te zetten in Nederland door toepassing van voeding in de zorg. • Preventie alcoholverslaving. Te jong en teveel drinken belemmert de groeiontwikkeling en richt onherstelbare (lichamelijke en geestelijke) schade aan. Alcoholgerelateerde misdaad en ongelukken kosten de samenleving jaarlijks €144 miljoen. Ziektekosten van een alcoholist liggen 10 procent hoger dan gemiddeld. Met voortzetting van het project Fris Valley willen we gedragsverandering stimuleren bij de gebruiker, de aanbieder en de sociale omgeving door voorlichting en door handhaving.

32

Investeren in sport: Sport past bij de ambitie van Regio FoodValley om een topregio te zijn. Omdat sport bijdraagt aan een goed leef- en vestigingsklimaat. We onderschrijven de ambities van het Olympisch Plan. Onze ambitie dat in 2016 75 procent van onze inwoners regelmatig sport, sluit daarbij aan. Regio FoodValley wil dat iedereen kan sporten: ongeacht achtergrond, leeftijd of beperking. Dit is belangrijk omdat we veranderingen zien bij onze inwoners, zoals een toenemende vergrijzing. Daarvoor gaan we investeren in breedtesport, talentontwikkeling, seniorensport en sporten voor mensen met een beperking. Deze ambitie gaan we waarmaken omdat we topspelers in ons netwerk hebben. Denk aan het NISB, dé organisatie die mensen stimuleert tot sport en bewegen en de provinciale sportfederaties als ondersteuner van onze gemeenten. Maar ook samen met lokale sportservicepunten die onze sportprogramma’s uitvoeren en het Olympisch netwerk als het netwerk voor talentontwikkeling werken we aan onze ambities. Goede sportaccommodaties zijn de basis voor het realiseren van de ambitie van Regio FoodValley. Om hier een beeld van te krijgen inventariseren we de accommodaties in de regio. We weten dan ook wat onze wensen zijn en hebben in beeld waarin we als regio gezamenlijk kunnen investeren.

Deelnemers aan de Trailwalker

Sportevenementen hebben een grote uitstraling voor de regio. De opgave is om die evenementen te initiëren en over de regio uit te rollen, die niet alleen de organiserende gemeente, maar de hele regio laat profiteren van een evenement. Onze sportserviceorganisaties ondersteunen de verenigingen in de regio en zijn onze uitvoerings­ partners. Bevordering van samenwerking tussen de lokale sportservice organisaties resulteert in kennis­ deling en een betere schaalgrootte. Deze organisaties zet Regio FoodValley in om verenigingen te onder­ steunen, bijvoorbeeld bij het integreren van sporters met een beperking en seniorensport binnen de vereniging. We ondersteunen het Olympisch Netwerk De Vallei. Doel hiervan is faciliteiten te creëren voor ambitieuze verenigingen en talenten. Daarnaast is het netwerk een ontmoetingspunt en een kennisbolwerk. Om deze doelstellingen te realiseren, brengt dit netwerk verenigingen, onderwijs, sportservicepunten en bedrijven bij elkaar. We willen dit netwerk graag doorontwikkelen en inzetten voor de hele Food Valley regio. Voeding en sport zijn thema’s waarin wij gaan investeren. We willen kennis ontwikkelen op dit gebied. Bijvoorbeeld onderzoeken wat de effecten zijn van voeding op de gezondheid van de (top)sporter en van onze inwoners. Dit thema gaan we samen met Ziekenhuis Gelderse Vallei en Wageningen UR verder ontwikkelen.

