Beleidsnotitie
Informele zorg in Westerwolde
1
Mantelzorgondersteuning, mantelzorgcompliment & respijt zorg Gemeenten Bellingwedde/ Vlagtwedde INHOUDSOPGAVE INLEIDING……………………………………………………………………….……………………………… pagina 3 HOOFDSTUK 1 TRANSFORMATIE VAN DE ZORG……………………………………………… pagina 5 HOOFDSTUK 2 ZICHT OP HET GRONINGER ZORGLANDSCHAP………………………… pagina 6 HOOFDSTUK 3 MANTELZORGONDERSTEUNING EN VRIJWILLIGE INZET…………. pagina 7 HOOFDSTUK 4 SAMEN STAAN WE STERKER……….…………………………………………… pagina 8 HOOFDSTUK 5 MANTELZORGCOMPLIMENT……….…………………..……………………… pagina 10 HOOFDSTUK 6 INSTEEK MANTELZORGBELEID WESTERWOLDE 2015-2016…….. pagina 11 HOOFDSTUK 7 DEFINITIES……….……………………………………………..……………………… pagina 13 Bijlage 1 Waardering mantelzorgers 2015 in de provincie Groningen…………… pagina 14
2
INLEIDING Mantelzorg overkomt je, vrijwilligerswerk kies je. Scherper kan het verschil tussen mantelzorg en vrijwilligerswerk niet aangegeven worden. Deze notitie gaat in op mantelzorg. Het beleid met betrekking tot vrijwilligerswerk wordt in een separate notitie beschreven. Informele zorg is die zorg die geleverd wordt door mantelzorgers én zorgvrijwilligers. De gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde noemen daarom deze notitie ‘Informele zorg in Westerwolde’. In de Wmo 2015 (artikel 1.1.1.) staat de volgende definitie: Mantelzorg, hulp ten behoeve van de zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen, opvang, jeugdhulp, het opvoeden en opgroeien van jeugdigen en zorg en overige diensten als bedoeld in de Zorgverzekeringswet, die rechtstreeks voortvloeit uit een tussen personen bestaande sociale relatie en die niet wordt verleend in het kader van een hulpverlenend beroep. Dag in, dag uit verzorgt ongeveer één op de acht Nederlanders zijn of haar partner, kind, moeder of vader, huisgenoot, buurvrouw of -man en meestal uit liefde. We spreken van mantelzorg als deze zorg langer dan drie maanden duurt en gemiddeld meer dan 8 uur per week vergt. Bij mantelzorg gaat het om onbetaalde zorg met een terugkerend karakter en er is altijd sprake van een bepaalde persoonlijke band. Mantelzorgers zijn doorgaans gedreven (geneigd tot het uiterste te gaan in hun zorg) en met de mantel der liefde toe te dekken hoeveel opoffering, ook financieel, dat kan betekenen. Mantelzorg thuis omvat vooral ondersteunende activiteiten gericht op het zolang mogelijk (samen) thuis kunnen blijven wonen en op het deelnemen aan de samenleving. Vaak gaat het om activiteiten, zoals het doen van boodschappen, het aan kant maken van het huis, maar ook het meegaan naar het ziekenhuis, het regelwerk overnemen, structuur aanbrengen in de dag, uitstapjes maken en het geven van aandacht. Veel mantelzorgers nemen ook een deel van de verzorging voor hun rekening. Hoe toegewijd vrijwilligers ook kunnen zijn, de essentie van vrijwilligerswerk is dat besloten kan worden er mee op te houden. Dat vormt het wezenlijke verschil met mantelzorg. Mantelzorg overkomt iemand, het is niet te plannen: het komt bijvoorbeeld midden in het leven, er is een baan en ook nog een gezin, of het overkomt ouderen die van hun pensioen willen gaan genieten. Soms is er sprake van een dubbele zorgsituatie: de zorg voor het gezin en de zorg voor ouders, het probleem van de zogenaamde ‘sandwichgeneratie’. Ontwikkeling Het Rijk benadrukt de eigen verantwoordelijkheid van haar burgers: eerst zelf de problemen oplossen, eventueel met gebruik van het sociale netwerk van familie, vrienden en buurtgenoten en daarna komt pas de ondersteuning van de gemeente. Vaak komen mantelzorgers er zelfs niet aan toe iemand anders te vragen mee te helpen. Ze beseffen vaak niet dat zij mantelzorger zijn. Het is toch vanzelfsprekend dat je degene van wie je houdt verzorgt als die hulp nodig heeft? Of mantelzorgers worden ervan weerhouden door de zorgvrager, die geen vreemde over de vloer wil. Mantelzorgondersteuning in Westerwolde Mantelzorg is erg belangrijk en om er voor te zorgen dat mantelzorgers optimaal kunnen blijven functioneren, werken de gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde toe naar een samenhangend geheel van lichte tot intensieve vormen van mantelzorgondersteuning. Het ondersteuningsaanbod moet afgestemd zijn op de hulpvraag en behoefte van mantelzorgers. Vormen van mantelzorgondersteuning zijn respijtzorg en vrijwillige thuishulp. Daarnaast wordt gezamenlijk invulling gegeven aan een mantelzorgcompliment voor Westerwolde en is in een separate regeling beschreven.
