Stoplichtspel Verschuivende grenzen in de Informele Zorg

Stoplichtspel Verschuivende grenzen in de Informele Zorg Waarom een stoplichtspel? Er verandert veel in het Nederlandse zorglandschap, zowel voor de formele zorg als de informele zorg. Het fundament is gelegd in de VWS notitie Hervorming Langdurige Ondersteuning en Zorg april 2013 (zie ook Uitleg Hervorming Langdurige Zorg). De weten regelgeving verandert (WMO, AWBZ, Jeugdzorg en Participatiewet) en schept andere kaders. De koers is decentralisatie van taken naar lokale overheden en een terugtredende landelijke overheid. De ontwikkeling naar een participatiesamenleving met nadruk op de eigen regie en participatie van (kwetsbare) burgers is in volle gang. De organisaties in de informele zorg zien meer en complexere vragen op hen afkomen. Er wordt meer (inzet en taken) gevraagd van mantelzorgers, hun sociale netwerk en van vrijwilligers. We zien de grenzen tussen de formele zorg en informele zorg verschuiven. In de beleidsbrief ‘Versterken, verlichten en verbinden’ van staatssecretaris van Rijn (20 juli 2013) staat dat het nadrukkelijk niet de bedoeling is dat mantelzorgers en vrijwilligers worden ingezet voor lijfsgebonden zorg. ‘Mantelzorgers en vrijwilligers vinden het bovendien lastig om grenzen te stellen’ (pagina 5 Beleidsbrief). Toch zullen meer vragen en taken bij informele zorgverleners neergelegd worden, of van hen gevraagd worden. Wie doet wat? Waar liggen de grenzen tussen informele en formele zorg? Hoe kan de samenwerking en afstemming tussen formele zorg en informele zorg het beste vorm krijgen? Dit vraagt om anders denken en doen. Dit vraagt om dialoog en helderheid over de verschuivende grenzen in de informele zorg. Door middel van het Mezzo stoplichtspel willen we die discussie met elkaar voeren.     

    

Wat kan en mag je wel en niet van vrijwilligers of mantelzorgers verwachten? Hoe kan je vraaggericht werken en maatwerk leveren aan cliënten? Welke diensten kan of wil je bieden? Welke niet? Waar liggen absolute grenzen in de informele zorg? Hoe kun je grenzen met gemeenten bespreekbaar maken en de kwaliteit van vrijwilligerszorg hoog in het vaandel houden? Hoe kijk je als organisatie aan tegen het hanteren van grenzen in de vrijwilligerszorg? Hoe bewaak je in de informele zorg de kwaliteit, continuïteit en veiligheid? Wat is de rol van de formele zorgverleners in het samenspel? Hoe maak je integrale maatwerkbenadering beter mogelijk? Hoe bewaak je gelijkwaardigheid tussen cliënt, mantelzorger, vrijwilliger en formele zorgverlener?

Mezzo, Postbus 179, 3980 CD Bunnik, T 030 659 22 22, [email protected], www.mezzo.nl Pagina 1 van 19 18 april 2014

Wat is het Stoplichtspel? Mezzo wil door middel van dit Stoplichtspel de discussie over de grenzen in de zorg en ondersteuning en in het samenspel tussen formele en informele zorg concreet maken en actief voeren. Het gaat erom deze discussie te voeren binnen de eigen organisatie, maar zeker ook tussen organisaties en tussen de verschillende partijen in de informele zorg. Denk ook aan lokaal of regionaal overleg met collega-organisaties uit de informele zorg. Zo kan je met elkaar op zoek gaan naar mogelijkheden, adviezen en afspraken. De methode is om eerst als individu een standpunt in te nemen over de aangeboden casus, dit aan elkaar te laten zien in de kleurkeuze groen / oranje / rood, de totaalscore te inventariseren en onder begeleiding van spelleider/ gespreksleider een open discussie te voeren. Doel Het doel van dit spel is om proactief na te denken over komende ontwikkelingen. Het is goed om als organisatie, belangenbehartiger, vrijwilliger en mantelzorger hiervan bewust te zijn. Het is belangrijk om een standpunt in te nemen over het hanteren van grenzen, gebaseerd op de veranderende werkelijkheid. Waarom hanteer je wel of niet bepaalde grenzen? Bepaal met elkaar de voorwaarden op basis waarvan je als organisatie maatwerk kan leveren. Bespreek met elkaar de voorwaarden op basis waarvan je vindt dat mensen meer eigen mogelijkheden kunnen aanspreken. Verplaats je als (mede)werker in de positie van de (soms kwetsbare) ander en bedenk welke grenzen een rol kunnen spelen. Bekijk hoe je ‘grensverleggend’ kan werken. Grenzen In de praktijk van de informele zorg komen verschillende grenzen naar voren: juridische en wettelijke grenzen (bijvoorbeeld ARBO, BIG), persoonlijke grenzen (bijvoorbeeld onmacht en intimiteit), relationele grenzen (bijvoorbeeld rol als partner) en functionele grenzen (bijvoorbeeld taken vanuit de organisatie). Wees je bewust van deze verschillende grenzen en maak dit bespreekbaar. Thema’s Algemene thema’s in het stoplichtspel zijn: de veiligheid van vrijwilliger, mantelzorger en cliënt, de competenties van de vrijwilliger, de specifieke situatie van de cliënt en de mantelzorger, het maken van afspraken en regels en het waarborgen hiervan in de organisatie, de ondersteuning op maat, gelijkwaardigheid en wederkerigheid, de mogelijkheden en beperkingen van eigen kracht. Achtergrondinformatie Meer achtergrondinformatie over de kracht van informele zorg en de verschuivende grenzen daarbinnen is te vinden in het Mezzo groeidocument ‘De kr8 van vrijwilligerszorg’. Voor algemene adviezen zie de Mezzo ‘Schijf van kr8’ www.mezzo.nl/kr8vrijwilligerszorg. Lees over de verschillende soorten grenzen en beïnvloedende factoren ook de brochure ‘Grenzen’ van project Zorg beter met vrijwilligers (Vilans i.s.m. MOVISIE, V&VN, Agora, Actiz en VGN). Deze richt zich op de grenzen tussen de taken van vrijwilliger en taken van beroepskrachten (informele zorg en formele zorg) www.mezzo.nl/kr8vrijwilligerszorg.

