Winst Salarissen
Salarissen
Winsten / overschotten
Belastingen
Belastingen
Inkoop goederen en diensten
Totale inkomsten van organisatie
Inkoop goederen en diensten Leverancier opbrengsten
Sociaal-Economische Impact van 3 Goede Doelen Organisaties
Kinderhuissingel 4 a/b, 2013 AS, Haarlem, Tel: +31(0)23-553 0400, E-mail:
[email protected], www.stewardredqueen.com, VAT number: NL 8147.61.859.B.01, KvK Amsterdam: 27170153
1. INLEIDING Dit rapport presenteert een beschrijving en een aantal conclusies van een onderzoek dat wij hebben uitgevoerd naar de sociaal-economische impact (hierna: SEI) van drie goede doelen organisaties. De aanleiding voor het onderzoek was de wens van de Goede Doelen Loterijen om beter inzicht te krijgen in de impact van maatschappelijke organisaties. Drie zeer verschillende organisaties hebben meegewerkt aan dit onderzoek: De Hermitage Amsterdam, Natuurmonumenten en BiD Network. Door drie verschillende organisaties te kiezen werd beoogd de diversiteit van de impact van maatschappelijke organisaties beter te begrijpen. Het onderzoek beoogt inzichten te leveren die bruikbaar zijn voor de dialoog van de maatschappelijke organisaties met hun stakeholders en andere geïnteresseerde partijen. De resultaten zijn gedeeltelijk kwalitatief en deels kwantitatief. De cijfers in dit onderzoek kunnen worden beschouwd als een goede inschatting van de feiten. De organisaties zijn alle drie beneficiënten van de Goede Doelen Loterijen. De Goede Doelen Loterijen zijn de Nationale Postcode Loterij, de VriendenLoterij en de BankGiro Loterij. Samen geven zij jaarlijks enkele honderden miljoenen aan goede doelen organisaties: in 2011 brachten de 3,5 miljoen deelnemers van de Goede Doelen Loterijen samen 396 miljoen euro bijeen. Enkele conclusies van dit onderzoek: 1. In het ‘ecosysteem’ van de maatschappelijke organisaties wordt meer belasting betaald dan zij aan subsidie ontvangen; 2. Zelfs de maatschappelijke organisaties die zich niet richten op het creëren van werkgelegenheid (Hermitage, Natuurmonumenten) hebben daarop toch een positief effect; 3. Elk van de maatschappelijke organisaties vervult als private aanbieder publieke diensten.
2. OPZET ONDERZOEK In dit onderzoek bestaat de socio-economische impact uit twee elementen: 1. De economische impact Deze is betrekkelijk goed kwantificeerbaar en wordt uitgedrukt in: - toegevoegde waarde (som van salarissen, belastingen en winsten/overschotten) - werkgelegenheid Als bron hiervoor gelden de uitgaven van de organisatie zelf, alsmede die van bezoekers, recreanten of partners van de organisaties1. Twee paden waarlangs economische impact ontstaat zijn meegenomen: - directe effecten, welke gerelateerd zijn aan de uitgaven van de organisatie zelf - indirecte effecten, welke zijn gerelateerd aan de uitgaven van leveranciers (en hun leveranciers) en extra uitgaven van bezoekers2.
1
Voor de bepaling van de economische impact, is gebruik gemaakt van de ‘Input-Output’-analyse waarvoor Wassily Leontief in 1973 de Nobelprijs voor de Economie ontving 2 De zogenaamde ‘geïnduceerde effecten’ (door heruitgaven van salarissen) zijn buiten beschouwing gelaten.
2. De collectieve goederen of diensten Het begrip ‘collectief goed’ is in de literatuur niet eenduidig gedefinieerd maar wordt vaak gekenmerkt door: - de afwezigheid van markten en prijzen - het feit dat het gebruik door de een niet ten koste gaat van het gebruik door een ander - het feit dat er nauwelijks mogelijkheden zijn om niet betalende gebruikers uit te sluiten. Collectieve goederen zijn niet of slechts beperkt kwantificeerbaar. Veel collectieve goederen worden door de overheid aangeboden. Maar ook bedrijven kunnen collectieve goederen creëren als (neven-)effect van hun (markt)activiteiten; denk bijvoorbeeld aan scholing van medewerkers die vervolgens elders emplooi vinden. Bovendien zijn er private organisaties die zich ten doel stellen collectieve goederen te creëren daar waar er een behoefte is die niet door de overheid wordt ingevuld. De onderzochte organisaties vallen in deze categorie.
