Stedenband Groningen - San Carlos. Kunst als dagelijks brood. Projecten in San Carlos steunen? Dat kan! Giro

n Ku ua ag er ar m Nic um an an r v em tu u Th Cul en

st

Stedenband Groningen - San Carlos Jaargang 16 - nummer 3 - december 2013

Door de liefde naar Nederland

Het ontstaan van kunst in San Carlos

Cineragua

4

8

13

Kunst als dagelijks brood Enige jaren geleden, in 2001, bestond de Stedenband 15 jaar en dat vierden we onder meer door de uitgave van een boekje. Omdat ik in mijn beginjaren bij de Stedenband als vrijwilliger betrokken was bij onze kunstprojecten, viel aan mij de eer een stukje te schrijven over dat thema: kunst en ontwikkelingssamenwerking. Door: Muriël Duindam Toen, en ook nu, werd in twijfel getrokken of je je binnen een ontwikkelingsorganisatie wel moest bezighouden met zoiets als kunst. Kunst is immers een luxe product en geen noodzaak voor mensen die elke dag opnieuw hard moeten werken onder ­moeilijke omstandigheden om brood op de plank te krijgen. Geen gek betoog op het eerste gezicht: immers met een lege maag is het moeilijk genieten van muziek, schilderijen, fotografie of boeken. Dat idee staat ook aan de wieg van het schoolontbijt, dat in Nederland gepromoot wordt; geen goede leerprestaties zonder een gevulde maag. En die mening was ook klinisch psycholoog Maslow toegedaan toen hij zijn bekende ‘Piramide van Maslow’ ontwikkelde. Maslow betoogde dat de mens hiërarchie aanbrengt in zijn be­ hoeften. Pas als aan de eerste behoefte is voldaan, kan de mens

een stap zetten naar de volgende behoefte. Zo zitten thema’s als zelfontplooiing en zingeving pas helemaal boven in de punt en vormen de basisbehoeften als eten, drinken en slapen de solide basis van het bouwwerk. Maar wat als die piramide niet helemaal klopt? Is het niet moge­ lijk dat we als mens tegelijk naar de basis én de hogere treden van de piramide streven? Geldt het jezelf kunnen uiten en ontplooien door kunst niet ook gewoon als basisbehoefte? Ik ben ervan overtuigd dat dit het geval is. Ik word in mijn veronderstelling gesteund door bijvoorbeeld de Europese NGO Pan y Arte (Brood en Kunst) für Nicaragua. De organisatie is in 1994 opgericht in Duitsland, maar heeft ook afdelingen in Oostenrijk en Zwitser­ land. >> Lees verder op pagina 2 >>

Projecten in San Carlos steunen? Dat kan! Giro 58095.

1

Recept: Gallina Rellena (Gevulde Kip)

>> Vervolg pagina 1 >> Pan y Arte voert sinds de oprichting vele projecten uit op het gebied van kunst en cultuur, zoals bijvoorbeeld de oprichting van een fabriek waar handgeschept papier wordt gemaakt, een rond­ reizende bibliotheekbus of een muziekproject voor kinderen in achterstandswijken in Managua. Daarnaast houdt de organisatie zich ook bezig met lobbyen voor kunst in ontwikkelingssamen­ werking. Grote namen uit Nicaragua, zoals Ernesto Cardenal en Gianconda Belli, verbonden hun naam aan de organisatie. Ook zij zien het belang van kunst en cultuur voor de ontwikkeling van kind én volwassene. ‘Cultuur vormt identiteit, het geeft ons wortels – kunst geeft ons vleugels. […] Vooral kinderen hebben meer nodig dan de ­vervulling van materiële behoeftes om tot zelfstandige mensen op te groeien. Creativiteit maakt plezier en zelfvertrouwen wakker – ze leren verantwoordelijkheid en wederzijds respect aan’, lees ik in een artikel over Pan y Arte op internet. Tel daarbij op de bijdrage die kunst en cultuur kunnen leveren aan de motorische en asso­ ciatieve ontwikkeling van een kind en de cirkel is rond. In de projecten van de Stedenband hebben kunst en cultuur altijd een belangrijke plek ingenomen. Door de jaren heen organiseerden­we workshops voor kunstenaars uit Nicaragua in samenwerking met de bijzondere grafische Stichting ProGraph uit Orvelte. We betrokken middelbare scholieren uit Groningen

en San Carlos bij een project over poëzie en drukkunst, we lieten Nicaraguaanse kunstenaars workshops geven op het gebied van schilderkunst en sieraden maken, en organiseerden exposities. Basisscholen in Groningen konden participeren in muurschilder­ projecten. In onze nieuwsbrief hebben we een tijdje artikelen gepubliceerd over kunst en cultuur in Nicaragua. Wat kunst voor Nicaraguanen betekent, proberen we in dit ­speciale themanummer duidelijk te maken. De in Groningen wonende Nicaraguanen Miguel Angel Ruiz Rivera en Frank T ­ orres vertellen over hun ervaringen. Dat kunst ook een rol kan spelen bij de ontwikkeling van eco­ nomische bedrijvigheid, kunt u lezen in de bijdrage van Simone Vermaning. Met ons project op het gebied van Fair Design hopen we een bijdrage te leveren aan deze ontwikkeling. Tot slot speelt kunst een rol bij beeldvorming. Dat deel wordt ­belicht tijdens ons filmfestival Cineragua dat op 9 en 10 januari 2014 in ForumImages zal plaatsvinden.