3
Respijtzorg Respijtzorg is het tijdelijk overnemen van de zorg om de mantelzorger te ontlasten. Respijtzorg kan door vrijwilligers, maar ook door professionals worden vormgegeven en kent veel verschillende vormen. Vrijwillige thuishulp Vrijwillige thuishulp wordt veelal gecoördineerd door de welzijnsorganisatie en richt zich er onder meer op eenvoudig en laagdrempelig de mantelzorger te ontlasten en te ondersteunen met behulp van de inzet van vrijwilligers. Vrijwillige thuishulp kan voor de mantelzorger precies het verschil betekenen tussen het kunnen volhouden of er onder doorgaan. Tot slot Deze notitie gaat over ‘ons’ mantelzorg beleid en is mede tot stand gekomen door gesprekken met mantelzorgers, het ‘meelezen’ door de Participatieraad (Vlagtwedde) en Wmo-adviesraad (Bellingwedde) en door input van de steunpunten mantelzorg. Met mantelzorgers willen wij (blijvend) in gesprek over de mantelzorgondersteuning, de respijtzorg en de invulling van het mantelzorgcompliment. Dit mantelzorgbeleid willen wij monitoren, evalueren en door ontwikkelen in de komende jaren. Dit gaan wij doen in samenspraak met mantelzorgers, de steunpunten mantelzorg en het platform Hattinga Verschure. Dit platform is de collectieve belangenbehartiger van de mantelzorgers in de provincie Groningen.
4
HOOFDSTUK 1 TRANSFORMATIE VAN DE ZORG Eén van de beleidsdoelstellingen van de hervorming van de langdurige zorg is ‘mensen langer in hun eigen omgeving houden’. Mantelzorgers en vrijwilligers krijgen daarmee een grotere rol bij de ondersteuning van mensen. Het beleid richt zich er dan ook op om de informele zorg te versterken, te verlichten en te verbinden. Sinds de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in 2007 is de ondersteuning van mantelzorgers een gemeentelijke verantwoordelijkheid. In de nieuwe Wmo 2015 is inzet van de informele zorg een belangrijke factor voor het succes van de hervorming in de zorg. Mantelzorgers kunnen zich steviger positioneren en er zijn meer mogelijkheden om te worden ondersteund. De Wmo vraagt gemeenten specifiek aandacht te besteden aan jonge mantelzorgers, mantelzorgers van GGZ-patiënten en mantelzorgers van mensen met dementie. De recente ontwikkelingen in de zorg ondersteunen het beleid om zo lang mogelijk in de eigen omgeving te blijven wonen. Sinds 2014 is er geen vergunning meer nodig voor een mantelzorgwoning op eigen terrein. Daarbij maakt het niet uit of het gaat om een aanbouw, een verbouwing van een bestaand bouwwerk of het plaatsen van een kant-en-klare woning. Deze mantelzorgwoning is bedoeld voor degene die wordt verzorgd of mantelzorger is. In dat laatste geval woont degene waar zorg aan wordt verleend in het bijbehorende huis. Staatssecretaris Van Rijn formuleert in een brief aan de Tweede Kamer * zijn visie op informele zorg. De staatssecretaris geeft in zijn visie aan dat mantelzorg en vrijwilligerszorg van onschatbare waarde zijn voor een toekomstbestendige zorg in Nederland, maar dat dit niet verplicht mag worden. De staatssecretaris heeft in de nieuwe Wmo 2015 ingezet op het versterken van de positie van mantelzorgers en vrijwilligers, het verlichten van mantelzorg en vrijwilligerswerk en op het beter verbinden van informele en formele ondersteuning en zorg. Vanaf 2015 is de waardering van mantelzorgers, het zogenaamde mantelzorgcompliment, ook een nieuwe taak van gemeenten geworden. De beleidsregels die betrekking hebben op het mantelzorgcompliment staan in een separate regeling beschreven. Voor de informele zorg/mantelzorgondersteuning en het mantelzorgcompliment stelt het Rijk structureel middelen beschikbaar. Voor de ondersteuning en waardering van de mantelzorgers is in 2015 een budget van € 70 miljoen landelijk beschikbaar. Vanaf 2016 wordt hiervoor structureel € 100 miljoen toegevoegd aan het gemeentefonds.
