Stadmuseum Tilburg. Erfgoedautoriteit JAARVERSLAG STADSMUSEUM TILBURG 2012

JAARVERSLAG 2012

JAARVERSLAG STADSMUSEUM TILBURG 2012

Stadmuseum Tilburg Erfgoedautoriteit Stadsmuseum Tilburg voerde in 2012 vele succesvolle erfgoedactiviteiten (mede) uit. Daarmee is een goede invulling gegeven aan wat in de erfgoedparagraaf van de gemeentelijke notitie Werkplan Cultuur 2011-2016 hierover is geformuleerd. Het Stadsmuseum vervulde een nadrukkelijke rol als erfgoedautoriteit van Tilburg met een regiefunctie over het stedelijke erfgoedloket. De stad met haar historische locaties gebruikten wij als podium voor tijdelijke exposities en (educatieve) erfgoedmanifestaties. Het Verhaal van Tilburg diende hierbij steeds als leidraad en als opmaat voor een expositie in de Spoorzone (2014).

VOOR DE BEZOEKERS Stadsmuseum Tilburg werkte voor zijn bezoekers en gebruikers in 2012 onder andere aan: •

masterclasses in Vincents Tekenlokaal

•

wisseltentoonstellingen in Peerke Donders Paviljoen

•

vele aanvullingen van het Geheugen van Tilburg en Tilburg Wiki

•

exposities op wisselende locaties

•

ErfgoedEducatie

•

ErfgoedLab

•

Taal van Tilburg

•

Het Verhaal van Tilburg

In de locaties Vincents Tekenlokaal en Peerke Donders Paviljoen ontvingen wij totaal 9.881 bezoekers. De website Geheugen van Tilburg werd bezocht door 35.985 unieke bezoekers. Stadsmuseum Tilburg timmert sinds 2009 met Vincents Tekenlokaal en het Peerke Donders Paviljoen flink aan de weg. Het Tekenlokaal is te klein voor tijdelijke tentoonstellingen, maar de masterclasses trekken veel publiek naar het Paleis-Raadhuis. Gerenommeerde kunstenaars als Reinoud van Vught gaven les aan kinderen. [VVV-Tilburg: ‘2012 Succesvol Museumjaar’, december 2012]

Vincents Tekenlokaal In Vincents Tekenlokaal vonden elke laatste zondag van de maand masterclasses plaats. Hiervoor vroeg Vincents Tekenlokaal toonaangevende kunstenaars, zoals: Ivo van Leeuwen, Danny van den Hoonaard, S.P.A.M. van Griensven, Samantha Williams, Bruce Tsai Meu Chong, Tanneke Wigersma, Reinoud van Vught, Baltus Wigersma, Nelleke van Hoof, Jan Koen Lomans en Sander Reijgers.

1


Bijzonder was de deelname aan de Cultuurnacht in oktober 2012 waarbij Vincents Tekenlokaal diverse kunstenaars inhuurde om invulling en bovenal kleur te geven aan het thema ‘Starry Night’. Zo was er een bodypainter, een portret- en karikatuurtekenaar en bezoekers werkten gezamenlijk aan een kleurrijke tekening in de stijl van Vincent van Gogh. Aansluitend bij het project Taal van Tilburg werd beeldend kunstenaar Koen Delaere gevraagd om met kinderen van een Tilburgse basisschool de taal van de stad vorm te geven via banieren of vaandels. De leerlingen kregen voorafgaand aan de workshops een erfgoedles aangeboden, waarin zij een uiteenzetting kregen over taal en teksten op straat in zowel heden als verleden. Vervolgens zorgde Delaere voor de nodige experimenten die resulteerden in zes vlaggen voor de expositie in de Bibliotheek Tilburg Centrum op het Koningsplein. Vincents Tekenlokaal ontving in 2012 in totaal 6.042 bezoekers (2011: 6.777). Vanwege waterschade tijdens de kermis is de locatie enkele weken gesloten geweest.