De feestdagen staan voor de deur, dagen vol gezelligheid en natuurlijk lekker eten! Geef de feestdagen een Nicaraguaans tintje door uw gasten dit klassieke recept van gevulde kip te serveren. Benodigdheden voor 6 personen 1 grote kip van 3,5 tot 4 kilo Marinade 8 teentjes knoflook 3 lente-uitjes 1 takje verse oregano 2 blaadjes laurier rasp van de schil van 1 sinaasappel sap van 1 sinaasappel 1 eetlepel olijfolie sap van 1 citroen 1 theelepel gedroogde komijn 1 theelepel gedroogde koriander zout en peper naar smaak 1 grote plastic zak Vulling 4 eetlepels olijfolie peper en zout naar smaak 50 gram runderstoofvlees in blokjes van 1 cm 50 gram varkenslappen in blokjes van 1 cm 1 ui in kleine blokjes 4 teentjes knoflook 1 kleine winterwortel in kleine blokjes 1 aardappel geschild en in blokjes van een halve cm 3 eetlepels tomatensaus 3 eetlepels fijngehakte groene of zwarte olijven in vieren gesneden 100 gram rozijnen 1 theelepel gedroogde oregano 1 kopje kippenbouillon

Bereidingswijze Plet in een vijzel de knoflook, bieslook en de verse oregano. Doe het mengsel in een kom en mix met de overige ingrediënten voor de marinade. Maak de holte van de kip schoon en verwijder overtollig vet. Leg de kip in de plastic zak en wrijf het goed in met de marinade. Sluit de zak en zet de kip een nacht in de koelkast. Doe 1 eetlepel olijfolie in een koekenpan en verwarm op ­middelhoog vuur. Voeg het runderstoofvlees toe en bak het vlees in 3 minuten bruin. Herhaal deze stappen voor het varkensvlees. Zet het vlees apart Verhit 2 eetlepels olijfolie in dezelfde koekenpan en fruit de ui drie minuten. Voeg de knoflook, aardappel, wortel, tomaten­puree, olijven, rozijnen en oregano toe en meng goed. Voeg vervolgens de kippenbouillon toe. Doe een deksel op de pan en laat het geheel een uur sudderen. Laat de vulling afkoelen tot kamertemperatuur. Haal de kip uit de koelkast. Verwarm de oven voor op 200 graden. Vul de holte van de kip met de vulling en sluit deze door de poten aan elkaar te binden met keukentouw. Plaats de kip in een ovenschaal bedekt met aluminiumfolie in de oven. Laat de kip in twee uur gaar worden. Verwijder vervolgens het aluminiumfolie en laat de kip in nog 30-40 minuten licht bruin worden. De kip is klaar wanneer de inwendige t­ emperatuur 75 graden is. Besprenkel het geheel ruim met de gehakte ­koriander.

Garnering Bosje gehakte verse koriander

2

3

Door de liefde naar Nederland Interview met kunstenaar Miguel Angel Ruiz Rivera Hij is een autodidactisch ‘artesano’, ambachtsman in het Nederlands. Maar als je zijn werk ziet, zou je hem eerder kunstenaar noemen. Zijn handgemaakte sieraden van verschillende materialen als zilver en halfedelstenen zijn uniek. In Nicaragua was het maken van sieraden niet alleen om zichzelf kunstenaar te voelen zoals dat nu het geval is, het was ook noodzaak om zichzelf en zijn familie te onderhouden. Miguel Angel Ruiz Rivera vertelt ons openhartig zijn verhaal. Sommigen gaven het geld dat ze overdag verdienden dezelfde avond nog uit aan drank, crack en marihuana. Bij het leven op straat kom je in aanraking met zowel goede als slechte dingen. Gelukkig heb ik alleen de goede aspecten overgenomen.’ Welke kunstopleiding heb je gevolgd? ‘Ik heb geen kunstopleiding gevolgd, maar ik heb mezelf aan­ geleerd om sieraden te maken. Dit is ook het geval bij de andere verkopers van sieraden en schilderijen in Granada. Er bestaat namelijk geen ‘Minerva’ in Nicaragua. Kunst is creativiteit en dat heeft iedereen. Ik heb verschillende technieken aangeleerd door te kijken naar het werk van andere kunstenaars op straat, die af­ komstig waren uit verschillende landen. Deze kunstenaars namen ook materialen en technieken mee uit hun geboortelanden,­zoals Guatemala, Mexico en Argentinië. Daardoor is er een interessante­ mengelmoes ontstaan op het plein in Granada. In Nederland heb je overal een opleiding voor: van popacademie tot sportvisacademie. Als ik naar een salsabar in Nederland ga, vragen mensen me zelfs op welk niveau ik dans. In Nicaragua moet je gewoon zelf leren zingen, vissen en dansen. Ook kunst is in Nicaragua niet iets wat je in de schoolbanken leert.’ Door: Jolien Slecht en Rick Nijkamp ­ aarom wilde je kunstenaar worden? W ‘Mijn passie voor kunst heb ik van mijn moeder. Zij maakte onder meer kinderkleding en tafelkleden met borduurwerk voor rijkere mensen. Dit heeft mij geïnspireerd om ook met mijn handen te werken.’ Hoe ben je in aanraking gekomen met kunst? ‘Vanaf jonge leeftijd heb ik altijd zelfstandig willen zijn. Op mijn veertiende ben ik begonnen met werken. Ik verkocht bijvoorbeeld pizza’s in het honkbalstadion. Van het geld dat ik verdiende, ging een gedeelte naar mijn familie en de rest hield ik zelf. Toen ik 17 was raakte ik bevriend met een jongen die sieraden verkocht op het plein in Granada, de stad waar ik ben opgegroeid. Na verloop van tijd ging ik zelf ook op het plein staan om sieraden te maken en te verkopen. Ik gebruikte het geld dat ik hiermee verdiende, onder meer om mijn studie (Biologie) te bekostigen. Hierin was ik anders dan andere kunstenaars met wie ik omging op straat.

