Special: PTA3 in de lift IN DIT NUMMER: JAARGANG 4 extra editie PTA3 juni2001. PTA3 s nieuwe manager Mike Olbrich... 3

JAARGANG 4

extra editie PTA3

juni 2001

INFORMATIEBLAD VAN BP VOOR EINDHOUT, OOSTERLO, STELEN, WINKELOMHEIDE EN ZITTAART

IN DIT NUMMER: PTA3’s nieuwe manager Mike Olbrich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Stijgende productie PTA3 door aanpassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

Kleinere wolken uit PTA3koeltoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 PTA3-geluidsmuur helemaal af resultaten veelbelovend . . . . . . .5

Specia l: PTA3 in de l ift

Colofon Buren verschijnt driemaal per jaar en is een uitgave van: BP Chembel N.V. Amocolaan 2 2440 Geel Postadres & secretariaat: PR-secretariaat Lea Dries BP Amocolaan 2 2440 GEEL Tel: (014)86 43 45 e-mail: [email protected] of [email protected]

Groener en groei kunnen samen

Verantwoordelijke Uitgever: Martin de Koning BP Amocolaan 2 2440 GEEL

In maart 2001 hield de grote baas van BP, John Browne, een speech in de universiteit van Stanford, Californië. Hij herhaalde er dat BP zich zou houden aan het protocol van Kyoto. Dat bepaalt simpel gesteld dat de ondertekende landen beloven de uitstoot van broeikasgassen, vooral koolstofdioxide (CO2), te verminderen. BP verbindt er zich toe in absolute termen de uitstoot met 10 % te verlagen ten opzichte van 1990 en dat tegen ten laatste 2010.

Foto’s: Roby Bauweraerts Eric De Vos Frans Kenis Scanning: 2View Vormgeving: Frank Mortelmans Druk: Meeus NV Productie: FokZ Communications GROENE TELEFOON 0800/134.59

Eerder had die uitgesproken verbintenis van BP reeds vriend en vijand verbaasd, want uitgerekend een energiebedrijf verklaarde zich akkoord met een protocol waar vele regeringen voor terugdeinsden. President Bush bijvoorbeeld, verklaarde in het begin van 2001 dat de VS er zich niet door gebonden voelden. John Browne kon in Stanford melden dat BP einde 2000 al een reductie bereikt had van 5 %, ondanks een belangrijke groei van de productiecapaciteit. BP maakt haar bedoeling om een groen bedrijf te zijn hard met dit soort extern controleerbare prestaties en erkent en passant ook de relatie tussen de verbranding van fossiele brandstoffen (olie, gas,…) en de vorming van broeikasgassen.

Economische groei Toch verklaarde John Browne eveneens dat naast verbeterde milieuprestaties ook economische groei noodzakelijk is. Zolang de wereldbevolking aan een duizelingwekkende snelheid toeneemt (90 miljoen mensen per jaar), groeit de behoefte aan energie en producten zoals die van de scheikundige industrie. BP is een bedrijf en heeft een simpel doel: "to do business", ondernemen, winst maken en groeien. Dat brengt me tot de aanleiding van deze extra editie van Buren. Er is, ook in de toekomst, een grote behoefte aan de producten die BP in Geel maakt. Op korte termijn wenst de moedermaatschappij de productiecapaciteit van met name PTA3 te verhogen met 150.000 ton per jaar. Dat gebeurt door een relatief beperkt aantal interne ingrepen,uitgevoerd door externe deskundigen, in de eenheid zelf. De precieze invloed van deze uitbreiding op het milieu wordt verder toegelicht in deze editie. De conclusie van de studies uitgevoerd door externe deskundigen geeft aan dat de effecten ruim binnen de gestelde milieunormen liggen en het geluid niet noemenswaardig toeneemt.

Groene accenten De verhoogde capaciteit van PTA3 is niet de enige aanleiding voor deze extra Buren-editie. In april is de veel besproken geluidsmuur afgewerkt. We hopen daarmee een belangrijke stap gezet te hebben om de hinder bij de buurtbewoners te beperken. Ook op stapel staat de bouw van twee silo’s die de bedrijfsbetrouwbaarheid en -efficiëntie verhogen. Ten slotte is er ook een en ander te vertellen over de zogenaamde hybridisering van de koeltoren van PTA3. Deze projecten komen allemaal, rechtstreeks of indirect, het leefmilieu en/of de veiligheid ten goede. Het zijn evenveel getuigenissen van BP’s wil om een economisch gezond én groen bedrijf te zijn. Gijs Meerburg gedelegeerd bestuurder BP in Geel

2

In deze speciale editie van Buren zetten we de PTA3-eenheid in de schijnwerpers. PTA is een zogenaamd kernproduct voor de BPgroep. Dat betekent dat het bedrijf gelooft in een beloftevolle toekomst en er verder in wil investeren. PTA zit in de lift met een jaarlijkse groei van de wereldvraag die de 7 à 8 % haalt, zelfs al gaat de business op dit moment door een dal met lage prijzen en dito rendement. Wat mag u in deze uitgave verwachten: BP in Geel is wereldwijd een van de belangrijkste producenten van PTA en wil dat ook blijven. Een voorwaarde daarvoor is blijven groeien, ook qua capaciteit. Met de capaciteitsuitbreiding van PTA3 wordt alvast een stap in de goeie richting gezet. Lees meer hierover vanaf hieronder. Wat in de marge maar toch, door de bouw van twee silo’s wordt de PTA3eenheid een stuk efficiënter met een betere betrouwbaarheid tot gevolg. Zie pagina 4. De geluidsmuur, veel over gesproken en geschreven, hard aan gewerkt en nu helemaal af. We laten hem nog eenmaal de revue passeren op pagina 5. Het project met de vreselijke titel: de hybridisering van de koeltoren van PTA3. Naar verluidt geen eenvoudige uitdaging, technisch gezien, ondanks het redelijk simpel doel: minder waterdamp maken. Zie pagina 5. De PTA-eenheden in Geel hebben een nieuwe baas, recht uit de VS en op zijn eerste buitenlandse opdracht: Mike Olbrich. Even kennismaken. Zie hiernaast.

