Stichting. Medisch. Farmaceutisch. Museum

Stichting Medisch Farmaceutisch Museum

Museumgids / Jaarverslag 2012

Klinische OPNAMES zijn onderbrekingen van AMBULANTE BEHANDELINGEN WWW.GGZ-DELFLAND.NL

Oost west, thuis best, het bekende spreekwoord geldt ook binnen GGZ Delfland. Wij doen er alles aan om onze cliënten ambulant te behandelen, zodat ze in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen. Daar waar opname onvermijdbaar is, zorgen wij voor uitstekende klinische behandeling.

De behandeling kan bestaan uit individuele therapie, groepstherapie, psycho-educatie, dagbesteding en individuele trajectbegeleiding. We leveren zorg dicht bij de cliënten, met een breed zorgaanbod voor alle leeftijden, toegankelijk, met klinische zorg en met de nadruk op poliklinische zorg. GGZ Delfland wil midden in de maatschappij staan en ook samenwerken met maatschappelijke partners. Alles met als doel: een zorgaanbod van hoge kwaliteit voor onze cliënten.

Onze ambulante behandeling is opgebouwd in modules. Voor elke psychische aandoening zijn er verschillende behandelmodules beschikbaar, waaruit een programma kan worden samengesteld dat is afgestemd op de wensen van de cliënt. Voordat de behandeling begint, is het cliënten Kijk voor een locatie bij u in de buurt op onze website. duidelijk wat het behandeldoel en het behandelplan zijn. WWW.GGZ-DELFLAND.NL

Stichting Medisch Farmaceutisch Museum ¶'H*ULIÀRHQ· Koornmarkt 66, 2611 EJ Delft Bankrelatie ING nr: 65.93.40.720 Gironummer: 13.27.945 Inschrijvingsnr. K.v.K.: 41.14.63.91 Corr. adres: Meermanstraat 158 2614 AN Delft Tel. (015) 213 48 88 of 06 55 90 73 01 B.g.g. (015) 212 67 86 E-mail: bkpgriffi[email protected] Website: www.griffioen.biz

Bestuur: B.K.P. Griffioen, arts Dr. H.L. Houtzager M. van Noort Mw. M.C.M. Griffioen Dr. M.A. Verschuyl CDR H.R. Lodder

voorzitter vice-voorzitter secretaris penningmeester bibliothecaris algemeen adjunct

Commissie van aanbeveling Prof. Dr. D.D. Breimer Prof. Dr. Ir. W.J. Beek Prof. Dr. M.J. van Lieburg

1

Kiezen is niet zo moeilijk ... Als professional kiest u immers altijd al voor kwaliteit en zekerheid, gekoppeld aan een uitstekende service. U vindt dit terug in:

JDS WIND!

Professionele dentale software Informeer naar onze scherpe prijzen!

Ampèrestraat 35-37 - 1446 TR Purmerend tel. 0299-428120 - fax 0299-421650 www.jds-dental.nl - [email protected]

Wat geen verleden heeft, krijgt geen toekomst. Wat geen wortels heeft, krijgt ook geen kruin! Willy Courteaux

9RRUZRRUG Geschiedenis is een wetenschap die zich bezighoudt met het verleden, met het oog op de toekomst. Een historisch museum verzamelt objecten om de ontwikkeling hiervan zichtbaar te maken. Dit kan bovendien een bijdrage geven aan de verdere ontwikkeling in de toekomst. Zo heeft ons museum zich gespecialiseerd in de gezondheidszorg. Hierin onderscheiden wij diverse facetten: medisch, farmaceutisch, verpleegkunde, fysiotherapie en tandheelkunde. Een bezoek aan ons museum is dus in de eerste plaats van belang voor diegenen die in deze onderdelen in opleiding zijn. Daarnaast kan het ook een stimulans zijn voor personen die in hun dagelijks werk gebruik maken van moderne apparatuur, want de ontwikkeling hiervan staat niet stil. Gelukkig breidt het aantal medewerkers zich langzaam uit en zo is ook dit jaar aan het museumbestuur toegevoegd, als algemeen adjunct, commandeur H.R. Lodder. Meer en meer komen bezoekers uit eenzelfde groep, zowel zij die nog in opleiding zijn als ook ervaren deskundigen. Dit is de reden dat ons museum alleen op afspraak is geopend voor groepen van 10 tot 20 personen, zodat persoonlijk contact goed mogelijk is. Op deze manier ontstaat altijd een geanimeerde discussie op eenzelfde niveau en het is steeds weer opvallend hoe voldaan alle bezoekers na afloop vertrekken. Schenkers van historische objecten of van een financiële bijdrage zijn wij oprecht dankbaar en hun namen zijn in de desbetreffende lijsten achterin het jaarverslag vermeld. De uitgever ELMA Multimedia in Broek op Langedijk heeft weer de schitterende verzorging van dit verslag op zich genomen. Tenslotte past ons een woord van dank aan het adres van de ondernemingen die met hun advertentie de uitgave hiervan hebben mogelijk gemaakt. 3

Dr. Willem van der Meer en het gebruik van tabak door Dr. H.L. Houtzager

Inleiding Is thans de relatie tussen roken en longkanker duidelijk bewezen; in de zeventiende eeuw was men nog niet bekend met de gevaren die roken voor de gezondheid heeft. Sommige medici waren echter van mening dat tabakgebruik een verandering kon veroorzaken in de hersenen en dat roken kon leiden tot een vorm van verslaving gelijk dit het geval is met alcohol. Anderen meenden dat botafwijkingen konden optreden ten gevolge van te veel roken. De Delftse medicus Willem van der Meer is één van diegenen, die schriftelijk zijn oordeel heeft gegeven over het gebruik van tabak. :LHZDV:LOOHPYDQGHU0HHU" Willem van der Meer – Guilielmus de Mera – werd geboren in ‘s-Gravenhage en op 1 oktober 1588 in Leiden ingeschreven als student in de medicijnen. Hij promoveerde daar op 2 december 1593 tot doctor in de geneeskunde op een 17-tal stellingen over lethargie. Een jaar eerder had hij een studiereis gemaakt naar de universiteit van Padua, waar hij op 1 december 1592 als student staat ingeschreven. Hij was toen reeds adviserend medicus in Delft.

fig. 1. De anatomische les van vader en zoon Van Mierevelt. De centrale figuur is de stadsanatoom Willem van der Meer.

