Sociaal - economische foto gemeente Doetinchem

Sociaal - economische foto gemeente Doetinchem

Auteur: Bart Teunissen MSc, beleidsmedewerker economie gemeente Doetinchem

Januari 2013

1

Inhoudsopgave

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Bevolking .................................................................................................................................................. 3 Werkgelegenheid ................................................................................................................................... 6 Aanbodzijde van de arbeidsmarkt ...................................................................................................... 9 Vraagzijde naar de arbeidsmarkt ..................................................................................................... 13 Bedrijvendynamiek.............................................................................................................................. 14 Overzicht bestaande acties om meer werkgelegenheid en handel te creëren .................... 19 Eerste bevindingen .............................................................................................................................. 25 Thema’s werkconferentie ................................................................................................................. 27 Voorbereidingsgroep werkconferentie ......................................................................................... 28 Literatuur............................................................................................................................................... 29

2

1

Bevolking

Bevolkingsopbouw naar leeftijd in 2013 Het inwonersaantal van de gemeente Doetinchem is op 1 januari 2013: 56.252.

In de jaren tot 2040 zal de Doetinchemse bevolking met 5,3% dalen. De Achterhoekse daling is 8,2%. De Achterhoekse populatie daalt naar 274.508 inwoners. Elk jaar zijn er 700 mannen en vrouwen minder beschikbaar voor werk.

3

De bevolking in Nederland zal daarentegen stijgen met 5,7%. Niet elke gemeente krimpt even hard, zo krimpt Berkelland met maar liefst 16,2%, terwijl Doetinchem over dezelfde periode een krimp van 5,3% vertoont. De leeftijdsgroep 0 tot 20 jaar zal in de periode 2010-2040 met ruim 18,1% dalen, ook de leeftijdsgroep 20 tot 65 kent een forse daling van 20,8%. Terwijl deze twee groepen een daling kennen, stijgt de leeftijdsgroep 65 jaar of ouder erg sterk met 71,2% in de periode 2010-2040 (Huiskamp, 2010). Onderwijs Het aantal studenten afkomstig uit Doetinchem is in het schooljaar 2010 – 2011: 4.587. Voortijdige schoolverlaters Het aantal voortijdige schoolverlaters uit Doetinchem is in het jaar 2010-2011: 141. Dit zijn uitvallers met een opleiding lager dan Mbo 2 en ook geen Havo of Vwo diploma. Het aantal voortijdige schoolverlaters op het Mbo is 105. Het aantal voortijdige schoolverlaters op het voortgezet onderwijs is 36. Het aantal voortijdige schoolverlaters is ten opzichte van 2005 – 2006 met ongeveer 30% afgenomen (bron: Jouw Unit). Ontwikkeling aantal studenten Mbo Alle richtingen van het ROC Graafschap College zijn de afgelopen tijd gestegen. Zorg en welzijn kent de meeste studenten (bron: Profijt Achterhoek).

De laatste jaren is de stijging Mbo niveaus 3 en 4 te beperkt binnen de sectoren techniek & informatica en zorg & welzijn. Ten opzichte van 2002 is er wel een stijging in het leerlingaantal techniek Vmbo en Mbo. Van 2.216 studenten in 2002 naar 2.527 studenten in 2011. Een stijging van +14%. Met name in de werktuigbouw en electro is de stijging het meeste zichtbaar (+45%). Het aantal studenten bouw & interieur is ten opzichte van 2002 met 27% afgenomen.

4

Verhuizende jongeren In de Achterhoek zijn er geen instellingen voor hoger onderwijs, behalve de Pabo Iselinge. Achterhoekse jongeren gaan buiten de regio een bachelor en/of master opleiding volgen. Uit onderzoek blijkt dat studenten na hun afstuderen blijven hangen in de stad waar zij hebben gestudeerd. 94% van de geslaagde MBO’ers zoekt werk binnen de studie stad / regio. 88% van de geslaagde HBO’ers zoekt werk binnen de studie stad / regio. 77% van de WO’ers blijft binnen de studie stad / regio. Hoe hoger de opleiding, des te groter de kans dat jongeren in een groter gebied en buiten de studie regio een baan zoeken. Het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) heeft tussen 2007 en 2011 onderzoek gaan naar afgestudeerden van alle Nederlandse hbo-instellingen, en waar zij een baan vinden. 40% van de Achterhoekse HBO afgestudeerden vindt een baan in de Achterhoek. Daarnaast komen er HBO afgestudeerden uit andere regio’s in de Achterhoek werken (24%). De netto ‘brain drain’ is slechts: 36% (bron: HBO Monitor).

5

2

Werkgelegenheid

Beroepsbevolking De potentiële beroepsbevolking heeft een omvang van 36.870 personen. De participatiegraad van de Doetinchemse beroepsbevolking is 72,4% en ligt iets hoger dan het landelijk niveau (+2,3%). 26.693 inwoners uit de gemeente Doetinchem hebben een baan.

Werkgelegenheid naar sector in 2012 Het aantal beschikbare banen in Doetinchem is 34.170. De omvang van de Doetinchemse beroepsbevolking is 26.693. De meeste banen zijn in de sectoren gezondheidszorg (21,8%), industrie en bouwnijverheid (19,2%), detailhandel (12,9%) en zakelijke dienstverlening (10,5%). In de gezondheidszorg werken gemiddeld 22 medewerkers per bedrijf. Bedrijven in de industrie en bouwnijverheid hebben gemiddeld negentien werknemers in dienst. Bedrijven in de detailhandel hebben gemiddeld zeven mensen in dienst. In de zakelijke dienstverlening werken er gemiddeld vier mensen per bedrijf. De gemiddelde jaarlijkse groei tussen 2003 en 2013 van het aantal banen is 0,4%. De sectoren met banenkrimp zijn: Financiële instellingen (-2,4%), landbouw (-2,8%), industrie en bouw (-1,5%). In de beroepsgroep bouw nam het aantal Achterhoekse werklozen de afgelopen 12 maanden met 71% toe. De stijging van de werkloosheid is desondanks in omvang minder, dan men op basis van faillissementen en reorganisaties zou verwachten. Een deel van de bouwvakkers hebben in de afgelopen anderhalf jaar werk gevonden in andere sectoren (bron: UWV, oktober 2012).