(*) Om de artikels leesbaar te houden, hebben we de gebruikte afkortingen en sommige moeilijke termen in deze editie van Buren niet altijd in de teksten zelf uitgelegd. U vindt een overzicht op pagina 8.

150.000 ton meer door debottlenecking PTA3

Meer PTA produceren met dezelfde eenheid De wereldvraag naar gezuiverd tereftaalzuur (PTA) stijgt jaarlijks met gemiddeld 7 à 8 %. Voor BP, als een belangrijke producent van dat product, een reden om haar productiecapaciteit te verhogen. Vóór het energiebedrijf compleet nieuwe eenheden bouwt, kijkt ze eerst naar de bestaande om te zien of die niet meer kunnen produceren door een aantal interne technische ingrepen. Zo ook PTA3 waarvan de huidige jaarcapaciteit van 500.000 ton zou worden verhoogd tot 650.000 ton. Projectleider Paul Smedts geeft tekst en uitleg.

Hoe doe je dat, de productiecapaciteit van een bestaande eenheid verhogen zonder een nieuwe eenheid te bouwen? Paul Smedts: Debottlenecking is de term die in onze industrie gangbaar is: je haalt als het ware een aantal bottlenecks of flessenhalzen uit de installatie. Vergelijk het met een autosnelweg die van drie naar twee rijstroken overgaat. Dat is dan een flessenhals want als het zeer druk is op de drie rijstroken, is het gegarandeerd hommeles op twee. Om dat probleem op te lossen, is de meest voor de hand liggende oplossing daar een rijstrook bij aan te brengen. Wij doen iets gelijkaardig. Voor alle duidelijkheid: wat is dan het verschil tussen debottlenecking en uitbreiding? De capaciteitsuitbreiding is het

Mike Olbrich nieuwe PTA-verantwoordelijke Goedlachs, open en heel erg Amerikaans, zo zou je Mike Olbrich (41) kunnen typeren, de nieuwe verantwoordelijke voor ondermeer de PTAeenheden van BP in Geel. In april 2001 volgde hij Xavier Bontemps op die inmiddels de topman werd van NeRefCo, een grote raffinaderij van BP in Rotterdam.

Mike Olbrich: Vorige week (begin juni - red.) is mijn familie overgekomen en konden we ons huis intrekken, ik ben dus in goeie doen (lacht). Ik vind België prachtig, open, behulpzame mensen, …nee, nee, ik zeg dit niet zomaar, voor heel wat andere landen had ik bedankt. Ik ben een echte family man en mijn kinderen gaan voor alles. Tijdens mijn eerdere trips naar Geel, ervoer ik de streek en het land als erg aangenaam en een goeie plek voor mijn zonen Jason (14), Kyle (9) and Curtis (6), om ervaring op te doen met een ‘buitenland’. Ik wil hen laten kennismaken met de wereld buiten de VS en ik vind Vlaanderen daartoe een uitstekende plek. Toen ik hier in april toekwam, was ik blij te merken dat de mensen me hier, van hoog tot laag, hartelijk ontvingen en verder hielpen. Ik had wat schrik dat ze me het kwalijk zouden nemen dat ik hun taal niet sprak, maar dat was dus geen probleem. Ik voelde me direct aanvaard. Maar voor alle duidelijkheid: ik neem ondertussen wel lessen Nederlands.

Mike Olbrich: Ik voelde me hier direct aanvaard

De job Ik ben verantwoordelijk voor de PTA-, PIA- en TMLA-eenheden. De debottlenecking van PTA3 is van strategisch belang voor BP. De fabriek is prima gelegen voor onze Europese business. We zouden het ook elders kunnen produceren, maar dat zou niet erg zinnig zijn: het zou meer kosten om het naar hier te verschepen en dat onnodig transport zou ook qua milieu niet erg bevorderlijk zijn. Er zit nog heel wat groei in de wereldmarkt van PTA, vooral de PET-toepassingen (polyethyleentereftalaat) bekend van de petflessen, maar ondertussen ook meer en meer gebruikt voor andere verpakkingsvormen. BP is een van de leidende firma’s in PTA en moet verder groeien om dat zo te houden. Een gezonde groei is overigens goed voor alle partijen, BP zelf, de fabriek alsook de omgeving en de buren. Dat we tegelijk het milieu maximaal ontzien en de veiligheid van ieder garanderen, hoeft geen betoog. ■

doel, een debottlenecking een manier om dat doel te bereiken. Maar hoe moet ik me die debottlenecking nu concreet voorstellen in de PTA3-eenheid? Net zoals op de autosnelweg gaan we die knelpunten bekijken en aanpassen. Dat zijn dan concreet een reeks veelal kleinere ingrepen zoals de aanpassing van pompen, compressoren en buisleidingen zodat ze meer debiet aankunnen. We gaan ook werken met een ander type katalysator, een extra warmtewisse-

Je kan debottlenecking vergelijken met een rijstrook meer aanleggen om zo een verkeersflessenhals te vermijden.

▲

Speciale editie PTA3(*)

3

Timing capaciteitsuitbreiding (debottlenecking) 2000-2001

14-05-01

150.000 ton meer productie

▲

laar installeren, enzovoort. Het zijn interne veranderingen die het uitzicht van de eenheid nauwelijks wijzigen, maar die wel voor gevolg hebben dat we meer PTA zullen kunnen maken.