*Voortgangsbrief van de staatssecretaris d.d. 11 november 2014
5
HOOFDSTUK 2 ZICHT OP HET GRONINGER ZORGLANDSCHAP Landelijk zijn er 3,5 miljoen mantelzorgers, waarvan 2,6 miljoen langdurig en/of intensief zorgen. Op dit moment hebben per maand zo’n 13% van de Nederlanders een rol als mantelzorger. Daarvan is 8% zwaar belast tot overbelast. Volgens het SCP onderzoek uit 2010 zijn 450.000 mantelzorgers overbelast. In Westerwolde (Bellingwedde en Vlagtwedde) zorgt 1 op elke 5 inwoners langdurig voor een hulpbehoevende (schoon)ouder, partner, kind, ander familielid, buur, vriend of collega. Uit de Zorgmonitor ‘Zicht op het Groninger Zorglandschap’* komt naar voren dat 54% zich niet of nauwelijks belast voelt. 43 % van de Groninger mantelzorgers voelt zich enigszins tot tamelijk zwaar belast door hun huidige zorgtaken. 3% voelt zich zeer zwaar belast tot overbelast. Deze percentages komen overeen met de landelijke cijfers. In het onderzoek van LifeLines geven mantelzorgers ,die aan dit onderzoek in Noord-Nederland meededen, een gemiddelde van 67 punten (100 punten is de maximale score en staat voor heel veel voldoening) voor het onderdeel mantelzorg. Het onderzoek geeft aan dat 76% van de mantelzorgers veel voldoening ervaren bij het verlenen van mantelzorg. Drie uur per week zorg verlenen geeft een gelukkig gevoel. Bij meer tijd zorg verlenen ontstaat echter een averechts effect. Gemiddeld besteden (werkende) mantelzorgers zeventien uur per week aan zorgtaken. De helft van de werkende mantelzorgers voelt zich zwaar belast en heeft problemen met de combinatie van werken en zorgen. Hulp vragen of de zorg delen vinden veel mantelzorgers lastig. De ondersteuning van hen is daarom hard nodig om er voor te zorgen dat ze dit volhouden. Onderzoek wijst uit dat vrouwen zich vaker overbelast voelen dan mannen, mogelijk omdat meer vrouwen mantelzorg verlenen dan mannen. Overige risicofactoren voor overbelasting zijn: laag opleidingsniveau hebben; wonen bij degene die je verzorgt; veel uren mantelzorg verlenen; psychische problemen hebben; eenzaam zijn; financiële stress en fysieke problemen. Mantelzorgregister Westerwolde Om meer zicht te krijgen op het aantal mantelzorgers in onze gemeenten, zal een Mantelzorgregister Westerwolde opgezet worden bij de steunpunten mantelzorg. Om bijvoorbeeld in aanmerking te komen voor het mantelzorgcompliment, wordt de mantelzorger gevraagd zich te registreren bij het steunpunt mantelzorg en komt de mantelzorger in het register. Hierdoor krijgen wij meer zicht op het aantal, waar zijn ze, wie zijn ze; wat doen ze; wij willen mantelzorgers in beeld krijgen en houden om ze optimaal te kunnen ondersteunen. Registeren bij de steunpunten moet ook voordelen voor de mantelzorger opleveren zoals gerichte informatie, het ontvangen van bijvoorbeeld een nieuwsbrief, uitnodiging voor bijeenkomsten etc.
