ING Financieel fit Barometer Maart 2015
ING Financieel fit Barometer stijgt naar 91 punten
Steeds meer vijftigers financieel kwetsbaar De ING Financieel fit Barometer is in het eerste kwartaal van 2015 gestegen van 88 naar 91 punten. Veel huishoudens kijken positiever vooruit en verwachten de komende tijd per saldo beter rond te kunnen komen. Dit is de eerste stijging sinds vorige zomer. Toch gaat het niet iedereen voor de wind. Zo geeft een kwart van de mensen rond de vijftig aan geld tekort te komen. 550 duizend huishoudens met 50-65 jarigen hebben inmiddels te kleine financiële buffers, 170 duizend meer dan in 2008. Het ING Economisch Bureau signaleert dat de groep kwetsbare vijftigers groter wordt.
Stand ING Financieel fit Barometer 95 90 85 80 75 70 2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Kwart van mensen rond vijftig komt geld tekort Eind 2013 gaf nog bijna één op de vier Nederlandse huishoudens aan geld tekort te komen, inmiddels is dat gedaald tot één op de zes. Daarbij zijn er wel behoorlijke verschillen tussen leeftijdsgroepen. Zo geven relatief veel mensen van rond de vijftig aan momenteel geld tekort te komen. Maar liefst een kwart van hen (26%) zegt dat hun huishouden moeilijk rond komt, bijna twee keer zoveel als binnen andere leeftijdsgroepen. Dit verschil is het afgelopen jaar opgelopen. Kwart van 45-55 jarigen zegt geld tekort te komen Hoe makkelijk komt uw huishouden momenteel rond? 60%
Financieel fit Barometer stijgt Nederlandse huishoudens zijn positiever geworden over hun eigen portemonnee. De stand van de ING Financieel fit Barometer is in het eerste kwartaal van 2015 gestegen van 88 naar 91 punten. Deze verbetering komt met name doordat mensen minder somber zijn over de toekomst. Een stand onder de 100 punten betekent wel dat nog altijd meer Nederlandse huishoudens een verslechtering van hun financiële positie zien, dan huishoudens die een verbetering zien.
ING Financieel fit Barometer Economisch Bureau, maart 2015
40% 26%
20%
14%
45-55jarigen Overige leeftijdsgroepen
0% ik hou geld over
ik kom precies uit
Bron: ING Financieel fit Barometer
ik kom geld tekort
Vooruitgang in koopkracht zet aan tot besteden Een doorsnee Nederlands huishouden krijgt volgens het kabinet dit jaar zo’n 1,2% meer te besteden. De prijzen stijgen slechts zeer beperkt. Lagere voedsel- en energieprijzen zorgen ervoor dat de inflatie het laagste niveau in bijna 5 jaar heeft bereikt. Prijsstijgingen worden ook nog maar door slechts 18% van de Nederlandse huishoudens aangegeven als reden dat ze nu lastiger rondkomen dan vorig kwartaal. Dat is een historisch kleine groep. De lonen stijgen bovendien al bijna een jaar harder dan de prijzen. De ontwikkeling van de koopkracht ziet er echter lang niet voor alle huishoudens hetzelfde uit. Zo zullen gepensioneerden er veelal niet of nauwelijks op vooruit gaan. Werkenden gaan er dankzij een reële loonstijging en hogere belastingkorting wel op vooruit. Ook voor uitkeringsgerechtigden ziet het koopkrachtplaatje er in de regel positiever uit dit jaar. Wanneer huishoudens hun koopkracht zien stijgen, zullen zij langzaam weer meer geld uitgeven.