33

Slotbeschouwing leefomgeving Het versterken van een groene en gezonde leefomgeving gaat Regio FoodValley realiseren door uitvoering van vijf opgaven: 1. Ruimte bieden aan vernieuwing van de landbouwsector: schaalvergroting en ook ruimte voor kleine innovatieve bedrijven. Samen met partners investeren we in de groene ruimte. 2. Duurzaamheid is belangrijk. We investeren in het beter benutten van afval. Samen met kennisinstellingen, vooral met Wageningen UR, geven we handen en voeten aan de ‘biobased economy’. 3. We zetten ons in om de kwaliteit van de leefomgeving te versterken. Versterken van natuur en cultuur. Benutten van de kwaliteit van Veluwe en Heuvelrug. 4. Een regionale aanpak voor jeugdzorg. Samenwerking tussen gemeenten om een antwoord te bieden op nieuwe taken. Bijzondere aandacht voor de relatie tussen voeding en zorg. 5. Regionaal samenwerken in het ontwikkelen en delen van faciliteiten voor sport. Samenwerking met partners in de Food Valley regio aan een totaalaanpak waarin voeding en sport worden ingezet voor een bijdrage in de zorg voor jongeren in de regio.

R&D

Ede

34

6. Vooruitblik De twee pijlers vestigingsklimaat en leefomgeving in deze Strategische Agenda zijn uitgewerkt in de acht opgaven 1) wonen, 2) werken en onderwijs, 3) mobiliteit, 4) recreatie, 5) landelijk gebied, 6) milieu en energie, 7) jeugdzorg en 8) sport. Deze opgaven gaan we vertalen in concrete programma’s en projecten. Daarvan zal een Uitvoeringsagenda opgesteld worden. We zullen vooral investeren in samenwerking. Daar is veel te winnen. Samenwerking tussen de acht gemeenten, die Regio FoodValley vormen. Steeds meer vraagt samenwerking om het verleggen van grenzen. We doen dit door samenwerking te organiseren tussen gemeenten in twee provincies. Maar ook allianties aan te gaan met gemeenten buiten de Food Valley regio. En vooral ook met partners in bedrijfsleven en onderwijs. Omdat daar de crux ligt voor economische versterking van ons gebied. We vragen provincies ons te helpen om de grensoverschrijdende samenwerking handen en voeten te geven. Wil de samenwerking in Regio FoodValley een succes zijn, dan zijn stappen nodig in het vereenvoudigen van de bestuurlijke spaghetti in de Food Valley regio.

35

Deze stappen leveren veel op. Dat geldt ook voor samenwerking met partnerorganisaties. We zijn in veel situaties afhankelijk van anderen om onze ambities te realiseren. Zoals van Stichting Vernieuwing Gelderse Vallei in het landelijk gebied, de Wageningen UR in het onderwijs. Stichting Food Valley en Oost NV voor het werven en faciliteren van bedrijven. In deze agenda zijn opgaven benoemd die een langere termijn kennen dan vier jaar. En ook kunnen nieuwe opgaven benoemd en gerealiseerd worden. We zullen de gemeenteraden hierover tussentijds informeren. Eind 2012 maken we de balans op en brengen verslag uit aan de gemeenteraden over de realisatie van de opgaven in deze Strategische Agenda.

DE BOUWSTENEN VOOR EEN SUCCESVOLLE KENNISREGIO 1. Kennisbasis

Universiteit

R&D bedrijven

Opleidingen hbo, mbo & vmbo

Productieclusters

Verwerkingsbedrijven

Creatieve sector

2. Economische basis

Serviceclusters

Logistieke bedrijven

3. Leefkwaliteit

Aantrekkelijke woonmilieus

Aantrekkelijke landschappen

Cultureel aantrekkelijk

Goede zorg

(Internationaal) onderwijs

4. Bereikbaarheid

Multimodale knooppunten

Nationale bereikbaarheid

Regionaal verbonden

HOV Ede - Wageningen

Opwaarderen Valleilijn

5. Stedelijke diversiteit

Bijzondere woonmilieus

Onderscheidende werkmilieus

Diverse landschappen

Regionale verbindingen

Bereikbaar landelijkgebied

6. Stedelijke schaal

Bereikbaarheid Randstad

Inspirerende steden

Culturele milieus

Internationale oriëntatie

Hoogstedelijke milieus in de nabijheid

7. Sociale balans

Prettige samenleving

36

Bouwstenen voor het ontwikkelen van een succesvolle kennisregio.

