Sonnet 27 Weary with toil, I haste me to my bed, The dear repose for limbs with travel tired, But then begins a journey in my head, To work my mind, when body’s work’s expired. For then my thoughts (from far where I abide) Intend a zealous pilgrimage to thee, And keep my drooping eyelids open wide, Looking on darkness which the blind do see. Save that my soul’s imaginary sight Presents thy shadow to my sightless view, Which like a jewel (hung in ghastly night) Makes black night beauteous and her old face new. Lo, thus by day my limbs, by night my mind, For thee, and for myself, no quiet find.
Vertalingen door: P.C.Boutens Lucas Numan Jan Spierdijk Peter Verstegen
Jan Spierdijk Van ‘t werken wars*, haast ik mij naar bed, Moe van het zwoegen ga ik vroeg naar bed,
afkerig!? (dat staat er helemaal niet!)
Dierbare steê voor moegereisde leden, de beste ontspanning voor vermoeide leden na een zware tocht, Maar daarmee wordt het hoofd niet stilgezet: maar dan begint er een reis in mijn hoofd,
Spierdijk i.p.v. Shakespeare
De geest reist voort, al* vindt het lichaam vrede. nu het lichaam rust vindt (onterechte en treedt mijn geest in werking nu de lichamelijke arbeid is voltooid. [toegeving) Want dan gaan gedachten (waar ‘k ook zij) Neen! / zie aantekening Want dan beogen mijn gedachten (vanaf de verre plek waar ik mij bevind) Om u alleen* op vuur’ge pelgrimsvaart een toegewijde bedevaart naar u,
“om u alleen” impliceert niét “náár u”!
En drijft de rust mijn loodzwaar oog voorbij,
KOLDER
en houden zij mijn zware oogleden wijd open, Dat* als de blinden in het duister staart. terwijl zij kijken in de duisternis der blinden.
die! (niet het oog,
maar de gedachten [(r.5) kijken hier!
Doch duisternis ten spijt, verbeeldings kracht gekunsteld: verbeeldingskracht Ware het niet dat denkbeeldige waarneming Voert mij uw schim voor het ontzield gezicht van het leven beroofd?! aan mijn niet-ziende gezichtsvermogen uw silhouet toont, Als een juweel, dat zelfs de zwartste* nacht waarom superlatief ? dat als een juweel – zwevend in het akelig duister – Verjongt en met zijn schittering verlicht. de nacht verjongen? (misschien beter: doet de zwarte nacht doet schitteren en zijn oude gelaat vernieuwt. [verjongen!) Zo vinden ’s nachts mijn geest, des daags mijn leden Ziedaar hoe overdag mijn ledematen en ‘s nachts mijn geest,
Door u en door mijzelf geen rust, geen vrede. omwille van u en van mijzelf geen rust vinden. Aantekening: De gedachten vatten slechts het plan op (beogen) om op pelgrimsvaart te gaan, maar dat blijkt overbodig: (r. 9.) Ware het niet dat mijn denkbeeldige waarneming aan mijn blinde gezichtsvermogen uw silhouet toont!
P.C.Boutens Van zwoegen op, haast ik mij naar mijn bed Moe van het zwoegen ga ik vroeg naar bed,
ritme (de “plof” van “p” vult hiaat)
Om leden *) trekkensmoê *) met slaap te sterken; trekkensmoe tussen komma’s! de beste ontspanning voor vermoeide leden na een zware tocht, Maar dan begint in ’t hoofd me¹) een reis ²) die zet maar dan begint er een reis in mijn hoofd,
¹) verdwaald “me”: maar dan begint me in [‘t hoofd een reis… ²) komma
Mijn geest te werk, nu ’t lichaam rust van werken: contaminatie: tewerkstellen óf aan het werk en treedt mijn geest in werking nu de lichamelijke arbeid is voltooid. [zetten / werk - werken Dan trekken mijn gedachten uit de vert een pelgrimstocht trekken? / zie aantekening 1 Want dan beogen mijn gedachten (vanaf de verre plek waar ik mij bevind) Devoten pelgrimstocht naar u en houden een toegewijde bedevaart naar u,
zie aantekening 2!
