Stimuleren van leven lang leren: een regionale aanpak Workshop, 10 maart 2011, Provincie Drenthe, Assen
Loek Nieuwenhuis & Patricia Gielen, IVA, Universiteit van Tilburg
© IVA
Leve Lang leren in Drenthe
© IVA
Opzet workshop 1. Sectorale leercultuur (vier sectoren) 2. Internationale leercultuur (vier EU landen) 3. Vertaling naar regionale leercultuur (how to do in Drenthe)?
© IVA
Varianten van leven lang leren 1. Voorwaardelijk leren: reparatie van hiaten dan wel behalen van nieuwe toegangsbewijzen voor verdere loopbaan. Voorspelbaar: KS voldoet als richtsnoer 2. Reactief leren: leren om bij te blijven bij veranderingen. Maatwerk vereist. 3. Proactief leren: leren om veranderingen en innovaties in gang te zetten. Onvoorspelbaar. 4. Recreatief leren: persoonlijke ontwikkeling
© IVA
Beleidslijnen • Lissabon: opscholen beroepsbevolking • Flexicurity: ondernemende werknemer, verantwoordelijk voor eigen competenties en human capital, mobiliteit, ondernemerschap • Onderdeel van deeltijd WW: komt niet van de grond! • Innovatie: competitieve economie • Burgerschap: participatie en sociale inclusie © IVA
Historie Nationale historie motieven voor een leven lang leren • Jaren 50 en 60: (tweede kans) onderwijs • Jaren 80 en 90: (bedrijfsgerichte) scholing en employability Omslag • Van mogelijkheid tot noodzaak! • Van sociaal cultureel naar economische en individuele motieven OECD (2004): 4 kenmerken 1. Belang van systeembenadering 2. Centraliteit van de lerende 3. Motivatie om te leren. 4. Meerdere doelstellingen voor beleid. © IVA
Analyse historie (2007) •
Motieven: parallel aan internationale trends, focus op economische motieven zonder dat conjunctuurschommelingen daar invloed op hebben
•
Functie: Voorwaardelijk en reactief leren accent in beleid.
•
Niveau: Accent op het lerende individu. Lerende organisatie en regio minder in beeld.
•
Systeemarrangementen: aanbod als knelpunt (ondoorzichtig, onvolledig, weinig vraaggericht en maatwerk)
•
Verbeterde afstemming: beleid meer geïntegreerd, afgebakend en consistent
•
Beleid gericht op aanbodkant: optimaliseren educatieve systeem (onderwijs), weinig aandacht voor niet-economische motieven, aanzet verschuiving doelgroepen.
•
Onevenredigheid: accent op hoger opgeleiden.
© IVA
Output matrix Output variabele
Individuele deelnemer
Werkgever
Branche-regio
Maatschappij
Cognitief
Kennis Vaardigheden Werkproceskennis metacognitie
Routines voor productiviteit Innovatiekracht voor vitaliteit
Ontwikkeling van professie en vakmanschap
Burgerschap voor participatie
Economisch
Employability Loopbaan Inkomen
Productiviteit Innovatie Personeelsvoorziening en -verloop
Vestigingsklimaat Personeelsvoorziening
Toeleiding naar werk Nationaal inkomen
Sociaal
Werkzekerheid Persoonlijke ontwikkeling
Gemotiveerd en betrokken personeel
Woon-werkklimaat participatie
Participatie en welvaart
© IVA
Onderzoek op sectoraal niveau
Institutionele setting (sectorcultuur t.a.v. scholing) Vakbonden
Werkgeversorg.
CAO-afspraken rond: Regulier onderwijs
Scholing/EVC
O&O-fondsen
Vraag naar scholing
Aard van het productieproces Werking KBB
Werking fonds
Aard van de arbeidsmarkt Bedrijf
werknemers
Deelname aan een leven lang leren
© IVA
Bedrijven en werkgelegenheid Metalektro
Bedrijven Werknemers Vast dienstverband
1313 (80% leerbedrijf) 156.182 92%
Bouw
Bedrijven Werknemers Vast dienstverband
22.289 (51% leerbedrijf, samenwerking) 389.000 ?, veel ZZP-ers
Beroepsgoederen Bedrijven Werknemers Vast dienstverband
7.500 (82% leerbedrijf) 146.237 93%
Vleesindustrie
785 (?) 16.457 55 en 81%
© IVA
Bedrijven Werknemers Vast dienstverband
Schets leercultuur Metalektro Bedrijven: Groot, technologische innovaties, integraal ontwerp Arbeidsmarkt: Werving problematisch (kwalificatie-, specialisatie-eisen), jongeren. CAO overleg: beperkt aantal partners, meerdere CAO’s, regelingen, fondsen Inhoudelijk: ontwikkeling medewerkers, interne mobiliteit (binden) Financiering BOL/BBL. Initiatieven en inzet regulier onderwijs, EVC en scholingsverlof KBB: Kenteq als koepel, visie en projecten gericht op ontwikkeling van Technisch vakmanschap in context bedrijven O&O fonds: Breed takenpakket, ook inhoudelijk (WG, WN, werkzoekenden) Bedrijven: technology push richting scholing (scholing docenten), Induteq Medewerkers: ? Leercultuur: gedreven door technologie, nieuwe werkwijzen en arbeidsmarktproblematiek en employability?