4

Wat is je mening over de kunst in Río San Juan? Río San Juan staat in Nicaragua bekend om zijn typische schilder­ kunst. Op deze schilderijen worden vele figuren afgebeeld met diverse felle kleuren. Het heeft een sprookjesachtig karakter. Ook het gebruik van balsahout is populair in deze regio. Uit het lichte hout worden kleine figuren gesneden, zoals vissen en toekans. In vergelijking met Granada wordt er weinig kunst gemaakt voor de toeristische markt. In deze regio lijken ze zich onvoldoende te beseffen dat er met kunst ook geld kan worden verdiend. Ook zouden ze meer kunnen gaan werken met recycleproducten. Van afvalmateriaal (zoals colablikjes) kan ook kunst worden gemaakt. De kunstmarkt kan in deze regio dus nog sterk groeien.’ Met welke materialen werk je zelf voornamelijk? In mijn sieraden verwerk ik vaak leer en zilver. Daarnaast werk ik met een oude Arabische handwerktechniek: macramé. Door draden te wisselen en verschillende knopen te gebruiken kunnen verscheidene patronen worden gemaakt. Ook gebruik ik halfedel­

stenen als obsidiaan, tijgeroog en jade. Deze materialen laat ik opsturen vanuit Nicaragua of andere plekken in Latijns-Amerika. In Nicaragua worden deze stenen, zoals het vulkanische glas obsidiaan, met de hand gedolven.’ Wat heeft je naar Groningen gebracht? ‘El amor, de liefde! Ik leerde mijn vriendin Jiri kennen in 2006 toen ik werkte aan een project waarbij ik kansarme kinderen sieraden leerde maken. Kinderen in Nicaragua krijgen van jongs af aan maar weinig complimenten van hun ouders, omdat dit niet in onze cultuur zit. Hierdoor hebben de kinderen vaak een slecht zelfbeeld. Door de kinderen te leren hoe ze sieraden kunnen maken en door hen te laten zien dat ze iets kunnen, zie je hun zelfverzekerdheid groeien. Jiri was in Nicaragua voor haar studie psychologie en gaf therapie aan kinderen. Ik vond haar meteen leuk, maar het was moeilijk om dat te uiten. Ten eerste omdat we elkaars taal niet spraken. Zij sprak bijna geen Spaans, terwijl ik amper een woord Engels ken­ de. Bovendien was ik verlegen. Ik ben namelijk niet de typische latino macho man. Ik moest dus goed nadenken hoe ik dit ging aanpakken en koos uiteindelijk voor de ‘moeder techniek’: ik heb haar uitgenodigd bij mij thuis, waar ze kon zien dat mijn moeder­ en ik zo’n leuke band met elkaar hebben. Na afloop heb ik haar gevraagd mijn vriendin te worden. Ze antwoordde met een kus. Dat had ik nooit verwacht! In 2009 zijn we uiteindelijk naar Nederland verhuisd. Jiri had inmiddels mijn cultuur leren kennen en het werd tijd dat ik ook haar cultuur leerde kennen. Overigens wilde ik altijd al graag reizen om andere landen te leren kennen.’

Waar kunnen we je werk vinden? ‘Op mijn blogspot: http://www.artesanoruiz.blogspot.nl. Ik maak ook veel werk op verzoek. Vaak ga ik met mensen in gesprek om er achter te komen wat ze willen en wat bij ze past. Een tijdje terug­heb ik een horlogebandje gemaakt voor iemand uit Curaçao.­Deze jongen miste de zee van zijn eiland. Het is een blauw ontwerp geworden dat de golven van de zee symboliseert.’

Waarin verschilt de Nicaraguaanse kunst het meest van de Nederlandse? ‘Nederlandse kunst is veel revolutionairder dan die van Nicara­ gua. Hier in Nederland wordt er van kunst verwacht dat het altijd vernieuwend is. Bovendien is de boodschap in de kunst anders. In Nederland bevat kunst ook vaak een tegendraadse mening, terwijl de maatschappij in Nicaragua minder open staat voor ­andere opvattingen. Daarentegen gaat de Nicaraguaanse kunst altijd terug naar de roots van onze cultuur. Met kunst worden verhalen verteld over Nicaragua waar we trots op zijn. In Neder­ land ben ik bijvoorbeeld niet bekend met ‘klompenkunst’. Beide landen zouden wat dat betreft veel van elkaar kunnen leren.’ Wat is je favoriete kunstwerk hier in Groningen? ‘Het kunstwerk ‘Ultra’ aan de Emmasingel vlakbij het station. Deze gietijzeren vrouw van 8 meter hoog doet mij altijd denken aan de Nicaraguaanse legende ‘La Gigantona y el Enano Cabezón’ (de reuzin en de dwerg met het grote hoofd). Deze legende verbeeldt het verhaal van de reuzin, een Spaanse edelvrouw die voor de Nicaraguaanse bevolking vooral symbool staat voor de Spaanse arrogantie. Voor de Spanjaarden zou ze juist symbool staan voor wijsheid, macht en elegantie. De legende wordt in Nicaragua op straat vaak nagespeeld in een toneelstuk in combi­ natie met veel muziek en dans. Hier in Nederland kennen wij dus de Groningse Gigantona.’

Naschrift van de redactie: Miguel maakt niet alleen sieraden. De laatste tijd is hij zich ook aan het ontwikkelen op het gebied van film maken. Hij maakte eerder dit jaar een korte film voor en over de Stedenband. Deze is gebruikt in een langere film over het stedenbandwerk in Nicara­ gua, en werd door de Nederlandse Ambassade in Managua uitgegeven. De film van Miguel is te bekijken op YouTube en via onze website.