Spaarpot van doorsnee huishouden een derde kleiner sinds crisis De economische crisis heeft de vermogenspositie van veel Nederlandse huishoudens aangetast. Veel huizenbezitters zagen een deel van de waarde van hun huis ‘verdampen’ als gevolg van dalende huizenprijzen. Daarnaast teerden veel huishoudens flink in op hun vrij beschikbaar vermogen1, zoals spaargeld en beleggingen. In 2008 bezat een doorsnee huishouden nog 18 duizend euro aan cash, betaal- of spaartegoeden en in aandelen of obligaties. In 2013 was dat een derde minder: 12 duizend euro. Juist deze vrij beschikbare vermogens zijn voor huishoudens belangrijk, omdat ze als het ware een ‘schokdemper’ vormen om een terugval in inkomen op te kunnen vangen. Vermogen ‘in stenen’ (het huis) of pensioenvermogen zijn hiervoor minder geschikt. Spaarpot van doorsnee huishouden met een derde gedaald Vrij beschikbare financiele bezittingen (euro), mediaan huishouden 20000 16000 12000 8000 4000 0
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Bron: CBS Statline
Ook vermogen van belang voor bestedingen Bij de beslissing wel of niet extra geld uit te geven speelt naast de koopkrachtontwikkeling ook het vermogen van huishoudens een belangrijke rol. Huishoudens die hun vermogen zien stijgen, zullen eerder geneigd te zijn hun hand van de knip te halen dan huishoudens die hun banksaldo of huis in waarde zien verminderen. Daarnaast vormt het (vrij beschikbare) vermogen een buffer: wanneer het inkomen plotseling daalt, is er een appeltje voor de dorst zodat het uitgavenpatroon niet ineens naar beneden hoeft te worden bijgesteld. Hoe het ervoor staat met het vermogen van de Nederlandse huishoudens is dus belangrijk voor de bestedingen van huishoudens en daarmee voor de Nederlandse economie.
BOX 1 - Ontwikkelingen ná 2013 duiden niet op herstel van vrij beschikbare vermogens Recente vermogenscijfers ontbreken, maar het lijkt niet aannemelijk dat het vrij beschikbare vermogen van een doorsnee huishouden sinds 2013 veel is gegroeid. De koopkracht stijgt sinds vorig jaar weliswaar iets, maar de werkloosheid is nog altijd hoog en de onderwaterproblematiek heeft koopwoningbezitters ertoe aangezet om geld dat ze overhouden in te zetten om versneld hun hypotheek af te lossen. Maar liefst de helft van de Nederlanders zegt geen geld over te houden om te sparen, blijkt uit de ING Financieel fit Barometer. De meest recente economische ontwikkelingen kunnen bovendien wisselende effecten hebben op snel opneembare vermogens van huishoudens. Voor spaarders is de lage rente niet plezierig. Diezelfde lage rente heeft juist bijgedragen aan gestegen aandelen- en obligatiekoersen. Hierdoor hebben huishoudens die beleggen hun vermogen juist zien toenemen de afgelopen jaren. 1
Benadering voor ‘vrij beschikbaar vermogen’ is in deze publicatie de categorie ‘financiële bezittingen’ uit de CBS-vermogensstatistiek. Deze is incl. termijndeposito’s, maar excl. consumptief krediet. ING Financieel fit Barometer Economisch Bureau, maart 2015
2
Vermogen opbouwen vooral voor grotere buffers Huishoudens geven aan vermogen op te bouwen vanwege verschillende redenen. Ten eerste zetten ze geld opzij voor een bepaald doel, zoals een vakantie, een nieuwe auto of de studie van de kinderen. Met name jongeren hebben vaak dit soort concrete spaardoelen. Daarnaast kunnen huishoudens vermogen opbouwen ‘voor later’, als aanvulling op hun pensioen of om eerder te stoppen met werken. Dit is vooral onder mensen met een hoog inkomen populair. De belangrijkste reden voor huishoudens om te sparen is echter het verhogen van hun ‘buffer’: een bedrag dat kan worden gebruikt om een terugval in inkomen (werkloosheid) of onverwacht hogere uitgaven (zoals een kapotte wasmachine) te kunnen opvangen. Vooral sparen om buffers te vergroten Wat zijn voor uw huishouden redenen om te sparen? (meerdere antwoorden mogelijk)
vermogen voor later concreet doel
grotere buffer 20%
40%
60%
Zonder baan kom ik na 1 maand in financiele problemen
Buffer is zeker niet groot genoeg om 3 apparaten te vervangen
0%
10%
20%
30%
45-55 jarigen Overige groepen
Bron: ING Financieel fit Barometer
Relatief veel vijftigers niet vermogensfit Een relatief grote groep mensen van rond de vijftig voelt zich ook niet financieel fit over hun vermogen: één op de zeven voelt zich zelfs helemaal niet financieel fit (gemiddeld is dat 1 op de 20). Ook zeggen relatief veel 45-55 jarigen het niet leuk te vinden om financiële beslissingen omtrent hun vermogen te nemen.