Twee silo’s Gelijklopend met de capaciteitsuitbreiding worden er ook twee nieuwe silo’s gebouwd binnen de PTA3-eenheid. Heeft het een iets met het ander te maken? Niet in die zin dat de silo’s er komen omwille van de capaciteitsuitbreiding. De silo’s van elk 1100 m3 worden gebouwd om de productie efficiënter te laten verlopen en om de betrouwbaarheid te vergroten. Voor de bouw ervan hebben we overigens geen MER (milieueffectrapport) nodig, precies omdat die geen verandering van de productiecapaciteit tot gevolg heeft. De twee projecten hebben in die zin wel met elkaar

te maken dat ze door hetzelfde team worden begeleid. Dat is een kwestie van synergie. Voor de bouw van de twee silo’s was wel een bouwvergunning nodig. Ja, en die is afgeleverd in mei 2001. Zal de debottlenecking of de bouw van de silo’s hinder veroorzaken voor de omwonenden? Een en ander gebeurt tijdens de gepande onderhoudsbeurt van de PTA3-eenheid in november van 2001. Dan is er altijd iets meer beweging. De debottlenecking en de bouw van de silo’s zijn op zich relatief kleine werken. Er zal dus iets meer menselijke activiteit zijn tijdens de werken en mogelijk wat ‘opstartlawaai’, maar meer ook niet. Zal er, zoals bij de start van PX, extra fakkelactiviteit zijn? Ook niet want PTA3 heeft geen fakkel. ■

PTA is een oude bekende in Geel Toen de fabriek van BP in Geel op 16 maart 1967 werd opgericht onder de naam Amoco waren er al plannen voor de productie van gezuiverd tereftaalzuur of PTA. In 1969 werd PTA1 in bedrijf genomen. Die eerste eenheid werd in 1992 omgebouwd voor de productie van PIA, maar op dat moment was PTA2 al in gebruik. In 1998 kwam PTA3 het rijtje vervoegen en die laatste wordt dus nu uitgebreid met een extra 150.000 ton productiecapaciteit. 1967 1969 1991 1992 1995 1998 2001

oprichting Amoco Chemicals Belgium N.V. productie PTA1 productie PTA2 PTA1 wordt PIA uitbreiding productiecapaciteit PTA2 naar 350.000 ton productie PTA3 uitbreiding productiecapaciteit PTA3 van 500.000 naar 650.000 ton

4

16-05-01 21-05-01 22-05-01 01-06-01 11-06-01 13-06-01

technische voorbereiding, opmaken Omgevingsveiligheidsrapport (Debeil), Milieueffectrapport (Ecolas) en Geluidsstudie (AIB-Vinçotte) dossier (inclusief rapporten) wordt overgemaakt aan de Bestendige Deputatie van de Provincie Antwerpen informele toelichting aan schepencollege Laakdal informele toelichting aan schepencollege Geel Bestendige Deputatie stuurt dossier naar gemeenten officiële start van het openbaar onderzoek hoorzitting in administratief centrum van Laakdal hoorzitting in Geel

(?) okt 2001: geschat moment waarop de BD de milieuvergunning aflevert (?) nov 2001: uitvoering van de werken .... (?) nov - dec 2001: einde werken en heropstart PTA3-eenheid

Timing bouw silo’s mei 2001 juni 2001 november 2001 nov-dec 2001

gemeente Laakdal levert bouwvergunning af aanvang voorbereidende werken werken worden afgerond tijdens geplande onderhoudsbeurt van de PTA3-eenheid einde werken en heropstart PTA3-eenheid

Hoeveel PTA kan BP in Geel jaarlijks maken? Huidige situatie PTA2: 350.000 PTA3: 500.000 850.000

Nieuwe situatie (± 1-12-2001) 350.000 650.000 1.000.000

Als de milieuvergunning wordt afgeleverd, zal dit de nieuwe situatie zijn. Overigens, PTA1 bestaat wel, maar wordt PIA genoemd omdat er sinds 1992 zowel gezuiverd isoftaalzuur als tereftaalzuur wordt gemaakt. Deze eenheid wordt dan ook wel eens de swing-eenheid genoemd. ■

Nevelvorming koeltoren PTA3 vermindert Peter Leemans: Het is vrij zeker dat de muur een effect gaat hebben op de gedragingen van de pluim, maar precies welk effect is moeilijk te voorspellen.

… hebben de teams van Peter Leemans en Patrick Van Genechten hun job goed gedaan. In Buren 7 kon u er al uitgebreid over lezen, over dat project met die vreselijke naam: de hybridisering van de koeltoren van PTA3. Sinds mei 2001 zijn de werken achter de rug. Of het echt een succes wordt, kan pas gecheckt worden in de herfst, als het weer opnieuw vochtig en koud wordt. Hoewel, met onze Belgische zomers…

De hybridisering in actie: De twee cellen links werden nog niet aangepast en werken dus volledig met een ‘natte koeling’. De cel in het midden ligt stil. De twee cellen rechts zijn aangepast en werken volgens het hybride-principe: natte en droge koeling samen. Oordeel zelf.

Voorlopige geluidsmetingen stemmen hoopvol

Als de stoom om je hoofd is verdwenen… Hij staat er Het is naar verluidt geen eenvoudige uitdaging, technisch gezien, om een nochtans redelijk simpel doel te bereiken: koeltorens minder waterdamp laten maken. Ter herinnering, de koeltoren van PTA3 staat relatief kort bij de Amocolaan en bij de E313. Bij de meest ongunstige weersomstandigheden zou de nevel van de koeltoren kunnen neerslaan op de verkeerswegen en daar voor lokale mist zorgen. Bij streng vriesweer zou dat zelfs aanleiding kunnen geven tot ijzel. Peter Leemans en Patrick Van Genechten zijn leden van het team dat daaraan iets heeft gedaan en dat is die befaamde hybridisering. Een technische ingreep die er voor moet zorgen dat de pluim van de koeltoren minder zichtbaar wordt.

Cel per cel

Patrick Van Genechten: We hebben er een goed oog in.