Peerke Donders Paviljoen Met Stichting Petrus Donders Tilburg is contractueel geregeld dat Stadsmuseum Tilburg vanaf oktober 2009 gedurende vijf jaar zorgt voor de openstelling en dagelijks beheer van het Peerke Donders Paviljoen, de organisatie van de wisseltentoonstellingen en educatieve programma’s. Er werden 3.839 bezoekers ontvangen (2011: 5.228). Dit bezoekersaantal is teleurstellend. Met name in de winter- en herfstperiode kwamen er beduidend minder bezoekers. Met het bestuur van Stichting Petrus Donders Tilburg zullen de openingstijden geëvalueerd worden. In 2012 waren er drie wisseltentoonstellingen te zien: Mission: TilburgCariben (al in 2011 geopend), Lepra anno nu en Zielenzorg en Zielenmoord. Peerke Donders en de slavernij. Hieraan waren diverse (educatieve) activiteiten gekoppeld.

Geheugen van Tilburg en Tilburg Wiki Het Geheugen van Tilburg is een voortzetting van het project uit 2009-2011. In 2012 is besloten om het project te restylen en daarmee aan te passen aan de normen van hedendaagse sociale media. Het Geheugen van Tilburg behoort tot een van de eerste Nederlandse verhalenbanken, waarop gebruikers zelf hun verhalen kunnen toevoegen. In de loop der tijd zijn er honderden verhalen, foto´s en filmpjes toegevoegd. De nieuwe versie heeft links naar Facebook, Twitter en andere sociale media. Daarbij is er meer aandacht voor de gebruiker en kunnen andere lezers reacties geven op de gepubliceerde verhalen. De definitieve oplevering van de nieuwe website is voorzien in januari 2013. Per 31 december 2012 staan er op de website 2.543 verhalen en 2.368 straatnamen. Dat is 4.911 in totaal (2011: 4.598). Dat is een groei ten opzichte van vorig jaar van 6,4 %. De website is door 35.985 unieke bezoekers (2011: 36.720) bezocht, die 58.210 bezoeken (2011: 61.027) brachten en 219.232 pagina´s bekeken (2011: 247.168). De werkgroep Joodse Tilburgers is een samenwerkingsproject tussen Stadsmuseum Tilburg, Regionaal Archief Tilburg en de Leerstoel Cultuur in Brabant van Tilburg University. Doel is het levend houden van de herinnering aan Tilburgse Joden die in de Holocaust zijn omgekomen door het zichtbaar maken van hun gezichten en door het bewaren en vertellen van verhalen over hun leven. Uitingen hiervan komen uiteindelijk terecht op een nog te ontwikkelen digitaal monument, op het Geheugen van Tilburg en als aanvulling van de Tilburg Wiki (door historicus dr. Ad van den Oord). Tevens worden de gegevens toegevoegd aan het Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland (www.joodsmonument.nl). Dit project loopt in 2013 door.

2


Exposities op wisselende locaties Het museum organiseerde in 2012 enkele tijdelijke tentoonstellingen: Drie kleine tentoonstellingen: 1. Hasseltse kapel 40 jaar gerestaureerd. 2. Koning Willem II en Tilburg. 3. Inside Out Tilburg. Over Tilburgse moeders (project i.s.m. Incubate). In het kader van het project Taal van Tilburg zijn vier kleine tentoonstellingen gemaakt in Boekhandel Selexyz/Gianotten en een in Bibliotheek Tilburg Centrum.

ErfgoedLab In 2012 voerden we vanuit Stadsmuseum Tilburg en Regionaal Archief Tilburg gesprekken met kunstenaars en creatieve makers met als doel op basis van onderzoek te komen tot nieuwe inzichten, samenvattingen, uitspraken, presentaties en publicaties. Deze ‘eindproducten’ willen we bewaren, registeren en collectioneren. Zo kwamen we in contact met Stichting mEATing en Moritz Ebinger rondom het begrip ‘VarkensLab’ en ‘Varkenshuis’; kunstenaars Rob Moonen en Eric van der Westen polsten samenwerkingsmogelijkheden rondom Wereldoorlog II en de NSB; fotografe Gerdien Wolthaus Paauw oriënteerde zich op de Spoorzone; architect Ad Roefs ontwierp een tentoonstelling in het kader van Taal van Tilburg; kunstenaar Geert Koevoets wilde samenwerken rondom 1914-1918 en Arnoud-Jan Bijsterveld (Tilburg University) nam initiatief voor een werkgroep Joodse Tilburgers (zie hierboven). Het project van Stichting mEATing werd uitgediept. Zij gaven een nieuwe interpretatie aan foto’s uit Beeldonline die zij o.a. gebruikten voor een plattegrond van een Historische Varkensroute tijdens Cultuurnacht 2012. Hun onderzoeksresultaten resulteerden in verhalen en lemma’s in de Tilburg Wiki en het Geheugen van Tilburg. Met deze pilot gaven Stadsmuseum Tilburg en Regionaal Archief Tilburg het begrip ErfgoedLab gestalte: De ‘eindproducten’ bevatten niet alleen historische informatie, maar zijn op hun beurt weer spiegels van onze hedendaagse tijd in de 21e eeuw. Hoewel zowel archief als museum nog steeds voorstander zijn van deze werkwijze, is echter besloten om de naam ErfgoedLab niet door te voeren gezien de naamsverwarring die hierdoor kan ontstaan. Wel zullen we ons in de komende jaren blijven richten op de samenwerking met kunstenaars en creatieve makers.