*Feitenblad Zorgmonitor Groningen 2015 http://sociaalplanbureaugroningen.nl/feitenbladen
6
HOOFDSTUK 3 MANTELZORGONDERSTEUNING EN VRIJWILLIGE INZET Als gemeenten zijn we vanuit de Wmo verantwoordelijk voor de ondersteuning van mantelzorgers. Op dit moment ondersteunen de steunpunten Mantelzorg en Vrijwillige Thuishulp Groningen Zuid (Stadskanaal/Vlagtwedde) en het steunpunt Mantelzorg Oldambt/Bellingwedde de mantelzorgers in onze gemeenten. De mantelzorgconsulent van de steunpunten helpt met informatie, advies en ondersteuning. Ook kan de mantelzorgconsulent helpen met persoonlijke begeleiding, emotionele steun en het tijdelijk overnemen van regeltaken of respijtzorg. De steunpunten organiseren onder meer jaarlijks de ‘dag voor de mantelzorg’ in de maand november, waarbij mantelzorgers in het zonnetje worden gezet. Daarnaast worden mantelzorgadviseurs ingezet door de welzijnsorganisaties ‘Het Oude Ambt’ en ‘Rzijn’. Mantelzorgondersteuning en het vroegtijdig signaleren van overbelaste mantelzorgers hebben voor ons prioriteit. De komende jaren willen wij de ontwikkeling van nieuwe ondersteuningsarrangementen binnen de huidige budgetten stimuleren om passende ondersteuning mogelijk te maken. Hierbij zal vooral gekeken worden naar laagdrempelige oplossingen. Mantelzorgers willen niet graag hun taken afstaan aan derden en ook degene die mantelzorg ontvangt wil deze het liefst ontvangen van de eigen mantelzorger. Daarom is het nodig om samen met mantelzorgers te onderzoeken op welke manier zij het beste ondersteund en soms ontlast kunnen worden. Om de positie te verstevigen van mantelzorgers en vrijwillige thuishulpen die informele zorg verlenen, zijn ‘basisfuncties’ uitgewerkt die ontwikkeld zijn in opdracht van het ministerie van VWS De basisfuncties geven de gemeenten richting bij de invulling van de lokale ondersteuning. In deze beleidsnotitie benoemen wij de volgende gezamenlijke en actuele uitgangspunten: De informele zorg zo veel mogelijk in de buurt organiseren Dit betekent: informatie, advies, met gebruikmaking van de expertise van het steunpunt Mantelzorg en de beide welzijnsinstellingen, zoveel mogelijk in de buurt te organiseren en deze aan te laten sluiten bij bestaande structuren (onder meer taakverbreding van bestaande senioren-voorlichters en maatschappelijke spreekuren). Hiermee wordt ondersteuning bereikbaarder voor onze inwoners. Handen en voeten geven aan het recht van mantelzorgers op maatschappelijke participatie Dit betekent: het belang van de mantelzorgers mee nemen bij het in kaart brengen van de thuissituatie van de zorgvrager in keukentafelgesprekken en daar waar nodig rekening houden met de belemmeringen die de mantelzorger ondervindt bij en/of ten gevolge van de uitvoering van de zorgtaken. Ook als het gaat om wonen, werk, inkomen en opleidingen. De gemeente zet hier zelf op in en stimuleert ook partners en opdrachtnemers om mantelzorg als aandachtsveld mee te nemen. Huishoudelijke hulp toelage (HHT) Bellingwedde en Vlagtwedde hebben ervoor gekozen om de HHT tot eind 2016 ook voor mantelzorgers in te zetten. Mantelzorgers die geregistreerd staan bij het steunpunt kunnen onder voorwaarden huishoudelijke hulp voor zichzelf ontvangen, zodat overbelasting wordt tegengegaan en zij hun mantelzorgtaken beter kunnen volhouden.
7
HOOFDSTUK 4 SAMEN STAAN WE STERKER De gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde willen inwoners stimuleren om elkaar te ondersteunen op een manier die bij hen past en dragen de boodschap uit dat mantelzorg (en vrijwillige zorghulp) niet alleen geven is, maar men er ook veel voor terugkrijgt. Beide gemeenten hebben in hun Wmo beleidsnotities (beleidsplan Wmo Bellingwedde 2015-2018 en beleidsplan Wmo 2015 Vlagtwedde ‘Eigen Kracht Verzilveren’) hun visies op mantelzorgondersteuning vastgelegd. Deze visies passen beleidsmatig goed bij elkaar. Mantelzorg, vrijwillige zorghulp en professionele c.q. formele zorg hebben ieder een eigen dynamiek, een eigen kracht en eigen kwaliteit. Het is een misverstand dat deze vormen van informele zorg en formele zorg van elkaar gescheiden zijn, of dat professionele zorg begint waar mantelzorg stopt. De professionele zorg vraagt soms om deskundigheid, opleiding en ervaring die niet door informele zorgverleners kan worden overgenomen. Andersom kunnen mantelzorgers en vrijwilligers persoonlijke aandacht en ondersteuning geven, die