Pagina 2 van 19

Het doel van dit spel is niet om het met elkaar eens te worden over de antwoorden. Het gaat niet om juist / onjuist of waar / niet waar, maar om de dialoog met elkaar te voeren. Mantelzorgers en belangenbehartigers gaan de discussie aan hoever de eigen kracht kan, mag of moet reiken en welke factoren daarbij een rol spelen. Organisaties en vrijwilligers gaan de discussie met elkaar aan waar persoonlijke en organisatorische grenzen en mogelijkheden liggen. Professionals in de formele zorg gaan de discussie aan over de ontwikkeling van een ‘Nee, tenzij’ beleid naar een ‘Ja maar’beleid. Samen komen we verder langs de verschuivende grenzen. Een inspirerende discussie toegewenst!

Hoe werkt het stoplichtspel? In dit spel zijn een aantal casussen over grenssituaties in de informele zorg of in het samenspel tussen de informele zorg en formele zorg samengebracht. In deze casussen komen grenzen en dilemma’s van zorgvragers, mantelzorgers, vrijwilligers en professionals (verpleegkundigen en verzorgenden) aan de orde. Om de verschuivende grens aan te geven is er per casus een variant toegevoegd. Mezzo heeft voor de verschillende doelgroepen Vrijwilligers, Informele zorgorganisaties, Individuele Belangenbehartigers/ WMO Raadsleden en Mantelzorgers aparte casussen ontwikkeld. De gespreksleider heeft zowel een inhoudelijk rol in het aansturen van de discussie als voert de rol van spelleider uit. Indien mogelijk is het aan te raden het spel te doen met twee begeleiders: een inhoudelijk gespreksleider met expertise in informele zorg en in de dilemma’s bij grenzen en een spelleider voor de organisatorische gang van zaken en de praktische ondersteuning. Het aantal deelnemers kan variëren. Minimaal 12 personen voor een levendige discussie en grote betrokkenheid. Voorkeur voor 20-25 personen om de discussie levendig en divers te houden en meer kans op verschillende rollen (vrijwilliger, professional, mantelzorger, belangenbehartiger) in de groep. Het spel is in te zetten voor een grote groep (50 personen) maar dat vraagt om veel aansturing door de gespreksleider op het discussiethema en om het versterken van de betrokkenheid van de deelnemers door bespreking in kleine groepjes of in een buurmandiscussie. Elke deelnemer heeft een setje kleurenkaartjes en geeft zijn mening via de kleurkeuze: GROEN : mee eens / ja / zeker wel ORANJE : discussie / twijfel ROOD : oneens / nee / absoluut niet