4

Terug van zijn reis naar Italië werd hij in 1514 als doctor anatomicus verbonden aan de Anatomie in Delft. Volgens de stadshistoricus Cornelis van Bleyswijck is hij de eerste stadsanatoom van Delft geweest. Als zodanig is hij geportretteerd op de oudste Delftse anatomische les door Michiel en Pieter van Mierevelt geschilderd in 1617 (fig. 1). Van der Meer was getrouwd met Machteld Vallensis, de zuster van zijn Leidse studiegenoot en latere collega-medicus te Delft Jacobus Vallensis (1570-1644). Van Van der Meer zijn geen publicaties bekend, behalve twee brieven die hij schreef aan zijn studiegenoot uit Leiden Johannes Neander en die in druk verschenen als toevoeging aan een boek dat Neander schreef over tabak dat in 1626 bij Elsevier te fig. 2.Titelpagina van de Tabacologica (Leiden 1626). Leiden verscheen onder de titel Tabacologia hoc est Tabaci seu Nicotianae descriptio-medico-chirurgico-pharmaceutica etc.(fig. 2) Johannes Neander, geboren in 1586 te Bremen keerde na zijn studie in Leiden in 1623 naar zijn geboorteplaats terug. Hij noemde zichzelf ‘Medicus philosophus et poëta’. (fig. 3) Behalve zijn boek over de tabak schreef hij een werk over de geschiedenis van de geneeskunde vanaf de oudste tijden tot heden (Bremen 1623) en o.a. een moralistisch-filosofisch boekje (Bremen 1632). Uit de correspondentie tussen Van der Meer en Neander in zijn boek Tabacologica opgenomen, blijkt dat Van der Meer niet van mening was dat door het gebruik van tabak anatomische veranderingen optreden in de hersenen of in het beenderstelsel van de mens. Tijdens de verschillende secties die hij in het theatrum anatomicum in Delft heeft gedaan was hem nooit enige verandering in de structuur van de hersenen of botten opgevallen bij personen waarvan bekend was dat het forse rokers waren geweest. Hij zegt hierover ‘Alsoo ik dat voor seker kan seggen dat ik alhier tot Delft verscheyde lighamen in ‘t openbaar hebbe ontleed, na dat alhier het gebruyk (ofte liever het misbruyk) van Tabak soo seer heeft toegenomen; onder welcke 5

gedenkwaardig is dien Dief die soo behendigh in de luyden haar Huysen wist te graven (by welckers Anatomie gy over drie Jaren tegenwoordig zyt geweest) ende die onder de Tabak-rokers seer befaamt was geweest; die ook na dat hy de Sententie des doods hadde ontfangen, en selfs op de ure des doods van den Scherp-regter ende de Dief-leyders voor een groote weldaad agte dat hy van haar nogh een pyp Tabak hadde gekregen: nogtans in dese allen, alle de deelen der herssenen, derselver uytsteeksels, wegen, en holligheden seer neerstig doorsogt hebbende, noyt yets diergelycke hebbe gevonden’.

Tabak De tabaksplant wordt reeds meer dan vier eeuwen gecultiveerd. Zij fig. 3. Portret van Johannes Neander. kwam oorspronkelijk uit Amerika waar twee metgezellen van Christoffel Columbus op 28 oktober 1492 inboorlingen een plant zagen roken, die zij Tobago noemden. Eenzelfde observatie werd op 20 april 1500 in Brazilië gedaan door Alvarez Cabral. Hier kreeg de plant de naam Petun. Sinds het einde van de vijftiende eeuw werd er in Spanje gerookt en vanaf het begin van de zestiende eeuw begon men ermee in Portugal. In de loop der tijd raakten er verschillende soorten tabak bekend. Nicolaus Monardes, geboren in 1493 in Sevilla zou de plant voor het eerst in 1567 hebben beschreven. Hij gaf er ook de naam Nicotina aan ter ere van zijn vriend Jean Nicot (1530-1600), die als ambassadeur van Hendrik IV te Lissabon de plant in Frankrijk introduceerde. Rembert Dodoens (1517-1585) gaf als eerste een afbeelding van een tabaksplant in zijn Cruijdeboeck van 1554. Hij gaf er de naam Bilzenkruid aan (fig. 4) Het gaat hier om de boerentabak (Nicotiana rustica L.), de wat minder bekende tabaksplant die vooral in Noord- en Midden-Amerika voorkwam. De plant heeft een groen-gele bloemkroon met afgeronde slippen. In 1574 gaf Dodoens in de Purgantium de eerste afbeelding van de echte tabak (Nicotiana tabacum L.) die door hem nog steeds Bilzenkruid uit Peru werd genoemd. De verwarring met Bilzenkruid was, gzien de grote uiterlijke overeenkomst, best begrijpelijk. De echte tabak heeft een rood-rose bloemkroon met spitse slippen en wordt vooral gecultiveerd in ZuidAmerika. 6

Charles Clusius (1526-1609) nam de illustraties van Dodoens over in zijn Cruijdeboeck en noemt de echte tabaksplant Petun latifolium. Vooral Clusius zorgde voor de verspreiding van de tabak in de Nederlanden. Hij slaagde erin het zaad van de plant te verkrijgen en die in potten te kweken in de Leidse Hortus Botanicus, zoals blijkt uit de vroegste inventaris van deze tuin die door Clusius zelf in 1594 werd opgesteld.

fig. 4. Nicotiana sive hyoscyamus peruvianus. Van het Bilzen-cruydt van Peru oft taback.

7

De Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) is de federatie van beroepsverenigingen van artsen. De artsenfederatie KNMG π Maakt zich sterk voor verantwoorde medische zorg; π Behartigt de gemeenschappelijke immateriële belangen van ruim 50.000 artsen en studenten geneeskunde; π Vormt met zeven medische beroepsverenigingen de grootste organisatie van en voor artsen in Nederland.

π [email protected] π 030 - 282 38 00 π www.knmg.nl π Twitter: @knmg.nl π LinkedIn: com/compagny/knmg π Facebook: com/fed.knmg

de knmg staat voor een goede kwaliteit van de medische beroepsuitoefening en van de volksgezondheid

ASKLEPIOS SEARCH

Wat kan LabMakelaar Benelux B.V. voor ú betekenen?