6

Sector Landbouw/Visserij Industrie/Delstoffenwinning Nutsbedrijven Bouwnijverheid Groothandel Detailhandel Vervoer, opslag en communicatie Horeca Financiële instellingen Zakelijke dienstverlening Openbaar bestuur Onderwijs Gezondheidszorg Overige dienstverlening

Aantal 390 4.760 590 1.810 1.690 4.410 2.570 1.210 390 3.580 1.290 2.860 7.460 1.170

% 1,1% 13,9% 1,7% 5,3% 4,9% 12,9% 7,5% 3,5% 1,1% 10,5% 3,8% 8,4% 21,8% 3,4%

Gemiddelde jaarlijkse groei 2003 - 2012 -2,8% -0,2% -0,6% -1,3% -1,1% 0,9% 0,2% 1,9% -2,4% 0,8% 5,1% 0,3% 0,6% 0,7%

Alle sectoren

34.170

100,0%

0,4%

Ontwikkeling beroepsbevolking In de jaren tot 2027 kent de beroepsbevolking een daling van 8%. Hieronder staat de beschikbare beroepsbevolking tot 2027. In de extrapolatie is de potentiële beroepsbevolking (tussen 15 en 65 jaar) gedeeld door de gemiddelde participatiegraad per leeftijdscohort.

In vergelijking met 2012 zien we: 1. Een verhoging van de cohort leeftijd 20 – 29 jaar. 2. Een daling van de cohort leeftijd 35 – 39 jaar en een sterke daling in de cohorten 40 – 49 jaar. 3. Een verhoging van de cohort leeftijd 55+. 4. Het cohort 55-59 is veel groter, dan die in de leeftijdsklassen 15-19 en 20-24 jaar. 7

Dit zou kunnen leiden tot de conclusie, dat er in de komende tien jaren zowel een tekort komt aan jonge mensen op de arbeidsmarkt, als aan ervaren medewerkers. Als gevolg van het landelijk beleid zullen mensen langer blijven werken c.q. later met pensioen gaan. In de extrapolatie is hiermee geen rekening gehouden. Het aantal Achterhoekse 55+ per sector laat zien dat de meeste 55+’ers werkzaam zijn in de sectoren zorg en welzijn, industrie, zakelijke diensten en onderwijs.

8

3

Aanbodzijde van de arbeidsmarkt

Aantal niet-werkende werkzoekenden1 De werkloosheid in de gemeente Doetinchem is 6,2% (oktober 2012). Het Achterhoekse werkloosheidspercentage is 5,9% (oktober 2012). De werkloosheid in onze gemeente is met 20% gestegen ten opzichte van oktober 2012. Het aantal niet-werkende werkzoekenden omvat een belangrijk deel van het aanbod op de regionale arbeidsmarkt. Het aantal is een standcijfer, dat wil zeggen een momentopname. Verbijzondering naar leeftijd, opleidingniveau en duur niet-werkend geeft meer inzicht in het aantal niet werkende werkzoekenden. Het aantal Doetinchemse niet-werkende werkzoekenden is in eind november 2012: 1.832. Eind november 2011 was het aantal 1.437. Dit betekent een stijging van 27% ten opzichte van het jaar 2011. Leeftijd Eind november 2012 behoort 12% (219) van de niet-werkende werkzoekenden onder de 27 jaar. De groep 27 tot 50-jarigen vormt de grootste groep in het bestand (51%, 937). De categorie 50-plussers omvat 37% (676). Opleidingniveau Ultimo november 2012 heeft bij benadering 46,62% van de niet-werkende werkzoekenden geen startkwalificatie2. Dat is het aandeel van de groep met basisonderwijs, Vmbo, Mbo algemeen of Mbo-1 als hoogste afgeronde opleiding in het totale bestand niet-werkende werkzoekenden. Het Achterhoekse percentage is 50,1%. De groep middelbaar opgeleiden heeft een aandeel van 46,45%. Het aandeel hoogopgeleiden is 17,3%. Niet-werkende werkzoekenden naar opleidingsniveau Basisschool Vmbo Havo / VWO Mbo algemeen MBO 1 Mbo 2 Mbo 3 Mbo 4 Hbo Wo Totaal

Aantal

%

334 294 36 196 30 203 158 264 271 46 1.832

18.2 16.1 2 10.7 1.6 11.1 8.6 14.4 14.8 2.5

1

Een niet-werkende werkzoekende (nww) is een bij UWV ingeschreven werkzoekende zonder werk of minder dan 12 uur per week werkzaam. 2 Een startkwalificatie wordt behaald met het succesvol afronden van het havo of het vwo, of met het behalen van een diploma van een mbo-opleiding op niveau 2 van de kwalificatiestructuur van de wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB), de basisberoepsopleiding. 9

Duur niet-werkend Eind november 2012 was 55,5% van de niet-werkende werkzoekenden minimaal zes maanden niet-werkend. In het algemeen geldt, dat hoe langer mensen niet werken, hoe lastiger het wordt om weer werk te vinden. Daarmee is de duur niet-werkend een goede indicatie voor de afstand tot de arbeidsmarkt. Duur niet-werkend in maanden 00-03 03-06 06-09 09-12 12-15 15-18 18-21 21-24 24-27 27-36 36-48 48-60 60-1500 Totaal

Aantal 557 258 182 149 103 60 58 53 43 101 84 48 136 1832

% 30.4 14.1 9.9 8.1 5.6 3.3 3.1 2.9 2.3 5.5 4.6 2.6 7.4

De groep kortdurend ingeschrevenen tot 6 maanden niet-werkend heeft een aandeel van 44,5% in het niet-werkende werkzoekenden bestand. Vergeleken met een jaar eerder is de groep met 33,5% toegenomen (in 2011: 542 niet-werkende werkzoekenden). De groep langdurig niet-werkende werkzoekenden met een minimale duur niet-werkend van 12 maanden heeft een aandeel van 37,3%. 50,1% van deze groep heeft geen startkwalificatie. 47% heeft het opleidingsniveau mbo 2 of hoger. Opleidingsniveau Basisonderwijs Vmbo Havo en Vwo Mbo Hbo en Wo Onbekend Totaal