ErfgoedEducatie Tilburg De educatieve medewerkers van Stadsmuseum Tilburg en Regionaal Archief Tilburg ontwikkelden in 2012 een visie op het begrip ErfgoedEducatie. Zij sluiten daarbij aan op het landelijk wetenschappelijk debat waarin gesteld wordt dat cultuureducatie het cultureel zelfbewustzijn van kinderen en jongeren bevordert. Stadsmuseum en Archief willen daaraan graag een bijdrage leveren door o.a. docenten te adviseren over erfgoededucatie. Samenwerking werd gezocht met Bureau CiST (Cultuur in School Tilburg) en de Jan Ligthartschool Rendierhof. Gezamenlijk ontwikkelden zij een meerjarenplan dat zijn aanvang nam in november 2012. Maar liefst zestig docenten van de school participeerden in een workshop waarbij het Tilburgs culturele erfgoed het uitgangspunt was. Er is een educatief werkboekje ontwikkeld over Het kasteel en zijn bewoners, naar aanleiding van en te gebruiken bij de gelijknamige semipermanente expositie in MFA De Poorten (voorjaar 2013).

Project Taal van Tilburg Het project Taal van Tilburg, financieel mogelijk gemaakt vanuit het projectenprogramma Cultureel Erfgoed 2009-2012, heeft gedurende het gehele jaar geresulteerd in een veelheid van activiteiten, zoals: onderzoeksproject door twee studenten van de Radboud Universiteit Nijmegen over taalverwerving Turken in Tilburg en over Twittertaal, digitalisering en ontsluiting dialectbandjes uit ca. 1970, toevoeging letterkundige

3


bewijsplaatsen aan website www.cubra.nl (Woordenboek Tilburgse Taal), nieuw lied tijdens Kènderkwèèk, educatief project Hallo Wereld, onderzoek jongerentaal (ca. 1.000 woordkaartjes ingevuld met medewerking van Henk Verhoeven en zijn tekstorgel en Tilburg-rapper Timmitex), boek van Ed Schilders Van Aajkes tòt zaandkèùl. Een Tilburgs ABC-boek, vier literaire wandelingen door Stadsgidserij Tilburg, een fotowedstrijd, vier mini-exposities in boekhandel Selexyz/Gianotten, een expositie in Bibliotheek Tilburg Centrum en aldaar een zeer succesvolle afsluitende Taal van Tilburgdag (120 bezoekers, met sprekers en acts van: Frank van Pamelen, Ferry van de Zaande, Petra Robben, Timmietex, Jos Swanenberg, Jace van de Ven, Ed Schilders, Braboneger, Paul Spapens, Arnoud-Jan Bijsterveld en stadsdichter Esther Porcelijn) en tenslotte een symposiumbundel als special van het tijdschrift Tilburg.