Intermediair medisch specialisten Persoonlijk en betrokken 070-3520237 [email protected] W www.asklepiossearch.nl T

E

Makelaar voor alle gebruikte laboratorium-instrumenten en meubilair Dé marktplaats voor aan- en verkoop van laboratorium-apparatuur en meubilair Huur/lease van analytische apparatuur Taxateur van laboratorium activa Online webshop: laboratoriumbenodigdheden en chromatografie onderdelen LabMakelaar Benelux BV De Vijf Boeken 1L 2911 BL Nieuwerkerk a/d IJssel T: 0180 - 321820 - F: 0180 - 320180 M: 06 53704385 E: [email protected] W: www.labmakelaar.com

9DFXPH[WUDFWRU Gelukkig komt het overgrote deel van de mensen met geringe hulp via het normale baringskanaal op de wereld. Desondanks gebeurt het nogal eens dat hierbij de hulp van een specialist noodzakelijk is. Al heel lang bekend is de ‘keizersnede’, waarbij de baby operatief geboren wordt. Deze naam is uit de Romeinse tijd afkomstig want volgens overlevering zou Julius Caesar zo geboren zijn. Al eeuwenlang heeft de dokter de beschikking over een verlostang, die in een grote variatie door verschillende medici is ontworpen of gemodificeerd. Dit instrument heeft echter een aantal bezwaren, zowel voor de moeder als voor het kind. Nadat de zwangere geruime tijd bezig is geweest zonder dat de bevalling vordert, wordt de tang ingebracht wat voor de vrouw een onaangename en pijnlijke ingreep is. Voor het kindje zijn hieraan ook gevaren verbonden. De tang wordt om het hoofdje van de baby gelegd, dat erg kwetsbaar is. Het schedeltje bestaat immers uit losse, zachte botdelen, die dan door de tang samengeknepen kunnen worden en dat natuurlijk daar schade kan berokkenen. Om die reden zijn er zogenaamde ‘uitgangstangen’ ontworpen die veel minder schade teweeg brengen. Verschillende artsen waren allang van mening dat tractie via een zuignap op het hoofdje van de baby een gevaarloos hulpmiddel zou zijn. Hierbij ging de gedachte uit naar een kopglas, dat vroeger bekend was bij het ‘koppen zetten’. Bij diverse klachten werd zo’n kopglas na verwarming op de huid gezet en waarin door afkoeling de druk daalde. Met zo’n glas werden de eerste proeven genomen. In 1954 slaagde de Zweedse arts T.G. Malmström erin met de vacuümextractor succes te boeken. Dit was een fles waaraan hij een slang bevestigde met een metalen kapje dat hij op het babyhoofdje plaatste. Met een pompje werd via de fles onderdruk verkregen, waardoor het kapje op het kinderhoofdje zich vast zoog. Een handgreep, met een kettinkje in de slang, was aan het kapje verbonden waardoor gemakkelijk kon worden getrokken. De foto toont het eerste instrument. Inmiddels is de techniek verbeterd en het principe voldoet nog steeds goed. De onderdruk wordt tegenwoordig met een elektrische pomp verkregen. 9

Pharmachemie

We make quality healthcare accessible around the world Teva Pharmachemie is onderdeel van Teva Pharmaceutical Industries, een internationale onderneming met bijna 46.000 47.000 medewerkers die vooral actief is in Israël, de Verenigde Staten en Europa. Wereldwijd behoort Teva tot de top 15 van grootste farmaceutische bedrijven ter wereld.

Teva Pharmachemie in Haarlem is een all round farmaceutisch bedrijf dat actief is in alle segmenten van de farmamarkt: generieke geneesmiddelen, vrij verkrijgbare geneesmiddelen, ziekenhuisproducten, innovatieve geneesmiddelen, voedingssupplementen en huidverzorgingsproducten.

Wereldwijd is onze fabriek bekend als ontwikkelaar en producent van geneesmiddelen voor de behandeling van kanker, astma en andere chronische longziekten.

www.tevapharmachemie.com

Proven meets Innovation

Introducing Signature Personalised Patient Care* with the Oxford Partial Knee The most widely used and clinically proven1 partial knee system in the world, combined with an industry leading image-based approach to personalised patient care offers surgeons tools for preoperative planning and creation of patient-specific positioning guides designed to increase OR efficiency. Signature System Partial and Total Knee Applications Available Now. Only from Biomet.

biomet.nl t +31 786 292 929 ©2012 Biomet®. All trademarks herein are the property of Biomet, Inc. or its subsidiaries unless otherwise indicated. 0081.0 KW | soxnt

*A collaborative partnership with Materialise N.V.

1. Price, A. and Svard, U. A Second Decade Lifetable Survival Analysis of the Oxford Unicompartmental Knee Arthroplasty. Clinical Orthopaedics and Related Research. Published Online 13 August 2010.

One Surgeon. One Patient.

SM

$HVFXODSLXV$VFOHSLRV(VFXODDS Volgens de Griekse mythologie was Asklepios de zoon van Apollo en Coronis. Zelf werd hij, na een aanklacht van Pluto, door Zeus met een bliksemschicht gedood. Asklepios werd altijd afgebeeld met een staf waaromheen een slang was gekronkeld en een hond aan zijn voeten. Beide dieren hoorden bij de god van de geneeskunde want de hond was het symbool van de waakzaamheid en de slang van de levenskracht, omdat hij jaarlijks door vervelling een nieuwe huid kreeg. Destijds werden in de tempel van Asklepios zelfs niet giftige slangen gehouden! Het esculaapteken is een internationaal symbool van de geneeskunde. Vroeger hadden artsen een rood esculaapteken bestaande uit een verticale ruwe tak waaromheen een slang was geslingerd. Hij ontleende hieraan grote voorrechten in het verkeer, zoals voorrang krijgen, met hoge snelheid rijden en vrij parkeren. Omdat tegenwoordig veel patiënten naar het spreekuur gaan en de huisarts dus aanzienlijk minder visites rijdt is dit in het huidige verkeersbeeld volkomen verdwenen. Tijdens de bezetting werd in 1942 de ¨Nederlandsche Artsenkamer¨ opgericht en werd een speciale esculaap uitgebracht. Deze is heel zeldzaam want toen dit in 1943 verplicht werd, weigerden de meeste artsen dit en plakten pleister over het woordje ARTS! In 1956 heeft de World Medical Association een moderne versie van de esculaap erkend, bestaande uit een slanke, verticale staf waaromheen een eveneens smalle slang was gekronkeld. Andere beroepsgroepen hadden een gelijkvormige esculaap van een andere kleur. Heel bekend was de groene esculaap voor een dierenarts en een blauwe voor de verloskundige, die dan met grote vaart naar een bevalling kon gaan. Natuurlijk zag men zelden een zwarte esculaap van de tandarts en nooit een gele voor een verpleegkundige. De KNMG en de VVAA verstrekten esculapen aan hun leden, waar op ook de naam van de vereniging werd aangegeven. Bij de geüniformeerde beroepen: leger, marine, luchtmacht en zeevaart, is de esculaap nog steeds een vanzelfsprekende uitmonstering omdat daarmee de medicus altijd herkend kan worden.