Bijlage Profiel van een topregio Regio FoodValley en Wageningen UR kunnen zich meten met de wereldtop wat betreft foodgerelateerde kennis. Op gebied van werk- en leefklimaat ligt er een aantal opgaven. Een topregio bestaat uit zeven fundamentele bouwstenen, die hieronder zijn uitgewerkt. Bovendien kunnen wij veel leren van andere regio’s, waarvan voorbeelden zijn opgenomen.

Zeven bouwstenen Overheden vragen zelf geen patenten aan en zijn niet innovatief in voedselproductie of -verwerking.Toch zijn ze belangrijk in het realiseren van een topregio. In samenwerking met ondernemers en onderzoekers. Uit wetenschappelijk onderzoek5 van de Erasmus Universiteit blijkt dat het succes van een internationaal concurrerende kennisregio is gebaseerd op zeven fundamentele bouwstenen: de kennisbasis, de economische basis, bereikbaarheid, leefkwaliteit, stedelijke dxiversiteit, stedelijke schaal en de sociale balans. De twee meest fundamentele bouwstenen zijn de kennisbasis en de economische basis. Universiteiten, andere opleidingen, onderzoeksinstellingen en de R&D-afdelingen van bedrijven vormen de kennisbasis. Het bedrijfsleven vormt de economische basis. Zij maakt gebruik van deze kennis, zowel in dienstverlening als in productie, en zet deze kennis dagelijks in de praktijk in. Om kenniswerkers aan te trekken en vast te houden is de leefkwaliteit van een regio cruciaal. Aantrekkelijke woonmilieus, een gevarieerd aanbod van (culturele) voorzieningen en outdoor omgevingen vormen de sleutel tot succes. Dat allemaal naast goede basisvoorzieningen in zorg en onderwijs. Bereikbaarheid is voor een kennisregio heel belangrijk. Voor de interne samenhang van een regio en om de cruciale elementen uit de regio direct te verbinden met (inter)nationale netwerken. Zowel per auto als met openbaar vervoer. Daarnaast dient de virtuele bereikbaarheid, met snelle dataverbindingen en internet, op orde te zijn.

37

Stedelijke diversiteit is van belang, omdat het leidt tot grotere creativiteit en meer innovatie. Een gedifferentieerde economie is innovatiever, door (onverwachte) kruisbestuiving. En is minder kwetsbaar voor nieuwe ontwikkelingen, doordat in de luwte nieuwe sectoren zich kunnen ontwikkelen. Stedelijke massa is nodig om voldoende gespecialiseerde dienstverleners en kenniswerkers bestaansrecht te geven. Grotere stedelijke regio’s hebben meer te bieden op vrijwel ieder vlak. Van dienstverleners tot opleidingen van woonmilieus tot voorzieningen. Stedelijke massa kan worden gecreëerd door de bereikbaarheid te verbeteren, waardoor meer bedrijven, potentiële werknemers en voorzieningen binnen handbereik van de kennisregio komen te liggen. Tot slot is sociale balans belangrijk. Een samenleving waarin ieder een eigen gewaardeerde rol heeft. Waar evenwicht is tussen food en andere sectoren. Tussen productie en onderzoek. Tussen hoger en lager opgeleiden. Tussen werkenden en niet werkenden. Tussen mensen met roots in de regio en mensen van elders. 5

 an Winden en Van den Berg ‘Cities in the Knowledge Economy’, V Erasmus Universiteit Rotterdam (2004)

(naar Van Winden en Van den Berg).

