Informele zorg Gemeente Hilvarenbeek, Beleidsplan Informele zorg 2014 Gemeente Hilvarenbeek, Beleidsplan Informele zorg 2014

…Informele zorg

Gemeente Hilvarenbeek, Beleidsplan Informele zorg 2014

Gemeente Hilvarenbeek, Beleidsplan Informele zorg 2014

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave............................................................................................................................. 2 1 Inleiding .................................................................................................................................... 3 2 Cijfers ........................................................................................................................................ 5 2.1 Landelijk ................................................................................................................................................................ 5 2.2 Hilvarenbeek ......................................................................................................................................................... 8

3. Visie ....................................................................................................................................... 10 3.1 Landelijk .............................................................................................................................................................. 10 3.2 Beekse visie ......................................................................................................................................................... 10

4 Clientproces ............................................................................................................................ 13 4.1 Signaleren ........................................................................................................................................................... 13 4.2 Toegang .............................................................................................................................................................. 14 4.3 Aanbod................................................................................................................................................................ 14

5. Ambities ................................................................................................................................. 16 5.1.1 Mantelzorgers en zorgvrijwilligers voelen zich herkend en gewaardeerd ....................................................... 16 5.1.2 Overbelasting van mantelzorg wordt tijdig gesignaleerd ................................................................................ 17 5.2.1 Ondersteuning voor mantelzorgers en zorgvrijwilligers is goed toegankelijk ................................................. 18 5.2.2 Bij de toeleiding naar passende zorg en ondersteuning wordt de inzet door mantelzorgers en zorgvrijwilligers meegewogen .................................................................................................................................. 18 5.3.1 Het aantal zorgvrijwilligers groeit .................................................................................................................... 19 5.3.2 Er zijn voldoende ondersteuningsmogelijkheden voor mantelzorgers beschikbaar ........................................ 20

6. Financieel Kader ..................................................................................................................... 22 Literatuurlijst ............................................................................................................................. 23

Gemeente Hilvarenbeek| Beleidsplan Informele zorg 2014| 2

1 Inleiding Heel veel inwoners van onze gemeente die een beperking hebben, krijgen (of ze nu thuis wonen of in een instelling verblijven) naast betaalde hulp, zorg van familie, vrienden, buren (mantelzorg) of zorgvrijwilligers. De zorg van deze mensen, noemen we informele zorg (zie kaders rechts). Deze informele zorg is van levensbelang. Het maakt dat mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen en functioneren of het verblijf in een instelling draaglijk wordt. Mantelzorg kan allerlei vormen van zorg en of hulp omvatten. Denk maar eens aan: huishoudelijke hulp, praktische steun, verzorging, verpleging, begeleiding, emotionele steun en toezicht. Deze zorg ‘overkomt’ mantelzorgers, ze hebben geen keuze om te bepalen of ze deze zorg wel of niet willen verlenen. Daardoor worden ze beperkt in hun mogelijkheden om volwaardig deel te kunnen nemen aan de samenleving. Ook op andere manieren kunnen mantelzorgers problemen ondervinden. Een zorgsituatie waarin veel neerkomt op de mantelzorgers kan aanleiding zijn voor het optreden van knelpunten in het huishouden waar de zorg gegeven wordt, bijvoorbeeld omdat de mantelzorger: - vastloopt in zijn werk en daardoor minder kan gaan werken, - problemen ervaart bij het opvoeden van zijn kinderen, - vereenzaamt of - geen plezier meer heeft in zijn eigen leven. Omdat mensen langer in hun eigen omgeving blijven wonen zal er ook meer van die omgeving gevraagd worden. Door een grotere aanspraak op eigen verantwoordelijkheid en gemeenschapszin neemt de druk op vrijwilligers en mantelzorgers toe. De rol van mantelzorgers en vrijwilligers bij de ondersteuning van mensen in hun eigen omgeving wordt daardoor groter.

Wat is Informele zorg? Informele zorg is een verzamelnaam voor mantelzorg en vrijwilligerszorg. Binnen de informele zorg ondersteunen en verzorgen mensen elkaar uit vrije wil (zie bijlage 1 voor de belangrijkste verschillen tussen mantelzorg en vrijwillige zorg).

Wat is Mantelzorg? Bij mantelzorg gaat het om steun die mensen elkaar vanuit een bestaande sociale relatie geven. Mantelzorgers zorgen langdurig en onbetaald voor een partner, ouder, kind of ander familielid, vriend of kennis die vanwege een chronische ziekte, handicap of hoge leeftijd zorg nodig heeft. Mantelzorgers kunnen terecht bij organisaties voor mantelzorgondersteuning voor informatie, ondersteuning en advies.

Wat is Vrijwilligerszorg? Vrijwilligers kiezen er vanuit diverse motieven voor om mensen in kwetsbare situaties te steunen, waarbij ‘meedoen’ aan de samenleving centraal staat. Het gaat daarbij om 1-op-1-contact met mensen die thuis wonen. Organisaties binnen de vrijwilligerszorg zorgen voor de juiste koppeling tussen de hulpvrager en de vrijwilliger. In Hilvarenbeek bestaat de vrijwilligerszorg met name uit: ondersteuning mantelzorgers, buddyzorg voor mensen met een chronische ziekte, sociale ondersteuning en activering, tijdelijke vriend voor mensen die sociaal of emotioneel tijdelijk uit balans zijn, bemiddeling (matchen vraag en aanbod) en thuisadministratie.

We willen onze mantelzorgers en zorgvrijwilligers de ondersteuning bieden die ze nodig hebben om zo lang mogelijk hun activiteiten als mantelzorger en zorgvrijwilliger te kunnen uitvoeren. Hiervoor hebben we dit beleidsplan Informele zorg opgesteld, waarin we een aantal ambities formuleren. Deze ambities geven we in meer of mindere mate al in onze gemeenschap vorm. Daarnaast bieden de ambities nog een enorme uitdaging. Naast de Gemeente Hilvarenbeek| Beleidsplan Informele zorg 2014| 3

bestaande activiteiten moeten we daarom bekijken of er nieuw aanbod ontwikkeld moet worden, of dat er kan worden volstaan met het uitbouwen van het bestaande aanbod.

Welke positie heeft dit beleidsplan? We zijn druk bezig met de voorbereidingen op de drie transities. In de nota ‘Vernieuwing 3D ‘ wordt vanuit de samenhang vorm gegeven aan onze nieuwe taken. Het gaat immers bij alle drie de decentralisaties om vormen van zorg voor onze inwoners die om wat voor reden dan ook onvoldoende in staat zijn om zelfstandig aan het maatschappelijk leven deel te nemen. Vanuit een samenhangende, integrale aanpak van de decentralisaties binnen de 3 domeinen streven we ernaar dat zorg en ondersteuning lokaler, beter en voordeliger worden. Dit plan is een uitwerking van het Wmo beleidskader ‘Samen zorgen voor…’ 1 januari 2015 van kracht wordt. Het uitgangspunt hiervan is dat mensen (door maatschappelijke ondersteuning) zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven en meer eigen verantwoordelijkheid dragen voor zichzelf en voor elkaar. De gemeente biedt aanvullend ondersteuning op maat. Daarnaast sluit dit beleidsplan aan op het nieuwe wettelijk kader van de nieuwe Wmo 2015 die 1 januari van kracht wordt. Deze wet maakt de gemeente nog nadrukkelijker verantwoordelijk voor de ondersteuning en waardering van mantelzorgers (via onder andere het mantelzorgcompliment) en zorgvrijwilligers.

Aanpak Voor het opstellen van dit beleidsplan is intensief contact geweest met het Steunpunt Mantelzorg en ContourdeTwern. Ook is een bijeenkomst georganiseerd waar mantelzorgers en vrijwilligersorganisaties uit Hilvarenbeek hun input konden leveren en waar ook het Gehandicaptenplatform en de Wmo Participatieraad aanwezig waren. Op het beleidsplan heeft de Wmo participatieraad vervolgens advies uitgebracht, dat als bijlage is toegevoegd aan het plan. Ook de GGD Midden Brabant heeft haar bijdrage aan dit plan geleverd. Daarnaast zijn er interviews gehouden met vrijwilligersorganisaties zoals de KBO’s, de Zonnebloem en het Rode Kruis, zorgprofessionals van Amarant en RIBW en hebben de deelnemers van het ‘Samen Zorg Team’ meegedacht.