Het Verhaal van Tilburg In het Werkplan Cultuur 2011-2016 van de gemeente Tilburg wordt de ambitie neergezet dat Tilburg een Top 10-positie voor cultuuraanbod gaat innemen. Een van de zes doelen om dat te bereiken is het in 2014 presenteren van Het Verhaal van Tilburg door de erfgoedinstellingen en musea (Stadsmuseum, Archief, TextielMuseum, Stichting Kessels, twee heemkundekringen, Natuurmuseum Brabant). Gezamenlijk moeten zij, onder regie van Stadsmuseum Tilburg, werken aan het inzichtelijk maken en in onderlinge afstemming presenteren van de identiteit van Tilburg. Stadsmuseum wordt die rol toegekend omdat daar de kennis van de cultuurhistorie van Tilburg aanwezig is. In 2012 zijn hiervoor de voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd. Er is een eerste verkenning gedaan naar de thema’s van stedelijke identiteit. In de literatuur is de identiteit en de verandering daarin van de Tilburgse samenleving en Tilburg als stad diverse keren geanalyseerd en beschreven. Zowel in positieve als negatieve zin en bezien zowel door buitenstaanders als Tilburgers. Een uitgebreide geannoteerde uitwerking daarvan moet in 2013 worden samengesteld als basis voor Het Verhaal van Tilburg en alle activiteiten daar omheen. Er zijn vijf hoofdthema’s (de rode draad) benoemd, waarbinnen dat verhaal verteld kan worden en die in hun totaliteit de stedelijke identiteit vormen: leven, geloven, leren, werken en vermaken. Stadsmuseum voerde verkennende gesprekken met directies, besturen of vertegenwoordigers van Regionaal Archief Tilburg, TextielMuseum, Stichting Kessels, Heemkundekring Tilborch, Heemcentrum ´t Schoor Udenhout, Natuurmuseum Brabant, De Pont, Het Zuidelijk Toneel, Sonax FairFest, Bibliotheek MiddenBrabant, Strategische Werkgroep Van Gogh Tilburg, Stadspromotie/VVV, gemeente Tilburg (stedenbouw, monumentenzorg, archeoloog, cultuur), prof. dr. Arnoud-Jan Bijsterveld Leerstoel Cultuur in Brabant en historicus drs. Henk van Doremalen. Die gesprekken leidden tot input voor het startdocument Het Verhaal van Tilburg.

VOOR DE PARTNERS Stadsmuseum Tilburg kent drie belangrijke groepen partners: partners met wie we projecten uitvoeren als gelijkwaardige partners, de bestendige partners en ten slotte partners die wij als erfgoedmakelaar met raad en daad en ook financieel bijstaan, maar waarvoor wij bij de uitvoering van hun projecten geen medeverantwoordelijkheid dragen. Het Stadsmuseum werkte met en voor zijn partners in 2012 aan: •

projecten Van Gogh in Brabant

•

ondersteuning erfgoedprojecten derden

•

collectie Kessels (muziekinstrumenten)

4


Het hoofd Stadsmuseum Tilburg participeerde en adviseerde in het Platform Ruimtelijk Erfgoed Tilburg, de Werkgroep Open Monumentendag en de Commissie naamgeving gemeente Tilburg.

Projecten Van Gogh in Brabant Voor de exploitatie van Vincents Tekenlokaal wordt een subsidie van de gemeente Tilburg verkregen. Stadsmuseum heeft een kwaliteitszetel in de Stichting Samenwerkingsverband Van Gogh in Brabant. Met deze stichting wordt met het oog op 2018 Culturele hoofdstad / Eindhoven, financieel gesteund door de provincie Noord-Brabant, structureel samengewerkt op het gebied van educatie, gezamenlijke programmering, publiciteit en internationale betrekkingen. Wij ondertekenden als één van de twintig organisaties uit Europa op 8 februari 2012 in het Van Gogh Museum in Amsterdam een samenwerkingsovereenkomst als startschot voor Van Gogh Europa. Doel is een internationale samenwerking om gezamenlijk zorg te kunnen dragen voor kwaliteit van beheer, behoud, zichtbaarheid en ontwikkeling van het erfgoed van Vincent van Gogh. Een belangrijke stap was ook het formeren van en zitting nemen in een activiteitencommissie Van Gogh Tilburg en een strategische werkgroep Van Gogh Tilburg, waarin o.a. twee strategen van de gemeente Tilburg zitting hebben. Al deze zaken zullen ondermeer bijdragen tot een vergroting van de (inter)nationale bekendheid van Vincents Tekenlokaal.

