Strategisch plan. drinkwatervoorziening. Vlaanderen

Strategisch plan drinkwatervoorziening Vlaanderen

Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

Inhoudstafel 1. HISTORIEK VAN DE DRINKWATERSECTOR............................................................................. 4 1.1 Ligging en spreiding van de drinkwaterproductiecentra............................................................... 4 1.2 Drinkwaterproductie en integraal waterbeheer ............................................................................. 5 2. DE BESCHIKBARE BRONNEN VOOR DRINKWATERVOORZIENING ................................... 7 2.1 Grond- en oppervlaktewater winningen in het Vlaamse Gewest.................................................. 7 2.2 Waterwinningen in het Waals Gewest .......................................................................................... 8 2.3 Transferten van buiten het Vlaams Gewest .................................................................................. 8 3. HET WATERGEBRUIK .................................................................................................................... 9 3.1 Algemeen ...................................................................................................................................... 9 3.2 Evolutie van het drinkwatergebruik .............................................................................................. 9 3.2.1 Gemiddeld verbruik ............................................................................................................... 9 3.2.2 Piekverbruik......................................................................................................................... 10 3.2.3 Productie-infrastuctuur ........................................................................................................ 10 3.2.4 Bergingsinfrastructuur ......................................................................................................... 10 3.2.5 Toevoer- en distributieinfrastructuur ................................................................................... 10 3.3 Gebruik van ‘ander water’ .......................................................................................................... 11 3.3.1 Hemelwater.......................................................................................................................... 11 3.3.2 Huishoudwater..................................................................................................................... 11 3.3.3 Industriewater ...................................................................................................................... 11 3.3.4 Land- en tuinbouwwater ...................................................................................................... 12 3.3.5 Infiltratiewater ..................................................................................................................... 12 3.3.6 Bluswater ............................................................................................................................. 13 4. VOORSTELLING VAN DE DRINKWATERBEDRIJVEN ........................................................... 14 4.1 DE VLAAMSE MAATSCHAPPIJ VOOR WATERVOORZIENING (VMW).......................................... 14 4.1.1 Voorzieningsgebied VMW Limburg ................................................................................... 15 4.1.2 Voorzieningsgebied VMW Vlaams-Brabant....................................................................... 17 4.1.3 Voorzieningsgebied VMW Oost-Vlaanderen...................................................................... 20 4.1.4 Voorzieningsgebied VMW West-Vlaanderen ..................................................................... 23 4.2 DE ANTWERPSE WATERWERKEN (AWW) .................................................................................. 27 4.3 DE PIDPA ..................................................................................................................................... 29 4.4 DE TMVW, IWVB EN IMWV .................................................................................................... 34 4.5 DE IWVA ................................................................................................................................... 36 4.6 DE IWM...................................................................................................................................... 38 4.7 REGIE STEDELIJKE WATERDIENST IEPER .................................................................................... 39 4.8 GEMEENTELIJKE WATERBEDRIJF KNOKKE-HEIST...................................................................... 40 4.9 WATERBEDRIJF HOEILAART ....................................................................................................... 41 4.10 WATERREGIE STAD TONGEREN ................................................................................................ 42 4.11 STEDELIJK WATERBEDRIJF SINT NIKLAAS ............................................................................... 45 5. HET GEBRUIK: PROGNOSE EN TRENDS .................................................................................. 47 5.1 De Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening .................................................................... 48 5.1.1 Limburg ............................................................................................................................... 48 5.1.2 Vlaams-Brabant ................................................................................................................... 50 5.1.3 Oost-Vlaanderen .................................................................................................................. 52 5.1.4 West-Vlaanderen ................................................................................................................. 54 5.2 AWW .......................................................................................................................................... 57 5.3 Pidpa ........................................................................................................................................... 58 5.4 TMVW, IWVB en IMWV .......................................................................................................... 60 5.5 IWVA.......................................................................................................................................... 62 5.6 IWM (lid ISWa) .......................................................................................................................... 64 5.7 Regie Stedelijke Waterdienst Ieper (lid ISWa) ........................................................................... 66 5.8 Gemeentelijk Waterbedrijf Knokke-Heist (lid ISWa) ................................................................ 68 Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

5.9 Hoeilaart (lid ISWa).................................................................................................................... 69 5.10 Waterregie Stad Tongeren (lid ISWa)....................................................................................... 71 5.11 Stedelijk Waterbedrijf Sint-Niklaas (lid ISWa) ........................................................................ 72 6.WATERBEDRIJVEN: PARTNER BIJ NATUURBEHEER ............................................................ 74 7.DE KNELPUNTEN ........................................................................................................................... 75 7.1. Meerdere sectoren maken aanspraak op hetzelfde water voor de invulling van de behoeftes... 75 7.2. Gebrek aan kennis, informatie en inzichten............................................................................... 75 7.3. Streven van het natuurbeleid naar de terugdringing van de verdroging in natuurgebieden en naar het herstel van de natuurlijke overstromingsgebieden van de rivieren hypothekeert de winningscapaciteit van grondwater................................................................................................... 75 7.4. Verontreinigingen bedreigen de winningscapaciteit van de drinkwaterbedrijven ..................... 76 7.4.1. De voornaamste knelpunten voor de oppervlaktewaterwinningen naar verontreinigingen toe zijn fosfaten, pesticiden, nitraten, ammonium en fluoride...................................................... 76 7.4.2. De voornaamste knelpunten voor de grondwaterwinningen naar verontreinigingen toe zijn nitraten, pesticiden en hun afbraakproducten, gechloreerde organische verbindingen en BTEX. 77 7.5. Knelpunten naar normstelling .................................................................................................... 77 7.5.1. Knelpunten naar normstelling oppervlaktewater ................................................................ 78 7.5.2. Knelpunten naar normstelling grondwater ......................................................................... 80 7.6. Verplaatsing van grondwaterwinning: veelal onmogelijk zonder captatieverlies...................... 80 7.7. De vraag tot omschakeling van grondwater op oppervlaktewater als ruwwaterbron + uitbreiding oppervlaktewaterwinningen: niet steeds zo eenvoudig en ecologisch en ruimtelijk soms moeilijk . 81 7.8. Het structuurplan Vlaanderen aanziet de structuren voor waterwinning en de leidingeninfrastructuur nog niet als een structuurbepalend element van de ruimte ......................... 82 7.9. De mogelijkheden tot een kwantitatieve en kwalitatieve bescherming van de grondwaterwinningen bestemd voor de openbare drinkwatervoorziening zijn beperkt ................... 83 7.10. Het natuurlijk milieu ................................................................................................................ 83 7.12. De impact van de klimaatverandering...................................................................................... 86 7.13. Permanente vergunning ten bate van een evidence based milieubeleid en de MERproblematiek ..................................................................................................................................... 88 7.14. Knelpunten andere waterbronnen en vraag naar ander water .................................................. 90 8.DE TOEKOMSTVISIE INZAKE WATERONTTREKKING, WATERPRODUCTIE EN DISTRIBUTIE ...................................................................................................................................... 91 8.1. Streven naar duurzame verzekering van de Vlaamse watervoorziening.................................... 92 8.1.1. Behoud van strategische verdeling grond- en oppervlaktewaterwinningen ....................... 92 8.1.2. Investeren in leveringszekerheid ifv de vraag, prognose en externe factoren. Levering bij piekafnames .................................................................................................................................. 95 8.1.3. Verzekeren van waterlevering naar industrie en landbouw................................................ 96 8.1.4. Groot maatschappelijk belang van de DW-voorziening en opportuniteiten van de bestaande structuur ........................................................................................................................................ 97 8.2. Afstemmen en optimaliseren productieen distributie- infrastructuur ...................................... 97 8.2.1. Infrastructuur voor transport en distributie : netwerken en transfertmogelijkheden .......... 97 8.2.2. De toekomstige infrastructuur binnen een nieuw RUP ...................................................... 97 8.2.3. Fonds ter bescherming van de drinkwaters......................................................................... 98 8.3. De KRLW toepassen.................................................................................................................. 98 8.3.1. Afbakenen waterlichamen rond grond- en oppervlaktewaterwinningen ............................ 98 8.3.2. Drinkwaterfunctie van waterlichamen................................................................................ 99 8.3.3. Habitat- en vogelrichtlijn gebied versus waterwinning .................................................... 100 8.3.4. Problematiek MER en permanente vergunningen in functie van leveringszekerheid ...... 100 8.3.5. Reststoffen ........................................................................................................................ 100 8.3.6. Verdere invulling van saneringsplicht en waterketenbehandeling ................................... 101 8.4. Sensibilisatie bevolking voor vrijwaring waterkwaliteit.......................................................... 101 8.5. Algemene samenvatting........................................................................................................... 102


2008-06-09

1. HISTORIEK VAN DE DRINKWATERSECTOR Het gebrek aan geordende watervoorziening was in het begin van de 20ste eeuw nog steeds een knelpunt voor de volksgezondheid. Vooral in de minder bevolkte delen van Vlaanderen diende de burger op individuele basis of in kleine collectiviteiten voor zijn eigen watervoorziening te zorgen via bronnen, putten, hemelwater e.d. In het kader van de verantwoordelijkheid van de gemeentebesturen voor de volksgezondheid werden een aantal belangrijke initiatieven genomen en ontstonden o.a. gemeentelijke waterregies, een aantal intercommunales en ook de Nationale Maatschappij Der Waterleidingen, die in 1987 geregionaliseerd werd. Tijdens de laatste jaren greep een integratie van watermaatschappijen plaats, mede ingevolge de steeds hogere eisen waaraan de kwalitatief hoogstaande watervoorziening moet voldoen. Alle watermaatschappijen en overheidsinstanties hebben zich verenigd binnen het overkoepelende S.V.W. (Samenwerking Vlaams Water vzw) dat zijn oorsprong kende in 1974 en waar, onder andere, onderzoeksprogramma’s met betrekking tot water worden opgesteld, uitgevoerd en gecoördineerd. Intussen is ook het waterleidingnet in Vlaanderen bijna volledig uitgevoerd en wordt via deze weg een hoogwaardig kwaliteitswater ten behoeve van elke verbruiker aangeboden. Via dit ene waterleidingnet, gevoed met drinkwater, worden alle soorten gebruik ingevuld. Voor deze optie, in tegenstelling tot meerdere waterleidingnetten met diverse waterkwaliteiten, is gekozen o.m. om economische redenen. Drinkwatervoorziening vormt in België, zoals elders in de wereld, een natuurlijke monopolie.

1.1 Ligging en spreiding van de drinkwaterproductiecentra De ligging van de drinkwaterproductiecentra wordt in eerste instantie bepaald door de aanwezigheid van geschikte ruwwaterbronnen, zowel kwantitatief als kwalitatief. Komt daarbij dat de uitbouw van de drinkwatervoorziening geleidelijk is gebeurd, gedurende tientallen jaren, mede bepaald in het verleden door de vraag van de gemeentelijke overheden om aangesloten te worden op de openbare drinkwatervoorziening. Gezien vroeger het drinkwatergebruik nog beperkt was, lag het winnen van grondwater als bron voor de productie van drinkwater voor de hand. Grondwater hoefde geen intense zuivering, dit in tegenstelling tot het oppervlaktewater. Uitzondering hierop vormt de stad Antwerpen, haar randgemeenten en haar havengebied. Gelet op het ontbreken van voldoende en goed grondwater is daar van bij aanvang beroep gedaan op beschikbaar oppervlaktewater. Naarmate de drinkwatervoorziening verder uitbreiding nam en er bovendien in bepaalde gebieden geen of onvoldoende grondwater aanwezig was, werd ook in West- en Oost-Vlaanderen een beroep gedaan op oppervlaktewater of aanvoer van drinkwater uit andere gebieden. Belangrijk gegeven is dat vóór de regionalisatie van België in drie gewesten de drinkwatervoorziening niet regionaal werd uitgebouwd. Dit verklaart het bestaan van meerdere drinkwaterproductiecentra in het Waals Gewest die in 2007 via grote toevoersystemen nog steeds water leveren aan het Vlaamse Gewest. Op bepaalde plaatsen werden in de afgelopen jaren nieuwe leveringen vanuit het Waals Gewest uitgebouwd, om de grondwatervoorraden aldaar op een meer duurzame manier te kunnen aanspreken. Allereerst kan in dit verband het samenwerkingsakkoord tussen het Vlaamse en het Waals Gewest geciteerd worden (1997) dat voorziet in een progressieve afbouw van grondwaterwinning uit de afgesloten waterlaag in de Carboon-kalkstenen in de zone Spiere-Helkijn, Pecq-Saint-Léger en Moeskroen in de periode 1996-2007 en in een vervangende waterbevoorrading uit de freatische zone van het Carboon in het Waals Gewest via een nieuwe aangelegde toevoerleiding, Transhennuyère genaamd.


2008-06-09

Een mogelijkheid tot beperken van de waterlevering vanuit Wallonië werd gecreëerd door de samenwerkingsovereenkomst AQUALINK tussen twee Vlaamse waterbedrijven TMVW en AWW. Deze samenwerking resulteerde in de bouw van twee bijkomende productie-eenheden in het bestaande AWW productiecentrum Oelegem en een uitbreiding van de bestaande ruwwateronttrekking uit het Albertkanaal ter hoogte van de bestaande watervang te Broechem. Het toeleveren van het geproduceerde drinkwater naar het toevoerleidingennet TMVW vereist evenwel de aanleg van transportleidingen tussen Oelegem en Gent en Brugge. Tot op heden is enkel geopteerd voor beperkte bijkomende leveringen vanuit het AWW productiecentrum Walem te Rumst richting Buggenhout, via bestaande en nog verder uit te breiden transportleidingen. De spreiding van de bestaande grondwaterwinningen is in grote mate hydrogeologisch bepaald. Er zijn in het Vlaams Gewest gebieden met kleine, beperkte watervoerende formaties in de ondergrond die ontoereikend zijn voor de openbare drinkwatervoorziening, o.m. het Pajottenland en een groot gedeelte van West- en Oost-Vlaanderen. Andere gebieden zijn dan weer rijk aan grondwaterreserves, zoals de Antwerpse en Limburgse Kempen, het Dijlebekken ten zuiden van Leuven, de Maasvallei in Limburg... Vele van deze waterrijke zones liggen in kwelgebieden of overstromingsgebieden, waarvan de natuurwaarde door de inrichting als waterwinningsgebieden, beschermd werd tegen de verkavelingsdruk en het innemen van de open ruimte. De natuurwaarde van deze waterwinningsgebieden vindt beleidsmatig haar vertaling in de bestemming van deze gebieden als habitatgebied, vogelrichtlijngebied, VEN-gebied ….

1.2 Drinkwaterproductie en integraal waterbeheer Integraal Waterbeheer is een rechtstreeks uitvloeisel van de Conferentie van de Verenigde Naties over Milieu en Ontwikkeling (Rio de Janeiro, 1992) waarop agenda 21 werd goedgekeurd. Tijdens deze conferentie werden de richtlijnen opgesteld voor een duurzaam milieubeleid. Eén van de vele aspecten van een duurzaam milieubeleid is het behoud van de biodiversiteit. Integraal waterbeheer impliceert de afweging van belangen en de erkenning van de samenhang en de wisselwerking tussen de verschillende componenten van het watersysteem. Integraal waterbeheer streeft met andere woorden naar het duurzame beheer van het watersysteem. Deze vereist samenwerking tussen de verschillende beleids- en beheerorganen. Ook de Europese Unie heeft zich over het waterbeleid gebogen, met als voornaamste doelstelling eveneens te komen tot een integratie van de bestaande wetgeving en uiteindelijk een duurzaam waterbeleid. Na acht jaren van besprekingen en onderhandelingen, werd op 23 oktober 2000 de Kaderrichtlijn Water goedgekeurd door het Europese Parlement en de Raad (“Richtlijn 2000/60/EG van het Europese Parlement en de Raad van 23 oktober 2000 tot vaststelling van een kader van communautaire maatregelen betreffende het waterbeleid”). De Kaderrichtlijn Water bepaalt ondermeer dat alle waterlichamen, die voor de onttrekking van voor menselijke consumptie bestemd water worden gebruikt en dagelijks meer dan 10 m³ leveren of meer dan vijftig personen bedienen, moeten afgebakend en opgenomen worden in een register. Deze waterlichamen moeten daarna verder beschermd worden, zodanig dat het niveau van zuivering dat voor de productie van drinkwater is vereist, verlaagd wordt (artikel 7.1. en 7.3. van de KRLW).1 1

Artikel 7 van de KRLW bepaalt het volgende: “Voor de drinkwateronttrekking gebruikt water 7.1. : De lidstaten wijzen binnen elk stroomgebiedsdistrict aan : - alle waterlichamen die voor de onttrekking van voor menselijke consumptie bestemd water worden gebruikt en dagelijks gemiddeld meer dan 10 m³ per dag leveren of meer dan 50 personen bedienen, alsmede de voor dat toekomstig gebruik bestemde waterlichamen. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

Deze Kaderrichtlijn Water werd door de Vlaamse Overheid vertaald in een nieuw decreet betreffende het integrale waterbeleid, dat in Vlaanderen het nieuwe kader moet aanreiken. Ook de drinkwatersector heeft hierin zijn plaats gekregen als een waterbeheerder, die verantwoordelijk is voor een groot deel van de waterbevoorrading van de watergebruikers van Vlaanderen via leidingen. Met het programmadecreet van 24 december 2004 werden deze drinkwaterbedrijven ook saneringsplichtig voor het door hen geleverde water, waardoor zij nu verantwoordelijk worden voor een belangrijk deel van de waterketen. “There is no QUANTITY if there is no QUALITY”. Het beschermen van het water is dan ook een belangrijk onderdeel van het te voeren integraal beheer. De bronnen die gebruikt worden ter bereiding van drinkwater worden door de VLAREM-regelgeving beschermd. Zowel voor oppervlaktewater als voor grondwater bestaan er basiskwaliteitseisen, die erop gericht zijn een zo zuiver mogelijke ruwwaterbron te kunnen aanspreken. Deze basiskwaliteitseisen, in het bijzonder van de oppervlaktewaters, bestemd voor de productie van drinkwater, zijn echter nog niet overal gerealiseerd. Dit is een knelpunt voor de drinkwatersector. Aan de andere zijde wordt er vastgesteld dat de normen voor drinkwater (besluit van de Vlaamse regering van 13 december 2002, houdende reglementering inzake de kwaliteit en levering van water, bestemd voor menselijke consumptie) steeds strenger worden, waardoor steeds meer bijkomende zuiveringsstappen vereist zijn.

De lidstaten monitoren overeenkomstig bijlage V de waterlichamen die overeenkomstig bijlage V gemiddeld meer dan 100 m³ per dag leveren. 7.3. : “De lidstaten dragen zorg voor de nodige bescherming van de aangewezen waterlichamen met de bedoeling de achteruitgang van de kwaliteit daarvan te voorkomen, teneinde het niveau van zuivering dat voor de productie van drinkwater is vereist, te verlagen. De lidstaten kunnen voor die waterlichamen beschermingszones vaststellen.” Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

2. DE BESCHIKBARE BRONNEN VOOR DRINKWATERVOORZIENING (cijfers 2005, zie tabel in bijlage)

2.1 Grond- en oppervlaktewater winningen in het Vlaamse Gewest

De waterbedrijven vullen voor een gedeelte de vraag naar water in, doch zij zijn ook vragende partij voor een voldoende aanbod van goed water om op een adequate manier hun taak te kunnen uitvoeren. Een goede drinkwatervoorziening staat of valt met al of niet voldoende aanbod van goed water. In tabel 1 (zie bijlage) wordt per waterbedrijf een overzicht gegeven van de geproduceerde en ingevoerde hoeveelheden drinkwater.

(A) Grondwater In Vlaanderen werd in 2005 +/- 172 miljoen m³ grondwater opgepompt. De grondwaterwinningen liggen verspreid over Vlaanderen. De hydrogeologische randvoorwaarden spelen een belangrijke rol bij de keuze van deze inplantingsplaatsen. Teneinde de beïnvloeding van de omgeving tot een minimum te beperken wordt geopteerd voor een spreiding van de grondwaterwinningen, hetgeen toelaat het opgepompt debiet per waterwinning te beperken in functie van de draagkracht van deze laag. Bij het exploiteren van de laag wordt er naar gestreefd een evenwicht te bereiken tussen onttrekking en voeding. Ecologische overwegingen kunnen hierbij eveneens bepalend zijn. De historische uitbouw van de drinkwatervoorziening in Vlaanderen resulteerde in hetzij een structuur waarbij elke grondwaterwinning instaat voor de bedeling van een bepaalde sector (honingraatstructuur), hetzij een centraal toevoersysteem waarop meerdere grondwaterwinningen zijn aangesloten. Grondwaterwinningen zijn echter in sommige gevallen kwetsbaar voor eventuele calamiteiten (kwaliteitsproblemen, overstromingen). Alternatieven voor het veiligstellen van de drinkwaterbevoorrading moeten dan ook in eerste instantie mogelijk gemaakt worden door het voorzien van verbindingsleidingen tussen de verschillende winningen, het voorzien van bijkomende reserveproductiecapaciteiten teneinde een nabijgelegen sector te kunnen bijspringen of voldoende aanvoer via een centraal toevoersysteem te garanderen en desgevallend het inplanten van bijkomende winningen. Dit veiligheidsaspect is dan ook zichtbaar in de tabel van de opgepompte debieten, waarbij vastgesteld wordt dat het vergunde debiet hoger ligt dan het reële opgepompte jaar- en dagdebiet. Op een aantal locaties is de infrastructuur van watercaptatie en waterbehandeling in opbouw, wat eveneens in verschillen ressorteert tussen vergunde volumes en werkelijk opgepompte volumes.

(B) Oppervlaktewater In Vlaanderen werd in 2005 +/- 190,5 miljoen m³ oppervlaktewater onttrokken. De waterwinning van oppervlaktewater geschiedt uit rivieren, kanalen en bekenstelsels. Op het Albertkanaal met diverse sluizen, en door het verschil in schuthoogte tussen de sluizen te Olen en te Wijnegem, ontstaat door de scheepvaart tussen Antwerpen en Luik, een natuurlijk overschot aan ruwwater. Dit ruwwater wordt partieel aangewend voor de verdringing van de verzilting in het laatste pand en anderzijds voor de productie van drinkwater.


2008-06-09

Voor een bedrijfszekere exploitatie van oppervlaktewaterwinningen zijn voor- of tussengeschakelde bekkens aanwezig: • spaarbekkens, zoals te Kluizen, Diksmuide (de Blankaart) en Ieper (Zillebeke/Verdronken Weiden), omwille van de seizoensafhankelijke captatiemogelijkheden op kwantitatief en kwalitatief vlak; • veiligheidsbekkens en/of spaarbekkens, zoals te Ranst (spaarbekken Broechem), DuffelRumst (spaarbekken Eekhoven), Ieper (Dikkebus), voor het opvangen van mogelijke calamiteiten op de ruwwateraanvoer. • doorstroombekkens zoals te Harelbeke (de Gavers) en te Lier-Duffel, gebruikt als een zelfreinigende stap in het productieproces. Spaarbekkens, veiligheidsbekkens en kanalen hebben eveneens een doorstroomfunctie van zelfreiniging van de te behandelen ruwe waters. Het totale aandeel van oppervlaktewater tot het in het Vlaamse Gewest gewonnen volume bedroeg in 2005 ongeveer 53 %. Het aangesproken hydrografische bekken valt niet noodzakelijk samen met het bekken waarin zich de infrastructuur bevindt van ruwwaterrinname en waterbehandeling.

2.2 Waterwinningen in het Waals Gewest Te vermelden valt dat door twee waterleidingbedrijven grondwaterwinningen in het Waals Gewest worden geëxploiteerd. Het aandeel van deze Waalse winningen in het totaal opgepompt volume grondwater in het Vlaams en Waals Gewest bedroeg in 1998 14 % (28 miljoen m³ op 200 miljoen m³). Een gedeelte van dit in Wallonië gewonnen water wordt ook verdeeld in Wallonië, doch het grootste deel wordt geleverd in Vlaanderen.

2.3 Transferten van buiten het Vlaams Gewest Het Vlaams Gewest ontvangt via aankopen eveneens drinkwater vanuit het Waals Gewest, Nederland en Frankrijk. Omgekeerd leveren de Vlaamse drinkwaterleidingbedrijven drinkwater aan Nederland, Wallonië en Brussel. De grootte orde van deze externe transferten bedraagt: • Vlaams Gewest “in”: 70.000.000 m³ • Vlaams Gewest “uit”: 12.000.000 m³ Netto wordt er dus ± 58 miljoen m³ drinkwater aan Vlaanderen geleverd. Dit is ongeveer 13% van de totale behoefte aan drinkwater in Vlaanderen (58 miljoen op 434 miljoen m³). Voor de details wordt verder verwezen naar bijlage 1.


2008-06-09

3. HET WATERGEBRUIK 3.1 Algemeen Bijna overal in Vlaanderen is drinkwater aanwezig. Een gigantisch netwerk van transportleidingen, reservoirs, watertorens en distributieleidingen verzekert de continue levering aan huishoudens, industrie, landbouw, openbare besturen en zelfs de brandweer. Naast het gebruik van drinkwater voor diverse huishoudelijke toepassingen is er nog steeds een groot gebruik van leidingwater in de industrie en de landen tuinbouw. Toch is er zowel in de huishoudens als bij de andere toepassingen een duidelijke tendens naar het gebruik van ‘ander water’, waarmee we water bedoelen van een andere kwaliteit dan de drinkwaterkwaliteit zoals geleverd door de watermaatschappijen. Het gebruik van ‘ander water’ krijgt steeds meer aandacht van: • de grootverbruikers (industrie, landen tuinbouw, …) die steeds frequenter op zoek zijn naar alternatieven voor hun bestaande watervoorziening, die onaantrekkelijker wordt als gevolg van oplopende kosten (grondwaterheffing, …) en opgelegde beperkingen (via milieuvergunningen) ten aanzien van onder andere grondwateronttrekkingen; • de overheden (Gewest, provincie en gemeenten) die het (her)gebruik van ‘ander water’ stimuleren; • de actoren die het gebruik van regenwater propageren; • de particulieren die via de media geïnformeerd worden over de mogelijkheden tot gebruik van regenwater voor huishoudelijke toepassingen; • de leveranciers van zuiveringssystemen die inspelen op de vraag. Een toename van het aantal projecten inzake het gebruik van ‘ander water’ wordt vastgesteld.

3.2 Evolutie van het drinkwatergebruik In de jaren ‘60, ‘70 en ’80 steeg het drinkwaterverbruik spectaculair. Het was een periode waarin de meeste drinkwaterbedrijven in volle expansie waren voor wat de aanleg van drinkwaterdistributienetten betreft. Daarnaast steeg het huishoudelijke sanitaire comfort. Woningen werden voorzien van badkamer, was- en vaatwasmachine. Dit had tot gevolg dat enerzijds het aantal inwoners gebruik kon maken van het leidingwater en dat anderzijds het waterverbruik per inwoner aanzienlijk toenam. De combinatie van beide effecten noodzaakte de drinkwaterbedrijven om steeds meer water beschikbaar te stellen. 3.2.1 Gemiddeld verbruik Tussen 1990 en 2000 merken we de eerste indicaties van stagnatie: de globale stijging van het gemiddelde drinkwaterverbruik in Vlaanderen blijft beperkt, evenwel met regionale veschillen waarbij in bepaalde drinkwatervoorzieningsgebieden ook een daling van het verbruik wordt vastgesteld vanaf 1995. Kenmerkend is de stijgende drempel in het drinkwaterverbruik tussen 2002 en 2003, de eerste van 4 warme opeenvolgende zomerjaren. Wanneer we focussen op de jaren 2004, 2005 en 2006 dan is het beeld inzake de evolutie het gemiddeld drinkwaterverbruik stagnerend. In hoofdstuk 5 wordt per waterbedrijf de evolutie van het gemiddelde drinkwaterverbruik grafisch gepresenteerd. Verschillende factoren spelen een rol in de stagnerende trend van het drinkwaterverbruik op jaarbasis. De diverse sensibiliseringscampagnes voor rationeel watergebruik, de plaatsing van waterzuinige toestellen, de stijging van de drinkwaterprijs, de koppeling van de afvalwaterheffing aan de hoeveelheid verbruikt water en het toekennen van subsidies en de verplichting bij nieuwbouw voor de plaatsing van regenwaterputten hebben deze evolutie beïnvloed. Daarnaast gaven deze factoren soms Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

ook aanleiding tot het realiseren van al of niet officieel gekende en vergunde nieuwe grondwaterwinningen. Een dalende trend mag zelfs verwacht worden door de impact van de globale waterfactuur, ingevoerd op 1 januari 2005. Gebruikelijk wordt bij het opstellen van prognoses voor het te verwachten drinkwaterverbruik in eerste instantie uitgegaan van de gegevens uit het verleden. Naarmate deze gegevens een stabieler verloop kennen en er weinig specifieke nieuwe factoren te verwachten zijn, kan een betrouwbaardere prognose worden opgesteld. Op basis van de beschikbare gegevens vanaf 1975 tot en met 2005 kan een realistische trendanalyse worden uitgevoerd. 3.2.2 Piekverbruik Een totaal ander beeld krijgen we wanneer we het drinkwaterverbruik bekijken op dagen weekbasis. Een stijgende trend van het piekverbruik tijdens periodes van langdurige droogte wordt verwacht. De maximale waarden van het dagen weekverbruik, uitgedrukt als een percentage bovenop het gemiddelde verbruik op jaarbasis liepen in 2004, 2005 en 2006 op tot 40% en zelfs hoger voor bepaalde regio’s. Deze evolutie van het piekverbruik wordt vooral bepaald door maatschappelijke ontwikkelingen, maar tevens door het beleid van de overheid: - het hemelwaterverbruik wordt gestimuleerd door de overheid. Evenwel vallen na enkele weken droogte de klanten terug op de georganiseerde drinkwatervoorziening; - het groter belang bij de bevolking van mooi groen ogende moes- en siertuinen. De kost voor het beregenen is meestal verwaarloosbaar tegenover de waarde van de beplanting; - de trend naar eenvoudige bovengrondse zwembaden breekt door. Deze zwembaden hebben slechts een beperkte zuivering en worden meermaals per seizoen ververst. Spijts een stagnerende trend van het verbruik op jaarbasis kan enkel aan deze piekvraag worden voldaan door extra investeringen in de productie-, bergings-, toevoer- en distributie-infrastructuur. Deze investeringen in piekvoorzieningen bezitten een lager rendement, met eveneens impact op de bedrijfsvoering van de installaties en op hun exploitatiekost. 3.2.3 Productie-infrastuctuur De capaciteit van de winningen, van de waterbehandelingsprocessen en van de pompen en reinwaterreservoirs moet afgestemd zijn op piekproducties. Hierbij wordt gestreefd naar het inzetten van productie-eenheden die relatief vlot de fluctuaties van de afname kunnen opvangen, maar dit is niet binnen alle watervoorzieningsgebieden mogelijk. Specifieke investeringen in piekproductie om de leveringszekerheid, ook bij langdurige droge periodes te overbruggen, zijn noodzakelijk. 3.2.4 Bergingsinfrastructuur De watertorens en reservoirs kunnen bij hogere piekverbruiken onvoldoende bergingscapaciteit bezitten voor het optimaal vervullen van hun bufferende werking. Dit vergt gerichte oplossingen: het verhogen van de waterinhoud van deze kunstwerken; het bouwen van nieuwe reservoirs of watertorens; het realiseren van installaties met toerentalgeregelde pompen. Dit laatste is veelal de goedkoopste oplossing maar enkel aangewezen voor grote eenheden omwille van de noodzaak om gelijktijdig eveneens een noodstroomvoorziening te realiseren. 3.2.5 Toevoer- en distributieinfrastructuur Op enkele uitzonderingen na zijn zowat alle distributieleidingen aangelegd, zodat een dalend gemiddeld verbruik niet meer kan resulteren in de systematische plaatsing van kleinere diameters. Het opvangen van piekverbruiken vereist dan ook de aanleg van leidingen van voldoende grote diameter. Daartegenover staat een dalend gemiddelde dagverbruik gedurende het grootste gedeelte van het jaar. Dit betekent een kleinere doorstroming van de leidingen. Het waarborgen van de drinkbaarheid van Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

het getransporteerde water in de, op dat ogenblik overgedimensioneerde leidingen, leidt tot extra exploitatiekosten. Daarenboven veroorzaakt het bijkomend spoelen van de leidingen om kwaliteitsproblemen met het gedistribueerde water in periodes van laag verbruik te vermijden, niet alleen personeelskosten maar verhoogt eveneens het niet-geregistreerde verbruik. Om te kunnen voldoen aan de piekverbruiken moet derhalve voldoende productie-, transporten distributiecapaciteit beschikbaar zijn. Wegens de stagnerende of dalende gemiddelde dagverbruiken moeten de noodzakelijke investeringskosten en zelfs stijgende exploitatiekosten echter op een beperkter volume worden verrekend.

3.3 Gebruik van ‘ander water’ 3.3.1 Hemelwater Hoewel hemelwater (regenwater) onmiskenbaar niet voldoet aan de kwaliteitseisen van drinkwater, biedt het toch heel wat opportuniteiten voor specifieke toepassingen, zoals voor toiletspoelingen, onderhoud van de woningen, wasmachines, tuinbesproeiingen, … De verplichting tot het plaatsen van regenwaterputten enerzijds en de subsidiëring voor het plaatsen van regenwaterputten anderzijds hebben in de voorbije jaren het gebruik van regenwater sterk gestimuleerd. De beschikbare opslagcapaciteit in de regenwaterputten kan bij hevige neerslag soms een overbelasting van het rioolstelsel en de rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s) voorkomen en de overstortproblemen in zekere mate beperken. Dit in sommige omstandigheden onmiskenbaar nuttig effect dient echter te worden gerelativeerd vermits de hevige neerslag veelal optreedt in een periode waarbij de regenwaterputten grotendeels gevuld staan en de beschikbare bergingscapaciteit bijgevolg beperkt is. Bij het gebruik van ‘ander water’ in het algemeen en regenwater in het bijzonder treedt een specifiek probleem in verband met de volksgezondheid op dat zeker niet uit het oog mag worden verloren. Het betreft de beveiliging van de kwaliteit van het via het distributienet geleverde drinkwater. Passende beveiligingsmaatregelen, zoals een gescheiden circuit binnen de woningen voor drinkwater en ‘ander water’, moeten terugstroming van niet drinkbaar water naar het drinkwaterdistributienet voorkomen. Ook binnen de woningen dient de nodige aandacht besteed aan het vermijden van het mogelijk onbewust gebruik van ‘ander water’ voor toepassingen waar drinkwaterkwaliteit vereist is. Bij nieuwbouw of verbouwingswerken van woningen is het creëren van de mogelijkheid om op een verantwoorde wijze optimaal gebruik te maken van regenwater vrij eenvoudig. De plaatsing van regenwaterputten, de montage van een pomp, de aanleg van leidingen en de installatie van de nodige veiligheidsvoorzieningen kan gebeuren in combinatie met de bouwwerken en de uitvoering van de sanitaire installatie. Bij bestaande woningen is deze problematiek in veel gevallen moeilijker of slechts met relatief aanzienlijke kosten op te lossen. 3.3.2 Huishoudwater Het leveren via leidingen van zogenaamd huishoudwater, wat kan gedefinieerd worden als water van een lagere kwaliteit dan drinkwater, is nog niet op grote schaal van toepassing. Gelet de grote kosten, in verhouding tot de afgenomen hoeveelheid water, is de aanleg van een tweede distributienet in woonzones meestal niet verantwoord. Hierbij moet ook extra aandacht besteed worden om vergissingen te voorkomen bij het aankoppelen van de woningen op de distributieleidingen. 3.3.3 Industriewater Industriewater is water dat gebruikt wordt in industriële processen. Hierbij kan een onderscheid gemaakt worden tussen verschillende toepassingen: • koelwater is water dat wordt aangewend om binnen het proces warmte af te voeren en is hoogstwaarschijnlijk de meest courante toepassing van watergebruik binnen de industrie (vb. in Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

• •

warmtewisselaars, persen, chemische reactoren, …). Dit kan gebeuren via open, semi-gesloten of gesloten systemen en via direct of indirect contact. proceswater is water dat wordt aangewend als basisgrondstof (vb. brouwerijen), als essentieel reagens (chemische processen), als oplosmiddel (vb. elektrolytische baden) of als transportmiddel in industriële processen. onder voedingswater voor stoom- of heetwaterketels wordt water verstaan dat wordt verwarmd of omgezet in stoom. Het warme water of de gevormde stoom gebruikt men vervolgens voor thermische of warmtekrachtdoeleinden.