Pagina 3 van 19

Voorbereiding Bepaal als organisator vooraf voor welk doel je het Stoplichtspel inzet: Discussie in het team / lokaal overleg over grenzen, beleid aanpassen, samen tot afspraken komen, basis voor samenwerking creëren, ervaringen uitwisselen over grenzen en dilemma’s etc. Maak een bewuste keuze welke doelgroep casussen je aan de orde wilt stellen:  Vrijwilligers  Informele zorgorganisaties  Individuele Belangenbehartigers/ WMO Raadsleden  Mantelzorgers Lees als gespreksleider van tevoren de casussen door en bereid je voor op de mogelijke dilemma’s / grenssituaties hierin. Er zijn meerdere werkvormen om het Stoplichtspel uit te voeren. Kies die werkvorm die het beste past bij je doel, doelgroep en het aantal deelnemers. Lees de bijlage Werkvormen. Je kan ook eigen casussen maken, die bestaan in of direct aansluiten op de eigen praktijk. Hiervoor is een blanco format van Casusbeschrijving aanwezig in het Stoplichtspel. Overleg met een of meerdere collega’s over het kiezen van de casus en neem de tijd voor het schrijven hiervan. Lees de bijlage Criteria casusbeschrijving. Tip: Houd de casus kort en bondig en vermijd detailinformatie. Benodigde materialen zijn: groen / oranje / rode kaartjes (setje per deelnemer), eventueel laptop / beamer voor het laten zien van de casussen via PowerPoint, een flipover voor de totaalscores, stiften en eventueel prints met de casussen voor de deelnemers.

Wat is de werkwijze? De spelleider legt het spel uit en doet een oefening: Het is vandaag mooi weer! Iedere deelnemer heeft een setje groen / oranje / rood kaartje. De spelleider laat de casus zien via PowerPoint, flip-over, leest deze voor met de bijbehorende vraag of deelt de casussen op papier uit  Na het lezen / horen geeft ieder de eigen mening over de vraag op de casus door de daarbij horende kleur omhoog te houden.  De spelleider noteert de scores voor groen, oranje en rood per vraag op de flipover.  De discussie kan direct na elke vraag plaatsvinden, zodat meningsvorming al tijdens het spel plaatsvindt. ▪ Waarom kies je er voor om wel of niet die grens te stellen of waarom twijfel je? Welke factoren of argumenten spelen een rol? ▪ Wie is doorslaggevend bij het stellen van de grens: de zorgvrager, de mantelzorger, de vrijwilliger, de verzorgende, de ‘organisatie’? ▪ Welke kanttekeningen of nuancering wil je maken over deze situatie / casus? Kies je voor ‘Nee, tenzij’ of ‘Ja, maar’- beleid. Tip: Als afsluiting kan de spelleider aan de deelnemers vragen om een eigen casus over een grenssituatie in te brengen.   

Een andere aanpak is om eerst alle casussen te laten passeren. Hiervoor kan je kiezen als je onderlinge beïnvloeding wilt voorkomen. Tip: Bespreek de meest opvallende stellingen / uitkomsten. Bijvoorbeeld die casussen waarin een grote spreiding is in de keuze groen / oranje / rood.

Pagina 4 van 19

Casussen en vragen Doelgroep Vrijwilligers Casus Willem is vrijwilliger bij Georganiseerde Burenhulp Arnhem. Hij begeleidt en vervoert met zijn eigen auto mensen die naar het ziekenhuis moeten. Dit doet hij gemiddeld 2 x per week. De cliënt betaalt een eigen bijdrage als onkostenvergoeding voor de auto. Vraag Ben jij het eens met deze kostenregeling? GROEN ORANJE ROOD

: mee eens / ja / zeker wel : discussie / twijfel : oneens / nee / absoluut niet

Casus vervolg Cliënt Rita heeft geen geld, omdat zij in de schuldhulpverlening zit. Willem berekent geen geld voor zijn auto, neemt dit voor eigen kosten en blijft haar naar het ziekenhuis brengen. Vraag Ben jij het eens met de handelwijze van Willem? GROEN ORANJE ROOD


Casus Annie (45 jaar) is vrijwilliger via Maatjes Utrecht bij Jan (51 jaar gescheiden, 2 kinderen). Jan is alcoholverslaafd, werkeloos en loopt keer op keer weg uit het afkickcentrum. Zijn huis is vervuild. Hij komt afspraken niet na met de schuldhulpverlening. Ook crisisopname, die de huisarts na interventie van de vrijwilliger geregeld had, wijst hij af. Annie stopt en Jan vraagt om een nieuwe vrijwilliger. Maatjes Utrecht zoekt een nieuwe vrijwilliger. Vraag Ben jij het eens met het zoeken van een nieuwe vrijwilliger? GROEN ORANJE ROOD


Casus vervolg Maatjes Utrecht zet HBO stagiair SPH, Robin (19 jaar), in als vrijwilliger bij Jan. Vraag Ben jij het eens met deze aanpak? GROEN ORANJE ROOD


Pagina 5 van 19

Casussen en vragen Doelgroep Vrijwilligers Casus Aysha (32 jaar en manisch depressief) en heeft al meer dan een jaar een vrijwilligers maatje Gonda (56 jaar). vanuit de Vriendendienst ErZijn. Aysha vertelt dat zij zelfmoord gaat plegen en hoe zij dat gaat doen. Zij zegt Gonda dat zij dit niet mag doorvertellen. Vraag Moet maatje Gonda dit aankaarten bij de coördinator? GROEN ORANJE ROOD