Paul Van Gorp: De muur doet wat er van hem verwacht wordt.

Begin maart 2001 zijn de voorbereidende werken aan de koeltoren begonnen. De houtstructuur moest bijgewerkt worden en de interne buisleidingen werden klaargemaakt. Een maand later was het tijd voor het hart van de operatie: de aanpassing van de zogenaamde cellen. Dat zijn er vijf die onafhankelijk van elkaar werken en samen de koeltoren vormen (zie foto). De omschakeling van volledig natte koeling naar een mengvorm van droge en natte, gebeurde cel per cel. Die klus was geklaard op 11 mei 2001.

als het weer ongunstig is en je dus veel nevelvorming mag verwachten. Je kan het effect van onze ingreep met andere woorden niet meten, alleen maar waarnemen. Patrick Van Genechten: Toch hebben we er een goed oog in. Toen we twee van de cellen hadden omgebouwd, er één stillag en de twee andere nog volgens de oude, natte koeling werkten, konden we toch een belangrijk verschil zien. (zie foto) Heeft de geluidsmuur die vlak bij de koeltoren staat, een effect? Peter: Het is vrij zeker dat de muur een effect gaat hebben op de gedragingen van de pluim, maar precies welk effect is moeilijk te voorspellen. Het zou kunnen dat de muur de stoompluim als het ware naar beneden zuigt, maar zeker is dat niet. We nemen een paar voorzorgsmaatregelen maar opnieuw, het wordt afwachten tot het weer ‘nevelbevorderend’ wordt. Heeft de capaciteitsuitbreiding van PTA3 effect op de nevelvorming? Patrick: Ja, doordat de eenheid meer produceert, is er ook meer koeling nodig. Dat was een reden te meer om de hybridisering door te voeren. En wat als de huidige aanpassingswerken onvoldoende blijken? Peter: Er is al een team opgericht om de mogelijkheden van een verdere verbetering te bestuderen.

Hoe zit het met de aangekondigde Succes? Peter Leemans: Of het een succes is, signalisatie op de Amocolaan en kunnen we pas weten in de praktijk, de E313? Patrick: De elektronische borden op de E313 zijn al een poos geleden geplaatst en inmiddels ook getest. Het zijn grote borden met knipperlichten en een opfloepende tekst die de automobilisten waarschuwt. Het wordt bediend door de diensten verantwoordelijk voor de snelweg, maar het gebeurt wel op aangeven van hier. Het optrekken van de borden aan de Amocolaan is gepland voor einde juni. Die zullen we achteraf zelf kunnen aan- en uitzetten. Maar hopelijk hoeft dat nooit. ■

BP in Geel heeft als bedrijf sinds april 2001 het grootste geluidsscherm in België. Daarmee is de sanering van de geluidsoverlast van de PTA3-eenheid helemaal afgerond. Paul Van Gorp heeft de bouwwerken van de muur geleid. Hoe werkt de geluidabsorberende functie van de muur? Paul Van Gorp: De muur heeft eigenlijk een dubbele werking: demping en absorptie. Met demping bedoel ik dat het lawaai van de fabriek fysiek door de muur wordt tegenhouden zodat het niet in Eindhout geraakt. Anderzijds wordt het geluid ook geabsorbeerd, opgeslorpt. Dat wordt duidelijk als je ziet hoe de muur is opgebouwd. Aan de kant van Laakdal bestaat hij uit een volle aluminium plaat en aan de kant van de koeltoren uit een geperforeerde aluminium plaat. Binnenin zit een mineraalwol die het geluid als het ware opslorpt en de energie naar de grond afvoert, ook al om te vermijden dat het lawaai tegen de muur zou kaatsen en terug richting Winkelomheide zou gaan. En hoe effectief is de muur nu? Op dit moment, juni 2001, is AIB-Vinçotte nog bezig met een nieuwe meetcampagne. Dat duurt even, ook al omwille van de weersomstandigheden. Die moeten ‘juist’ zijn: de wind moet waaien vanuit de fabriek naar het punt G en dat minder dan 5 m per seconde, het mag niet regenen, enzovoort… Toch zijn de eerste resultaten zo positief dat AIB-Vinçotte de geluidswerende functie van de muur als succesvol omschrijft. De muur doet wat er van hem verwacht wordt. Hoe vermijd je dat een storm de muur omver waait? De muur wordt inderdaad sterk belast door het grote oppervlak. Om dat te voorkomen zitten er 162 heipalen tussen 10 en 18 m diep als fundering in de grond. Oorspronkelijk ging de muur beschilderd worden. Ja, er was al iemand voor aangetrokken, er waren al een aantal denkpistes, en zo. Maar er drong zich geen ‘beste’oplossing op. Het ene voorstel was voor die partij te braaf, het andere voorstel ging voor de enen dan weer te ver. Naarmate de tijd vorderde, begon men zich af te vragen of het wel nodig was, dat beschilderen. Nu valt de muur eigenlijk weinig op en misschien willen we dat wel. ■

Feiten over de geluidsmuur PTA3 • • • • •

oktober 2000: goedkeuring bouwaanvraag januari 2001: begin van de werken april 2001: einde werken Kostprijs: 110 miljoen BEF Afmetingen: 25 m hoog en 195 m lang (154 m langs de Amocolaan en 41 m naast de koeltoren) • Materialen: aluminium paneel gevuld met geluidabsorberende mineraalwol • 162 heipalen van 10 à 18 meter

5

Het is de Bestendige Deputatie van de Provincie Antwerpen die de toelating, de milieuvergunning, geeft vóór een bedrijf als BP haar productiecapaciteit mag verhogen. Om die vergunning te krijgen, moet het bedrijf aan heel wat voorwaarden voldoen. Het startpunt van de procedure is de indiening van een omvangrijk dossier. Voor belangrijke delen daarvan doet BP een beroep op erkende deskundigen. In het geval van de debottlenecking van PTA3 waren dat ECOLAS voor het MER, DebeilMyren voor het Omgevingsveiligheidsrapport en AIB-Vinçotte voor de geluidsstudie.