De industriële inzet van ‘ander water’ kan ook nog voor andere toepassingen in aanmerking komen, bijvoorbeeld voor de schoonmaak van gebouwen, voertuigen en materieel, maar dit betreft meestal kleinere hoeveelheden. Het aanwenden van industriewater, geleverd via een leidingnet, is op heden slechts in een beperkt aantal gevallen, onder andere in Oudenaarde en Ronse, gerealiseerd. Soms gebeurt het leveren van industriewater via samenwerkingsverbanden tussen het waterbedrijf en een privé-onderneming. Zo verzorgt BIWS (joint venture AWW-Ondeo Industrial Solutions) voor bedrijven in de Antwerpse regio de totale watercyclus: BIWS levert gedemineraliseerd water op basis van AWW drinkwater. Daarnaast neemt in de industrie, mede ingevolge de milieuheffing op het geloosde water, de belangstelling toe voor het recycleren van het gebruikte water. 3.3.4 Land- en tuinbouwwater Onder landen tuinbouwwater kan enerzijds verstaan worden het veeteeltwater (drink- en schoonmaakwater) en anderzijds bevat dit ook het irrigatiewater voor glas- en openluchttuinbouwteelten. Een zeer uitgebreide studie over het landbouwkundige waterverbruik in Vlaanderen werd, in opdracht van AMINAL, uitgevoerd door het Instituut voor Land- en Waterbeheer van de K.U.Leuven (studie van professor J. Feyen, september 1993). 3.3.5 Infiltratiewater Voor het uitvoeren van infiltraties kan, afhankelijk van het doel en de omstandigheden, water van verschillende herkomst gebruikt worden. In veel gevallen wordt hemelwater geïnfiltreerd dat al of niet voorafgaandelijk werd opgeslagen en voorbehandeld. In bepaalde omstandigheden kan, na een bijkomende zuivering, gebruik gemaakt worden van effluent afkomstig van een afvalwaterzuiveringstation. Het gebruik van gebiedsvreemd water voor infiltratie vereist steeds een ecologische studie. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan het voorkomen van verstoppingen van het infiltratiesysteem. In het algemeen kan infiltratie een wezenlijke bijdrage leveren tot het op peil houden van het grondwater. Inzonderheid kunnen de concrete doelstellingen als volgt geformuleerd worden:

het terug op peil brengen van een watervoerende laag; het compenseren van lokale waterstanddalingen; het gebruik van de infiltratie als een specifieke zuiveringstrap; de opslag van water in de ondergrond om piekverbruiken in de zomer te kunnen opvangen; het opvoeren van de grondwatervergunningscapaciteit zonder nadelige milieueffecten; het herstel en/of behoud van het ecosysteem: o.a. het gedeeltelijk compenseren van verdrogingseffecten bij waterafhankelijke vegetaties en het bieden van mogelijkheden tot een rijkere fauna en flora; het inspelen op de waterbalans; het herstel en/of het behoud van de waterhuishoudkundige situatie.

De mogelijkheden en de keuze van de infiltratiemethode of techniek worden bepaald door de geologische en pedologische karakteristieken van het gebied evenals van de kwaliteit en de kwantiteit van het water dat voor infiltratie in aanmerking komt. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

De voornaamste infiltratietechnieken zijn: • het beheerst overstromen; deze methode vraagt de minste aanpassing en de natuurlijke vegetatie blijft in stand (vandaar het belang van de natuurlijke overstromingsgebieden); • kombevloeiing, vb. met behulp van een reeks kommen uitgegraven langs een rivier, de bodem ligt bloot en moet periodiek bewerkt worden om de infiltratiecapaciteit te behouden, indien het water veel slib bevat wordt de eerste kom als sedimentatiebekken gebruikt vooraleer het water in de volgende kommen toe te laten; • met sloten en greppels, waarbij een toevoer- en afvoerkanaal nodig is; deze methode is vooral geschikt daar waar de horizontale doorlatendheid groter is dan de verticale; • in bestaande rivieren of sloten met behulp van een reeks stuwen die het water ophouden; • infiltratie in open bekkens en via boorputten; • injectie of diepinfiltratie. 3.3.6 Bluswater Met bluswater wordt het water bedoeld dat hetzij bij blussingswerkzaamheden, hetzij bij oefeningen gebruikt wordt door de brandweer. Het gebruik van drinkwater als bluswater wordt meestal niet bemeterd en zit vervat in de nietgeregistreerde verbruiken.


2008-06-09

4. VOORSTELLING VAN DE DRINKWATERBEDRIJVEN Omdat drinkwatervoorziening niet stopt aan de grenzen van een rivierbekken, en in de meeste gevallen georganiseerd werd per gemeente (op basis van de administratieve begrenzingen), wordt in dit hoofdstuk de waterverzorgingsgebieden per waterbedrijf besproken. Deze waterverzorgingsgebieden zijn afzonderlijk definieerbare gebieden gekenmerkt door een eigen productieen distributie-apparaat. Tussen de verschillende waterverzorgingsgebieden bestaan interne verbindingen enerzijds in het kader van permanente leveringen, anderzijds om noodsituaties zoals een calamiteit op een waterwinning of in een distributieleiding op te vangen.

4.1 DE VLAAMSE MAATSCHAPPIJ VOOR WATERVOORZIENING (VMW) De VMW verzorgt de drinkwatervoorziening in 172 gemeenten (145 volledig; 27 gedeeltelijk) gespreid over West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant en Limburg. Meer dan 2,6 miljoen inwoners en honderden bedrijven worden door de VMW bediend vanuit in hoofdzaak eigen drinkwaterproducties. De VMW beschikt over 79 grondwaterwinningen en 3 oppervlaktewaterwinningen die in 2004 in totaal 135.500.000 m³ produceerden. De totale lengte van het leidingnetwerk bedraagt 29.500 km. De centrale hoofddirectie staat ondermeer in voor het beleid inzake de watervoorziening en voor de studie en engineering van projecten voor de volledige VMW. De operationele opdrachten zijn toevertrouwd aan 4 gewestelijke directies.

In de volgende hoofdstukken wordt elke gewestelijke directie als een aparte waterverzorgingseenheid besproken.


2008-06-09

4.1.1 Voorzieningsgebied VMW Limburg

(a) Voorstelling

Eigen drinkwaterproductie vanuit 27 (25 vanaf 2006) grondwaterwinningen: 44.500.000 m³ of gemiddeld 122.000 m³/dag. Leveringen door derden: 600.000 m³ of gemiddeld 1.600 m³/dag. Leidingnetwerk: 8.000 km.

(b) Structuur van het verzorgingsgebied Indeling in zones en interne verbindingen

Bij VMW Limburg worden 5 zones onderscheiden, elk met hun drinkwaterproducties: Noord, Oost, Zuid-Oost, Zuid-West en West. De 4 grootste drinkwaterproducties bevinden zich in de zones Oost en Noord, met een aandeel van 44% en 22% van de totale drinkwaterproductie in VMW Limburg. Tussen de zones Oost, West en Noord gebeuren belangrijke transferten. Een grote hoeveelheid drinkwater wordt getransporteerd van Oost naar West via het reservoir Maasmechelen/opjaagstation As. De zone Noord levert, via het reservoir van Leopoldsburg, een belangrijk aandeel van de eigen productie aan de zone West. Een transfert van Oost naar Noord gebeurt eveneens via het opjaagstation As. Er is ook een transfert van Oost naar Zuid-Oost, terwijl de zone Zuid-West voor het grootste deel autonoom via de eigen producties voor de drinkwaterbevoorrading kan instaan.


2008-06-09

Productiecentra en bijhorende distributiezones Grondwaterwinningen Het bevoorradingsgebied van VMW Limburg kent enkel grondwater als ruwwaterbron. Een klein deel van het grondwater wordt opgepompt in de provincie Luik. In het zuidelijk deel van Limburg vormen de tufkrijtlagen van de Formaties van Maastricht en Gulpen (Krijt) veruit de belangrijkste voorraad van grondwater voor de drinkwatervoorziening. In de Jekervallei en de bovenloop van het Herkbekken is deze watervoerende laag freatisch; meer naar het noorden wordt ze bedekt door jongere, vaak kleirijke afzettingen en krijgt ze een spanningskarakter. De doorlatendheid neemt in het zuidelijk deel sterk toe doordat het gesteente er sterk gespleten kan zijn. In de regio Sint-Truiden dagzomen de versteende klei- en siltafzettingen van het Landeniaan (“tufsteen van Lincent”). De watervoerende laag is er freatisch, en het grondwater wordt er gewonnen door geboorde putten of bronopvang. In Midden- en Noord-Limburg ligt het Krijt op grotere diepte en is het water ook sterker gemineraliseerd. De drinkwatervoorziening gebeurt er vanuit jongere formaties. Noord-Limburg wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van een dik pakket fijne-grove zanden van de Formaties van Bolderberg, Berchem, Diest en Mol, die er boven de Boomse kleilaag voorkomen. De watervoerende laag is freatisch maar krijgt wel een spanningskarakter door de aanwezigheid van ondiepe, slecht doorlatende kleilagen. De goed doorlatende afzettingen laten de onttrekking toe van belangrijke volumes grondwater. Hierbij aansluitend komen in het noordoosten van Limburg, in de Roerdalslenk, grove zandafzettingen voor van continentale oorsprong, met klei- en bruinkoollagen, die behoren tot de Kiezeloölietformatie. Deze watervoerende laag met aanzienlijke dikte en doorlatendheid heeft een spanningskarakter. Tenslotte zijn de zeer grove grindafzettingen, afgezet in het Quartair langs de Maas, van zeer groot belang voor de drinkwatervoorziening van Limburg. In het mijnverzakkingsgebied bij Maasmechelen kunnen zeer grote volumes grondwater worden opgepompt. De watervoerende laag in het Maasgrind is freatisch, maar door de geringe diepte en de hoge grondwatersnelheden is deze laag ook erg kwetsbaar.

Ligging van de winningen t.o.v. beschermde gebieden natuur In Limburg zijn 6 winningen gelegen in Natura2000-gebied, 7 grenzen aan of liggen in VENgebied. Ze vertegenwoordigen 29% van de totale vergunde capaciteit.


2008-06-09

Productiecapaciteit en interne transferten De waterproductiecentra Eisden en Leut-Meeswijk, gelegen in de zone Oost, capteren het water uit de kwetsbare watervoerende lagen van het Maasgrind. Hun aandeel bedraagt 39,5% van de totale waterproductiecapaciteit (samen met WPC As: 44%). Voor de grondwaterwinning te Meeswijk kan er zich bij aanhoudende droogte en lage Maasafvoer een capaciteitsprobleem manifesteren: bij lage grondwaterstanden en door de beperkte dikte van de verzadigde zone zal het WPC Leut- Meeswijk dan mogelijks geremd moeten worden. De leveringszekerheid kan eveneens in het gedrang komen indien bij een calamiteit, bijvoorbeeld een stookolieverontreininging, niet onmiddellijk curatieve maaregelen worden genomen. Met een volledige, maar dure preventieve sanering van alle stookolietanks binnen de beschermingszone zou de continuïteit van de drinkwaterproductie vanuit het Maasgrind het best worden gewaarborgd. In de zone Noord zijn eveneens 2 belangrijke productielocaties (Lommel en Neerpelt); een derde (Bree) wordt momenteel verder uitgebouwd. Hun aandeel in de drinkwaterproductie is 22%. De overige 34% productiecapaciteit is met in totaal 18 productielocaties (waarvan 3 in Wallonië, met 4% van de productiecapaciteit) gesitueerd in de zones Zuid-Oost, Zuid-West en West. De leveringszekerheid in deze 3 zones kan tot op zekere hoogte van piekverbruik in stand te houden door het bestaan van interne verbindingen en leveringen vanuit de zones Oost en Noord.

Externe verbindingen en contracten De in-en uitgaande externe transferten zijn beperkt, maar wel essentieel voor de bevoorrading van volgende deelzones: -

Zone Zuid-Oost, deelzone Voeren: volledig afhankelijk van externe leveringen van SWDE; Zone West: de deelzone Diest in Noord-Oost Brabant is in belangrijke mate afhankelijk van leveringen door VMW Limburg.

4.1.2 Voorzieningsgebied VMW Vlaams-Brabant

(a) Voorstelling

Eigen drinkwaterproductie vanuit 43 grondwaterwinningen, waarvan 11 productielocaties in Wallonië (aandeel 30%) : 38.500.000 m³ of gemiddeld 106.000 m³/dag. Externe leveringen: 5.700.000 m³ of gemiddeld 15.600 m³/dag. Leidingnetwerk: 7.500 km.


2008-06-09


De drinkwatervoorziening bij VMW Vlaams-Brabant gebeurt rond 7 bevoorradingszones: Leuven, Overijse, Noord-Oost Brabant, Toevoer Mechelen, Tienen-St.Remy-Geest, Walshoutem en Pajottenland. Enkel de zone Pajottenland bezit geen eigen waterproductiecentrum en is volledig afhankelijk van externe leveringen. De Toevoer Mechelen is een belangrijke as in het drinkwatertransport in Vlaams-Brabant. Deze as loopt van het zuidoosten in Waals-Brabant naar het noordwesten van Vlaams-Brabant. Deze transportas wordt gevoed door een groot aantal kleinere grondwaterproductiecentra. Naast de bevoorrading van de eigen zone wordt ook water geleverd aan aangrenzende zones Leuven en Overijse. De zone Leuven wordt voor circa 60% bevoorraad vanuit de zone Toevoer Mechelen, de zone Overijse voor 40%. De zone Noord-Oost Brabant wordt op uitzondering van een levering vanuit VMW Limburg aan de stad Diest bevoorraad door eigen producties. De zone Tienen-St.Remy-Geest wordt eveneens bevoorraad door eigen producties. Beperkte leveringen tussen beide zones zijn via het opjaagstation te Kapellen mogelijk. De kleine afgezonderde zone Walshoutem wordt bevoorraad door een eigen winning.

Productiecentra en bijhorende distributiezones Grondwaterwinningen Het bevoorradingsgebied van VMW Vlaams-Brabant kent enkel grondwater als ruwwaterbron. Een deel van het grondwater wordt opgepompt in Waals-Brabant. Vlaams- en Waals-Brabant kennen een veel complexere geologische opbouw dan West- en OostVlaanderen. Bovendien worden het voorkomen en de dikte van een aantal watervoerende lagen sterk beïnvloed door het reliëf en de aanwezigheid van diep ingesneden valleien van Dijle, Demer en Gete. De Formatie van Brussel, die tussen Zenne en Gete nagenoeg overal voorkomt nabij de oppervlakte, vormt de belangrijkste watervoerende laag voor de drinkwaterwinning. De grote dikte die deze laag kan bereiken en de vaak grove, goed doorlatende zanden, laten de onttrekking toe van belangrijke debieten. Waar de dikte van de laag beperkt is, zoals langs diep ingesneden valleiranden, levert de winning door middel van drains of galerijen nog interessante volumes grondwater op. De Formatie van Brussel is meestal freatisch. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

In de Getevallei dagzomen versteende klei- en siltafzettingen van het Landeniaan (“tufsteen van Lincent”). Deze zijn soms sterk gespleten en vertonen daardoor een hoge doorlatendheid. Waterwinning kan gebeuren door middel van geboorde putten, bronopvang en drains. De soms diep ingesneden valleien zijn deels opgevuld met grofzandige of grindafzettingen. Ondanks de eerder beperkte dikte en laterale verspreiding bieden deze goed doorlatende afzettingen een belangrijke mogelijkheid voor de drinkwatervoorziening. In het Hageland tenslotte laat de grofzandige Formatie van Diest eveneens toe om grondwater op te pompen in voldoende grote volumes. In grote delen van de provincie komen fijnkorrelige tufkrijtlagen voor uit het Krijt, die een vrij goede doorlatendheid vertonen en geschikt zijn voor het onttrekken van grondwater. Meer naar het zuiden komt het Krijt voor dicht bij de oppervlakte, waarbij ook de dikte beperkt wordt, maar anderzijds de doorlatendheid sterk toeneemt, omwille van de aanwezigheid van een spletenpatroon. Het Krijt wordt er plaatselijk semifreatisch, met name in de Dijlevallei ten zuiden van Leuven.

Ligging van de grondwaterwinningen t.o.v. beschermde gebieden natuur In Vlaams-Brabant zijn 16 grondwaterwinningen gelegen in of nabij Natura2000-gebied, 18 grondwaterwinningen grenzen aan VEN-gebied. Samen staan ze in voor 44% van het totale vergunde debiet.

Productiecapaciteit en interne transferten Veel van de grondwaterproducties van VMW Vlaams-Brabant zijn kwetsbaar voor externe verontreinigingen, zoals lekkende stookolietanks. Het grote aantal waterproductiecentra in deze 3 zones (33 productielocaties, waarvan 8 in Wallonië, en 75% van de totale productiecapaciteit, waarvan 21% in Wallonië) en de interne verbindingen tussen de zones Toevoer Mechelen, Leuven en Overijse laten toe om bij een calamiteit de leveringszekerheid in deze 3 zones tot op zekere hoogte van piekverbruik in stand te houden. De zone Noord-Oost Brabant, met beperkte transferten van en naar naar andere zone, wordt bevoorraad door 5 productielocaties met 14% van de totale productiecapaciteit van VMW Vlaams-Brabant. De waterproductiecentra Aarschot en Zichem liggen in de Demervallei, gevoelig Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

voor overstromingen. De zone Tienen-St.Remy-Geest ligt eveneens relatief afgezonderd van de andere zones. Van de 5 productielocaties liggen er 2 in Wallonië. De productiecapaciteit maakt 10% uit van de totale productiecapaciteit van VMW Vlaams-Brabant, waarvan 5% in Wallonië. De capaciteitscoëfficiënt bij piekverbruik ligt te laag. De belangrijkste winning Hélécine ligt in Waals-Brabant. De jaarlijkse neerslag heeft een belangrijke impact op de productiecapaciteit van deze winning.

Externe verbindingen en contracten Inzake in- en uitgaande externe transferten vermelden we: -

-

Zone Leuven: nihil; Zones Overijse, Noord-Oost Brabant, Toevoer Mechelen, Tienen-St.Remy-Geest: beperkt. De zone Toevoer Mechelen bezit met Pidpa een verbindingspunt, waar belangrijke leveringen aan Pidpa kunnen gebeuren. De deelzone Diest in Noord-Oost Brabant is in grote mate afhankelijk van leveringen door VMW Limburg. Zone Pajottenland: volledig afhankelijk van externe leveringen van SWDE (aanvoerleiding vanuit SWDE-Neuvilles en verbinding op TMVW-transportleiding VIVAQUA-Brakel te Kester).

4.1.3 Voorzieningsgebied VMW Oost-Vlaanderen

(a) Voorstelling

Eigen drinkwaterproductie vanuit 1 oppervlaktewaterwinning (aandeel 73%) en 3 grondwaterwinningen (aandeel 27 %): 16.000.000 m³. Leveringen door derden: 8.000.000 m³ Leidingnetwerk: 4.500 km.



2008-06-09

De VMW verzorgt de drinkwatervoorziening in het noorden en het zuiden van Oost-Vlaanderen: de zone Noord (Meetjesland en Waasland) en de zone Zuid. De zone Noord bezit eigen drinkwaterproductiecentra, waaronder het oppervlaktewaterproductiecentrum Kluizen. Een belangrijke interne transfert in deze zone gebeurt van West (Meetjesland) naar Oost (Waasland). De watertoren van Nieuwkerken-Waas vormt het knooppunt tussen de aanvoer vanuit het WPC Kluizen en de externe levering van AWW te Melsele. De zone Zuid is volledig afhankelijk van externe leveringen. Er zijn 2 drukzones: het laag net wordt bevoorraad door SWDE, het hoog net door VMW Vlaams-Brabant (dat in het Pajottenland haar water betrekt van SWDE). Tussen het laag net en het hoog net zijn door pomping tranferten mogelijk.

Productiecentra en bijhorende distributiezones Grondwaterwinngen Het zuidelijke deel van Oost-Vlaanderen heeft een geologische opbouw van afwisselend doorlatende zanden slecht doorlatende kleiige lagen, meestal van beperkte dikte. Bovendien vormen zandige afzettingen slechts geografisch beperkte grondwaterlichamen omwille van de sterke versnijding van het reliëf. Als bron van grondwater zijn deze watervoerende formaties slechts van lokaal belang. Diepere geologische formaties zoals de Sokkel zijn eveneens betrekkelijk weinig doorlatend of ongeschikt van kwaliteit. Het noordelijke, vlakke deel van de provincie biedt wel een aantal mogelijkheden. Enerzijds vormt de aanwezigheid van het Ledo-Paniseliaan met goed doorlatende zandige gesteenten mogelijkheden tot het winnen van grondwater. De laag wordt hier al bedekt door kleiige afzettingen en heeft een spanningskarakter. Anderzijds komen tussen Maldegem en Dendermonde, in de Quartaire afzettingen van de “Vlaamse Vallei” ook grove, goed doorlatende zanden voor, waaruit voldoende grondwater onttrokken kan worden voor de drinkwatervoorziening.


2008-06-09

Oppervlaktewaterwinning De winning van oppervlaktewater gebeurt in het Bekken van de Gentse kanalen en de Brugse Polders, met de twee spaarbekkens van Kluizen als seizoenbuffer. Ligging van de winningen t.o.v. beschermde gebieden natuur Oost-Vlaanderen telt 5 grondwaterwinningen die in of nabij Natura2000 en VEN-gebied liggen, voor een totaal van 66% van de vergunde capaciteit.

Productiecapaciteit en interne transferten -

-

Zone Noord Het oppervlaktewaterproductiecentrum Kluizen, met een productie van 34.000 m³/dag in 2004 en een aandeel van 78% in de drinkwaterproductie van Oost-Vlaanderen, staat centraal in de bevoorrading van deze zone. De grondwaterproductiecentra Eeklo (Meetjesland), Zele (Waasland) en Sinaai (Waasland) hebben samen met gemiddeld 10.000 m³/dag een aandeel van 22% in de drinkwaterproductie van Oost-Vlaanderen. Vanuit het WPC Zele kan een afgesloten gebied van drinkwater worden voorzien. Een transfert van Kluizenwater via de watertoren van Lokeren is mogelijk. Zone Zuid De hydrogeologische gesteldheid laat niet toe om eigen productie van voldoende capaciteit te realiseren.

Externe verbindingen en contracten Inzake in-en uitgaande externe transferten vermelden we: -

Zone Noord Het Waasland wordt gedeeltelijk bevoorraad via een levering vanuit AWW te Melsele. Het aangekochte volume bedroeg in 2004 gemiddeld 10.000 m³/dag, overeenstemmend met 20% van de gemiddelde vraag in deze zone. Er is een doorlevering van circa 4.000 m³/dag aan de TMVW te Zelzate en in de Gentse kanaalzone. Een beperke levering van gemiddeld 500 m³/dag gebeurt vanuit Nederland door Evides te Assenede.


2008-06-09

-

Zone Zuid De externe leveringen aan deze zone gebeuren via twee assen overeenstemmend met 2 drukzones. o Het laag net wordt hoofdzakelijk bevoorraad door een levering vanuit de TMVWtransportleiding VIVAQUA-Brakel te Onkerzele. Er is een noodverbinding op dezelfde transportleiding te Schendelbeke. Een beperkte afname van de SWDE gebeurt te Overboelare. Het gemiddeld afgenomen volume bedroeg 10.800 m³/dag in 2004, overeenstemmend met 72% van de gemiddelde vraag in deze zone. o Het hoog net wordt vanuit het reservoir te Kester bevoorraad door VMW VlaamsBrabant (dat in het Pajottenland haar water betrekt van SWDE). Het gemiddeld afgenomen volume bedroeg 4.100 m³/dag in 2004, overeenstemmend met 28% van de gemiddelde vraag in deze zone.

4.1.4 Voorzieningsgebied VMW West-Vlaanderen

(a) Voorstelling

Eigen drinkwaterproductie vanuit 2 oppervlaktewaterwinningen (aandeel 47%) en 5 grondwaterwinningen, waarvan 1 productielocatie in Wallonië (aandeel 53%, waarvan 17% uit Wallonië): 36.500.000 m³. Leveringen door derden, waarvan 80 % leveringen vanuit Wallonië: 8.000.000 m³. Leidingnetwerk: 9.500 km.



2008-06-09

De drinkwatervoorziening gebeurt vanuit 3 productiezones: de zone noordelijke winningen (Bredene, Beernem en Snellegem), de zone Schelde-Leie (karboonkalkwinningen Kooigem en St Leger, oppervlaktewaterwinning De Gavers te Harelbeke en de kleine zuidelijke alluviale winning Avelgem-Waarmaarde-Kerkhove) de zone Blankaart (oppervlaktewaterwinning WPC De Blankaart). Kenmerkend voor West-Vlaanderen is het bestaan van een winter- en zomerregime inzake productie (zie kaart) . In de zomer ligt de productie in het oppervlaktewaterproductiecentrum De Blankaart, met een spaarbekken van 3.000.000 m³, het laagst. Dit wordt gecompenseerd door een hogere productie vanuit de karboonkalkwinningen en een verhoogde levering vanuit Wallonië (SWDE). Tussen de zones zijn belangrijke transferten mogelijk via de reservoirs van Geluveld, Hooglede, Tielt en de beschikbare toevoerstructuren (transportleidingen en opjaagstations).

Productiecentra en bijhorende distributiezones Grondwaterwinngen In grote delen van West-Vlaanderen ontbreken geschikte geologische formaties voor het winnen van grote hoeveelheden grondwater voor de drinkwatervoorziening. Belangrijke, slecht doorlatende kleiafzettingen zoals de “Ieperse klei” (Formatie van Kortrijk) komen vaak voor nabij de oppervlakte. De diepere watervoerende lagen (Sokkel, Landeniaan) hebben vaak een beperkte doorlatendheid en zijn sterk overbemalen. Bovendien is de kwaliteit er weinig geschikt voor de bereiding van drinkwater. In de poldergebieden langs de kust is het water reeds op geringe diepte van nature verzilt. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

Het zwaartepunt van de grondwaterwinning voor West-Vlaanderen ligt in het uiterste zuiden van de provincie en het aangrenzende deel van Henegouwen, met de Carboonkalksteen. De kalksteen kan er talrijke spleten en oplossingsholten bevatten, waardoor het gesteente zeer goed doorlatend is en bijzonder geschikt als bron van ruwwater. De Carboonkalksteen vormt een zuivere spanningslaag. In het noordoosten van West-Vlaanderen komen boven de Formatie van Kortrijk nog zandige afzettingen voor van het Paniseliaan, met een voldoende dikte en doorlatendheid om de onttrekking van grondwater voor de drinkwatervoorziening toe te laten. Deze eenheden liggen nabij de oppervlakte en vormen freatische watervoerende lagen. Voor het overige zijn enkel de zoetwaterlenzen in de grotere duinmassieven van de Kust, en de grove rivierafzettingen langs de Schelde mogelijke bronnen van ruwwater voor de drinkwatervoorziening. Oppervlaktewaterwinngen De winning van oppervlaktewater gebeurt in 2 bekkens: - het Bekken van de IJzer, met de IJzer en de IJzerpolders als ruwwaterbron en het spaarbekken De Blankaart als seizoenbuffer; - het Bekken van de Bovenschelde, met de Schelde, via het kanaal Bossuit-Kortrijk als ruwwaterbron en de Gavervijver te Harelbeke als kwalitatieve passage.

Ligging van de winningen t.o.v. beschermde gebieden natuur Voor West-Vlaanderen liggen 3 grondwaterwinningen in of nabij Natura 2000 gebieden en 4 in of nabij VEN-gebied, ofwel bijna 30% van de totale vergunde capaciteit. Het oppervlaktewaterproductiecentrum De Blankaart is gelegen in Vogelrichtlijngebied.

Productiecapaciteit en interne transferten De 3 zones zijn gerelateerd naar de in deze zones aanwezige waterproductiecentra: - Zone Noord De grondwaterproductiecentra Bredene, Beernem en Snellegem produceren samen gemiddeld 7.000 m³/dag en hebben een aandeel van 7% in de totale drinkwaterproductie van WestVlaanderen. De geregistreerde dagproductie benadert de reële productiecapaciteit en is relatief Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

-

-

constant. Zone Schelde-Leie o De karboonkalkwinningen van Spiere en Pecq-St. Léger leverden in 2004 via de WPC’s St. Léger, Kooigem en Waarmaarde (inclusief klein aandeel water uit Scheldealluvium) gemiddeld 45.500 m³/dag of 45% van het totaal in West-Vlaanderen geproduceerde volume. De samenwerkingsovereenkomst tussen het Vlaams en het Waals Gewest van 1996 legt een gefaseerde afbouw op van de grondwateronttrekking uit de karboonkalk. De gemiddeld toegelaten productie, die in 2004 nog 46.000 m³/dag bedroeg, wordt hierbij in 2007 teruggebracht op 38.000 m³/dag (14.000 m³/dag Waalse karboonkalk en 24.000 m³/dag Vlaamse karboonkalk ). Wel is een tijdelijke productiepiek tot 84.000 m³/dag (36.000 m³/dag Waalse karboonkalk en 48.000 m³/dag Vlaamse karboonkalk ) toegelaten. Het opgelegde maximale jaarvolume mag niet overschreden worden. o Het oppervlaktewaterproductiecentrum De Gavers produceerde in 2004 gemiddeld 17.500 m³/dag. Medio 2005 werd een uitbreiding van de productiecapaciteit tot 25.000 m³/dag in bedrijf genomen. De waterbehandelingsketen kan een licht hogere productie aan, maar evenzeer bestaat een risico op (korte)productiebeperkingen in de zomer bij een gering afvoerdebiet van de Schelde en daaruit volgend een onvoldoende kwaliteit in het kanaal BossuitKortrijk (zie verder). Zone De Blankaart Het oppervlaktewaterproductiecentrum De Blankaart (Diksmuide) produceerde in 2004 gemiddeld 30.000 m³/dag. De behandelingscapaciteit bedraagt 40.000 m³/dag. Het reële productievolume is door de kwantitatieve en kwalitatieve innamemogelijkheden in het spaarbekken vanuit het captatiegebied seizoensafhankelijk. Dit is een rechtstreeks gevolg van de beperkte ruwwaterstockagecapaciteit om de zomerperiode, met quasi geen aanbod aan kwalitatief aanvaardbaar oppervlaktewater, te kunnen overbruggen.

Externe verbindingen en contracten Inzake in- en uitgaande externe transferten vermelden we: -

-

Zone Noord Een beperkte levering door TMVW te Wingene en Plassendale Zone Schelde-Leie o Een belangrijke levering door SWDE vindt plaats te St Leger via de zogenaamde Transhennuyèreleiding. Deze alternatieve levering, voorzien in de samenwerkingsovereenkomst tussen het Vlaamse en het Waals Gewest van 1996, gebeurt sedert 2002 en geldt als compensatie voor de afbouw van de karboonkalkwinningen te St Leger en Spiere. In het contract met SWDE is een gemiddeld afnamevolume voorzien van 15.300 m³/dag, met een minimum van 12.000 m³/dag (winter) en een maximum van 18.000 m³/dag (zomer). In 2004 werd het contractueel door SWDE te leveren volume niet gehaald omwille van problemen met de eigen winningscapaciteit van de SWDE te Gaurain-Ramecroix. o Levering door IEG Mouscron Zone Blankaart Met de Stedelijke Waterdienst van Ieper geschieden wederzijdse waterleveringen van gemiddeld 3.000 m³/dag.


2008-06-09

4.2 DE ANTWERPSE WATERWERKEN (AWW)

(a) Voorstelling AWW (voluit i.s. Antwerpse Waterwerken o.v.) is één van de grootste integrale waterbedrijven in de Benelux. De productie en distributie van meer dan 150 miljard liter water per jaar gaat voor 72% naar de inwoners en de industrie van de Antwerpse regio en voor 28% naar andere Vlaamse drinkwaterbedrijven (Pidpa, TMVW, VMW). De leiding naar het Nederlandse EVIDES is een netverbinding voor noodsituaties met latere leveringsmogelijkheden. AWW is voor haar drinkwatervoorziening uitsluitend aangewezen op het gebruik van oppervlaktewater, in casu op de Maas via het Albertkanaal en de Kempense kanalen. De voeding van het Albertkanaal gebeurt met Maaswater te Luik, via een peilregeling op de stuw van Monsin, terwijl de voeding van de Kempense kanalen te Maastricht gebeurt via een voedingsduiker, eveneens met Maaswater, maar afkomstig van de Zuid-Willemsvaart (Nederland) De waterwinningen van AWW behoren derhalve tot het hydrografisch bekken van de Maas.


2008-06-09

(b) Structuur van het verzorgingsgebied Indeling in zones en interne verbindingen AWW levert water in de steden Antwerpen en Mortsel en de gemeenten Boechout (deelgemeente), Edegem, Hove, Kontich (deelgemeente), Kapellen (deelgemeente) en Zwijndrecht. Het verzorgingsgebied bevat in de noordelijke zone de Antwerpse haven, zowel op linker- als op rechteroever, met haar diverse industrieën, en in het centrum en het zuiden de stedelijke en gemeentelijke agglomeraties. Diverse aanvoerleidingen DN400 tot DN1400, op hun beurt gevoed vanuit de diverse pompstations, vormen een sterk vertakt netwerk om over het gehele verzorgingsgebied, zowel het havengebied als het distributienetwerk DN80-DN300 in de agglomeraties, de aanvoer van voldoende drinkwater aan de vereiste druk, te kunnen garanderen.