3. RESULTATEN - GENERIEK Economisch impact In het ‘ecosysteem3’ van elk van de drie organisaties wordt meer belasting betaald dan zij aan subsidies ontvangen. Dit betekent dat voor de overheid meer geld binnenkomt dan dat er naar de drie organisaties toe gaat. Dit effect wordt bereikt door de combinatie van belastinguitgaven van de organisaties zelf, hun leveranciers en anderen in het ‘ecosysteem’. Verder heeft elk van de organisaties door hun activiteiten een positief effect op de werkgelegenheid. De activiteiten van De Hermitage en Natuurmonumenten sorteren in minimaal 8 indirecte banen voor elke medewerker. BiD Network richt zich met name op het creëren van werkgelegenheid en realiseert dan ook een veel hoger multiplier effect (1 baan bij BiD relateert tot 175 a 200 banen in de opkomende economieën). Kortom, zowel in toegevoegde waarde als in werkgelegenheid hebben alle drie de organisaties een significante impact op de economie. In de tabel kunnen we de belangrijkste resultaten zien:
Inkomsten Toegevoegde waarde Waarvan belasting5 Banen Waarvan direct
3
Hermitage 2010 € 11 mio € 20-25 mio € 7-10 mio 400-500 55
BiD Network 2005-2009 $ 8,4 mio4 $ 10-15 mio $ 2-4 mio 3500-4000 20
Natuurmonumenten 2010 € 112 mio € 300-350 mio € 130-140 mio 7000-7500 555
Onder ‘ecosysteem’ verstaan wij de gehele waardeketen van de organisatie en van andere organisaties voor zover hun cashflow aantoonbaar gerelateerd kan worden aan de activiteiten van de onderzochte organisatie 4 De activiteiten van BiDNetwork worden door hen in USD ($) uitgedrukt 5 Belasting is een onderdeel van toegevoegde waarde, dat verder bestaat uit winst en salaris
Collectieve goederen De culturele waarde van de Hermitage is een belangrijk collectief goed en bestaat uit intrinsieke, instrumentele en institutionele waarde. De Hermitage biedt niet alleen een uniek kunstaanbod (intrinsiek), maar ontsluit dat ook voor nieuwe doelgroepen zoals kinderen en bedrijven (instrumenteel). Verder levert het een impuls aan het vestigingsklimaat in de stad en de verhoudingen tussen Rusland en Nederland (institutioneel). BiD Network biedt een collectieve dienst die helpt in de (zelf) selectie van entrepreneurs en het vertalen van intenties in ontluikende bedrijven middels informatie en business plan formats. Hiermee worden ‘ondernemers uit noodzaak’ uitgefilterd. De grote meerderheid van ondernemers in ontwikkelingslanden wordt geboren door gebrek aan alternatieven. Echter, dit type ondernemers kunnen een rem vormen op economische groei omdat een andere aanwending van tijd en vaardigheden meer op kan leveren. Een leven zonder natuur is ondenkbaar, de inherente waarde ervan onbetaalbaar. De terreinen van Natuurmonumenten hebben een belangrijke ecologische en landschappelijke waarde. De collectieve diensten van Natuurmonumenten zijn indicatief becijferd op minimaal €60 miljoen per jaar. De opslagcapaciteit van CO2 en stikstof, alsmede vermindering van waterzuiveringskosten liggen hieraan ten grondslag6.