Leeswijzer In dit plan geven we het beeld weer van informele zorg (hoofdstuk 2), laten we zien hoe informele zorg samenhangt met allerlei ontwikkelingen in het sociale domein (hoofdstuk 3), formuleren we uitdagingen in het cliëntproces (hoofdstuk 4), gaan we in op onze ambities (hoofdstuk 5) en de invulling daarvan en geven we kort het financiële kader weer (hoofdstuk 6).


2 Beeld Om een beeld te schetsen van informele zorg in het land en in Hilvarenbeek, gaan we kort in op de cijfers in relatie tot mantelzorg en zorgvrijwilligers. Waar praten we eigenlijk over? Hoeveel mantelzorgers zijn er? Hoeveel vrijwilligers zijn actief in de zorg? En welke mantelzorgers vragen extra aandacht?

2.1 Landelijk Mantelzorg Er zijn diverse onderzoeken naar mantelzorg gedaan. Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) constateert in het rapport ‘Over de hulp van en aan mantelzorgers’ (Den Haag, 2003) bijvoorbeeld dat mensen het over het algemeen vanzelfsprekend vinden hun familie of bekende met gezondheidsproblemen te helpen. Ook bijna de helft van het netwerk van buren, vrienden en kennissen vindt het normaal ondersteuning te geven. Veel mensen geven aan voldoening en plezier te beleven aan de inzet voor de ander. Het SCP nuanceert dit beeld door erop te wijzen dat er bij mantelzorg sprake is van dwingende omstandigheden om de zorg te verlenen. Met andere woorden: je ontkomt er niet aan. De mantelzorg wordt in verschillende situaties geleverd. Op hoofdlijnen onderscheidt het SCP drie ‘hulpnetwerken’: gezin, familie en vrienden. In 40% van de gevallen is er sprake van één mantelzorger. Dit betekent dat in 60% van de gevallen er dus meer mantelzorgers actief zijn bij de ondersteuning. Het verlenen van mantelzorg leidt volgens het SCP tot een grote groep die zich zwaar- en overbelast voelt. Dat zit hem onder meer in de combinatie met andere taken die de mantelzorger heeft, bijvoorbeeld een huishouden, werk en opvoeden. Maar ook degene die de mantelzorg niet met andere taken combineert, voelt zich zwaar belast. Het zijn vooral de hulpvraag, het aantal uren per week en de sociale afstand die bepalend zijn voor het belastende gevoel. De mantelzorgers die hun zorg niet kunnen delen, vormen de grootste risicogroep. Meer dan 50% daarvan voelt zich zwaar belast. Als er sprake is van een kind dat extra zorg nodig heeft is er soms het gevaar dat andere kinderen uit het gezin daardoor weinig aandacht krijgen. Ouders ervaren dat zelf in ieder geval vaak zo. Meer dan de helft van de mantelzorgers heeft behoefte aan informatie, advies, emotionele steun, oppas en dagopvang (voor de zorgvrager). Op een rijtje: - 1,1 miljoen mantelzorgers in Nederland zorgen langdurig en intensief voor een ander. Zij doen dit minimaal acht uur per week én langer dan drie maanden. - Bijna de helft van de mantelzorgers is tussen de 45 en 65 jaar. In deze leeftijd hebben veel mantelzorgers naast de zorg voor hun gezin en hun werk ook de zorg voor hulpbehoevende ouders. - Van alle mantelzorgers zorgt 40 % voor een ouder of schoonouder. Bijna 20% verzorgt een partner. Iets meer dan 10% biedt hulp aan een kind (die ook volwassen kan zijn). - 15% zorgt voor een ander familielid en 14% geeft hulp aan vrienden, kennissen, collega's of buren. - De geschatte waarde van mantelzorg ligt tussen de 4 en 7 miljard euro (Bron: http://www.zorgbetermetvrijwilligers.nl) Gemeente Hilvarenbeek| Beleidsplan Informele zorg 2014| 5

In navolging van de nota Lokaal Gezondheidsbeleid (2013), willen we de volgende groepen extra benadrukken in dit plan: mantelzorg en dementie (speerpunt ‘dementie’), jonge mantelzorgers en ouders van kinderen met een extra zorgvraag (speerpunt ‘opgroeien en opvoeden’). Mantelzorg en dementie In Nederland zorgen ongeveer 300.000 mantelzorgers voor mensen met dementie. Wanneer mensen met dementie thuis wonen draagt de mantelzorger, vaak de partner, dag en nacht de zorg. Er kunnen meerdere mantelzorgers betrokken zijn bij de zorg aan mensen met dementie, bijvoorbeeld de kinderen, een broer, zus of buurvrouw. Deze mantelzorgers geven gemiddeld 20 uur per week zorg, gedurende ongeveer vijf jaar. 70 procent van hen is vrouw. De mantelzorgers voelen zich zwaar belast. Uit de Dementiemonitor Mantelzorg van Alzheimer Nederland en het NIVEL (Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg) blijkt dat de belasting van mantelzorgers in 2013 nog even hoog als in 2011. Vier op de tien mantelzorgers van mensen met dementie voelen zich ‘tamelijk zwaar belast’, en ruim één op de tien voelt zich ‘zeer zwaar belast’ of ‘overbelast’. Veel mantelzorgers van mensen met dementie hebben het gevoel er alleen voor te staan, ze zorgen dag en nacht voor hun naaste met dementie en de situatie laat hen nooit los. Het maakt wel uit of de naaste met dementie thuis woont of is opgenomen in een instelling. Mantelzorgers van mensen die thuis wonen verwachten de zorg minder lang vol te kunnen houden. Jonge mantelzorgers Onder jongeren zijn veel mantelzorgers te vinden. Schattingen van aantallen jonge mantelzorgers lopen uiteen, waarbij de laagste schatting één op de tien jongeren is. Het uiteenlopen van vele verschillende schattingen wordt deels veroorzaakt doordat het begrip jonge mantelzorger niet eenduidig is. Enerzijds wordt er onder verstaan thuiswonende kinderen en jongeren met een gezinslid met een ernstige lichamelijke chronische ziekte(n) of handicap(s) en/of een chronische psychiatrische aandoening, verstandelijke beperking en/of verslaving. Anderzijds worden jongeren pas jonge mantelzorger genoemd als ze daadwerkelijk zorg geven of zorgtaken verrichten We gaan uit van jonge mantelzorgers in de brede zin van het woord: kinderen en jongeren die thuis wonen met een gezinslid met een chronische ziekte, handicap, psychiatrische aandoening, verslaving en/of verstandelijke beperking. De bezorgdheid die zij voelen kan een zware emotionele belasting zijn voor een kind. En het daadwerkelijk zorgen voor een gezinslid kan gevolgen hebben voor hun ontwikkeling of hen belemmeren volledig kind te zijn. In het gele kader hiernaast gaan we kort in op het begrip jonge mantelzorger. Het Nivel-onderzoek ‘Opgroeien met zorg’ (2010), in opdracht van Mezzo gehouden, rapporteert de volgende cijfers: -

694.000 tot 810.000 kinderen wonen met een chronisch (somatisch) zieke of matig/ernstig lichamelijk beperkte ouder, waarvan er 409.000 tot 476.000 jonger dan 18 jaar zijn, Gemeente Hilvarenbeek| Beleidsplan Informele zorg 2014| 6

-

95.000 tot 190.000 thuiswonende kinderen geven in meer of mindere mate wel eens instrumentele zorg aan hun ouder en er zijn 1.200.000 kinderen met een ouder met een psychiatrische diagnose, 370.000 kinderen met een verslaafde ouder, en 250.000-400.000 kinderen met een chronisch zieke of beperkte broer of zus (Bron: Quickscan Opgroeien met zorg, 2010).