5

Vrijdag 31 januari 2014

Spinningmarathon Health City Groningen Een actie voor het sportproject voor kinderen in San Carlos De Stedenband organiseert in samenwerking met Health City Groningen een drie uur durende spinningmarathon. De opbrengst gaat naar het sportproject dat de Stedenband zes jaar geleden heeft opgezet in San Carlos en waarin we samenwerkingen met Stichting ISOP (Internationale Studenten Ontwikkelings Projecten). Voor meer informatie www.groningensancarlos.nl/spinning. Sportproject Het project bestaat uit verschillende onderdelen, zoals zwem­ lessen, sportlessen op scholen, buitenschoolse competities, de Sancarleense 4 Mijl en een train-de-trainerprogramma. Met het project willen we kinderen en jongeren de mogelijkheid bieden op een leuke en verantwoorde manier sport te beoefenen.­Door onze inzet wordt drugsgebruik teruggedrongen, wordt er een ge­ zonde en sportieve leefstijl geboden en leert men competitief­zijn en eigenwaarde te creëren. Sporten in San Carlos is helemaal­niet zo vanzelfsprekend omdat er vaak geen middelen of mogelijk­ heden voor zijn. Wil jij dat kinderen in San Carlos zich kunnen ontwikkelen door te sporten? Doe dan mee met onze spinning­ marathon! De spinningmarathon Op 31 januari zullen 30 spinningbikes startklaar staan in de sportschool Health City, Westerhaven 46 in Groningen. Er wordt tussen 19.00 uur en 22.00 uur gespind op inspirerende muziek.

6

Het sportteam van de Stedenband zelf is natuurlijk ook van de partij. Het is de bedoeling dat je je voor minimaal € 15,- per uur laat sponsoren. Dus vraag vriend, buurvrouw, familie en anderen om bij te dragen om jou een uur (of meer) te laten spinnen en maak zo sport in San Carlos mogelijk. De spinner die het hoogste sponsorbedrag weet op te halen, ­ontvangt een speciaal voor deze gelegenheid samengesteld Nicaraguaans verrassingspakket! Meedoen? Wil je meedoen met de spinningmarathon? Schrijf je dan in! Je kunt je opgeven voor 1, 2 of 3 uren spinnen. De voorinschrijf­ termijn is tot en met 26 januari 2014. Inschrijven kan dan alleen per mail via [email protected]. In de periode van 27 t/m 29 januari kun je je alleen nog inschrijven bij Health City. Vermeld bij inschrijving altijd je naam, mailadres, telefoonnummer, het aantal uren dat je wilt spinnen en het uur waarop je wilt spinnen. Zodra je geplaatst bent, krijg je van ons een mail ter bevestiging. We proberen zoveel mogelijk rekening te houden met je voorkeur.

7

Cineragua

Nicaraguaans filmfestival in Groningen Met trots presenteert de Stedenband ‘Cineragua’, het tweede Nicaraguaanse minifilmfestival dat wij in samenwerking met ForumImages organiseren. Het festival vindt plaats op donderdag 9 en vrijdag 10 januari 2014. Beide avonden beginnen om 20.00 uur. Door: Jolien Slecht, Omar Larabi, Muriël Duindam In de editie van 2014 wordt een tweetal films vertoond die ­gelauwerd zijn in het internationale filmcircuit en een intrigerend beeld schetsen van het Nicaraguaanse leven en de maatschappij:­ Karla’s Arrival van Koen Suidgeest en La Yuma van Florence Jaugey.­Daarnaast is het wederom gelukt om twee korte docu­ mentaires van Stef Biemans te verkrijgen. We maken het deze keer nóg aantrekkelijker om naar Cineragua­ te komen: op de eerste dag ontvangen we regisseur Koen Suid­ geest en heeft u als publiek de kans om met hem te praten over zijn film Karla’s Arrival. Op de tweede avond, 10 januari, starten we met een akoestische set van de Nicaraguaanse singer/song­ writer Frank Torres, die muziek speelt geïnspireerd door de films. In 2010 organiseerden de Stedenband en ForumImages het eerste Nicaraguaanse filmfestival in Groningen, en met succes! Het fes­ tival werd goed bezocht en de reacties waren positief. Ook bleek het festival een leuke manier om Nicaragua en de Stedenband onder de aandacht te brengen van het publiek in Groningen. Dit jaar leek het ons een mooi moment om te onderzoeken of er een tweede festival mogelijk was. Ook dit keer wilde ForumImages hierin weer onze partner zijn.

8

Omdat we hopen dat het festival een terugkerende activiteit van de Stedenband zal zijn, hebben we op Facebook een prijsvraag uitgeschreven om een naam te bedenken die de lading dekt. ­Gerhard de Groot won met zijn voorstel ‘Cineragua’. Toegangsprijzen € 8,- per filmavond € 14,- voor beide avonden Kortingen gelden op deze avonden niet. Kaartverkoop via www.forumimages.nl of bij de kassa van ­ForumImages. Zie ook www.groningensancarlos.nl/cineragua. Cineragua wordt mede mogelijk gemaakt door: JansenMB & Schuttingvlechterij de Wilgentuin

Donderdag 9 januari | Aanvang 20.00 uur

Vrijdag 10 januari | Aanvang 20.00 uur

Kibbelen om de kippen in Nicaragua Regisseur: Stef Biemans, 7 min. (Spaans met Nederlandse ondertitels) | Dat burenruzies universeel van aard zijn, dat wordt duidelijk zichtbaar in deze korte film. Documentairemaker Stef Biemans toont op aanstekelijke wijze aan hoe jaloezie, miscommunicatie en trots soms averechts werken in een kleine gemeenschap.

