Jaarboek Sport & Strategie Publicaties editie 2014/2015
Sportgeschiedenis Hoofdstuk 13 Daniël Rewijk
Herdenkingsartikelen in alle landelijke dagbladen, een grootse manifestatie van HFC-pupillen op de Haarlemse Grote Markt en een nieuwe biografie: 2015 was een Mulierjaar. Daarmee kreeg het historisch bewustzijn van de sportwereld een pittige impuls. Mulier, de koning en andere zaken De 150ste geboortedag van Pim Mulier op 10 maart 2015 is niet onopgemerkt gebleven. Al was het maar door de factsheet en het lesplan dat Kemper (2015) voor het Mulier Instituut schreef over de naamgever. Hoe komt het dat deze persoon zozeer de belangstelling wekt van journalisten en sportbestuurders? Het moet iets te doen hebben met Muliers onverwoestbare reputatie als peetvader van de moderne Nederlandse sport. In zijn proefschrift Captain van Jong Holland. Een biografie van
Pim Mulier, 1865-1954 analyseert Rewijk (2015) hoe die reputatie tot stand is gekomen – en wat ervan klopt. De neiging tot het aanwijzen van een Grote Roerganger, waarmee een ingewikkeld proces als de verspreiding van een nieuwe lichaamscul-
116
II Publicaties 117
FOTO: SONJA KLOPPER
Jaarboek Sport & Strategie Publicaties editie 2014/2015
tuur eenvoudig kan worden verklaard, én een stevige dosis zelfpromotie zorgden voor deze unieke status. Door Muliers sportinitiatieven te interpreteren als een ideologisch antwoord op de grote moderniseringsverschijnselen van zijn tijd en oog te houden voor het aandeel van anderen, zorgt de biograaf voor een relativering van Muliers rol, maar ook voor een verscherpt begrip van Muliers betekenis voor de Nederlandse sport. Dat Britse sporten ook zonder Mulier in Nederland wel voet aan de grond zouden hebben gekregen, blijkt uit een bijdrage van Luitzen & Delheije in het gezaghebbende International Journal of the History of Sport: ‘Wicket Game: the (re-) introduction of cricket in the Netherlands, 1724-1883’. In een zoektocht naar vroege vermeldingen van cricket in de Nederlandse taal besteden zij ook aandacht aan het sportieve pedagogisch klimaat dat Petrus de Raadt schiep op zijn kostschool Noorthey. Dat was al eerder beschreven, maar de auteurs benadrukken de missiedrang waarmee oud-leerlingen in steden als Utrecht, Amsterdam en Leeuwarden bijdroegen aan de introductie en popularisering van de Britse sportcultuur. De tot nu toe genoemde publicaties tonen een fascinatie van sporthistorici voor de negentiende eeuw, voor de decennia waarin een nieuwe lichaamscultuur snel ingang vond. De belangstelling voor dit tijdsgewricht verklaart ook de publicatie van een prestigieuze facsimile-editie van het Sportalbum (Rijpstra & Van de Vooren, 2014), dat bonden en clubs in 1898 bij haar troonsbestijging schonken aan koningin Wilhelmina. Of de plannen verwezenlijkt worden voor een hedendaagse pendant, waarin de clubs van nu zich presenteren, is nog onzeker. Koning Willem-Alexander nam de publicatie in ieder geval welwillend in ontvangst. Ook in het vernieuwde kwartaalblad De Sportwereld, dat nu als kleurig magazine verschijnt, ligt het zwaartepunt bij het einde van de negentiende eeuw. Met taalwetenschapper Wim Zonneveld beschrijft Jan Luitzen in het blad de opkomst van de Algemeene Olympia-Vereeniging uit Amsterdam. De oprichters streefden naar betere faciliteiten voor sportbeoefening in de hoofdstad, met een idealistische pedagogische insteek: er moest een einde komen aan de eenzijdige geestelijke belasting van de schoolgaande jeugd. In Casus Olympische Spelen voor gehandicapten Arnhem 1980 van Meijer (2014) komen