11

9HUVODJSURÀHOPLGGDJPDDUW Wij zijn maandag 12 maart 2012 op bezoek geweest bij ‘De Griffioen’ in Delft. Hier hebben wij uitleg gekregen over hoe de verpleging en verzorging van de mens vroeger was. Welke spullen ze hiervoor gebruikten en hoe deze spullen nu veel verder zijn ontwikkeld door de mens. Verder legde de gastheer ons ook uit hoe ze langzamerhand betere medicijnen ontwikkelden tegen ziektes. Ook waren er kleine ruimtes met allemaal oude spullen die een oude apotheek of een oud ziekenhuisbed uitbeeldden. Deze dag heb ik veel geleerd over hoe de verpleging vroeger was. Vroeger hadden ze namelijk geen goede opleiding om verpleegster te worden. Nonnen en diaconessen verzorgden de zieken altijd. De echte goede opleiding voor verpleegkundige begon allemaal bij Florence Nightingale. Zij ging als dochter van een rijke familie de verpleging in, dit onder hevig verzet van haar familie. Ze deed ervaringen op in ziekenhuizen en in een diaconessenhuis. Toen de Krimoorlog aanbrak, bood ze zich aan als zuster. Ze ging de gewonde soldaten verzorgen en werd ‘the lady with the lamp’ genoemd. Na er een hoop voor te hebben gevochten, heeft Florence de basis voor de echte verpleegkundige opleiding gelegd. Na een goede verpleegkundige opleiding, werden er nog meer ontdekkingen gedaan. Alexander Fleming vond een schimmel uit die bacteriën kon doden. Deze schimmel heet penicilline en wordt nu nog steeds gebruikt. Verder werd de term ‘disposable’ uitgevonden. Spuiten, handschoenen en kleding die je na één keer gebruik weer kon weggooien. Dit was veel hygiënischer en ook nog eens goedkoper. In het kamertje met het oude ziekenhuisbed stonden grappige oude dingen. Zo stond er een beddenfiets waarmee je het bed kon rijden. Nu hebben de bedden gewoon wieltjes. Ook stond er een oude houten couveuse en een oude brancard. De brancard was als een soort kruiwagen en best zwaar. Nu is de brancard natuurlijk licht van gewicht en heel handig. De beroepen die we hebben meegemaakt zijn dokters, verpleegsters, laboratoriumonderzoekers en apotheekmedewerkers. Voor dokter moet je de opleiding geneeskunde volgen aan een universiteit en kan je je later verder specialiseren in kinderarts of huisarts bijvoorbeeld. Voor verpleegster moet je de opleiding verpleegkundige volgen aan het HBO (of MBO voor een lagere opleiding). Voor laboratoriumonderzoeker moet je de opleiding Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek aan een HBO volgen. Voor apotheekmedewerker kan je een opleiding doen aan het HBO of MBO. 12

Het leukste van de opleidingen vind ik de opleiding Verpleegkundige. Dit omdat ik het leuk vind om voor mensen te zorgen en graag mensen om me heen heb. Na de HAVO zou ik deze opleiding kunnen volgen. Als ik de opleiding heb afgerond kan ik aan de slag gaan in een ziekenhuis. Ik vond deze dag erg leuk en interessant. De gastheer vertelde met veel passie over alle dingen en dat maakte het leuk om naar te luisteren. Veel dingen die hij vertelde wist ik nog niet en dat zal ik nu altijd wel blijven onthouden. Dit komt misschien ook wel omdat ik geïnteresseerd ben in de verpleegkunde en daarom goed heb opgelet. Maar ondanks dat vond ik het een leerzame middag! Thara van Winden H4b

13

Bouwbedrijf R.Buitenhuis

Ook wij ondersteunen het museum in 2013

015-2127706

Deze uitgave wordt mede mogelijk gemaakt door Nunspeetse Apotheken

www.nunspeetseapotheken.nl

B[boijhWWj
.&
š
.(,+
8;
AWcf[d
š
J
&).
))-'*&& <
&).
))-'*'*
š
mmm$Ô[lem_`a$db

COMPACTE THERMODESINFECTOR





x x x x x x x x x 









Tafelmodel Duitsfabrikaat 2typen:BasicenInjection ProcesverloopconformENDINnormen Geschiktvoorpraktijkent/m4behandelkamers Automatischeopslagprotocollen Diversehandigeaccessoires Zeerscherpgeprijsd Kijkvooraanbiedingenopwww.algold.nl 





  Algold dental Overveld 11G Postbus 1018 3840 BA Harderwijk

tel.: 0341- 42 33 85 fax: 0341- 43 22 02 [email protected] www.algold.nl

Reinier de Graaf voelt zich verbonden met museum ‘De Griffioen’ en steunt het van harte. www.rdgg.nl

-DDUYHUVODJ Inleiding Ook dit jaar mogen we terugzien op een constante belangstelling voor het museum. Steeds meer bezoekers, die al eens eerder bij ons zijn geweest, zien we terugkomen. Daar kunnen verschillende aanleidingen voor zijn, maar vooral spreekt hieruit de tevredenheid van deze bezoekers. Een terugblik op de historie van het medisch, verpleegkundig en farmaceutisch instrumentarium maakt duidelijk waarom en hoe de veranderingen hebben plaats gevonden. Dit is natuurlijk vooral van belang voor personen die thans in de gezondheidszorg werkzaam zijn, maar ook interessant voor jongeren die nog in hun schoolopleiding zijn. Tijdens deze rondleidingen wordt bij hen nadrukkelijk de aandacht gevestigd op de verschillende beroepsmogelijkheden in de gezondheidszorg. Ook ontvangen we vaak gasten die vroeger in de gezondheidszorg werkzaam zijn geweest of daar thans nog functioneren. Juist deze mensen hebben een deel van deze ontwikkeling zelf meegemaakt en ondersteunen het belang van de voortschrijdende evolutie. Vanzelfsprekend is iedereen, die in groepsverband van 10 tot 20 personen wil komen, hartelijk welkom voor een anderhalf uur durende rondleiding. Via e-mail of telefoon kan hiervoor een afspraak worden gemaakt. Zo is dit afgelopen jaar een huisarts met een aantal patiënten, die zich hiervoor tevoren hadden opgegeven, enkele malen op bezoek geweest. Voor een rondleiding wordt ongeveer anderhalf uur uitgetrokken.