Ouders van kinderen met een extra zorgvraag Ouders van kinderen met een extra zorgvraag leveren vaak erg veel mantelzorg. Omdat het vanzelfsprekend is om als ouder voor je kind te zorgen, zien veel ouders zichzelf niet als mantelzorger. Ouders van kinderen met een extra zorgvraag, kun je net als bij jonge mantelzorgers onderverdelen in: het verzorgen van een kind met een chronische psychiatrische aandoening, met een ernstige lichamelijke chronische ziekte(n) of handicap(s) en/of verstandelijke beperking en/of verslaving. Cijfers over deze groep zijn niet bekend.

Zorgvrijwilligers In de zorg zijn naar schatting meer dan 450.000 vrijwilligers actief. Bij deze vorm van vrijwilligerswerk gaat het dus om 1-op-1-contacten met mensen die thuis wonen. Van die 450.000 vrijwilligers zijn er ruim 150.000 werkzaam binnen verzorgings-, verpleeghuizen en gehandicaptenorganisaties. Precieze cijfers zijn niet te geven, omdat niet in elke deelsector bekend is hoeveel vrijwilligers er werkzaam zijn (Bron: http://www.zorgbetermetvrijwilligers.nl/zbv/Feiten-en-cijfers.html) Op een rijtje: - Nederland telt circa 450.000 zorgvrijwilligers. - Gemiddeld besteden de vrijwilligers 11 tot 17 uur per maand aan het vrijwilligerswerk. - Samen bieden deze vrijwilligers rond de 4,5 miljoen uren hulp en zorg per maand. - Ouderen vormen de belangrijkste doelgroep in het vrijwilligerswerk in de zorg, gevolgd door eenzamen en zieken. In de kaders hieronder lees je meer informatie over de samenwerking tussen zorgvrijwilligers en – professionals, de werkzaamheden en de grenzen aan vrijwilligerswerk in de zorg.

Samenwerking tussen zorgprofessionals en -vrijwilligers Zorgorganisaties zijn door veranderingen in de AWBZ, bezuinigingen en (dreigende) tekorten aan beroepskrachten op zoek naar mogelijkheden om vrijwilligers meer in te zetten. Aan de andere kant zijn vrijwilligers vaardiger en mondiger. Vaste regels en afspraken over grenzen werken niet meer. Zeker als ze van bovenaf opgelegd zijn. De kunst is om in de discussie over grenzen aan de inzet van vrijwilligers beide behoeften samen te brengen, zonder dat dit leidt tot gevoelens van angst voor aansprakelijkheid (bij organisaties) of afschuiven van taken (bij vrijwilligers). Zorgprofessionals en vrijwilligers moeten het samen doen. Dit besef moet stevig verankerd worden.

Werkzaamheden zorgprofessionals en vrijwilligers Juridisch zijn er geen beperkingen, organisaties bepalen dat zelf. Soms zijn de grenzen strikt vastgesteld vanwege angst voor aansprakelijkheid. Soms zijn ze juist rekbaar, omdat organisaties vrijwilligers meer willen inzetten. Voorop staat dat de organisatie altijd verantwoordelijk is voor de veiligheid van de cliënten en de kwaliteit van de dienstverlening. Daarbinnen maken organisaties zelf keuzes in overleg met de diverse betrokkenen.


Grenzen aan vrijwilligerswerk in de zorg 1. Wettelijke en juridische grenzen De wet stelt geen grenzen aan de taken van vrijwilligers, wel aan de kwaliteit en veiligheid van de uitvoering van die taken. Daarbij bepaalt niet de beloning of iemand voor een bepaalde taak kan worden ingezet, maar of hij/zij over de kennis en vaardigheden beschikt die nodig zijn om die taak uit te voeren. De grenzen die de meeste organisaties zelf hanteren, zijn de eisen uit de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG). 2. Leeftijdsgrenzen Kinderen jonger dan 16 jaar mogen tussen 19.00 en 8.00 uur niet werken, ook niet als vrijwilliger. Vrijwilligers van 16 of 17 jaar mogen ’s nachts tussen 23.00 en 06.00 uur niet werken. Op grond van leeftijd mogen vrijwilligers in de zorg niet geweigerd of ontslagen worden, behalve als de organisatie en de vrijwilliger ervoor hebben getekend dat hun overeenkomst eindigt als de vrijwilliger een bepaalde leeftijd bereikt en deze leeftijd hoger is dan de pensioengerechtigde leeftijd. Ook mag in de vrijwilligersovereenkomst staan dat die eindigt zodra de vrijwilliger 75 jaar wordt. Verzekeraars stellen in hun polis nogal eens een bepaalde leeftijdsgrens. Die lag veelal op 70 jaar, maar het is nu ook mogelijk om vrijwilligers tot tenminste 80-jarige leeftijd te verzekeren. 3. Persoonlijke en relationele grenzen Vrijwilligers, zorgprofessionals, maar ook cliënten en familieleden stellen zelf bewust of onbewust grenzen. Vrijwilligers kunnen het gevoel hebben ‘de gaten in de zorg’ te moeten opvangen. Zorgprofessionals vinden het lastig om zorgtaken over te dragen als ze bang zijn voor hun baan. En cliënten of familieleden hebben er soms moeite mee als een vrijwilliger bepaalde taken uitvoert, zoals de persoonlijke verzorging.

2.2 Hilvarenbeek

Hoe beter de contacten zijn met vrijwilligers, hoe groter hun bereidheid vaak is om (extra) taken op zich te nemen. Tegelijkertijd kunnen vrijwilligers daardoor ook klem komen te zitten. Ze durven niet of nauwelijks nee te zeggen en De cijfers hieronder zijn voor het grootste gedeelte gebaseerd op de GGD monitoren (Ouderen-, vragen teveel van zichzelf, waardoor ze overbelast raken. volwassenen jeugdmonitor). Als we spreken over ouderen, zijn dit inwoners uit Hilvarenbeek in Functionele grenzen

de leeftijd van 65 jaar en ouder, volwassenen zijn inwoners uit Hilvarenbeek met een leeftijd van individuele wordenzijn de grenzen bepaald wat de cliëntinnodig heeft en van wat de vrijwilliger 19Bijtot en metondersteuning 64 jaar, jongeren inwoners uit door Hilvarenbeek de leeftijd 12-18 jaar bereid en is te doen kinderen zijn inwoners uit Hilvarenbeek in de leeftijd van 0-11 jaar. Daarnaast hebben we de cijfers gebruikt van het Steunpunt Mantelzorg en ContourdeTwern.

Mantelzorg -

-

1.815 inwoners (minus het aantal jonge mantelzorgers en jongeren) uit Hilvarenbeek verlenen mantelzorg. Dit zijn 320 ouderen en 1495 volwassenen. Hoeveel ouders hiertussen zitten die mantelzorg verlenen aan een kind met een extra zorgvraag is niet bekend. De meerderheid van de oudere mantelzorgers (96%) en de meerderheid van de volwassen mantelzorgers (88%) verleent langer dan drie maanden of minstens acht uur per week zorg. 68 ouderen en 189 volwassenen verlenen meer dan 11 uur per week mantelzorg. 47 ouderen en 142 volwassenen voelen zich zwaar belast door het geven van mantelzorg. 301 ouderen ontvangen mantelzorg, 135 ouderen ontvangen dagelijks mantelzorg . Op dit moment zijn er tussen de 130 en 140 mantelzorgers bekend bij het Steunpunt Mantelzorg Hilvarenbeek. In vijf jaar is dit aantal meer dan verdubbeld.

In de kaders hieronder vind je meer informatie over het aanbod van mantelzorgers en zorgvrijwilligers in Hilvarenbeek (kennen wij ze?, hebben we er voldoende?). Gemeente Hilvarenbeek| Beleidsplan Informele zorg 2014| 8

Hoe ziet het aanbod van mantelzorgers en zorgvrijwilligers eruit? Lang niet alle mantelzorgers en zorgvrijwilligers zijn in Hilvarenbeek in beeld. Toch kunnen we, als we uitgaan van de cijfers van het steunpunt en ContourdeTwern, concluderen dat er een groei waar te nemen is in het aantal mantelzorgers en het aantal zorgvrijwilligers. .