Vraag Kan Gonda de crisisdienst van de GGZ bellen? GROEN ORANJE ROOD


Casus Vrijwilliger Freek (22 jaar) plaatst een enthousiaste reactie op het Facebook account van de vrijwilligersorganisatie over zijn uitstapje met mevrouw de Bruin (72 jaar). Hij beschrijft met naam en toenaam dat hij met de dementerende mevrouw de Bruin een gezellig uitstapje heeft gemaakt en veel plezier had om haar vergissing. Vraag Mag Freek dit doen? GROEN ORANJE ROOD


Vraag Kan Freek bij de tekst een foto plaatsen van mevrouw de Bruin? GROEN ORANJE ROOD


Vraag Mag Freek een reactie over zijn vrijwilligerswerk op zijn eigen Facebook account plaatsen? GROEN ORANJE ROOD


Pagina 6 van 19

Casussen en vragen Doelgroep Vrijwilligers Casus Vrijwilliger Fatima van Vrijwillige Thuishulp bezoekt al 2 jaar wekelijks Kim (7 jaar, met autisme spectrum stoornis en fysieke beperking) om samen een activiteit te doen. Sinds vorige week krijgt Kim medicijnen op een vaste tijd. Moeder vraagt of Fatima voortaan Kim deze medicijnen wil geven als zij er is. Vraag Moet Fatima dit doen? GROEN ORANJE ROOD


Casus vervolg Kim heeft sinds 2 maanden sondevoeding. De ouders willen een dag op stap met hun zoon (5 jaar) en vragen Fatima op te passen en ook de sondevoeding te doen. Zij leggen haar uit hoe dat moet. Vraag Kan vrijwilliger Fatima dit doen? GROEN ORANJE ROOD


Pagina 7 van 19

Casussen en vragen Doelgroep Informele zorgorganisaties Casus In het netwerk informele zorg Haarlem constateren de deelnemende vrijwilligerszorg organisaties dat er een ander soort hulpvragen binnenkomt. Het gaat om complexere vragen en om cliënten met verzamelproblematiek. Of de vraag naar een vrijwilliger, die een paar keer per week komt. Zij spreken af welke aanvragen zij wel / niet ondersteunen met een vrijwilliger. Vraag Ben jij het eens met deze aanpak? GROEN ORANJE ROOD


Casus vervolg Het netwerk besluit hun vrijwilligers meer te scholen op complexe hulpvragen en doet een aanvraag bij de gemeente om extra geld voor deskundigheidsbevordering? Vraag Ben jij het eens met deze handelwijze? GROEN ORANJE ROOD


Casus Annie (45 jaar) is vrijwilliger via Maatjes Utrecht bij Jan (51 jaar gescheiden, 2 kinderen). Jan is alcoholverslaafd, werkeloos en loopt keer op keer weg uit het afkickcentrum. Zijn huis is vervuild. Hij komt afspraken niet na met de schuldhulpverlening. Ook crisisopname, die de huisarts na interventie van de vrijwilliger geregeld had, wijst hij af. Annie stopt en Jan vraagt om een nieuwe vrijwilliger. Maatjes Utrecht zoekt een nieuwe vrijwilliger. Vraag Ben jij het eens met het zoeken van een nieuwe vrijwilliger? GROEN ORANJE ROOD


Casus vervolg Maatjes Utrecht zet HBO stagiair SPH, Robin (19 jaar), in als vrijwilliger bij Jan. Vraag Ben jij het eens met deze aanpak? GROEN ORANJE ROOD


Pagina 8 van 19

Casussen en vragen Doelgroep Informele zorgorganisaties Casus De Hulpdienst Breda krijgt een vraag om elke woensdag drie kinderen (6, 8 en 11 jaar) naar sport te brengen van januari tot de zomervakantie. Moeder Fatima (32 jaar) is chronisch ziek en vader woont elders. De Hulpdienst zorgt voor een vrijwilliger. Vraag Ben jij het eens met deze keuze? GROEN ORANJE ROOD


Casus vervolg Moeder Fatima (32 jaar) vraagt na 2 maanden om een vrijwilliger om haar drie keer per week naar de dagopvang te brengen. De taxikosten worden niet meer vergoed. De Hulpdienst weigert deze vraag. Vraag Ben jij het eens met deze beslissing? GROEN ORANJE ROOD