Akoestische Muziek van Frank Torres (zang, gitaar, conga’s)

Karla’s Arrival/La llegada de Karla Regisseur: Koen Suidgeest, 89 min. (Spaans met Nederlandse ondertitels) | De tiener Sujeylin woont samen met haar dubieuze vriend Juan Carlos in een bevuild stadspark in Managua. Na een onverwachte zwangerschap bevalt Sujeylin van dochter Karla. De kersverse ouders staan voor een belangrijke keuze. Zetten ze hun roekeloze straatleven voort? Of besluiten ze de armoede, drugsverslaving en schaamte te bevechten? Documentairemaker Koen Suidgeest manifesteert zich als observant in dit ontroerende verhaal. Hij laat zijn karakters hun eigen geschiedenis vertellen, en stelt het harde straat­leven in Managua centraal. Als kijker en buitenstaander wordt je geïntrigeerd. Suidgeest zit dicht op zijn personages, waardoor je voor even een helder beeld krijgt van de misère. Nagesprek met Koen Suidgeest Na afloop van de film zal er een nagesprek in de vorm van een Q&A plaatsvinden met Koen Suidgeest, regisseur van de film Karla’s Arrival.

Een mond vol Goud in Nicaragua Regisseur: Stef Biemans, 8 min. (Spaans met Nederlandse ondertitels) | Het is geen verassing dat Marcelino in een goudmijn werkt. Zijn gouden gebit staat symbool voor de noeste arbeid die hij dagelijks verricht. Een bijkomend voordeel is bovendien de aandacht die hij geniet van vrouwen. Stef Biemans vormt deze beschouwing om tot een interessant relaas. La Yuma Regisseur: Florence Jaugey, 90 min. (Spaans met Engelse ondertitels) | Virginia zorgt als oudste dochter voor het gezin. Ze heeft te kampen met een weinig zorgzame moeder en een klaploper van een stiefvader. In Managua ontvlucht ze haar dagelijkse beslommeringen door te boksen. Ondertussen staat ze met haar ene been in een door drugs verpest milieu en met haar andere been in een betere wereld waarin ze wordt geïntroduceerd door haar nieuwe liefde Ernesto. Virginia doet haar bijnaam La Yuma (de wilde kat) recht door de strijd aan te gaan met ­de ellende in haar leven. Regisseur Florence Jaugey deed ervaring op als actrice en documentairemaakster. Deze kwaliteiten zijn duidelijk zichtbaar in haar eerste speelfilm. Jaugey toont het onverschrokken bestaan in de Barrio in Managua, maar laat ook ruimte voor hoop. De aanhouder wint!

9

‘Niemand luistert naar ze.’ Interview met regisseur Koen Suidgeest Filmhistoricus Omar Larabi sprak in het kader van Cineragua met documentairemaker Koen Suidgeest. Suidgeest maakte in 2010 de gelauwerde documentaire Karla’s Arrival, over de jonge dakloze Sujeylin die in Managua op straat bevalt van haar dochtertje Karla.

Door: Omar Larabi Er worden niet zoveel films gemaakt in Nicaragua, of heb ik dat verkeerd? ‘Nou, dat is niet helemaal waar. Er worden wel veel films gemaakt, maar er komt niet veel naar buiten denk ik. Alhoewel ik me daar ook niet zo mee bezig heb gehouden, omdat ik bezig was met mijn eigen film, en dat is geen Nicaraguaanse productie. Mijn producent in Nicaragua is daar al sinds jaar en dag bezig, maar in ontwikkelingslanden is het een stuk moeilijker om film te maken en bovendien er is vaak geen geld voor, of mensen doen het in hun vrije tijd.’ Hoe kom jij als niet-Nicaraguaanse filmmaker bij Sujeylin (het hoofdpersonage uit Karla’s Arrival) terecht? ‘In 2003 was ik bezig met een onderzoek voor een ander film­ project in Guatemala. Door dit onderzoek maakte ik kennis met de problematiek van straatkinderen in Centraal Amerika. Ik was net drie jaar vader en het maakte een enorme indruk op me. Ik dacht meteen aan hoe verschrikkelijk het is als je op straat terecht komt, maar je hebt nog wel iets opgebouwd, bijvoorbeeld een paar jaar onderwijs. Dat is iets anders dan wanneer je als tweede generatie op straat geboren bent. Dan heb je niet, zoals de eerste generatie kinderen, een referentie, maar ben je direct op straat geboren. Dan ben je niet ergens voor op de vlucht, zoals armoede of seksueel misbruik. Er is weinig bekend over dit fenomeen.

10

Dat was voor mij dan ook de directe aanleiding om deze film te maken. Toen ben ik naar Nicaragua verhuisd, ik heb voor dit land gekozen omdat het te boek staat als een relatief veilig land in Nicaragua. Toen we voor het eerst fondsen hadden voor ons idee, konden we, inmiddels zes jaar later, op zoek naar een hoofd­ persoon.’ Hebben Sujeylin en Karla zichzelf aangediend bij je? ‘Dat zou wel leuk zijn geweest ja. Maar toen we eenmaal in de ­zomer van 2008 de zekerheid hadden om te filmen, ben ik eind oktober een week naar Nicaragua vertrokken, en ben ik samen met een maatschappelijke organisatie op zoek gegaan naar een hoofdpersoon. Na een dag had ik al drie zwangere vrouwen gevonden, mede dankzij de kennis van de straatwerkers, die iedereen kenden. Ik had meteen een goede klik met Sujeylin, de moeder en de stem in het verhaal. Ik dacht dat ze enerzijds erg intelligent was doordat ze goed over haar situatie kon praten en anderzijds dat ze niet zo afhankelijk was van drugs of andere thema’s die het goed vertellen van een verhaal in de weg konden staan. Niet dat ik daar over wil oordelen, maar het was belangrijk om iemand te hebben die niet de hele dag stoned is. Toen ik twee da­ gen later terug kwam met een andere straatwerker, vroeg Sujeylin me of we dit project nu gingen doen of niet. En toen dacht ik: dit is precies de houding die ik zoek. Zodoende hebben we toen afgesproken dat we dit samen gingen doen.’