Productiecentra en bijhorende distributiezones De toevoer van drinkwater naar het verzorgingsgebied gebeurt respectievelijk vanuit de eigen productiecentra en pompstations Notmeir in Duffel en Oelegem in Ranst, vanuit het hoofdpompstation Luithagen te Mortsel, en plaatselijk vanuit Pidpa in Berendrecht. De toevoer naar het netwerk van aanvoerleidingen, gebeurt via diverse grote toevoerleidingen DN800 tot DN1400. Het pompstation Notmeir bevoorraadt in normaal regime, voornamelijk het zuidelijk en westelijk deel van het verzorgingsgebied, inclusief het zuidelijk deel van Antwerpen-Linkeroever. De pompstions Oelegem één en Oelegem twee bevoorraden globaal het oostelijk deel en het noordelijke havengebied alsook een belangrijk deel van het centrum van het verzorgingsgebied. Het hoofdpompstation Luithagen te Mortsel, bevoorraadt voornamelijk de centraal gelegen stedelijke agglomeraties en zorgt door het continu bijsturen van debiet en druk, voor het behoud van een constante druk in een centraal gelegen meetpunt in het verzorgingsgebied. Dit pompstation wordt gevoed via diverse toevoerleidingen vanuit het productiecentrum Walem te Rumst. Het meest noordelijk gelegen gebied van de Antwerpse haven wordt partieel gevoed via leveringen vanuit Pidpa in Berendrecht, via een toevoerleiding DN800.

Externe verbindingen en contracten AWW levert drinkwater aan diverse andere waterbedrijfen met name aan Pidpa, TMVW en VMW. Sedert juni 2006 is ook een noodlevering naar Nederland (Evides) in gebruik. De levering gebeurt hetzij via diverse aftakkingen op het AWW- aanvoerleidingennet (VMW, Pidpa, Evides en partieel TMVW), hetzij via rechtstreekse toevoer vanuit het productiecentrum Walem met daartoe voorziene toevoerleidingen (Pidpa en TMVW).


2008-06-09

4.3 DE PIDPA

(a) Voorstelling De Provinciale en Intercommunale Waterbedrijf der Provincie Antwerpen (Pidpa) is het productieen distributiebedrijf van water voor de provincie Antwerpen, met uitzondering van de agglomeratie Antwerpen.

NoordWest

Noord

NoordOost

Zuid

Pidpa staat in voor het aanleveren van voldoende water van goede kwaliteit en een optimale prijs aan de gebruikers van haar verzorgingsgebied. De volksgezondheid is het basismotief voor het organiseren van een collectief aangestuurde (drink)watervoorziening. Pidpa beschikt hiertoe over 25 operationele grondwaterwinningen die in 2004 samen 69.737.314 m³ geproduceerd hebben. Meer dan 1,1 miljoen inwoners, instellingen en bedrijven kunnen dagelijks genieten van dit zuivere drinkwater. 62 watertorens, 27 opjaagstations en een ondergronds netwerk van 12.000 km leidingen zorgen ervoor dat dit water aan de verbruiker geleverd wordt.

(b) Structuur van het verzorgingsgebied Indeling in zones en interne verbindingen Het verzorgingsgebied van Pidpa wordt onderverdeeld in 4 grote distributiezones die min of meer onafhankelijk zijn van elkaar: de zone Zuid, de zone Noord-Oost, de zone Noord en de zone Noord-West. De distributiezones zijn zodanig gekozen dat de transferten via onderlinge verbindingen minimaal zijn. Elke distributiezone omvat één of meerdere waterproductiecentra met pompstations op het terrein van het waterproductiecentrum en opjaagstations in het distributienet.


2008-06-09

Elke distributiezone wordt bevoorraad door één of meerdere waterproductiecentra. Elk waterproductiecentrum onttrekt zijn ruwwater uit één of meerdere grondwaterwinningen. De distributiezone Zuid is de grootste zone en omvat de gemeenten Balen, Mol (deels), Meerhout, Geel, Westerlo, Olen, Herentals, Grobbendonk, Herenthout, Heist-o/d-Berg, Zandhoven, Nijlen, Berlaar, Putte, Bonheiden, St.-Kat.-Waver, Duffel, Lint, Rumst, Mechelen, Aartselaar, Hemiksem, Schelle, Niel, Boom, Willebroek, Puurs, Bornem en St-Amands . Belangrijke distributieleiding is de ‘collector’ die transferten mogelijk maakt van Oost naar West. Belangrijke opvoerstations in het gebied zijn OS Rumst en OS Mechelen Noord. De distributiezone Noord-Oost omvat de gemeenten Ravels, Turnhout, Oud-Turnhout, Arendonk, Kasterlee (deels) Retie, Dessel en Mol (deels). De distributiezone Noord omvat de gemeenten Hoogstraten, Brecht, Rijkevorsel, Merksplas, Malle, Beerse, Vosselaar, Zoersel, Lille en Kasterlee (deels) De distributiezone Noord-West omvat de gemeenten Essen, Kalmthout, Wuustwezel, Stabroek, Kapellen, Brasschaat, Schoten, Schilde, Wijnegem, Wommelgem en Ranst (deels) Binnen deze distributiezones kunnen meerdere drukzones onderscheiden worden tussen de welke transferten plaatsvinden. De belangrijkste onderlinge verbinding is de verbinding tussen de distributiezone Zuid en de distributiezone Noord. Om ondersteuning te geven van de zone Zuid naar Noord staat in het waterproductiecentrum van Herentals een pompinstallatie opgesteld en is een toevoerleiding 350mm aangelegd tussen WPC Herentals en Malle. De capaciteit van deze verbinding bedraagt 6.000 m³/dag Naast de verbinding Noord-Zuid zijn er een aantal kleinere verbindingen die ofwel in capaciteit verwaarloosbaar zijn ofwel enkel als noodverbinding worden gebruikt.

Productiecentra en bijhorende distributiezones Elke distributiezone wordt bevoorraad door één of meerdere waterproductiecentra. Elk waterproductiecentrum onttrekt zijn ruwwater uit één of meerdere grondwaterwinningen. De distributiezone Zuid wordt bevoorraad door volgende waterproductiecentra: - WPC Grobbendonk (WW Grobbendonk en SW Oostmalle); - WPC Herentals (WW Herentals, SW Poederlee en SW Gierle); - WPC Westerlo (WW Westerlo, SW Vorst, SW Olen en SW Herselt); - WPC Mol (WW MOL); - WPC Balen (WW Balen-kanaal en WW Balen-Nete). De distributiezone Noord-Oost wordt bevoorraad door het volgende waterproductiecentrum: - WPC Oud-Turnhout (WW Oud-Turnhout, SW Ravels, SW Arendonk). De distributiezone Noord wordt bevoorraad door volgende waterproductiecentra: - WPC Hoogstraten (WW Hoogstraten, SW Meerle); - WPC Merksplas (WW Rijkevorsel, SW Beerse (in opbouw)). De distributiezone Noord West wordt bevoorraad door volgende waterproductiecentra: - WPC Kapellen (WW Kapellen); - WPC Essen (WW Essen, SW Wuustwezel); - WPC Brasschaat (WW Brasschaat, SW Brecht); - WPC Schoten (WW Schoten, SW Schilde). Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

Bovenvermelde tabellen werden aangevuld met de productiegegevens van vermelde periodes. Het noordoostelijke gedeelte van de provincie Antwerpen is uitermate geschikt voor het winnen van grondwater. Dit dankt zij aan de lithologische samenstelling van de ondergrond met haar specifieke hydrologische bijzonderheden. Voortgaande op de geologische structuur, met inachtneming van de goed doorlatende en de niet of weinig doorlatende afzetting, kan de hydrogeologische structuur schematisch voorgesteld worden als volgt:

De eerste en tevens belangrijkste watervoerende laag wordt gevormd door de Formaties van Berchem en Diest. In het noorden is dit een zuivere spanningslaag, in het zuiden een zuivere freatische watervoerende laag. In het centrale gedeelte komen alle overgangen voor van bijna zuiver freatisch tot een bijna volledige spanningslaag. De onderstaande figuur geeft de spreiding van de grondwaterwinningen, evenals het grondgebruik binnen de beschermingszones in de provincie Antwerpen.


2008-06-09

Al de winningen liggen ten noorden van de as Antwerpen-Westerlo, hetgeen een direct gevolg is van de geologie. De oudste winningen zijn gelegen vlak bij of middenin de stadskern teneinde het transport te beperken. In de jaren 60 is uitgeweken naar landbouwgebieden. Met de opkomst van de industrialisatie van de landbouw werden de nieuwe winningen ingeplant in natuur- en bosgebieden en binnen militaire domeinen.

Hoofdwinningen en satellietwiningen Er zijn satellietwinningen en hoofdwinningen. In satellietwinningen wordt het water niet ter plaatse gezuiverd maar wordt het verpompt naar de hoofdwinning waar een zuiveringsinstallatie is voorzien. Het voordeel van de spreiding van de hoofdwinningen is het voorkomen van nodeloos transport, het water wordt verbruikt waar het geproduceerd wordt. Elke hoofdwinning voorziet een deelgebied (=drukzone) van de provincie van water. Deze zones zijn onderling verbonden zodat ingeval van calamiteiten in een bepaalde winning, de naburige gebieden kunnen inspringen. Deze verbindingen laten ook toe om bepaalde winningen te "sparen" ingeval vastgesteld wordt dat de peilverlagingen te groot worden. Op deze wijze kan over een gemiddelde periode een gunstige waterstand worden behouden. Ligging van de winningen t.o.v. de beschermde gebieden natuur De onderstaande figuur toont de winningen ten opzichte van de gebieden afgebakend in het kader van de conventie van Ramsar (Wet van 22-02-79), de Europese richtlijn 79/109/EEG van 02-0479 inzake het behoud van de vogelstand, en de Europese richtlijn 92/43/EEG van 21-05-92 inzake instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna en het Vlaams Ecologisch Netwerk 1e fase zoals in voege sinds 17/10/2003.


2008-06-09

De winningen te Brecht, Ravels en Wuustwezel zijn gelegen in vogelrichtlijngebied, de winningen te Essen en Kapellen zijn eraan grenzend. De winningen te Balen-Nete en Oostmalle liggen in habitatgebied en de winningen te Brasschaat, Essen en Westerlo zijn er direct aan grenzend. Samengeteld wil dit zeggen dat 36 % van het vergunde debiet gelegen is in of grenzend aan een Natura 2000 gebied. Die winningen waren alle vergund alvorens de gebieden werden aangeduid in het kader van het Natura 2000 netwerk. Indien men bijkomend de winningen in rekening brengt die gelegen zijn in (Vorst) of direct grenzend aan het VEN-gebied 1e fase (Wuustwezel), komt er nog eens 11 % van het totaal vergunde debiet bij dat nu gesitueerd wordt in kwetsbaar natuurgebied. Dit geeft aan dat een groot deel van de waterwinningen uitgebouwd werd in wat later werd aangeduid als ‘beschermde gebied’. Verwonderlijk is dat niet, want ‘natuur’ geeft de beste duurzame garanties inzake kwaliteit van het opgepompte water. Pidpa voert binnen de beschermingszones van deze winningen een actief grondaankoopbeleid ter vrijwaring van de winning. Binnen de context van duurzame ontwikkeling is de drinkwatersector reeds lang vragende partij opdat het beleid gericht zou worden op integratie, hetgeen zowel waterwinning als natuur ten goede kan komen. In functie van ‘strategie’ dient dit zeker te worden weerhouden.

Externe verbindingen en contracten De ter beschikking gestelde hoeveelheden per distributiezone worden niet enkel bepaald door de eigen productie binnen of buiten de distributiezone maar ook uit transferten van en naar andere watermaatschappijen via externe verbindingen.


2008-06-09

De belangrijkste verbindingen met externe watermaatschappijen bevinden zich in de distributiezone Zuid en Noord-West. Deze omvatten: - met AWW zone Zuid: - een verbinding ter hoogte van het opjaagstation Rumst - een verbinding ter hoogte van de watertoren Mechelen-Noord - een verbinding ter hoogte van de watertoren Willebroek - met AWW zone Noord-West: - een verbinding ter hoogte van Wommelgem ; - een verbinding ter hoogte van Berendrecht voor afname tot 20.000 m³/dag , - met VMW zone Zuid: - een verbinding ten Zuiden van Mechelen. Waterafnames tussen watermaatschappijen worden onderling via overeenkomsten vastgelegd. Het contract met AWW omvat een jaarlijkse afname van 4.000.000 m³ in bovenvermelde afnamepunten door Pidpa en 5.200.000 m³ per jaar door AWW ter hoogte van Berendrecht. Het contract met de VMW legt een quotum vast op jaarbasis, namelijk voor een levering van 200.000 m³/jaar door VMW aan Pidpa.

4.4 DE TMVW, IWVB EN IMWV

(a) Voorstelling De Tussengemeentelijke Maatschappij der Vlaanderen voor Watervoorziening (TMVW) staat in voor de drinkwaterlevering aan 67 steden en gemeenten, verdeeld over Vlaams Brabant, Oost- en West-Vlaanderen. In 59 steden en gemeenten wordt ook de distributie verzorgd. Verder treedt TMVW op als deelnemende maatschappij in de Intercommunale Maatschappij voor Watervoorziening (IMWV) en de Intercommunale voor Waterbedeling in Vlaams Brabant (IWVB). In wat volgt zullen wij IMWV als onderdeel van TMVW beschouwen, daar de IMWV zone technisch één geheel vormt met de TMVW zone, en daar IMWV als geheel toegetreden is als een distributievennoot van TMVW. In deze zone zijn er ongeveer 500.000 aansluitingen en 1,3 miljoen inwoners. Er wordt ongeveer 85 miljoen m³ water per jaar bedeeld. De IWVB zone wordt apart beschouwd. Deze bevat 13 gemeenten, ongeveer 90.000 aansluitingen en er wordt 11 miljoen m³ water bedeeld. Op 1 januari 2008 werd het stedelijk waterbedrijf van Oudenaarde overgenomen door TMVW. Het distributienet van Oudenaarde wordt verbonden met het transportnet van TMVW van waaruit de bevoorrading zal plaatsvinden.

(b) Structuur van het verzorgingsgebied Indeling in zones en interne verbindingen TMVW-IMWV Een transportnet van 620 km doorkruist TMVW-IMVW zone. Dit transportnet wordt gevoed door een waterwinning van TMVW in Henegouwen, door de VIVAQUA via Espinette en Ukkel, door de AWW via Walem en door Evides via Zelzate en Knokke. Verder zijn er een 13-tal verbindingen met het net van de VMW. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

Langsheen het transportnet staan 28 watertorens met elk een inhoud tussen de 500 en 2.500 m³, 8 reservoirs van 4.000 m³ of meer en 3 grote en een tiental kleinere pompstations.

Het IWVB gebied wordt bevoorraad door Vivaqua op uitzondering van de gemeente Machelen die bevoorraad wordt door de VMW. Een deel van de gemeenten zijn ook aangesloten op het transportnet van TMVW, de resterende gemeenten hebben verbindingen met het transportnet van Vivaqua.


2008-06-09

Productiecentra

TMVW heeft een productiecentrum in Henegouwen dat gemiddeld 28.000 m³/dag produceert. Dit is ongeveer 11% van de behoefte. Anno 2006 bedraagt de piekcapaciteit 32.000 m³/dag. Tevens exploiteerd TMVW grondwaterwinningen in Oudenaarde en Beersel. In Oudenaarde bedraagt de gemiddelde productie 700 m³/dag en in Beersel 1300 m³/dag.

De stad Ronse produceert gemiddeld ongeveer 2.200 m³/dag, in piek tot 3.500 m³/dag. Dit water wordt in het net van TMVW gebracht.

Externe verbindingen en contracten

TMVW-IMWV Vivaqua levert ruim 100.000 m³/dag, in piek stijgt dit tot meer dan 160.000 m³/dag. VIVAQUA beschikt over meerdere oppervlakte- en grondwaterwinningen om deze debieten te leveren. Op heden beschikken zij nog over reserve op de productiecapaciteit. De piek is dan ook begrensd door de transportcapaciteit. AWW levert eveneens ongeveer 100.000 m³/dag, in piek stijgt dit tot 110.000 m³/dag. AWW wint water uit het Albertkanaal en beschikt op heden nog over een reserve op de productiecapaciteit. De piek is dan ook begrensd door de transportcapaciteit. Evides levert 9.000 m³/dag, in piek stijgt dit tot 12.500 m³/dag. Evides wint het water uit het spaarbekken Biesbosch, welke gevoed wordt door de Maas. Deze piek is beperkt door de productiecapaciteit van Evides. De afname van VMW bedraagt ongeveer 1.000 m³/dag en betreft voornamelijk grensleverin-gen via aangrenzende distributiezones.

IWVB De VIVAQUA levert ruim 35.000 m³/dag, in piek stijgt dit tot 43.000 m³/dag. VIVAQUA beschikt op heden over een reserve op de productiecapaciteit en heeft een vermaasd net over de IWVB zone. Tevens kan het transportnet van TMVW gebruikt worden voor verdeling van dit water in de IWVB zone. VMW levert ongeveer 500 m³/dag voor bevoorrading van de gemeente Machelen.

4.5 DE IWVA

(a) Voorstelling De Intercommunale Waterleidingsmaatschappij van Veurne-Ambacht (IWVA) staat in voor de drinkwaterverdeling aan de Westkust (De Panne, Koksijde en Nieuwpoort) en de achterliggende poldergebieden (Veurne, Alveringem en een deel van Diksmuide) en beschikt daarvoor over 2 Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

waterwinningen, beide gelegen in duingebieden. Het betreft St-André (Koksijde/Oostduinkerke) en de Westhoek (De Panne).

Door de ligging van deze winningen is het grondwater uitstekend beschermd en volstaat een eenvoudige behandeling voor de productie van drinkwater. In 2005 heeft de I.W.V.A. 3.511.336 kubieke meter drinkwater geproduceerd, wat overeenkomt met 66,4% van de behoefte in haar verzorgingsgebied. (b) Structuur van het verzorgingsgebied Het verzorgingsgebied van de I.W.V.A. is één grote distributiezone; er bestaat geen opdeling in kleinere zones. Het is wel zo dat bepaalde gebieden afhankelijk zijn van een bepaalde winning of station, maar ook dit kan verschillen naargelang het seizoen. Alle winningen en opjaagstations staan met elkaar in verbinding. De beide winningen onttrekken het grondwater uit de freatische watervoerende laag onder de duinen. Deze laag is volledig gevuld met zoet water en wordt aangevuld met regenwater. Recent werden de beide winningen hervergund. Daarbij streeft de I.W.V.A. naar duurzaam gebruik van grondwater. Dit houdt in dat er vanuit de duinen een grondwaterstroming blijft in noordelijke (zee) en zuidelijke (polders) richting. Dit voorkomt indringing van zout water. De I.W.V.A. streeft tevens naar optimale grondwaterstanden ten einde de natuurwaarden in haar duingebieden maximaal te beschermen en te ontwikkelen. Dit gebeurt o.a. via natuurtechnisch beheer en door het aanbrengen van recreatieve voorzieningen. Dankzij de infiltratie van water in St-André, waarbij het infiltratiewater wordt geproduceerd uitgaande van effluent (via membraanfiltratie), heeft de I.W.V.A. de natuurlijke grondwateronttrekking kunnen verminderen terwijl de capaciteit voor drinkwaterproductie toch werd verhoogd. Alhoewel freatische lagen kwetsbaar kunnen zijn, is dit minder het geval voor de winningen van de I.W.V.A.. Er is geen landbouw of industrie in de onmiddellijke nabijheid. Alle winputten bevinden zich binnen het domein dat eigendom is van de I.W.V.A. Voor St-André betekent dit o.a. dat het Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

gebied beperkt toegankelijk is (in functie van optimale bescherming van natuur) en dat alle infrastructuur, inclusief winputten, zich binnen het afgesloten gebied bevindt. Zoals in het vorige punt vermeld, beschikken we over verbindingen met onze 3 buurmaatschappijen. Er bestaan bovendien contractuele afspraken omtrent de levering van drinkwater. De aankoop van drinkwater bedroeg in 2005 1.785.930 kubieke meter. De Régie SIDEN France is met 85,4% de belangrijkste leverancier, naast de T.M.V.W. (6,2%) en de V.M.W. (8,4%).

4.6 DE IWM

(a) Voorstelling IWM is lid van ISWa. Dit is een samenwerkingsverband tussen IWM, Regie Stedelijke Waterdienst Ieper, Gemeentelijk Waterbedrijf Knokke-Heist, Waterbedrijf Hoeilaart, Waterregie Stad Tongeren en Stedelijk Waterbedrijf Sint-Niklaas. Samen produceert ISWa 11.000.000 m³ drinkwater via 7 grondwaterwinningen en 2 oppervlaktewaterwinningen. Door de geplande oppervlaktewaterwinning “Leopoldkanaal” te Knokke-Heist, zal de totale productie stijgen tot 13.600.000 m³ drinkwater per jaar. ISWa levert drinkwater in 13 gemeenten of 5 % van de totale drinkwaterbehoefte in Vlaanderen. De Intercommunale Watermaatschappij I. W. M. staat in voor de drinkwaterverdeling in de volgende gemeenten: Provincie Limburg: Hasselt: Hasselt centrum, de omliggende wijken en Kuringen Heide (niet de deelgemeenten Kermt, Spalbeek, Stevoort, St Lambrechts - Herk en Kuringen centrum) In Hasselt zijn er 2 productiecentra die grondwater pompen uit de Krijtlaag. Leopoldsburg: In Leopoldsburg kopen we het water van Defensie – Kamp Beverlo, 3970 Leopoldsburg en van de V.M.W. Provincie Vlaams – Brabant: Volgende gemeenten maken deel uit van het verzorgingsgebied: Zoutleeuw Linter Kortenaken Oplinter Glabbeek (deel) Landen centrum en Attenhoven Voor deze regio is er 1 centrale grondwaterwinning te Zoutleeuw.

(b) Structuur van het verzorgingsgebied Het verzorgingsgebied van I. W. M. kan opgedeeld worden in drie sectoren nl.: Leopoldsburg: het drinkwater wordt aangekocht bij defensie en de V. M. W. Hasselt: één distributiezone Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

Zoutleeuw: één distributiezone Deze sectoren staan niet met elkaar in verbinding. Voor de gemeente Leopoldsburg wordt alle drinkwater aangekocht bij defensie en voor de gemeente Heppen bij VMW. Voor de gemeente Waanrode wordt het water aangekocht bij de VMW.

4.7 REGIE STEDELIJKE WATERDIENST IEPER (a) Voorstelling Regie Stedelijke Waterdienst Ieper is lid van ISWa. Dit is een samenwerkingsverband tussen IWM, Regie Stedelijke Waterdienst Ieper, Gemeentelijk Waterbedrijf Knokke-Heist, Waterbedrijf Hoeilaart, Waterregie Stad Tongeren en Stedelijk Waterbedrijf Sint-Niklaas. Samen produceert ISWa 11.000.000 m³ drinkwater via 7 grondwaterwinningen en 2 oppervlaktewaterwinningen. Door de geplande oppervlaktewaterwinning “Leopoldkanaal” te Knokke-Heist, zal de totale productie stijgen tot 13.600.000 m³ drinkwater per jaar. ISWa levert drinkwater in 13 gemeenten of 5 % van de totale drinkwaterbehoefte in Vlaanderen. Het stedelijke waterbedrijf staat in voor de drinkwatervoorziening van de kern van de Stad Ieper en de deelgemeenten Sint-Jan en Brielen. De deelgemeenten Boezinge, Dikkebus, Elverdinge, Hollebeke, Vlamertinge, Voormezele, Zillebeke en Zuidschote worden van drinkwater voorzien door de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening (VMW).

(b) Structuur van het verzorgingsgebied Het waternet van de Regie Stedelijke Waterdienst voorziet een aantal overnamepunten, die bij een tekort aan water uit de eigen productiecentra, de levering van drinkwater afkomstig uit de aankoop van de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening, verzekeren. Naast de levering aan de VMW, wordt ook doorlopend water gekocht van de VMW ten behoeve van een grote industriële klant. De VMW voorziet deze klant, op het distributiegebied van de Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

RSW, rechtstreeks van drinkwater. De afgelopen zeven jaar had deze klant gemiddeld behoefte aan 3.500 m³/dag.

4.8 GEMEENTELIJKE WATERBEDRIJF KNOKKE-HEIST

(a) Voorstelling Gemeentelijk Waterbedrijf Knokke-Heist is lid van ISWa. Dit is een samenwerkingsverband tussen IWM, Regie Stedelijke Waterdienst Ieper, Gemeentelijk Waterbedrijf Knokke-Heist, Waterbedrijf Hoeilaart, Waterregie Stad Tongeren en Stedelijk Waterbedrijf Sint-Niklaas. Samen produceert ISWa 11.000.000 m³ drinkwater via 7 grondwaterwinningen en 2 oppervlaktewaterwinningen. Door de geplande oppervlaktewaterwinning “Leopoldkanaal” te Knokke-Heist, zal de totale productie stijgen tot 13.600.000 m³ drinkwater per jaar. ISWa levert drinkwater in 13 gemeenten of 5 % van de totale drinkwaterbehoefte in Vlaanderen.

Het Gemeentelijk Waterbedrijf Knokke-Heist (GWKH) staat in voor de drinkwaterverdeling in Knokke-Heist en beschikt daarvoor over 1 waterwinning onder het Golfterrein, gelegen in duingebieden. Tevens is GWKH bezig met de ontwikkeling van een nieuwe oppervlaktewaterwinningwaterwinning door middel van membraantechnieken vanuit het Leopoldkanaal, dit in combinatie met een nieuwe grondwaterwinning “Put Decloedt”. Het GWKH heeft in 2005 ca 850.000 m³ geproduceerd, wat overeenkomt met ca 30 % van de behoeften in haar verzorgingsgebied.

(b) Structuur van het verzorgingsgebied Het verzorgingsgebied van het GWKH zijn twee grote distributiezones. Deze zijn de zones Knokke/Zoute/West- en Ramskapelle en Heist/Duinbergen. Beide zones worden bediend resp. vanuit de sites “Helmweg” en “Watertoren”. Beide sites staan ook in verbinding met elkaar. Er zijn verbindingen met de buurmaatschappijen. Zo is in 2004 2.200.0000 m³ drinkwater aangekocht bij TMVW en Evides samen. Dit dekt ongeveer 70 % van de behoeften. Echter zal het nieuwe drinkwaterstation met de oppervlaktewaterwinning vanuit het Leopoldkanaal 2.600.000 m³ per jaar produceren vanaf 2009. Gemeentelijk Waterbedrijf Knokke-Heist is lid van ISWa. Dit is een samenwerkingsverband tussen IWM (LID ISWA), Regie Stedelijke Waterdienst Ieper, Gemeentelijk Waterbedrijf Knokke-Heist, Stedelijk Waterbedrijf Oudenaarde, Waterbedrijf Hoeilaart, Waterregie Stad Tongeren en Stedelijk Waterbedrijf Sint-Niklaas. Samen produceert ISWa 11.000.000 m³ drinkwater via 7 grondwaterwinningen en 2 oppervlaktewaterwinningen. Door de geplande oppervlaktewaterwinning “Leopold-kanaal” te Knokke-Heist, zal de totale productie stijgen tot Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

13.600.000 m³ drinkwater per jaar. ISWa levert drinkwater in 13 gemeenten of 5 % van de totale drinkwaterbehoefte in Vlaanderen.

4.9 WATERBEDRIJF HOEILAART (a) Voorstelling Waterbedrijf Hoeilaart is lid van ISWa. Dit is een samenwerkingsverband tussen IWM, Regie Stedelijke Waterdienst Ieper, Gemeentelijk Waterbedrijf Knokke-Heist, Waterbedrijf Hoeilaart, Waterregie Stad Tongeren en Stedelijk Waterbedrijf Sint-Niklaas. Samen produceert ISWa 11.000.000 m³ drinkwater via 7 grondwaterwinningen en 2 oppervlaktewaterwinningen. Door de geplande oppervlaktewaterwinning “Leopoldkanaal” te Knokke-Heist, zal de totale productie stijgen tot 13.600.000 m³ drinkwater per jaar. ISWa levert drinkwater in 13 gemeenten of 5 % van de totale drinkwaterbehoefte in Vlaanderen. De gemeente Hoeilaart staat in voor haar eigen drinkwaterbevoorrading in heel de gemeente. De gemeentelijke waterdienst Hoeilaart beschikt hiertoe over 1 operationele grondwaterwinning, bestaande uit 8 putten (met onderwaterpompen), die vergund zijn voor een totaaldebiet van 11.500.000 m³ per jaar. De putten zijn allemaal gelegen in natuurgebied. Het opgepompte water kan mits een verdere nabehandeling, ontijzering van het water uit de Landeniaan laag en toevoeging van een minimale hoeveelheid chloor, worden gedistribueerd naar ongeveer 4.300 abonnees (meer dan 10.000 inwoners). Hiervoor beschikt de gemeente over 1 centraal pompstation,1 watertoren, een gelijkgronds reservoir, 2 reinwaterkelders en 2 drukverhogingstations. Via een ondergronds netwerk van ca. 135 km leidingen wordt dit drinkwater aan de verbruiker geleverd. De acht putten van de winning zijn verdeeld over twee watervoerende lagen. Vier putten onttrekken water uit de freatisch watervoerende laag van het Brusseliaan en vier putten onttrekken water uit de semi-artesisch watervoerende laag van het Landeniaan. Beide lagen zijn van elkaar gescheiden door de ondoorlatende kleilaag van het Ieperiaan. De Landeniaanklei vanaf 45 m diepte kan worden beschouwd als het ondoorlatende substraat. Door de onttrekking te spreiden over beide watervoerende lagen wordt een duurzaam evenwicht tussen aanvulling en onttrekking worden bereikt. Bovendien wordt door de menging van beide watertypen kwalitatief aantrekkelijk drinkwater geproduceerd.


2008-06-09

(b) Structuur van het verzorgingsgebied Het waterleidingnet is ingedeeld in twee zones, het hoogwaternet en het laagwaternet. Vanuit het pompstation bij de waterwinning wordt het drinkwater uit de reinwaterkelders via één opvoerleiding naar het gelijkgronds reservoir (200 m³) en naar de watertoren (350 m³) gepompt. Vanuit het gelijkgronds reservoir wordt het laagwaternet, in de vallei van de IJse, bediend Om de druk op een aantal plaatsen voldoende hoog te kunnen houden, is er halverwege van dit net een drukverhogingsstation geplaatst. Het hoogwaternet, gelegen op de beide flanken van de IJsevallei, wordt bediend door de watertoren. Ook voor een deel van dit net is een drukverhogingstation in gebruik. Het hoog- en laagwaternet zijn op een groot aantal plaatsen met elkaar verbonden, maar deze verbindingen zijn onder normale omstandigheden afgesloten met afsluiters. Tijdens calamiteiten kunnen deze afsluiters waar nodig worden opgezet om de aanvoer van drinkwater te waarborgen. Het waterleidingnet is op één plaats verbonden met het net van de VMW. Deze noodverbinding staat onder normale omstandigheden dicht, maar kan tijdens calamiteiten worden geopend. Een tweede en belangrijker noodverbinding op het net van VMW.zal zeer binnenkort gerealiseerd worden.

4.10 WATERREGIE STAD TONGEREN (a) Voorstelling Waterregie Stad Tongeren is lid van ISWa. Dit is een samenwerkingsverband tussen IWM, Regie Stedelijke Waterdienst Ieper, Gemeentelijk Waterbedrijf Knokke-Heist, Waterbedrijf Hoeilaart, Waterregie Stad Tongeren en Stedelijk Waterbedrijf Sint-Niklaas. Samen produceert ISWa 11.000.000 m³ drinkwater via 7 grondwaterwinningen en 2 oppervlaktewaterwinningen. Door de geplande oppervlaktewaterwinning “Leopoldkanaal” te Knokke-Heist, zal de totale productie stijgen tot 13.600.000 m³ drinkwater per jaar. ISWa levert drinkwater in 13 gemeenten of 5 % van de totale drinkwaterbehoefte in Vlaanderen.


2008-06-09

De Waterregie Tongeren staat in voor de drinkwaterverdeling in het zogenaamde centrum van Tongeren (Tongeren van voor de fusie van gemeenten). In Lauw, een deelgemeente ten zuidwesten van Tongeren ligt de waterwinning. In het gebied van Tongeren waar de Waterregie verantwoordelijk is voor de watervoorziening zijn er ongeveer 8500 aansluitingen en +/- 15.000 inwoners. In 2005 verbruikten zij 784.394 m³ water.

(b) Structuur van het verzorgingsgebied De waterwinning “Daalbroek” van de Waterregie is gelegen in de deelgemeente Lauw, ten zuidwesten van de stad. In het waterwinningsgebied bevinden zich 2 grondwaterputten (vergunning MB d.d. 29.09.1998) met een diepte van 40 – 45 m), het maaiveld bevindt zich op een diepte van 17 m. In beide putten hangt een pomp met een debiet van 180 m³/u. Hier werd in 2005, 1.008.226 m³ water geproduceerd. Via een transportleiding van 5 km komt het geproduceerde water aan in de ruwwaterbuffer (50 m³) op het distributiepompstation Motmolen. Van hier uit wordt het water verdeeld naar de watertoren Overhaam (1.200 m³), de watertoren Casino (200 m³) en de reinwaterreservoirs Berg (4 x 400 m³). Circa 75 km distributieleiding brengt het water bij de consument.


2008-06-09

De winning Het puttenveld met toerengeregelde pompen is in 1992 gerealiseerd ter hoogte van Lauw – Daalbroek, ten zuidwesten van Tongeren. Het beschermingsgebied (afgebakend MB 09.06.1999) rondom de putten heeft een agrarische bestemming. Via een transportleiding (DN 250 in gietijzer) wordt de ruwwaterbuffer gevuld ter hoogte van het pompstation Motmolen.

Pompstation Motmolen Bij het pompstation bevindt zich een artesische put, die met een koppelleiding verbonden is met de ruwwaterbuffer. Deze put kan ingezet worden ingeval van een onderbreking van de ruwwater-toevoer. Het grondwater werd bij het pompstation van oorsprong opgepompt door waterkracht (waterrad in de Jeker). Nu wordt het water door middel van 2 pompgroepen verpompt in het net. Het grondwater voldoet aan de drinkwaterkwaliteitseisen zodat geen zuivering noodzakelijk is. Er wordt een minimale chlorering toegepast.

Distributiereservoirs In het distributienet bevinden zich 3 reservoirs, de reinwaterkelders ter hoogte van het AZ Vesalius in Berg, de watertoren Overhaem in de industriewijk Overhaem en de watertoren Casino bij het centrum van de stad. De waterniveau’s worden gecontroleerd via een computergestuurde peilmeting die gecontroleerd wordt in het pompstation.