Casus De vrijwillige thuishulp ontvangt subsidie van de gemeente. De vrijwillige thuishulp zet vrijwilligers in die respijt bieden aan mantelzorgers. Marjan (42) komt wekelijks al 2 jaar bij de familie Boersma. Zij past op Bram van 3 jaar die een verstandelijke beperking heeft. Op die middag gaat de vader met de twee andere kinderen naar zwemles. De gemeente wil de vrijwillige thuishulp alleen nog financieren als zij vrijwilligers voor maximaal 1 jaar koppelt. De gemeente wil samen met de mantelzorgers kijken welke mogelijkheden er zijn in het sociale netwerk om de inzet van de vrijwilliger over te nemen. Vraag Ben je het eens met het standpunt van de gemeente? GROEN ORANJE ROOD


Pagina 9 van 19

Casussen en vragen Doelgroep Informele zorgorganisaties Casus Georganiseerde Burenhulp Kampen organiseert samen met een plaatselijke serviceflat voor ouderen jaarlijks een rolstoelvierdaagse. De vrijwilligers wandelen ieder twee avonden met een rolstoelcliënt. Vraag Moet de organisatie de vrijwilligers een cursus rolstoelduwen aanbieden? GROEN ORANJE ROOD


Vraag Moeten de vrijwilligers verplicht deelnemen aan een cursus rolstoelduwen? GROEN ORANJE ROOD


Pagina 10 van 19

Casussen en vragen Doelgroep Individuele Belangenbehartigers / WMO Raadsleden Casus Het steunpunt mantelzorg organiseert het mantelzorgcafé. Het café wordt wisselend bezocht. De gemeente stopt per 1 januari 2015 de subsidie voor het mantelzorgcafé. De gemeente vindt dat de organisatie en uitvoering van het mantelzorgcafé overgenomen kan worden door de mensen zelf, hun directe omgeving of door betrokken burgers. Vraag Ben je het eens met het standpunt van de gemeente? GROEN ORANJE ROOD


Casus vervolg Mevrouw Smit, dochter van een van de deelnemers uit de vaste kern, vindt dat het café moet blijven bestaan. Zij biedt aan om het contactmoment van de vaste kern van 12 mensen te faciliteren en te organiseren. Zij heeft contact gelegd met een bevriende horecaondernemer. Hij stelt 6 keer per jaar een avond een zaaltje (met koffie en thee) beschikbaar. Vraag Moet mevrouw Smit dit oppakken? GROEN ORANJE ROOD


Casus De vrijwillige thuishulp ontvangt subsidie van de gemeente. De vrijwillige thuishulp zet vrijwilligers in die respijt bieden aan mantelzorgers. Marjan (42) komt wekelijks al 2 jaar bij de familie Boersma. Zij past op Bram van 3 jaar die een verstandelijke beperking heeft. Op die middag gaat de vader met de twee andere kinderen naar zwemles. De gemeente wil de vrijwillige thuishulp alleen nog financieren als zij vrijwilligers voor maximaal 1 jaar koppelt. De gemeente wil samen met de mantelzorgers kijken welke mogelijkheden er zijn in het sociale netwerk om de inzet van de vrijwilliger over te nemen. Vraag Ben je het eens met het standpunt van de gemeente? GROEN ORANJE ROOD


Pagina 11 van 19

Casussen en vragen Doelgroep Individuele Belangenbehartigers / WMO Raadsleden Casus Wouter de Vries is 11 jaar en heeft asperger (vorm van autisme). Wouter heeft lichte gedragsproblemen en maakt moeilijk contact met andere kinderen. Iedere woensdagmiddag gaat Wouter met plezier naar een gespecialiseerde opvang op een zorgboerderij, buiten de gemeente waar Wouter woont. De gemeente vraagt zich af of deze specifieke vorm van dagbesteding wel nodig is. De gemeente heeft de scouting opdracht gegeven om ook kinderen met beperkingen mee te laten doen aan de scouting. Vraag Ben je het eens met de aanpak van de gemeente? GROEN ORANJE ROOD


Casus vervolg Wouter gaat nu 6 weken naar de scouting toe. Sindsdien nemen de gedragsproblemen van Wouter thuis toe. De leiding van de scoutinggroep merkt niets van gedragsproblemen, zij vinden dat Wouter erg stil en teruggetrokken is. De ouders van Wouter vragen aan de gemeente of Wouter weer naar de zorgboerderij kan. Ze vragen hiervoor een PGB. De gemeente geeft aan dat de scouting geen gedragsproblemen meldt en vindt dat Wouter meedoet binnen zijn vermogen. De gemeente weigert de aanvraag voor een PGB. Vraag Ben je het eens met het standpunt van de gemeente? GROEN ORANJE ROOD


Casus Mevrouw Nanuru is 74 jaar, alleenwonend en licht dementerend. Zij krijgt 2 uur per week thuisbegeleiding van een beroepskracht om de minimale zelfzorg (zichzelf wassen, eten, huishouden) te bewaken. Bij herindicatie wordt deze begeleiding stopgezet. Studerende kleindochter Elfrida (19 jaar) woont sinds kort bij mevrouw in. Gesteld wordt dat deze inwonende kleindochter die begeleiding kan overnemen. Vraag Ben je het hiermee eens? GROEN ORANJE ROOD