Aantal 140 117 10 282 128 9 686

% 20.4 17.1 1.5 41.1 18.7 1.3

10

Beroepsniveau Eind november 2012 stond 20,5% van de niet-werkende werkzoekenden ingeschreven met een beroep op elementair niveau, 33,1% op lager niveau, 30,7% op middelbaar en 15,2% op hoger niveau. Vergeleken met een jaar eerder is het aantal niet-werkende werkzoekenden met een lager beroep met 25% toegenomen. Het aantal met een middelbaar beroep is met 29% toegenomen. Het aantal met een elementair beroep en hoger beroep zijn bijna hetzelfde gebleven. Beroepsniveau Elementair Lager Middelbaar Hoger Onbekend Totaal

Aantal 376 607 562 278 9 1.832

% 20.5 33.1 30.7 15.2 0.5

Wao Het aantal WAO- ers in 2011 is 1.700. Ten opzichte van 2007 is het aantal WAO-ers met 30% gedaald. Dit is gelijk aan het Achterhoekse percentage. Het aantal WAO-ontvangers naar leeftijd in 2011 is: 15-24 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar 55-64 jaar Totaal

Aantal 0 40 260 490 910 1.700

% 0 2.3 15.3 28.8 53.5

Wajong Het aantal Wajong-ontvangers is ten opzichte van het eerste kwartaal 2007 met 30% gestegen. Het aantal Doetinchemse Wajong-ontvangers is in het jaar 2011: 1.190. Het aantal WAJONGontvangers naar leeftijd in 2011: 15-24 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar 55-64 jaar Totaal

Aantal 300 310 250 220 120 1.190

% 25.2 26 21 18.5 10

11

Wwb Aantal Doetinchemse Wwb-ontvangers is 1.000. Het aantal Wwb-ontvangers ten opzichte van het eerste kwartaal 2007 is met 25% gestegen. Naar leeftijd: 15-26 jaar 27-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar 55-64 jaar 65+ Totaal

Aantal 130 160 180 230 220 90 1.000

% 13 16 18 23 22 9

Het aantal Wwb-ontvangers met een uitkeringsduur 1 jaar of korter is 220 (22%). Het aantal Wwb-ontvangers met een uitkeringsduur langer dan 1 jaar is 780 (78%). Totaal overzicht aantal ontvangers uitkeringen Ww Wao Wajong Wwb Totaal

Aantal 1.832 1.700 1.190 1.000 5.722

% 32 29.7 20.7 17.5

12

4

Vraagzijde naar de arbeidsmarkt

Het aantal vacatures van het UWV werkbedrijf vormt een indicatie voor de vraag naar personeel op de arbeidsmarkt. Standcijfers geven aan hoeveel vacatures er op dat moment openstaan. In oktober 2012 stonden 824 vacatures open bij UWV werkbedrijf in de gemeente Doetinchem. Het aantal openstaande vacatures in de regio Achterhoek was 1.452. Agrarische beroepen Economische- administratieve *** Informatica beroepen Medische en paramedische beroepen Openbare orde- en veiligheidsberoepen Pedagogische beroepen Sociaal- culturele beroepen Technische en industrieberoepen ** Transportberoepen Verzorgende en dienstverlenende beroepen Totaal * Cellen met minder dan 10 waarnemingen = X

Doetinchem X 190 51 X 10 X X 526 15 23

Achterhoek X 305 73 X 10 X X 925 42 74

824

1.452

Van de openstaande vraag heeft 5,5% betrekking op elementaire beroepen, 15,5% op lagere, 60% op middelbare en 18% op hogere en wetenschappelijke beroepen.

Kansrijke beroepen ** Er is veel vraag naar middelbare technische beroepen, zoals: monteur elektrotechniek, industriële productie, monteur werktuigkundige installaties, (fijnmechanisch/allround) verspaner, allround lasser, plaatwerker, constructiewerker, servicemonteur, werkvoorbereider/tekenaar fabricage. *** Daarnaast is er veel vraag naar middelbare administratieve en commerciële beroepen, zoals: contactcenter medewerker, medewerker binnen-/buitendienst, logistiek medewerker, manager handel, junior accountmanager. 13

5

Bedrijvendynamiek

Het Doetinchemse bedrijfsleven bestaat uit 4.230 vestigingen. De sectorstructuur kenmerkt zich door relatief veel zakelijke dienstverlening (22%), detailhandel (15,7%), gezondheidszorg (10,6%) en industrie & bouwnijverheid (13%). Het aantal bedrijven groeit met 2% op jaarbasis.

Sterkst groeiende sector Gezondheidszorg Bouwnijverheid Zakelijke dienstverlening

Gemiddelde groei 2003-2012 7.1% 5.0% 4.7%

sterkst groeiende sectoren in de afgelopen tien jaar, qua aantal bedrijven.

In de afgelopen jaren zijn deze sectoren het hardste gegroeid. Het gaat hierbij hoeveel ze gemiddeld per jaar zijn gegroeid. Dus bovenstaande sectoren zijn echt hard gegroeid. De gemiddelde groei in de afgelopen tien jaar lag rond de 2.9%. Dus de sectoren groeide bijna 2,5 tot 1,5 keer zo hard als de andere sectoren. Krimpende sectoren Financiele instellingen Landbouw en visserij Horeca

Gemiddelde krimp 2003-2012 -3.3 -2.5 -0.7

sectoren die in de afgelopen tien jaar met krimp te maken hebben gehad, qua aantal bedrijven

14

Bedrijvendynamiek Vergeleken met de rest van Nederland, of Gelderland, zijn er in de Achterhoek relatief veel kleine ondernemingen. 82,4% van de Achterhoekse bedrijven heeft minder dan vijf werknemers. De regio Achterhoek heeft minder startende bedrijven (5,2 starters per 100 bedrijven) in vergelijking met het Nederlandse gemiddelde (8 starters per 100 bedrijven). Achterhoekse ondernemers zijn voorzichtiger of lijken risico’s te vermijden, maar eenmaal gestart blijken ze beter vol te houden, dan bedrijven uit andere regio’s. Het aantal Doetinchemse starters is positief.