‘Ijzeren long’

15

De mogelijkheid om in ons museum te fotograferen vindt grote waardering bij de gasten. Farmaceutische industrieën kunnen zelf een productinformatie in ons museum organiseren. Zoals in het vorige jaarverslag is vermeld, is de ‘ijzeren long’ uit onze verzameling aan de nieuw gebouwde Intensive Care afdeling van De Radboud Universiteit in Nijmegen geschonken. Tijdens een symposium ter gelegenheid van de officiële opening van deze afdeling werd een foto van ons geschenk als een van de eerste dia’s geprojecteerd. Dit was een ontroerend moment want dit betekent dat de Radboud Universiteit èn onze Stichting, beide geholpen zijn.

,QPHPRULDP Op 21 januari 2012 overleed in Groningen mevrouw A.S.R. Kuijjer-Voorwinden. Als weduwe van Prof.dr. P.J. Kuijjer, destijds een bekende medicus–historicus, heeft zij na zijn overlijden in 2002, de goede relatie met onze Stichting als begunstiger trouw voortgezet. Wij zijn haar hiervoor oprecht dankbaar.

0HGHZHUNHUV Onze groep medewerkers is in het afgelopen jaar verder uitgebreid met dames die in hun leven veel farmaceutische ervaring hebben opgedaan. Zo heeft de apotheker mevrouw J.F. Berghs-Jonckers een tweetal farmaceutische collegae bereid gevonden ook als vrijwilliger wat vrije tijd aan het museum te besteden. Dit zijn de dames S.M. Dreyer-van der Glas en A. Hom-Hoogland. Behalve dat zij tijdens een rondleiding bezoekers informeren over de geschiedenis van de ontwikkelingen in hun vakgebied, hebben zij gezamenlijk vele uren besteed om dit specifieke historisch bezit te rubriceren, te beschrijven en zo nodig te reinigen. Wij blijven naar een medicus zoeken die belangstelling en kennis van de medische historie heeft en bereid is tijdens een rondleiding een toelichtend verhaal te verzorgen. Indien iemand bij het lezen van deze woorden zich hiertoe aangetrokken voelt, dan is het mogelijk een paar maal een rondleiding mee te maken.

0XVHXPEH]RHN Nadrukkelijk wordt nog eens vermeld dat ons museum alleen op afspraak is geopend, voor groepen van 10 tot 20 personen. Het is noodzakelijk tevoren een afspraak, telefonisch of per e-mail, te maken voor een anderhalf uur durende rondleiding. Iedereen is natuurlijk altijd hartelijk welkom. Vooral opvallend is het enthousiasme van bezoekers die werkzaam zijn of geweest zijn in de gezondheidszorg, zoals ziekenhuis, verpleeghuis, huisartsenpraktijk, of in opleiding zijn voor een dergelijke discipline. Ook middelbare scholieren en leerlingen uit de hoogste klas van de basisschool zijn vaak heel erg geïnteresseerd en het blijkt mogelijk te zijn juist bij deze leerlingen belangstelling voor een functie in de gezondheidszorg aan te kweken. 16

Een aantal leerlingen uit een klas van het CLD heeft een verslag van de rondleiding gemaakt. Dit is erg belangrijk voor ons om te weten hoe het verhaal en de rondleiding bij hen overkomt en op welke manier deze jongeren het best benaderd kunnen worden. Elders in dit jaarverslag is een reactie van één van hen opgenomen! Het verhaal over de ontwikkeling van de eerste hulp is ook belangrijk bij leden van een EHBO-vereniging. Als er een rondleiding is wordt altijd onze museumvlag uitgestoken. Doorgaans is er voldoende parkeergelegenheid op de Gasthuisplaats op Koornmarkt 10, waar vroeger het Oude- en Nieuwe Gasthuis was gevestigd.

+HWJHERXZ Het eeuwenoude gebouw op de Koornmarkt, dat een rijksmonument is, werd dit jaar aan de voor- en achterkant gerestaureerd. Op de begane grond en de eerste verdieping werden de ramen voorzien van dubbel glas. Dit heeft tot voordeel dat het temperatuurisolerend werkt en bovendien geluidswerend is. De hele voorpui is weer schitterend geschilderd. Helaas vonden bepaalde onsympathieke voorbijgangers dit ook en hebben met een spuitbus hun initialen erop gespoten. Gelukkig was de schilder bereid deze afschuwelijke graffiti onmiddellijk weer weg te werken. Op de dakgevel staat de oorspronkelijke naam van dit pand: ‘De Hollandsche Tuin’ in zwarte schrijfletters vermeld. Deze letters zijn destijds vervaardigd van roestvrij staal. Dit kwam nu goed van pas want zij zijn tijdelijk verwijderd en na de schilderbeurt weer eenvoudig op hun oorspronkelijke plaats gemonteerd. Aldus is veel tijd bespaard! De zijwand van de houten uitbouw aan de achterzijde bleek niet meer te herstellen en daarom is dit gedeelte geheel vernieuwd. Grote dank zijn wij verschuldigd aan bouwbedrijf Buitenhuis en schildersbedrijf Righards, beide in Delft, die met veel liefde en zorg de restauratie hebben voltooid. Het komende jaar zal aandacht worden besteed aan de buitenkant van de bovenverdieping.