4. RESULTATEN – PER GOEDE DOELEN ORGANISATIE DE HERMITAGE De Goede Doelen Loterijen zijn als founder van de Hermitage al vanaf de prille ontwikkeling bij dit museum betrokken. Respondenten geven aan dat het museum er zonder de Goede Doelen Loterijen waarschijnlijk niet was gekomen. Inmiddels geldt De Hermitage als een magneet voor bezoekers aan Amsterdam. In 2010 gaf 71% van de 531.000 bezoekers aan speciaal voor het museum naar Amsterdam te zijn gekomen. Hun uitgaven aan het museum en aan transport, winkelen, horeca en overig vermaak in Amsterdam bedroeg circa € 16 miljoen. In totaal genereert de aanwezigheid van De Hermitage € 22 miljoen toegevoegde waarde (i.e. ca 0.6% van toerisme in Amsterdam , conform gegevens van het Bureau Onderzoek & Statistiek van de gemeente), waarvan € 9 miljoen belastingen. Naast de 55 banen bij De Hermitage leidt de economische activiteit van deze organisatie ook tot banen bij leveranciers, en in de horeca etc. Becijferd is dat het totaal van gerelateerde banen oploopt tot maximaal 500, of te wel 1% van de banen in het toerisme in Amsterdam. De resultaten van dit onderzoek zijn in lijn met impact studies van het Tate Modern in Londen en het Museum of Fine Arts in Boston. De Hermitage heeft een kwalitatieve impuls gegeven aan de stad en de directe omgeving en ook het vestigingsklimaat positief beïnvloed. Een unieke kunstcollectie wordt toegankelijk 6
De effecten op de gezondheid, de waarde van waterberging, de waarde van onroerend goed etc. zijn buiten beschouwing gelaten
gemaakt voor een groot publiek en het museum is een belangrijke ontmoetingsplaats voor bedrijven en instellingen. Ook betrekt het museum jaarlijks zo’n 20.000 kinderen door educatieve programma’s. BID NETWORK De economische impact van BiD Network op de aangesloten ondernemingen is bepaald op basis van de mate van steun aan de ondernemer door BiD Network, de sector en de regio waar de bedrijven gevestigd zijn. Het onderzoek concludeert dat de activiteiten van BiD Network gerelateerd zijn aan USD 13 miljoen toegevoegde waarde en 3.800 banen (waarvan 2.500 bij aangesloten ondernemingen). De BiD uitgaven per baan zijn ongeveer USD 2.200. Verder is vastgesteld dat BiD ondernemers 5 keer sneller groeien dan de lokale economie. BiD Network werkt op verschillende manieren met lokale ondernemingen samen; de ondernemingen waarbij BiD Network het meest betrokken is, hebben de hoogste ‘success rate’ en omzetgroei. BidNetwork heeft een faciliterende rol voor bedrijven in 16 ontwikkelingslanden. Haar activiteiten zorgen dat aangesloten bedrijven productiever worden, een hogere omzet halen. Zo draagt BiD Network bij aan grotere werkgelegenheid en toegevoegde waarde in die landen en wordt er kennis over ondernemerschap overgedragen. De betrokkenheid van de Goede Doelen Loterijen heeft de ontwikkeling van BiD Network versneld. De organisatie staat nog niet op eigen benen, maar alle betrokkenen streven daar wel naar. Een eenmalige bijdrage aan een nieuw op te zetten BIDx platform vormt daarbij een welkome ondersteuning. NATUURMONUMENTEN Sinds 1905 zorgt Natuurmonumenten voor natuur in Nederland. De aanwezigheid van Natuurmonumenten kan jaarlijks worden geassocieerd met een orde van grootte van ongeveer €300-350 miljoen aan toegevoegde waarde en rond de 7.000 banen, waarvan 555 bij de organisatie zelf. Zo’n 50 miljoen bezoeken van recreanten per jaar leiden tot ca €300 miljoen aan uitgaven per jaar, met de horeca als belangrijkste begunstigde. Van de totale toegevoegde waarde gaat €130-140 miljoen naar belastingen. Natuur is een collectief goed waarvan de waarde maar in zeer beperkte mate kwantificeerbaar is. Desalniettemin zijn er vele initiatieven die pogen de ‘diensten van de natuur’ te kwantificeren. Er is nog geen uniforme reproduceerbare methodologie, maar als hulpmiddel bij de dialoog over de natuur is er sprake van een opmars van studies. Ook Natuurmonumenten werkt hiermee, zoals blijkt uit een studie die is gepubliceerd over de economische gevolgen van de Blankenburgtunnel. Volgens een conservatieve benadering worden in ons onderzoek de collectieve diensten van Natuurmonumenten indicatief becijferd op minimaal €60 miljoen per jaar. De opslagcapactiteit van CO2 en stikstof, alsmede vermindering van waterzuiveringskosten liggen hieraan ten grondslag. Eventuele effecten op de gezondheid zijn niet meegenomen. Ook is een inschatting van de waarde van waterberging en het effect op de waarde van onroerend goed buiten beschouwing gelaten. In vergelijking met andere studies wordt bevestigd dat wij een voorzichtige waardering hebben aangehouden. De Goede Doelen Loterijen leveren een onmisbare bijdrage aan Natuurmonumenten. Niet alleen door de jaarlijkse gift, maar ook door de toekenning van enkele extra projecten. Deze blijken