we belangrijke naoorlogse spanningen tegen: de weigering van de Sovjetregering om de Zomerspelen in Moskou te laten volgen door organisatie van de gehandicaptenspelen en brede maatschappelijke discussies omtrent deelname van Zuid-Afrika. De casestudie maakt duidelijk hoe een groot evenement beeldvorming kan doen kantelen – in dit geval opvattingen over de gehandicaptensport. Erica Terpstra haalt daarvoor een interview met het Canadese hoogspringfenomeen Arnold Boldt aan: “Pas toen er spaarzaam op de televisie wat sportwedstrijden werden getoond kwam er meer aandacht. De grote trekker was een jongen met één
118
been, hij kon zo vreselijk hoog springen. Daar sprak destijds heel Nederland over en toen was het opeens sport.” Blik vooruit De toenadering tussen sporthistorici, die het niveau van anekdotiek en factfinding nu veelal ontstijgen, en de bredere historische wetenschap, waar sport nu als serieus te nemen thema geldt, zit de laatste jaren duidelijk in een stroomversnelling. Uit het NWO-onderzoeksproject ‘Sport, identiteit en moderniteit (1813-2013)’ onder leiding van Marjet Derks (Nijmegen) is de komende jaren een reeks publicaties te verwachten die de sportgeschiedenis steviger zal verbinden met actuele benaderingswijzen in de academische geschiedschrijving. Promovendus Jelle Haverkamp bestudeert de beeldvorming en toonzetting in sportbiografieën. Als buitenpromovendus werkt Jan Luitzen aan onderzoek naar het eerder genoemde Noorthey, en Jan Rijpstra onderzoekt de manier waarop de koninklijke familie via sport communiceert met het Nederlandse volk. In 2017 worden de eerste promoties verwacht. In dit onderzoeksprogramma zal ook de sportgeschiedenis van de twintigste eeuw systematisch in kaart worden gebracht. Zeker de periode na de Tweede Wereldoorlog is voor veel sporthistorici nog relatief onbekend terrein. Wellicht wekt de negentiende eeuw meer romantische fascinatie?
Publicaties -- Kemper, F. & Rewijk, D. (2015). Pim Muliers 150e geboortejaar. De rol van Pim
Mulier in de Nederlandse sport. Factsheet 2015/1. Utrecht: Mulier Instituut. -- Kemper, F., Rewijk, D. & Penning-de Vries, J. (red.) (2015). Pim Muliers 150e
geboortejaar. De rol van Pim Mulier in de Nederlandse sport. Lesbrief. Utrecht: Mulier Instituut. -- Meijer, G. (2014). Casus Olympische Spelen voor gehandicapten Arnhem 1980. Utrecht: Mulier Instituut. -- Rewijk, D. (2015). Captain van Jong Holland. Een biografie van Pim Mulier 1865-
1954. Gorredijk: Bornmeer. -- Rijpstra, J. & Vooren, J. van de (2014). Heruitgave sportalbum 1898. Nieuwegein: Arko Sports Media.
119
II Publicaties
Zondag onderzoekt het verhogen van de volksweerbaarheid door sport en Aad
Jaarboek Sport & Strategie Publicaties editie 2014/2015
Masterscripties -- Hendriksen, W. (2014). Mannelijkheid in het voetbal. Een onderzoek naar de
verschillende mannelijkheidsidealen in sporttijdschriften in het interbellum. Amsterdam: Vrije Universiteit Amsterdam, Geschiedenis. -- Sambeek, J.R. (2015). Game, set, … replay! Sport-tv en televisuele transitie. Utrecht: Universiteit Utrecht, MA Film- en Televisiewetenschap. -- Sande, W. van de (2014). Met diëtetiek naar de top van de sport in de Griekse
oudheid. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam, Faculteit der Geesteswetenschappen, MA Geschiedenis. -- Simons, J. (2014). The Great European Cup-Final 1914-1918. De mobilisering
en militarisering van het Britse voetbal in de Eerste Wereldoorlog. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam, Faculteit der Geesteswetenschappen, MA Geschiedenis.
120