formele zorg niet op die manier kan bieden. Goed samenspel tussen formele en informele zorg is noodzakelijk, om onze inwoners in staat te stellen hun autonomie en zelfredzaamheid zo lang mogelijk te behouden. Wij verwachten van de formele zorg dat zij er oog voor hebben dat de mantelzorger niet overbelast raakt, dat zij op de hoogte zijn van het ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers en dat zij hier naar doorverwijzen. Mantelzorgers voorzien van advies en tips om hun zorg te verlichten past in de zorg voor fijnschaligheid en ons Cittaslow gedachtegoed. Samen met onze ketenpartners wonen, welzijn en zorg onderzoeken we wat er nodig is om de samenwerking tussen formele en informele zorg in Westerwolde verder te versterken met oog voor kwaliteit van leven. Van mantelzorgers willen we horen wat goed gaat en wat beter kan. In het voorjaar van 2015 zijn er gesprekken met mantelzorgers gevoerd. Centraal stond de vraag over ondersteuning en de mogelijke invulling van het mantelzorgcompliment. Reacties waren: ‘Een fijne buurt is belangrijk om als mantelzorger op terug te kunnen vallen. Dat is niet altijd het geval. Soms willen mensen er niet vooruit komen dat ze mantelzorger zijn. Huisartsen zullen een goed beeld hebben over problemen die mantelzorgers hebben met name overbelaste mantelzorgers. Datzelfde geldt ook voor de wijkverpleegkundige en thuishelpenden/ verzorgenden. Een mantelzorger heeft wel een uitlaadklep nodig. ‘Je kunt geen kant op’, het organiseren van ondersteuning is belangrijk om vrijheid aan de mantelzorger te geven. Zijn er voldoende vrijwilligers? Belangrijk is wat degene die mantelzorg ontvangt, de zorgvrager, wil. Vaak wel bekende gezichten/personen en niet steeds verschillende vrijwilligers. In de praktijk blijkt dit niet altijd eenvoudig te organiseren. ’ Combineren mantelzorg en werk Speciale aandacht vragen mantelzorgers die structureel zwaar belast zijn met zorgtaken, het voeren van een huishouden en opvoedtaken (=gebruikelijke zorg) en die vanwege het ontbreken van passende ondersteuning, zorg en werk niet (langer) kunnen combineren. In de Wet arbeid en zorg is uitbreiding van het zorgverlof opgenomen vanaf 1 juli 2015. Als gemeenten hebben wij een voorbeeldfunctie als het gaat om het combineren van werk en (mantel)zorg . Wij streven er naar om mantelzorg vriendelijk organisaties te worden en erkend te worden door de stichting ‘Werk en Mantelzorg’ (www.werkenmantelzorg.nl). Een passage over ‘combineren van mantelzorg en werk’ wordt opgenomen op onze gemeentelijke websites, zodat bedrijven en instellingen binnen onze gemeenten zich bewust worden van het belang om mantelzorgers te ondersteunen. Wij vinden het belangrijk dat zowel de zorgvrager als de mantelzorger een ‘eigen leven’ heeft en zo mogelijk in een eigen inkomen voorziet. Bij overbelasting kan een maatwerkvoorziening aangevraagd worden. Wanneer de mantelzorger een uitkering heeft, dan behoort ontheffing van de sollicitatieplicht tot de te onderzoeken mogelijkheden.
8
Het Westerwolds Zorghuis De AWBZ-aanspraak kortdurend verblijf is vervallen en is ondergebracht in het gemeentelijk domein (de Wmo 2015 en de Jeugdwet) als onderdeel om mantelzorgers te ondersteunen. Een belangrijke vorm van ondersteuning is respijtzorg, dat wil zeggen: het tijdelijk overnemen van de totale zorg waardoor een mantelzorger tijdelijk ontlast wordt van zijn taak. Verschillende vormen van respijtzorg zijn daarbij mogelijk, zoals thuisopvang, dagopvang, kortdurend verblijf of inzet van informele zorg. Een van de mogelijkheden om mantelzorgers (tijdelijk) te ontlasten is de totstandkoming van een Westerwolds Zorghuis. De motie ‘Onderzoek de mogelijkheden Westerwolds Zorghuis’, is in Vlagtwedde unaniem in de raad aangenomen. De raad verzoekt het college om in gesprek te gaan met zorgaanbieders en welzijnsorganisaties om de mogelijkheden te onderzoeken voor bundeling van zorg binnen de kernen in de gemeente Vlagtwedde voor het Westerwolds Zorghuis, waar thuiszorg, mantelzorg en kortdurende zorg onder 1 dak gebracht worden. Momenteel wordt gestreefd naar het starten van een pilot van het Westerwolds Zorghuis in woonservicecentrum Kloosterheerd in Ter Apel, waarvan de resultaten en uitkomsten zullen worden gedeeld met Bellingwedde. Dagactiviteiten MFA de Meet In de multifunctionele accommodatie (MFA) de Meet in Bellingwolde worden nieuwe activiteiten