([SRVLWLHV – Zoals bekend is maken wij op twee vaste plaatsen in Nederland periodieke medisch-historische tentoonstellingen. Dit is in Zeist in het prachtige kantoorgebouw van het Pensioenfonds Medische Specialisten. In het eerste halfjaar was hier een expositie gewijd aan de Antieke Geneeskunde: aderlaten en koppen zetten. In de daarop volgende tentoonstelling is met een groot aantal verlostangen de ontwikkeling van dit ene instrument duidelijk in beeld gebracht. – In de Domus Medica, het gebouw van de KNMG in Utrecht, is aandacht besteed aan de ontwikkeling van de dermatologie, met bijzondere aandacht aan de eerste hoogleraar dermatologie in Nederland: prof. dr. S. Mendes da Costa (18621943), aan wie de Vereniging van Dermatologen in 1960 een gouden penning heeft gewijd. 17

– Vervolgens is een overzicht gemaakt van het algemeen bekende historische symbool uit de gezondheidszorg: de esculaap. Vroeger was dit embleem vaak te zien op de voorruit van de huisarts. Tegenwoordig zien we dit nooit meer omdat in de moderne tijd de patiënt meestal naar de dokter gaat en maar sporadisch de huisarts visites rijdt. Bij elke tentoonstelling wordt altijd een geïllustreerd artikel over dit onderwerp in het Medisch Contact gepubliceerd. – Ter gelegenheid van het einde van zijn zittingsperiode als voorzitter van de KNMG van prof. dr. A.C. Nieuwenhuijzen Kruseman, is in de Domus Medica een symposium gehouden. Vanuit ons museum is het presentatiepodium aangekleed met enkele gebruiksvoorwerpen uit het verleden: zoals een witte doktersjas, een microscoop, een semafoon en zelfs een echt skelet van een kind. In de vitrine is aansluitend een historische expositie ingericht over de interne geneeskunde, waarin de scheidende voorzitter hoogleraar was. – Samen met het Museum Tetar van Elven werd in dit pand een boeiende tentoonstelling gemaakt onder de titel: ‘de Corenmarkt, van outs groot en aanzienlyk’ Deze expositie ging over de historie van de Koornmarkt waar onze beide musea zijn gevestigd. Sinds 1252 stond aan deze gracht ook het Oude en Nieuwe Gasthuis. Dit ziekenhuis leeft thans nog voort als het Reinier de Graaf Gasthuis en is hiermee het oudste nog functionerende ziekenhuis in Nederland! – Deze zomer is in Meermanno, Museum van het boek, in Den Haag, bijgedragen aan de expositie ‘Enge Dingen’ n.a.v. het boek van Adriaan van Dis. – Op 7 november 2012 promoveerde onze stadgenoot, mevrouw A.W. Valkenburgv.d. Berg, gynaecoloog, met als onderwerp: een vroege streptococceninfectie bij pasgeborenen. Na afloop van haar dissertatie bracht de nieuwe doctor met haar gevolg een bezoek aan ons museum. In verband met haar specialisme is op haar verzoek een speciale obstetrisch-historische expositie ingericht. – Tenslotte werd bij een voordracht over Anthonie van Leeuwenhoek van collega Lamoré voor Delfia Batavorum, een expositie gemaakt van zijn microscoopuitvinding en zijn onderzoekingen.

9RRUGUDFKWHQ – In dit verslagjaar is medewerking verleend aan een symposium van een groep geslaagde operatie- en anesthesieassistenten uit Delft. Als een van de eerste voordrachten kon vanzelfsprekend de Delftse Reinier de Graaf besproken worden. Het accent werd daarbij speciaal gericht op de oude manier van werken bij operaties. – Voor het EHBO kader van TNO werd een voordracht over de geschiedenis van de eerste hulp verzorgd. – In Meermanno Museum werd een verhaal gehouden bij de expositie: ‘Enge Dingen’. – In het Westland is een voordracht gehouden over geschiedenis van de geneeskunde voor de daar gevestigde afdeling van de Probussclub.

18

1LHXZHDDQZLQVWHQ *Medisch

Ook dit verslagjaar is weer een gedeelte van de omvangrijke verzameling, die een bevriende collega ons heeft geschonken, uitgepakt en geïnventariseerd. Waar mogelijk hebben wij nieuw verworven historische instrumenten in ons museum tentoongesteld. Een belangrijke aanwinst is de eerste succesvolle vacuümextractor van T.G. Malmström, zie elders in dit verslag. Wij ontvingen voorts een Carl Zeiss microscoop en voorts een kindje, waarvan het lichaampje lang geleden in een fles is geconserveerd. *Farmaceutisch

Wederom ontvingen wij een grambalans. Vaak worden ons voorwerpen aangeboden die tot voor kort in gebruik waren. Een duidelijk voorbeeld is een tabletteermachine. Mede op grond van plaatsgebrek zien we ons genoodzaakt op een dergelijk aanbod niet in te gaan. *Verpleging

Van tijd tot tijd worden ons oude verpleegkundige diploma’s met de bijbehorende insignes aangeboden. Vroeger droeg de leerling in de verpleging een ‘huisspeld’. Het zeer grote aantal ziekenhuizen in het verleden is er de oorzaak van dat een dergelijke collectie ook zeer groot moet zijn. Wij bezitten gelukkig een redelijk aantal, maar onze verzameling is nog lang niet compleet. Omdat deze spelden al jaren geleden zijn afgeschaft denken wij aan de ouders en grootouders van onze tijdgenoten die wellicht in een vergeten juwelendoosje zo’n huisspeld hebben achtergelaten. Als we niet alert zijn verdwijnen deze helaas bij de opruiming in de vuilnisbak! *Bibliotheek

Men heeft een groot aantal medisch-historische boeken aan onze bibliotheek geschonken. Hieronder bevindt zich het verloskundig leerboek van Nägel van wie zijn overbekende forceps bij alle medici bekend is. Interessant is het boek van Jonathan Miller: ‘Van lijf en leden’, een historische kijk op de medische kennis van ons lichaam. Nederlands Tijdschrift v. Geneeskunde, jaargang 2011 Pharmaceutisch Weekblad, jaargang 2012 Voorts ontvingen wij: Het gedenkboek van het Bronovo ziekenhuis, bij het 135 jarig bestaan in 1990. P.J. van Meerbeeck: Recherches van Rembert Dodoneus uit 1841. P.L. Stal: 100 jaar Staatstoezicht Volksgezondheid (1865-1965). C. van Duijn: Microscopische Techniek, 1950. Enkele specifieke uitgaven van het Ciba-Tijdschrift uit 1948-1951. Tenslotte de prachtige antieke chirurgische Velpeau-atlas uit 1894, Bruxelles.