Pagina 12 van 19

Casussen en vragen Doelgroep Individuele Belangenbehartigers / WMO Raadsleden Casus De heer Joritsma (47 jaar) heeft MS. Hij is buitenshuis volledig aangewezen op een rolstoel. Hij kan binnenshuis beperkt met ondersteuning lopen en staan. Mevrouw Joritsma werkt fulltime. Het echtpaar heeft drie kinderen van 9, 12 en 16 jaar. Op vrienden en familie wil het gezin geen beroep doen, want zij hebben het allemaal al zo druk. Bij het Wmo-loket doet de heer Joritsma een aanvraag voor vervoer buitenshuis en voor ondersteuning in het huishouden. Tijdens een keukentafelgesprek erkent de gemeente de behoefte aan ondersteuning, maar vindt dat de vragen en behoeften oplosbaar zijn binnen het eigen gezin en/of directe omgeving. Het gezin kan gebruikmaken van een vrijwillige netwerkcoach die met hen in kaart brengt hoe zij hun sociale netwerk in kunnen zetten. Vraag Ben je het eens met het standpunt van de gemeente? GROEN ORANJE ROOD


Casus vervolg Het gezin dient bezwaar in. Vanuit de gedachte dat mensen meer aangesproken worden op hun eigen mogelijkheden, hebben zij een vriend bereid gevonden 1x per week meneer Joritsma te begeleiden naar zijn leesclub. Het niet verstrekken van een voorziening voor huishoudelijke zorg vindt het gezin onterecht. Zij vinden dat ze de hulp nodig hebben, zodat zij de toenemende zorg ook in de toekomst vol kunnen houden. Vraag Ben je het eens met het bezwaar van het gezin? GROEN ORANJE ROOD


Pagina 13 van 19

Casussen en vragen Doelgroep Mantelzorgers Casus Mevrouw Groen is gevallen en heeft haar heup gebroken. Ze kan zich niet verplaatsen en heeft hulp nodig bij de persoonlijke verzorging (toilet/douchen). De heer Groen heeft zijn handen vol aan zijn vrouw, het huishouden en het oppassen op de kleinkinderen. De heer Groen gaat naar het Wmo-loket voor het aanvragen van hulp in de huishouding. Vraag Ben je het eens met de aanpak van de heer Groen? GROEN : mee eens / ja / zeker wel ORANJE : discussie / twijfel ROOD : oneens / nee / absoluut niet Casus vervolg De Wmo-loket medewerker vraagt wat de naaste omgeving kan doen. De heer Groen zegt dat iedereen het druk heeft en wil niet afhankelijk zijn van anderen. De Wmo-loket medewerker wijst op het eigen netwerk van zijn kinderen, naasten en buren.. De heer Groen heeft geen recht op hulp of steun, omdat er voldoende mogelijkheden in het eigen netwerk zijn. Vraag Handelt de Wmo-loket medewerker juist? GROEN : mee eens / ja / zeker wel ORANJE : discussie / twijfel ROOD : oneens / nee / absoluut niet Casus vervolg Mevrouw Groen wordt thuis kribbiger en vergeetachtiger. De heer Groen denkt dat ze aan het dementeren is. Hij heeft last van zijn hart en is kortademig. De huisarts verwijst het echtpaar door naar het ziekenhuis voor onderzoek. Zij moeten regelmatig met de rolstoel naar het ziekenhuis. De rolstoel past niet in de auto en de heer Groen is bang dat hij onwel wordt tijdens het rijden. Hij vraagt bij het Wmo-loket een rolstoeltaxi aan. De loketmedewerker geeft aan dat hij zijn kinderen kan vragen of hij kan naar de welzijnsstichting gaan. Zij hebben vrijwilligers die begeleidend vervoer bieden. Vraag Ben je het eens met de opstelling van deze loketmedewerker? GROEN : mee eens / ja / zeker wel ORANJE : discussie / twijfel ROOD : oneens / nee / absoluut niet Casus vervolg Inmiddels is geconstateerd dat mevrouw de ziekte van Alzheimer heeft. Er heeft een (keukentafel)gesprek plaatsgevonden met de gemeente, de heer en mevrouw Groen en de oudste dochter. Na dit gesprek organiseert de dochter zelf een gesprek met alle kinderen om de taken beter te verdelen. Vraag Ben je het eens met de aanpak van de dochter? GROEN : mee eens / ja / zeker wel ORANJE : discussie / twijfel ROOD : oneens / nee / absoluut niet