Aanbod zorgvrijwilligers? De drie transities zullen gaan zorgen voor een toenemende druk op zorgvrijwilligers. Daarom zal in de nieuwe Wmo 2015 bij de uitvoering maatwerk verricht gaan worden. Vrijwilligers kun je niet dwingen om vrijwilligerswerk te doen, maar de vraag die bij de omgeving terecht gaat komen, zal wel gaan groeien.

Kennen wij onze mantelzorgers en zorgvrijwilligers? Er zijn meerdere organisaties in Hilvarenbeek actief die zich bezig houden met het bieden van zorg door vrijwilligers of het ondersteunen van mantelzorgers. Denk aan ContourdeTwern, Rode Kruis, Zonnebloem, KBO en Steunpunt Mantelzorg Hilvarenbeek. In onze gemeente is het steunpunt Mantelzorg de poort naar informatie, voorlichting, lotgenotencontact en doorverwijzing op het vlak van mantelzorgondersteuning. Zij kennen de meeste mantelzorgers in Hilvarenbeek. ContourdeTwern is de professionele organisatie waar (de meeste) zorgvragen en zorgvrijwilligers elkaar vinden, maar waar ook zorgvrijwilligers opgeleid worden om deze vorm van vrijwilligerswerk optimaal te kunnen uitvoeren.

Mantelzorg en dementie - Naar schatting hebben 214 inwoners in 2015 dementie. - 70% van onze inwoners met dementie woont thuis met hulp van mantelzorgers (al dan niet met ondersteuning van de professionele zorg). Dit zijn er dus ongeveer 150. - In 75% van de gevallen hebben inwoners met dementie iedere dag zorg en toezicht nodig (Bron: Facts & Figures; Gemeente Hilvarenbeek dementie is onze zorg!, 2012). Jonge mantelzorgers - 129 jongeren en 29 kinderen geven aan, mantelzorgtaken te verrichten zoals het doen van huishoudelijke taken, het geven van emotionele steun en persoonlijke verzorging en het regelen van zaken buitenshuis In totaal zijn er dus zo’n 160 kinderen en jongeren in Hilvarenbeek die aangeven mantelzorgtaken te verrichten.

Zorgvrijwilligers -

691 volwassen inwoners (6%) en 437 oudere inwoners uit Hilvarenbeek (16%) zijn vrijwilligers op het gebied van verzorging, welzijn of hulpverlening. In totaal zijn er in Hilvarenbeek dus 1.128 inwoners in de leeftijd van 19 jaar en ouder vrijwilliger in de zorg. 87 nieuwe zorgvrijwilligers zijn door ContourdeTwern ingezet (in 2013). Deze zorgvrijwilligers worden onder andere ingezet om mantelzorgers te ondersteunen.


3. Visie Voor de inrichting van de informele zorg in Hilvarenbeek hanteren we landelijke richtinggevende kader voor mantelzorgondersteuning in de vorm van een achttal basisfuncties (geformuleerd door VWS, VNG en Mezzo in 2009) en de kader die het kabinet in 2013 op papier heeft gezet.

3.1 Landelijk De acht basisfuncties die VWS, VNG en Mezzo in 2009 geformuleerd hebben zijn gericht op: informatie, advies en begeleiding, emotionele steun, educatie, praktische hulp, respijtzorg, financiële tegemoetkoming en materiele hulp. Daarnaast heeft het Kabinet in zijn Beleidsbrieven Informele zorg (Kamerbrief over mantelzorg en langdurige zorg, 20 juli 2013 en 5 november 2013) haar denken over mantelzorg zorgvrijwilligers aangegeven. In de brieven wordt ingegaan op het feit dat de rol van mantelzorgers en zorgvrijwilligers bij de ondersteuning van mensen in hun eigen omgeving groter wordt. Daarom moet ingezet worden op: - Het versterken van de positie van mantelzorgers en zorgvrijwilligers - Het verlichten van mantelzorg en vrijwilligerswerk (in de zorg) - Het beter verbinden van informele en formele ondersteuning en zorg Daarbij moet rekening gehouden worden met het feit dat mantelzorgers: - een rol krijgen bij het in kaart brengen van de zorgvraag van de cliënt, - een blijk van waardering moeten krijgen (voorheen het mantelzorgcompliment). En de gemeente zorgt voor de invulling daarvan, - een rol moeten krijgen bij het opstellen van het ondersteuningsplan en - nooit mogen worden gedwongen tot ‘lijfgebonden’ zorg zoals het wassen van iemand. Dit moet overgelaten worden aan mensen die die activiteiten kunnen uitvoeren volgens professionele standaarden. Lijfgebonden zorg kan uiteraard wel vrijwillig door mantelzorgers en zorgvrijwilligers gegeven worden.

3.2 Beekse visie Het Wmo beleidskader ‘Samen Zorgen Voor’, de notitie ‘Vernieuwing in 3D’ en de notitie ‘de Lokale Ondersteuningsstructuur’ vormen de basis van waaruit we dit beleidsplan verder vorm geven. Vanuit een samenhangende, integrale aanpak van de decentralisaties binnen de 3 domeinen streven we in die stukken ernaar dat zorg en ondersteuning lokaler, beter en voordeliger worden. De kanteling‘ de ontwikkeling waarmee maatwerk binnen de Wmo meer invulling krijgt – krijgt hier nadrukkelijk een rol. De kanteling staat voor de omslag van claim- en aanbodgericht werken (voorzieningen en hulpmiddelen) naar vraag en resultaatgericht werken (participatie en zelfredzaamheid). In plaats van het aanreiken van standaard oplossingen wordt gekeken naar wat de achtergrond van de vraag is en wordt de vraag in de context van de leefsituatie van mensen geplaatst. Er worden ‘oplossingen’ op maat aangereikt, waarbij ook mogelijkheden van de inwoners zelf en hun sociale netwerk worden betrokken.


Onze inwoners ‘doen mee naar vermogen’. Ze benutten hun mogelijkheden en talenten. Dit kan zijn door het uitvoeren van betaald werk, vrijwilligerswerk of het verlenen van mantelzorg. In onze gemeente zijn veel vrijwilligers actief. Veel mensen zetten zich individueel in voor een mede inwoner, anderen doen dat vanuit een georganiseerd verband. We zijn daar trots op en willen dat behouden, versterken en vergroten. We doen een beroep op álle inwoners om een bijdrage te leveren aan de leefbaarheid en aan zorg voor en door elkaar’. Maatschappelijke organisaties stimuleren de gemeenschapszin en zetten de sociale netwerken van onze inwoners in om hun participatie te bevorderen, zij werken samen met onze inwoners, onze vrijwilligersorganisaties en waar mogelijk met ondernemers. Ook ondersteunen onze maatschappelijke organisaties vrijwilligers en mantelzorgers om deskundigheid te bevorderen en overbelasting te voorkomen. Hiervoor maken zij afspraken met de gemeente. Vrijwilligers moeten zich competent voelen voor het vrijwilligers werk dat zij doen. Voor degene die ondersteuning krijgt van een vrijwilliger is dat van groot belang. Een goede match en deskundigheidsbevordering en begeleiding daarbij kan daarvoor nodig zijn. We faciliteren dit als dat nodig is. Concreet willen de groei op professionele zorg en ondersteuning beperken en: - dienstverlening aanbieden in samenhang aanbieden volgens de gedachte ‘1 gezin, 1 plan, 1 aanspreekpunt’, - de uitvoering integraal aansturen, - meer eenvoud en transparantie in de procedures realiseren (snel en effectief) - uitgaan van eigen kracht van mensen en hun omgeving, - zorg en ondersteuning dichterbij organiseren (binnen eigen dorp, gemeente) - meer inzetten op preventie, vroegtijdige signalering en lichtere vormen van zorg - opschalen indien nodig, afschalen indien mogelijk, - regie bij de inwoner leggen en - op zoek gaan naar innovatie. Een goede (effectieve en efficiënte) ondersteuningsstructuur draagt bij aan het zo snel en passend mogelijk de benodigde hulp of ondersteuning te bieden. Bovendien is het zonder een goed functionerende ondersteuningsstructuur onmogelijk de bezuinigingstaakstelling te halen zonder verlies in kwaliteit van de ondersteuning aan onze inwoners. Inwoners moeten de juiste ondersteuning zo snel mogelijk krijgen en zo min mogelijk, onnodig, worden doorverwezen. Het is hierbij van belang dat de ondersteuning op meerdere leefdomeinen goed is afgestemd op elkaar. Ook willen we zo veel mogelijk ondersteuning bieden in de onderste lagen van de piramide (eigen kracht, sociale basisstructuur en lichte ondersteuning). Dit betekent dat het beroep op de informele zorg groter wordt en de druk op mantelzorgers en zorgvrijwilliger toeneemt.