19

*Diversen

Een antieke wetenschappelijke barometer. Enkele onderdelen van het serviesgoed uit de voormalige Delftse ziekenhuizen. De complete verzameling van de KNV EHBO, afdeling Leiden. Hierin bevinden zich o.a. 2 verbandtrommels met inhoud, een collectie dia’s met de bijbehorende projector.

6ORWZRRUG De Stichting Medisch Farmaceutisch Museum dankt haar naam aan de oprichters die hun privé verzameling hierin hebben ondergebracht. Deze stichting is opgericht op 12 april 1990 en wij hopen dus over 2 jaar het zilveren jubileum te vieren! Gelukkig is deze stichting erkend als een ‘Algemeen Nut Beogende Instelling’, een zogenaamde ‘ANBI-stichting’. Dit betekent dat elke financiële gift in aanmerking kan komen voor belastingaftrek van de schenker. Als bewijs ontvangt iedere schenker een bedankbrief. Dit geldt eveneens voor een schenking in natura. Achterin het verslag worden de namen van de schenkers vermeld, zonder aan te geven wat zij hebben geschonken. In de lijst van begunstigers staan de namen van relaties die jaarlijks een bedrag overmaken. In de lijst van giften worden personen genoemd die eenmalig een donatie storten. Omdat de stichting niemand in loondienst heeft en een zuinig beleid wordt nagestreefd, hoopt het bestuur dat ons museum niet wordt geraakt door de overal heersende bezuinigingsgolf. In dit jaar is Delft helaas getroffen door de sluiting van drie musea: Lambert van Meerten, het Legermuseum en Nusantara.

20

Begunstigers Apotheek Flevowijk, Kampen Apotheek ‘s-Gravenland, Capelle a/d IJssel Hof van Delft Apotheek, Delft Apotheek Hoogland, Sliedrecht Nunspeetse Apotheken, Nunspeet Apotheek Het Oude Land, ‘s-Gravenzande De heer dr. B.J.M. Aulbers, arts, Delft Mevrouw drs. J.F. v.d. Berghs-Jonckers, Rijswijk Mevrouw dr. A.I. Bierman, Rotterdam Mevrouw drs. H.A. Blok-Kramer, Badhoevedorp De heer W.J. de Boer, Uithuizen De heer drs. H.J. Boersma, Sassenheim Mevrouw F.A. Bok-von Weiler, Leiden De heer M. Bolte, Schipluiden Mevrouw dr. M.E. Boon, arts, Leiden De heer drs. A.L. Bouwman, Amsterdam De heer R.G. Bruinsma, Delft Mevrouw L.P.W. de Bruijn-Harts, Leiden Combicare BV, Gouda Commissie Geschiedenis van de Farmacie, Den Haag Dencor Medical, Nieuw-Vennep De heer en mevrouw Dorrenboom-Krijgsman, Rotterdam DSM-Gist, Delft DSW Zorgverzekeraar, Schiedam Elma Multimedia, Broek op Langendijk Mevrouw P.v.d. Eijk-Deinema, Delft Famos bv, Venlo Mevrouw T.Th. Fleur, Delft De heer P. Flieringa, arts, Zandvoort GGZ Delfland, Delft Mevrouw J.L. Gouweleeuw-Vollmuller, Tilburg De heer dr. C.N. de Groot, Sliedrecht Van Haaren Vastgoed, Delft Mevrouw M.W.D. Haensel-van Schaardenburg, Den Haag De heer en mevrouw Ir J. Hoekstra-Klein, Delft Mevrouw P.M.M. Janssen, Naaldwijk Mevrouw A.J.M.L. Jaques, Den Haag De heer dr. C.J. Jonkman, Oosterbeek Mevrouw dr. J. Joosse-Bouma, Paterswolde Mevrouw drs. J.J.M. Juffermans, Leiden Mevrouw A. van Kan, Delft De heer ir. E.J. Klip, Dalen De heer dr. H. Klunder, Delft De heer drs. P.H. van Kogelenberg, Leerdam Kon. Ned. Mij. t.b.v.d. Geneeskunst, Delft 21

ACTA Dental Education is het nascholingsbureau van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA). Wij bieden een uitgebreid programma voor het gehele tandheelkundige team. Ons programma bevat leergangen, cursusdagen, workshops en symposia. +HHIWXYUDJHQRYHURQVDDQERGRIHHQVSHFLÀHNHFXUVXVQHHPGDQFRQWDFW op met een van onze cursuscoördinatoren. Zij helpen u graag!

NIEUW dit jaar in ons InCompany aanbod: ‡6SHHNVHOHQPRQGJH]RQGKHLG ‡:RUNVKRSKDQGVRQEOHNHQ ‡(QHUJLHPDQDJHPHQWLQGHDOJHPHQHSUDNWLMN ‡(VWKHWLVFKHEHKDQGHOSODQQLQJ ‡9LWDOLWHLWLQHHQQLHWLGHDOHZHUHOG &RQWDFW$&7$'HQWDO(GXFDWLRQ%9‡*XVWDY0DKOHUODDQ‡/$$PVWHUGDP ‡DGH#DFWDQO‡ZZZDFWDGHQO