ik hou gewoon geld over
0%
Relatief veel 45-55 jarigen zeggen te weinig buffers te hebben % respondenten
80%
Relatief veel 45-55 jarigen voelen zich 'helemaal niet financieel fit'.... % respondenten
ING Financieel fit Barometer
Vooral veel 45-55 jarigen vinden buffers te klein Veel huishoudens streven dus naar het opbouwen van hun financiële buffers. Toch is er een groep die hier niet in zegt te slagen. Uit de ING Financieel fit Barometer blijkt dat met name mensen van rond de vijftig zich kwetsbaar voelen. Zo zegt ruim een kwart (26%) van de 45-55 jarigen onvoldoende buffers te hebben om drie huishoudelijke apparaten (bijvoorbeeld een wasmachine, televisie en computer) te vervangen. Dat zijn er twee keer zoveel als bij andere groepen. Dezelfde kwetsbaarheid blijkt uit hoe lang men zonder problemen rondkomt na eventueel baanverlies. Eén op de acht mensen rond de vijftig zegt bij baanverlies zelfs de eerste maand niet rond te komen. Ook dit is fors hoger dan bij andere leeftijdsgroepen: ruim twee keer zo groot.
ING Financieel fit Barometer Economisch Bureau, maart 2015
3
Helemaal niet financieel fit op het gebied van vermogen
0%
5%
10%
15%
20%
...en vinden beslissingen nemen omtrent vermogen helemaal niet leuk % respondenten Financiele beslissingen omtrent vermogen helemaal niet leuk
0%
5%
10%
15%
45-55 jarigen Bron: ING Financieel fit Barometer
Overige groepen
Ten opzichte van andere groepen voelen relatief veel mensen van rond de vijftig zich dus financieel kwetsbaar. Zij hebben het idee dat hun buffers te klein zijn. In hoeverre klopt dit gevoel met de werkelijkheid? Vooral jongeren hebben te kleine buffer Uit een analyse van het ING Economisch Bureau op basis van cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat juist jongeren vaak een te kleine buffer hebben. Maar liefst twee op de drie jonge huishoudens (65%) hebben een buffer die lager is dan het absolute minimum (volgens het NIBUD is dat 3500 euro). Vooral meer jongeren en 50-65 jarigen met te lage buffers Aandeel huishoudens met minder dan 3500 euro aan financiele bezittingen (x1000)
170 duizend extra huishoudens met kleine buffers Tegelijkertijd neemt door de vergrijzing de omvang van de totale groep huishoudens van 50-65 jarigen toe, waardoor de stijging in absolute aantallen fors uitpakt. Zo’n 550 duizend van deze huishoudens hebben een te kleine buffer, 170 duizend meer huishoudens dan in 2008. Binnen deze groep hebben mensen van rond de vijftig vaak hogere lasten dan zestigers. Zij hebben immers vaker inwonende kinderen. Het is daarmee niet verrassend dat juist onder jonge vijftigers relatief veel mensen somber zijn over hun financiële buffers. 170.000 meer huishoudens (50-65 jr) met te lage buffers Aantal huishoudens met minder dan 3500 euro aan financiele bezittingen (x1000) 1000 800
80%
549
600 60%
378
400
2008 2013
40% 2008
+37%
200
2013
0
20%
tot 30
30-50
50-65
65+
Bron: CBS, analyse ING Economisch Bureau
0% tot 30
30-50
50-65
65+
Bron: CBS, analyse ING Economisch Bureau
Lage buffers van jongeren ‘normaal’ Toch is het goed te verklaren dat jongeren minder somber zijn over hun buffers dan vijftigers. Onder jongeren ligt het aandeel met weinig geld achter de hand namelijk traditioneel hoog. Ze hebben immers nog niet veel tijd hebben gehad om vermogen op te bouwen. Daarnaast hebben ze vaak minder hoge lasten dan ouderen, geen kinderen en staan ze aan het begin van hun werkende leven. De noodzaak voor een forse buffer is daarmee kleiner. Carrièrestappen en salarisverhogingen kunnen zorgen voor inkomensgroei en vermogensopbouw. Flink meer 50-65 jarigen met te kleine buffers Bij oudere huishoudens is het aandeel met te kleine buffers weliswaar lager dan bij jongeren, maar wel veel harder toegenomen. In de groep huishoudens met 50-65 jarigen heeft inmiddels ruim een kwart minder dan 3500 euro aan vrij beschikbaar vermogen achter de hand. Dit is een stijging van 37% ten opzichte van 2008. In tegenstelling tot jongeren zitten zij vaak in de tweede helft van hun carrière en hebben ze minder perspectief op verdere inkomensgroei. Daarbij vinden ze als ze werkloos raken veel moeilijker dan jongeren weer een nieuwe baan.