Het aanbod in ondersteuning ziet er als volgt uit. De ondersteuning wordt aangeboden van het groene kader van de piramide tot het rode kader. Eerst wordt gekeken naar de eigen omgeving (eigen kracht, gemeenschapszin, mantelzorg en vrijwilligers) en als laatste stap wordt gekeken of er specialistische complexe zorg nodig is.

Specialistische complexe zorg

Lichte ondersteuning

Professionele ondersteuning van informele zorg en coordinatie van vrijwilligerszorg Basisstructuur eigen kracht en gemeenschapszin mantelzorg en vrijwilligers Figuur 1 Ondersteuningsstructuur

Missie Bovenstaande visie leidt tot de volgende missie:

Onze missie op het vlak van de informele zorg: De gemeente Hilvarenbeek biedt aanvullend passende en samenhangende zorg en ondersteuning voor zorgvrijwilligers en mantelzorgers gericht op het vergroten en behouden van de zelfredzaamheid. De zorgvrijwilligers voelen zich herkend en erkend en kunnen naar eigen behoefte en mogelijkheden meedoen in de Beekse samenleving. Tevens groeit het aantal zorgvrijwilligers (vrijwillig, nooit gedwongen). Dit gebeurt binnen financiële en wettelijke kaders en aansluitend op de kernwaarden van de toekomstvisie (kwaliteit, samenwerking, verantwoordelijkheid, gemeenschapszin en kleinschaligheid), de nota ‘Samen Zorgen Voor’ en de notitie ‘Vernieuwing 3D’ . het vlak van de informele zorg wordt dan: het bieden van passende en samenhangende zorg en ondersteuning binnen financiële en wettelijke kaders en aansluitend op de kernwaarden van de toekomstvisie. Gemeente Hilvarenbeek| Beleidsplan Informele zorg 2014| 12

4 Uitdagingen in het cliëntproces Het cliëntproces bestaat uit een aantal stappen (zie nota Vernieuwing in 3D): 1. signaleren 2. toegang 3. aanbod 4. contracteren 5. verantwoorden

Het cliëntproces In de vastgestelde nota Vernieuwing 3D beschrijven we wat we verstaan onder goede signalering, toegang en aanbod. Voor de duidelijkheid herhalen we nog even kort in paragraaf 4.1, 4.2en 4.3.

In dit beleidsplan behandelen we de eerste drie stappen van het cliëntproces, geen aandacht besteden we aan het contracteren en het verantwoorden. In een later stadium zullen deze in het uitvoeringsprogramma opgesteld worden, waar deze stappen aan bod komen. Het ‘signaleren’, de ‘toegang’ en het ‘aanbod’ in de informele zorg benaderen we vanuit de missie die in paragraaf 3.2 is weergegeven. Het is de uitdaging om deze tips en opmerkingen om te buigen naar ambities voor onze gemeente. Deze ambities worden verder uitgewerkt in hoofdstuk 5.

4.1 Signaleren Met signaleren bedoelen we de vaststelling dat iemand een (latent) probleem heeft ten aanzien van participatie of zelfredzaamheid. In dit beleidsplan gaat om de signalering van problemen bij mantelzorgers en zorgvrijwilligers, niet op de zorgvrager. Wat verstaan we onder goed signaleren? - Er wordt vroegtijdig gesignaleerd. - Signalering vindt plaats op de zogenaamde vindplaatsen in de dorpen of door mensen zelf. - Onze inwoners signaleren problemen en weten waar ze met hun signaal naar toe kunnen. - Er wordt een screenings-instrument gebruikt waarmee de ernst (is zware of licht hulp nodig?) en de aard (welke expertise is nodig?) van het probleem beoordeeld wordt. In Hilvarenbeek is dat de Quicscan1. Hierin wordt vanuit de integrale benadering ook nadrukkelijk gekeken naar de eigen kracht van een gezin of huishouden. Mantelzorg komt hierbij ook in beeld. Tips en opmerkingen: Uit de bijeenkomsten en de gesprekken met betrokken partners komen op het vlak van signalering de volgende tips en opmerkingen naar voren: - Mantelzorgers willen zich vaker gehoord voelen. - Om overbelasting te voorkomen, zouden mantelzorgers in een eerder stadium om hulp moeten vragen. - Overbelasting bij mantelzorgers is onvoldoende in beeld. - De quickscan zou verder uitgerold moeten worden in de gehele gemeente. - De signaalfunctie kan bij oudere vrijwilligers versterkt worden. 1

Het doel van de Quickscan is op een snelle manier een beeld te krijgen van de problematiek van de zorgvrager.


-

Oudere vrijwilligers zouden op een gekantelde manier moeten denken. Er zou meer gebruik gemaakt kunnen worden van de vrijwillige ouderenadviseur2. Niet alle mantelzorgers en zorgvrijwilligers zijn in beeld.

4.2 Toegang Onder toegang verstaan we de manier waarop inwoners hun vraag naar ondersteuning kunnen stellen en de wijze waarop wordt ingegaan op deze vraag. We benadrukken dat inwoners geen aanvraag voor een voorziening indienen, maar een vraag naar ondersteuning stellen. De vraag komt in algemene zin neer op: ‘Wat is nodig om optimaal te participeren?’ Wat verstaan we onder een goede toegang? - Er is relevante informatie en advies (voorliggend aan hulpverlening). - Er wordt gewerkt via integrale vraagverheldering (het ‘keukentafelgesprek’) - Er wordt – samen met de inwoner een ondersteuningsarrangement geformuleerd (wat heeft iemand nodig om optimaal te participeren) - Er wordt toegeleid naar zorg en ondersteuning Tips en opmerkingen Uit de bijeenkomsten en de gesprekken met betrokken partners komen op het vlak van toegang de volgende tips en opmerkingen: - Het is een hele uitdaging om oplossingen op maat te bedenken, waarbij ook de mogelijkheden van de cliënt zelf en hun sociale netwerk worden betrokken. - Het sociale netwerk van de cliënt moet ook kantelen. - De zorgwereld moet overzichtelijker. - De zichtbaarheid van zorg en/ of ondersteuningsaanbod kan beter. - De weg naar het vinden van zorg en/ of ondersteuning kan beter. - Het proces van zorgvraag tot zorg kan korter. - De samenwerking tussen mantelzorgers, zorg vrijwilligers en professionals zou beter kunnen. - Brieven zijn vaak erg formeel en moeilijk leesbaar opgesteld. - De naam mantelzorger wekt vaak geen herkenning op bij mantelzorgers zelf. - Er is behoefte aan één aanspreekpunt dat antwoord kan geven op de zorgvraag.

4.3 Aanbod Met aanbod bedoelen we alle vormen van zorg en ondersteuning: informeel en formeel, geïndiceerd en niet geïndiceerd, algemene, collectieve en individuele voorzieningen. Wat verstaan we onder een goed aanbod? - Integraal en samenhangend. - Zo dicht mogelijk bij de cliënt; in de eigen kern of in de gemeente. Daar waar nodig maakt de cliënt gebruik van regionaal, specialistisch aanbod. - Inwoners hebben keuzevrijheid. 2

Een VOA is werkzaam bij een van de Kbo’s van de gemeente Hilvarenbeek. Een VOA kent de sociale kaart van Hilvarenbeek, weet de weg in het aanbod van voorzieningen en regelingen en geeft praktische ondersteuning. Als een vraag te ingewikkeld is verwijst de VOA uiteraard door.