2008-06-09

Distributienet Het distributienet beslaat de kern van Tongeren (de grootste leidingen hebben een Ø 300, totale leidinglengte +/- 75 km). De deelgemeenten worden van drinkwater voorzien door de VMW. Er is een koppeling met het net van de VMW ter hoogte van de Romeinse Kassei, ter hoogte van de Paardsweidestraat. Zoals reeds vermeld is er een koppeling met de VMW. De Waterregie heeft nog nooit water dienen aan te kopen.

4.11 STEDELIJK WATERBEDRIJF SINT NIKLAAS (a) Voorstelling Stedelijk Waterbedrijf Sint Niklaas is lid van ISWa. Dit is een samenwerkingsverband tussen IWM, Regie Stedelijke Waterdienst Ieper, Gemeentelijk Waterbedrijf Knokke-Heist, Waterbedrijf Hoeilaart, Waterregie Stad Tongeren en Stedelijk Waterbedrijf Sint-Niklaas. Samen produceert ISWa 11.000.000 m³ drinkwater via 7 grondwaterwinningen en 2 oppervlaktewaterwinningen. Door de geplande oppervlaktewaterwinning “Leopoldkanaal” te Knokke-Heist, zal de totale productie stijgen tot 13.600.000 m³ drinkwater per jaar. ISWa levert drinkwater in 13 gemeenten of 5 % van de totale drinkwaterbehoefte in Vlaanderen.

De Sint-Niklaase gemeenteraad besliste in zitting van 10 november 1922 om samen met Aalst, Brugge, Dendermonde, Gent, Knokke en Oostende een toeleveringsbedrijf op te richten voor drinkwater. De erop volgende jaren kocht men in Sint-Niklaas grond aan, legde men buizen aan en richtte men de watertoren in de Schoolstraat op. Met een hoogte van 32 meter en een inhoud van 800 m3 kon de toren de toenmalige bevolking gemakkelijk van water voorzien. Op 25 juli 1926 vond de eerste bedeling plaats in Sint-Niklaas. Vanaf 1955 werd het Stedelijk Waterbedrijf, dat voordien nog een stadsdienst was, een zelfstandig gemeentebedrijf. In 1984 bleek de watertoren iets te klein geworden voor de steeds groeiende bevolking. Men brak de oude toren af en bouwde op dezelfde plaats de huidige watertoren, die 43 meter hoog is en een inhoud kan bevatten van 2.500 m3. De capaciteit werd dus verdrievoudigd en de druk vermeerderd met circa 40 %. In januari 1989 nam het Stedelijke Waterbedrijf de nieuwe watertoren officieel in gebruik. Vandaag worden alle huizen van het centrum van Sint-Niklaas (dus zonder deelgemeenten) van water voorzien via voornoemde watertoren. De deelgemeenten krijgen hun water via de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening.

(b) Structuur van het verzorgingsgebied De toevoer in de vroegere stad Sint-Niklaas geschiedt op 3 punten: - langs de watertoren: op deze toevoerleiding werden echter 2 rechtstreekse voedingsbronnen voorzien om enerzijds Industriepark-Noord en Industriepark-West met enkele aanpalende straten, en anderzijds het Koopcemtrum te bevoorraden. De respectieve gemiddelde dagafnamen zijn: 7.500 m³, 500 m³ en 50 m3; - de Ster: vanuit dit punt worden vooral het industrieterrein Europark-Noord en Europark-Oost met aanpalende straten gespijsd;de gemiddelde dagafname bedraagt hier 325 m3; - Hoogstraat: voor de watervoorziening in de Clementwijk. De afname schommelt hier rond 155 m3/dag.


2008-06-09

Het totaal aantal aansluitingen bedraagt ongeveer 20.500 en de lengte van het distributienet 200 km.


2008-06-09

5. HET GEBRUIK: PROGNOSE EN TRENDS Een globaal beeld van de evolutie van het drinkwaterverbruik (stagnatie van het drinkwaterverbruik op jaarbasis; stijgende trend van het piekverbruik), vooral bepaald door maatschappelijke ontwikkelingen, maar tevens door het beleid van de overheid, werd geschetst in hoofdstuk 3 van dit strategische plan. Een globale analyse van het verbruik over heel Vlaanderen zou niet voldoende zijn om een duidelijk beeld te krijgen van de mogelijke probleemzones voor de toekomst. Om dit te doen wordt er per bedrijf (voor de VMW per provincie) een analyse gemaakt van de behoeften en verbruikspatronen, de evolutie van de verbruiken en de mogelijke strategische behoeften voor de toekomst. De evolutie van het drinkwaterverbruik wordt vooral bepaald door maatschappelijke ontwikkelingen, maar tevens door het beleid van de overheid. Globaal genomen en op jaarbasis stagneert het drinkwaterverbruik. Een dalende trend mag zelfs verwacht worden door de impact van de globale waterfactuur, ingevoerd op 1 januari 2005. De verdere analyse wordt ondersteund door de bijgevoegde tabellen in bijlage 2. Per waterbedrijf wordt in het eerste Excel tabel de gemiddelde verbruiken van 2000-2004 weergegeven en in het tweede Excel tabel wordt de piekverbruiken 2005 geanalyseerd. Op elke overzichtstabel in omgekeerde L-vorm worden per drinkwatervoorzieningszone Wxi en voor het volledige drinkwaterbedrijf Wx ingevuld: het geregistreerde verbruik (beschikbaar volume), gemiddeld en in piek de geregistreerde productievolumes en leveringsvolumes, gemiddeld en in piek de capaciteit van de producties en leveringen de met de waterproductiecentra gekoppelde winnigen van oppervlaktewater of grondwater, met vermelding van de grondwaterlaag en het grondwaterlichaam de geregistreerde winningsvolumes en vergunde volumes het overeenstemmende bekken Elk drinkwaterbedrijf Wx vult de tabel in voor zijn bedrijf. De VMW vult voor elk van haar gewestelijke directies een afzonderlijke tabel in, bijv. VMW, WVl = VMW, GD West-Vlaanderen. Het volledige bevoorradingsgebied van een drinkwaterbedrijf Wx wordt bij voorkeur ingedeeld in drinkwatervoorzieningszones Wxi (i=1,2, ...), bijvoorbeeld voor de VMW, WVl-situatie in 3 zones VMW,WVl-1 t.e.m. VMW, WVl-3. De gevolgde aanpak laat toe om: de drinkwatervoorzieningszones te clusteren tot één zone, wat dan overeenstemt met het bevooorradingsgebied van één drinkwaterbedrijf (waarbij ook zicht wordt gehouden op de onderlingen Vlaamse transferten en de transferten met de andere gewesten en het buitenland); de producties in een zone en de onderlinge transferten te presenteren op de basiskaart; de drinkwaterbedrijven in één tabel onder te brengen, wat dan de Vlaamse situatie weergeeft (inclusief de transferten met de andere gewesten en het buitenland). De onderlinge Vlaamse transferten zullen wel gematcht moeten worden. De naam van de WPC's en van de collega-drinkwaterbedrijven Wu, Wv, Wy, ... worden voluit vermeld. De zones krijgen elk een nummer Wxi (i=1,2,...), bijv. VMW, WVl-2, maar kunnen ook worden benoemd (bijv. Schelde-Leie). Beschikbaar volume voor verbruik = eigen productie + inkomend volume - uitgaand volume (d = a+bc). De netverliezen worden niet in rekening gebracht. Kolom A:

Voor 2004 het gemiddelde geregistreerd volume in m³/dag op jaarbasis, dus jaarvolume/365.


2008-06-09

Kolom B:

De hoogste geregistreerde weekpiek, uitgedrukt in m³/dag gedurende de laatste 5 jaar (2000 t.e.m. 2004) om natte jaren uit te filteren. Hieruit volgt dan een weekpiekcoëfficiënt B/A. (de individuele piekvolumes werden in het voorbeeld West-Vlaanderen opgeteld, wat niet volledig correct is: zonepiek en productiepieken treden niet noodzakelijk gelijktijdig op).

Kolom C:

De maximaal beschikbare volumes, uitgedrukt in m³/dag, op weekbasis • op weekbasis: om het effect van de reinwaterberging te neutraliseren; • voor een WPC wordt de maximale productiecapaciteit vermeld, waarbij de zwakste schakel van de volledige keten (winningscapaciteit, waterbehandelingscapaciteit, hoogdrukcapaciteit, transportcapaciteit) in aanmerking wordt genomen; • het maximaal beschikbaar volume voor verbruik ( onder punt d.) houdt rekening met de maximale productiecapaciteit, de maximale leveringscapaciteit door andere zones of drinkwaterbedrijven (eventueel contractueel) en de minimale leveringen aan andere zones of drinkwaterbedrijven (eventueel contractueel). Hieruit volgen dan de capaciteitscoëfficiënten C/A en C/B

5.1 De Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening DAGVERBRUIKEN TOTAAL VMW 500.000 450.000 400.000 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000

beschikbaar dagvolume voor verdeling

07 20

05 20

03 20

01 20

99 19

97 19

95 19

93 19

91 19

89 19

87 19

85 19

83 19

81 19

79 19

77 19

19

75

0

beschikbaar dagvolume voor verbruik

beschikbaar dagvolume aan derden

5.1.1 Limburg (a) Behoeften en verbruikspatronen In de tabellen dient het totaal geregistreerde volume van de eigen producties, aangevuld met de geregistreerde inkomende en uitgaande volumes, getoetst te worden aan het totaal van de eigen Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

productiecapaciteit en leveringsmogelijkheden door en van aangrenzende zones of derden, zowel bij gemiddeld verbruik als bij piekverbruik. VMW Limburg komt globaal in beeld met een voldoende productieen interne transportcapaciteit om ook bij hoge afnames aan de vraag te kunnen voldoen. De analyse per zone toont een minder gunstige toestand voor de deelzone Tessenderlo (zone West): de eigen lage productiecapaciteit wordt bij piekafnames nog onvoldoende aangevuld door een sterke transportcapaciteit vanuit de aangrenzende deelzone. De deelzone Tessenderlo levert bovendien op haar beurt water aan VMW Vlaams-Brabant (zone Noordoost Brabant, deelzone Diest).

(b) Evolutie van de verbruiken

DAGVERBRUIKEN IN LIMBURG 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000

beschikbaar dagvolume voor verdeling beschikbaar dagvolume aan derden of andere GD's VMW

20 07

20 05

20 03

20 01

19 99

19 97

19 95

19 93

19 91

19 89

19 87

19 85

19 83

19 81

19 79

19 77

19 75

0


Voor commentaar wordt verwezen naar de vaststellingen en bedenkingen vermeld bij de inleiding van dit hoofdstuk.

(c) Strategie in relatie tot de toekomstige prognose Leveringszekerheid bij piekverbruik – Korte en middellange termijn In juni 2005 werden erg hoge piekverbruiken tot 43% boven het daggemiddelde (jaarbasis 2004) genoteerd. Er waren in deze periode problemen met de drinkwaterbevoorrading van de hoogst gelegen punten van Tessenderlo (zone West). Voor het sterk verouderd waterproductiecentrum Tessenderlo werd geen hervergunning van de winning aangevraagd. Het WPC was in juni 2005 reeds buiten bedrijf en gedeeltelijk ontmanteld. Het alternatief, een versterking van de aanvoermogelijkheden vanuit Beringen was reeds aanbesteed, maar kon op dat ogenblik nog niet uitgevoerd worden omwille van de gelijktijdigheid met wegenwerken. De problemen konden na enkele dagen worden opgelost door het versneld terug in dienst nemen van het WPC Tessenderlo. Voor het WPC Tessenderlo werd een tijdelijke verlenging van de vergunning, geldig tot 30 september 2008, aangevraagd en bekomen. De bouw van een nieuw WPC met een productiecapaciteit van 2.400 m³/dag is ter studie. Verwacht wordt dat het MER in het najaar van 2007 conform wordt verklaard, zodat de bouwwerken in 2008 kunnen starten. De leveringszekerheid vanuit de zone Oost, met de kwetsbare en bij langdurige droogte gevoelige waterproductiecentra Leut-Meeswijk en Eisden, zal worden verhoogd door de realisatie tegen Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

2010 van het definitief waterproductiecentrum Vlakenhof, vergund voor 15.000 m³/dag Maaseik.

in

In de zone Noord zal de winningscapaciteit van het waterproductiecentrum Bree tegen 2008 verhogen van 6.000 naar 9000 m³/dag. Op te merken valt dat bij het onderzoek van de diverse alternatieven om op middellange termijn tot een structurele verbetering van de beschikbare productiecapaciteit en/of leveringscapaciteit in de zone Noord-Oost Brabant te komen (zie bevoorradingsgebied VMW Vlaams-Brabant) de optie van verhoogde leveringen vanuit VMW Limburg in de studie worden meegenomen. Lange termijn De mogelijkheid zal worden onderzocht om langs de laagdrukleiding tussen Zoutleeuw en Nieuwerkerken in de omgeving van Nieuwerkerken een bijkomende productieput in te planten om de geïnstalleerde behandelingscapaciteit te Nieuwerkerken optimaal te kunnen inzetten. Op de terreinen van de oude mijn van Winterslag bezit de VMW een diepe productieput in het Krijt, een potentiële bron voor de watervoorziening, weliswaar met een beperkte capaciteit. In de Maasvallei situeert zich het project ’oeverbemaling groeve van Meerheuvel-Bichterweert’ te Dilsen (op het gewestplan ingetekend). In de groeve van Meerheuvel (Dilsen), die nu in ontginning is, is een zone van ± 8 ha gereserveerd voor de aanleg van een puttenbatterij. Door middel van oeverbemaling wordt hier de uitbouw mogelijk van een winning van minstens 25.000 m³/dag. Ander water VMW-Limburg heeft een winning op de vroegere mijnsite van Eisden in bedrijf voor de levering van ander water aan het winkelcomplex Maasmechelen.

5.1.2 Vlaams-Brabant (a) Behoeften en verbruikspatronen In de tabellen dient het totaal geregistreerde volume van de eigen productie, aangevuld met de geregistreerde inkomende en uitgaande volumes, getoetst te worden aan het totaal van de eigen productiecapaciteit en leveringsmogelijkheden door en van derden, zowel bij gemiddeld verbruik als bij piekverbruik. De bevoorrading van de zones Leuven en Overijse wordt gekenmerkt door: - een voldoende productiecapaciteit in de zone Leuven; - een kritische productiecapaciteit in de zone Overijse, op korte termijn op te vangen door een productieverhoging in deze zone (zie verder). De zone Toevoer Mechelen wordt bevoorraad door een aantal winningen in Waals-Brabant. Een permanent aandachtspunt is de continuïteit van de waterwinningen die zich op Waals grondgebied bevinden. Het creëren van een verhoogde leveringszekerheid in de zones Noord-Oost Brabant, TienenSt.Remy-Geest en Pajottenland is een belangrijke opdracht: uitbreiden en op peil brengen van de winningscapaciteit, realiseren van extra interne transfertmogelijkheden, optimaliseren van opjaaginstallaties en verhoogde externe leveringsgaranties. Hierop wordt verder in de tekst ingegaan. (b) Evolutie van de verbruiken


2008-06-09

DAGVERBRUIKEN IN VLAAMS-BRABANT 160.000 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000


7 20 0

5 20 0

3 20 0

1 20 0

9

7

19 9

19 9

5 19 9

3 19 9

1 19 9

9 19 8

7 19 8

3

5 19 8

19 8

1 19 8

9 19 7

7 19 7

19 7

5

0


Voor commentaar wordt verwezen naar de vaststellingen en bedenkingen vermeld bij de inleiding van dit hoofdstuk. (c) Strategie in relatie tot de toekomstige prognose Leveringszekerheid bij piekverbruik – Korte en middellange termijn In juni 2005 werd een piekverbruik genoteerd van 27,5% boven het daggemiddelde (jaarbasis 2004)2. Er waren in deze periode problemen met de drinkwaterbevoorrading in de zone Noord-Oost Brabant. In deze periode lag het piekverbruik in deze zone 1,7 maal hoger dan het daggemiddelde op jaarbasis. De VMW werd in de zone Noord-Oost Brabant geconfronteerd met een tekort aan winningscapaciteit voor het opvangen van langdurige piekverbruiken en met een te lage bergingscapaciteit voor het opvangen van de dagpieken. Dit leidde tot een verstoring van de drinkwaterbevoorrading, met drukdalingen en onderbrekingen op de hoogste punten. De volgende investeringsprojecten werden onmiddellijk ingepland en nog voor de zomer 2006 gerealiseerd: -

het op peil brengen van de winningscapaciteit van de waterproductiecentra Aarschot (van 4.000 naar 6.500 m³/dag) en Zichem (van 3.000 naar 3.500 m³/dag) binnen de toegekende milieuvergunningen door het boren van bijkomende putten en het uitvoeren van putregeneraties;

2

De in de tabellen vermelde piekgegevens juni 2005 gelden als een gemiddelde voor de periode 20 tem 24 juni 2005. In Vlaams-Brabant werden vanaf de middag van 20 juni 2005 verbruiksbeperkingen bij politiebevel opgelegd, zodat de verdruiksgegevens een vertekend beeld kunnen geven van de mogelijke realiteit. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

-

het versterken van de pomp-en aanvoercapaciteit naar de deelzone Hageland om een betere vulling van de watertorens Meensel-Kiezegem en Bekkevoort in deze deelzone te waarborgen.

Verder werden diverse alternatieven bestudeerd om in de periode 2007-2008 tot een structurele verbetering van de beschikbare productiecapaciteit en/of leveringscapaciteit in de zone NoordOost Brabant te komen: extra winningscapaciteit in de zone zelf (ondermeer in het WPC Zichem: bijkomende Brusseliaanputten met voorafgaande MER), verhoogde leveringen vanuit VMW Limburg (nieuw WPC Tessenderlo, zie bespreking Limburg). Het creëren van een extra bergingscapaciteit in de deelzone Hageland kreeg ondertussen definitief uitvoering door de bouw van een nieuwe watertoren te Meensel-Kiezegem. De in bedrijfname wordt verwacht voor de zomer 2008. De bevoorrading in de zone Pajottenland kon in de zomer 2005 slechts nipt worden gegarandeerd. Een verminderde druk op de leiding en een onvoldoende aanvoer vanuit Wallonië via het toevoersysteem SWDE vanuit Neufvilles hadden een verminderde voeding van het centraal reservoir van Kester voor gevolg. Hoofdknelpunt vormen de drukdalingen bij piekverbruik in het toevoersysteem Vivaqua/TMVW. Dit toevoersysteem werkt soms op de limiet van de technische mogelijkheden. De zone St Remy-Geest-Tienen ligt, net zoals de zone Noord-Oost Brabant, eveneens relatief afgezonderd in het bevoorradingsgebied. In juni 2005 stelden zich geen problemen in deze zone alhoewel de capaciteitscoëfficiënt van de productie bij piekverbruik erg nipt is. Voor de zomer 2006 werd de winningscapaciteit in het WPC Tienen-Overlaar met 400 m³/dag verhoogd. Op middellange termijn dienen extra leveringsmogelijkheden te worden gerealiseerd. Zowel interne leveringen vanuit de aangrenzende zones Noord-Oost Brabant en Toevoer Mechelen als externe leveringen worden bestudeerd. De freatische waterlaag van de zanden van Brussel in het Dijlebekken ten zuiden van Leuven is sterk gevoelig voor verontreiniging tengevolge van menselijke activiteit (nitraat en pesticiden). Ingevolge een te groot nitraatgehalte zijn op sommige winningen reeds draineringen of galerijen uit dienst genomen. Om de sluiting van deze winningen te voorkomen en zodoende met watertekorten in de streek van Overijse te worden geconfronteerd, zal vanaf midden 2007 uit de Krijtwaterlaag op de winning van Overijse Venusberg een volume van 1.200 m³/dag worden onttrokken. Lange termijn Het realiseren van een oppervlaktewaterwinning in Vlaams-Brabant (bijvoorbeeld op het kanaal Leuven-Mechelen) blijft een strategische doelstelling. Een aantal grondwaterwinningen zal hierdoor minder moeten worden aangesproken, maar hun operationaliteit zal toch moeten worden gehandhaafd om piekvolumes te produceren en in de plaats te treden van de oppervlaktewaterwinning bij calamiteiten.

5.1.3 Oost-Vlaanderen (a) Behoeften en verbruikspatronen In de zone Noord is de capaciteit van de eigen productie en de externe leveringen voldoende om aan de vraag te voldoen. De zone Zuid is kwetsbaar omdat ze volledig afhankelijk is van externe leveringen. In de tabellen dient het totaal geregistreerde volume van de eigen producties, aangevuld met de geregistreerde inkomende en uitgaande volumes, getoetst te worden aan het totaal van de eigen productiecapaciteit en leveringsmogelijkheden door en van derden, zowel bij gemiddeld verbruik Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

als bij piekverbruik. Het creëren van een verhoogde leveringszekerheid in de zone Zuid is een belangrijke opdracht: enerzijds realiseren van eigen extra bergingscapaciteit en pomping, anderzijds creëren van verhoogde externe leveringsgaranties. Hierop wordt verder in de tekst ingegaan. (b) Evolutie van de verbruiken DAGVERBRUIKEN IN OOST-VLAANDEREN 80.000 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000

07 20

05 20

03 20

01 20

99 19

97 19

95 19

93 19

91 19

89 19

87 19

85 19

83 19

81 19

79 19

77 19

19

75

0

beschikbaar dagvolume voor verdeling beschikbaar dagvolume voor verbruik beschikbaar dagvolume aan derden of andere GD's VMW

Voor commentaar wordt verwezen naar de vaststellingen en bedenkingen vermeld bij de inleiding van dit hoofdstuk.

(c) Strategie in relatie tot de toekomstige prognose Leveringszekerheid bij piekverbruik – Korte en middellange termijn - Zone Noord In juni 2005 waren de eigen productiecapaciteit en de contractueel vastgelegde leveringsvolumes door AWW voldoende om aan de piekvraag te voldoen. Een dagpiek tot 37% en een weekpiek tot bijna 30% werden genoteerd. Het WPC Kluizen leverde met 47.000 m³/dag de hoogste dagproductie ooit. Dit was mogelijk dank zij de optimalisatie van de waterbehandelingsprocessen en de gerealiseerde investeringen in buffercapaciteit rein water in dit productiecentrum de voorbije jaren. Midden 2007 wordt een nieuwe productielijn van 20.000 m³/dag van het WPC Kluizen in bedrijf genomen. In totaal zal te Kluizen dan een productie van 60.000 m³/dag en 22.000.000 m³/jaar mogelijk zijn. Om bij een nog grotere vraag extra water van AWW te kunnen afnemen is de realisatie van een opjaagstation van 500 m³/dag met bijhorende toevoerleiding te Verreboek geprogrammeerd, met een verwachte in bedrijfname eind 2008. De plaatsing van meer aangepaste pompgroepen in het pompstation te Melsele werd ondertussen gerealiseerd. - Zone Zuid Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

De hoogste dagpiek in juni 2005 bedroeg 21%, de weekpiek 16%. De bevoorrading in deze periode kon slechts nipt worden gegarandeerd, zowel in het laag net, door een verminderde druk op de TMVW-leiding, als in het hoog net, door een verminderde aanvoer vanuit het reservoir Kester (VMW Vlaams-Brabant, zone Pajottenland). Een deel van het hoog net werd via een bestaande pompinstallatie gevoed door het laag net. Hoofdknelpunt vormen de drukdalingen bij piekverbruik in het toevoersysteem VIVAQUA/TMVW. Ook de aanvoer vanuit Wallonië via het toevoersysteem SWDE is bij piekvraag nauwelijks toereikend. De volgende investeringsprojecten zullen met het oog op een verhoogde leveringszekerheid op korte termijn worden gerealiseerd: -

-

de bouw van het reservoir Molenberg te Geraardsbergen, inclusief een pompinstallatie om bij verlaagde druk op de TMVW-toevoer het reservoir te voeden (inbedrijfname voor de zomer 2009); plaatsing van meer aangepaste pompgroepen in het opjaagstation Ophasselt (inbedrijfname voor de zomer 2007).

Lange termijn Het waterwingebied voor het WPC Kluizen is stapsgewijs, na saneringen, verruimd en strekt zich momenteel uit tot in West-Vlaanderen over 26.000 ha. De verdere uitbreiding van het waterwingebied is mogelijk met 10.000 ha: Kruisstraatwaterloop, Edebeek (in Brugse Polders) en Wagenmakersbeek, mits investeringen in de kruising met het Afleidingskanaal van de Leie, Eeklo’s Leiken en Slependamme. De sanering van Eeklo’s Leiken is nodig. De verhoging van de productiecapaciteit te Kluizen wordt dan ook gefaseerd gerealiseerd. Een zogenaamde derde waterbehandelingslijn van 20.000 m³ per dag zal midden 2007 operationeel zijn (zie hierboven)..Het toevoersysteem vanuit dit WPC zal waar nodig versterkt worden.

5.1.4 West-Vlaanderen (a) Behoeften en verbruikspatronen Drinkwaterbehoeften voor West-Vlaanderen dienen zone-overschrijdend te worden geëvalueerd. In de tabellen dient het totaal geregistreerd volume van de eigen productie, aangevuld met de geregistreerde inkomende en uitgaande volumes, getoetst te worden aan het totaal van de eigen productiecapaciteit en leveringsmogelijkheden door en van derden, zowel bij gemiddeld verbruik als bij piekverbruik. Het in stand houden en verbeteren van de transfermogelijkheden, door versterking, optimalisatie en vernieuwing van toevoerleidingen en opjaagstations, blijft een belangrijke opdracht. Hierop wordt verder in de tekst ingegaan. (b) Evolutie van de verbruiken


2008-06-09

DAGVERBRUIKEN IN WEST-VLAANDEREN 140.000 120.000

100.000 80.000

60.000 40.000

20.000


20 07

20 05

20 03

20 01

19 99

19 97

19 95

19 93

19 91

19 89

19 87

19 85

19 83

19 81

19 79

19 77

19 75

0


Voor commentaar wordt verwezen naar de vaststellingen en bedenkingen vermeld bij de inleiding van dit hoofdstuk. (c) Strategie in relatie tot de toekomstige prognose Leveringszekerheid bij piekverbruik – Korte en middellange termijn De capaciteit van de eigen productie, aangevuld met aankopen, was in juni 2005 voldoende om te voldoen aan de piekvraag tot 30% boven het daggemiddelde. In deze periode kon in het WPC De Blankaart (Diksmuide) de maximale productiecapaciteit van 40.000 m³/dag gehaald worden dank zij een goede vulling van het spaarbekken. Dit is niet met zekerheid elke zomer het geval en vooral gerelateerd naar de innamemogelijkheden in het spaarbekken. Deze zijn afhankelijk van de neerslag in de winter en de lente, maar ook van de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen – zie verder). De volgende investeringsprojecten zijn met het oog op een goede leveringszekerheid op korte termijn ingepland: - realisatie van een reservoir met opjaagstation te Bredene (zone Noord) voor een gegarandeerde aanvoer van water vanuit de zone Blankaart naar deze kustgemeente. Dit project kadert in het opvangen van de toeristische zomerpieken, de sluiting van het waterproductiecentrum in de duinen van Bredene in augustus 2006 en de sterke uitbreiding van het woningareaal de volgende jaren; - vervangings- en versterkingsinvesteringen in transport (opjaaginstallaties en toevoerleidingen) en waterbehandeling. De productieverhoging van het WPC De Gavers (Harelbeke) van 15.000 tot 25.000 m³/dag werd in 2005 gerealiseerd. Deze productie van 25.000 m³/dag kan slechts worden gegarandeerd wanneer de Schelde aan de minimum kwaliteitsnormen voor oppervlaktewater voldoet. Dit is niet steeds het geval: ondanks een verbetering in de jaren ’90, wordt gedurende de laatste jaren terug een licht stijgende trend van de parameters stiksof (ammonium) en fosfor (fosfaat) vastgesteld. Een definitieve verbetering van de kwaliteit van de Bovenschelde is onontbeerlijk. Dit kwalitatieve aspect is eveneens gelinkt aan het afvoerdebiet van de Schelde: bij langdurige droogtes wordt quasi het integrale brondebiet van de Schelde afgeleid naar de Noord-Franse kanalen (Duinkerken). Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

De contractuele levering door de SWDE van een gemiddeld volume van 15.300 m³/dag via de Transhennuyère kon in 2004 niet worden gehaald omwille van een daling van de winningscapaciteit van SWDE. Ondertussen is deze capaciteit via investeringen terug op peil gebracht. De onzekerheid noopt tot het inplannen op langere termijn van een verdere productieverhoging, in het WPC De Gavers (zie langetermijnstrategie). Het water uit de carboonkalk, waarvoor in 2007 de laatste fase van het afbouwscenario is ingezet, blijft een belangrijke buffer op ogenblikken van hoge vraag van water (zie langetermijnstrategie). Lange termijn De innamepolitiek van ruw water in het spaarbekken van het WPC De Blankaart is in belangrijke mate pesticidengedreven (vroeger atrazine, nu bentazon). Een brongerichte aanpak van kwaliteitsverbetering door de overheid van het IJzerbekkenwater is essentieel. Dit zal ook resulteren in een lagere exploitatiekost (minder frequent regeneren van actieve kool, waardoor eveneens een lagere belasting van het milieu onder de vorm van CO2-emissie). Momenteel loopt voor de drinkwaterproductieprocesssen een masterplan, dat moet resulteren in een totale vernieuwing van dit 35 jaar oude WPC Toekomsgerichte technologie wordt hierbij proefondervindelijk onderzocht. De uitbreiding van de huidige inhoud van 3.000.000 m³ van het spaarbekken De Blankaart blijft een optie voor een grotere buffering van de seizoens- en kwalitatiefgebonden inname uit de IJzer. De huidige zandput te Driekapellen heeft enkel een functie van doorstroombekken zonder mogelijkheden van peilschommelingen. De uitbouw van deze zandput tot een volwaardig afgesloten spaarbekken is technisch mogelijk. Dit tweede spaarbekken zou een minimale inhoud van 1.000.000 m³ moeten bezitten. Momenteel is dit gebied als ontginningsgebied ingekleurd op het gewestplan. Het toekomstbeeld wat de onttrekking uit de Carboonkalksteen betreft, is vastgelegd in de samenwerkingsovereenkomst tussen het Vlaamse en het Waals Gewest van 1997. In SpiereHelkijn wordt een progressieve reductie tussen 1996 en 2007 van 14.637.000 m³/jaar tot 8.700.000 m³/jaar (of gemiddeld van 40.000 tot 24.000 m³/dag) en in Pecq-St.-Léger van 8.380.000 m³/jaar tot 5.119.000 m³/jaar (of gemiddeld van 23.000 tot 14.000 m³/dag) gerealiseerd. Deze afname moet ondervangen worden door: -

de verdere uitbouw van het WPC De Gavers, waarvoor verder onderzoek lopende is voor de uitbreiding naar een capaciteit van 50.000 m³/dag; leveringen vanuit het Waals Gewest via de zogenaamde Transhennuyèreleiding.

De laatste jaren wordt een reële peilstijging in de carboonkalklaag vastgesteld. Omwille van mogelijke kwaliteitsproblemen tengevolge van het aanwezige pyriet is de VMW voorstander van een stabilisatie van het waterpeil, in plaats van een te snelle peilstijging. De VMW is dan ook van oordeel dat de laatste fase van het afbouwscenario in vraag kan worden gesteld. Ander water De levering van ander water uitgaande van kanaalwater gebeurt aan een houtverwerkend bedrijf gelegen aan het kanaal Leie-Roeselare. Met het oog op het aanreiken van een alternatief voor het overbemalen grondwaterlagen door de industrie in West-Vlaanderen werd met ondersteunende subsidies van het grijswaterbesluit een verhoging van de productiecapaciteit van het WPC De Gavers met 5.000 m³/dag in 2005 geprogrammeerd. De in bedrijf name wordt begin 2008 verwacht. Dit project wordt gecombineerd met het vergroten van de transportcapacitei vanuit dit waterproductiecentrum.


2008-06-09

5.2 AWW (a) Behoeften en verbruikspatronen De verbruiken worden enerzijds bepaald door het huishoudelijke verbruik, het verbruik van KMO’s, de verbruiken van de groot-industrie en de niet genoteerde verbruiken (lekverliezen, brandweer, drinkfonteinen, …) In het verzorgingsgebied dalen de residentiële verbuiken sinds 1999. De industrie daarentegen stijgt in kleine sprongen. Verder is er voor de industrie een beperkte verdere stijging in functie van bepaalde projecten te verwachten. Piekdebieten blijven evenwel omzeggens constant en zijn nooit excessief t.o.v. het gemiddelde verbruik, enerzijds gezien het stedelijke karakter van het verzorgingsgebied (minder buitengebieden) en het afnamepatroon van de Antwerpse industrie (onafhankelijk van droogteperiodes of hittegolven)

(b) Evolutie van de verbruiken Een overzicht van de gemiddelde dagleveringen, zowel aan eigen verzorgingsgebied als aan derden, is vervat in de onderstaande grafiek. Dagverbruik AWW 500.000

450.000

400.000

verbruik in m³/dag

350.000

300.000

250.000

200.000

150.000

100.000

50.000

0 1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

2010

jaartal totaal m³/dag

aan verzorg. m³/d

aan derden m³/d

De totale gemiddelde verbruiken zijn sedert enige jaren gestagneerd. Naar de toekomst toe mag evenwel geopteerd worden voor een verdere lichte stijging, dit ingevolge de gunstige prognoses van de industriële klanten, ondanks een nog dalende trend van het huishoudelijk verbruik. De gemiddelde leveringen aan derden (andere waterbedrijfen of industrieën) zijn contractueel vastgelegd en blijven de komende jaren constant. Bij piekverbruiken evenwel gemeten over de laatste 12 jaar, bedraagt de gemiddelde piek 488.181 m³/dag (som van levering aan derden en aan het verzorgingsgebied) met een jaarpiek van 511.898 m³/dag voor 2005 (met name op 23 juni 2005).


2008-06-09

Uit de analyse van de piekweek in juni 2005 blijkt dat ondanks de gelijktijdig hoge afnames zowel door derden als in eigen verzorgingsgebied, AWW toch nog beschikte over een reserve aan leveringscapaciteit. Deze reserve bedroeg gemiddeld van 117.810 m³/dag (verschil tussen totale dagcapaciteit en gemiddeld geleverde hoeveelheid in piekweek) . AWW heeft nog productiecapaciteit en aanvoercapaciteit over naar bepaalde delen van het eigen verzorgingsgebied. Naar derden toe beschikt AWW enkel over productiecapiteit en vormt het transport een bottleneck.