Pagina 14 van 19

Casussen en vragen Doelgroep Mantelzorgers Casus Mevrouw Nanuru is 74 jaar, alleenwonend en licht dementerend. Zij krijgt 2 uur per week thuisbegeleiding van een beroepskracht om de minimale zelfzorg (zichzelf wassen, eten, huishouden) te bewaken. Bij herindicatie wordt deze begeleiding stopgezet. Studerende kleindochter Elfrida (19 jaar) woont sinds kort bij mevrouw in. Gesteld wordt dat deze inwonende kleindochter die begeleiding kan overnemen. Vraag Ben je het hiermee eens? GROEN ORANJE ROOD


Casus Wouter de Vries is 11 jaar en heeft asperger (vorm van autisme). Wouter heeft lichte gedragsproblemen en maakt moeilijk contact met andere kinderen. Iedere woensdagmiddag gaat Wouter met plezier naar een zorgboerderij, buiten de gemeente waar Wouter woont. De gemeente vraagt zich af of deze specifieke vorm van dagbesteding wel nodig is. De gemeente heeft de scouting opdracht gegeven om ook kinderen met beperkingen mee te laten doen aan de scouting. Vraag Ben je het eens met de aanpak van de gemeente? GROEN ORANJE ROOD


Casus vervolg Wouter gaat nu 6 weken naar de scouting toe. Sindsdien nemen de gedragsproblemen van Wouter thuis toe. De leiding van de scoutinggroep merkt niets van gedragsproblemen, zij vinden dat Wouter erg stil en teruggetrokken is. De ouders van Wouter vragen aan de gemeente of Wouter weer naar de zorgboerderij kan. Ze vragen hiervoor een PGB. De gemeente geeft aan dat de scouting geen gedragsproblemen meldt en vindt dat Wouter meedoet binnen zijn vermogen. De gemeente weigert de aanvraag voor een PGB. Vraag Ben je het eens met het standpunt van de gemeente? GROEN ORANJE ROOD


Pagina 15 van 19

Casussen en vragen Doelgroep Mantelzorgers Casus De heer Joritsma (47 jaar) heeft MS. Hij is buitenshuis volledig aangewezen op een rolstoel. Hij kan binnenshuis beperkt met ondersteuning lopen en staan. Mevrouw Joritsma werkt fulltime. Het echtpaar heeft drie kinderen van 9, 12 en 16 jaar. Bij het Wmo-loket doet de heer Joritsma een aanvraag voor vervoer en ondersteuning in het huishouden. Tijdens een keukentafelgesprek met de heer en mevrouw Joritsma geeft de loketmedewerker aan dat de vragen en behoeften oplosbaar zijn binnen het eigen gezin en/of directe omgeving. De heer Joritsma wil op vrienden en familie geen beroep doen, want die hebben het allemaal al zo druk. Vraag Ben je het eens met de heer Joritsma? GROEN ORANJE ROOD


Casus vervolg De Wmo-medewerker biedt het gezin aan dat ze gebruik kunnen maken van een vrijwillige netwerkcoach die met hen in kaart brengt hoe zij hun sociale netwerk in kunnen zetten. De heer Joritsma weigert dit omdat hij het al druk genoeg heeft. Vraag Kan de heer Joritsma dit doen? GROEN ORANJE ROOD


Casus vervolg Het gezin dient bezwaar in. Vanuit de gedachte dat mensen meer aangesproken worden op hun eigen mogelijkheden, hebben zij een vriend bereid gevonden 1x per week meneer Joritsma te begeleiden naar zijn leesclub. Het niet verstrekken van een voorziening voor huishoudelijke zorg vindt het gezin onterecht. Zij vinden dat ze de hulp nodig hebben, zodat zij de toenemende zorg ook in de toekomst vol kunnen houden. Vraag Ben je het eens met het bezwaar van het gezin? GROEN ORANJE ROOD


Pagina 16 van 19

Bijlage Stoplichtspel Grenzen Werkvormen en criteria Casusbeschrijving De grenzen binnen de informele zorg en tussen de informele zorg en formele zorg zijn niet scherp te trekken. Verantwoord vrijwilligerswerk gaat over het willen, weten, kunnen, mogen en durven van vrijwilligers, maar ook over het beschikken over voldoende vrijwilligers. Verantwoorde informele zorg gaat over het bieden van kwaliteit, continuïteit en veiligheid in de ondersteuning aan burgers in een kwetsbare positie. Verantwoorde zorg gaat over het samenspel in de zorgdriehoek rond de hulpvrager: mantelzorg, vrijwilligerszorg en formele zorg. De veranderende werkelijkheid leidt tot verschuivende grenzen. Dit vraagt om onderlinge dialoog over grensverleggend werken. Het Mezzo Stoplichtspel is een middel om deze dialoog te voeren. Werkvormen Er zijn meerdere manieren om het Stoplichtspel te spelen: 

De spelbegeleider laat de casus zien op PowerPoint, noteert de scores op flip-over en voert de discussie direct na de stemming groen / oranje / rood.



