SHELL

VOEKS NIEUWS NR.1

JAN 2015

MAANDBLAD VAN DE VERENIGING VAN OUD-EMPLOYÉS DER “KONINKLIJKE/SHELL”

NIEUWJAARSRECEPTIE AFSCHEID DER TITANEN OUDE KADETTEN

VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015

1

COLOFON VOEKSNIEUWS

Officieel orgaan van de Vereniging van Oud-Employés der “Koninklijke/Shell” 65e jaargang, nr.01, januari 2015 Kopij inleveren De kopij voor het volgende nummer 02-2015 dient uiterlijk vrijdag 2 januari 2015 door de redactie te zijn ontvangen. De kopij voor het daarop volgende nummer 03-2015 moet uiterlijk vrijdag 30 januari 2015 binnen zijn. Inzendingen uitsluitend per e-mail aan: [email protected] Redactie Marieke van Bork Abu Faithfull Oscar Franse Eef Hummel Leen Rijkers Meinen Chris Whincup Website www.voeks.nl Webmaster: [email protected]

AFSCHEID DER TITANEN Zoals bij iedere organisatie kent ook Voeksnieuws haar momenten van nieuw bloed en, onvermijdelijk, van afscheid nemen van oudgedienden. Oudgedienden? Zeg maar gerust Titanen, want de twee om wie het hier gaat waren de langstdienenden van onze correspondenten en één was dat als redactielid. Mr. Jike

Na 265 vaste maandelijkse bijdragen (bij elkaar ruim 26 jaar) heeft Mr. Jike, Jim Keulemans besloten zijn pen aan de wilgen te hangen. Hij bekende dat het idee om te proberen een record te halen als 100-jarige columnist hem wel aantrok, maar dat hij toch maar van die niet geheel risicovrije onderneming afzag. We zullen het in het vervolg moeten stellen zonder zijn nostalgische terugblikken op de tijd van bodes, koffiejuffrouwen en coördinatoren, het Shell kantoorleven van de jaren ’60 en ’70. Ruim een jaar geleden, bij het verschijnen van de 250ste editie van Even Bijbabbelen, is Jim terecht tot lid van verdienste van Voeks benoemd. Henk Mentink

Aan dit nummer werkten verder mee: Paul Corbey Ank Herstel, Tom Reijers, Peter Visser, Pim Visser

Geheel onafhankelijk van Mr. Jike ontvingen wij bericht van Henk Mentink dat hij had besloten om na 134 bijdragen (ruim 13 jaar) zijn bridgerubriek te stoppen. Ook zíjn stukjes, interessante bridgeproblemen, vaak vergezeld door terugblikken op zijn internationale Shell activiteiten, zullen node gemist worden.

Design Shell – Production Centre of Excellence, Den Haag

Anton Barendregt

Druk Roto Smeets Grafiservices, Utrecht Oplage 21.450 © 2015 Voeks De redactie behoudt zich het recht voor, aangeboden kopij in te korten of aan te passen. Voor het geheel of gedeeltelijk overnemen of bewerken van artikelen uit dit blad is toestemming van de redactie vereist.

BUREAU VOEKS

Postbus 162 2501 AN Den Haag Tel. 070 – 377 2371 Fax: 070 – 392 4835 E-mail: [email protected] Voor informatie bereikbaar op maandag t/m donderdag tussen 9 en 12 uur Bankrekening NL14 INGB 0000 0405 08 t.n.v. Voeks te Den Haag

SHELL PENSIOENFONDS

Tel. 070 – 319 9388 Website: www.shell.nl/pensioenfonds Foto voorpagina Flamingo op de Galapagos eilanden