(c) Strategie in relatie tot de toekomstige prognose Om de continuïteit van de leveringen, zowel naar druk als debiet te kunnen garanderen, ook naar het noordelijk en westelijk gelegen havengebied, en met een nog stijgende afname, is een Masterplan opgemaakt. Dit Masterplan voorziet, bij bevestiging van de stijging van de industriële vraag, de aanleg van bijkomende toevoerleidingen. Verder is de leveringszekerheidstudie nog lopende en zijn nog geen besluiten gekend. De leveringen aan derden zijn contractueel vastgelegd, maar voor de levering van piekdebieten op dag- of zelfs op uurbasis, worden de nodige inspanningen gedaan om vooralsnog aan de vraag te kunnen voldoen. De piekperiode eind juni 2005 heeft aangetoond dat ondanks de hoge afnames, steeds aan de vraag is voldaan. Voor de levering aan Evides is een verbindingsleiding aangelegd die noodleveringen moet toelaten, met een mogelijkheid tot uitbreiding van toekomstige vaste leveringen. Uitbreiding van belangrijke levering aan derden in Vlaanderen, gezien de beschikbare productie en pompcapaciteiten, vergt de aanleg van bijkomende toevoerleidingen en van plaatselijke aanpassingen aan de uitrusting van het betrokken pompstation. Kleine uitbreiding van bestaande leveringen kunnen globaal gebeuren via de bestaande infrastructuur. Deze situatie doet zich trouwens voor bij piekafnames. Een verdere opvolging en uitwerking van de recente droogtescenario’s, ter actualisatie van de Scheldeverdragen met Nederland en het evalueren van de nood aan bijkomende opslagcapaciteiten van ruwwater of behandeld water, dringt zich op en is thans in uitvoering. De productiecentra en de opslagzones van ruwwater bevinden zich in zones voor waterwinning en opslag. Eventuele uitbreiding van bestaande spaarbekkens gebeurt in overleg met de Overheid en in functie van de mogelijkheden die de ruimtelijke ordening biedt.

5.3 Pidpa (a) Behoeften en verbruikspatronen De geregistreerde hoeveelheden per distributiezone zijn de ter beschikking gestelde hoeveelheden door de productiecentra. In deze hoeveelheden zijn de niet gemeterde verbruiken (lekverliezen, spoelverliezen, ..) meegeteld. De werkelijke verbruiken (behoeften) bij de klanten liggen bijgevolg lager. De geregistreerde hoeveelheden per distributiezone worden weergegeven in de tabellen in bijlage waar de gemiddelde hoeveelheden in de periode 2000-2004 en de vastgestelde pieken (3daagse) in die periode. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

Tevens worden de gemiddelde verbruiken van 2004 in de tabellen weergegeven samen met de piekverbruiken (op weekbasis) zoals geregistreerd in juni 2005 tijdens de zomerpiek.

(b) Evolutie van de verbruiken Algemeen kan men stellen dat een daling wordt vastgesteld van de verbruiken. Er kan een onderscheid worden gemaakt tussen de interne en externe leveringen (zie onderstaande grafieken). Sinds de jaren 90 wordt er geen stijging meer van het beschikbaar dagvolume vastgesteld binnen het verzorgingsgebied. Vanaf 1997 werd er een lichte daling van de vraag vastgesteld. Verwacht wordt dat de dalende trend zich nog een aantal jaren zal verder zetten onder meer door het effect van het samenvoegen van de facturen voor drinkwater en afvalwater. Pieken worden veroorzaakt door extreme zomers zoals in 2003. In de loop der jaren wordt een belangrijke dalende trend vastgesteld van de externe leveringen gelet op de bijzondere inspanningen van de industrie om het waterverbruik te verminderen. DAGVERBRUIKEN TOTAAL PIDPA 250000

200000

150000 m³/dag

dagleveringen aan derden

beschikbaar dagvolume binnen het eigen verzorgingsgebied

100000

totaal

50000

2005

2003

2004

2001

2002

1999

2000

1997

1998

1995

1996

1993

1994

1991

1992

1989

1990

1987

1988

1985

1986

1983

1984

1981

1982

1979

1980

1977

1978

1975

1976

0

jaar

(c) Strategie in relatie tot de toekomstige prognose Dimensionering van infrastructuur voor de productie en distributie van drinkwater wordt voornamelijk bepaald door de maximale vraag die kan verwacht worden. De piekvraag die in het voorjaar van 2005 werd vastgesteld heeft aangetoond dat een aantal bijkomende toekomstige investeringen nodig zijn ter optimalisatie van de leveringszekerheid In juni 2005 werd een piekvraag bij Pidpa vastgesteld van 273.954 m³/dag op weekbasis en 284.613 m³/dag op dagbasis. Deze piek komt overeen met een piekfactor van respectievelijk 1,48 en 1,54. Deze piek is enkel overtroffen geweest in 1995 en 1996. Het grootste knelpunt blijft de onduidelijkheid over een aantal vergunningsdossiers waarvoor nog geen definitieve vergunning werd afgeleverd. Het betreft de winningen van OOSTMALLE, BALEN-NETE en ESSEN. Bijkomend werd tegen de vergunning van Brecht beroep ingediend bij de Raad van State. Een verzoek tot tussenkomst in deze zaak werd door Pidpa ingediend bij de Raad van State. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

Het moet duidelijk zijn dat een strategie uitbouwen enkel kan mits meer rechtszekerheid geboden wordt op het vlak van het vergunningenbeleid door bv. het invoeren van ‘eeuwig durende vergunningen’ zoals vroeger van toepassing en zoals trouwens in Nederland van toepassing. Volgende aanpassingen in de productieen distributie-infrastructuur werden voorgesteld: -

ter ondersteuning van de Rupelstreek, klein-Brabant en Mechelen waar er problemen waren in de bevoorrading, wordt ter hoogte van Nijlen een opjaagstation gepland om de aanvoercapaciteit vanuit de collector naar de opvoerstations OS Mechelen-Noord en OS Rumst te verhogen (onderneming in uitvoering); om de collector, die steeds belangrijker wordt als slagader in de bevoorrading van de sector Zuid, beter te kunnen bevoorraden, wordt er een toevoerleiding tussen WPC Herentals en de collector gepland; de bevoorradingcapaciteit van de gemeente Balen is tijdens de piekperiode kritiek gebleken. Bovendien wordt de gemeente Balen in antenne bevoorraad door slechts één toevoerleiding. Om de bevoorrading te versterken en tegelijkertijd de leveringszekerheid te verbeteren wordt een toevoerleiding tussen WPC Mol en de gemeente Balen gepland. Bijkomend zal een mogelijke uitbreiding van de capaciteit van WPC Mol onderzocht worden. de waterwinning van Beerse zal omgebouwd worden tot satellietwinning van het waterproductiecentrum van Merksplas. De nodige toevoerleiding dient uitgevoerd te worden.

-

-

-

5.4 TMVW, IWVB en IMWV (a) Behoeften en verbruikspatronen Onderstaande grafiek toont het gemiddelde dagverbruik per maand van de TMVW-IMWV zone: DAGVERBRUIKEN TOTAAL TMVW, IWVB en IMWV 300.000

250.000

m³/dag

200.000

150.000

100.000

50.000

0 1999

2000

Totaal

2001

2002

daglevering aan derden

2003

2004

2005

2006

daglevering binnen eigen zone

Volgende tabel geeft het jaarverbruik en piekverbruik op dagbasis van de voorbije 5 jaar:


2008-06-09

Het hoge gemiddelde verbruik van 2003 wordt verklaard door een vrij droog voorjaar en een warme augustusmaand. De piek in juni 2005 wordt hoogstwaarschijnlijk mede verklaard door een vrij nieuw fenomeen, namelijk het vullen van tuinzwembaden bij de eerste warme dagen. Hoge pieken kunnen ook voorkomen na strenge vorstperiodes, doch deze zijn de laatste 5 jaar niet voorgekomen. In de maand juli zien we dat de hogere verbruiken aan de kust en van particulieren gecompenseerd worden door een lager verbruik van de industrie, voornamelijk de Gentse havenzone. We zien dus dat de schommelingen in het verbruik vooral door de weersomstandigheden bepaald worden. Wij verwachten dat het huishoudelijke verbruik in de komende jaren voornamelijk door volgende factoren zal worden beïnvloed: • • • •

de toename van het aantal regenwaterputten; de toename van het aantal tuinzwembaden, welke meermaals per jaar ververst worden; de toename van sproei-installaties voor tuinen; de saneringsbijdrage.

Deze factoren hebben globaal eerder een dalend effect op het gemiddelde verbruik daar het effect van de regenwaterputten doorweegt. Anderzijds kunnen deze factoren de piekverbruiken wel aanzienlijk doen stijgen daar het leegkomen van regenwaterputten, waarbij wordt overgeschakeld op drinkwater, zal samenvallen met het sproeien van tuinen en vullen van zwembaden. Voor het industriële verbruik verwachten we volgende effecten: • toename van hergebruik van afvalwater; • afbouw van grondwaterwinning. Deze twee effecten kunnen elkaar in evenwicht houden. Globaal gezien wordt uitgegaan van een stagnerend gemiddeld waterverbruik en toename van de verbruikspieken op dagbasis. Eenzelfde trend karakteriseert het IWVB gebied.

(b) Evolutie van de verbruiken Zie vorige paragraaf

(c) Strategie in relatie tot de toekomstige prognose De afgesloten lange termijncontracten voor waterlevering met AWW en VIVAQUA en de transportcapaciteit van het transportnet volstaan ruimschoots om aan de gemiddelde behoeften te voldoen. Zelfs een aanzienlijke stijging van het gemiddelde verbruik kan opgevangen worden. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

Bij volledige beschikbaarheid van het transportnet kan men ook de pieken opvangen. Problemen kunnen ontstaan indien door onvoorziene omstandigheden één van de leveringspunten gedurende langere tijd afgesloten wordt van het transportnet. Om dit risico te beperken en om de pieklevercapaciteit te verhogen wordt de komende jaren voornamelijk geïnvesteerd in: • •

een ontdubbeling van de aanvoerleidingen vanuit AWW; extra opslagcapaciteit langsheen het transportnet.

Tevens worden mogelijkheden voor drinkwaterwinning binnen het eigen verzorgingsgebied onderzocht

5.5 IWVA (a) Behoeften en verbruikspatronen De I.W.V.A. heeft een vergunning voor oppompen van 4.200.000 m³/jaar grondwater in St-André (inclusief 2.500.000 m³/jaar water dat eerst wordt geïnfiltreerd) en van 500.000 m³/jaar in de Westhoek (dit laatste vanaf 2010; tot dan gebeurt een geleidelijke afbouw met 100.000 m³/j). Dit is niet voldoende om de jaarlijkse behoefte in te vullen, en daardoor wordt water aangekocht. Naast de totale jaarlijkse behoefte worden we, gezien onze ligging, nog geconfronteerd met een hoog piekverbruik (vooral in de periode 21 juli – 15 augustus). Het maximum dagverbruik dat ooit werd geregistreerd bedroeg bijna 28.000 m³/d, maar dit is de laatste jaren teruggevallen. We zijn zelf niet in staat om dit piekverbruik te leveren. Momenteel kunnen we in St-André ca 11.000 m³/d leveren. We plannen om tegen 2010 die capaciteit te verhogen tot maximaal 15.000 m³/d. In de Westhoek mogen we vanaf 2010 maximaal 2.800 m³/d oppompen. Op basis van het piekverbruik zoals het de laatste jaren werd geregistreerd, blijft er een behoefte van 7.000 m³/d die vanuit andere bronnen moet worden aangevoerd. Dit kan via de bestaande verbindingen in Nieuwpoort (TMVW), Veurne (VMW) of Houtem (Régie Siden France).

(b) Evolutie van de verbruiken De vraag naar drinkwater is zeker gestabiliseerd. Als we de laatste 16 jaar bekijken dan zien we dat tussen 1990 t.e.m. 1997 het verbruik gemiddeld 5.695.306 kubieke meter bedroeg met een minimum van 5.542.211 en een maximum van 5.855.982 m³. Tijdens de laatste 8 jaar (1998-2005) bedroeg het verbruik gemiddeld 5.387.357 kubieke meter met een minimum van 5.209.304 en een maximum van 5.529.097 m³. Voor de I.W.V.A. houdt dit verschil voornamelijk verband met waterbesparende maatregelen bij de grootste industriële afnemer en in de landbouw.


2008-06-09

DAGVERBRUIKEN TOTAAL IWVA 6.000.000

5.000.000

m³/jaar

4.000.000

3.000.000

2.000.000

1.000.000

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

jaartal

Vragen vanuit de industrie In onze regio is er geen enkel bedrijf bekend dat grondwater in grote hoeveelheden onttrekt uit de omliggende duinen. De industrie heeft grote inspanningen geleverd om het waterverbruik te beperken. Vragen vanuit de landbouw In het ambstgebied van de I.W.V.A. wordt door de landbouwsector nog veel diep grondwater opgepompt, voornamelijk uit de Landeniaanse zandlaag. Het beleid van de overheid is erop gericht deze winningen af te bouwen waardoor de sector naar alternatieve waterbevoorrading op zoek moet gaan. Dit kan op termijn aanleiding geven tot een verhoogde vraag naar drinkwater. In eerste instantie wil de I.W.V.A. die vraag opvullen door het spoelwater van haar drinkwaterinstallatie St-André te hergebuiken.

(c) Strategie in relatie tot de toekomstige prognose Het is moeilijk om ons over een toekomstige trend uit te spreken, maar er wordt zeker geen verdere daling van het verbruik verwacht. Het aantal abonnees neemt nog jaarlijks met ca 1.000 eenheden toe. In het recente verleden heeft de overheid heel wat acties gevoerd voor gebruik van regenwater; bovendien zijn de nieuwe huishoudtoestellen heel wat spaarzamer. Het effect daarvan zal niet blijven duren, zodat we in de toekomst terug een stijging van het verbruik kunnen verwachten. Deze toename zal waarschijnlijk geleidelijk zijn en op jaarbasis blijft de vraag in het voorzieningsgebied van de I.W.V.A. vooral afhankelijk van het weer. De evolutie van het piekverbruik zal vermoedelijk in dezelfde richting evolueren, maar meer nog dan het totale jaarverbruik, is het piekverbruik afhankelijk van weersomstandigheden. Daarom wil de I.W.V.A. tegen 2010 de maximaal vergunde piekcapaciteit ook daadwerkelijk kunnen verwerken. Voor de I.W.V.A. komt de grootste vraag echter enkel voor tijdens de periode 21 juli – 15 augustus.


2008-06-09

5.6 IWM (lid ISWa) (a) Behoeften en verbruikspatronen De I. W. M. heeft een vergunning voor het oppompen van grondwater in: Hasselt – Willekensmolen: 2.135.000m³/jaar Hasselt – Trekschuren: 2.642.000m³/jaar Zoutleeuw: 2.500.000m³/jaar Dit is voldoende om de jaarlijkse behoeften in te vullen. Grafiek max. dagverbruik

2001 2002 2003 2004 2005

Hasselt 9969 10899 11014 10411 11770

2001 2002 2003 2004 2005

Zoutleeuw 6187 6205 8090 6601 7979

(b) Evolutie van de verbruiken De vraag naar drinkwater is zeker gestabiliseerd. Sinds 1996 zien we een dalende lijn in onze productiecijfers. Dit is hoofdzakelijk toe te schrijven aan waterbesparende maatregelen door de particulieren en de scholen, zoals spaartoiletten, spaardouchekoppen, … Naar de toekomst toe verwachten we geen verdere daling. Het aantal abonnees neemt jaarlijks met circa 500 eenheden toe. De evolutie van het piekverbruik zal vermoedelijk in dezelfde richting evolueren, maar meer nog dan het totale jaarverbruik, is het piekverbruik afhankelijk van de weersomstandigheden.


2008-06-09

DAGVERBRUIKEN TOTAAL IWM 20.000 18.000 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000

20 07

20 05

20 03

20 01

19 99

19 97

19 95

19 93

19 91

19 89

19 87

19 85

19 83

19 81

19 79

19 77

19 75

0

eigen productie

eigen productie

aankoop defensie

aankoop VMW

aankoop VMW

Hasselt

Zoutleeuw

Leopoldsburg

Heppen

Waanrode

1996

3.986.110

2.314.678

391.684

0

0

1997

3.776.260

2.246.392

393.873

0

0

1998

3.295.386

2.250.004

388.943

0

0

1999

3.311.920

2.094.377

376.539

0

0

2000

3.569.319

1.950.484

370.833

0

0

2001

3.547.915

2.055.292

367.325

0

0

2002

3.445.160

2.036.445

371.914

61.513

99.782

2003

3.680.760

2.273.484

356.853

192.790

101.379

2004

3.558.958

2.175.374

401.216

180.017

114.870

2005

3.471.541

2.219.042

409.446

170.682

100.000

jaar


2008-06-09

(c) Strategie in relatie tot toekomstige prognose Gezien de huidige trend moet de beschikbare capaciteit voldoende zijn om gedurende een langere periode aan de vraag van drinkwater te voldoen met de eigen waterwinningen.

5.7 Regie Stedelijke Waterdienst Ieper (lid ISWa) (a) Behoeften en verbruikspatronen Onderstaande grafiek geeft de evolutie van de afname van de abonnees op het RSW distributienet van 1990 tot 2005. Over de jaren 1990-2002 is er een trendmatige daling van het verbruik per abonnee vast te stellen. De gemiddelde jaarlijkse daling over deze jaren tot 2002 beloopt 2.14%. In het jaar 2003 is er een merkbare stijging vast te stellen die zich verzwakt verder zet in 2004, waardoor de gemiddelde daling over de gehele periode 1990-2004 nog maar 1.31%/jaar bedraagt. In 2005 wordt het verbuik van 1990 quasi geëvenaard. (b) Evolutie van de verbruiken


2008-06-09

DAGVERBRUIKEN TOTAAL IEPER 14.000

12.000

10.000

beschikbaar dagvolume in verzorgingsgebied eigen produktie (met aankopen) levering dagvolume aan derden

8.000

6.000


4.000

2.000

19 75 19 76 19 77 19 78 19 79 19 80 19 81 19 82 19 83 19 84 19 85 19 86 19 87 19 88 19 89 19 90 19 91 19 92 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04

0

Op basis van de historische gegevens van 1990 tot 2004, wordt in onderstaande tabel een extrapolatie uitgedrukt van 2005 tot 2020. Het inschatten van toekomstige verbruiken is uiteraard een zeer moeilijke materie. Dit wordt alvast gestaafd door de vaststelling dat het reële verbruikscijfer van 2005 hoger ligt dan verwacht.

Figuur 14: Historische RWSI waterverkoop (1990-2004) en voortschrijdende trendmatige extrapolatie(2005-2020). 1,400,000 1,200,000

m³/jaar

1,000,000 800,000 600,000

Openbare besturen Nijverheid

400,000

PRT abonnees 200,000

20 20

20 18

20 16

20 14

20 12

20 10

20 08

20 06

20 04

20 02

20 00

19 98

19 96

19 94

19 92

19 90

0

Jaar

De totale verkoop fluctueert in de jaren 1990-2004, en bevat gewoon trendmatig een lichte daling, en voortschrijdend trendmatig een lichte stijging. Deze laatste komt tot uiting in de geëxtrapoleerde cijfers voor de jaren 2005-2020, die na een herijking in 2005 t.a.v. de hoge verkoop in 2004 een systematische stijging van de totale verkoop te zien geeft tot een toename met bijna 2% in het jaar 2020 tegenover het (top)jaar 2004. De marktaandelen van particuliere klanten, nijverheid en openbare besturen variëren gevoelig in de voorbije periode, en de extrapolatie van de marktaandelen geeft aan dat de particuliere klanten hun belang daalt van ca.55% vandaag tot ca.43% in 2020. Deze 12% marktaandeel wordt volledig ingenomen door de nijverheid want het aandeel van de openbare besturen verzwakt ook lichtjes van 5,5% tot 5%. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

(c) Strategie in relatie tot de toekomstige prognose De prognose van de toekomstige verbruiken op het RSW drinkwaternet is niet van die aard dat de invulling van de drinkwaterbehoefte van het stedelijk waterbedrijf moet herzien worden. De verdere afname door de VMW van het productieoverschot draagt verder bij tot de optimalisering van het productiecentrum te Zillebeke.

5.8 Gemeentelijk Waterbedrijf Knokke-Heist (lid ISWa) (a) Behoeften en verbruikspatronen Het GWKH heeft een vergunning voor oppompen van 800.000 m³/jaar grondwater in GWW Golfterrein en van 320.000 m³/jaar in GWW Put Decloedt. Naast de totale jaarlijkse behoefte worden we, gezien onze ligging, geconfronteerd met een hoog piekverbruik (vooral in de periode 21 juli – 15 augustus). Het maximum dagverbruik dat werd geregistreerd bedroeg 19.000 m³/d. Dit was in 1994 en 1999. De laatste jaren is het piekverbruik gedaald, doch aanwezigheid van zon is hier de enige factor die telt. DAGVERBRUIKEN TOTAAL KNOKKE-HEIST 140000

120000

100000

80000


60000

beschikbaar dagvolume voor verbruik beschikbaar dagvolume aan derden of andere GD's VMW

40000

20000

05 20

03 20

99

97

01 20

19

19

93

91

95 19

19

19

89 19

85

83

87 19

19

19

79

77

81 19

19

19

19

75

0

Gedurende de dag wordt het GWKH ook geconfronteerd met een sterk wisselende vraag. Vooral in de zomer is er nood aan grote opslagcapaciteit van drinkwater om de grote vraag ’s ochtends en ’s avonds te kunnen voldoen. (b) Evolutie van de verbruiken De vraag naar drinkwater is op dit ogenblik gestabiliseerd. Analyse van de laatste 16 jaar leert dat tussen 1989 t.e.m. 2004 het verbruik gemiddeld 3.050.000 kubieke meter bedroeg met een minimum van 2.800.000 en een maximum van 3.300.000 m³. De drastische daling is 1998 is het gevolg van zeer slechte weersomstandigheden in 1998, voorafgegaan door een schitterende zomer in 1997. Tevens zijn er massaal waterbesparende maatregelen genomen in Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

appartementsgebouwen. Echter sindsdien zien we toch een steeds verder stijgende tendens, niettegenstaande het weer toch niet echt schitterend was. Dit komt vooral door de verdere stijging in aantal appartementen in ons gebied.

3.500.000

Distributie (in m³)

3.000.000 2.500.000 2.000.000

Aankoop

1.500.000

GWW Golfterrein

1.000.000 500.000

19 78 19 81 19 84 19 87 19 90 19 93 19 96 19 99 20 02

0

Het is moeilijk om ons over een toekomstige trend uit te spreken, maar er wordt zeker geen verdere daling van het verbruik verwacht. De industrie is er bij ons bijna niet. Wel zijn er een aantal grote verkavelingen in het vooruitzicht gesteld, waardoor het waterverbruik met ca 10 % zal stijgen binnen 5 jaar. In het recente verleden heeft de overheid heel wat acties gevoerd voor gebruik van regenwater; bovendien zijn de nieuwe huishoudtoestellen heel wat spaarzamer. De impact van het gebruik van regenwater wordt in onze regio minimaal ingeschat, gezien dergelijke installaties al van oudsher veel worden geplaatst en gezien er vooral veel appartementen bij zullen komen, welke moeilijk met regenwater overweg kunnen. De evolutie van het piekverbruik zal vermoedelijk in dezelfde richting evolueren, maar meer nog dan het totale jaarverbruik, is het piekverbruik afhankelijk van weersomstandigheden. Voor het GWKH komt de grootste vraag echter enkel voor tijdens de periode 21 juli – 15 augustus en in minderde mate tijdens de paasvakantie. (c) Strategie in relatie tot de toekomstige prognose Gezien de huidige trend moet de beschikbare capaciteit voldoende zijn om gedurende een langere periode aan de vraag naar drinkwater te voldoen. De geplande uitbreiding van winningscapaciteit door OWW Leopoldkanaal zal zeker een belangrijk aandeel hebben om het GWKH minder kwetsbaar te maken. 5.9 Hoeilaart (lid ISWa) (a) Behoeften en verbruikspatronen De gemeentelijke waterdienst Hoeilaart heeft twee vergunningen (per watervoerend pakket) voor haar waterwinning. Beide vergunningen lopen tot 20 mei 2013. Vanuit het Brusseliaan mag maximaal 1.800 m³/dag en 500.000 m³/jaar gewonnen worden. Vanuit het Landeniaan zijn de maxima 2.880 m³/dag en 650.000 m³/jaar. In de waterwinning worden hoeveelheden geteld die uit beide watervoerende pakketten worden gewonnen. Ook de hoeveelheid die naar het gelijkgronds reservoir en de watertoren wordt verpompt wordt gemeten. In de opvoerstations worden ook verpompte hoeveelheden gemeten. Niet alle gemeten hoeveelheden worden verbruikt; verschillen worden veroorzaakt door Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

lekverliezen, spoelverliezen, bluswater etc. De werkelijke verbruiken (behoeften) bij de klanten liggen bijgevolg lager. De dagelijkse pieken met betrekking tot de waterdistributie bevinden zich in de ochtenduren tussen 800 en 900 m³/h. Deze pieken geven tot op de dag van vandaag geen problemen wat betreft de winning en distributie van het drinkwater. In juni 2005 is een drietal dagen achter elkaar een dagdebiet van ongeveer 2050 m³ per dag geleverd. Tijdens deze dagen was het verbruik 500 m³ per dag hoger dan het gemiddelde dagdebiet (1560 m³ per dag). Door de voorraad van het drinkwater in de reservoirs hoog te houden is de levering van voldoende drinkwater is niet in gevaar geweest.

(b) Evolutie van de verbruiken Sinds de jaren 90 wordt er geen stijging meer van de gemiddelde vraag vastgesteld. In de jaren 90 vertoonde de vraag een stagnatie; vanaf 2000 werd er een lichte daling van de vraag vastgesteld. Verwacht wordt dat de dalende trend zich nog een aantal jaren zal verder zetten onder meer door het effect van het samenvoegen van de facturen voor drinkwater en afvalwater.

geleverde waterhoeveelheden gemeentelijke Waterdienst Hoeilaart 1.600

1.400

1.200

m3/dag

1.000

800

600

400

200

19 71 19 72 19 73 19 74 19 75 19 76 19 77 19 78 19 79 19 80 19 81 19 82 19 83 19 84 19 85 19 86 19 87 19 88 19 89 19 90 19 91 19 92 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06

0

jaartal dagelijks watergebruik m3/dag)

Figuur Geleverde hoeveelheden sinds 1971 Voor de aanpassingen aan de het distributienet en de vernieuwingen van pompen wordt rekening gehouden met een stijging van het totale verbruik in de gemeente met 15%. De verwachting is dat op deze wijze de toename in piekverbruiken in de toekomst goed kan opgevangen worden. Vanwege de voortdurende uit- en inbreidingswerken van de woongebieden in de gemeente wordt een stijging van het aantal inwoners en daarmee het waterverbruik verwacht

(c) Strategie in relatie tot de toekomstige prognose


2008-06-09

Binnen de gemeente Hoeilaart bevinden zich een veertiental particuliere percelen waar de eigenaars grondwater kunnen winnen. De helft van deze particulieren is ook op het gemeentelijke drinkwaternet aangesloten. Mochten deze afnemers hun gehele behoefte van het drinkwaternet gaan betrekken, zal dit naar verwachting geen problemen geven voor de winning of het distributienet. Door bevolkingsgroei zal waarschijnlijk de watervraag het komende decennium toenemen. Door een geleidelijke vergroting van de capaciteiten in het distributienet van 15% zal deze toenemende vraag geen probleem worden.

5.10 Waterregie Stad Tongeren (lid ISWa) (a) Behoeften en verbruikspatronen De Waterregie heeft een vergunning voor het oppompen van 1.200.000 m³/jaar en een maximum van 3.500 m³ per dag, hetgeen nog steeds toereikend is om aan de behoeften te voldoen, ook op piekmomenten in de zomer. Tijdens perioden van droogte in het verleden heeft men geen maatregelen dienen te nemen. (b) Evolutie van de verbruiken

1996

1.081.734

geregistreerd verbruikt water 765.932

1997

1.065.767

734.892

1998

1.000.767

767.321

1999

1.080.402

800.475

2000

1.046.052

829.279

2001

1.072.754

814.449

2002

1.118.568

814.878

2003

1.145.987

796.667

2004

1.092.015

813.605

2005

1.028.226

784.394

2006

1.010.295

754.327

2007

1038016

738740

Totaal

12.780.583

9.414.959

opgepompt water


2008-06-09

DAGVERBRUIK TONGEREN 1.400.000 1.200.000 1.000.000 800.000 600.000 400.000 200.000 0 1996

1997

1998

1999

2000

2001

opgepompt water

2002

2003

2004

2005

2006

2007

geregistreerd verbruikt water

Er valt geen stijging vast te stellen in het verbruikte water, de vraag naar drinkwater is blijkbaar gestabiliseerd. Er zijn maar kleine afwijkingen waar te nemen tijden de afgelopen 10 jaar. Het is moeilijk om ons over een toekomstige trend uit te spreken, maar er wordt zeker geen daling van het verbruik verwacht. Het aantal abonnees neemt toch nog jaarlijks lichtjes toe (er wordt momenteel heel veel gebouwd). De overheid (gemeente – provincie) voert op verschillende niveaus acties voor het gebruik van regenwater. Bovendien zijn de nieuwe huishoudtoestellen heel wat spaarzamer. Uitzonderlijke weersomstandigheden zullen zorgen voor een schommelend effect op de vraag naar drinkwater. In onze regio is er geen enkel bedrijf bekend dat grondwater in grote hoeveelheden onttrekt. De meeste bedrijven zijn gelegen in het gebied dat door de VMW wordt voorzien van drinkwater.

(c) Strategie in relatie tot de toekomstige prognose Zie vorig

5.11 Stedelijk Waterbedrijf Sint-Niklaas (lid ISWa) (a) Behoeften en verbruikspatronen De dagelijkse pieken met betrekking tot de waterdistributie bevinden zich in de ochtenduren tussen 500 en 600 m³/h (wat betreft de voeding aan de particuliere verbruikers via de watertoren). Deze pieken geven tot op de dag van vandaag geen problemen wat betreft de winning en distributie van het drinkwater.

(b) Evolutie van de verbruiken


2008-06-09

Sinds de jaren 90 wordt er een stijging meer van de vraag vastgesteld. Vanwege de voortdurende uit- en inbreidingswerken van de woongebieden in de gemeente wordt een stijging van het aantal inwoners en daarmee het waterverbruik verwacht.

Historiek wateraankoop 3.500.000

Wateraankoop

3.000.000 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000

19 70 19 75 19 80 19 85 19 86 19 87 19 88 19 89 19 90 19 91 19 92 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05

0

Jaren

Voor de aanpassingen en aanpassingen aan de het distributienet wordt rekening gehouden met een stijging van het totale verbruik in de centrumgemeente Sint-Niklaas. De verwachting is dat op deze wijze de toename in piekverbruiken in de toekomst goed kan opgevangen worden. (tekening)

(c) Strategie in relatie tot de toekomstige prognose Door bevolkingsgroei zal waarschijnlijk de watervraag het komende decennium toenemen. Door een geleidelijke vernieuwing en uitbreiding van het distributienet van zal deze toenemende vraag geen probleem worden.


2008-06-09

6.WATERBEDRIJVEN: PARTNER BIJ NATUURBEHEER Het grote aantal Habitat-, Vogelrichtlijn- en VEN-gebieden dat aangewezen werd binnen de waterwingebieden mag geen verwondering wekken. Historisch gezien werden grondwaterwinningen vaak aangelegd in of nabij groengebieden omwille van een betere bescherming van de ruwwaterbronnen. Bij heel wat grondwaterwinningen van de drinkwaterbedrijven is de natuurwaarde bewaard gebleven of zelfs verhoogd dank zij de zorg die besteed werd aan deze winzones. Binnen de context van duurzame ontwikkeling is de drinkwatersector reeds lang vragende partij opdat het beleid gericht zou worden op integratie, hetgeen zowel waterwinning als natuur ten goede kan komen. In functie van ‘strategie’ dient dit zeker te worden weerhouden. Duurzame watervoorziening, inclusief de waterwinning, is van algemeen belang. Art. 3, §1, en §2 van het decreet van 24 mei 2002 betreffende water bestemd voor menselijke aanwending bepalen dat een duurzame watervoorziening, met inbegrip van de winning, opvang, behandeling en distributie van water bestemd voor menselijke aanwending, en een duurzaam watergebruik als doel hebben de bescherming van het milieu, waarbij de bescherming van de volksgezondheid door het verzekeren van de levering van een optimale hoeveelheid water bestemd voor menselijke aanwending van een geschikte kwaliteit, prioritair is en waarbij rekening gehouden wordt met sociale en economische aspecten.

Met het oog op de bescherming van de volksgezondheid en dus in het algemeen belang, dient erover gewaakt te worden dat: -

water beschikbaar is en zulks in voldoende hoeveelheden; het water van een geschikte kwaliteit is binnen de context van duurzame ontwikkeling het aangewezen is de winningen te integreren met natuur


2008-06-09

7.DE KNELPUNTEN 7.1. Meerdere sectoren maken aanspraak op hetzelfde water voor de invulling van de behoeftes De beschikbaarheid van water (zowel grond- en oppervlaktewater) is van groot belang voor verschillende sectoren van de samenleving. Naast de drinkwatersector stellen de meeste sectoren naast eisen aan de kwantiteit ook eisen aan de kwaliteit van het water dat tot hun beschikking staat. Op sommige plaatsen en momenten kunnen deze sectoren met elkaar in conflict komen bij de vervulling van hun behoeftes aan water. Door een goed waterbeheer kunnen dergelijke belangenconflicten worden voorkomen, dan wel opgelost worden.

7.2. Gebrek aan kennis, informatie en inzichten De kennis van de volledige watercyclus en de kennis van het watergebruik en -behoeftes van de natuur en van de maatschappij zijn absoluut noodzakelijk om een onderbouwd beheer te kunnen voeren. Het kwantitatieve beheer van de grondwatervoorraden is vooral een probleem van balansen: er dient voor gezorgd te worden dat de onttrekking van de laag in evenwicht is met de aanvulling (al dan niet natuurlijk). De nieuwe evenwichtssituatie moet bovendien vallen binnen de streefdoelen die voor dat gebied vooropgesteld werden. Deze streefdoelen dienen het voorwerp uit te maken van een grondige studie, waarbij het vastleggen van prioriteiten aan de orde is. Teneinde dit in Vlaanderen te realiseren dient er nog heel wat kennis en informatie vergaard te worden: • • • • •

welk debiet wordt er opgepompt (de verbruiken van de drinkwaterbedrijven zijn gekend maar de andere verbruiken blijven een grote onbekende)? wat is de capaciteit van de watervoerende laag? wat is de capaciteit van de oppervlaktewaters? wat zijn de streefdoelen? wat zijn de prioriteiten?