Erkende deskundigen staan in voor kwaliteit en objectiviteit

De overheid kijkt nauwlettend toe Omgevingsveiligheids rapport

Kathleen Nysten (ECOLAS): De overheid is veeleisend en het aantal toezichthoudende of betrokken overheidsdiensten is groot.

Bureau Debeil-Myren is door BP aangezocht voor het zogenaamde Omgevingsveiligheidsrapport, hierna kort veiligheidsrapport genoemd. Anne Debeil, onze gesprekspartner, is een erkend deskundige risicoanalyse.

Milieueffectrapport ECOLAS is een studiebureau dat het MER (milieueffectrapport) uitwerkte. Afgevaardigd bestuurder Paul Vanhaecke en projectleider Kathleen Nysten waren van dichtbij betrokken bij de samenstelling. Paul Vanhaecke: Zoals de naam het al zegt, tracht je met een MER in te schatten wat de invloed zal zijn van de geplande verandering, in dit geval de capaciteitsuitbreiding, op het milieu. Zal het landschap wijzigen, zal er iets veranderen aan het water, de bodem, de lucht…? Zal er geluidshinder zijn, zal er lichtvervuiling ontstaan, dat soort dingen. Kathleen Nysten: Een MER moet je voorstellen als een dik tot zeer lijvig rapport vol met meetgegevens, berekeningen en conclusies, niet echt bedlectuur. De overheid is veeleisend en het aantal toezichthoudende of betrokken overheidsdiensten is groot: je hebt AMINAL, die de vormvereisten van zo’n MER bepaalt, die voorschrijft wat er in moet en hoe dat moet gebeuren. Daarnaast is er OVAM voor afvalstoffen, de VMM, de betrokken gemeenten, enzovoort. PV: Het gaat ver hoor. Zo is de mogelijke aanwezigheid van legionella een regelmatige aandachtspunt geworden in een MER. Dat is nog maar recent vroeger stond niemand daarbij stil, maar sinds het incident in Kapellen is dat een hot topic. Een andere trend is de neiging om te streven naar een zogenaamde stand still-situatie. Een bedrijf dat wil uitbreiden, probeert de emissies van afvalwater, geluid of wat dan ook, niet significant te verhogen en waar mogelijk zelfs stil te blijven staan. Dat is niet evident, zeker niet bij een toch relatief belangrijke productieverhoging als bij BP in Geel. ■

Paul Vanhaecke (ECOLAS): Met een MER tracht je in te schatten wat de invloed zal zijn van de geplande verandering op het milieu.

Lucht • Algemene bijdrage luchtverontreiniging AchtergrondPTA3 bijdrage concentratie (na de uitbreiding) (µg/m3) (µg/m3) NOx 35 0,8 CO 230 0,055 Stof 23 0,05 • Bijdrage luchtverontreiniging emissies organische componenten Achtergrond- Bijdrage PTA3 Richtconcentratie (na uitbreiding) waarde (µg/m3) (µg/m3) Azijnzuur 1 0,14 200 Methylacetaat 0,225 200 Xyleen 3,1 0,25 200 Benzeen 1,4 0,018 5 Geur 0,75 GE Alle emissies voldoen aan de normen

Fauna en Flora

Resultaten Water

• Geen schadelijke effecten via lucht • Geen toxische effecten voor waterorganismen • Geen inname van natuurgebied

• Toename debiet naar aanleiding van capaciteitsuitbreiding: 46 m3 per uur • Gemiddelde bijdrage tot Grote Nete ( %)

Mens

Huidige 1,55 5,79 1,48 5,67 6,49 3,68 0,1-1,7

BOD COD Zwevende stoffen Chloriden Sulfaten Fosfaten Zware metalen

Na uitbreiding 1,73 6,46 1,65 6,33 7,24 4,11 0,1-1,9

Alle lozingen voldoen aan de lozingsnormen

6

• Geen gezondheidseffecten • Geurhinder binnen aanvaardbare limieten • Geen toename van visuele effecten

Verkeer Van de extra 150.000 ton geproduceerde PTA wordt ongeveer een derde per trein en twee derden per vrachtwagen vervoerd. Dat zou neerkomen op een extra tien vrachtwagens per dag, gespreid over 14 uur. ‘Geen significante verkeershinder’ luidt het oordeel.

Anne Debeil: Ons team is gespecialiseerd in de zogenaamde Seveso-bedrijven, een honderdtal in België. Wij doen wetenschappelijk onderbouwde risicoanalyses, zitten mee aan tafel bij voorafgaande veiligheidsonderzoeken zoals HAZOP’s en werken mee aan vergunningsdossiers zoals dat van PTA3. Een veiligheidsrapport zoals dat van de debottlenecking bekijkt de externe risico’s bij zware ongevallen. We berekenen wat de kans is op letsel of schade buiten de draad wanneer er een plots incident optreedt in de fabriek. Onze aandacht gaat daarbij naar de omwonenden en het milieu. We richten ons speciaal op de activiteiten waarbij gevaarlijke stoffen betrokken zijn. De Vlaamse overheid heeft voor een kwantitatieve benadering gekozen. Dat betekent dat alles in het veiligheidsrapport wordt uitgedrukt in controleerbare cijfers. Het is een methode die alvast als voordeel heeft dat een onderzoek op een uniforme wijze gebeurt. Het resultaat van ons onderzoek zijn statistische kansberekeningen. Het meest tot de verbeelding spreken de zogenaamde iso-risicocontouren, cirkels rondom de PTA3-eenheid. Die drukken de kans uit op een dodelijk slachtoffer bij een zwaar incident. ■

Anne Debeil (Debeil-Myren): Een veiligheidsrapport zoals dat van de debottlenecking bekijkt de externe risico’s bij zware ongevallen