gD Ahoek Gld Nld

Starters 11 12 78 82 407 395 3.511 3.293 32.789 30.395

∆% 5.1 -2.9 -6.2 -7.3

Oprichtingen 11 12 ∆% 43 20 -53 135 81 -40.0 1.251 830 -33.7 14.794 12.203 -17.5

Opheffingen 11 12 55 53 200 239 1.893 1.963 18.006 18.388

∆% -3.6 19.5 3.7 2.1

Faillissementen 11 12 ∆% 8 9 12.5 27 58 114.8 132 220 66.7 1.235 1.718 39.1

Bron: Handelsregister, KvK derde kwartaal 2012 Economische kracht Doetinchemse bedrijfsleven De economische kracht is door de regionale Rabobank gemeten voor het MKB in de volgende marktsectoren: industrie, bouw, groothandel, detailhandel, vervoer en logistiek, horeca en vrije tijd en zakelijke dienstverlening. De quartaire sector is buiten beschouwing gelaten (openbaar bestuur, openbare orde, onderwijst, etc.), omdat deze diensten vooral gericht zijn op het welzijn van de burger en het faciliteren van een goed functionerende marktsector. Ook de agrarische sector is buiten beeld gebleven in de meting. De economische kracht van het MKB kunnen we aan de hand van vijf economische bedrijfsgetallen meten: Netto winstmarge, arbeidsproductiviteit, investeringsratio, liquiditeit en solvabiliteit. Een gezond bedrijfsleven maakt winst en is productief, zodat het welvaart tot stand brengt en voor economische groei kan zorgen. Zowel nu als in de toekomst, vandaar dat ook investeringen van belang zijn. Investeren staat immers gelijk aan het uitstellen van het uitkeren van bedrijfsopbrengsten ten behoeve van toekomstige opbrengsten. Voor de financiële gezondheid van het MKB zijn de liquiditeit en solvabiliteit van belang. Bij liquiditeit gaat het om de vraag of de onderneming op korte termijn in staat is om aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Hiervoor dient voldoende geld op de bank te staan of er moet op korte termijn (binnen een jaar) voldoende geld vrij gemaakt kunnen worden om tegemoet te komen aan de kortlopende schulden. De solvabiliteit geeft aan in hoeverre het bedrijfsleven ‘vlees op de botten’ heeft. Een goede solvabiliteit duidt op een buffer waarmee financiële tegenvallers kunnen worden opgevangen. Natuurlijk speelt de kwaliteit van het ondernemerschap ook een rol, alsmede de ontwikkelingen in het verleden en specifieke regionale kenmerken, zoals de afzet- en arbeidsmarkt. Dit is in deze meting buiten beschouwing gelaten.

15

Onderstaand spinnenweb toont de score van het bedrijfsleven in Doetinchem ten opzichte van Gelderland en Nederland op de vijf bedrijfseconomische kengetallen. Doetinchem scoort op het kengetal investeringsratio beter dan Gelderland en Nederland. Op de andere vier kengetallen scoort Doetinchem slechter dan Gelderland en Nederland.

1. De netto winstmarge van het Doetinchemse bedrijfsleven is -1,2%. Door de economische recessie was dit in 2009: -13,4%. 2010 was een positief jaar: 2,4%. Het Gelderse en landelijke gemiddelde is positiever: 0,5% en 0,8%. 2. De arbeidsproductiviteit (= bruto toegevoegde waarde gedeeld door het totale arbeidsvolume) van het Doetinchemse bedrijfsleven blijft achter bij het Gelderse en landelijke gemiddelde. De arbeidsproductiviteit is bij uitstek een indicator die sterk verschilt per sector. Zo heeft de (kapitaalintensieve) MKB industrie in Nederland een arbeidsproductiviteit van 93.000,- euro en bedraagt de toegevoegde waarde van een fulltime werknemer in de (arbeidsintensieve) horeca ‘slechts’ 44.000,- euro. 3. Doetinchem scoort op het kengetal investeringsratio beter dan het Gelderse en landelijke gemiddelde. Deze indicator geeft een indruk van de mate waarin het bedrijfsleven bereid en in staat is om te investeren (uitbreidings- en vervangingsinvestering) en vertrouwen heeft in de toekomst. 4. Het Doetinchemse bedrijfsleven heeft minder liquiditeit dan het Gelderse en het landelijke bedrijfsleven. 5. De solvabiliteitspositie van het Doetinchemse bedrijfsleven is ook lager dan het Gelderse en landelijke gemiddelde. Ondanks de positieve investeringsratio zijn er zorgen over de winstmarge en de beschikbare financiële middelen van het Doetinchemse bedrijfsleven. Bij een gebrek aan binnenlandse dynamiek leunt de Nederlandse economie in 2012 vooral op de internationale handel. Consumenten zijn terughoudend door onder meer een dalend besteedbaar inkomen, een verhoging van de BTW en werkloosheid. De Rabobank verwacht dat de economie verder krimpt en dat de werkloosheid oploopt. Aangezien het MKB vooral actief is in de op binnenlandse economie gerichte sectoren, zoals de detailhandel, horeca, de bouw, toerisme, zakelijke dienstverlening, zullen deze ondernemers het ook dit jaar moeilijk krijgen.