7.3. Streven van het natuurbeleid naar de terugdringing van de verdroging in natuurgebieden en naar het herstel van de natuurlijke overstromingsgebieden van de rivieren hypothekeert de winningscapaciteit van grondwater Het decreet op het Natuurbehoud van 21 oktober 1997 bepaalt onder meer dat de Vlaamse regering binnen de 5 jaar na de inwerkingtreding van het decreet 125.000 ha Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN met GEN en GENO) en 150.000 ha natuurverwevingsgebied (IVON) dient af te bakenen. In een GEN is het onder andere verboden werkzaamheden uit te voeren die rechtstreeks of onrechtstreeks het grondwaterpeil verlagen. Immers vele grondwaterwinningen voor de openbare drinkwatervoorziening, 50 tot 60 %, zijn gelegen in natuurgebieden en/of valleigebieden. Het rigoureus toepassen van de bepaling in verband met het verbod op grondwaterpeilverlaging in de VEN-gebieden (cfr Groene Hoofdstructuur) en het eventueel ongecontroleerd laten overstromen van de waterwinningen in de valleigebieden zouden betekenen dat 40 tot 50 % van de winningscapaciteit binnen het Vlaamse gewest in het gedrang zou komen. Voor de VEN-gebieden werd dit opgelost door artikels 25 en 26 van het decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu toe te passen. Concreet betekent dit dat voor Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

deze VEN-gebieden voor alle bestaande vergunde drinkwaterwinningen en de bijhorende capaciteit een algemene ontheffing verleend werd op de verbodsbepaling inzake werkzaamheden die rechtstreeks of onrechtstreeks het grondwaterpeil verlagen. Deze ontheffing dient echter ook te gebeuren voor de habitat- en vogelrichtlijngebieden en de winningen dienen van groot maatschappelijk belang erkend te worden.

7.4. Verontreinigingen bedreigen de winningscapaciteit van de drinkwaterbedrijven De aanwezigheid van vooral nitraten en pesticiden in bepaalde grondwaterlagen en oppervlaktewaters, die door de drinkwatersector benut worden, bedreigt de winningscapaciteit. Dit betreft zowel verontreiniging door diffuse bronnen als door puntbronnen. Waar het voor winningen met een zekere capaciteit nog economisch verantwoord is een behandelingseenheid te bouwen, is dit voor vele kleine grondwaterwinningen niet zo vanzelfsprekend. In deze gevallen wordt veelal beroep gedaan op mengingstechnieken. Dit houdt in dat in bepaalde gebieden de wateronttrekking uit kwalitatief betere grondwaterlagen een noodzaak is. 7.4.1. De voornaamste knelpunten voor de oppervlaktewaterwinningen naar verontreinigingen toe zijn fosfaten, pesticiden, nitraten, ammonium en fluoride Een onvoldoende kwaliteit van de ruwwaterbron beperkt of verhindert, al dan niet tijdelijk, de captatiemogelijkheden uit oppervlaktewater. Er is een duidelijke relatie tussen kwantitatieve mogelijkheden en kwaliteit. De waterbedrijven dienen voor de realisatie of verdere uitbouw van oppervlaktewaterwinningen zwaar te investeren in berging onder de vorm van spaar-, meng- en veiligheidsbekkens om calamiteiten op te vangen en in hoogtechnologische waterbehandelingsinstallaties, soms voor één specifieke parameter. Ook dienen hoge exploitatiekosten te worden gedragen. Een doorgedreven brongerichte aanpak ter voorkoming van diffuse en lokale puntverontreinigingen van de waterlopen en verdere sanering van deze waterlopen moeten de captatiemogelijkheden ondersteunen en veilig stellen. De kwaliteit van de oppervlaktewateren wordt naast de seizoenale invloeden sterk beïnvloed door de landbouwactiviteiten, de industriële en de huishoudelijke activiteiten in het hydrografisch bekken. In Vlarem II zijn de basiskwaliteiten voor oppervlaktewater ten behoeve van de drinkwatervoorziening vastgelegd. Deze normen worden op vele plaatsen niet gehaald. Maatregelen voor het terugdringen van deze verontreinigingen zijn dan ook onontbeerlijk. Zowel betere landbouwpraktijken, als saneringen van de industriële en huishoudelijke lozingen zijn essentieel bij het vrijwaren van de drinkwaterproductie vertrekkende van oppervlaktewater. De processen van zelfreiniging in de waterlopen, doorstroombekkens hebben een belangrijke invloed op de waterkwaliteitsverbetering. De spaarbekkens die in hoofdzaak een kwantitatief bufferende rol hebben zorgen ook voor een waterkwaliteitsverbetering. Zowel VMW, AWW en Regie Stedelijke Waterdienst Ieper wenden rivier- of kanaalwater niet rechtstreeks aan voor hun drinkwaterproductie. Ze kunnen dus op hun verschillende winplaatsen steeds oppervlaktewater betrekken via een spaarbekken of een doorstroombekken. De knelpuntparameters, in volgorde van belangrijkheid van verontreiniging, van de ruwwaterbronnen voor de Vlaamse oppervlaktewaterwinningen zijn: - (VMW), WPC De Blankaart (Diksmuide), met ondermeer de Ijzer als ruwwaterbron: pesticiden, ammonium, nitraten , fosfaten en chloriden; - (VMW) WPC De Gavers (Harelbeke), met de Schelde als ruwwaterbron: fosfaten, ammonium en pesticiden Voor de Maas (AWW-Albertkanaal) vormen fluoride en bepaalde herbiciden knelpunten naar verontreinigingen toe voor de drinkwatervoorziening uit oppervlaktewater. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

Zowel betere landbouwpraktijken als saneringen van de industriële lozingen in Wallonië kunnen bijdragen tot het vrijwaren van de drinkwaterproductie vertrekkende van oppervlaktewater.

7.4.2. De voornaamste knelpunten voor de grondwaterwinningen naar verontreinigingen toe zijn nitraten, pesticiden en hun afbraakproducten, gechloreerde organische verbindingen en BTEX. Tot op heden zijn de installaties die gebruik maken van grondwater minder geconfronteerd met de problematiek, maar recente screening op de winningen toont aan dat ook hier pesticiden en hun afbraakproducten meer en meer voorkomen. Waakzaamheid is geboden en men moet met alle middelen voorkomen dat ook drinkwaterproductiecentra die gebruik maken van grondwater systematisch moeten uitgebreid worden met bijkomende behandeling. Dit zou immers niet alleen de kost voor de burger verhogen maar eveneens extra milieubelasting bezorgen, o.a. door meer energieverbruik. Het inzetten van bijkomende behandelingsstappen is trouwens in tegenspraak met de KRW en het Decreet IWB, waarin een verlaging van het niveau van zuivering bij de productie van drinkwater staat ingeschreven. Het voornaamste knelpunt bij grondwaterwinning is de beïnvloeding van het grondwater door de oppervlaktewaters binnen het intrekgebied van de waterwinningen. Door de pompkegel zal het oppervlaktewater infiltreren naar de ondergrond. De algemene kwaliteit van het oppervlaktewater is dan ook de grootste zorg van de grondwaterwinners. Nitraten vormen een knelpunt binnen de nitraatgevoelige zones waar onvoldoende natuurlijke afbraakstoffen aanwezig zijn om het nitraat te reduceren. Recent werd de metaboliet BAM (afbraak-. product van dichlobenil) op verschillende winlocaties aangetroffen. Een behandeling van deze metaboliet met actieve kool leidt tot hoge uitgaven voor de waterbedrijven. Aan de overheid wordt gevraagd om het gebruik van persistente pesticiden te verbieden. Los van deze problematiek is het nodig de burger en de bedrijven te wijzen op de problemen rond het gebruik van bestrijdingsmiddelen in het algemeen. Initiatieven werden reeds genomen zoals onder meer het voeren van een informatiecampagne.

7.5. Knelpunten naar normstelling In de Kaderrichtlijn Water en het Decreet Integraal Waterbeleid zijn diverse artikels die verwijzen naar de drinkwaterfunctie van oppervlaktewater en grondwater zoals hieronder vermeld en gedetailleerd in de bijlage: - de opmaak voor elk stroomgebiedsdistrict van een register van beschermde gebieden, ondermeer van oppervlaktewaterlichamen en grondwaterlichamen aangewend voor de drinkwatervoorziening, inclusief deze bestemd voor toekomstig gebruik; - de opname van deze gebieden in de stroomgebiedbeheersplannen; - de vaststelling van een maatregelenprogramma om het niveau van zuivering, dat voor de productie van water bestemd voor menselijke consumptie vereist is, te verlagen (in de KRW is die in een volwaardig artikel 7 opgenomen); - het maatregelenprogramma met betrekking tot verontreiniging. De Europese richtlijn 75/440/EEG betreffende de vereiste kwaliteit van het oppervlaktewater dat is bestemd voor productie van drinkwater in de Lid-Staten, is eind 2007 vervallen; de bepalingen van de Kaderrichtlijn Water moeten die vereiste kwaliteit garanderen en opgenomen worden in de functietoekenning van de waterlopen.


2008-06-09

De oppervlaktewateren van categorie A3 met functietoekenning drinkwater zijn nominatief opgesomd in het Besluit van de Vlaamse Regering van 8 december 1998. De vereiste kwaliteit van deze oppervlaktewateren wordt vastgesteld door EG-richtlijn 75/440/EEG van 16 juni 1973. In verband met de basiskwaliteit van het water bestemd voor menselijke consumptie, moet de overheid de toepassing eisen van de bepalingen zoals vermeld in KRW en Decreet IWB, teneinde de captatie van ruwwater, ten behoeve van de drinkwaterproductie mogelijk te maken en veilig te stellen. Bijzondere aandacht dient besteed aan het voorkomen van bestrijdingsmiddelen (o.a. pesticiden) en nutriënten. 7.5.1. Knelpunten naar normstelling oppervlaktewater

7.5.1.1. Pesticiden De voorbije decennia hebben de drinkwaterbedrijven veel geïnvesteerd in behandelingstechnieken voor het verwijderen van pesticiden, en dan vooral de bedrijven die oppervlaktewater aanwenden voor de productie van drinkwater. Ondanks deze inspanningen komt het nog steeds voor dat bedrijven genoodzaakt zijn om gedurende bepaalde periodes de inname te stoppen als gevolg van te hoge concentraties aan pesticiden. De drinkwatersector stelt vast dat de overheid in eerste instantie aandacht heeft voor het veilig stellen van het aquatisch ecosysteem. Deze zorg is terecht. Hiertoe werden voor verontreinigende stoffen ondermeer PNEC-waarden gedefinieerd (Predicted No Effect Concentration) die een veilige concentratie op lange termijn aangeven voor het aquatisch milieu. Deze PNEC-waarden liggen evenwel voor bepaalde pesticiden zeer hoog. Deze hoge waarden, voldoende voor het aquatisch milieu, conflicteren met de kwaliteit van oppervlaktewater met een drinkwaterfunctie. De drinkwaternorm voor pesticiden wordt enkel gehaald met extra en dure maatregelen in de drinkwaterbehandeling. Deze maatregelen zijn ook sterk milieubelastend door het hoge energieverbruik bij de reactivatie van actieve kool. Tevens wordt met de normen voor het aquatisch milieu niet voldaan aan de VLAREM II-norm voor pesticiden in oppervlaktewater bestemd voor drinkwaterproductie. Een voorbeeld hiervan is onder meer bentazon, een goed oplosbare polaire pesticide die een verhoogde regeneratiefrequentie van de actieve kool in de waterbehandeling noodzaakt: PNEC bentazon VLAREM II, som pesticiden drinkwaternorm bentazon drinkwaternorm som pesticiden

45.000 ng/l 5.000 ng/l 100 ng/l 500 ng/l

De drinkwatersector bepleit dan ook sterk de opmaak van gerichte kwaliteitsnormen voor oppervlaktewater met een drinkwaterfunctie en het uitvaardigen van maatregelen om de norm te halen. De overheid heeft inzake pesticiden reeds initiatieven genomen. De landbouwsector is beter geïnformeerd. In het lopende Europese LIFE- project TOPPS, met de IJzer als pilootbekken, staat de reductie van vervuiling door puntbronnen centraal. Acties zoals het onderzoek rond bioremediatiesystemen en mechanische wiedsystemen kregen uitvoering. Een drinkwaterbedrijf participeert in deze onderzoeksprojecten. De openbare besturen hebben acties ondernomen om het gebruik van pesticiden af te bouwen. Ook particulieren maken veelvuldig gebruik van pesticiden, vrij te koop in de handel. Een folder die is opgemaakt in opdracht van de Vlaamse Milieumaatschappij, en waar de drinkwaterbedrijven hun medewerking hebben aan verleend, heeft de bedoeling de mensen die wonen binnen


2008-06-09

beschermingszones voor waterwinning bewust te maken van de gevolgen van pesticidengebruik. Dit is dus zeker een belangrijk initiatief. Toch moet er meer gebeuren. Enkele vaststellingen: - Bij het bannen van bepaalde pesticiden, die dan vervangen worden door andere, wordt vooraf niet of onvoldoende goed bestudeerd wat de impact is op de drinkwaterbedrijven. Het voorbeeld van atrazine, dat werd vervangen door bentazon is daar een goed voorbeeld van. Het blijkt namelijk dat bij bentazon de actieve kool veel sneller moet geregenereerd worden. Gewasbeschermingsmiddelen met polaire actieve stoffen of stoffen die polaire afbraakproducten vormen, die moeilijk met actief kool kunnen worden verwijderd, worden best verboden of op zijn minst in het gebruik ervan ontraden. - In bepaalde landen van Europa worden stoffen verboden die dan nog wel elders worden toegelaten. De drinkwaterbedrijven pleiten ervoor om die zaken op Europees niveau aan te pakken. - De losse verkoop van pesticiden in detailhandel en warenhuizen is een probleem dat moet aangepakt worden door de overheid omdat de particulieren niet altijd zorgvuldig omgaan met de producten, ondanks alle goedbedoelde voorschriften. De drinkwatersector is vragende partij om te zoeken naar oplossingen zodat particulieren in eerste instanties de doses respecteren, en in tweede instantie zouden afstappen van het gebruik ervan. Dit kan bijvoorbeeld door gerichte herhaalde sensibilisatiecampagnes. Bij de bespreking door CIW van de stroomgebiedbeheersplannen en de hieraan verbonden maatregelenprogramma’s is het essentieel dat met de belangen van de drinkwatersector wordt rekening gehouden. De drinkwatersector vraagt voor oppervlaktewaters met een drinkwaterfunctie, in uitvoering van de KRW en het Decreet IWB, een goed uitgebouwd maatregelenprogramma. Dit programma omvat in het bijzonder: - monitoring door de overheid in de beschermde gebieden ‘oppervlaktewater met een drinkwaterfunctie’: verhoogde frequentie staalnames, keuze relevante locaties voor bemonstering, analyse van de actieve stoffen die specifiek gerelateerd zijn naar de huidige en vroeger toegepaste gewasbeschermingsmiddelen; - verdere sensibilisering van de landbouw en particulieren, gericht op een vermindering van de verontreiniging door pesticiden en het voorkomen van verontreiniging door puntbronnen; - definiëren en handhaven van de waterkwaliteit in oppervlaktewater met een drinkwaterfunctie. Dit maatregelenprogramma moet uiteindelijk leiden tot het verlagen van het niveau van zuivering in de drinkwaterproductie. In Nederland onderzocht Kiwa in 2006 in opdracht van VEWIN in hoeverre de normstelling in de KRW afdoende bescherming biedt voor de productie van drinkwater via een ‘eenvoudige zuivering’. Volgens VEWIN impliceert een verlaging van het niveau van de huidige zuivering (artikel 7 van de KRW, omgezet in het Decreet IWB onder bijlage II, pt 4.1.) dat een eenvoudige zuivering moet volstaan. De normstelling drinkwater werd in de VEWIN-studie omgerekend naar een minimum normstelling oppervlaktewater bij toepassing van een eenvoudige zuivering. Het rapport3 concludeert als volgt: ‘De belangrijkste conclusie uit deze studie is dat realisatie van de KRW-doelstellingen (prioritaire stoffen) of van de milieukwaliteitseisen (overige stoffen) onvoldoende garantie biedt voor de productie van schoon drinkwater door middel van een eenvoudige waterzuivering’.

7.5.1.2. Nutriënten

3

VEWIN - Bescherming drinkwaterfunctie oppervlaktewater door KRW en Nederlands beleid, nov. 2006.


2008-06-09

Naast pesticiden is ook de aanwezigheid van nutriënten een constante zorg voor de drinkwaterbedrijven, en dit zowel bij de behandeling van oppervlakte- als grondwater. Een blijvende verontreiniging door ammonium, nitraat en fosfaat wordt vastgesteld voor meerdere ruwwaterbronnen voor de drinkwaterproductie. De overheid is zich van de problemen bewust en met name wat betreft de nitraatproblematiek wordt een beleid gevoerd naar het beheersen van de problematiek, mede onder druk van Europa. Een ‘Code van goede landbouwpraktijken: nutriënten’ en de opeenvolgende mestactieplannen, met de uitbouw van een nitraatmeetnet zijn daar een bewijs van. Toch moeten de drinkwaterbedrijven alert blijven. Het afbakenen van beschermingszones in het intrekgebied van oppervlaktewater, alsook rond grondwaterwinningen, waar bemesting aan strenge eisen wordt gekoppeld, moet een blijvende prioriteit vormen. Continu overleg met de overheid en alle betrokkenen is hiervoor noodzakelijk. 7.5.2. Knelpunten naar normstelling grondwater De voornaamste knelpunten voor de grondwaterwinning naar normstelling zijn: - De milieukwaliteitsnormen voor grondwater worden vastgelegd in Vlarem (art. 2.4.1.1) waarbij enerzijds verwezen wordt naar de metingen van het primair grondwatermeetnet en anderzijds naar de drinkwaternormen, waarbij rekening mag gehouden worden met de parameters die van geologische oorsprong zijn. In de realiteit zijn deze normen echter niet in te vullen, gezien de metingen van het meetnet tot op heden niet in het Staatsblad gepubliceerd werden. - Ammonium, agressiviteit, kleur en oxydeerbaarheid zijn knelpuntparameters ten opzichte van de maximaal toegelaten concentratie voor grondwater. De parameters K, Fe, Mn en As zijn van geologische oorsprong. - De vermelde richtniveaus (RN) in de milieukwaliteitsnormen voor grondwater van VLAREM II zijn niet realistisch. Men kan niet zomaar de drinkwaternormen gebruiken voor de normering van het grondwater. - Er is weinig inzicht in de (natuurlijke?) concentraties van (individuele) componenten van PAK, BTEX en andere organische (gechloreerde) verbindingen in het grondwater. Hierbij is er onvoldoende inzicht in de oorsprong (geologisch, antropogeen) en de bijdrage van punt- of diffuse verontreinigingen. - Updating van de Vlarem-regelgeving is nodig in functie van de nieuwe richtlijn betreffende de bescherming van het grondwater tegen verontreiniging en kwalitatieve achteruitgang van de toestand. Het decreet Integraal Waterbeleid bepaalt dat de milieudoelstellingen die tegen 2015 moeten gehaald worden, vastgelegd worden door middel van kwaliteits- en kwantiteitsnormen. De CIW werkgroep Grondwater is met deze problematiek bezig om milieukwaliteitsnormen en achtergrondniveau’s vast te stellen voor de verschillende grondwaterlichamen. SVW heeft opmerkingen overgemaakt over de gevolgde methodiek en de bekomen resultaten.

7.6. Verplaatsing van grondwaterwinning: veelal onmogelijk zonder captatieverlies In sommige gevallen wordt door de overheid gevraagd om grondwaterwinningen te verplaatsen. De ligging en de capaciteit van de grondwaterwinningen is echter hydrogeologisch bepaald en verplaatsing (delocalisatie) van grondwaterwinningen is veelal onmogelijk zonder capaciteitsverlies. Daarenboven vormen grond- en oppervlaktewaterwinningen één geheel met het toevoer- en distributiesysteem, dat geleidelijk aan is uitgebouwd. Delocalisatie is soms technisch en/of economisch onmogelijk. De ligging van de grondwaterwinningen is in grote mate hydrogeologisch bepaald. Typisch hiervoor zijn de watervoerende rivierafzettingen die inzake hun voorkomen beperkt blijven tot de valleigebieden. In de oudere afzettingen zijn het in hoofdzaak de poreuze zandlagen en de gespleten tufsteen-, krijt- en kalksteenformaties die watervoerend zijn. De spreiding van deze watervoerende Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

formaties is geologisch bepaald. Er zijn streken zonder goede watervoerende formaties (o.m. het Pajottenland, een groot deel van West- en Oost-Vlaanderen), er zijn streken met meerdere watervoerende formaties (de Antwerpse en Limburgse Kempen, de Dijle- en Demervallei, de Maasvallei). Afhankelijk van de dikteontwikkeling, de doorlatendheid, het bergingsvermogen en de geomorfologische en topografische situatie van de watervoerende formaties bestaat er een groot verschil in de intrinsieke winningscapaciteit tussen de onderscheiden watervoerende formaties zelfs binnen éénzelfde formatie. Dit verklaart onder meer de grote verschillen tussen het winningsdebiet van de grondwaterwinningen in het Vlaamse Gewest. Vlaams-Brabant met zijn waterrijke Brusseliaanzanden, die echter door de rivieren van het Dijlebekken sterk zijn versneden, heeft vele kleine grondwaterwinningen, Limburg en Antwerpen hebben daarentegen grondwaterwinningen met een grote capaciteit. De verscheidenheid in aanbod aan ruwwaterbronnen ligt ook mede aan de basis van sommige grote drinkwatertransferten in het Vlaamse Gewest, zowel binnen de verzorgingsgebieden van de drinkwaterleidingbedrijven als tussen de drinkwaterleidingbedrijven onderling. De uitbouw van het toevoersysteem voor drinkwater is in hoofdzaak bepaald door de evolutie van de vraag naar drinkwater en de beschikbaarheid van ruwwaterbronnen in het verleden. De beschikbaarheid werd bepaald door de kwantiteit, de kwaliteit en de fysische bereikbaarheid van de ruwwaterbron. Moderne winnings- en zuiveringstechnieken hebben de mogelijkheden vergroot. Naarmate de gemeenten overgingen tot de aanleg van een drinkwatervoorziening in hun gemeente, zij het in eigen regie, zij het door aansluiting bij een intercommunale of de vroegere Nationale Maatschappij der Waterleidingen, ontwikkelde er zich in het Vlaamse Gewest een net van toevoersystemen uitgaande van welbepaalde drinkwaterbronnen (grond- of oppervlaktewater). De sluiting en/of eventuele verplaatsing van de drinkwaterproductiecentra gaat gepaard met een impact op het toevoersysteem. Daar kunnen zich zowel kwalitatieve, technische als economische knelpunten voordoen. De afkoppeling van waterwinningen op toevoerleidingen kan een onderbenutting van de leiding tot gevolg hebben waardoor kwaliteits- en drukproblemen kunnen ontstaan. De aanleg van vervangende toevoerleidingen kan verzwarend zijn voor de kostprijs van het drinkwater.

7.7. De vraag tot omschakeling van grondwater op oppervlaktewater als ruwwaterbron + uitbreiding oppervlaktewaterwinningen: niet steeds zo eenvoudig en ecologisch en ruimtelijk soms moeilijk Goed beschermde grondwateraquifers met kwalitatief goed grondwater zijn nog steeds de beste bron voor de drinkwaterproductie. Wanneer in bepaalde gebieden grondwater onvoldoende aanwezig is of wanneer er overexploitatie van aanwezige reservoirs vastgesteld kan worden, dient naar alternatieven gezocht te worden. Deze alternatieven kunnen bestaan uit de aanvoer van grondwater, het gebruik van oppervlaktewater of het gebruik van andere bronnen. Als eerste voorkeur worden alternatieve oppervlaktewaterbronnen onderzocht. De omschakeling van grondwater op oppervlaktewater als bron voor de drinkwaterproductie gaat echter gepaard met grote investeringen. Er wordt dan ook gezocht naar oppervlaktewaters die over het hele jaar door voldoende ruwwater met een aanvaardbare kwaliteit kunnen leveren. Hierdoor wordt het mogelijk de grootte van de bekkens (opslag, menging, overbrugging calamiteiten) sterk te beperken. Kanalen of rivieren die in droge periodes ook over een voldoend groot basisdebiet beschikken kunnen hiervoor in aanmerking komen. Een verdere sanering van de waterlopen is uiteraard ook een belangrijke randvoorwaarde. Daar het technisch niet wenselijk is ruwwater over te grote afstanden te transporteren is het aangewezen de ruwwaterbekkens op een beperkte afstand van de watervang te localiseren.


2008-06-09

De valleigebieden hebben echter meestal een groene bestemming. Vele van deze valleigebieden hebben bovendien een bijzondere bescherming in uitvoering op de Europese richtlijnen inzake de vogel- en plantenbescherming. Aanleg van bekkens in deze gebieden is zowat onmogelijk geworden, zodat zij in andere gedeelten van de open ruimte dienen gelocaliseerd, wat ook al niet zo vanzelfsprekend is. De nieuwe oppervlaktewaterwinningen situeren zich meestal niet op de plaats van de vroegere grondwaterwinningen zodat nieuwe grote toevoerleidingen dienen te worden aangelegd om deze productiecentra in het bestaande toevoer- en distributiesysteem in te passen. Onvermijdelijk komt men met deze grote toevoersystemen in de open ruimte, m.a.w. de groengebieden en de landbouwgebieden. Het is logisch dat indien wordt gekozen voor gebruik van oppervlaktewater ten behoeve van drinkwaterproductie, ruimtelijke ordening daarmee rekening dient te houden. Als de ruwwaterbron eenmaal is gedefinieerd en de maatschappelijke afweging is gebeurd, moet op de plannen van aanleg (o.m. via Ruimtelijke Uitvoeringsplannen (RUP’s)) de ruimte voorzien worden voor de aanleg van de watervang, de bekkens, de waterbehandeling en de toevoerleidingen. Dezelfde vaststelling geldt voor de uitbreiding van de bestaande oppervlaktewaterwinningen. Het is duidelijk dat voor de ruwwateropslag en voor de drinkwaterproductie de nodige uitbreidingsgebieden in de onmiddellijke omgeving van de bestaande productiecentra of van de ruwwaterbronnen dienen te worden gevrijwaard. Voor de selectie en de localisatie van deze reservegebieden gelden de volgende criteria: de nabijheid van bestaande ruwwaterbronnen, de nabijheid van de bestaande productieeenheden en de intrinsieke mogelijkheden die de betrokken gebieden bezitten om voor dergelijke bestemming in aanmerking te komen.

7.8. Het structuurplan Vlaanderen aanziet de structuren voor waterwinning en de leidingeninfrastructuur nog niet als een structuurbepalend element van de ruimte De activiteit van een waterwinning is niet echt voorzien binnen het aspect van de ruimtelijke ordening. Op het gewestplan werden op het ogenblik van de opstelling de bestaande of voorziene waterwinningsgebieden veelal ingetekend. Meerdere van de toenmalige terrreinen met winnings-, opslag- en behandelingsinfrastructuur zijn opgenomen als gebieden voor gemeenschapsvoorzieningen en openbare nutsvoorzieningen. Dit gebeurde toen echter niet stelselmatig op alle gewestplannen, zodat intussen gelet op een andere bestemming van de percelen op het gewestplan sommige installaties zonevreemd zijn en uitbreidingen om die reden geweigerd worden. Dit geldt ook voor de waterwinningen die na het verschijnen van de gewestplannen op basis van artikel 20 van K.B. van 28 december 1972 betreffende de inrichting en de toepassing van het de ontwerpgewestplannen en de gewestplannen vergund zijn en voor zover zij intussen niet in een gewestplanwijziging zijn opgenomen. Om de huidige drinkwaterproductie veilig te stellen is het noodzakelijk om op korte termijn de reële situatie in ruimtelijke plannen van aanleg vast te leggen. Daar de toekomst van de Vlaamse drinkwatervoorziening moet verzekerd blijven, moeten ook de ruwwaterbronnen bestemd voor de openbare drinkwatervoorziening, op de gewestplannen worden ingetekend, en dit zowel de oppervlaktewaterbronnen als de grondwaterbronnen. Daarnaast moet aandacht besteed worden aan de noodzaak om de hoofdtransportleidingen van zowel ruwwater (van winning naar productiecentrum) als van drinkwater (van productiecentrum naar het distributienet) in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen op te nemen. Hieromtrent heeft het departement RWO-afdeling Ruimtelijke Planning recent het initiatief genomen om, in het kader van een tweede partiële herziening van het RSV, een inventaris op te stellen van de bestaande leiding Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

infrastructuur in Vlaanderen, alsook na te gaan welke grote leidingprojecten binnen de periode 20072012 mogen worden voorzien. De SVW basiskaart kan hiervoor het aangewezen instrument zijn. Op basis hiervan zou men tevens moeten streven naar een ‘regularisatie’ van het bestaande hoofdtransport-leidingennet via de opmaak van een globaal ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP), op basis waarvan stedenbouwkundige vergunningen kunnen verkregen worden in geval van aanpassingen en/of uitbreidingen. Het vertalen in het ruimtelijke structuurplan Vlaanderen door de intekening op de bestemmingsplannen van zowel winningsgebieden, transportleidingen, productiecentra, structuren voor opslag (reservoirs en watertorens) als het netwerk van toevoerleidingen, is daarom een volgende prioriteit van de Overheid.

7.9. De mogelijkheden tot een kwantitatieve en kwalitatieve bescherming van de grondwaterwinningen bestemd voor de openbare drinkwatervoorziening zijn beperkt Grondwatervergunningen worden toegekend op drie niveaus, door het College van Burgemeester en Schepenen, door de Bestendige Deputatie en voor klasse 1 in beroep door de Vlaamse regering. Dit maakt een coherent grondwaterbeleid zeer moeilijk. Een kwantitatieve bescherming van de grondwaterreserves is slechts mogelijk indien deze overheden beroep kunnen doen op één centrale instelling die een globaal inzicht heeft in de onderscheiden watersystemen (grondwaterstromingen, waterbalans, beschikbare waterreserves...) en in de vergunningstoestand binnen het watersysteem. Deze instelling, die als bewaker van de watersystemen zou kunnen fungeren, zou verplicht een advies moeten uitbrengen. Bij het toekennen van de beschikbare capaciteit dient het grondwater prioritair bestemd voor hoogwaardige doeleinden (drinkwater, voedingsindustrie...). Drinkwaterwinningen zijn voorzien van beschermingszones. Het vergunnen van nieuwe winningen aan derden kan aanleiding geven tot een wijziging van de grondwaterstroming rond drinkwaterwinningen, zodat in sommige gevallen het te beschermen gebied ook kan wijzigen. De exploitant van een drinkwaterwinning wordt, voor zover dit gebeurt, op vrijwillige basis om advies gevraagd. Gelet op het gegeven dat voor de exploitant zowel de kwantitatieve als de kwalitatieve bescherming van de gebruikte ruwwaterbron van primordiaal belang is, is het noodzakelijk dat zij om advies gevraagd wordt voor hinderlijke activiteiten die enig effect op de ruwwaterbron kunnen hebben. Het gaat dan niet alleen om activiteiten of installaties binnen de beschermingszones maar ook over wateronttrekkingen of stortplaatsen in een straal van ± 5 km rond de drinkwaterwinning. Voor een goede bescherming dient binnen de milieuwetgeving nog verdere invulling gegeven omtrent o.m. de concentraties en hoeveelheden van de stoffen van lijsten I en II die geen gevaar betekenen voor het grondwater, het gebruik van slib binnen de beschermingszones, beregening...

7.10. Het natuurlijk milieu De laatste twee decennia zijn op mondiaal, Europees of Vlaams niveau belangrijke beleidsverklaringen opgesteld of wettelijke voorschriften genomen die direct of indirect op korte, middellange of lange termijn een ingrijpende invloed (zullen) hebben op de drinkwatervoorziening in het Vlaamse gewest. De belangrijkste doelstellingen hierbij zijn een duurzaam waterbeheer en een duurzaam behoud van de biodiversiteit. Zijn hier ondermeer te vermelden: Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

- de overeenkomst van Ramsar (1979, “wetland” conventie in Ramsar, Iran, 1971), - Agenda 21 van de VN-conferentie over milieu en ontwikkeling (Rio, 1992), - het Verdrag van Helsinki van de Economische Commissie voor Europa (VN, 1992), - de Europese Vogelrichtlijn (79/409/EEG, 1979), - de Europese Habitatrichtlijn (92/43/EEG, 1992), Met de Vogelrichtlijn4 en de Habitatrichtlijn5 hebben de lidstaten van de Europese Unie zich verplicht tot het nemen van communautaire maatregelen om een duurzame bescherming van de biodiversiteit te verzekeren, en een samenhangend ecologisch netwerk van speciale beschermingsgebieden te vormen, met name Natura 2000. Bij de te nemen maatregelen dient rekening te worden gehouden met de vereisten op economisch, sociaal en cultureel gebied en met de regionale en lokale bijzonderheden. De gebiedsgerichte maatregelen zijn omschreven in het artikel 6 van de Habitatrichtlijn. Zoals bekend heeft de Vlaamse Overheid 23 vogelrichtlijngebieden afgebakend met een totale oppervlakte van 97.600 ha en 38 habitatrichtlijngebieden met een totale oppervlakte van 102.000 ha, die samen Natura 2000 Vlaanderen vormen. De ecologische samenhang van dit netwerk zal verzekerd worden door een correct beheer van de verbindingsgebieden. Vastgesteld wordt dat voor Vlaanderen een belangrijk deel van de vergunde capaciteiten van de drinkwaterwinningen of zones voorzien voor verdere uitbreiding van noodzakelijke reserve aan stockage, geheel of gedeeltelijk gelegen zijn binnen de Natura 2000 gebieden. Het decreet van 19 juli 2002 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu, omschrijft onder meer de omstandigheden waarin plannen en projecten met significante gevolgen al dan niet kunnen worden toegestaan. In artikel 36ter §3 van het natuurdecreet wordt voorzien in een reeks procedurele en feitelijke waarborgen ten aanzien van plannen en projecten die significante gevolgen kunnen hebben voor een ‘Natura 2000’-gebied. Hierin worden de omstandigheden omschreven waarin plannen en projecten met significante effecten al dan niet kunnen worden toegestaan. In een schrijven van 29 augustus 2001 van het afdelingshoofd van de Afdeling Natuur van AMINAL, wordt aangaande de doelstelling van het natuurdecreet en Natura 2000 gesteld “dat het niet de bedoeling is om van alle speciale beschermingszones reservaten te maken waaruit alle menselijke activiteiten worden gebannen. Wel stellen de richtlijnen dat de lidstaten binnen de speciale beschermingszones passende maatregelen moeten treffen voor de bescherming, de instandhouding en het herstel van de leefgebieden. De lidstaten zijn vrij in hun keuze van de passende maatregelen die zij geschikt achten, voor zover de maatregelen voldoen aan de ecologische vereisten van de habitattypen en soorten waarvoor deze gebieden werden aangewezen. Via deze maatregelen moeten de lidstaten ervoor zorgen dat de kwaliteit van de natuurlijke habitattypes en de leefgebieden van de te beschermen soorten in de speciale beschermingszones niet verslechtert en er geen storende factoren optreden voor de soorten waarvoor deze beschermingszones zijn aangewezen.”