© IVA
Schets leercultuur Bouw Bedrijven: Grote bedrijven Arbeidsmarkt: Uitstroom personeel (ivm belasting), beperkte automatisering CAO overleg: Centrale CAO, bundeling krachten Inhoudelijk: in CAO praktijkopleiders en financiering BOL/BBL, in aanvullende regelingen scholingsverlof, en –plan, EVC, verplichte scholing, loopbaanadvies KBB: Fundeon sterk verwerven met Branche, visie en projecten gericht Bedrijven, doelstelling gericht O&O fonds: breed takenpakket, uitzetten projecten, reguliere activiteiten. Bedrijven: samenwerkingsverbanden om kwalificatietrajecten te waarborgen Medewerkers: ? Leercultuur: gedreven door aard werk (mensafhankelijk), binden personeel
© IVA
Schets leercultuur Beroepsgoederenvervoer Bedrijven: Grote en kleine bedrijven, relatief platte organisatie Arbeidsmarkt: Wervingsproblematiek neemt iets af, 16 jarigen mogen nog niet rijden CAO overleg: Beperkt aantal partijen. Inhoudelijk: Weinig specifiek in CAO, wel scholingsverlof KBB: VTL relatief klein, uitzetten projecten (werving chauffeurs, EVC) O&O fonds: verstrekken gelden Bedrijven: weinig interne doorstroom chauffeurs, cultuurverschil kantoor en buiten Medewerkers: Chauffeurs matige interesse in persoonlijke ontwikkeling, logistiek medewerkers veel variatie, meer mogelijkheden Leercultuur: Gedreven door wettelijke eisen en economie (vakbekwaamheid, specifiek vervoer, rijtijden, zuinig rijden)?
© IVA
Schets leercultuur Vleesindustrie Bedrijven: Paar grote met veel kleine bedrijven, efficiënt werken, omslag van traditioneel vakmanschap naar geautomatiseerde productie. Arbeidsmarkt: personeel instroom niet via onderwijs, internationaal en laag gekwalificeerd CAO overleg: Versnipperd (4 CAO’s voor vlees, meer dan 100 in voedingindustrie), gelaagdheid in overleg (WG, WN, productschappen, etc.) Inhoudelijk: Relatie regulier onderwijs staat, NT2 belangrijk KBB: SVO belangrijkst, veel diensten richting bedrijven. Nog 4 KBB’s in sector. O&O fonds: Regelingen staan maar ook stil. Bedrijven: Aandacht ontwikkeling personeel varieert enorm, afh. van visie. Automatisering invloed op opleidingsniveau en omvang personeel Medewerkers: Binding aan bedrijven! Leercultuur: Aan het verzwakken? Segmentatie speelt rol? Wettelijke eisen (HACCP)
© IVA
Indicatoren voor leercultuur (CBS) Bedrijven met <
Metalektro
Bouw
Vervoer
Voeding
Cursussen of opleidingen
78%
71%
62%
59%
Interne cursus of opleiding
29%
19%
22%
30%
Extern cursus of opleiding
73%
67%
60%
52%
Opleiding op de werkplek
43%
29%
25%
31%
Job rotation / functie roulatie
15%
4%
9%
8%
Kwaliteitscirkels, e.d.
10%
10%
6%
7%
Zelfstudie
21%
11%
11%
9%
Conferentie e.d.
44%
28%
22%
24%
© IVA
Conclusies Leven lang Leren Randvoorwaarde LLL sectorniveau: + Positioneren individuele werknemer als centrale actor + Massa organiseren voor professionele ondersteuning en facilitering, - Fragmentatie - Organisatiebelang prevaleert boven het individueel belang. Wat zien we: - Accent op: Voorwaardelijk leren (diploma’s en certificaten, nodig voor behoud van werk of verwerven nieuwe posities) - Reactief leren: in geringe mate - Proactief leren: nauwelijks geobserveerd.
