Stijn Sieckelinck Sanne van Buuren & Halim El Madkouri (redactie)
Hoe burgers zelf de gezagscrisis aanpakken
288
Analyse >
De praktijk
‘Ik heb geen enkel belang’ Kenmerken van een brugfiguur volgens Ilonka Terlouw, aanjager in Amsterdam De rol van de brugfiguur Een brugfiguur die leef- en systeemwereld weet te verbinden moet in de eerste plaats een netwerk hebben: weten van elkaar wie waar zit en wie welke informatie heeft. De brugfiguur heeft strikt genomen geen eigen belang. Zijn of haar belang is dat Community Leaders, zoals onbevoegde gezagsdragers, optimaal gaan functioneren. Hoe kan je mensen ondersteunen? Hij of zij kan vrij denken, zit nergens aan vast; kan denken in mogelijkheden en kansen. De brugfiguur kan meer vanaf een afstand kijken, dus die houdt meer het overzicht. Een brugfiguur kijkt nooit vanuit inhoud, maar altijd naar het proces en naar het effect van gedrag. Als pedagogen zoeken naar hoe ze ouders betrokken krijgen, zitten ze vaak met de handen in het haar. De brugfiguur benadert invloedrijke burgers vanuit communicatieoogpunt. Weten ouders wat er van ze verwacht wordt, en waarom? Waarom is het belangrijk voor de ouders, voor de kinderen? En waarom voor de professional (daar moet je ook eerlijk over zijn). Hoe maak je mensen partner, hoe betrek je ze bij je werk? Communicatie gaat voor op inhoud. De brugfiguur kan het belang benadrukken dat er met de jongeren gepraat wordt alvorens nieuwe plannen in te voeren. De ervaring is vaak dat men wel met professionals praat, maar niet echt de wijk in duikt met de jongeren. Dan kunnen informele leiders als aanspreekpunten fungeren. Sommigen zijn heel goed in staat hun eigen doelgroep aan te spreken, anderen minder. Daar kan ondersteuning gewenst zijn. Dan kan je de waarde die de persoon heeft voor de buurt verzilveren. Brugfiguren kunnen ook laten zien dat informele leiders anders moeten worden gewaardeerd dan professionals. Informele leiders zijn in principe onbetrouwbaar in het professioneel onderhouden van de relatie, omdat ze het allemaal
Onbevoegd gezag - Hoe burgers zelf de gezagscrisis aanpakken
289
v rijwillig doen. Ze communiceren vaak moeizaam. Maar vergeleken met professionals is dat een relatief ongemak. Als er een gouden jongerenwerker rondloopt die weggaat, moet je weer helemaal opnieuw beginnen. Informele leiders zijn in die zin juist betrouwbaarder dan professionals, omdat ze er met hun hart in zitten. Ze zullen nooit ‘weggaan’. De brugfiguur neemt de beleidsangst weg dat het inzetten van niet-pedagogisch geschoolden pedagogisch onverantwoord is. Vanuit gezagsoogpunt kan het veel effectiever zijn om jongeren na een misdrijf (ook) verantwoording te laten af leggen aan een ‘vaderfiguur’ dan hen alleen maar te laten oppakken en straffen door het systeem. De brugfiguur stelt machtsmisbruik aan de orde en stimuleert gezag in de ware zin van het woord. De brugfiguur organiseert niet langs etnische lijnen, maar erkent wel dat vele waardevolle initiatieven binnen etnische gemeenschappen effectief zijn. Voorop staat dat initiatiefrijke burgers moeten worden ondersteund. Een brugfiguur kan helpen inschatten wat de waarde is van een stichting en daarmee beleidsmatige keuzes ondersteunen. Een brugfiguur mag zelf geen dwarsligger zijn. Strikt genomen heeft hij of zij geen stem, geen belang. Net als de beleidsambtenaar moet men een meester zijn in het spiegelen. Men zegt niet wat men van het beleid vindt, maar laat wel zien wat het effect is. Veel is een kwestie van stijl. Het is een kunst om mensen liefdevol te confronteren. Spiegelen en luisteren dus. Dan voelen mensen zich erkend en dan kun je gaan samenwerken. Een brugfiguur is dus vooral een sparring partner en doorgeefluik. Een brugfiguur neemt vrijwilligers als doelgroep serieus. Trainingen richten zich te vaak op professionals en ouders, niet op vrijwilligers. De brugfiguur gelooft in de scholing en empowerment van deze burgers. De kern van zijn of haar boodschap is: je moet het de mensen makkelijk maken, ze doen het al vrijwillig. Ze werken al.
290
Analyse >
De positie ten opzichte van de maatschappelijke en institutionele omgeving Een brugfiguur moet een onafhankelijke positie hebben, met name onafhankelijk van het beleid. Mensen vinden het prettig om met iemand te praten die losstaat van het beleid. Een brugfiguur is nauw betrokken bij wat er diep in de wijk leeft. Tegelijkertijd kan hij of zij niet elke dag in de wijk aanwezig zijn, waardoor contact weer lastiger is, want informele leiders zijn moeilijk vanaf een afstand te bereiken. Instanties slagen er daarom slechts heel mondjesmaat in om bijvoorbeeld de onzichtbare ouders te bereiken. Alleen een informele leider uit de gemeenschap komt nog zonder drang of dwang achter de voordeur. De brugfiguur heeft een andere rol dan bijvoorbeeld een jongerenwerker. Het ‘jongerenwerk nieuwe stijl’1 roept ook nieuwe vragen op: in wiens belang zijn deze plannen opgesteld? Jongerenwerk nieuwe stijl mag zeker wat strenger zijn dan vroeger, maar is altijd gebaat bij samenwerking met de bewoners. De beleidseis om effecten en resultaten te zien wordt erkend, maar niet volledig ingewilligd indien de context zelfstandige criteria vereist. De brugfiguur staat zelf los van de formulieren en bepleit simpele criteria. Hoeveel kinderen en jongeren bereik je?
1 In 2009 deed de term ‘Jongerenwerk nieuwe stijl’ zijn intrede. Het jongerenwerk is een officieel beroep geworden en een bijbehorend competentieprofiel is geïntroduceerd (zie bijv. Van Strijen, 2011).
Colofon © 2013 FORUM | Boom Lemma uitgevers Tekst S. Sieckelinck (auteur), S. van Buuren & H. El Madkouri (red). Ontwerp Volta_ontwerpers, Utrecht Fotografie Jeroen Alberts (portretten), Hollandse Hoogte, Martijn Beekman (foto pagina 108) Druk Drukkerij Wilco, Amersfoort
FORUM is een onafhankelijk kennisinstituut op het terrein van multiculturele vraagstukken vanuit het perspectief van de democratische rechtsstaat, sociale cohesie en gedeeld burgerschap. FORUM vergaart kennis op het brede terrein van integratie, stelt deze beschikbaar en zet de kennis om in praktisch toepasbare methoden en producten. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (art. 16 Auteurswet) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl). No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. ISBN 978-90-5931-942-4 NUR 741 www.forum.nl www.boomlemma.nl