Resultaten De berekeningen van het studiebureau Debeil-Myren wijzen uit dat zowel het individueel risico als het groepsrisico ook na de capaciteitsuitbreiding goed binnen de normen is. Het individueel risico is de kans dat iemand omkomt bij een groot incident in de eenheid. Het individueel risico net buiten de grenzen van de fabriek is kleiner dan 1 dodelijk slachtoffer op 100.000 jaar. Wat verder weg, in het woongebied, verlaagt die kans tot ongeveer 1 op 100.000.000 jaar of lager. (zie illustratie). Het groepsrisico wordt uitgedrukt door een curve die de kans aanduidt waarbij een groep van minstens een aantal personen het slachtoffer wordt van een incident. Ook hier is de uitslag dat de PTA3-eenheid ook na de debottlenecking een nauwelijks meer dan verwaarloosbaar risico veroorzaakt. Debeil-Myren besluit dan ook dat "de capaciteitsuitbreiding van PTA3 noch het individueel, noch het groepsrisico verhoogt" en dat "voldaan wordt aan de criteria van de Vlaamse overheid."

Hoorzittingen in Laakdal en Winkelomheide Vraag en antwoord

Het meest tot de verbeelding spreken de zogenaamde iso-risicocontouren, cirkels rondom de PTA3-eenheid

Op maandag 11 en woensdag 13 juni 2001 organiseerden de respectieve gemeentebesturen hoorzittingen in het administratief centrum van Laakdal en zaal De Hoef in Winkelomheide. Echt veel volk kwam er niet opdagen, er waren nauwelijks meer toehoorders/vragenstellers dan sprekers en vertegenwoordigers van de gemeentebesturen. In beide gevallen was er een moderator aangezocht: in Laakdal was dat Luk De Rooms van het dienstencentrum AXI en 'in Geel was dat Edgard Eeckman van PRP. Hun job was het de avond in goede banen te leiden, een taak waar beiden zich uitstekend van kweten. Gedurende ongeveer een uur lichtten vertegenwoordigers van BP en de onafhankelijke deskundigen Paul Vanhaecke, Anne Debeil en Stephan Claes de gevolgen toe voor het milieu van de geplande capaciteitsuitbreiding. Daarna konden de toehoorders vragen stellen en opmerkingen formuleren aan de deskundigen en afgevaardigden van BP.

Administratief centrum Laakdal maandag 11 juni 2001 Voor het gemeentebestuur waren aanwezig: burgemeester Patrik Vankrunkelsven, schepen voor milieu Rik Peys en milieuambtenaar Moniek Hendrickx. Patrik Vankrunkelsven opende de vergadering waarin hij wees op het wettelijk karakter ervan. Hij introduceerde vervolgens moderator Luk De Rooms en stelde dan, dat gezien die de vergadering verder zou leiden, hij, de burgemeester, zich verder als een kritische burger zou opstellen.

Stephan Claes: AIBVinçotte al langer betrokken bij de geluidsproblematiek van PTA3

De inhoud van de presentaties van BP en de externe deskundigen kan u in deze editie van Buren lezen. We beperken ons hier tot een staal van de vragen, gerangschikt volgens thema.

Geluid

Veiligheid V: Mogen er woonhuizen staan in een zone met een risicofactor van 1 op 10.000? A: Is nog niet wettelijk geregeld, maar in het geval van BP niet relevant gezien de risicofactor daar 1 op 100.000.000 is.

AIB-Vinçotte houdt zich naar aanleiding van de debottlenecking bezig met de analyse van de verwachte geluidsuitstoot. Deze geluidsstudie vormt een onderdeel van het MER. Stephan Claes is de verantwoordelijke voor de groep akoestiek binnen AIBVinçotte. Stephan Claes: AIB-Vinçotte is al langer betrokken bij de geluidsproblematiek van PTA3. Toen na de opstart van PTA3 bleek dat in het punt G (in de Heikantstraat van Eindhout) de geluidsnorm met zowat 10 dB(A) werd overschreden, is er heel wat aandacht gegaan naar metingen en sanering. De studie uitgevoerd naar aanleiding van de debottlenecking van PTA3, kijkt naar de verandering in geluidsuitstoot ná de aanpassingen. Let wel, dit is een maximalistische visie waarbij we van het slechtste scenario uitgaan. Voor alle duidelijkheid: voor er überhaupt kan gedacht worden om de capaciteit van PTA3 uit te breiden, moeten metingen bevestigen dat de geluidsmuur en alle andere saneringen hun doel bereikt hebben. Met andere woorden: de PTA3-eenheid vóór debottlenecking moet binnen de normen vallen. Even vanzelfsprekend is dat de geluidsuitstoot ook na de geplande veranderingen niet hoger mag zijn dan wettelijk toegelaten. ■

V: Viel het huis dat BP vorig jaar heeft aangekocht niet net binnen zo’n veiligheidscirkel? A: Het huis aan de Heikantstraat was half afgebrand en bouwvallig. BP heeft het op haar kosten laten slopen en het stuk grond aan de gemeente geschonken. De motivatie daartoe heeft niets met die veiligheidscirkel te maken. Geluid V: Als ik het goed begrijp, zijn de meetgegevens geluid in verband met PTA3 nog niet definitief. Hoe kan u dan een schatting maken over de verandering naar aanleiding van de debottlenecking? A: Hoewel de meetgegevens nog niet definitief zijn, hebben we wel al een goed idee over het effect van de saneringen en de muur. We kunnen nu al stellen dat de wettelijke waarden worden gehaald zelfs na de geringe stijging als gevolg van de capaciteitsuitbreiding. V: Bij de oorspronkelijke bouw van PTA3 werd ons ook verteld dat de geluidsnormen niet zouden overschreden worden. Welke zekerheid hebben we nu? A: We hebben nu veel meer ervaring met de problematiek en we werken met een beter model dat al aan de realiteit getoetst werd. Afvalwater V: De lozing van COD in de Nete wordt overschreden naar aanleiding van de debottlenecking. Waarom is dat zo en waarom wordt er niet gestreefd naar een verbetering? A: De COD is niet overschreden naar aanleiding van de uitbreiding. Een verbetering van de lozingshoeveelheden kan alleen door een zeer grote, en momenteel economisch onhaalbare investering in de afvalwaterzuivering.

de Amocolaan in Laakdal. De vragen van de bezoekers zijn hierbij evenwel ook aan de gemeente gericht. Iemand oppert dat BP financieel zou kunnen tussenkomen voor de bouw van een tweede aangrenzend rond punt omdat het bedrijf extra (10 vrachtwagens per dag) verkeer creëert.