Mijn slaapbezwaarde oogleden opgesperd en houden zij mijn zware oogleden wijd open, Op ’t starre donker dat de blinden schouwen; terwijl zij kijken in de duisternis der blinden.
klinkerrijm
Alleen schept voor mijn uitzichtloos* gezicht Ware het niet dat mijn denkbeeldige waarneming
hopeloos? perspectiefloos? (als woordspe[ling een misgreep)
Ziende verbeelding¹) u in schaduwstaat²), ¹) Boutens i.p.v. Shakespeare ²) r.10 aan mijn niet-ziende gezichtsvermogen uw silhouet toont, [wel érg cryptisch! Die, als juweel aan spookge¹) nacht gehecht²), ¹) onwoord ²) aan nacht gehecht? / dat als een juweel – zwevend in het akelig duister – [onzuiver rijm
Haar zwart schoon straalt en frisch haar oud gelaat: de zwarte nacht doet schitteren en zijn oude gelaat vernieuwt. Zoo vindt bij nacht mijn geest, bij dag mijn leden vinden! Ziedaar hoe overdag mijn leden en ‘s nachts mijn geest, Om u en om mijzelf geen rust of vrede. omwille van u en van mijzelf geen rust vinden.
zie aantekening over [3e kwatrijn (geest én leden)
het ene etmaal dit, het andere dat…
Aantekening 1: De voor de hand liggende verbetering zou zijn: dan maken mijn gedachten een devoten pelgrimstocht naar u. Echter, de dichter gebruikt hier het werkwoord intend (“in gedachten hebben”, “van plan zijn”), zodat de vertaler zijn lezers alleen maar op een dwaalspoor brengt: deze zal vanaf r.9 vernemen waarom die pelgrimstocht helemaal niet nodig is! De prozavertaling geeft dan ook: want dan beogen mijn gedachten een toegewijde bedevaart naar u… Aantekening 2: Bovendien maakt vertaler de uitglijder dat iemands gedachten uit de verte” zouden kunnen vertrekken… Juist is: dan beogen mijn gedachten een devoten pelgrimstocht naar u in de verte! Dit zou overeenstemmen met de begeleidende prozavertaling: want dan beogen mijn gedachten (vanaf de plek waar ik mij bevind) een toegewijde pelgrimstocht naar u. Aantekening 3: Ware het niet dat mijn denkbeeldige waarneming aan mijn blinde gezichtsvermogen uw silhouet toont, dat als een juweel – zwevend in het akelig duister – de zwarte nacht doet schitteren en zijn oude aanzicht vernieuwt. Alleen schept voor mijn uitzichtloos gezicht Ziende verbeelding u in schaduwstaat, Die, als juweel aan spookge nacht gehecht, Haar zwart schoon straalt en frisch haar oud gelaat [straalt]: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11)
alleen schept mijn uitzichtloos gezicht ziende verbeelding u in schaduwstaat* spokige* gehecht aan haar zwart schoon straalt haar oud gelaat fris straalt
ware het niet dat toont mijn blinde gezichtsvermogen mijn denkbeeldige waarneming uw silhouet akelig zwevend in zijn zwart (van de nacht*) doet schitteren zijn oude gelaat vernieuwt
* niet in Van Dale * niet in Van Dale *“nacht” is mannelijk
Knip een bestaand kwatrijn aan stukjes. Gooi alles in de koekenpan. Flink roeren. Vlammetje eronder. Een kwartier later heb je een gehaktbal. (Als je een drie-sterrenkok bent, staat alles weer keurig rijmend in het gelid, en is wat uit de pan komt “nog lekkerder” dan eerst…)
Lucas Numan Het zwoegen moede, ik haast mij naar mijn sponde, Moe van het zwoegen ga ik vroeg naar bed, de beste rust voor leden, ‘t reizen zat. de beste ontspanning voor vermoeide leden na een zware tocht, Edoch, dan wordt mijn hoofd op reis gezonden maar dan begint er een reis door mijn hoofd, en werkt mijn geest, nu ’t lijf zijn werk heeft gehad. zwakke formulering en treedt mijn geest in werking nu de lichamelijke arbeid is voltooid. Want mijn gedachten (ver van u vandaan) Want dan beogen mijn gedachten (vanaf de verre plek waar ik mij bevind) naar u ‘n gedreven pelgrimage beogen, een toegewijde bedevaart naar u, mijn zware ooglid wijd doen openstaan, en houden zij mijn zware oogleden wijd open, en me in der blinden duisternis doen ogen. terwijl zij kijken in de duisternis der blinden. Waar echter mijner ziel denkbeeldig zicht Ware het niet dat mijn denkbeeldige waarneming
ingevoerd
recht vóór mijn blinde blik uw schim doet stijgen, aan mijn niet-ziende gezichtsvermogen uw silhouet toont, die rondzweeft als juweel – waar ’t faalt aan licht – dat als een juweel – zwevend in akelig duister – en zwarte nacht nieuw, jong gelaat doet krijgen. de zwarte nacht doet schitteren en zijn oude gelaat vernieuwt. Ziedaar hoe daags mijn lichaam en ’s nachts mijn geest, Ziedaar, zo vinden overdag mijn leden en ‘s nachts mijn geest om u, alsook mijzelve, de onrust vreest. Omwille van u en van mijzelf geen rust vinden.