VOEKS NIEUWS 2


Na zich acht jaar met overgave voor Voeksnieuws te hebben ingezet, vindt Anton Barendregt het tijd om het stokje over te dragen. In de jaren dat hij als (coördinerend) redactielid actief is geweest, is zijn gedrevenheid en zijn verantwoordelijkheidsgevoel een voorbeeld geweest voor ons, overige redactieleden en, hoewel we zijn beslissing begrijpen, vinden we zijn vertrek jammer. Onder Antons leiding zijn 80 edities van het blad bij u op de mat gevallen. Kwalitatief is grote vooruitgang geboekt, de opmaak werd aangepast aan de moderne tijd en het blad verscheen volledig in kleur. Naast het uitvoeren van redactionele taken, onderscheidde Anton zich door van verhalen goed te begrijpen artikelen te maken, over natuurverschijnselen als zonsverduisteringen, olie -en gas exploratie en productie (zijn oude Shell vak) en vele andere onderwerpen. Zijn taalkundige kennis is van grote klasse, iets dat niet van elke techneut gezegd kan worden. Ook was hij de vaste fotograaf tijdens jaarvergaderingen en nieuwjaarsbijeenkomsten. Tijdens de lunch om Anton te bedanken, liet het bestuur van Voeks zijn waardering blijken door hem lid van verdienste van Voeks te maken. Namens het bestuur van Voeks en de redactie van Voeksnieuws, danken wij Jim, Henk en Anton heel hartelijk voor hun jarenlange bijdragen en inzet en wensen hen een voldoening gevende verdere pensioenperiode toe. Bent u lid?

Weet u wel zeker dat u lid van Voeks bent? Dat kunt u zien op uw pensioenspecificatie van januari. Als u lid bent, wordt er €20,- ingehouden op uw pensioenuitkering. Een wijd verbreid misverstand is dat het ontvangen van VN betekent dat u lid van de vereniging bent. Dat is niet zo! Dus blijkt dat u geen lid bent, maar bent u wel geïnteresseerd in de behartiging van uw belangen, activiteiten voor Voeksleden of Voeks welzijnswerk? Dan zegt u: Ja, natuurlijk word ik lid van Voeks! Op onze website www.voeks.nl vindt u een link naar het aanmeldformulier aan de rechterkant op de homepage onder “rechtstreeks naar”. U kunt natuurlijk ook gewoon de bon invullen, die in dit nummer staat.

VAN DE BESTUURSTAFEL

TERUGBLIKKEN EN VOORUITZIEN HAN KOOY, VOORZITTER VOEKS Zoals u de afgelopen tijd in ons Voeksnieuws hebt kunnen lezen is per 1 juli verandering gekomen in de ’governance’ van het Shell Pensioenfonds. Dat is een gevolg van de nieuwe wet “versterking bestuur pensioenfondsen”. Twee vertegenwoordigers van onze gepensioneerden zitten thans in het bestuur van het Fonds. Verder hebben we nu het Verantwoordingsorgaan (nieuwe stijl), waarin vier vertegenwoordigers van de werknemers, twee van de werkgever en acht van de gepensioneerden zitting hebben. Voorheen bestond een Deelnemersraad en het Verantwoordings orgaan (oude stijl). De bevoegdheden en plichten van het Verantwoordingsorgaan (nieuwe stijl) zijn anders dan die van haar voorganger. Hierover is de afgelopen tijd in het Voeks nieuws uitgebreid geschreven. Aan de leden van het bestuur worden overigens hoge eisen gesteld, waarbij ook De Nederlandsche Bank betrokken is, o.a. door het voeren van een uitgebreid toets gesprek met kandidaat bestuursleden. Het heeft onze nieuwe bestuursleden dan ook veel huiswerk en menig zweetdruppeltje gekost om alles rond te krijgen. Enfin, we zijn ruim een half jaar verder en de samenwerking binnen en tussen de diverse organen binnen het Pensioenfonds blijkt goed te lopen. En bedenk wel: een groot ledenbestand is uiterst gewenst voor onze belangenbehartiging. Kijk dus om u heen of er oud-collega’s zijn die nog geen lid van Voeks zijn. Intussen gaan de gebruikelijke activiteiten gewoon door: de interregionale, het golftoernooi, lezingen, wandelingen, museum bezoek, etc. Kijk ook eens over de regionale grenzen heen. Er is veel te doen, zoals u op onze website en in het Voeksnieuws