Ondersteuning erfgoedprojecten derden De gemeente Tilburg kende een subsidie toe voor uitvoering van het projectenprogramma Cultureel Erfgoed 2012 door Stadsmuseum Tilburg. De volgende projecten werden ondersteund: stichting CuBra (toevoeging van 3.358 literaire bewijsplaatsen aan het digitale Woordenboek Tilburgse Taal in kader van project Taal van Tilburg) zangmanifestatie Maria zingt (Stichting Kapel Onze Lieve Vrouw ter Noord). stichting Reuzengenootschap (ondersteuning bouw twee kleine reusjes en geven van educatielessen). stichting mEATing (zie onder ErfgoedLab) stichting Heemcentrum ‘t Schoor (uitgave boek over begraafplaatsen in Udenhout en Biezenmortel)

Collectie Kessels Met de Stichting Kessels (voorheen Muzima) zijn intensieve contacten geweest over het bewaren, behouden en presenteren van de collectie historische muziekinstrumenten van de Tilburgse firma Kessels. Dat heeft geresulteerd in het benoemen van een zogenaamde A-collectie. Dit deel van de collectie kan beschouwd worden als erfgoed van Tilburg en dient voor de stad behouden te worden. Begin 2013 moet een en ander leiden tot structurele maatregelen om die collectie ook daadwerkelijk voor de stad te behouden. Stadsmuseum Tilburg speelt daarin een belangrijke rol.

5


Bijlage

Tentoonstellingen en activiteiten 2012 Masterclasses en cursussen door (Tilburgse) kunstenaars maandelijks op laatste zondag van de maand in Vincents Tekenlokaal Filmvertoning ‘Peerke Donders’ In MFA De Symfonie in Tilburg-Noord januari Museumweekend gratis openstelling van Vincents Tekenlokaal en Peerke Donders Paviljoen 14 en 15 april Hasseltse kapel 40 jaar gerestaureerd kleine fototentoonstelling in Postelse Hoeve mei Vertoning originele brief van Vincent van Gogh in Vincents Tekenlokaal 30 juni – 5 juli Vier mini-exposities Taal van Tilburg thema’s: dialect, leesmethodes Fraters, Tilburgse schrijvers, Cees Robben Boekhandel Selexyz / Gianotten Vier kwartalen in 2012 Mission: Tilburg – Cariben tentoonstelling in Peerke Donders Paviljoen 27 oktober 2011 – 7 april 2012 Lepra anno nu – in de voetsporen van Peerke Donders tentoonstelling in Peerke Donders Paviljoen 14 april – 21 oktober 2012 Peerke Donders 30 jaar zalig (1982-2012) mini-expositie in Peerke Donders Paviljoen mei Koning Willem II en Tilburg kleine fototentoonstelling in VVV, Nieuwlandstraat september-november Opening cultureel seizoen (deelname) aanwezig met tekstorgel voor project Taal van Tilburg 6 september

6


Open Monumentendag met als thema ‘Groen’ Diverse activiteiten in het park van Peerke Donders Paviljoen 9 september Inside Out Tilburg. Tilburgse moeders kleine fototentoonstelling op gevel Kazernehof 75 10 - 16 september Zielenzorg en Zielenmoord. Peerke Donders en de slavernij tentoonstelling in Peerke Donders Paviljoen 27 oktober 2012 – 20 oktober 2013 Cultuurnacht Tilburg / Starry Night (deelname) Vincents Tekenlokaal 27 oktober Taal van Tilburg tentoonstelling en minisymposium Bibliotheek Tilburg Centrum, Koningsplein november