Zaal de Hoef - Winkelomheide woensdag 13 juni 2001 Voor het stadsbestuur waren aanwezig: burgemeester Frans Peeters (CVP) en Jos Sannen (schepen van ruimtelijke ordening en milieu) en Danielle Helsen (verslaggeving). Schepen Jos Sannen liet weten liever een hoorzitting te organiseren ‘waarop we mensentaal proberen te spreken’, dan de burger met een technisch dossier te confronteren aan de balie in het stadhuis. Hij voegde er aan toe dat het stadsbestuur tracht de draagkracht van de omgeving in te schatten in het licht van de verdere groei van BP. Geluid V: De geluidsoverlast is niet enkel een Eindhoutse kwestie, ook in de Lindenstraat en de Gasthuisheide kunnen ze af en toe niet slapen. Je krijgt de indruk dat BP meer voor Eindhout doet dan voor Winkelomheide. A: Geluidsmetingen wijzen uit dat destijds in Eindhout de norm serieus werd overschreden terwijl dat in Winkelomheide niet het geval was. Vandaar dat er qua lawaaibestrijding inderdaad meer op Eindhout werd gefocust. Maar verder wordt er geen verschil gemaakt. Groei V: Deze uitbreiding is een logische stap in de ontwikkeling van de site, maar de groeispiraal is een vicieuze cirkel. Hoe gaan we die ooit een halt toeroepen? A: BP is als bedrijf onderhevig aan de marktmechanismen en moet simpel gesteld ‘winst maken’. Door de steeds lagere marktprijzen voor onze producten zijn we verplicht telkens slimmer en dus goedkoper te produceren. Schaalvergroting is een wezenlijk onderdeel hierbij en we moeten nastreven om in de toekomst mee te blijven doen. V: Kan BP zomaar blijven uitbreiden? A: Alles wat een bedrijf als BP in dat verband plant, moet vergund worden. De bestendige Deputatie beslist daarover, mede op advies van de gemeente. V: Technisch gesproken kan BP nog tien keer groter worden en onder de wettelijke emissienormen blijven. Wat vindt de gemeente van eventuele uitbreidingen? A (gemeente): We hebben zo ons idee over de draagkracht van de omgeving en die is kleiner dan de emissienormen. Ik wil echter niet vooruit lopen op vragen die zich in de toekomst eventueel zouden stellen. Benzeen V: Ik geloof niet dat de debottlenecking van PTA3 geen effect zal hebben op de volksgezondheid. A: De achtergrondwaarde voor benzeen (het schadelijkste uitstootproduct) is 1,4 µg (microgram) per m3 en daar zou hoogstens 0,018 µg bijkomen. De richtwaarde is 5 µg en in stedelijk gebied is het gemiddelde 2 à 3 µg. Algemeen V: Wat er bijkomt als PTA3 vergroot wordt, interesseert de mensen minder dan het totaalbeeld van de hele fabriek. Zijn daar gegevens over? A: Er wordt in het kader van de hervergunning (de exploitatievergunning en milieuvergunning vervallen in 2002) een nieuw MER opgesteld, dat in september klaar moet zijn. Dan zullen er in een nieuwe hoorzitting exacte cijfers medegedeeld worden over de globale milieuimpact van de site.

Uw stem in de beslissingsvorming

Resultaten Berekeningen wijzen uit dat de capaciteitsuitbreiding een beperkte toename van het geluid zal produceren. Hoeveel dat precies zal zijn, is niet zeker. Alles is maximaal ingeschat: het geschatte geluid per bijkomende bron werd vermenigvuldigd met drie. Deze waarde wordt als richtwaarde genomen om de berekening te maken. In werkelijkheid zal dit niet het geval zijn. Dit betekent dat er bijna geen toename naar de omgeving zal waar te nemen zijn. Meer precieze cijfers weet AIB-Vinçotte pas nadat de in juni 2001 aan de gang zijnde geluidsmetingen beëindigd zijn. Die dienen vooral om het effect van de geluidsmuur te kennen. Hoe dan ook moet de geluidsuitstoot ook na de debottlenecking onder de wettelijke normen blijven.

Volgens burgemeester Vankrunkelsven is het voor hem niet vanzelfsprekend dat een toename in de productie automatische een toename in de uitstoot betekent. Werkgelegenheid V: BP schermt met het belang voor de werkgelegenheid maar inmiddels is het personeelsbestand verminderd en creëert ook deze uitbreiding geen arbeidsplaatsen. A: Dat is maar een stuk van de realiteit. De projecten van de laatste jaren hebben heel veel werk geleverd aan allerlei aannemers en leveranciers. Een recente studie uitgevoerd door Geert Clijsters, student aan het Limburgse Universitair Centrum in Diepenbeek, toont aan BP in Geel een onrechtstreekse werkgelegenheid creëert van zes op één. Dat met andere woorden voor iedere vaste medewerker van BP er zes andere mensen een job hebben dankzij de aanwezigheid van BP. Verkeer Op een bepaald moment ontspint zich een debat rond mobiliteit en verkeersdrukte, met name over het rond punt aan