OVER VASTHOUDENDHEID GESPROKEN

kunt lezen. Het Welzijnswerk blijft een parel in onze kroon. Het is niet gemakkelijk om vrijwilligers te vinden, noch om vast te leggen wat een welzijnswerker allemaal kan en moet doen. Maar vrijwel unaniem is men van mening dat de inspanning van de vele vrijwilligers meer dan de moeite waard is. Het bestuur blijft ook in 2015 de nodige aandacht schenken aan dit belangrijke aspect van Voeks. Verder wordt hard gewerkt aan modernisering van de leden administratie, o.a. door het uitbreiden van de registratie van email adressen. In de toekomst gaan we daar meer en meer gebruik van maken. Geef dus uw email adres aan Bureau Voeks door, ze zullen er blij mee zijn. Ook de website is vernieuwd, hij heeft een fris uiterlijk gekregen. Er wordt steeds naar gestreefd hem actueel te houden. Kijkt u er dus vooral van tijd tot tijd naar om de laatste ontwikkelingen te volgen, ook op het gebied van pensioenen. De voorziening om eigen gegevens (adres, telefoon, email adres) op te geven en zelf te wijzigen is -na een korte technische onderbreking- er weer op geplaatst. Deze contactinformatie staat los van de Voeks ledenadministratie en moet door het Voekslid zelf worden onderhouden. Via deze faciliteit kan men contact zoeken met andere Voeksleden. Het is weliswaar geen LinkedIn maar het heeft er veel van weg, in feite een eigen Voeksleden groepje. Ten slotte wens ik u een in alle opzichten voorspoedig 2015 toe en hoop velen van u te zien bij onze Nieuwjaarsreceptie op 10 januari in onze vaste plaats, Hotel Schiphol. n

PENSIEF

MVB Jaren geleden vond ik via een advertentie een zevenenzestigjarige vrachtwagen chauffeur die het leuk vond om te tuinieren. Ik nam hem aan als tuinman, het was een aardige man, we maakten grapjes en plaagden elkaar tot hij ineens midden in een gesprek uitflapte, “Ik wil met je naar bed.” Ik schrok me uiteraard rot, maar het lukte om me er met een grapje vanaf te maken en we bleven op dezelfde gezellige voet doorgaan. Daarna veranderde veel in mijn leven en hij stopte. Een tiental jaar later, net toen ik een bedrijf begonnen was, kwam ik hem weer tegen. Op de fiets. “Hé, hallo, meneer Reyke!” We stapten allebei af en besloten na een kort gesprek over ons leven dat hij zou komen helpen klussen. Uiteraard was ik zijn vreemde opmerking niet vergeten, maar ik dacht dat hij zijn verliefdheid wel kwijt zou zijn, ik was ruim vijfentwintig jaar jonger en kon hem wel aan. Dat was ook zo, maar hij bleek nog net zo bezeten van mij; al na één week

klussen nodigde hij me uit om met hem uit eten te gaan. “Maar meneer Reyke,” antwoordde ik verbaasd over zijn volharding, “Houd nou eens op man, je bent al vijfenveertig jaar gelukkig getrouwd.” “Maar je bent zo gewèldig.” Zijn grijze ogen keken me bewonderend aan. Weer deed ik het met een kwinkslag af. Nadat de klus geklaard was heb ik hem keurig, in de verwachting dat ik hem nou echt nooit meer zou zien, bedankt en betaald. Gezien heb ik hem inderdaad niet meer. Maar u kunt zich mijn verbazing voorstellen toen, net weer verhuisd, ik met de hond langs het pad op het kerkhof achter mijn nieuwe tuin drentelde en daar in één van de graven pal tegen de heg een zekere Cor Reyke zag liggen. Ik ben eerst een tijdje verstomd naar de steen blijven staan kijken. Tot ik besefte dat … het is echt waar, zijn laatste ‘rustplaats’ en mijn dagelijkse plek uit buiten uit te rusten liggen nog geen twintig meter uit elkaar. Het is hem toch gelukt. n