Het lijkt een paradox. Aan de ene kant lijkt Sujeylin ­ontzettend vrijgevochten en aan de andere kant lijkt ze volstrekt afhankelijk van haar vriend. ‘Dat is bij heel veel straatkinderen zo. Het zijn vrijgevochten geesten. De grootste verslaving die deze jongeren vaak hebben is de vrijheid die op straat heerst. Het is een hele andere manier van denken. Het is niet een soort wereld waarin we ons kunnen verplaatsen. Er gelden geen regels, en toch is er een soort moraal met ethische limieten. Hun vrijheid wordt vaak gecombineerd met een verslaving. Hier heb ik in de film niet op willen focussen.­ Maar uiteindelijk zijn het vaak kinderen die net als iedereen op zoek zijn naar erkenning en liefde. Dat is ook heel vaak de reden waarom er een baby komt, niet zozeer omdat er een vriend is, maar omdat zo’n meisje dat zelf graag wil. Zo’n baby kan ze datzelfde geven wat ze wellicht zelf nooit hebben gehad: onvoor­ waardelijke liefde.’ Dat is dan wel ironisch, als je ziet onder welke erbarmelijke omstandigheden zo’n baby opgroeit. En haar vriend Juan Carlos lijkt vanaf het begin af aan niet al te sympathiek, of ligt dat aan mij? ‘Dat is heel persoonlijk. In Nederland hebben we een goede uit­ drukking voor zo’n jongen, en dat is een goedzak. Hij is ongeloof­ lijk onhandig en onnozel, maar hij heeft hele goede bedoelingen. Hij is een van mijn favoriete personages, hoewel hij eigenlijk helemaal geen schatje was, totaal niet zelfs. Maar je kijkt naar zo’n jongen en je denkt: het lijkt zo makkelijk om een baan te zoeken, dan heb je een dak boven je hoofd. Die redenering is makkelijk maar niet toepasbaar op de complexere wereld waarin ze leven. We moeten dat niet willen rationaliseren. Daarom vind ik ook dat we hier geenszins over moeten oordelen. Met name zaken zoals drugs waar snel een oordeel over wordt geveld. Ik wil dat er geen vooroordelen ontstaan voordat je de personages gaat leren kennen.’ Uit negentig minuten film komt een helder drama. Af en toe moest ik mezelf eraan herinneren dat ik naar een ­documentaire keek. ‘We hebben het geprobeerd om op een manier te monteren zodat de vertelstijl herkenbaar wordt, en het materiaal was er ook gewoon om het zo te kunnen doen. Bovenal is het volledig te danken aan Sujeylin, dat het zo goed klikt en dat haar verhaal zo interessant was. Dat is een ongelooflijk cadeau bij zo’n project!’ Heb je nog contact met Sujeylin? ‘Sujeylin verandert elke drie maanden van telefoon, dus ik heb voornamelijk via de Nederlandse producent contact met haar. Karla is ondertussen vier. Ik heb haar in april gezien, toen had ik verzocht of ik na een ander project wat langer kon blijven en toen

zijn we naar Villo Sandino gegaan, waar ze nu wonen (het dorp dat ook in de film voorkomt). Karla woont bij oma en Sujeylin wisselt tussen Managua en het dorp, het gaat soms goed en soms minder met haar. Voor Karla’s school betalen wij de onkosten. Dat is na het ma­ ken van de film een belofte geweest aan Sujeylin. Zolang Karla onderwijs geniet, zullen haar onkosten worden betaald zoals het uniform, schoenen, linialen, schrijfgerei… Weet je wat mensen me altijd vragen? Waarom Sujeylin mee wilde­werken. Ze is er namelijk niet voor betaald. Ze wilde aan­ dacht voor mensen in haar situatie. Ze had allerlei dromen hoe er met de film een beweging kon worden gestart om ook andere jonge zwangere vrouwen te helpen. Maar dat was niet de belang­ rijkste reden. Ik heb jarenlang onderzoek gedaan naar straat­ kinderen. Waar ter wereld je ook contact hebt met ze, het eerste dat je opvalt, is dat er allerlei mensen zijn die hun levensverhaal aan je kwijt willen. Dan krijg je vrij snel door dat één van de grootste problemen die deze groep ondervindt, is dat er niemand naar ze wil luisteren. Voor Sujeylin was dat ook de belangrijk­ ste reden, dat ze haar verhaal kwijt kon. Het was niet zo dat ik daar het park binnenliep met een camera in mijn arm of ik een interview kon afnemen, maar meer van ‘ik wil je een jaar volgen’. Dat is aantrekkelijk voor iemand die gefrustreerd is geraakt door het idee dat niemand naar haar wil luisteren. Nogmaals, iedereen zoekt naar erkenning. Heel veel mensen staan daar niet bij stil, dat dit een thema is bij straatkinderen, dat niemand naar ze luistert.’ En de rol van de vrouw in de Nicaraguaanse samenleving, was dat ook een thema? ‘Kijk, het is een conservatieve gemeenschap met duidelijke ­mannen- en vrouwenrollen, en gescheiden mannen- en vrouwen­ rollen. Het is vaak zo dat inderdaad de vrouw een belangrijke rol heeft om de familie draaiende te houden en het huishouden te verzorgen. Veel mannen brengen niet veel in en er is veel geweld tegen vrouwen. In het park was het zo dat de mannen wel de baas waren maar tegelijkertijd hadden ze niets te doen. In het geval van Sujeylin was dat niet zo, ze staat haar mannetje wel, hoewel dat overigens van toepassing is op alle straatkinderen.’ Ben je nog bezig met Centraal Amerikaanse projecten? ‘Ik had altijd een drieluik voor ogen waarin armoede (Karla’s ­Arrival), religie en onderwijs in de Centraal-Amerikaanse realiteit centraal staan. Dit zijn thema’s die de regio maken tot wat het is. Alleen omdat ik recent naar Nederland ben verhuisd, en vanwege de economische situatie, heb ik het maken van de tweede film even uitgesteld en ben ik in Nederland met twee andere projecten bezig.’