opgezet die aansluiten bij de ontwikkelingen en veranderingen in de zorg. In samenspraak met de beheerder van MFA de Meet en de dorpsondersteuner van welzijnsstichting Het Oude Ambt worden in eerste instantie twee dagdelen activiteiten ontwikkeld voor die mensen die nog geen verzorging en verpleging nodig hebben. De bedoeling hierbij is de mantelzorgers (tijdelijk) te ontlasten. In een later stadium zullen we onderzoeken of uitbreiding en/of intensivering van de doelgroep (respijtzorg met verzorging en/of verpleging)) tot de mogelijkheid behoort. Mantelzorgakkoord Mantelzorg is niet de verantwoordelijkheid van de gemeente alleen. Het heeft ook effect op organisaties uit de zorg, het onderwijs en werkgevers. Om die reden streeft de gemeente er naar om met deze partijen een Mantelzorgakkoord af te sluiten, zodat mantelzorgers blijvend ondersteund worden. Het streven is om de verantwoordelijkheid voor en uitvoering van mantelzorgondersteuning te verbreden door met alle betrokken organisaties uit de zorg en het onderwijs maar ook met werkgevers afspraken te maken over signalering, voorlichting en advies. Velen signaleren een spanningsveld: én meer mensen in de positie van mantelzorger of zorgvrijwilliger, én meer vrouwen en mannen (langer) op de arbeidsmarkt. Daarbij vervult de gemeente een voorbeeldfunctie als mantelzorgvriendelijke werkgever om de werkende mantelzorger te ondersteunen, zodat mantelzorg en werk goed en blijvend te combineren is. In het Mantelzorgakkoord moet met name aandacht zijn voor extra ondersteuning van jonge mantelzorgers. Veel jonge mantelzorgers ervaren later in hun leven negatieve psychische gevolgen, als zij al jong mantelzorger zijn. Het steunpunt mantelzorg krijgt een belangrijke taak om in samenwerking met scholen, jongerenwerk , sportcoaches en het CJG(V) in te zetten op (respijt)voorzieningen voor jonge mantelzorgers en een project om (basisschool)leerlingen bewust te maken van mantelzorg. Ook worden activiteiten voor jonge mantelzorgers ontwikkeld waarbij ze even ‘gewoon kind’ kunnen zijn. Door het ontmoeten van andere jonge mantelzorgers, kunnen zij ontdekken dat ze niet de enige zijn en er niet alleen voor staan. Het inzetten op de ondersteuning van jonge mantelzorgers past in ons preventief jeugdhulpbeleid en is een belangrijke pijler in ons mantelzorgbeleid.
9
HOOFDSTUK 5 MANTELZORGCOMPLIMENT Gemeenten zijn vanaf 2015 verantwoordelijk voor de waardering van mantelzorgers en de invulling er van. In het wetsvoorstel Wmo 2015 is geregeld dat de vroegere grondslag (hoge zorgindicatie) voor het mantelzorgcompliment is vervallen. Voor de invulling van het mantelzorgcompliment hebben gemeenten middelen ontvangen vanuit het Rijk. Dit geld moet ten goede komen aan de mantelzorgers. Gemeenten zijn vrij om hier zelf invulling aan te geven. Het blijkt dat Groninger gemeenten het compliment verschillend invullen (zie bijlage 1). Ter voorbereiding op de vormgeving van het Westerwolds mantelzorgcompliment nieuwe stijl zijn op uitnodiging van de gemeenten gesprekken met mantelzorgers gevoerd. Reacties waren: ‘Het gaat om een attentie. Wordt ook vaak gedaan op de dag van de mantelzorg in november. Iedere situatie is verschillend. Er zijn wellicht mensen die het geld goed kunnen gebruiken. Liever een bedrag dan een bon. Vrijwilligers die helpen bij de mantelzorgondersteuning bv door iemand naar het ziekenhuis te brengen willen wel graag de onkosten vergoed krijgen. Het steunpunt mantelzorg voert die (gedeeltelijk) vergoeding voor de reiskosten ook uit.’ Vorm van het compliment De beleidsregels voor het mantelzorgcompliment hieromtrent staan beschreven in een separate regeling, die door het college wordt vastgesteld. Voorwaarden zijn in ieder geval dat: de zorgontvanger een inwoner van Bellingwedde of Vlagtwedde moet zijn; de mantelzorger is geregistreerd bij een steunpunt mantelzorg; de mantelzorger wel buiten de gemeenten Bellingwedde of Vlagtwedde mag wonen; het mantelzorgcompliment ook voor de jonge mantelzorger beschikbaar is. Het mantelzorgcompliment staat in deze notitie bewust summier omschreven om het college de flexibiliteit te bieden om maatwerk te leveren. De regeling kan door het college naar behoefte worden aangepast. Het belangrijkste kader dat de gemeenteraad vaststelt, is dat er een mantelzorgcompliment gegeven wordt (het wat). De vorm waarin (het hoe) is aan het college.