-

Er is innovatief aanbod ontwikkeld. We houden de mogelijkheid open om - binnen juridische grenzen - eigen bijdragen te heffen.

Tips en opmerkingen - Er is behoefte aan meer gekwalificeerde zorgvrijwilligers voor specifieke activiteiten (bijvoorbeeld voor de Zonnebloemvakantie). - Er is behoeft aan meer zorgvrijwilligers. - Ouderen voeren hun activiteiten graag op hun eigen manier uit. - Het betrekken van mantelzorgers en zorgvrijwilligers bij het opstellen van een integraal plan van aanpak is een investering in tijd en kwaliteit. - Mantelzorgers, zorgvrijwilligers en zorgprofessionals moeten dezelfde taal spreken. - Er moet voldoende ondersteuning zijn voor mantelzorgers en zorgvrijwilligers. - Mantelzorgers moeten een blijk van waardering ontvangen. - De informatievoorziening over (flexibel) aanbod van zorgvoorzieningen kan beter. - Mantelzorgers voelen zich vaak overbelast.


5. Ambities Om onze missie (zie pagina 12) te realiseren hebben we de gesignaleerde tips en opmerkingen omgezet in ambities. We hebben ze geordend aan de hand van het ‘cliëntproces’. ‘signaleren’ ‘toegang’ en ‘aanbod’.

Signaleren 1. Mantelzorgers en zorgvrijwilligers voelen zich herkend en gewaardeerd 2. Overbelasting van mantelzorg wordt tijdig gesignaleerd Toegang 3. Ondersteuning voor mantelzorgers en zorgvrijwilligers is laagdrempelig toegankelijk 4. Bij de toeleiding naar passende zorg en ondersteuning word de inzet van mantelzorger en zorgvrijwilligers meegewogen Aanbod 5. Het aantal zorgvrijwilligers groeit 6. Er zijn voldoende ondersteuningsmogelijkheden voor mantelzorgers beschikbaar

5.1. Signaleren 5.1.1 Mantelzorgers en zorgvrijwilligers voelen zich herkend en gewaardeerd Wat doen we al? De gemeente subsidieert het Steunpunt Mantelzorg. Dit steunpunt wordt gerund door een groep van vrijwilligers. Maandelijkse organiseert deze groep bijeenkomsten voor mantelzorgers. Hier krijgen mantelzorgers informatie over relevante onderwerpen en kunnen zij elkaar ontmoeten. Deze vorm van ‘lotgenotencontact’ wordt door deelnemers als zeer waardevol ervaren. Het steunpunt organiseert ook jaarlijks de dag van de mantelzorg. Zorgvrijwilligers zijn vaak in georganiseerd verband actief bijvoorbeeld vanuit de KBO, De zonnebloem of anderszins. De waardering voor deze vrijwilligers wordt geuit door de organisaties waarin zij actief zijn bijvoorbeeld door een feestelijke avond of een kleine attentie. Dit geldt ook voor de vrijwilligers die via ContourdeTwern actief zijn. De gemeente heeft dit jaar met ambtenaren, bestuurders en raadsleden deelgenomen aan NL DOET, de nationale vrijwilligersdag. In de toekomst zal dit – op vrijwillige basis – worden voortgezet. Wat willen we gaan we doen? Steunpunt Mantelzorg Het Steunpunt Mantelzorg richt zich op het verbreden van haar doelgroep, en wordt daarbij ondersteund door de professionals van ContourdeTwern.


Communicatie In onze communicatiecampagne ‘Samen zorgen voor….. ’ besteden we aandacht aan de inzet van en beeldvorming over mantelzorgers en zorgvrijwilligers. In de praktijk blijkt dat het Steunpunt Mantelzorg nog niet zo bekend is bij onze inwoners. Via communicatie (waarbij er samengewerkt wordt met vrijwilligers- en/of professionele organisaties) geven we het Steunpunt Mantelzorg betere bekendheid. De ‘Dag van de Mantelzorg’ grootser opzetten en via betere communicatie een groter publiek bereiken. Mantelzorgcompliment Onder het regiem van de AWBZ konden mensen, die aan bepaalde criteria voldeden (intensiteit van professionele zorg en intensiteit van mantelzorg) aanspraak maken op het mantelzorgcompliment. Dit compliment bestond uit een jaarlijkse gift ter hoogte van € 200,aan degene die mantelzorg ontvangt. Deze maatregel wordt afgeschaft en gemeenten krijgen de opdracht om mantelzorgers te waarderen. De gemeente ontvangt daarvoor ook (sterk afgeslankt) budget3). Het is niet mogelijk om binnen dit budget de huidige maatregel (jaarlijkse gift van € 200,-) te handhaven. Als geen rekening wordt gehouden met de intensiteit komt dit neer op een bedrag van ca. € 25 per persoon. Uit gesprekken met onze inwoners komt naar voren dat de behoefte aan een mantelzorgcompliment sterk varieert. Er zijn inwoners die waarde hechten aan het geldbedrag om daarmee een attentie te kunnen geven aan ‘hun’ mantelzorgers. Anderen geven aan, een kleine blijk van waardering op prijs te stellen. Ook zijn er inwoners die adviseren de ‘Dag van de Mantelzorg’ grootser op te zetten of het budget te investeren in goede ondersteuningsmogelijkheden. Op basis van deze input willen we niet op voorhand kiezen voor één soort compliment, maar flexibiliteit creëren en flexibel aansluiten bij de behoefte van de mantelzorgers. We willen op voorhand geen onderscheid maken op basis van inkomen of intensiteit van de mantelzorg. Om ‘misbruik’ te voorkomen denken we aan een compliment in natura in plaats van een geldbedrag. In de verordening Wmo 2015 werken we dit verder uit. In onze communicatiecampagne informeren we onze inwoners over de mogelijkheden. Beslispunt: In te stemmen met de uitgangspunten van het mantelzorgcompliment: - Aansluitend bij de behoeft (‘op maat’) - Toekennend aan de mantelzorger - In natura 5.1.2 Overbelasting van mantelzorg wordt tijdig gesignaleerd Wat doen we al? Professionals en vrijwilligers signaleren vaak (dreigende) overbelasting en geven mantelzorgers informatie en advies of verwijzen door. Het steunpunt mantelzorg maakt tijdens hun inloopbijeenkomsten overbelasting bespreekbaar. In het scholenproject dat in 2014/’15 voor de twee keer plaatsvindt, worden 3

In het sociaal deelfonds is voor Hilvarenbeek een budget ter hoogte van €46.000,- opgenomen. De gemeente heeft beleidsvrijheid in de besteding daarvan binnen de kaders van het sociaal deelfonds.


leerlingen van groep 7 en 8 bekend gemaakt met ‘mantelzorg’ en wordt bewustzijn gecreëerd bij kinderen en jongeren die mantelzorgtaken verrichten. Ook voor leerkrachten is dit vaak een eyeopener. Wat gaan we doen? Deskundigheidsbevordering In de trajecten voor deskundigheidsbevordering van professionals (implementatie ‘quickscan’) worden zij ook geschoold in het beter en vroegtijdiger signaleren van (dreigende) overbelasting. Ook krijgen zij handvatten en tips om dit onderwerp bespreekbaar te maken. Project frontlijn op kindcentra Ditzelfde geldt voor onderwijsprofessionals. Dit geven we mede vorm in het project ‘frontlijners op kindcentra’ dat in dit najaar start. Versterking dorpsnetwerken Door versterking van dorpsnetwerken in alle kernen zullen de dorpsondersteuners (en andere professionals) steeds meer ‘de ogen en oren’ in het dorp zijn. Signalen worden hierdoor sneller opgepikt.