11

Het ontstaan van kunst in San Carlos

Kunst uit het archief 1. Op Solentiname maken de bewoners prachtige dier­ figuren van balsahout. Hier liggen de gesneden vormen te drogen voordat ze verder bewerkt kunnen worden. 2. Het kruisbeeld dat door Ernesto Cardenal is gemaakt ­ voor zijn communiteit op Mancarrón, het grootste eiland van Solentiname. 3. De erfenis van Ernesto Cardenal is nog steeds overal zichtbaar op Solentiname. Veel bewoners hebben zich bekwaamd in schilderkunst of het maken van houtsnijwerk.

12

4. In Nicaragua bestaat een jarenlange t­ raditie op het gebied van muurschilderingen. Vaak verbeelden ze een belangrijke gebeurtenis uit de geschiedenis. 5. Na lang verwaarloosd te zijn, is de mozaïek op de ­Malecón van San Carlos weer in ere hersteld. Het werk ­verbeeldt de ontdekking van Amerika. 6. Een belangrijk verhaal in de folklore van Nicaragua is dat van de ‘Gigantona y el Enano Cabezón’, waarin de spot gedreven wordt met de hooghartige Spaanse o ­ verheersers. 4

1

4

2

5

3

6

Het project Fair Design Nicaragua heeft de ambitie samenwerking te realiseren tussen Groninger ontwerpers en creatieve ambachtslieden in onze zusterstad San Carlos. Begin 2014 staat een werkbezoek gepland, waarin werksessies voor de lokale ambachtslieden worden georganiseerd. Hiermee willen we de eerste stap zetten naar het samen creëren van fair design. Voordat we beginnen aan deze vernieuwingsslag, kijken we terug op het ontstaan van de lokale tradities. Door: Simone Vermaning Voor de kust van San Carlos, op twintig kilometer afstand, ligt Solentiname, een eilandenarchipel die bestaat uit 36 eilandjes, met een vulkanische oorsprong. De eilandjes zijn al meer dan tweehonderd jaar bewoond en de natuur is er puur en kleurrijk. Je vindt er een serene rust die je nergens anders vindt en het lijkt alsof de tijd er heeft stilgestaan, of beter gezegd alsof er geen tijd bestaat. De archipel staat bekend om de christelijke communiteit,­ die door de katholieke priester en dichter Ernesto Cardenal in de jaren zestig werd opgericht en waar hij de ‘misa campesina’­ (boerenmis) introduceerde. In de tijd van de revolutie werd Solentiname als uitvalsbasis door de Sandinisten gebruikt.

‘Het was een hele mooie tijd. Het bracht mensen tot elkander, we leerden van elkaar’. De lokale kunstenaars hopen dat er mensen blijven komen om de jeugd de technieken te blijven leren en nieuwe dingen bij te brengen. Vandaag de dag zijn er meer dan vijftig schilders en ambachtslieden actief. Een betere voedings­ bodem voor ons Fair Design project konden wij ons niet wensen.

Ernesto Cardenal zag in de traditionele uit hardhout gesneden voorwerpen de creativiteit van de bevolking, waarop hij kunst en literatuur in de communie introduceerde. Ernesto vertelde de houtsnijders dat er ook zacht hout, namelijk balsahout, op het eiland groeide. Hij liet ze zien hoe je dit hout bewerkt en dat het mooi is als je dit met hele felle kleuren beschildert. Roger Perez de la Rocha, een gerespecteerd schilder uit Managua, werd uitge­ nodigd op Solentiname om schildertechnieken aan de bevolking te leren, waarbij de individuele werk- en denkwijze aldaar werd gestimuleerd. Hierdoor ontstond een wijd verspreide fascinatie voor kunst. Hele gezinnen begonnen met schilderen in een de stijl die we kennen als naïeve schilderkunst. Hiermee veranderde het sociale, culturele en economische leven op Solentiname. Ook nadat Ernesto Cardenal Minister van Cultuur werd voor de Sandinisten, is hij les blijven geven aan de lokale bevolking. Hij nam kunstenaars van buitenaf mee en die konden hen veel leren.

13

Latinoambassadeurs in Nederland

Diversiteit in ritme In Nicaragua zijn drie toonaangevende ritmes: in het noorden is dat ranchero, in het westen en zuiden salsa en cumbia en in het gehele land wordt er gedanst op en geluisterd naar ‘el palo de mayo’, een ritme met Afrikaanse en Caribische invloeden ­afkomstig uit de Caribische kustlijn van Honduras tot Panama.

Wat ik het mooiste vind aan de eigenaardigheden van de verschil­ lende landen is dat er verschillen maar ook veel gelijkenissen zijn. Dit is wat onze band sterker maakt. Het is belangrijk open te staan voor verschillen want we leven samen in slechts een kleine stad op deze planeet.

Trefpunt voor ‘Latino Aficionados’ in Groningen Omdat er in Groningen behoefte bleek te zijn aan een ontmoe­ tingsplek voor Latinos en Groningers heb ik samen met een aantal enthousiastelingen ‘Peñas Culturas Latinas’ opgezet! Deze ‘club’ heeft als doel Latijns-Amerikanen, Spanjaarden en mensen die Spaans spreken samen te brengen om ervaringen uit te wis­ selen.