16

Ontwikkelingen in de belangrijkste economische sectoren (obv werkgelegenheid) Ontwikkelingen gezondheidszorg De gezondheidszorg is de omvangrijkste en sterkst groeiende sector in Doetinchem. In de gemeente Doetinchem werken 7.460 mensen (21,8%) in de sector gezondheidszorg. Het perspectief voor de gezondheidszorg is positief vanwege de stijgende vraag door demografische ontwikkelingen. Denk hierbij aan de vergrijzing, toegenomen levensverwachting en een gewijzigde beleving van kwaliteit van leven. Uitdagingen zijn innovatie, het ontwikkelen van nieuwe concepten met toegevoegde waarde voor de consument en het werven van gekwalificeerd personeel (bron: Rabobank Nederland). Ontwikkelingen bouw en industrie De bouwsector en bouwgerelateerde bedrijven maken moeilijke tijden door (23 faillissementen op Achterhoeks niveau, 550 medewerkers). Werkloosheid is met 71% ten opzichte van het vorige jaar toegenomen. Een deel van de bouwvakkers heeft ander werk gevonden in andere sectoren. De belangrijkste oorzaken zijn de krimpende bevolking en het geringe aantal bedrijven dat werkt in de weg- en waterbouw, waar het iets beter gaat. Leden van Bouwend Nederland Achterhoek zagen de omzet sinds 2008 met 40% teruglopen. De kansrijke markten zoals werken in het onderhoud of renovatie zijn inmiddels overvol met forse prijsdruk tot gevolg. Er komt meer aandacht voor duurzaam bouwen en energiebesparing. De uitdagingen voor de industrie liggen in het buitenland. Cruciaal is dat bedrijven hun innovatie-inspanning op peil houden, want met nieuwe producten of productgeneraties kunnen zij extra vraag genereren en de marktpositie verbeteren. Samenwerken met andere bedrijven binnen de regio en sector versterkt ook het innovatieve vermogen (bron: Rabobank Nederland). Ontwikkelingen detailhandel De detailhandel in de gemeente Doetinchem biedt een werkgelegenheid van ongeveer 4.400 banen, ongeveer 13% van het aantal banen. De omzet van de Nederlandse detailhandelssector daalde in november 2012 met 1,5% procent ten opzichte van dezelfde maand in 2011. De prijzen stegen met 2,6%, terwijl het volume met 4 procent afnam (CBS). Het consumentenvertrouwen is historisch laag door dalende koopkracht, huizenprijzen en pensioenen, oplopende werkloosheid en verdere bezuinigingen van de overheid. Nonfoodwinkels leverden ten opzichte van een jaar eerder bijna 6% aan omzet in. Bijna alle nonfoodbranches zetten minder om; alleen de drogisterijen noteerden een omzetstijging. De omzet in supermarkten steeg met 5%. Speciaalzaken zagen hun omzet met 3% dalen. De omzet van postorderbedrijven en internetwinkels nam met bijna 7% procent toe.3 De opkomst van ecommerce en social media hebben het consumenten(koop)gedrag veranderd. MKB Nederland waarschuwt dat de detailhandelsector het steeds moeilijker krijgt. Een landelijk actieplan detailhandel moet één van de speerpunten van de politiek in 2013 zijn (bron: Rabobank Nederland).

3

Volkskrant, 15 januari 2013 17

Faillissementen, doorstart en collectieve ontslagen (12-12-2012) Het aantal Doetinchemse faillissementen in 2012 was: 12. In 2012 waren er daarnaast 4 collectieve ontslagen. datum 17-1 9-2 23-2 21-3 23-5 1-6 5-7 4-9 4-10 4-10 18-10 27-11

datum 21-12 21-6 28-6 11-7

naam Klimtechniek Doetinchem Gerritsen Bouw Doetinchem EJB Entertainment Mario Lammerts Kraan Elsinghorst staal D’chem LDV Alliance Doetinchem Tombergen Gaanderen Setax Doetinchem Etna coffee Doetinchem Etna Cooking Doetinchem Lapeche Doetinchem Robin Sport Doetinchem Totaal Doetinchem Totaal Achterhoek

medewerkers 40 4 6 15 18 8 18 110 35 23 4 3 284 1346

naam Goldewijk Doetinchem Klein Poelhuis Installatie Doetinchem Goldewijk Doetinchem Bakkerij Wiltink Doetinchem Totaal Doetinchem Totaal Achterhoek

Doorstart? nee ja ja ja ja

21% 100%

medewerkers 77 10 78 76 241 45% 537 100%

BBZ: Besluit bijstandverlening zelfstandigen De gemeente biedt startende en bestaande ondernemers de mogelijkheid tot het verkrijgen van een lening en/of een periodieke uitkering voor het levensonderhoud. Het besluit is ook een uitstroominstrument voor (potentiële) ondernemers met een Wwb en Ww uitkering. Op 1 januari 2013 waren er 50 zelfstandigen die hulp nodig hadden. Het uitstaande totale bedrijfskrediet is ongeveer 2 miljoen euro. De zelfstandigen hebben in totaal 118 medewerkers.

18

6

Overzicht bestaande acties om meer werkgelegenheid en handel te creëren

Lokale acties Project Winkelsurveillance binnenstad

Werkschap

Leerwerkplekken en banen

Wijkwachten binnenstad

Wijkbedrijf Postbezorging Detacheringen Wedeo

Doel Op initiatief van winkeliers: Extra surveillance in winkels door werkzoekenden. Bijstandsklanten die werkzoekend zijn, gaan bij Wedeo fulltime aan de slag. Werkgevers, uitzendbureau’s en arbeidsbemiddelaars van het Werkgeversservicepunt kunnen daar komen om kennis te maken of een gesprek te hebben met klanten en te zien of de werknemers geschikt zijn voor een bepaalde klus of functie. Samenwerking met werkgevers; creëren en invullen van leerwerkplekken; werkzoekenden vaardigheden leren. Voorbeelden: Inter Active, Rutgers Milieu, taxibedrijven, Stichting Actief, Fair beveiliging, Mabeon Schoonmaak. (Langdurig) werkzoekenden krijgen met Correct Beveiligingsdiensten BV de kans om via een werk-leer-traject een baan te vinden in de beveiliging. Bijvoorbeeld als bewaker of wijkof nachtwacht. In een periode van één tot twee jaar leren de werkzoekenden het vak op straat onder begeleiding van een ervaren kracht. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt activeren en inzetten voor onderhoud leefomgeving. Wedeo is sterk betrokken bij opstart, onder andere door het leveren van mensen voor het Wijkbedrijf. Business Post Wedeo is een volwaardig postverzorgingsbedrijf. De activiteiten die Business Post Wedeo uitvoert zijn postbezorging, postkamerbeheer en koeriersdienst. Detachering van medewerkers.