© IVA
Conclusie: LLL in vier sectoren
Belangrijke impuls: Het niveau van het werk - Transport en de Vleessector: Arbo en veiligheid - Metalektro en de Bouw: Vakbekwaamheid. Employability: geassocieerd met diploma’s en certificaten - Zoeken naar zekerheden bij het investeren van tijd, energie en middelen in leven lang leren. Echter: Leren, gekoppeld aan loopbaanverkenningen blijkt (in de bouw) een motiverende en stimulerende combinatie. Regionaal: Samenwerken loont Doelgroepen: investeren in laagopgeleiden praktijknabij © IVA
Leercultuur internationaal • • • •
Denemarken: vergelijkbaar stelsel (BAM), koploper LLL Verenigd Koninkrijk: ander stelsel (IAM), koploper LLL Duitsland: vergelijkbaar stelsel (BAM, duaal), geen koploper LLL Frankrijk: ander stelsel (IAM), geen koploper, wel stelsel LLL
BAM: beroepsgerichte arbeidsmarkt (occupational space) IAM: interne arbeidsmarkt (organisational space) © IVA
Denemarken •
• •
•
Samenhang tussen beleid dat een leven lang leren stimuleert en flexibiliteit op de arbeidsmarkt bevordert (bv. flexicurity model, opheffen van belemmering om in het onderwijs opnieuw in te treden) De alternerende overgang van initieel naar postinitieel leren, waarmee voortijdig schoolverlaten gedoogd en opgevangen wordt; Gezamenlijke verantwoordelijkheid en heldere rolverdeling ten aanzien van een leven lang leren tussen individuen, bedrijven, sociale partners en overheid waarbij partners uitgedaagd worden om over de grens van het hier en nu (eigenbelang) te kijken. Flexicurity model waarin inzetbaarheid op de arbeidsmarkt van de beroepsbevolking een gezamenlijke verantwoordelijkheid is.
© IVA
Engeland • • • •
© IVA
de vraaggestuurde en rechtstreekse aanpak de (lokale) netwerkaanpak: betrekken van veel relevante partijen dicht bij de lerende (letterlijk!) Inzet van plaats en tijdsonafhankelijke communicatiemiddelen zoals internet en call centers. Benaderen van een beperkt aantal fondsen vanuit diverse kanalen
Duitsland • •
•
het inzetten van onafhankelijke begeleiders die laagdrempelig zijn en naar het individu (met name werknemers in het MKB) toekomen; de lokale netwerkaanpak waarbij zoveel mogelijk relevante partijen die zich richten op het individu met elkaar samenwerken en acties op elkaar afstemmen, waarbij men ook aansluit op de lokale situatie; het expliciteren of formaliseren van kennis en vaardigheden die buiten de formele context zijn verworven.
© IVA
Wat kan Nederland leren? • • • • • • • • • • • © IVA
Sociaal pedagogisch vangnet: van voortijdig naar vroegtijdig schoolverlaten (DK) Parallel kwalificatiestelsel (FR) Kleinschalige experimenten, individu als doelgroep (learning reps, UK) Lokale netwerken (DK, DU) Individuele rechten (voorzieningen, tijd, geld) (FR) Flexicurity omgeving (DK) Landelijk: gelijkschakelen van doelen Lokale niveau van belang voor actie (UK, DU, DK) Combinatie van maatregelen (aanbod, erkenning, budget) Samenhang: structuur, dienstverlening, rechten, middelen Leerambassadeurs / scholingsconsulenten
Instrumenten •
EVC: empowerment óf HR óf vrijstelling?
•
ROC/HBO: alleen goed in KS gerelateerd leren (voorwaardelijk): niet flexibel voor reactief of proactief leren
•
Werknemersinstrument (loopbaan in de bouw) of werkgeversinstrument?
•
Sectoroverschrijdend denken?
© IVA
Actuele politiek • • • •
Wet wederzijdse scholingsaanspraak Onderzoek uitvoeringsmodaliteiten opleidingscheque Stimuleringsregeling “lerende organisatie” Verkenning loopbaanadvies en –begeleiding
•
Onderwijsraad: 7 aanbevelingen rond formalisering en regulering onderwijsaanbod MBO-HBO; privaat en publiek.
• • • •
30+ NKK SZW (duurzame inzetbaarheid) Sectorale ontwikkeling en mobiliteit
© IVA
Discussie; de regio aan zet • • •
Wat kan er werken in Drenthe? Welke rol is er voor regionaal beleid, naast sectoraal beleid? Koppeling aan regionaal economische speerpunten.
© IVA
Contactgegevens Prof. A.F.M. Nieuwenhuis (IVA)
[email protected] 013 466 8459 of 06 2238 0757 P.M. Gielen (IVA)
[email protected] 013 466 8561 of 06 4935 5765
© IVA