Peñas Culturales Latinas Elke laatste zondag van de maand vanaf 18.00 uur Casa de la Trova, Noorderstationsstraat 38, Groningen

Elke laatste zondag van de maand komen we samen in Casa de la Trova, een Cubaans Café aan de Noorderstationsstraat in Gro­ ningen. Deze dagen maken we samen muziek, wordt er poëzie (voor)gelezen, foto’s en voorwerpen uit verschillende landen worden meegenomen en er worden veel grappen gemaakt. Het zijn bijeenkomsten waar iedereen die zich verbonden voelt met Spaanstalige culturen welkom is.

Door: Frank Torres, muzikant/singer/songwriter, vertaald door Jolien Slecht De zon als in de hemel geschilderd Toen mij gevraagd werd een stukje te schijven over de overeen­ komsten en verschillen tussen Nederland en Nicaragua, kon ik het thema ‘klimaat’ maar niet uit mijn hoofd krijgen. Mijn vader en tante zijn afgelopen zomer voor het eerst hier in Nederland op bezoek geweest bij mijn kinderen en mij. Ze ­verbaasden zich erover dat ondanks de felle zon niets heel erg warm werd. ‘Deze zon is als in de hemel geschilderd’, zei mijn ­vader. Dat deed denken aan de bekende slogan ‘Er gaat niets boven Groningen’. De zon in Nicaragua is behoorlijk fel, en het is voor ons dan ook erg raar iemand te zien zonnebaden. Maar in dit geval kon mijn vader de behoefte om te zonnebaden begrijpen.­ De waardering voor muziek Er is een variëteit aan culturele verschillen op het gebied van muziek. Als muzikant zal ik me concentreren op de artistieke verschillen van beide landen. In Nederland zijn er radiostations die elke dag Hollandse muziek draaien, maar wanneer je een Nederlander vraagt een paar goede Nederlandse artiesten te noemen wordt er meestal geantwoord dat die er niet veel zijn. Maar, een aantal keren kwam ik in de late uurtjes op feestjes terecht waar iedereen vol enthousiasme

14

meezingt en –danst op deze muziek. Daarentegen is in Nicaragua geen aparte cultuur van Nicaraguaanse muziek. Alleen een klein percentage van de muziek van nationale artiesten wordt op de radio ten gehore gebracht. Hier is wel een verandering in ontwik­ keling, de artiesten zijn zich aan organiseren om meer bekend­ heid te verkrijgen. In zowel Nederland als Nicaragua zijn veel getalenteerde arties­ ten. Zangers, muzikanten en bijvoorbeeld dichters die kunst werkelijk waarderen. Er zijn wel verschillen, maar die zijn gro­ tendeels toe te schrijven aan het feit dat de smaak van het publiek varieert.

¡Enlace! liever digitaal ontvangen? Hoewel we nog steeds heel blij zijn met de gedrukte versie van onze ¡Enlace! kunnen wij ons voorstellen dat u onze bericht­ geving liever digitaal ontvangt. Dat kan natuurlijk! Stuur hiervoor een mail naar [email protected] en ­vermeldt daarin dat u

onze berichten per mail wilt krijgen. Wilt u ook uw adres ver­ melden? Dan kunnen wij de juiste gegevens in ons adresbestand aanpassen.

[email protected] grafisch ontwerper

De muziek waar in Nicaragua het meest naar geluisterd wordt, noemen we in Nederland ‘schlagers’. Verder luistert een gedeelte van de bevolking naar Mexicaanse ranchero muziek, net als hier in Groningen. Ook is er een scala aan liefhebbers voor alterna­ tieve muziek. Beide culturen hebben veel gelijkenissen in hun voorkeur voor muziek. Wat betreft dans; de meerderheid van de Nicaraguanen dansen salsa en cumbia, met een duidelijke voorliefde voor cumbia. Er zijn veel Nederlanders die les nemen in het dansen van salsa en die zonder de teksten van de muziek te kunnen begrijpen toch verschrikkelijk goed op de ritmes kunnen dansen. In Nicaragua gebeurt eigenlijk hetzelfde, hier wordt veel naar Engelstalige muziek geluisterd en hoewel men de teksten niet verstaat wordt er toch heel goed op de muziek gedanst.

www.helderenhelder.nl

15

Kerst- en nieuwjaarswens

De Stedenband wil iedereen bedanken die het afgelopen jaar een bijdrage heeft geleverd aan ons werk en wenst iedereen een dartel, inspirerend en goed 2014! We kijken terug op een bloeiend en dynamisch jaar en zijn ontzettend blij dat het ons steeds opnieuw lukt enthousiaste en deskundige mensen bij ons werk te betrekken. Ook zijn we er trots op dat het ons, ondanks de aankomende bezuinigingen, lukt om in 2014 onze activiteiten in zowel San Carlos als Groningen in stand te houden! Samen maken we van 2014 een mooi jaar!

¡Enlace! is een uitgave van ­Stedenband Groningen-San Carlos Postbus 268, 9700 AG Groningen Bezoekadres Europaweg 8 T 050 3676169 F 050 3676161 E [email protected]

16

I www.groningensancarlos.nl Twitter @GrunnSanCarlos Linkedin-goep ­­Stedenband Groningen-San Carlos Like us on Facebook! facebook.com/GrunnSanCarlos Rekeningnummer 58095

Hoofdredactie Muriël Duindam Einddredactie Petra Raaijen Opmaak Caro Helder Ontwerp Maaike de Laat Oplage 750 stuks

Bijdragen Muriël Duindam, Omar Larabi, Rick Nijkamp, Jolien Slecht, Frank Torres, Simone Vermaning Fotografie Muriël Duindam, Susan Dulfer, Nicole van Haandel, Wouter Novak, Miguel Angel Ruiz Rivera, Sharon Smit