19

Contactpersoon Correct Beveiliging BV

Wedeo en gemeente

Gemeente en werkgevers

Correct Beveiliging BV

Afdeling Buha Wedeo Wedeo

Pilot sociaal economische afspraken Guus Klusbedrijf

Graafschap helpt scoren

Kennisvalorisatie

Centrum voor Jong Ondernemerschap

IkStartSmart

Werkzoekenden sneller aan het werk helpen met inzet van IG&D en parkmanagementorganisaties. Werklozen doen allerlei (lichte) klussen voor mensen die hulpbehoevend zijn en niet de middelen hebben om een commercieel bedrijf in te schakelen. Het project is bedoeld voor jongeren die een heroriëntatie op hun toekomst wensen. Jongens en meiden in de leeftijd van 16 tot en met 23 jaar die ondersteuning kunnen gebruiken bij het zoeken naar geschikt werk en/of naar een beroepsopleiding. In twaalf weken krijgen ze meer inzicht in hun persoonlijke talenten en hoe zij deze kunnen inzetten voor het vinden en behouden van een baan of het vervolgen van een beroepsopleiding. Gelderland valoriseert! helpt ondernemers in iedere fase van het innovatieproces helpen: Of het nu gaat om de ontwikkeling van een idee naar een concreet concept of prototype, advisering over eigendomsbescherming, het schrijven van een gedegen ondernemingsplan of het zoeken van partners of financiering voor het uitvoeren van een technisch haalbaarheidsonderzoek (proof of conceptfonds) of voor het voorbereiden van de start van een bedrijf (preseed fonds). Het programma richt zich op de topsectoren: Duurzame energie, creatieve industrie en chemie. Met Gelderland valoriseert! willen wij het innovatieve vermogen van onze gemeente regio versterken. Het CvJO is een broedplaats voor startende bedrijven en een kweekvijver voor ondernemend talent. De startende bedrijven zijn ambitieuze ondernemers – van alle leeftijden – met maximaal 5 jaar ondernemerservaring (kvk-inschrijving). IkStartSmart© is een project dat startende ondernemers en pas gestarte ondernemers helpt bij het maken van een succesvolle start. IkStartSmart© biedt nuttige informatie, ervaren coaches, trainingen en brengt starters in contact met andere beginnende ondernemers. 20

IG&D Connecting2U

Sport United

Hogeschool Arnhem en Nijmegen en Gemeente Doetinchem

CvJO

Kamer van Koophandel

Werkgeversservicepunt

Techniekdag en lokalen

Doetinchem on stage

Innovatie in de zorg

Investeren in de regionale arbeidsmarkt vanuit de personeelsbehoefte op korte en lange termijn

Arbeidsmarktinformatie, vacaturebehandeling, informatie & advies over contracten/ontslag/ regelingen. Opzet projecten en arrangementen gericht op uittroom naar werk. Sinds 2001 draait een succesvol project waarbij twee maal per jaar door bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en gemeenten gezamenlijk een techniekdag voor kinderen in de leeftijd van 8 tot 14 jaar wordt georganiseerd. Tijdens deze doe-dag kunnen kinderen kennis maken met verschillende soorten techniek die dicht bij hun belevingswereld staan. In de Achterhoek zijn technieklokalen voor het basisonderwijs in Aalten, Dinxperlo, Lichtenvoorde, Borculo, Winterswijk, Ulft en Doetinchem. Vrijwel alle basisscholen in de Achterhoek maken er gebruik van. Daarbij gaat het om zo’n 8000 leerlingen per jaar, met name uit groep 7 en 8. On Stage is een project met activiteiten gedurende het hele schooljaar met als afsluiting een 1-daags evenement waar beroepsbeoefenaren en VMBO-leerlingen elkaar treffen op een zgn. beursvloer. On Stage¨ is het netwerk van de VMBO-leerlingen. Door verpleegkunde studenten samenwerkend te laten leren met studenten van andere studierichtingen willen we kennisontwikkeling en innovatie stimuleren. Centraal onderwerp: het Slingeland Ziekenhuis als senior vriendelijk ziekenhuis. In het studiejaar 2012 – 2013 wordt de centrale vraag onderzocht: Wat zijn de effecten van licht op de oudere ten aanzien van fysieke beperkingen, vallen, ondervoeding en delier? Via leerunits (verpleegkundigen, beveiligingsmedewerkers) en individuele stages de studenten uit de regio zoveel mogelijk boeien en binden aan de regionale werkgever Het Slingeland Ziekenhuis. Concrete doelen: 1. Stagiaire (mits goed begeleidt) levert een zekere bijdrage aan het werkproces. 2. Stagiaire mogelijk inzetbaar als vakantiewerker. 3. Na afstuderen inzetbaar als professional

21

UWV en gemeenten

POA Achterhoek AOC-Oost, Metzo, gemeente Doetinchem, IG&D, Profijt, KvK, POA, projecthuis, ministerie OCW.

Slingeland Ziekenhuis

Slingeland Ziekenhuis

Regionale acties Project Achterhoeks Centrum voor Technologie Winterswijks Innovatie Centrum (WIC) Achterhoek Jong 2020!

Pr8werk Ruimtevaart cluster DRU innovatiecentrum en centrum voor innovatief vakmanschap

Innovatiecentrum biogas Laarberg

Doel Het ACT ondersteunt de Achterhoekse maakindustrie bij alle soorten vragen op technologisch en bedrijfskundig gebied. Het Work Innovate Center is een unieke werk- en ontmoetingsplek in Winterswijk waar studenten en professionals werken, netwerken en elkaar inspireren. In het kader van Achterhoek Agenda 2020 heeft Regio Achterhoek initiatieven bij elkaar gebracht die zich elk inzetten voor aantrekken en behoud van jongeren in de Achterhoek. De doelstelling is dan ook om een "snoer" te maken die de afzonderlijke pareltjes verbindt. Thema’s: Wonen, werken en recreatie. Acties: Achterhoekse Carriérebeurs, verruimen woningaanbod, Achterhoekse studentenavond en digitale community. Het platform voor Achterhoekse ZP-ers. Partners van Pr8werk zijn ONZ-Achterhoek en Stichting LACH. Oprichting cluster tot 15 Oostelijke bedrijven die actief zijn in de ruimtevaartsector en –onderzoek. Betere samenwerking en innovatie. Studenten op te leiden en te verleiden om in de Achterhoek te blijven. Ruimte bieden aan bedrijven voor innovaties. Het Centrum voor Innovatief Vakmanschap High Tech Systemen en Materialen1 Oost-Nederland (CIVON) vormt het antwoord van bedrijven en opleidingen in Oost-Nederland op de vraag in de markt naar meer, beter geschoold en breder inzetbaar mbo en mbo+ personeel in de maakindustrie, ter ondersteuning van de voortgang en innovatie in bedrijven en daarmee de groei van de Nederlandse kenniseconomie. WUR/Van Hall Larenstein functioneert als kennisloket voor Noord en Oost Nederland op het gebied van de Biobased economy. Laarberg zoekt regionale samenwerking met dit kenniscentrum en