7


Publicaties 2012 Jasmijn van der Hamsvoord en Petra Robben: Het kasteel van Tilburg en zijn bewoners, Stadsmuseum Tilburg, 16 blz. Ronald Peeters en Gerard Steijns, Een rondgang door het Paleis-Raadhuis. Koning Willem II, stadsbestuur Tilburg, Vincent van Gogh, Stadsmuseum Tilburg Cahier 13, 48 blz. Ed Schilders, Van Aajkes tot Zaandkèùl. Een Tilburgs ABC-boek, Stadsmuseum Tilburg Cahier 14, 132 blz. (N.B. twee drukken, resp. 1.000 en 1.500 ex.). Petra Robben, ‘Taal in Tillie Noord, Tillie Oord. De tèèd van slaoj, die is vurbij’, in: Tilburg. Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur, jrg. 30, 2012, nr. 3, p. 66-69. Petra Robben en Jetske van der Velden, ‘Taallessen voor Turken. Taalverwerving van Turkse nieuwkomers in Tilburg vanaf 1963’, in: Tilburg. Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur, jrg. 30, 2012, nr. 3, p. 71-73. Ronald Peeters, Petra Robben en Jojanneke van Zandwijk publiceerden 7 artikelen in het tijdschrift Peerke Donders, 2012, nr. 2 t/m nr. 4. N.B. Ronald Peeters is eindredacteur en Petra Robben is redacteur van dit tijdschrift. Inhoudelijke en financiële medewerking werd verleend aan de uitgave: Ed Schilders en Luc Verschuuren, De stad als museum. Tilburgse verhalen van opa Kruik (stripverhaal, uitg. Woonzorgcentrum Padua), 32 blz.

8


Aanwinsten Stadscollectie 2012 De Stadscollectie Tilburg is in de loop der jaren ad hoc tot stand gekomen en wordt beheerd door Stadsmuseum Tilburg zonder dat er een formele collectiebeheersovereenkomst met de gemeente Tilburg, als eigenaar van de collectie, is afgesloten. Er is een beleidsnotitie over de Stadscollectie Tilburg gemaakt, gerelateerd aan Het Verhaal van Tilburg. In 2012 werden de volgende objecten aan deze collectie toegevoegd: Gebrandschilderd glazen gedenkplaat uit 1948 ‘Aan de architect F.C. de Beer, door zijn kinderen geschonken ter gelegenheid van zijn 75e verjaardag en 50-jarig bestaan van zijn bureau, 13 juli 1873 – 12 april 1898’, vervaardigd door Toon Berg uit Dordrecht. Dit stuk is van belang voor de Stadscollectie Tilburg omdat F.C. de Beer (1873-1960) een van de meest bekende en productieve architecten van Tilburg was. Hij ontwierp talloze textielfabrieken en andere bedrijfspanden, fabrikantenvilla’s, scholen, winkels en herenhuizen. Het kunstwerk toont een aantal van zijn ontworpen panden. Schilderij van de molen aan het Rosmolenplein, geschilderd door Ch. Teurlings, familie of eigenaar van die molen / Graanbedrijf Teurlings Tilburg.

In de media Stadsmuseum Tilburg was in 2012 veel terug te vinden in de pers. Belangrijkste onderwerp was het project de Taal van Tilburg. Lokale en regionale pers deden uitgebreid verslag van de voortgang van het project en kondigden breed de verschillende projectonderdelen aan. Veel websites namen de persberichten over en op Twitter kwam het project vaak ter sprake. Er verschenen vele aankondigingen van de master-classes in Vincents Tekenlokaal in de lokale pers en op websites Tilburg.com, website VVV Tilburg en Tilburg Dichtbij. In de zomer van 2012 werd begonnen met de digitale nieuwsbrief van het tekenlokaal. Vincents Tekenlokaal liftte mee in de gehele communicatie rondom de Cultuurnacht op 27 oktober 2012. Het Twitteraccount werd nieuw leven ingeblazen.

9


COLOFON Uitgave van Stichting Mommerskwartier Postbus 4265, 5004 JG Tilburg www.stichtingmommerskwartier.nl Stichting Mommerskwartier bestaat uit de instellingen: TextielMuseum www.textielmuseum.nl Regionaal Archief Tilburg www.regionaalarchieftilburg.nl Stadsmuseum Tilburg www.stadsmuseumtilburg.nl Tekst / coördinatie Frank van Kruisselbergen Ronald Peeters Petra Robben Jojanneke van Zandwijk Eindredactie / lay-out Laure Sauer Sonja Oosterweghel Beeldverantwoording Jojanneke van Zandwijk Gerdien Wolthaus Paauw / Paauw Fotografie John Kraijenbrink / Pix4Profs Wilfried Scholtes / Beeldveld Fotografie Verspreiding Digitaal

10

Stadmuseum Tilburg. Erfgoedautoriteit JAARVERSLAG STADSMUSEUM TILBURG 2012

Recommend Documents