4

Richtlijn 79/409/EEG van 2 april 1979 inzake het behoud van de vogelstand Richtlijn 92/43/EEG van 21 mei 1992 inzake instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna 5


2008-06-09

Recente ervaringen leren evenwel dat de administratie wel degelijk bestaande activiteiten beperkingen oplegt en bedrijven verplicht te herlocaliseren, zonder enige vorm van schadevergoeding. Effecten worden niet afgewogen in functie van de instandhoudingsdoelstellingen of in functie van de feitelijke situatie bij aanmelding. Zij worden afgewogen tov een utopische ‘nulsituatie’. Hierdoor komt de mogelijkheid tot hervergunning van de drinkwaterwinningen drinkwatervoorziening in zijn geheel in het gedrang.

en de

In het natuurdecreet zijn verschillende mogelijkheden voor de overheid voorzien om haar beleid te concretiseren. Belangrijkste vaststelling is dat het beleidskader momenteel ontbreekt: de instandhoudingsdoelstellingen dienen nog ingevuld te worden, waarbij de prioriteiten dienen vastgesteld te worden. De overheid kan instandhoudingsmaatregelen nemen en kan natuurrichtplannen opmaken in functie van de instandhoudingsdoelstellingen Voor elk plan of project dat niet direct verband houdt met of nodig is voor het beheer van het gebied maar significante gevolgen kan hebben voor zo’n gebied, moet een passende beoordeling worden gemaakt van de gevolgen voor het gebied, rekening houdend met de instandhoudingsdoelstellingen van dat gebied. Het vaststellen van de instandhoudingsdoelstellingen is dus cruciaal ten einde de passende beoordeling te kunnen uitvoeren. Zolang deze instandhoudingsdoelstellingen niet zijn vastgelegd, kan men de toestand zoals aangemeld bij Europa in 1996 als instandhoudingdoelstelling weerhouden. Doordat het algemeen kader ontbreekt, zijn de waterbedrijven blootgesteld aan een beoordeling die alle kanten uit kan. Het is geheel niet duidelijk wat wel en niet mogelijk is in het gebied, welke doelstellingen nagestreefd worden en waarom, en wat beschermenswaardig geacht wordt en wat niet, en waarom. Hierdoor bestaat er een totale rechtsonzekerheid. De adviezen en opmerkingen van de administraties worden niet gekaderd binnen een beleidsvisie die getoetst kan worden. Hierdoor ontstaat het gevaar van willekeur. SVW is bereid om samen te werken en heeft in het verleden reeds bewezen tot heel wat inspanningen bereid te zijn. Het moet evenwel duidelijk zijn wat het exacte kader is, wat de doelstellingen zijn, hoe ze werden vastgelegd en waarom. De drinkwaterbedrijven dienen rechtszekerheid te krijgen en dienen te weten waar ze aan toe zijn en op basis van welke criteria. Dit kan best door de winningen van de openbare watervoorziening te laten vaststellen als van groot maatschappelijk belang.

Artikel 7 van het natuurdecreet voorziet tevens dat de maatregelen genomen in uitvoering van de Habitat- en Vogelrichtlijn rekening houden met de vereisten op economisch, sociaal en cultureel gebied en met de regionale en lokale bijzonderheden. Deze garanties worden niet ingebouwd en blijven ‘dode letters van de wet’.

De overheid zou bv. de administraties die advies geven, kunnen verplichten om naast de gegevens die ze moeten overmaken conform Artikel 21 van Vlarem I ook een advies te verlenen in functie van de vereisten op economisch, sociaal en cultureel gebied en rekening te houden met de regionale en lokale bijzonderheden en elementen van algemeen Vlaams belang zoals de drinkwatervoorziening SVW vraagt: Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

-

Dat instandhoudingsdoelstellingen worden vastgesteld, zodat de drinkwaterbedrijven beter weten binnen welk kader ze werken en zo de nodige rechtszekerheid bekomen. Dat rekening wordt gehouden met de feitelijke situatie van een gebied bij het vaststellen van die doelstellingen en bij (her)vergunning van een waterwinning zodat de drinkwaterbedrijven blijvend goed en voldoende drinkwater kunnen voorzien In dit proces betrokken te worden. De winningen van de openbare watervoorziening laten vaststellen als van groot maatschappelijk belang.

-

-

7.12. De impact van de klimaatverandering De voorspelde klimaatverandering kan een belangrijke weerslag hebben op zowel de evolutie in het aanbod aan ruwwater over de seizoenen, als op de verandering in het verbruikspatroon. Deze impact dient verder te worden onderzocht. Diverse regionale klimaatsmodellen zijn in opmaak. Voor de kennis van de impact van de klimaatsverandering is Vlaanderen voornamelijk aangewezen op in Nederland inmiddels uitgevoerde studies:

het KIWA-Water Research Center beschikt over de resultaten van diverse studies;

het Ministerie van Verkeer- en Waterstaat heeft in 2006 een studie uitgevoerd over de impact van de klimaatsverandering op de laag-waterafvoer van de Maas (M.J.M. de Wit en anderen).

In Vlaanderen heeft de KUL in opdracht van het Ministerie van Mobiliteit en Openbare Werken (P. Willems et al., Ingenieursblad 1/2007) eveneens een studie uitgevoerd. Hierbij werden 3 scenario’s ( laag, midden, hoog) onderzocht. In de hypothese van het midden-scenario, worden volgende veranderingen vooropgesteld:

in de winter een toename van de neerslag tot 18% en een toename van de evapotranspiratie met 17%

in de zomer een afname van de neerslag met 13% en een toename van de evapotranspiratie met 15%

Uit al deze studies blijkt de grote onzekerheidsfactor in de extrapolatie naar de toekomst van vastgestelde fenomenen, over de effecten ervan en over hun onderlinge interacties. Verder onderzoek dringt zich evenwel op. Voor de Nederlandse drinkwatersector komen uit een ruime sectorbevraging (augustus 2006: Drinkwatersector en klimaatverandering) volgende bedrijfsvoeringsknelpunten naar voor:

de temperatuursstijging van het drinkwater in het net het stijgend chloridegehalte (toename zout grondwater, een typisch Nederlands probleem) de toenemende verdroging de toename van de piekverbruiken in de zomer de nood aan aangepaste zuiveringsbehoeften (onzuiverder oppervlaktewater, meer algengroei,..) het voorkomen van microverontreiniging het minder verdunnen van verontreinigingen bij lage rivierafvoer de leidingbreuken, en de nood aan aanpassingen in de infrastructuur

Daar de Maas, ook voor Vlaanderen, een belangrijke ruwwaterbron is, is ook de impact van de klimaatsverandering in het Maasbekken bestudeerd. Nader onderzoek is verricht over het voorkomen van lage afvoeren door de te verwachten klimatologische veranderingen. Problemen van waterschaarste in de zomerperiode doen zich in het Maasbekken enkel voor indien én de winter, én de Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

zomer bijzonder droog zijn. Daar door de klimaatverandering de winterneerslag wellicht toeneemt, zal de kans op het voorkomen van lage afvoeren in de zomer uiteraard verminderen of bijna onbestaande worden. Aandacht voor oppervlaktewater: Voor de oppervlaktewaterwinningen moet voldoende aandacht worden besteed aan de lage zomerafvoeren, gekoppeld aan een te verwachten hoog verbruik. Hierbij kunnen diffuse en acute lozingen van verontreinigingen tot verhoogde concentraties van ongewenste stoffen in de waterinname leiden. Ook de verdere uitbreiding van de scheepvaart vormt eveneens een potentieel gevaar voor verontreiniging, waarvan de ernst kan toenemen naarmate het rivierdebiet kleiner is. Het kunnen beschikken over veiligheidsreservoirs met voldoende capaciteit, blijft daardoor noodzakelijk. Daarenboven vereist het mogelijk voorkomen van lage afvoeren en mogelijk hogere concentraties van verontreinigende stoffen in de ruwwaterbron, de inzet van meer gesofistikeerde en duurdere zuiveringstechnieken (o.a. verbeterde flocculatie, verhoogde oxidatie en desinfectie, bijkomende filtratie zoals aktieve kool en membraantechnologie). Bijkomende zuiveringstrappen vergen steeds meer energie. De zorg voor het milieu vereist dat ook het energieverbruik en de CO2 impact dient beperkt. Het aan de bron bestrijden van de verontreinigingen (via o.a. RWZI’s en strengere lozingsvergunningen in functie van toelaatbare concentraties) blijft derhalve een prioriteit. Algemeen kan evenwel worden gesteld dat in Noord-West Europa nattere winters en drogere zomers mogen worden verwacht. De in 2003 vastgestelde anomalieën in de neerslag ( +14% in de winter en 18% in de zomer) zullen tegen eind 21e eeuw tot de gemiddelde jaren behoren. Specifiek voor de Maasafvoer bleek dat zowel in de zomers van 2003, 2005 en 2006 (warmste kalendermaand sedert de waarnemingen en wellicht in minstens 3 eeuwen) deze voldoende bleek om de drinkwatervoorziening te blijven garanderen van de waterbedrijven die Maaswater als ruwwater aanwenden. Het toepassen van de prioriteit van de drinkwatervoorziening in het kader van de bestaande Waterverdragen is hier ook van primordiaal belang.

Aandacht voor grondwater: De evolutie van de neerslaghoeveelheden, met een toename in de winter en een afname in de zomer, heeft eveneens een belangrijke impact op de grondwaterstanden. De grond fungeert evenwel als buffer. Daar waar het overschot aan oppervlaktewater in de winter niet zomaar kan opgespaard worden tot in de zomer, is dit wel het geval in de bodem. Toename van winterneerslag zorgt voor het aanvullen van de grondwatertafels. Door de toename van de evapotranspiratie zal evenwel een deel van de neerslag niet in de grond dringen maar snel onder de vorm van waterdamp terug in de atmosfeer terechtkomen. Het is dus van belang een verantwoord grondwaterbeleid te voeren met oog voor de diversiteit van de verscheidene grondwaterwinningen in Vlaanderen. Voorzichtige besluiten omtrent weerslag van klimaatsveranderingen op de drinkwater-voorziening:

drogere zomers zullen het piekverbruik doen toenemen verminderd aanbod in waterkwantiteit vereist aandacht voor de waterkwaliteit, zowel van de ruwwaterbron als van het gedistribueerde water bij hogere temperaturen het kunnen beschikken over grond- en oppervlaktewatervoorraden is prioritair het aanvullen van deze voorraden zal voornamelijk in de winter kunnen gegarandeerd worden door de verhoogde winterneerslag

Actiepunten ingevolge de mogelijke impact van klimaatsveranderingen op de drinkwater-voorziening: Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

nood aan verder (internationaal) onderzoek bij het opmaken van de best passende modellen voor het bepalen van de mogelijke klimaatsverandering en de impact ervan op de laagwaterafvoer op de rivieren nood aan het handhaven van een zo groot mogelijke scala aan beschikbare bronnen voor de drinkwatervoorziening verdere bestrijding van de oorzaken van verontreinigingen: het terugdringen van het gebruik van pesticiden nood aan een doorgedreven zuivering van het afvalwater dat wordt geloosd, en het vermijden van overstorten van rioolwaters ter bescherming van de ruwwaterbron, door het o.m. omvormen van het gemengde stelsel naar een gescheiden afvoer (wat nog belangrijke investeringen vergt) aandacht voor de opmaak van lozingsvergunningen aandacht voor hergebruik van afvalwaters aandacht voor eenvoudige zuiveringstechnieken en voor het energieverbruik in de totale waterketen nood aan de cruciale bescherming van de bronnen: een zo zuiver mogelijke bron is de beste garantie om het energieverbruik van de zuivering te beperken. Ideaal is de natuurlijke watercyclus haar werk te laten doen, waarbij grondwater wordt opgepompt na langdurige bodempassage (natuurlijk zuiveringsproces) betere bescherming van de grondwaterwingebieden: eens via de bodem een vervuiling is doorgesijpeld tot op waterlaagniveau, is deze bijna niet meer tegen economische voorwaarden te verwijderen.

7.13. Permanente vergunning ten bate van een evidence based milieubeleid en de MERproblematiek De laatste jaren is er, ook in Vlaanderen, een belangrijke tendens merkbaar naar meer ‘evidencebased’ milieubeleid, dwz een milieubeleid met een betere onderbouwing met betrekking tot de verschillende aspecten van de gekozen maatregelen en wetgevende instrumenten. Hierbij een aantal instrumenten waarbij de drinkwatersector vragende partij is om de bestaande wetgevingen aan te passen naar een aangepast beleid. Dat beleid zal bijgevolg meer rekening houden met de realiteit, zodat op het vlak van de watervoorziening een grotere rechtzekerheid en leveringszekerheid kunnen gegarandeerd worden. Permanente vergunningen Vlaanderen heeft een drinkwatervoorziening uitgebouwd waar ze trots op mag zijn. Kwestie is nu dan ook deze te bestendigen voor de toekomst. Echter in 2005 dienden een groot aantal grondwaterwinningen hervergund en werd vastgesteld dat onder invloed van lokale natuurverenigingen en of particulieren sommige winningen moesten inperken. Dergelijke ‘inperking’ kan een ernstige bedreiging betekenen voor de drinkwatervoorziening in de toekomst. In het kader van de volksgezondheid en de rechtzekerheid zijn de waterbedrijven dan ook vragende partij om terug, zoals vroeger van toepassing was, over te gaan naar permanente vergunningen (in Nederland van toepassing). Indien dit niet mogelijk is moeten er meer garanties ingebouwd worden zodat bestaande waterwinningen binnen habitatgebieden, vengebieden en / of andere ‘beschermde’ gebieden mogelijk moet blijven. Om een goed en efficiënt milieubeleid te kunnen realiseren (ook intern) is het beter om over te gaan naar een systeem van zelfcontrole en periodieke zelfevaluatie. De overheid past dit meer en meer toe (bv. milieubeleidsovereenkomsten) en dit is ook bij meer en meer instanties de visie voor de toekomst. Binnen o.m. dit kader moet ook de uitwerking van integrale milieuvoorwaarden gezien worden. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

Momenteel zijn voor bepaalde ingedeelde inrichtingen van derde klasse (standaard garages en carrosseriebedrijven en standaard houtbewerkingsbedrijven) reeds pakketten milieuvoorwaarden van toepassing (deel 5bis van Vlarem II). Ook voor de drinkwatervoorziening (in geval van grondwaterwinning weliswaar klasse 1) zou gewerkt kunnen worden met een systeem van integrale voorwaarden. Een vergunning zou dan permanent geldig blijven voor zover voldaan is aan al deze voorwaarden (grondwaterwinning, opslag gevaarlijke producten, opslag van gassen, elektriciteit, lozing afvalwater, ...). Via een periodieke rapportering en evaluatie kan de vergunning zonodig bijgestuurd worden, of kunnen compenserende maatregelen genomen worden. Op deze wijze worden ook wijzigende omgevingsfactoren mee in rekening genomen. Voor het aspect grondwaterwinningen zijn de actuele voorwaarden van hoofdstuk 5.53 van Vlarem II in grote lijnen voldoende om dergelijke periodieke evaluatie te realiseren (peil- en debietmetingen, verplicht aantal peilputten, 5-jaarlijkse rapportering, verplicht grondwateranalyses,...). Met behulp van tools zoals menyanthes (tijdreeksanalyse) en grondwatermodellen kan een degelijke evaluatie uitgevoerd worden. Een termijn voor periodieke evaluatie kan bijvoorbeeld om de 10 jaar zijn (om de 5 jaar is nogal kort). Voor de andere hinderlijke rubrieken voldoen de huidige Vlarem IIvoorwaarden ook reeds om het milieu voldoende te beschermen. Het voordeel van dergelijk systeem is dat er meer bedrijfszekerheid is (en bijgevolg leveringszekerheid) waardoor belangrijke investeringen ook gemakkelijker verantwoord kunnen worden. Daarnaast geeft dit ook een oplossing voor de problematiek omtrent de MER-verplichting bij hervergunning van bestaande winningen. Een systeem met integrale voorwaarden en periodieke evaluatie geeft globaal niet noodzakelijk minder werk, maar de tijdsbesteding zal wel nuttiger zijn. Men zal zich meer kunnen bezig houden met de zaken waar het echt rond draait. De openbare drinkwatervoorziening moet gezien worden als van groot maatschappelijk belang (cfr. Nederland) waardoor een systeem van permanente vergunningen met integrale voorwaarden zeker te rechtvaardigen en te verdedigen is. SVW opteert voor permanente vergunningen naar Nederlands model. Deze vergunning moet dan gekoppeld worden aan integrale milieuvoorwaarden. Via periodieke zelfcontrole en –evaluatie en 5à 10-jaarlijkse rapportering kan bijgestuurd worden of kunnen compenserende maatregelen genomen worden. MER-plicht SVW heeft kennis genomen van de nieuwe lijst met de categorieën van projecten waarop de milieueffectrapportage van toepassing is. Voor grondwaterwinningen groter dan 2500 m³/dag wordt nu de Mer regelgeving van toepassing. Dit is veel strenger dan wat Europa vraagt (10.000.000 m³/jaar). De initiatiefnemer kan wel een gemotiveerd verzoek tot ontheffing indienen maar deze aanvraag is op zich al niet eenvoudig. Vroeger was de MER plicht enkel van toepassing indien er een invloed was op Vogelrichtlijngebied en/of Habitatgebied. Het betrof een éénmalige MER-plicht van toepassing bij de bouw van het project. Voor de drinkwatersector houdt dit in dat bijna 90% van de vergunde capaciteit MER-plichtig wordt en dat voor het bekomen van een ontheffing ze afhankelijk is van de ‘goodwill’ van de administratie. Nu is ook bij hervergunning van een winning de MER-regelgeving van toepassing. Dit is strenger dan wat Europa vraagt op dat vlak en waarvan de noodzaak de drinkwaterbedrijven ontgaat.. De Vlarem-procedure voorziet nu al dat een hydrogeologische studie dient opgesteld bij de vergunningsaanvraag, dat een technisch rapport de effecten op de omgeving moet bestuderen en dat er een passende beoordeling wordt opgemaakt in functie van Habitatgebieden en Vogelrichtlijngebieden. In het kader van de Vlarem procedure moeten de waterbedrijven de resultaten van hun peilmetingen, zowel kwantiteit als kwaliteit jaarlijks doorgeven aan de overheid. In het kader van de Vlarem moeten de waterbedrijven om de vijf jaar een uitgebreid rapport overmaken met ondermeer de beschrijving van de invloed van de winning op de omgeving. In het kader van de Vlarem moet de aanvraag tevens onderworpen worden aan de watertoets. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

De meerwaarde van de MER-plicht, zeker voor wat betreft het hervergunnen van de winningen wordt dan ook sterk in vraag gesteld. Het betreft tevens een enorme financiële uitgave die eigenlijk niet te verantwoorden is gezien de effecten van de winning al jaren gemonitord worden. De drinkwatersector pleit dan ook om het hervergunnen van winningen niet aan de MER-plicht te onderwerpen, gezien de Vlarem-regelgeving al de nodige elementen opvraagt. Hierbij moet uiteraard het economische aspect van de nieuwe vergunning versus andere oplossingen zoals verplaatsen van winningen of overschakelen op oppervlaktewater gebaseerde waterwinning, worden geanalyseerd en geëvalueerd. Indien de ‘permanente’ vergunning terug ingevoerd wordt vervalt uiteraard deze opmerking. SVW acht het noodzakelijk dat de MER-regelgeving wordt afgestemd op wat Europa vraagt en een MER enkel vereist is wanneer hiermede t.a.v. de Vlarem-regelgeving een extra meerwaarde wordt bekomen bij de beoordeling van de milieu-effecten. Bij de hervergunning van winningen is de meerwaarde van een MER niet aanwezig.

7.14. Knelpunten andere waterbronnen en vraag naar ander water Naast het gebruik van oppervlakte- en grondwater voor de productie van drinkwater, wordt sedert kort ook RWZI-effluent aangewend. Daarvoor is een ver doorgedreven zuivering, bij voorkeur membraanfiltratie, aangewezen. Het hergebruik is indirect, via aanvulling van het freatisch grondwater. De normen gesteld aan de kwaliteit van het infiltratiewater zijn bovendien strenger dan de drinkwaternormen. Vanuit diverse sectoren is er eveneens vraag naar ander water dan drinkwater : -

hemelwater wordt door particulieren onder meer gebruikt voor toiletspoeling, en ook in de industrie en landbouw krijgt het bepaalde toepassingen; de overheid stimuleert dit via de stedenbouwkundige vergunningen; hemelwater kan echter nooit gebruikt worden als drinkwater en het wordt ook afgeraden om dit water te gebruiken voor persoonlijke hygiëne

Vanuit de industrie en landbouw zijn er diverse vragen : -

onthard water kan een belangrijke meerwaarde bieden bij gebruik in warmwatercircuits of andere speciale toepassingen; industriewater of grijs water, met een lagere kwaliteit dan drinkwater, kan voor bepaalde minderwaardige toepassingen worden gebruikt; er is een stijgende vraag naar water om te beregenen, en in bepaalde streken streeft de overheid naar de afbouw van grondwaterwinning; voor deze toepassingen is niet altijd drinkwaterkwaliteit vereist.

Naast deze toepassingen is er soms nog vraag naar ander water als gebruik voor bluswater of industriewater op maat. Er zijn echter steeds aparte investeringen nodig, zoals een tweede net ingeval van industriewater- of grijswater, of buffercapaciteit voor bluswater. Er moet ook altijd zorg gedragen worden om contaminatie van het drinkwater te vermijden. Indien dit ander water ten goede komt aan het algemeen, en dit kan zowel vanuit economisch- als vanuit milieustandpunt, is SVW bereid om te zoeken naar mogelijke industriële en/of particuliere toepassingen van ‘ander water’ dan drinkwater.


2008-06-09

8.DE TOEKOMSTVISIE INZAKE WATERONTTREKKING, WATERPRODUCTIE EN DISTRIBUTIE In het kader van de opmaak van een strategisch plan watervoorziening door de Vlaamse Overheid heeft de Vlaamse drinkwatersector haar plan en toekomstvisie uitgewerkt. De Vlaamse waterbedrijven hebben steeds met voldoende kennis en moderne managementstechnieken op een accurate en doordachte manier verantwoorde keuzes gemaakt om voldoende kwalitatief goed drinkwater te kunnen leveren, aan de vereiste debieten en drukken op de passende plaatsen. Daartoe maken zij gemotiveerde voorstellen op naar mogelijke ruimtelijke planning van de noodzakelijke infrastructuren, binnen een ecologisch en economisch perspectief. De Overheid wordt uiteraard gevraagd om het juridisch en beleidsmatig kader te ontwikkelen om de leveringszekerheid van de drinkwatervoorziening aan bevolking en nijverheden te blijven garanderen. In dit hoofdstuk wordt de toekomstvisie behandeld in het kader van een bedrijfszekere en duurzame watervoorziening. In het eerste deel wordt de nood aan een maximale bedrijfsautonomie beklemtoond, waarbij het duurzaam verzekeren van de Vlaamse watervoorziening centraal staat. Aan de overheid wordt gevraagd om in haar beleid dan ook de drinkwatervoorziening van groot maatschappelijk belang voor Vlaanderen te verklaren (naar analogie met wat Nederland heeft vastgelegd). Het behoud van een goed onderbouwde strategische verdeling van grond- en oppervlaktewaterwinningen is hierbij van primordiaal belang. In functie van de te verwachten prognoses van vraag naar drinkwater en ander water, en met het oog op de mogelijke impact van een geleidelijke klimaatswijziging, moet kunnen geïnvesteerd worden in bijkomende opslagcapaciteit, zowel van ruwwater als van behandeld water en moeten de waterbedrijven de nodige studies uitvoeren voor maximalisatie van de synergieën met natuur en milieu. Het kunnen aanreiken van oplossingen voor waterleveringen aan zowel industrie als landbouw door de waterbedrijven, moet de overheid toelaten om de waterbalans efficiënter op te volgen. Aansluitend hiermee wordt in het tweede deel het belang belicht van een optimale afstemming van vraag en aanbod, met name het op elkaar afstemmen van productieen distributie-infrastructuur in functie van plaats en tijd van de gewenste leveringen. Het bestaan en het uitbouwen van netwerken en transfertleidingen, zowel binnen het eigen verzorgingsgebied als voor leveringen van en door derden, zo nodig over de grenzen van Vlaanderen heen, moet mits het uitbouwen van een nieuw ruimtelijk uitvoeringsplan binnen het Structuurplan Vlaanderen in overleg tussen overheid en waterbedrijven verder worden uitgewerkt. Het op elke plaats en ten allen tijde kunnen voldoen aan de vraag, voornamelijk in geval van piekafnames moet kunnen worden gegarandeerd. Het vooraf drie-dimensioneel afbakenen van de waterlichamen ter bescherming van de grond- en oppervlaktewaterwinningen is hierbij uiteraard een conditio sine qua non. Moderne uitvoerings- en sturingstechnieken moeten toelaten om te voldoen aan de vereisten naar behoud of bescherming van de bestaande en gewenste biotopen. Tenslotte wordt in deel 2 ook aandacht besteed aan de oprichting van een bijkomend fonds ter bescherming van de drinkwaters. De realisatie van deze toekomstplannen moeten uiteraard kaderen in de Europese wetgeving omtrent de Kaderrichtlijn Water en de dochterrichtlijn Grondwater. De waterbedrijven vragen dan ook de maximale omzetting van de richtlijnen in de Vlaamse wetgeving, evenwel met oog voor de primordiale functie van de drinkwatervoorziening. In het derde deel blikken de waterbedrijven reeds voorop en stellen enkele opportuniteiten en knelpunten met hun mogelijke oplossingen voor de toekomst, aan de overheid voor. Volgende beleidsaspecten worden hierin toegelicht: - het definiëren van de drinkwaterfunctie van waterlichamen en de aanpak van de verontreiniging van deze waterlichamen van grond- of oppervlaktewater met drinkwaterfunctie; Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

-

-

het aanreiken van mogelijkheden om de milieueffecten van waterwinning verder te blijven garanderen mits een passende en transparante wetgeving in casu bij het toepassen van de Vogel- en Habitatrichtlijn en door het toekennen van permanente vergunningen, onder wel bepaalde en controleerbare randvoorwaarden; het opmaken van een constructief voorstel voor de onvermijdelijke reststoffen ingevolge de productie van drinkwater; de verdere invulling van de saneringsplicht en de waterketenbehandeling

Tenslotte willen de waterbedrijven hun deskundige medewerking verschaffen aan een verdere sensibilisatie van bevolking en industrie voor een huidige en toekomstgerichte vrijwaring van kwaliteit en kwantiteit van de ruwwaterbronnen, zowel boven- als ondergronds. Dit wordt kort toegelicht in een vierde deel Dat de waterbedrijven ook over belangrijke opportuniteiten beschikken wordt in een vijfde samenvattend deel toegelicht en de krachtlijnen van de toekomstvisie worden erin samengevat.

8.1. Streven naar duurzame verzekering van de Vlaamse watervoorziening 8.1.1. Behoud van strategische verdeling grond- en oppervlaktewaterwinningen De beschikbaarheid van water (zowel grond- en oppervlaktewater) is van groot belang voor verschillende sectoren van de maatschappij. De meeste sectoren stellen naast eisen aan de kwantiteit ook eisen aan de kwaliteit van het water dat tot hun beschikking staat. Zowel grondwater als oppervlaktewater komen in aanmerking als ruwwaterbron voor de productie van drinkwater. De globale, voor drinkwaterdoeleinden geproduceerde hoeveelheden water in 2003 in Vlaanderen bedroegen 349 miljoen m³ waarvan 52 % geproduceerd werd op basis van grondwater en 48 % op basis van oppervlaktewater. Voor deze hoeveelheden doet Vlaanderen partieel beroep op winningen of leveringen vanuit Wallonië. Een gezond evenwicht tussen eigen winningen en aankoop buiten Vlaanderen moet gestoeld zijn op een economische realiteit en moet oog hebben voor de toekomstige ontwikkelingen binnen de gewesten. Er wordt gestreefd naar het verhogen van de duurzame verzekering van de Vlaamse watervoorziening, onder meer door het benutten van de beschikbare reservecapaciteit, door de aanleg van nieuwe hoofdtransportleidingen en door het aanspreken van nieuwe bronnen dicht bij de verbruiker. Hierbij vormen gezuiverd afvalwater en ontzilt zeewater mogelijke alternatieven. Steeds wordt evenwel een duurzame en betaalbare watervoorziening nagestreefd. Hoogtechnologische zuiveringen kunnen zo nodig toegepast worden maar vergen investeringen en jaarlijkse kosten die gedragen moeten worden door de klanten. Bij de keuze van de toe te passen technologie worden alle milieu-aspecten in rekening gebracht. Bij de keuzes van de inplanting van de waterwinningen bestemd voor de productie van drinkwater werd en wordt steeds rekening gehouden met de beschikbaarheid van water (grond- of oppervlaktewater), de kwaliteit van dit water, de ruimtelijke mogelijkheid tot inplanting, de aanwezigheid of mogelijkheid tot aanleg van hoofdtransportleidingen en de milieu-aspecten. Tevens werd en wordt bij het ontwerp van nieuwe winningen, zowel naar inplanting als naar productie-capaciteit, rekening gehouden met de te verwachten trends in het watergebruik zowel gemiddeld als in piek. Zowel grondwater en oppervlaktewater beschikken over opportuniteiten naar kwaliteit en naar kwantiteit, doch ze zijn beiden ook kwetsbaar en vereisen daarom bijzondere aandacht.


2008-06-09

Oppervlaktewaterwinningen Oppervlaktewaterwinningen hebben zich ontwikkeld langs de rivieren, kanalen of kanaalpanden, waarvan is gebleken dat de waterkwaliteit voldoet aan de wettelijk vereiste norm voor inname van water bestemd voor menselijke consumptie. Doordat het oppervlaktewater deel uitmaakt van een dikwijls grensoverschrijdend stroomgebied, is het opmaken van de nodige bi- of tri-laterale contracten of overeenkomsten een belangrijk aandachtspunt. Ook de aanleg van reserves binnen internationale stroomgebieden vereist een internationale aanpak. Het opmaken van deze contracten en het voorafgaandelijk bestuderen van de mogelijke impacten op scheepvaart en milieu is een taak waarop de Vlaamse Overheid zich moet voorbereiden, door zich zo veelzijdig mogelijk te informeren door de verdere uitbouw van de CIW in samenwerking met experten en wateractoren zoals SVW, door met open visier een holistische visie op te maken over de te volgen strategie en door verdere deelname aan internationale overlegorganen, zoals Schelde- en Maascommissie. Naar analogie met de bestaande overeenkomst tussen Vlaanderen en Nederland over het verdelingsscenario van de Maasdebieten, moet gestreefd worden naar een overleg tussen Vlaanderen, Wallonië en Frankrijk over een internationaal verdelingsscenario tussen Frankrijk, Wallonië en Vlaanderen voor de debieten van de Schelde en de Leie. Verder wetenschappelijk onderbouwd onderzoek naar de thema’s die in de komende decennia op ons afkomen, moet worden gestimuleerd. Bijdragen van de waterbedrijven en onderzoek door onze universiteiten zijn hierin primordiaal. Soms is oppervlaktewaterwinning omwille van de voorhanden zijnde debieten het enige alternatief om te voldoen aan de vraag van de regio. Soms zijn de voldoende hoeveelheden oppervlaktewater niet beschikbaar in de onmiddellijke omgeving van de verbruiker en is de aanleg van transfertleidingen vereist. De kennis van het afvoerregime van rivier of kanaal en de voorspelbaarheid van de fluctuaties ervan, laten toe om optimaal de productiecapaciteiten van de oppervlaktewaterwinningen en de noodzakelijke opslagcapaciteiten te dimensioneren en te realiseren in functie van de evoluerende vraag. Wat bescherming van de bron betreft, zijn oppervlaktewateren doorgaans moeilijker te beschermen tegen ongewenste invloeden dan grondwaters. Accidentele en diffuse verontreinigingen, hebben onmiddellijk invloed op de ruwwaterkwaliteit en vereisen naast de noodzakelijke monitoring van de ruwwaterbron, het kunnen beschikken over reserves (spaarbekkens en veiligheidsreservoirs) naast de nodige aangepaste en voor handen zijnde zuiveringsstappen. Samen met de overheid wenst SVW een stappenplan uit te stippelen inzake de drinkwaterfunctie in de beschermde gebieden oppervlaktewater, hiertoe een maatregelenprogramma uit te werken in de KRLW en de instandhouding ervan te bewaren. Ondanks een niet-continue inname van het ruwwater, kan hierdoor toch een continue levering aan drinkwater worden gegarandeerd. Aanwezige micropolluenten zoals bestrijdingsmiddelen en hun metabolieten, kunnen enkel worden verwijderd met hoogtechnologische zuiveringstechnieken, zoals actief koolfiltratie en membraanfiltratie. Een verdere inzet en acties om de oorzaken van verontreiniging te vermijden, conform de doelstelling van de KRW (zie verder) moet leiden tot het verminderen van deze technologische ingrepen. Lozingen bij een lager afvoerdebiet van de ruwwaterbron, leiden tot verhoogde concentraties van verontreiniging in de ruwwaterbron en zijn voor oppervlaktewaterwinning een belangrijk knelpunt. Het verwachte lagere debiet van het oppervlaktewater tijdens de zomer veroorzaakt soms een opconcentrering van de gewone en eventuele accidentele vervuilingen en dit vaak op een ogenblik dat de afnames het hoogst zijn. Dit heeft voor gevolg dat de drinkwaterbedrijven zich tegen dit risico moeten beschermen door de aanleg van een passende voorraad ruwwater. Grondwaterwinningen Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

Door het langdurige verblijf in de ondergrond en de beveiliging ervan t.o.v. mogelijke bezoedeling, is deze bron, mits de passende keuze van de meest geschikte grondwaterlaag, kwalitatief bijzonder goed en komt ze principieel primordiaal in aanmerking voor de drinkwatervoorziening. Het debiet van de waterwinning wordt zodanig beperkt dat de draagkracht van de watervoerende laag niet overschreden wordt. De drinkwaterbereiding uit grondwater en de zuiveringsprocessen zijn meestal eenvoudig en verbruiken weinig energie. Bij grondwater vormt de bodempassage een belangrijke buffer tegen accidentele verontreiniging. Omgekeerd, eens een vervuiling doorgedrongen tot in de waterlaag, is ze evenwel veel moeilijker te verwijderen. Hier kan men, met een voldoend uitgebouwd screeningnetwerk, de problemen echter tijdig zien aankomen en tijdig ingrijpen. Dat maakt dat een grondwaterwinning minder behoefte heeft aan bijkomende zuiveringsstappen. Freatische winningen zijn kwetsbaar voor verontreiniging. Indien evenwel toch een verontreiniging van langdurige aard (bvb verontreiniging van de watervoerende laag door olie of pesticiden) wordt vastgesteld, dan dienen nieuwe technologieën aangewend om de oorzaak weg te nemen en moet intussen zo mogelijk overgeschakeld worden op andere bronnen (grond- of oppervlaktewater). Pro-actief handelen is de aangewezen strategie. De drinkwaterbedrijven maken hiertoe afspraken met OVAM die de beschermingszones voor grond- en oppervlaktewaterwinningen in haar GIS bestand opneemt. Hierdoor kan bij melding van een eventuele verontreiniging het betrokken waterbedrijf snel op de hoogte worden gebracht, dat onmiddellijk tot de nodige acties kan overgaan. Alternatieve bronnen Zeewater en gezuiverd afvalwater worden op heden slechts beperkt ingezet als bron voor drinkwater. Door het steeds evolueren van de behandelingstechnieken kunnen deze bronnen in de toekomst een alternatief worden, zeker indien ze kunnen toegepast worden dicht bij de gebruiker waardoor bijkomend de transportkost kan verminderen. Conclusie In Vlaanderen is er een duidelijk evenwicht tussen het gebruik van grondwater en oppervlaktewater (ca 50/50). Het behouden van dit evenwicht tussen grondwater en oppervlaktewater als bron voor de drinkwatervoorziening is belangrijk om het risico op beperking van een continue levering (leveringszekerheid) ingeval van calamiteit beter beheersbaar te houden. Voor oppervlaktewaterwinningen is het vrijwaren van de ruwwaterbron (zowel vanuit kwantitatief als vanuit kwalitatief standpunt) een belangrijk aandachtspunt. Voor het kwantitatieve aspect wordt enerzijds gewezen op bestaande reservecapaciteit en op de potentiële reserves aan winningscapaciteit en anderzijds op de dringende noodzaak om, naar analogie met het Maasverdrag, internationale waterverdragen met Frankrijk af te sluiten mbt de waterverdeling tijdens droge periodes om de nodige watervolumes voor Vlaanderen te vrijwaren. Voor de verdere substantiële verbetering van de kwaliteit van het oppervlaktewater wordt gerekend op de resultaten van het maatregelenprogramma voorzien in de KRLW waarin de drinkwatersector verder actief wenst betrokken te worden. Het behouden van de bestaande grondwaterwinningen en de vergunde debieten is een belangrijke doelstelling. Uiteraard moeten synergieën met natuur tot stand komen. Voor de grondwaterwinningen dient aandacht geschonken aan de kwetsbare bronnen, waarvoor steeds voldoende productiecapaciteit met goede kwaliteit moet voorhanden zijn om in geval van een langdurige calamiteit de leveringszekerheid te kunnen garanderen. Dit kan door bijkomende grond- of oppervlaktewaterwinningen al dan niet via transferten van beschikbare reservecapaciteit indien aanwezig.