5.2. Toegang 5.2.1 Ondersteuning voor mantelzorgers en zorgvrijwilligers is goed toegankelijk Wat doen we al? Mantelzorgers en zorgvrijwilligers kunnen bij diverse professionele- en vrijwilligersorganisaties terecht met een vraag. De dorpsondersteuners in Esbeek en Diessen zijn laagdrempelig bereikbaar voor vragen. Ook de KBO-ouderenadviseur vervult hierin een rol. Wat gaan we doen? Implementatie ondersteuningsstructuur In de ondersteuningsstructuur die we in mei 2014 vaststelden kiezen we voor een informeel netwerk van samenwerkende professionals en vrijwilligers. Zorgvragen kunnen op alle plaatsen gesteld worden. Door middel van eenduidige en op elkaar afgestemde werkwijzen en processen komt de vraag snel op de goede plek, en hoeven mensen hun verhaal niet steeds opnieuw te vertellen. Professionals zullen (op de zogenaamde ‘vindplaatsen’) meer zichtbaar zijn voor onze inwoners. In de subsidie- en inkoopafspraken sturen we hierop. Communicatie In de communicatiecampagne ‘samen zorgen voor…’ die dit najaar weer start, worden inwoners geïnformeerd over de ondersteuningsstructuur en over de wijze waarop en hoe ze een vraag kunnen stellen. Ook de ontwikkeling van een (interactieve) sociale kaart hoort hierbij. 5.2.2 Bij de toeleiding naar passende zorg en ondersteuning wordt de inzet door mantelzorgers en zorgvrijwilligers meegewogen Gemeente Hilvarenbeek| Beleidsplan Informele zorg 2014| 18

Wat doen we al? Bij de toekenning van zorg op basis van de huidige AWBZ, Jeugdzorg en Wmo wordt (in beperkte mate) gekeken naar wat het eigen sociale netwerk voorliggend op professionele zorg kan doen. Dit wordt ‘gebruikelijke’ zorg genoemd. Wat gaan we doen? We gaan beter kijken naar de mogelijkheden om de informele zorg – binnen en buiten het eigen netwerk - te versterken. Dit doen we zo optimaal mogelijk, maar wel op een verantwoorde manier. We nemen daarvoor de volgende maatregelen: - Het stimuleren van gekanteld werken onder zowel professionals- en vrijwilligersorganisaties wordt gestimuleerd. Voor onze eigen medewerkers geven we daar zelf uitvoering aan. Professionele organisaties worden daarop middels subsidie of inkoopafspraken aan gehouden. Met vrijwilligersorganisaties gaan we hierover in gesprek. - In het afwegingskader ‘Zorg op Maat’ wordt het sociale netwerk als apart leef/resultaatgebied in kaart gebracht. Het gaat om (on)mogelijkheden en (dreigende) overbelasting. We bespreken dit samen met de inwoners en betrekken daar ook de mantelzorgers bij. - Ook mogelijkheden om informele zorg te ondersteunen of te versterken kunnen deel uitmaken van het zorg op maat arrangement (zie aanbod). - We maken vrijwilligerswerk niet verplicht en zorgen dat mantelzorg en vrijwilligerswerk verantwoord uitgevoerd wordt. (zie 5.3.1)

5.3 Aanbod 5.3.1 Het aantal zorgvrijwilligers groeit Wat doen we al? Werving van vrijwilligers wordt nu uitgevoerd door ( gemeente gesubsidieerde) vrijwilligers organisaties die behoefte hebben aan vrijwilligers. Zij voeren daar hun eigen beleid in. Met name ContourdeTwern voert hierin – in opdracht van de gemeente - een actief beleid. ContourdeTwern beheeft ook een website waarin vraag en aanbod worden gematched. Wat gaan we doen? Communicatie In 5.1.1. gaven we al aan dat we in de campagne ‘Samen zorgen voor…. ’ aandacht besteden aan de beeldvorming en meerwaarde van (zorg) vrijwilligerswerk. Matching Om vrijwilligerswerk te willen (blijven) doen is het belangrijk dat het vrijwilligerswerk aansluit bij de wensen en mogelijkheden van de zorgvrijwilliger. Een goede match tussen vraag en aanbod helpt daarbij. Dorpscoöperaties oriënteren zich op mogelijkheden voor digitale ondersteuning hiervan. We stimuleren afstemming of samenwerking onderling en met ContourdeTwern af. Dorpsnetwerk In het dorpsnetwerk worden sociale verbanden versterkt. Het bieden van informele zorg Gemeente Hilvarenbeek| Beleidsplan Informele zorg 2014| 19

wordt hierdoor meer zichtbaarder en ‘gewoner’. Door verdere versterking van de dorpsnetwerken zal het aantal zorgvrijwilligers toenemen. Wederkerigheid We hebben vastgesteld dat we zoveel mogelijk gebruik willen maken van mogelijkheden en talenten van mensen. Ook mensen die een vorm van ondersteuning ontvangen hebben wellicht mogelijkheden om anderen te ondersteunen. Wederkerigheid is niet verplicht. Wel worden mogelijkheden verkend. We doen dat - als de situatie het toelaat – tijdens de gesprekken die we met mensen voeren (bijv. Vraagverhelderingsgesprek). Ondersteuning zorgvrijwilligers (Zorg)vrijwilligers moeten hun werk naar tevredenheid kunnen doen. Dat is voorwaarde om eraan te beginnen en om het vol te houden. Dit geldt zowel vanuit het perspectief van de zorgvrager als vanuit het perspectief van de vrijwilliger. Het kan daarom wenselijk zijn dat de vrijwilliger ondersteunt wordt bij het vrijwilligerswerk dat hij of zij doet. Deze ondersteuning kan bestaan uit ontmoetingen met andere vrijwilligers om ervaringen te delen, of uit deskundigheidsbevordering. Deze ondersteuning behoudt het vrijwillig karakter. Enerzijds omdat een verplichting de drempel om vrijwilligerswerk te gaan doen kan verhogen, anderzijds omdat hierdoor de grens met professionele hulp te sterk vervaagd. Deskundigheidsbevordering kan niet worden opgelegd, maar moet wel beschikbaar zijn. Het aanbieden van ondersteuning en vrijwilligerswerk is de verantwoordelijkheid van de organisaties zelf. De rol van de gemeente bestaat uit het faciliteren hiervan en uit het sturen op samenwerking tussen en verbinden van partijen met elkaar. 5.3.2 Er zijn voldoende ondersteuningsmogelijkheden voor mantelzorgers beschikbaar Wat doen we al? In Hilvarenbeek zijn meerdere mogelijkheden voor mantelzorgondersteuning. Als we kijken naar de piramide van zorg en ondersteuning bevindt het meeste aanbod zich nu in onderste laag – vrijwillige en basisvoorzieningen en in de bovenste laag – specialistische ondersteuning in de vorm van respijtzorg. Wat gaan we doen? Versterking basisstructuur In de ambities hierboven hebben we aangegeven hoe we hier invulling aan willen geven. Lichte ondersteuning/ algemene voorzieningen - Door te stimuleren dat onze basisvoorzieningen toegankelijk zijn voor mensen met een zorgvraag (inclusief beleid) kunnen deze fungeren als respijtzorg. We faciliteren daarom deskundigheidsbevordering van vrijwilligers die hierin actief zijn (bijv. op gebied van sport en cultuur) - Met de Bikse en Diessense Kamer zijn we een pilot gestart om onze ‘huskamers’ toegankelijk te maken voor (oudere) mensen met een zorgvraag. De zorg is gericht op de zorgvrager maar levert een belangrijke bijdrage aan ontlasting van de mantelzorger. Na evaluatie in dit najaar beoordelen we of en op welke wijze dit een vervolg krijgt. - Gebruik van wet en regelgeving openstellen voor mantelzorgers Het komt voor dat gezinnen of huishoudens niet in aanmerking komen voor een bepaalde (gemeentelijke) voorziening omdat de zorgvrager niet aan de eisen voldoet. Ook hierin willen we toe naar een ‘1 gezin 1 plan’ benadering. Voorbeelden hiervan zijn Gemeente Hilvarenbeek| Beleidsplan Informele zorg 2014| 20