ING Financieel fit Barometer Economisch Bureau, maart 2015
4
Vooral kwetsbare vijftigers onder huurders Zowel uit de ING Financieel fit Barometer als de analyse op basis van CBS-gegevens komt eenzelfde beeld naar voren: steeds meer vijftigers zijn financieel kwetsbaar. Wie zijn die kwetsbare vijftigers? Het blijkt vooral om huurders te gaan. Zo zegt bijna de helft (47%) van de huurders rond de vijftig zeker onvoldoende buffer te hebben om drie huishoudelijke apparaten (bijv. een wasmachine, televisie en computer) te vervangen. Onder kopers is dit slechts 14%. Vijftigers met een koopwoning hebben bovendien hun huis achter de hand. Velen van hen hebben overwaarde en daarmee de mogelijkheid bij financiële problemen hun huis te verkopen. Ook alleenstaanden, mensen met een laag inkomen en uitkeringsgerechtigden geven vaker dan gemiddeld aan somber te zijn over hun buffers.
Werkloosheid onder vijftigers neemt niet af De kwetsbare positie van sommige vijftigers lijkt samen te hangen met de werkloosheid in die groep. Die is gedurende de crisis fors opgelopen en terwijl de werkloosheid onder andere leeftijdsgroepen begint te dalen als gevolg van het economisch herstel, loopt het aantal werkloze ouderen nog niet af. Momenteel zijn er 250 duizend 45-plussers werkloos. Dit is ruim 2 keer zoveel als voor de crisis. Inmiddels is de werkloosheid onder 45-plussers hoger dan de werkloosheid onder 25-45 jarigen. Werkloosheid daalt al een jaar, maar niet onder 45-plussers 7,0 6,5 6,0 25-45 jarigen
5,5 5,0
45 plussers
4,5
Ook veel vijftigers met grote buffers Lang niet alle vijftigers bevinden zich in een kwetsbare positie. Terwijl een groep vijftigers kwetsbaar is, zijn er tegelijkertijd ook veel vijftigers met riante buffers. Zo bezit een doorsnee huishouden van 45-65 jarigen 16 duizend euro aan vrij beschikbaar vermogen. De rijkste 25% van deze huishoudens bezit zelfs meer dan 60 duizend euro aan vrij beschikbaar vermogen. Dit verklaart hoe het beeld van ‘de rijke vijftiger’ en ‘de kwetsbare vijftiger’ naast elkaar kunnen bestaan en toch allebei waar zijn: het vrij beschikbaar vermogen is ongelijk verdeeld. Onder 65-plus huishoudens is het liquide vermogen nog ongelijker verdeeld dan onder 45-65 jarigen. Zo bezit de rijkste 25% binnen die groep meer dan 80 duizend euro aan vrij beschikbaar vermogen, terwijl de armste 25% over minder dan 6 duizend euro beschikt. Ook veel huishoudens (45-65 jr) met veel liquide vermogen Financiele bezittingen (x1000euro), 2013 100
4,0
80
1
2
3
2012
4
1
2
3
4
2013
1
2
3
2014
4
1
61 60
2015
tot 25 jaar 40
25-45 jr
Bron: CBS
16
20
45-65 jr
3
65 en ouder
0
Armste 25% bezit minder dan…
Doorsnee huishouden bezit…
Bron: CBS, ING Economisch Bureau
ING Financieel fit Barometer Economisch Bureau, maart 2015
5
Rijkste 25% bezit meer dan…