een belangrijke mobilisator van derden gelden; een euro van de Goede Doelen Loterijen leidt gemiddeld tot 1,6 aanvullende euro’s van derden. Het blijkt dat de bijdragen van de GDL aan dergelijke aansprekende projecten een belangrijke basis leggen voor realisatie en dat andere donateurs of subsidiënten dan volgen. 5. ROL GOEDE DOELEN LOTERIJEN De financiële ondersteuning door de Goede Doelen Loterijen is voor elk van de drie maatschappelijke organisaties van groot belang. De aard van de ondersteuning is verschillend, hetgeen ook leidt tot andere effecten. Dit onderzoek richtte zich bij De Hermitage op de ondersteuning door de Goede Doelen Loterijen bij de ontwikkelingsfase en totstandkoming van het museum. Zonder deze –in tijd gedefinieerde bijdrage- zou De Hermitage volgens respondenten niet zijn gerealiseerd. De steun aan BiDNetwork is van een andere schaal en heeft expliciet de bedoeling van tijdelijke aard te zijn. Door de Goede Doelen Loterijen is de ontwikkeling van BiDNetwork versneld en hoewel de organisatie nog niet helemaal op eigen benen staat, wordt dat door alle betrokkenen wel verwacht op korte termijn. Natuurmonumenten, een van de ‘oer-beneficiënten’ van de Goede Doelen Loterijen krijgt sinds 1990 een belangrijke jaarlijkse gift. Daarnaast heeft de organisatie enkele malen van extra trekkingen genoten voor een bijzonder project, die een duidelijk ‘katalyserend effect’ hadden. Dat wil zeggen dat ook andere fondsverschaffers konden worden gemobiliseerd. Alle onderzochte maatschappelijke organisaties geven aan dat de steun van de Goede Doelen Loterijen niet alleen geld betreft. Er is ook sprake van een actieve uitwisseling van kennis en van praktische ondersteuning die wordt gewaardeerd.
Bijlagen OVER DE ONDERZOEKERS Steward Redqueen is een gespecialiseerd adviesbureau dat zich bezighoudt met vraagstukken op het raakvlak tussen bedrijfsleven en maatschappij. De focus ligt daarbij op duurzaam ondernemen en socio-economic impact assessment. Wij werken voor multinationals en andere organisaties in Westerse en opkomende markten (zowel in Afrika, Azië en Zuid-Amerika). Tot op heden hebben wij meer dan 50 individuele impact assessments uitgevoerd. Klanten van Steward Redqueen zijn onder meer: ABN AMRO Bank, Heineken, AkzoNobel, IDH, Coca Cola, FMO, IFC en CDC. Voor meer informatie: www.stewardredqueen.com REFERENTIES Bij dit onderzoek is onder meer gebruik gemaakt van: Economische input-output tabellen voor Nederland, Sub-Sahara Afrika, Azië, Latijns-Amerika: The GTAP 8 Data Base, Center for Global Trade Analysis, Purdue University (Angel Aguiar, Robert McDougall and Badri Narayanan G., Editors (2012). Global Trade, Assistance, and Production). CBS werkgelegenheidscijfers 2010 Jaarverslagen 2010 en overige officiële informatie van de maatschappelijke organisaties T.b.v. Hermitage Publieksonderzoek 2009-2010 Hermitage, Motivaction ATCB Amsterdam bezoekers Profiel 2008 – data Economic Impact of the Museum of Fine Arts, Boston by EDR, 2002 Economic Impact of Tate Modern, McKinsey & Company, 2001 (voor zover publiek beschikbaar) Economische indicatoren 2010, Bureau Onderzoek & Statistiek, Gemeente Amsterdam T.b.v. BiDNetwork BiDNetwork entrepreneurs survey 2005-2009 BiDNetwork Annual Reports 2007-2010 ILO labour force informatie voor Sub-Sahara Afria, Latijns-Amerika, Azië What’s distinctive about growth-oriented entrepreneurship in developing countries? Lingelbach et al, 2005 GDP growth 2005-2010, World Bank Development Indicators T.b.v. Natuurmonumenten Ministerie van LNV: Kentallen Waardering Natuur, Water, Bodem en Landschap Hulpmiddel bij MKBA´s, 2006; Triple E Globale batenraming van Natura 2000. Instituut voor Milieuvraagstukken Vrije Universiteit Amsterdam, 2006 De verscholen baten van natuur. ECORYS-NEI, 2002 Vele interviews met vertegenwoordigers van de organisaties en diverse stakeholders