een gehandicaptenparkeerkaart, of een woningaanpassing. In de verordeningen verwerken we mogelijkheden daartoe. Specialistisch aanbod ‘op maat’ - In de aanbesteding op basis van het ‘Inkoopplan Sociaal Domein in 3D’ is mantelzorgondersteuning opgenomen als resultaatgebied. Daarmee sturen we op zorg en ondersteuning die optimaal aansluit bij mantelzorgondersteuning. Het geeft ons de mogelijkheid om gerichter de behoeften van mantelzorgers te betrekken in het (integraal) plan van aanpak. Overigens kan de specialistische zorg bestaan uit ondersteuning aan huis maar ook aan opvang buitenshuis. Dementievriendelijke gemeente - Een groot deel van de mantelzorgers biedt deze mantelzorg aan een partner of ouder met dementie. Deze groep groeit snel. Enerzijds als gevolg van de vergrijzing, anderzijds als gevolg het beleid dat mensen langer thuis blijven wonen. Om deze groep mantelzorgers extra te ondersteunen ontwikkelen we op basis van het Lokaal Gezondheidsbeleid een plan van aanpak om een dementie vriendelijke gemeente te worden, en voeren dit op onderdelen al uit.

Voor de invulling van alle zes de ambities is het volgende beslispunt van belang: Beslispunt: Te investeren in ondersteuning van mantelzorgers en zorgvrijwilligers


6. Financieel Kader Op dit moment besteden we (direct) € 67.000,- aan ondersteuning van informele zorg: - Steunpunt mantelzorg: € 6.425,- Projectsubsidies € 4. 000,- ContourdeTwern € 56.512,Daarnaast subsidiëren we vrijwilligersorganisaties die ook informele zorg bieden of ondersteunen (bijv. ouderenorganisaties) De huidige investering in het Steunpunt Mantelzorg is € 6.425,-. Activiteiten die hiervoor georganiseerd worden zijn gericht op informatie, voorlichting, lotgenotencontact en doorverwijzing (allemaal op het vlak van mantelzorgondersteuning). Daarnaast is een subsidiebedrag beschikbaar van € 4.000,-. Dit bedrag is bedoeld ter investering in eenmalige nieuwe initiatieven ter verbreding van mantelzorgondersteuning. Tot slot subsidiëren we ContourdeTwern voor een bedrag van € 56.512,- voor ondersteuning van vrijwilligers en mantelzorgers. ContourdeTwern richt zich in haar activiteiten op alle vrijwilligers, niet alleen op zorgvrijwilligers. Activiteiten van ContourdeTwern zijn gericht op: werven van vrijwilligers, promoten van vrijwilligerswerk binnen de gemeente, ondersteunen van vrijwilligers en maatschappelijke organisaties, het bieden van respijtzorg en begeleiden en scholen van vrijwilligers. Om de ambities uit hoofdstuk vijf waar te maken zijn extra investeringen nodig. We stellen voor om het budget dat het rijk speciaal voor waardering en ondersteuning toegevoegd heeft aan het sociaal deelfonds hiervoor te oormerken. Het gaat hier om een bedrag van € 46.000,-. In het licht van de begroting 3D concretiseren we dit.

Beslispunt: Het budget uit het sociaal deelfonds voor ondersteuning en waardering van mantelzorgers te oormerken voor bevordering informele zorg en ondersteuning.


Literatuurlijst 1. Timmermans J.M. (2003) (red.). Over de hulp van en aan mantelzorgers. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. 2. Gezondheidsmonitor Volwassen (2012). Tilburg: GGD Hart voor Brabant 3. Gezondheidsmonitor kinderen ( 2013), Tilburg: GGD Hart voor Brabant 4. Gezondheidsmonitor Jongeren (2011), Tilburg: GGD Hart voor Brabant 5. Gezondheidsmonitor Ouderen (2012), Tilburg: GGD Hart voor Brabant 6. Dementie mantelzorger weet wmo loket nog niet te vinden (2014). Geraadpleegd op 28 juli 2014 via http://www.nivel.nl 7. Bij alle stadia van dementie heeft mantelzorger behoefte aan steun (2014). Geraadpleegd op 28 juli 2014 via http://www.nivel.nl 8. Opgroeien met zorg (2008). Geraadpleegd op 29 juli 2014 via http://www.mezzo.nl 9. Feiten en cijfers (2013). Geraadpleegd op 19 juli 2014 via ttp://www.zorgbetermetvrijwilligers.nl 10. Wmo beleidskader ‘Samen Zorgen Voor’ (2013). Hilvarenbeek: gemeente Hilvarenbeek 11. Vernieuwing in 3D (2013). Hilvarenbeek: gemeente Hilvarenbeek 12. Lokale Ondersteuningsstructuur (2014). Hilvarenbeek: gemeente Hilvarenbeek 13. Beleidsplan Lokaal Gezondheidsbeleid (2013). Hilvarenbeek: gemeente Hilvarenbeek 14. Inkoopplan, Het sociale Domein in 3D (2014), Eindhoven: Telengy 15. Adempauze voor mantelzorgers: respijtbeleid in gemeenten (2013). Geraadpleegd op 10 juli 2014 via https://www.vng.nl 16. Kamerbrief over mantelzorg en langdurige zorg (20 juli 2013). Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. 17. Kamerbrief over mantelzorg en langdurige zorg (5 november 2013). Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. 18. Toekomstvisie HLVRBK 2030 (2012). Hilvarenbeek: gemeente Hilvarenbeek


Bijlage 1: Verschillen in mantelzorg en vrijwillige zorg

Mantelzorg

Vrijwillige zorg

-

-

-

Extra zorg voor iemand in eigen kring. Niet afdwingbaar door de overheid, in principe vrije keus, maar wel morele plicht. Overkomt je. Motivatie uitliefde, verantwoordelijkheid, behulpzaamheid. Honorering: onbetaald. Ongeorganiseerd. Doorlopend, soms 24 uur per dag. Ondergewaardeerd, als vanzelfsprekend beschouwd. Beperkt je in onderhouden van andere contacten. Geen feedback. Risico van overbelasting en (fysiek en psychisch) Isolement.

-

Zorg/hulp naast of in plaats van professionele zorg. Niet afdwingbaar door overheid, wel stimulans van vrije keuze. Bewuste keuze. Motivatie uitliefde, verantwoordelijkheid, behulpzaamheid, ervaring opdoen, verrijking. Honorering: onbetaald, mogelijke vergoeding. Vanuit georganiseerd verband. Afgebakend in tijd. Je bepaalt zelf de aard van het werk. Waardering; wordt mooi gevonden. Collegiale contacten. Coördinatie, deskundigheidsbevordering. Vrijwilliger bepaalt zelf de hoeveelheid werk, werkt niet in isolement, maar verruimt contacten.

Tabel 1 Verschillen in Mantelzorg en Vrijwillige zorg


Bijlage 2 Resultaatgebieden Mantelzorgondersteuning

Mantelzorg ondersteuning

1. Acute problematie k

2. Niet zelfredzaam

3. Beperkt zelfredzaam

4. Voldoende zelfredzaam

5. Volledig zelfredzaam

Resultaatgebied

overbelast en daardoor niet in staat om mantelzorg te verlenen

Niet in staat om balans aan te brengen in draaglast en draagkracht

Door een op te lossen omstandigheid en/of in mantelzorger gelegen oorzaak, tijdelijk niet in staat om balans aan te brengen in draaglast en draagkracht

Persoon is in staat om balans aan te brengen, maar loopt risico op overbelasting

De draaglast staat in verhouding tot de draagkracht

Tabel 2 Resultaatgebieden Mantelzorgondersteuning


Informele zorg Gemeente Hilvarenbeek, Beleidsplan Informele zorg 2014 Gemeente Hilvarenbeek, Beleidsplan Informele zorg 2014

Recommend Documents