10
HOOFDSTUK 6 INSTEEK MANTELZORGBELEID WESTERWOLDE 2015-2016 In dit hoofdstuk wordt beschreven wat Bellingwedde en Vlagtwedde in 2015 en 2106 concreet gaan doen aan mantelzorgbeleid om mantelzorgers te ondersteunen. Dit gaan we doen door: Uitvoering van het Mantelzorgcompliment Jaarlijks in november wordt het Mantelzorgcompliment uitgereikt. De basisondersteuning versterken Het steunpunt mantelzorg zal worden versterkt door extra personele inzet op basis van resultaatsafspraken. Deze uitbreiding zal tot stand komen in overleg met de wensen en behoeften van mantelzorgers. Dus niet aanbodgericht maar vraaggericht. Mantelzorgregister Westerwolde De komende jaren zal er steeds meer een beroep gedaan worden op mantelzorgers. Het basisaanbod breiden wij daartoe de komende jaren in overleg met mantelzorgers uit. Om dit te realiseren gaan wij over tot een mantelzorgregister Westerwolde. Mantelzorgers komen via het register bij de gemeenten inbeeld, kunnen directer worden benaderd en de doorontwikkeling van de mantelzorgondersteuning kan met henzelf plaatsvinden. Registratie is geen harde voorwaarde voor het ontvangen van het mantelzorgcompliment. Voor advisering zal ook het platform Hattinga Verschure, als belangenorganisatie van mantelzorgers in de provincie Groningen, worden gevraagd. Mantelzorgakkoord Om mantelzorg goed in te bedden in de samenleving streeft de gemeente er naar om in 2016 een Mantelzorgakkoord af te sluiten met organisaties uit de zorg, het onderwijs en werkgevers. Het streven is om de verantwoordelijkheid voor en uitvoering van mantelzorgondersteuning te verbreden door met alle betrokken organisaties uit de zorg en het onderwijs maar ook met werkgevers afspraken te maken over signalering, voorlichting en advies. Jonge mantelzorgers ondersteunen Veel jonge mantelzorgers ervaren later in hun leven negatieve psychische gevolgen als zij al jong mantelzorger zijn. Het steunpunt mantelzorg krijgt een belangrijke taak om in samenwerking met scholen, jongerenwerk , sportcoaches en het CJG(V) in te zetten op (respijt)voorzieningen voor jongeren en een project om basisschoolleerlingen bewust te maken van mantelzorg . Ook worden activiteiten voor jonge mantelzorgers ontwikkeld, waarbij ze even ‘gewoon kind’ kunnen zijn. Door het ontmoeten van andere jonge mantelzorgers kunnen zij ontdekken dat ze niet de enige zijn en er niet alleen voor staan. Het inzetten op de ondersteuning van jonge mantelzorgers past in het preventief jeugdhulpbeleid en is een belangrijke pijler bij het vormgeven van het mantelzorgakkoord. Combinatie Mantelzorg en Werk Eén van de gesignaleerde problemen, die mantelzorgers ondervinden, is het combineren van het verlenen van zorg met het verrichten van betaalde arbeid. Als gemeenten hebben wij hierin een voorbeeld functie. Wij streven naar een aantoonbaar mantelzorgvriendelijk beleid in ons HR beleid te integreren. Aandacht, begrip en ruimte voor (maatwerk) oplossingen van de werkgever, dragen bij aan de werk-privé balans van de werkende mantelzorger en kan daarvoor de Erkenning van de stichting werk en mantelzorg verdienen. Wij willen ons inspannen om als een van de eerste gemeente(n) in de provincie Groningen deze erkenning in 2016 te ontvangen. Het versterken van de respijtzorg Ter voorkoming van overbelaste mantelzorgers willen we dagopvang blijven ondersteunen. De Meet in Bellingwolde is voor respijtzorg in de vorm van dagactiviteiten beschikbaar. Tevens komt er als pilot een Westerwolds Zorghuis in Ter Apel dat in 2016 officieel geopend wordt. Indien succesvol kan het concept gefaseerd worden uitgerold naar andere kernen.
11
Deskundigheidsbevordering Veel mantelzorgers raken overbelast door de lichamelijke handelingen die bij de verzorging nodig zijn. Om fysieke overbelasting tegen te gaan, zal een pilot worden gestart met scholing wat is gericht op het tegengaan van fysieke overbelasting van mantelzorgers in samenwerking met fysiotherapeuten. Mantelzorgers, de mantelzorgontvanger zelf en zorgvrijwilligers lopen regelmatig aan tegen het leren om gaan met chronische ziekten. Om hen hierin te ondersteunen zal scholing op verschillende onderdelen, waaronder chronische ziekten, worden aangeboden. Dit is een vorm van ondersteuning die wordt geboden, zodat zorgvrijwilligers tijdelijk taken van mantelzorgers kunnen overnemen.