2008-06-09

Ook bij het verlenen van vergunningen door de overheid moet rekening worden gehouden met de nodige reserves in functie van zowel de draagkracht van de lagen als de toekomstige evoluties in de vraag naar water, ook door landbouw en industrie. Een tijdelijk verhoogde oppomping moet mogelijk zijn bij het uitvallen door calamiteiten van één of andere winning. Verdere optimalisatie in beheer van winningen en de uitbouw van bijkomende reserves, is een opdracht voor de waterbedrijven en dit door toepassen van de best passende technologieën, door clusteren van winningen, door monitoring van kwaliteit en zo nodig door onderlinge transferten van drinkwater, binnen een economisch perspectief. SVW streeft naar een evenwichtige verdeling tussen oppervlaktewater en grondwater als bron voor de productie van drinkwater teneinde de leveringszekerheid maximaal te kunnen garanderen. Daarbij is het belangrijk om de nodige reservecapaciteit te voorzien. De SVW vraagt de overheid om de nodige maatregelen te nemen om de kwaliteit van de bestaande en toekomstige bronnen maximaal te vrijwaren. 8.1.2. Investeren in leveringszekerheid ifv de vraag, prognose en externe factoren. Levering bij piekafnames In de hoofdstukken 3 en 5 respectievelijk ‘Het watergebruik’ en ‘Prognoses en trends’ worden de gemiddelde verbruiken van 2000 tot 2004 weergegeven en worden de hoge piekverbruiken in 2005 geanalyseerd. De evolutie in het gemiddeld verbruik wordt bepaald uit het beeld van het verbruik in de jaren 2004 t.e.m. 2006. In hoofdstuk 5 wordt per waterbedrijf de evolutie van het gemiddeld drinkwaterverbruik grafisch gepresenteerd over de periode 1975-2007. Hieruit blijkt dat een verdere stagnatie tot lichte daling van het totale verbruik van drinkwater voor de huishoudelijke afnames mag worden verwacht. De industriële afnames zijn sterk afhankelijk van de economische conjunctuur. Een stagnatie tot lichte stijging in de afnames kan worden vastgesteld. Er wordt vastgesteld dat de industrie vragende partij is voor gedifferentieerde waterleveringen. Verder wordt ander water geleverd met als doel de winning uit bedreigde grondwaterlagen te substitueren. In hoofdstuk 7 ‘Knelpunten’ is gewezen op mogelijke effecten van globaal aanvaardbare externe factoren op het watergebruik en de seizoenale of zelf dagelijkse schommelingen in de vraag naar water. De voorspelde klimaatsverandering kan, zoals hoger vermeld, een belangrijke weerslag hebben op zowel de evolutie in het aanbod aan ruwwater over de seizoenen, als op de verandering van het verbruikspatroon. De extreem droge periode in 1976, de beperkte droogteperiode in 2003 en de gewijzigde afnamepatronen in een warme week in juni 2005, de meervraag naar water aan de waterbedrijven vanuit landbouw, industrie en bevolking, de plaatselijke en uurgebonden geconcentreerde piekafnames en het uitputten van reserves aan opgeslagen hemelwater, waren volgens experten reeds indicaties van waartoe de klimaatswijziging tegen midden deze eeuw eventueel kan leiden. Omwille van de huidige grote onzekerheidsfactor in de extrapolatie naar de toekomst van de vastgestelde fenomenen, over de effecten ervan en over hun onderlinge interacties, dringt verder onderzoek zich evenwel op. Het kunnen bepalen van de wederzijdse beïnvloeding van drogere zomers en nattere maar zachtere winters op de waterhuishouding, is hiervan een voorbeeld. Voor de oppervlaktewaterbronnen is het kunnen beschikken over voldoende opslagcapaciteit voor ruwwater een blijvende zorg, naast een niet aflatende strijd om -over de grenzen heen- de mogelijke verontreinigingen aan de bron te bestrijden, waardoor een verhoogde concentratie aan minder bezinkbare stoffen wordt vermeden en de verdere verontreiniging van de waterbodems een halt wordt toegeroepen. Voor de grondwaterwinningen moet een verantwoord grondwaterbeleid worden gevoerd met het oog op het in stand houden van de diversiteit van de verscheidende grondwaterwinningen en hun respectievelijke draagkracht. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

Het economisch verantwoord benutten van de reservecapaciteit in winning en productie is een opdracht van de waterbedrijven terwijl het faciliteren van de verdere uitbouw van hoofdtransportleidingen een opdracht is voor de Vlaamse overheid. Piekverbruiken Piekafnames blijken in praktijk niet gelijktijdig voor te komen over het gehele Vlaamse Gewest. Ook de grootte van de piek verschilt naargelang de aard van het verzorgingsgebied van elk waterbedrijf (stedelijk/landelijk/industrieel). Dit impliceert dat de piekvraag binnen één bedrijf niet hoeft samen te vallen met de piekvraag binnen een ander, al dan niet aangrenzend waterbedrijf of waterproductiecentrum. De recente zomerpieken hebben aangetoond dat het kunnen beschikken over zowel voldoende reservecapaciteit, zowel in grond- als in oppervlaktewaterwinning en productie, als over een uitgebouwd leidingennetwerk en over strategische verbindingen (al dan niet met andere waterbedrijven), essentieel zijn voor het garanderen van de leveringszekerheid. Dit laatste is een aandachtspunt van de watermaatschappijen die verdere inspanningen leveren om de transporten naar de verbruiker, ook in extreme omstandigheden, mogelijk te maken. Bij tijdelijke tekorten in productiecapaciteit is het kunnen beroep doen op productie-reserves, zo nodig van buiten het eigen win- en of verzorgingsgebied van primordiaal belang. De nodige infrastructuur om de gevraagde hoeveelheden drinkwater te vervoeren van productiecentra met reservecapaciteit naar zones met eventueel beperkte capaciteit ten opzichte van vraag, moet voorhanden zijn teneinde de continuïteit in de gewenste leveringen te kunnen verzekeren. Het verder uitbouwen van de nodige transfertleidingen en strategische verbindingen vereisen een versoepeling van het bekomen van de nodige toelatingen voor het aanleggen van deze noodzakelijke hoofdtransportleidingen, ter versterking van het bestaande netwerk. Voornoemde transportinfrastructuren vanuit zones met reservecapaciteit aan productiemogelijkheden naar zones met minder aanbod worden bestudeerd. De waterbedrijven hebben reeds gerichte maatregelen genomen, op korte termijn, zowel naar winning, behandeling, transport en berging. In eerste instantie zijn binnen het eigen bedrijf de nodige acties ondernomen, doorgelicht, geëvalueerd en geoptimaliseerd. Verdere projecten op langere termijn worden bestudeerd en uitgewerkt, ook bilateraal tussen de waterbedrijven. SVW vraagt dat de overheid een faciliterende rol speelt in die elementen die een impact hebben op de leveringszekerheid, zoals reservecapaciteit in winning, opslag en transport. 8.1.3. Verzekeren van waterlevering naar industrie en landbouw Teneinde voornamelijk de druk op de bestaande diepe ondergrondse bedreigde waterwinningen te verminderen, nemen de drinkwaterbedrijven initiatieven in het aanbieden van alternatieve leveringen, zoals water op maat ten behoeve van landbouw en industrie en dit op basis van oppervlaktewaterwinning. Het Besluit van de Vlaamse regering houdende het toekennen van een gewestbijdrage aan grijswaterleveranciers voor de uitbouw van grijswatercircuits ter bescherming van kwetsbare watervoerende lagen, dd 11 juni 2004 is hiervoor een goede stimulans. Door het afsluiten van contracten, met specificaties omtrent te leveren debieten, de kwaliteit van het geleverde water en het tijdstip en de duur van levering op dagbasis, zijn tussen industrieën en DWbedrijven reeds economisch haalbare synergieën geboekt. Dit kan eventueel ook voor landbouwbedrijven als substitutie voor waterwinning uit kwetsbare grondwaterlagen. De drinkwaterbedrijven zijn de meest geschikte partner om de waterbevoorrading van industrie en landbouw op te lossen en vragen aan de overheid de nodige acties om mogelijke oplossingen in dit kader verder te faciliteren eventueel via versoepelde subsidieregeling van het grijswaterbesluit. Zowel vanuit hun toevoer- als hun distributieleidingen kunnen de drinkwatermaatschappijen in backup de voor de continuïteit van het productieproces noodzakelijke waterleveringen garanderen in het geval van een calamiteit op de grond- en eventuele oppervlaktewaterbronnen en dit onder contractueel afgesproken afnamecondities inzake maximum debiet. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

8.1.4. Groot maatschappelijk belang van de DW-voorziening en opportuniteiten van de bestaande structuur Uit de voorstelling van de diverse drinkwatermaatschappijen blijkt dat de huidige situering van zowel de bestaande winningen en productiecentra als de grootte en de ligging van de transport-, aanvoer en distributieleidingen, historisch zijn gegroeid op basis van een steeds meer uitbreidende vraag naar drinkwater in Vlaanderen. De uitbouw van historische winningen en transporten vanuit Wallonië, Frankrijk en ook Nederland dragen bij tot de diversiteit en de leveringszekerheid en continuïteit naar de klant. Uit de evolutie van de waterverbruiken, blijkt dat drinkwatermaatschappijen de nodige inspanningen doen om zoveel mogelijk autonoom voor de drinkwaterproductie en distributie in te staan. In geval van hoge verbruiken zijn contracten van leveringen door derden afgesloten, zodat voor handen zijnde reserves optimaal kunnen worden benut. Om in de toekomst nog beter de bestaande reservecapaciteit te kunnen transporteren, o.m. bij lokale piekafnames, dienen verdere inspanningen gedaan om de aanleg van hoofd-transportleidingen te faciliteren. Het prioritair stellen van de continuïteit van de drinkwaterlevering, volledig conform aan de wettelijk gestelde vereisten in verband met kwaliteit, is immers door de inspanningen van de drinkwaterbedrijven, door de klant als een verworven recht bestempeld. Het is de taak van de Overheid om ook in de toekomst de drinkwaterbedrijven de mogelijkheid te geven om de drinkwatervoorziening te blijven verzorgen. Naar analogie met Nederland, pleiten de drinkwaterbedrijven er dan ook voor om de duurzame veiligstelling van de bronnen voor de drinkwatervoorziening aan te duiden als een dwingende reden van groot openbaar belang (in het decreet betreffende water, bestemd voor menselijke aanwending). Op die manier wordt de drinkwatervoorziening een prioritaire zaak bij de uitoefening van bevoegdheden en de afweging van belangen. Aandacht van de Overheid moet dan ook gaan tot bescherming van de bronnen over de grenzen van het Vlaamse Gewest heen, hierbij gesteund door de Kaderrichtlijn Water.

8.2. Afstemmen en optimaliseren productieen distributie- infrastructuur 8.2.1. Infrastructuur voor transport en distributie : netwerken en transfertmogelijkheden Bestaande winningen en productiecentra, samen met de netwerken van zowel transport- als van toevoer- en distributieleidingen, laten toe om zowel waterleveringen in eigen verzorgings-gebied als daarbuiten (leveringen aan derden) te blijven garanderen. Het behoud van deze infrastructuren, m.i.v. het nodige onderhoud en zo nodig uitbreiding ervan in functie van de noden behoort tot de taken van de drinkwatermaatschappijen. De overheid heeft de taak om de noodzakelijke vergunningen te verschaffen. De verdere uitbouw van het RUP die de aanleg van economisch verantwoorde hoofdtransportleidingen moet faciliteren is een prioriteit. 8.2.2. De toekomstige infrastructuur binnen een nieuw RUP De administratie Ruimtelijke Ordening wil de nodige intiatieven nemen om in Het Structuurplan Vlaanderen het bestaande en het toekomstig voorziene leidingennet, in casu het netwerk van hoofdtransportleidingen op te nemen in een nieuw ruimtelijk uitvoeringsplan.


2008-06-09

SVW biedt via de Basiskaart de nodige gegevens electronisch aan, teneinde de overheid toe te laten de lijninfrastructuur, die mee bepalend is voor de bestaande ruimtelijke structuur van Vlaanderen, verder uit te bouwen en te actualiseren. De basiskaart is opgemaakt in een rasterformaat, goed leesbaar op een schaal 1/200.000, en draagt de naam « Basiskaart Vlaanderen voor drinkwatervoorziening ». Ze bevat de toevoerleidingen van elke maatschappij in Vlaanderen, opgesplitst naar diameter, met telkens een bijhorende kleur, de bestaande infrastructuren, zoals waterwinningen, ruwwateropslagplaatsen, infiltratiebekkens, productiecentra, reservoirs en watertorens. De achtergrond van de kaart bevat naast de gemeenten, met hun namen en grenzen, ook de belangrijkste autowegen en waterwegen, zoals de bevaarbare waterlopen en de waterlopen van 1e categorie. De verzorgingsgebieden van de diverse maatschappijen werden in kleur geaccentueerd. De legende tenslotte draagt bij tot de vlotte leesbaarheid van de kaart. De auteursrechten van de kaart, met name van de verantwoordelijke uitgever, behoren toe aan SVW. De overheid heeft de intentie om de gegevens van de Basiskaart te incorporeren in de lijninfrastructuur. SVW pleit ervoor om drinkwater aan te duiden als groot maatschappelijk belang. Om piekopames op te vangen streven de drinkwaterbedrijven naar een maximale synergie en wordt de overheid gevraagd bij de ruimtelijke planning plaats te voorzien voor de drinkwaterinfrastructuur. SVW biedt de basiskaart aan als hulpmiddel. 8.2.3. Fonds ter bescherming van de drinkwaters De sector pleit, naar analogie met het Waalse “Fonds pour la protection des eaux potabilisables”, voor de oprichting van een heffingfonds ter bescherming van de grondwaters. De middelen hiervoor moeten komen van de heffing die de drinkwatermaatschappijen reeds betalen voor het oppompen van grondwater. Uit dit fonds kunnen de Waalse drinkwatermaatschappijen vervolgens subsidies krijgen, a rato van het opgepompte volume, voor de wetenschappelijke studies voor het afbakenen van de beschermingszones (en de eventuele herziening). Ook kunnen uit het fonds subsidies bekomen worden voor noodzakelijke preventieve en beschermende maatregelen na afbakening. Hieronder vallen ook de maatregelen die genomen moeten worden wanneer er zich een calamiteit voordoet binnen de beschermingszones. De bestaande heffingsgelden grondwater in Vlaanderen die nu naar het Mina fonds gaan, dienen specifiek aangewend om de grondwaterbronnen te beschermen. In Wallonië gebeurt de goedkeuring en toewijzing via een Overlegcomité, zodat geldmiddelen doelgericht worden aangewend. Het nastreven van economisch haalbare oplossingen is hierbij prioritair, rekening houdend met het bestaande aanbod aan bronnen en winningen. Bestaande grondwaterheffingen moeten afgeleid worden naar een fonds ter bescherming van de grondwaterwinningen.

8.3. De KRLW toepassen 8.3.1. Afbakenen waterlichamen rond grond- en oppervlaktewaterwinningen 1. Bescherming van het grondwater De kaderrichtlijn water stelt dat de lidstaten zorg moeten dragen voor de nodige bescherming van de grondwaterwinningsgebieden, deze maximaal moeten beschermen en driedimensionaal afbakenen.


2008-06-09

Om een grondwaterwinning te beschermen geldt voor Vlaanderen het decreet van 24 januari 1984 (B.S. 5 juni 1984) en zijn uitvoeringsbesluiten. Hierop zijn een aantal verbeteringen mogelijk: - de administratieve procedure voor de aanvraag van afbakening kan aangepast en afgestemd worden op de VLAREM, met vastgestelde termijnen en organisatie van het openbaar onderzoek door de gemeente; - ook diepere grondwaterlagen moeten afgebakend en beschermd kunnen worden; - de begrenzing van de zones mag niet beperkt worden als wetenschappelijk wordt aangetoond dat deze nodig zijn; - de procedures dienen aangepast te worden zodat bestaande beschermingszones gemakkelijk herzien kunnen worden, zonder dat dit aanleiding kan geven tot schadevergoedingen. De drinkwatersector pleit voor een aanpassing van het grondwaterdecreet en zijn uitvoeringsbesluiten, o.m. in functie van de kaderrichtlijn water en in functie van een integratie in het decreet integraal waterbeheer. 2. Bescherming van het oppervlaktewater Eigenlijke beschermingszones, in de strikte betekenis, rond oppervlaktewaterwinningen zijn er momenteel niet. Om uitvoering te geven aan artikel 71 van het decreet Integraal Waterbeleid werd wel in 2004 binnen de CIW een register van beschermde gebieden (voor oppervlaktewater) per stroomgebieddistrict opgesteld. De drinkwatersector stelt vast dat: - dit register werd overgenomen van het Besluit van de Vlaamse Regering van 8 december 1998 tot aanduiding van de oppervlaktewateren bestemd o.a. voor de productie van drinkwater. Geval per geval is hier enkel het waterlichaam op zich of waar relevant het stroomgebied opgenomen met verwijzing naar de VHA(C)-codering. Deze beschermde gebieden, die overeenkomen met de waterwingebieden oppervlaktewater zijn ook opgenomen in de bekkenbeheerplannen. - de beschermde gebieden soms erg groot zijn in oppervlakte. - de afgebakende beschermde gebieden oppervlaktewater aan de staatsgrens stoppen. - in het register geen beschermingszones worden vernoemd voor oppervlaktewater doch wel van beschermde gebieden en van de maatregelenprogramma’s die hiervoor dienen vastgesteld te zijn tegen 2009 en in werking treden uiterlijk in 2012, hetgeen in sommige gevallen veel te laat is. - het register van beschermde gebieden nog niet aangemeld is aan Europa. Momenteel daalt het niveau van zuivering bij de drinkwaterproductie niet hoewel dit gesteld wordt als voorwaarde in artikel 7 van de KRW. Voor sommige winningen gaat het niveau van zuivering zelfs in stijgende lijn. De drinkwatersector pleit dan ook voor een snel en gericht aanwijzen van beschermingszones in de probleemgebieden, daar waar gebiedsgerichte maatregelen nodig zijn, met specifieke beperkingsmaatregelen. De maatregelenprogramma’s binnen deze beschermde gebieden moeten voldoende probleem- en brongericht zijn zodat de voorwaarden van artikel 7 van de KRW gehaald worden. De drinkwatersector wil actief participeren in de activiteiten van de CIW bij de vaststelling van beschermingszones in de stroomgebiedbeheerplannen. 8.3.2. Drinkwaterfunctie van waterlichamen De KRW en het Decreet IWB zijn voor de drinkwatersector belangrijke instrumenten in het verbeteringstraject van de kwaliteit van oppervlaktewater en grondwater met een drinkwaterfunctie. De drinkwatersector is dan ook vragende partij om nog intensiever betrokken te worden bij de uitvoering van de KRW in Vlaanderen en samen gerichte afspraken te maken.


2008-06-09

Zoals reeds gesteld in de knelpuntenanalyse van onderhavig rapport zijn in de KRW en het Decreet IWB diverse artikels opgenomen die verwijzen naar de drinkwaterfunctie van oppervlaktewater en grondwater. De hoofdlijnen worden hieronder samengevat: Bijzondere aandacht dient besteed aan het voorkomen van bestrijdingsmiddelen (o.a. pesticiden) en nutriënten. De drinkwatersector bepleit sterk de opmaak van gerichte kwaliteitsnormen voor oppervlaktewater met een drinkwaterfunctie. De drinkwatersector vraagt voor oppervlaktewaters met een drinkwaterfunctie, in uitvoering van de KRW en het Decreet IWB, een goed uitgebouwd maatregelenprogramma. Dit maatregelenprogramma moet uiteindelijk leiden tot het verlagen van het niveau van zuivering in de drinkwaterproductie. 8.3.3. Habitat- en vogelrichtlijn gebied versus waterwinning De problematiek van respectievelijk de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn is toegelicht in hoofdstuk 7.10. Voortgaand op de analyse van de regelgevingen en de gevolgen hiervan op de bestaande drinkwaterwinningen enerzijds alsook op de noodzaak tot continuïteit in de drinkwatervoorziening anderzijds, vraagt SVW dat: Instandhoudingsdoelstellingen worden bepaald, waarbij rekening wordt gehouden met economische en sociale gevolgen en waarbij drinkwatervoorziening, in geval van toepassing, van prioritair belang wordt gesteld en waarbij de instandhoudingsdoelstellingen slechts worden geformuleerd nadat een afweging heeft plaatsgehad; conform artikel 36ter nadere regels worden vastgesteld in verband met de inhoud en de vorm van de passende beoordeling, dat hierin voorzien wordt dat de afweging dient te gebeuren in functie van de instandhoudingsdoelstellingen en in functie van de vereisten op economisch, sociaal en cultureel gebied en rekening houdend met de regionale en lokale bijzonderheden; Artikel 21 van Vlarem I wordt aangepast zodat de administraties ook een advies formuleren in functie van de vereisten op economisch, sociaal en cultureel gebied en rekening houdend met de regionale en lokale bijzonderheden. Eventuele grote aanpassingen aan de drinkwaterinfrastructuur (sluiting, afbouw of herlocatie) om de gewenste natuurdoelstellingen te bereiken enkel kunnen na de afweging en mits de nodige overgangsperiode en financiële compensaties. 8.3.4. Problematiek MER en permanente vergunningen in functie van leveringszekerheid De problematiek van MER en permanente vergunningen is reeds toegelicht in hoofdstuk 7.12 SVW onderschrijft de recent merkbare tendens in Vlaanderen naar een meer ‘evidence-based’ milieubeleid, waarbij bestaande wetgevingen worden aangepast, rekening houdend met de realiteit, zodat op het vlak van de watervoorziening een grotere rechtzekerheid en bijgevolg leveringszekerheid kan gegarandeerd worden. SVW opteert dan ook voor permanente vergunningen van de waterwinningen. Deze vergunningen kunnen gekoppeld worden aan integrale milieuvoorwaarden. Via zelfcontrole en –evaluatie kan bijgestuurd worden. Het voordeel van dergelijk systeem leidt tot meer bedrijfszekerheid en een betere verantwoording van belangrijke investeringen ten voordele van de leveringszekerheid De MER regelgeving moet beperkt worden tot wat Europa vraagt. De actuele MER-plicht bij hervergunning van een waterwinning (Europees niet nodig) geeft geen meerwaarde ten aanzien van de VLAREM-procedure en gevraagd wordt om deze MER-plicht af te schaffen. 8.3.5. Reststoffen 1. Reststoffen als niet-afvalstof Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

Artikel 2, 1° van het afvalstoffendecreet definieert het begrip afvalstof als: “Elke stof of elk voorwerp waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen.” Deze definitie is letterlijk overgenomen uit de Europese Afvalstoffenkaderrichtlijn . De definitie van afvalstoffen kan ruim geïnterpreteerd worden, zodat de discussie ‘afvalstof of geen afvalstof’ steeds actueel blijft. De onduidelijkheid houdt onder meer verband met het onderscheid tussen materialen die niet het hoofddoel van een productieproces zijn, maar beschouwd kunnen worden als normale industriële (bij)producten die geen afvalstoffen zijn, en materialen die als afvalstoffen moeten worden behandeld. In dit kader werkt het Europees Parlement momenteel aan een nieuwe afvalstoffenrichtlijn ter verduidelijking van het bergip afvalstof. In de praktijk kunnen de criteria van het voormalig art. 2bis bij het afvalstoffendecreet samen met de criteria van de mededeling COM(2007) 59 van de Europese Commissie als hulpmiddel dienen om te toetsen of een stof een afvalstof is of niet. Meerdere reststoffen bij de drinkwaterproductie voldoen aan de criteria en zijn in feite te beschouwen als grondstof-bijproduct. Om deze status te verwerven moet thans elke drinkwatermaatschappij afzonderlijk telkens een grondstoffenverklaring aanvragen. Omwille van de grote mate van onduidelijkheid omtrent het onderscheid tussen afvalstoffen en normale industriële (bij)producten is dit een procedure die jaren kan aanslepen. Nochtans is een dergelijke status voor de toekomst van de recyclingindustrie van grote betekenis: het werkt marktbevorderend en het betekent een grote administratieve vereenvoudiging. Daarom wordt voorgesteld om in de toekomst voor onze reststoffen definitief een grondstof-bijproduct status te verwerven. 2. Reststoffen bij geavanceerde waterbehandelingsprocessen Drinkwaterproductiecentra optimaliseren hun installaties inzake de maximale recuperatie van hun klassieke afvalwaterstromen. In het bijzonder is er momenteel op de WPC’s oppervlaktewater een nullozing In geavanceerde waterbehandelingsprocessen wordt veelal gebruik gemaakt van de membraantechnologie en/of ionenwisseling. Hier rijst een specifiek probleem inzake mogelijkheden aan afzonderlijke lozing van de concentraten. Overleg met de overheid is noodzakelijk. 8.3.6. Verdere invulling van saneringsplicht en waterketenbehandeling Sedert begin 2005 of reeds ervoor zijn ingevolge het programmadecreet van december 2004 de waterbedrijven meer dan alleen maar drinkwaterbedrijven. Naast specifieke diensten, maatwerk en consultancy worden ook diensten aangereikt voor het beheer, het onderhoud en de aanleg en vernieuwing van rioleringsstelsels. Dit gebeurt in opdracht van de steden en gemeenten, die eigenaar zijn van het rioleringsnet op het openbaar terrein, al dan niet in samenwerking met externe experten en/of afvalwaterzuiveraars. Doel is te streven naar een dienstverlening op maat en in functie van de wensen van de klanten, zodat een langetermijnrelatie kan worden uitgebouwd. De invulling van de door de Overheid opgelegde saneringsplicht en de optimalisatie van de waterketenbenadering door de watermaatschappijen is nog in volle ontwikkeling. De verder te volgen strategie tot optimalisatie van de dienstverlening in deze materie valt dan ook buiten dit strategisch plan, dat zich eerder beperkt tot de drinkwaterproblematiek. De opmaak van een visie over het totaal watergebeuren kan het voorwerp uitmaken van een volgend SVW-rapport ten behoeve van de Overheid.

8.4. Sensibilisatie bevolking voor vrijwaring waterkwaliteit


2008-06-09

Naast de wettelijke argumenten moet de overheid, zo mogelijk in samenwerking met de drinkwaterbedrijven de nodige sensibilisatiecampagnes naar bedrijven en bevolking organiseren, teneinde het onoordeelkundig gebruik van water en de onverantwoorde lozing van afvalwaters, af te raden en te voorkomen. De verdere uitwerking van een gezamelijke strategie van Overheid en waterbedrijven valt buiten de scope van dit strategisch plan en kan het voorwerp uitmaken van een verdere constructieve samenwerking

8.5. Algemene samenvatting Uit de hoofdstukken 3 en 4 van onderhavig strategisch plan, kan samenvattend naar watergebruik door de diverse watermaatschappijen, volgend overzicht worden opgemaakt: VMW Limburg: enkel grondwater als ruwwaterbron, met winningen uit diepe krijtlagen, uit dikke pakketten tertiaire zanden, uit freatische lagen en uit kwartaire grinden langs de Maas en in mijnverzakkingsgebied; beperkte externe transferten. VMW Vlaams-Brabant: enkel grondwater als ruwwaterbron met winningen uit semi-freatische en diepe krijtlagen, grofzandige formaties van Diest, sterk gespleten afzettingen in het Landeniaan en goed doorlatende, meestal freatische zanden, van de formatie van Brussel; interne transferten omwille van de kwetsbaarheid van freatische lagen. Het Pajottenland is afhankelijk van leveringen door derden. VMW O-Vlaanderen: één belangrijke eigen oppervlaktewaterwinning Kluizen en eigen grondwaterwinningen in de Vlaamse Vallei (Quartair en Ledo-Paniseliaan); belangrijke levering door derden (AWW, TMVW, Vivaqua en SWDE) partieel uit grondwater, partieel uit oppervlakte-water voor bevoorrading van 2 zones VMW W-Vlaanderen: 2 eigen oppervlaktewaterwinningen, belangrijke grondwater-captatie uit de Carboonkalk, enkele kleine grondwaterwinningen uit freatische zandlagen van het Paniseliaan en het Quartair en leveringen door derden, hoofdzakelijk Wallonië (grondwaterwinningen in het zuiden vanuit de Carboonkalk), via externe verbindingen. AWW: voeding vanuit AK en Netekanaal met Maaswater, op basis van overschot bij schuttingen in laatste pand van het AK, wat een dagelijks ruim aanbod garandeert bij Maasdebieten >60m³/sec. Mede door de bouw van een productie-eenheid Aqualink (AWW-TMVW) is een overschot aan productiecapaciteit ontstaan. Er is een uitgebreid net aan interne verbindingen, o.m. via de collector en er zijn leveringen aan derden (VMW, TMVW) en wederzijdse leveringen met Pidpa. Pidpa: enkel grondwaterwinning in de provincie Antwerpen uit 25 verspreide grondwaterwinningen uit de goed doorlatende zanden van Diest en Berchem, met interne verbindingen tussen diverse zones. Daarnaast bestaan verbindingen met het aanvoer- en distributienet van AWW voor leveringen aan AWW in het noorden (industrie) en voor afname van AWW en van VMW langs het grensgebied in het zuiden. TMVW-IMWV verdeelt water in Vl Brabant, O- en W-Vlaanderen, hoofdzakelijk via levering door derden (AWW oppervlaktewater en Vivaqua mengwater) en uit eigen grondwaterwinning in Henegouwen. IWVB verdeelt water in Vl Brabant hoofdzakelijk via levering door Vivaqua (mengwater) en uit eigen grondwaterwinning in Beersel. IWVA levert water aan de Westkust en achterliggende poldergebieden, via waterwinningen in duingebieden door duurzaam gebruik te maken van infiltratiewater. Een gedeelte wordt aangekocht bij derden. Strategisch plan drinkwatervoorziening

2008-06-09

IWM staat in voor drinkwaterbedeling aan diverse gemeenten verspreid over Limburg (2) en Vlaams Brabant (6) en staat in voor een eigen bevoorrading vanuit grondwaterwinning.Voor drie deelgemeenten van de VMW die geëxploiteerd worden door IWM wordt contractueel water afgenomen van de VMW. Hoeilaart is een gemeentelijke waterdienst en staat in voor eigen bevoorrading vanuit grondwater. Ieper is een stedelijk waterbedrijf en staat in voor een eigen bevoorrading vanuit oppervlakewaterwinning. Verder wordt er voor één industriële afnemer water aangekocht bij de VMW en op een andere plaats ongeveer hetzelfde volume water verkocht aan de VMW. Knokke Heist is een gemeentelijk waterbedrijf en staat in voor een eigen bevoorrading van 34% vanuit grondwater. Verder doet het onderzoek naar oppervlaktewater-winning en koopt 66% van het water aan bij derden (TMVW en Evides). Sint-Niklaas heeft een stedelijk waterbedrijf dat het gedistribueerde water aankoopt bij TMVW. Waterregie Tongeren is een stedelijke waterregie en staat in voor eigen bevoorrading vanuit grondwater. De totaal beschikbare dagvolumes voor verdeling zijn in de hoofdstukken 3, 4 en 5 vermeld. De strategie in relatie tot de toekomstige prognose is per waterbedrijf vermeld in hoofdstuk 5. Hoofdstuk 6 belicht het natuurbeheer terwijl hoofdstuk 7 de knelpunten bespreekt. Tenslotte geven we in hoofdstuk 8 de toekomstvisie van de sector weer. De krachtlijnen hiervan zijn: -

-

-een duurzame en betaalbare watervoorziening -een evenwichtige verdeling tussen oppervlaktewater en grondwater als bron voor de productie van drinkwater -het verder garanderen van de leveringszekerheid: voorzien reservecapaciteit, aanleg hoofdtransportleidingen, opslagcapaciteiten en reservoirs -zelfredzaamheid van Vlaanderen verbeteren: aanwenden bestaande reservecapaciteit en uitbouwen van nieuwe reserves en nieuwe waterproductiecentra binnen een economische context -het vrijwaren van de kwaliteit van bronnen: de volledige uitvoering van de KRW, het instellen van een fonds, het afbaken van beschermingszones, de herziening van het grondwaterdecreet, en de integratie met natuur -evident based milieubeleid: permanente vergunning, integrale milieuvoorwaarden met periodiek zelfcontrole en rapportering, aanpassen wetgevend kader -substitutie van winning door industrie en landbouw ter vrijwaring van overbelaste bronnen

Centraal staat de faciliterende rol van de overheid in het verwezenlijken van deze krachtlijnen. Bij de besluitvorming moet drinkwater beschouwd worden als een element van groot maatschappelijk belang.


2008-06-09

Strategisch plan. drinkwatervoorziening. Vlaanderen

Recommend Documents