De hoorzittingen in de gemeenten Laakdal en Geel zijn een belangrijke stap in de wettelijke procedure die de eventuele toekenning van de milieuvergunning voorafgaat. De Bestendige Deputatie van de Provincie Antwerpen is de instantie die de vergunning verleent, maar die laat zich uitgebreid informeren voor ze een beslissing neemt. Naast het MER en het OVR houdt de Deputatie rekening met de adviezen van de gemeentelijke overheden die dan weer gehouden zijn om de bevolking te raadplegen. En dat gebeurt via de hoorzittingen, georganiseerd door de gemeenten in kwestie. De aanvrager, BP in dit geval, wordt verondersteld een en ander toe te lichten. Ook de erkende deskundigen lichten hun onderzoeksrapport toe met betrekking tot milieu, veiligheid en geluid. De aanwezige bewoners kunnen dan vragen stellen en hun eventuele bezwaren kenbaar maken. De gemeentelijke overheid aanhoort beide partijen waarna ze haar advies te kennen geeft aan de Bestendige Deputatie.

7

tereftaalzuur PTA voor de vrienden Gezuiverd

Polyester film en tape Als je vraagt wat er in een scheikundig bedrijf gemaakt wordt, blijkt dat slechts zeer weinig mensen verder komen dan "chemicaliën". Soms wordt er zelfs "benzine" geopperd de verwarring tussen raffinaderijen en scheikundige bedrijven is groot. Toegegeven, praten over PX, PTA en polypropyleen zal weinigen een Ahaerlebnis bezorgen. Ook de vorm van de producten die een chemische fabriek verlaten - poeders, korrels en vloeistoffen van variërende viscositeit - veroorzaakt weinig herkenning. Het is een oud zeer in onze industrie: wat we maken, spreekt zelden tot de verbeelding. Zo ook PTA of voluit, gezuiverd tereftaalzuur, - wat moet je d’er in godsnaam mee? Toch is de kans groot dat u ons in uw kleerkast, videorecorder of keuken vindt.

Audio, video en gegevens-tapes en -disks, geschikt voor magnetische opname, zijn samen met foto- en microfilms, etiketten en ander vellenmateriaal typische polyestertoepassingen. PTA zorgt mee voor een uitstekende vormvastheid, een soepel oppervlak en een goede weerstand, nodig voor de vereisten van deze toepassingen. PET wordt ten slotte ook gebruikt in een waaier van wikkel- en kleefbanden.

Lakken Polyester poederlakken bieden het milieuvoordeel van solventvrije verf samen met een uitstekende veer- en kleefkracht, alsook impactweerstand. Zij hebben ook de uitmuntende glans en weerbestendigheid die nodig is voor tuinmeubelen, gereedschap voor buitenshuis en auto-onderdelen.

A T P

Op PTA gebaseerde harsen, versterkt met glas- of andere vezels, bieden mechanische, thermische en elektrische eigenschappen die geschikt zijn voor auto-onderdelen en behuizingen van elektrisch gereedschap.

Voedselen drankverpakking PET is de voornaamste grondstof geworden voor frisdrank- en waterflessen. Lichtgewicht frisdrankflessen, gebaseerd op PTA zijn glashelder en splintervrij.

Vezels voor kleding en interieurtextiel Vezels nemen het leeuwendeel in van de polyestermarkt. PET is de basis van makkelijk te onderhouden gemengd textiel, samengesteld met katoen, wol en andere natuurlijke of synthetische stoffen. Polyestervezels, gebaseerd op PTA, zijn goedkoop, comfortabel en makkelijk plooihoudend. Je vindt ze terug in alle soorten kleding en interieurtextiel.

8

Debottlenecking ofte ‘ontflessenhalzen’ (ja, ja) betekent dat je de flessenhalzen in een installatie, die stukken die je productie beperken, aanpakt. Dat doe je door een aantal technische ingrepen: hier iets toevoegen, daar iets veranderen, elders een onderdeel vervangen door een groter exemplaar, enzovoort. Een capaciteitsuitbreiding hoeft niet te betekenen dat er een nieuwe eenheid wordt gebouwd. Dat is ook nu niet het geval. Een capaciteitsuitbreiding betekent enkel dat er meer tonnen van het product kunnen gemaakt worden. Meer productie dus.

PTA

PTA is een wit, kristallijn poeder, qua uitzicht vergelijkbaar met poedersuiker. Het is vrij inert wat bijvoorbeeld betekent dat het erg moeilijk oplost in water of een andere vloeistof. PTA wordt vooral als polyethyleentereftalaat (PET) in de polyesterindustrie gebruikt voor de productie van vezels (bv. kleding), petflessen, film- en vormgiettoepassingen.

Vormgieten

Een kwestie van moeilijke termen

PET-film, -vellen, en vormgiettoepassingen voor voedselverpakking worden steeds populairder. Zakjes voor voeding die in de verpakking wordt gekookt - zoals rijst - bestaan uit polyester folie. Ook verpakking en keukengerei, geschikt voor in de microgolfoven, evenals de folie waarmee vers of bereid voedsel wordt bedekt, is dikwijls gebaseerd op PTA.

PTA is een letterwoord afgeleid van het Engelse purified terephthalic acid. In het Nederlands is dat gezuiverd tereftaalzuur

OVAM Openbare Afvalstoffenmaatschappij

VMM Vlaamse MilieuMaatschappij

AMINAL Administratie Milieu, Natuur en Landinrichting HAZOP Uit het Engels ontleende term die staat voor HAZard and OPerability study. Een HAZOP is een techniek die de risico’s inschat (en zo gering mogelijk maakt) tijdens de ontwerpfase van een installatie of eenheid

BOD Biochemical Oxygen Demand of biochemische zuurstofvraag

COD Chemical Oxygen Demand of chemische zuurstofvraag

µg 1 microgram = 1/1000 van een gram