12
HOOFDSTUK 7 DEFINITIES Zorgontvanger : degene die (veelal curatieve) zorg ontvangt; vaak aangeduid als patiënt, cliënt of zorgbehoevende. Mantelzorger(s): één of meerdere leden van de directe omgeving van de zorgontvanger die extra zorg verleent/verlenen, waarbij de zorgverlening voortvloeit uit de sociale relatie, buiten het kader van een hulpverlenend beroep of georganiseerd vrijwilligerswerk. Uitgaande van minimaal 3 maanden en (gemiddeld) 8 uur per week. Zorgverlener
: degene die veelal in het kader van een hulpverlenend beroep of georganiseerd vrijwilligerswerk de zorg of ondersteuning verleent.
Cliëntsysteem : tot het cliëntsysteem behoren de zorgontvanger, diens mantelzorgers en de zorgverleners. Het cliëntsysteem wordt ook wel als driehoek weergegeven. Ketenpartners/ Netwerkpartijen: de partijen die in gezamenlijkheid de mantelzorgondersteuning ontwikkelen, uitvoeren en uitdragen, bestaande uit professionele zorgaanbieders, welzijnsbieders en vrijwilligersorganisaties. Streven is dat dit netwerk op termijn wordt aangevuld met andere organisaties zoals informele zorgaanbieders, onderwijsinstellingen e.a. Steunpunt Mantelzorg
Respijtzorg
: kennis- en expertisecentrum informele zorg voor zorgontvangers de lokale partners en partijen. : het tijdelijk overnemen van de zorg om de mantelzorger te ontlasten.
13
Bijlage 1 Waardering mantelzorgers 2015 in de provincie Groningen ( situatie per 27 mei 2015) Met de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning zijn de gemeenten verantwoordelijk voor het waarderen van de mantelzorg. Het mantelzorgcompliment was een vergoeding voor mantelzorgers. De zorgvrager kon zijn of haar mantelzorger voordragen. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) regelde het mantelzorgcompliment. Mantelzorgers die begin dit jaar een compliment kregen voor het jaar 2014, komen dit jaar niet automatisch opnieuw daarvoor in aanmerking. Dit is afhankelijk van het beleid van desbetreffende gemeente en de criteria die de gemeente daaraan stelt. In 7 gemeenten in de provincie Groningen is de waardering voor mantelzorgers 2015 bekend: - Hoogezand-Sappemeer, Slochteren en Menterwolde: een waardebon en een bloemetje op de Dag van de Mantelzorg in november; - DAL regio (Delfzijl, Appingedam en Loppersum): cadeaubon van € 50,--; - Groningen: een Mantelzorg kaart 2015, met deze kaart worden mantelzorgers getrakteerd op een bos bloemen, Italiaans ijs of Groninger koek. Ook kunnen zij kiezen voor een ontspannen uitje en deelnemen aan een activiteit van het steunpunt Mantelzorg van Humanitas. Dit jaar is er ook een coupon met verrassing. Gemeenten waar nog nagedacht of afgestemd (situatie per 27 mei 2015): - BMWE regio: zodra meer bekend, publicatie via het gemeentenieuws in de Ommelander Courant en via gemeentelijke website. De Marne meldt: “De gemeente krijgt veel minder middelen om de waardering van mantelzorgers vorm te geven. Daar wordt bij het vorm geven van de waardering voor mantelzorgers rekening mee gehouden. Gedacht kan worden aan een speciale dag, een bloemetjes of iets dergelijk.” - Haren: In het Jaarplan Sociaal Domein 2015 staat dat de invulling van de waardering van de mantelzorgers samen met de mantelzorgers vorm krijgt. Hiervoor een budget gereserveerd. In 2015 komt er een voorstel, maar deze is nog niet gepubliceerd. - Oldambt: geen informatie - Pekela/Veendam: geen informatie - Stadskanaal: Op dit moment onderzoekt de gemeente op welke manier mantelzorgers in aanmerking kunnen komen voor de waardering en welke categorie mantelzorgers het betreft. Het Rijk heeft als voorwaarde meegegeven dat de gemeente waar de cliënt woont verantwoordelijk is voor de waardering van mantelzorgers, ook als deze mantelzorgers in een andere gemeente wonen. Zodra besluitvorming rond is, publiceert de gemeente dit. - Westerkwartier: geen informatie.
14