22

Contactpersoon ACT WIC Regio Achterhoek en Freshman Group

Mecon, KvK en ACT. DRU / Gemeente Oude IJsselstreek / Graafschap College

Oost Gelre

Anton Tijdinkschool

EGF project bouw

Voorlichting techniek iets voor u? Leerwerkloket Werkgeversservicepunt Taskforce bouwopleidingen en Achterhoekse Corporatie Overleg (ACO) Brancheservicepunten Techniek, Zorg en Horeca Innovar Innovatiecluster bij Groot Zevert Techniekdagen Speeddaten met studenten Hogeschool Kleve Zichtbaar maken vacatures branches bouw Achterhoek – grensregio Duitsland Edustrie

gaat een fysieke kennisruimte op de Laarberg realiseren. De Bedrijfstakschool Anton Tijdink is ontstaan vanuit het bedrijfsleven. Een aantal ondernemers heeft 20 jaar geleden de handen ineengeslagen en is zelf gaan opleiden. Inmiddels 20 jaar succesvol in het opleiden van niveau 2 leerlingen binnen de metaal, met inmiddels ruim 80 lidbedrijven (Allemaal metaalbedrijven in de regio). Begeleiding van 500 bouwvakkers binnen en buiten de sector naar werk. Tevens wordt bekeken of er samen met Overijssel een tweede aanvraag voor de bemiddeling van 1200-1500 bouwvakkers kan worden aangevraagd Het betreft aanvragen voor het Europees Globaliseringsfonds. Momenteel is de eerste aanvraag gehonoreerd voor 2,9 miljoen euro. Werkzoekenden informeren over de kansen en mogeljkheden in de sector. Voor vragen over opleidingen (met name Leerwerkbanen) Arbeidsmarktinformatie, vacaturebehandeling, informatie & advies over contracten/ontslag/regelingen. Opzet projecten en arrangementen gericht op uitstroom naar werk. Acties ten behoeve van behoud Achterhoekse opleidingsbedrijven bouw. Gerichte aanpak van knelpunten.

Anton Tijdinkschool en gemeente.

UWV

UWV UWV UWV, gemeente, Wedeo en werkgevers UWV UWV, werkgevers, gemeenten

Innovatie: Samenwerking HBO en Universiteit en drie Varsseveldse bedrijven (Van Raam, Waterkracht en Contour) Ontwikkeling Eendenkroos. Uitrollen ‘groen’ gasleidingen. Stimuleren jongeren techniek, vergroten instroom techniek. Grensoverschrijdende samenwerking tussen Oude IJsselstreek en Kleve. Arbeidsmarktkansen werkzoekenden vergroten

Groot Zevert POA Achterhoek Oude IJsselstreek

Educatie en industrie: aansluiting onderwijs arbeidsmarkt.

Jan Willem Hoopman en

23

UWV

Jouw Unit Achterhoekwerkt.nl Portal arbeidsmarktbemiddeling

Wajong-eren aan het werk Toekomstbestendig werven en opleiden: Beroepsbeeldvorming Zorg en Welzijn Open Dag Zorg Lagota

JOUW Unit is een adviesbureau voor scholing en werk voor jongeren tot 27 jaar. Jouw unit werkt samen met scholen, UWV, gemeenten en andere instellingen in de achterhoek. Achterhoek Werkt is hét digitale platform voor elke jonge hoger opgeleide die in de Achterhoek wil stage lopen of op zoek is naar een uitdagende baan! Er zijn in de Achterhoek meerdere websites die informatie verschaffen over banen en de aantrekkelijkheid van de Achterhoekse arbeidsmarkt zichtbaar willen maken. Denk aan Vacaturebank Achterhoek, Achterhoek Werkt en IkgavoordeAchterhoek. Het succesvol bemiddelen van WAJONG-eren naar regulier werk door gericht hierover in gesprek te gaan met werkgevers (voorlichting, acquisitie, bemiddeling en begeleiding). WGV Zorg en Welzijn heeft een beroepsbeeldvormingsprogramma over werken in de zorg en welzijn ontwikkeld gericht op groep 7 en 8 van het basisonderwijs. Bekendheid geven aan de beroepsmogelijkheden in de sector zorg en welzijn door belangstellenden een kijkje ‘achter de schermen’ te geven. Vier Europese grensregio’s (Achterhoek, Gronau/Enschede, Noordrijn Westfalen / Dortmund en Navarra) werken samen aan het Interreg IVC project LAGOTA (Local Action Group on Talent) om talenten aan te trekken en te behouden voor de regio’s.

24

Jan Willem Boezel Jouw Unit Achterhoekwerkt.nl POA Achterhoek

UWV Werkgeversorganisatie Zorg en Welzijn Werkgeversorganisatie Zorg en Welzijn Regio Achterhoek