De spelbegeleider laat eerst alle casussen passeren, noteert de uitkomsten op flipover, maakt aan het einde een keuze uit de casussen en voert hierover de discussie.



Schriftelijke aanpak: de deelnemers krijgen de casussen op papier, vullen individueel op hun formulier de keuze voor groen / oranje / rood in, daarna inventariseert de spelbegeleider plenair de uitkomsten per casus en vindt discussie plaats.



Speelse werkvorm: na elke casus stemming gaan de groene, oranje en rode stemmers in een groepje per kleur bij elkaar staan en wisselen de argumenten voor hun keuze uit. Daarna plenair discussie over het meest doorslaggevende argument. Een variant kan zijn als er sprake is van een grote spreiding in de standpunten: Vorm groepjes bestaande uit groen / oranje / rood groep stemmers en bespreek elkaars argumenten. Doe dit eerst per groepje, daarna plenair discussie over hoe de standpunten in een groepje wel of niet veranderen.

Doelgroepen Er zijn meerdere doelgroepen die je met het Stoplichtspel kunt bereiken:  Zorgvrijwilligers  Coördinatoren en medewerkers vrijwilligerszorg organisatie en Consulenten Mantelzorg  Mantelzorgers  Seniorengroepen  Individuele belangenbehartigers Mantelzorg / leden WMO-raden  Professionals formele zorg (Verzorgenden, Wijkzuster)  WMO ambtenaren Een casus in het Stoplichtspel is een uit de praktijk van de informele zorg gegrepen situatie, die leerervaringen of discussie en uitwisseling oproept. De casus in het Stoplichtspel is geen kortwerkende vuurpijl en is niet bedoeld om tot vaststaande grenzen te komen. Het is een uitgangspunt voor een vervolggesprek.

Pagina 17 van 19

Criteria casusbeschrijving 

Kort en krachtig omschrijven van een herkenbare praktijksituatie. Vermijd detailinformatie. Details leiden vaak tot verhelderingvragen van de deelnemers en leiden af van de kernvraag. Tip: Ga uit van maximaal 8 zinnen inclusief de vraagstelling.



Hanteer een verhalende stijl aan de hand van de vragen: Welke grenssituatie wil je beschrijven? Wat gebeurde er? Wie was erbij betrokken? Wanneer gebeurde het? Hoe gebeurde het?



Er moet een dilemma of grenssituatie aanwezig zijn in de casus, die zowel geschikt is voor discussie tussen de deelnemers (deze doelgroep) als herkenbaar is als grenssituatie in de praktijk .



De grenssituatie moet ‘open zijn’, de casus moet ruimte bieden aan verschillende meningen, dus niet een voorspelbaar ja of nee. Wel moet de problematiek afgebakend zijn.



Casus bevat een concrete persoonsgerichte beschrijving. Benoem de namen van de personen in de situatie. Dit vergroot identificatie met de casus en verheldert later de discussie omdat de namen bekend zijn en genoemd worden.



Wees scherp in je vraagstelling. Er moet een keuze uit mee eens / ja / zeker wel discussie / twijfel- oneens / nee / absoluut niet te maken zijn op basis van de vraagstelling: Kan hij / zij dit doen? Ben jij het hiermee eens? Moet hij / zij dit doen? Ben jij het eens met deze handelwijze? Mag hij / zij dit doen? Ben jij het eens met dit standpunt?



Schrijf de casus in een heldere structuur en in duidelijke taal. De vraag moet eenduidig en begrijpelijk zijn. Tip: Gebruik geen dubbele ontkenning. In de formulering van de vraag moet de actor (organisatie, vrijwilliger, mantelzorger, coördinator, consulent, belangenbehartiger) een actie wel, niet of deels uitvoeren.



Maak in de casus een keuze uit de soorten grenzen: ▪ Persoonlijke grenzen (fysiek, mentaal, tijdsduur, overvragen, verantwoordelijkheden) ▪ Functionele grenzen (rol vrijwilliger versus rol professional, verdringing betaalde arbeid, taken en bevoegdheden en competenties) ▪ Relationele grenzen (mate van betrokkenheid en respect en intimiteit, hoe wordt tegen elkaar aangekeken en met elkaar omgegaan) ▪ Juridische en wettelijke grenzen (Arbowetgeving en Arbeidstijdenwet, risicovolle en voorbehouden handelingen, BIG-registratie)

Pagina 18 van 19

Format Casus Vraag GROEN ORANJE ROOD


Casus Vraag GROEN ORANJE ROOD






Pagina 19 van 19

Stoplichtspel Verschuivende grenzen in de Informele Zorg

Recommend Documents