Numan i.p.v. Shakespeare
Peter Verstegen Ik haast mij, moegereisd, naar bed alwaar ‘t Moe van het zwoegen ga ik vroeg naar bed,
“reizen” komt op r.3
Goed toeven is voor ’t lijf dat zo moest lijden, dat stáát er niet; overtrokken de beste ontspanning voor vermoeide leden na een zware tocht, Maar dan wordt in mijn hoofd een reis aanvaard maar dan begint er een reis in mijn hoofd, Waarop, na ’t lijf, mijn geest zich moe zal strijden. ingevoerd; overtrokken en treedt mijn geest in werking nu de lichamelijke arbeid is voltooid. Mijn denken wil mij weer de weg opsturen²) ingevoerd! / de weg op Want dan beogen mijn gedachten (vanaf de verre plek waar ik mij bevind) Om als een vurig pelgrim jou te vinden, een toegewijde bedevaart naar u,
een pelgrim loopt niét zoekend rond!
Mijn oog¹) is zwaar, maar blijft wijdopen²) turen³) ¹) en houden zij mijn zware oogleden wijd open, In ’t duister dat de wereld is der blinden. terwijl zij kijken in de duisternis der blinden.
sturen
ooglid! (een “zwaar oog”!) [²) wijdopen ³) kijken
ingevoerd
Mijn ziel* laat, met haar geestesoog, jouw beeld Verstegen i.p.v. Shakespeare Ware het niet dat mijn denkbeeldige waarneming Van schaduw¹) zien aan mijn nietsziend²) gezicht, ¹) schaduwbeeld aan mijn niet-ziende gezichtsvermogen uw silhouet toont,
!
²) beter en althans
[uitspreekbaar:
“niet-ziend
zie aantekening bij r.5/10 ’t Hangt in de bange nacht als een juweel, dat als een juweel – zwevend in de het akelig duister – Waardoor zijn donker¹) mooi wordt, jong en licht. ²) duisternis de zwarte nacht doet schitteren en zijn oude gelaat vernieuwt.
wat is “mooi, [jong, licht donker”?
²)
Zo vinden ’s nachts mijn geest, bij dag mijn leden, Ziedaar hoe overdag mijn leden en ‘s nachts mijn geest, Om jouw- en mijnentwil¹) geen rust of vrede²). omwille van u en van mijzelf geen rust vinden
¹)
categorie rid- en runders
Aantekening: Want dan beogen mijn gedachten (vanaf de verre plek waar ik mij bevind) een toegewijde bedevaart naar u, en houden zij mijn zware oogleden wijd open, mijn gedachten! terwijl zij kijken in de duisternis der blinden. mijn gedachten! Ware het niet dat mijn denkbeeldige waarneming mijn gedachten! aan mijn niet-ziende gezichtsvermogen uw silhouet tentoonspreidt, Hier blind met “nietsziend” te vertalen is verwerpelijk, want de gedachten (denkbeeldige waarneming) geven de ik-figuur het silhouet van zijn geliefde via de wijd open ogen aan zijn tijdelijk niet-ziende (dus geenszins blinde!) gezichtsvermogen door. En dit is dus het gebrokkel waarmee de vertaler de lezer alleen maar in verwarring brengt: Mijn denken wil mij weer de weg opsturen Om als een vurig pelgrim jou te vinden, Mijn oog is zwaar, maar blijft wijdopen turen, In ’t duister dat de wereld is der blinden. Mijn ziel laat, met haar geestesoog, jouw beeld Van schaduw zien aan mijn nietsziend gezicht, Enz…
silhouet