Kon. Ned. Mij. t.b.v.d. Geneeskunst, District 4, Den Haag Kon. Ned. Mij. t.b.v.d. Geneeskunst, Utrecht Mevrouw A. Lagerwerf, Delft De heer E.H.M. Lange, arts, Delft Leids Cytologisch en Pathologisch Laboratorium, Leiden Eli Lilly Nederland B.V., Houten Mevrouw A. Lindeijer-Kruithof, Delft Lohmann & Rauscher B.V. Almere De heer dr. J.S. Meulenhoff, Oosterbeek De heer C.F.J. Minderop, arts, Rotterdam Mevrouw C. Moll-Zanen, arts, Nijmegen De heer dr. J.H. Mulder, Rotterdam De heer dr. A.B.J. Noach, Oss Novartis Pharma B.V., Arnhem De heer drs. E.P. Oldenkamp, Bilthoven Pensioenfonds Medewerkers Apotheken, Den Haag Pensioenfonds Medische Specialisten, Zeist Mevrouw K. Pieper-Sewnath, Delfgauw Mevrouw dr. M.C. van der Plas, arts, Oegstgeest De heer G.P.C. Prins, arts, Warnsveld De heer Pijpers, arts, Boxmeer Mevrouw drs. A. Quaak-Qualm, Alphen a/d Rijn De heer ir. D.F.H. de Quartel, Delft Mevrouw H.M. van Raalte-Geel, Den Haag De heer F.M.T. Rasker, arts, Amsterdam RDA Administratiekantoor & Belastingadviseurs, Delft Reinier de Graaf Groep, Delft Mevrouw dr. H.L.Roelfsema-v.d.Wissel, Langelo Mevrouw I. Rosier, Den Bommel De heer L.G. van Rijn, arts, ‘s-Gravenzande Mevrouw B. Schatborn-van de Mark, Voorschoten De heer J.W. Scheffers, Delft De heer P.A. Schreuder, arts, Delft Mevrouw A.C.E. Schut, Alkmaar De heer M.A.J. van der Spek, De Lier Mevrouw W.C.P. Steuteknuël, arts, Delft Stichting Bedrijfsfonds Apotheken, Nieuwegein Stichting Delfts Blauwe Plekken, Delft De heer prof.dr. A. Struyvenberg, Oegstgeest Mevrouw C.Th. Tersmette, Rijswijk De heer W.L.W. Tersmette, arts, Aarle-Rixtel TEVA Pharmachemie B.V., Haarlem De heer drs. C. Timmer, Den Haag De heer A. van der Tol, arts, Groningen De heer C.F.J.L. Tombrock, arts, Rijswijk De heer F.C.M. Touw, arts, Poeldijk De heer dr. Th.F.J. Tromp, Kampen 23

Al 50 jaar hart voor uw praktijk! Toen: 50 jaar geleden vond Dentalair de eerste dentale boormachine uit.

Nu: Tegenwoordig is Dentalair een full-service turnkey leverancier en dienstverlener voor de dentale markt.

Dentalair Products Nederland B.V. Postbus 273 - 3300 AG Dordrecht Wieldrechtseweg 26 - 3316 BG Dordrecht T 078 654 37 37 E [email protected] I www.dentalair.nl

bezoek onze vernieuwde website!

www.dentalair.nl

De heer drs. R.M. Uhlmann, Wolfheze De heer H.R. Verwers, arts, Velp Mevrouw W. de Vlaming, Delft Mevrouw A.M. Vijgen-Dres, Noordwijk aan Zee Wetenschapsfonds Verloskunde en Gynaecologie, Amsterdam De heer en mevrouw B.A.Yeu, Boxtel

Giften Mevrouw Mr. E. Elkerbout, Rijswijk De heer drs. E. Ronner, Delft De heer drs. H.M. Snoek Vlissingen Mevrouw dr. A.W. Valkenburg, Delft

Schenkers in natura Firma Astellas, Leiderdorp Mevrouw M. van Campen, Huissen De heer en mevrouw Dorrenboom-Krijgsman, Rotterdam De heer dr. P.R. Janzen, Touwbaan 85, Middelburg De heer C.F.J. Minderop, arts, Rotterdam Mevrouw dr. M.C. van der Plas, arts, Oegstgeest De heer A.M.M. Pennings, arts, Den Haag Mevrouw L. van Riet, Lausberg Mevrouw T.G.J. Rietema, Delft De heer L.G. van Rijn, arts, ‘s-Gravenzande Mevrouw.drs. F.L. Teng-van de Zande, Rotterdam De heer H. Tobé, Boskoop De heer C.W. Wiebenga, Almere

25

morgen zijn we er nog dichterbij

Your guide to success www.dencor.nl [email protected] Nieuw-Vennep Telefoon: 0252 - 62 64 62 Fax: 0252 - 62 60 79

www.kika.nl

iedereen verdient een morgen

Het gebruik van mobiel internet groeit explosief. Daarom neemt de noodzaak van een mobiele website toe. Met mytaGGle zorgt u ervoor dat ƵŚŝĞƌŽƉŐƌĂƟƐŝŶƐƉĞĞůƚ͘ŵLJƚĂ''ůĞ ďŝĞĚƚƵŶĂŵĞůŝũŬĚĞŵŽŐĞůŝũŬŚĞŝĚŽŵ ĞĞŶǀŽƵĚŝŐĞŶŐƌĂƟƐĞĞŶƉƌŽĨĞƐƐŝŽŶĞůĞ ŵŽďŝĞůĞǁĞďƐŝƚĞƚĞĐƌĞģƌĞŶ͘

'ĂŶĂĂƌŵLJƚĂ''ůĞ͘ŶůǀŽŽƌŵĞĞƌŝŶĨŽƌŵĂƟĞ͘

Adverteerdersindex ACTA Dental Education B.V. - pagina 22 Algold Dental - pagina 14 Asklepios Search - pagina 8 Biomet 3i Nederland B.V. - pagina 10 Bouwbedrijf R. Buitenhuis - pagina 14 Dencor Medical - pagina 26 Dentalair Products Nederland B.V. - pagina 24 Dentalbauer - pagina 22 DSW Zorgverzekeraar - omslag 3 Apotheek Flevowijk - pagina 14 GGZ- Delfland - omslag 2 Reinier de Graaf Groep - pagina 14 JDS Automatisering B.V. - pagina 2 Johnson & Johnson Medical B.V. - omslag 4 KNMG - pagina 8 Labmakelaar Benelux B.V. - pagina 8 Nunspeetse Apotheken - pagina 14 TEVA Pharmachemie B.V. - pagina 10

27

1RWLWLHV

28

Daarom DSW!

Meer informatie? www.dsw.nl

t


*FEFSFFO
EF[FMGEF
OFU

LPTUFOEFLLFOEF
QSFNJF


t


(FFO
HF[FVS
BM
KBSFO
EF

IPPHTU
NPHFMJKLF
TDPSF
PQ

LMBOUUFWSFEFOIFJE


t


4PMJEBJS
V
CFUBBMU
OJFU
NFF

BBO
BOEFSNBOT
LPSUJOH


t


,MFJO
HFOPFH
PN
QFSTPPOMJKL

UF
[JKO
FO
HSPPU
HFOPFH
PN

IFU
WFSTDIJM
UF
NBLFO

Access, Repair & Closure: innovatie van begin tot eind

EE13-005-CE

Johnson & Johnson Medical

www.jnj.medical.nl