Kennisregio Kennisbasis

Sociale balans

Economische basis

Bereikbaarheid

Stedelijke diversiteit

Leefkwaliteit

Stedelijke schaal

San Francisco Bay Area

University of Davis

Napa Valley

Ørestad metrolijn M1

Øresund brug

Universiteit Leiden

LUMC ziekenhuis

High Tech campus

Technische Universiteit Eindhoven

Øresund

Bioscience Park Leiden

Brainport, Eindhoven

38

Bijlage De concurrentie Vier voorbeelden van hoe concurrenten opereren.

Øresund Food De Euregio rond Kopenhagen in Denemarken en Malmö in Zweden is geen grote stedelijke regio. Wel is er een aantrekkelijk leef- en werkklimaat. De fiets is er een belangrijk vervoersmiddel. Food is een sterk cluster. De grootste Deense foodproducent, Arla Foods, zit echter in Arhus op het vasteland van Jutland. Sinds de opening van de Øresundbrug in 2000 is hard gewerkt aan de ontwikkeling van Ørestad. Een nieuw stuk stad langs de metrolijn M1. Deze nieuw aangelegde metrolijn loopt van het Centraal Station Kopenhagen tot aan de nationale luchthaven. Langs de M1 metrolijn hebben zich interessante instellingen gevestigd: Field’s (de grootste shopping mall van Scandinavië), de Universiteit van Kopenhagen, Bella Center (het grootste congres- en hotelcomplex van Scandinavië), de nieuwe ‘Concert Hall’ van Kopenhagen en het Ministerie van Cultuur. Kopenhagen geeft zijn kenniseconomie met Ørestad de ruimte, snelle verbindingen en een plek voor moderne architectuur en grootschalige ontwikkelingen.

San Francisco Bay Area De San Francisco Bay Area is niet alleen thuisbasis van Silicon Valley, maar ook van Napa Valley (de wijnstreek) en de University of Davis met haar Food Science en Technology department. Eén van de meest serieuze concurrenten van Wageningen UR. De Bay Area heeft een fantastisch woon- en werk­ klimaat, met zon, zee en strand, de bay, groene heuvels, de metropolitane voorzieningen van San Francisco en naast Davis topuniversiteiten als Berkeley en Stanford.

Brainport Eindhoven De regio Eindhoven heeft zich met Brainport als internationale kennisregio op de kaart gezet.

39

Met de van oorsprong Eindhovense bedrijven Philips en DAF en de TU Eindhoven heeft de regio een sterke technologie basis. Eindhoven heeft zich gespecialiseerd in de mechatronica, automotive, ICT en life-tech. Door het ontwikkelen van de HighTech campus aan de A2 en de TU campus heeft deze kennisregio zich goed kunnen doorontwikkelen. Deze specialisatie laat een keerzijde zien. De technische industrie heeft harde klappen gekregen tijdens de crisis. De economische basis van de regio Eindhoven bleek mager. De kwetsbaarheid van een zeer gespecialiseerde regio is een les voor Regio FoodValley.

Bio Science Park Leiden De regio Leiden werkt sinds 1984 aan zijn economisch profiel in de bio-technologie. De gemeente Leiden heeft in al die jaren vastgehouden aan de bioscience en wees zelfs grote investeerders af die niet in het profiel pasten. In het bestemmingsplan van het Bio Science Park is opgenomen dat enkel bedrijvigheid in de levenswetenschappen is toegestaan. Deze standvastigheid begint zijn vruchten af te werpen. Met als basis de Universiteit Leiden, ziekenhuis LUMC en kennisinstituut TNO is er een kritische massa ontstaan. Tegenwoordig is er niet alleen spin-off van de gevestigde instellingen, maar weten steeds meer bioscience bedrijven de regio Leiden te vinden.

Regio FoodValley Bergstraat 4, 6711 DD  Ede Postbus 9022, 6710 HK  Ede (0318) 680 667 [email protected] www.regiofoodvalley.nl Dit is een uitgave van Regio FoodValley. Juli 2011.