7

Eerste bevindingen

Ontwikkeling sectoren De meeste Doetinchemse banen zijn in de sectoren gezondheid (21,8%), industrie en bouw (19,2%) en detailhandel (12,9%). Alleen de sector gezondheid kent een positieve banen groei (gemiddeld +0,6%, laatste jaar +21,8%). Groei in de gezondheidszorg blijft vanwege demografische ontwikkelingen. Industrie dient innovatief te blijven, anders ook problemen. Bouw maakt moeilijke tijden door; kansrijke markten (onderhoud en renovatie) kennen forse prijsdruk. Detailhandel kent ook om diverse redenen omzetdaling. De daling blijft structureel als winkeliers niet meegaan in Het Nieuwe Winkelen. Het aantal studenten in de sector zorg en welzijn van het Graafschap College blijft stijgen; niveau 3 en 4 stijgt te beperkt. De projecten om werkzoekenden via re-integratie aan het werk te helpen, zijn met name gericht op het beveiligen van het winkelcentrum, het bezorgen van post, het onderhouden van het openbaar groen en het uitvoeren van klusjes. In de toekomst: Behoefte aan jongeren en meer ervaren medewerkers In de komende jaren krijgen we een tekort aan jongeren tussen 15-24 jaar en ervaren medewerkers 35-49 jaar. Het Doetinchemse bedrijfsleven vraagt met name het opleidingsniveau Mbo of lager (ruim 80%). Behoefte/focus op Hbo of WO is minder. Doetinchemse bedrijfsleven heeft met name behoefte aan technisch en economisch/administratief personeel. In de sectoren gezondheid en industrie werken ook de meeste 55+ die straks met pensioen gaan. Op termijn is er een daling in de gehele beroepsbevolking van 8%. Met minder mensen, straks het werk doen. Meeste werklozen: Geen startkwalificatie en langer werkloos Ongeveer 46% van de Doetinchemse werklozen heeft geen startkwalificatie. Creëren van leerwerkplekken (‘simpel ongeschoold werk’) is belangrijk; leren van elementaire vaardigheden. Ongeveer 37,4% van de Doetinchemse werklozen is langer dan 1 jaar werkloos. 50% daarvan heeft geen startkwalificatie. UWV beschikt niet meer over re-integratiegelden. Dienstverlening UWV gaat digitaal. Door versobering van de UWV diensten komen er steeds meer werklozen in de ‘kaartenbakken’ van de gemeente terecht. Doordat UWV niet investeert in werklozen (met opleidingen, etc.) blijven werklozen langer aan de kant staan. De meeste Wwb-ontvangers vallen in de doelgroep ‘uitkeringsduur langer dan 1 jaar’ (78%). Financieel krediet en meer innovaties / spin-offs nodig De Achterhoek kent veel kleine bedrijven (minder dan 5 medewerkers). De netto winstmarge van het Doetinchemse bedrijfsleven is negatief. Het Doetinchemse bedrijfsleven investeert wel in de toekomst, maar heeft minder ‘vet op de botten’ voor korte en lange termijn. Banken zijn terughouden met het verstrekken van krediet. Met name sectoren die zijn gericht op binnenlandse handel, zoals detailhandel, bouw en zakelijke dienstverlening krijgen het moeilijk. De faillissementen uit 2012 kwamen met name ook uit de sectoren industrie en bouw. De lokale en regionale acties voor ondernemers zijn met name gericht op ondersteuning (bijvoorbeeld IkStartSmart, WIC, Centrum voor Jong 25

Ondernemerschap) en innovatie (ACT, zorg innovatie, DRU innovatiecentrum, etc.). In Doetinchem zijn er nog geen acties voor ondernemers op het gebied van innovatie en spin-offs, bijvoorbeeld het opzetten van een innovatiecluster van kleine MKB bedrijven om samen onderzoek en ontwikkeling te doen. Juist in de industrie en bouw is innovatie noodzakelijk om de crisis te overleven. Innovatie levert nieuwe handel op en werkgelegenheid. In de Achterhoek zijn al wel dergelijke projecten.

26

8

Thema’s werkconferentie

De voorbereidingsgroep (bestaande uit onder andere raadsleden, ondernemers, sociale partners) heeft op donderdag 24 januari jongstleden de sociaal-economische foto behandeld. De deelnemers hebben op basis van deze foto thema’s bedacht voor de werkconferentie werk en economie. De onderstaande thema’s verdienen meer aandacht en krijgen een plaats in de werkconferentie werk en economie. Het doel van de werkbijeenkomst is om bestaande acties verder te versterken of nieuwe acties in gang te zetten om onderstaande thema’s aan te pakken: Eén loket functie De voorbereidingsgroep van de werkconferentie heeft geconstateerd dat er veel acties zijn op het gebied van werkgelegenheid en ondernemerschap. Deelnemers hebben behoefte aan betere coördinatie van de acties en het binnenhalen van Europese subsidies. Ontzorgen en coaching Bij het aannemen van werkzoekenden: Weinig administratieve lasten voor werkgevers en goede coaching van werknemers. Indien werkzoekende meerdere banen krijgt: Weinig administratieve lasten of ondersteuning bieden. Werkzoekenden zonder startkwalificatie een kans geven Opzetten van een speciale leermeester-leerling traject (in overleg met werkgevers)? Of werkzoekenden (onder 27 jaar) zonder startkwalificatie straks verplicht naar het beroepsonderwijs sturen (met als gevolg dat er veel jongeren voortijdig stoppen, omdat ze niet gemotiveerd zijn)? Meer spin-offs Meer innovatie in het proces van de bedrijven. Innovatievragen van bedrijven koppelen aan studenten en/of werkzoekenden. Een soort digitale ‘marktplaats’ oprichten; vraag en aanbod. Imago bedrijfsleven Het imago van het bedrijfsleven verbeteren, met name voor technische beroepen. Ontmoeten Speed dates tussen werkgevers-werknemers; niet gefocust op diploma’s, maar op talent. Een werkzoekende kan vaak meer, dan wat op zijn/haar diploma staat.

27

9

Voorbereidingsgroep werkconferentie

Raadsleden IG&D Doetinchem OvD Doetinchem Werkgeversservicepunt Profijt Achterhoek Sité woondiensten Wedeo Slingeland Ziekenhuis VNO-NCW Kamer van Koophandel UWV Werk & inkomen, gemeente Doetinchem Economie, gemeente Doetinchem

Martin Thus (CDA), Janny Grootjans (PLOD), Willem Traag (D66), Pieter Koning (PvdA) Hans Donderwinkel en Helma Bulten Chris Derksen en Jos Tiemessen Ineke Houterman Herman Krikhaar Niek Claassen Filip Bakker Wilma Elbertsen Jürgen ten Have Henk Korten Antoinette Verveen en Reitze Wellen Jaap Berenbak, Alie de Jong en Bart Teunissen

28

10

Literatuur www.arbeidsmarktcijfers.nl Arbeidsmarktmonitor Gelderland: http://ammgelderland.databank.nl/ Barometer Arbeidsmarkt UWV Demografische ontwikkelingen Regio Achterhoek, Heleen Huiskamp, 2010 Economisch landschap Regio Achterhoek, Paul Hartman en Bart Teunissen, 2012 HBO Monitor Kwartaaloverzicht Kamer van Koophandel Platform Onderwijs en Arbeidsmarkt Achterhoek Profijt Achterhoek Rabobank Nederland Cijfers en Trends RMC Jouw Unit

29