3

PENSIOENZAKEN

VERGADERING VERANTWOORDINGSORGAAN SSPF/KWARTAALOVERLEG MET DE DIRECTIE NAMENS HET VO, MARJAN TIMMERMANS

Op 13 september 2014 kwam het Verantwoordingsorgaan (VO) bijeen en vond ook het kwartaaloverleg met de Directie van SSPF plaats. Het VO heeft opnieuw aandacht besteed aan het in kaart brengen van de huidige en benodigde kennis van de VO-leden. In het overleg met de Directie kwamen de volgende punten aan de orde. Twee adviesaanvragen werden besproken en toegelicht. Het betreft het wijzigen van de Statuten en het wijzigen van de pensioenregeling per 1 januari 2015. De reglementen V en VI worden aangepast en de aanspraken van arbeidsongeschikten worden overgebracht naar reglement VI. De wijzigingen waren eerder aangekondigd en zijn het gevolg van nieuwe wetgeving. De regeling verandert van eind- naar middelloon met onvoorwaardelijke indexatie en de opbouwpercentages worden gewijzigd. De opbouw wordt gemaximeerd tot een pensioengevend inkomen van EUR 92.600 per jaar. De reglementaire sala-

risgrenzen worden voortaan per 1 februari aangepast in plaats van 1 juli. De veranderingen zijn voornamelijk van belang voor actieve medewerkers. Het VO heeft inmiddels positief advies gegeven. Er komt ook een individuele regeling waarbij voor netto pensioen gespaard kan worden over het salarisdeel dat uitgaat boven de genoemde grens. Deze regeling zal niet worden uitgevoerd door SSPF, maar door SNPS. Binnenkort wordt nog een aantal adviesaanvragen verwacht, onder andere betreffende het vaststellen van de pensioenpremie voor 2015. Het Bestuur van SSPF bereidt zich voor op de wijzigingen die in de komende jaren op ons af komen. Daarbij worden verschillende scenario’s bezien om zo goed mogelijk te kunnen anticiperen op de toekomst. Alle veranderingen hebben ook een impact op de administratieve systemen, hetgeen veel tijd en aandacht vergt. De financiële positie van het Fonds ziet er nog steeds goed uit, maar de rente is nog erg laag waardoor de pensioenverplichtingen hoog zijn. De verwachting is dat de dekkingsgraad de komende periode iets zal zakken, waardoor het fonds mogelijk weer in een reservetekort belandt. n

MEDEDELINGEN VAN SHELL INTERNATIONAL B.V. EN STICHTING SHELL PENSIOENFONDS Wijzigingen inhouding loonbelasting en premies 2015

In lijn met de werkwijze over de afgelopen jaren zullen de wijzigingen van de Loonbelasting, de Premies Volksverzekeringen en de Inkomensafhankelijke premie in het kader van de Zorgverzekeringswet worden doorgevoerd bij de berekening van de pensioenen over februari 2015. Dit heeft tot gevolg dat het januari 2015 pensioen zal worden herberekend. Het resultaat van deze herberekening wordt verwerkt in de betaling en specificatie over februari 2015. Dit betekent dat vrijwel alle Shell gepensioneerden over februari en maart 2015 een specificatie zullen ontvangen.

Betaaldata 2015 pensioen over de maand Jan. Feb. Mrt. Apr. Mei(*) Jun. Jul. Aug. Sep. Okt. Nov. Dec.

Jaaropgaaf 2014

De jaaropgaaf 2014 zal onvoorziene omstandigheden voorbehouden medio februari 2015 worden verzonden. Wij verzoeken u dringend niet voor 1 maart 2015 naar Shell International B.V. (afdeling HRR/VPE) te bellen om naar uw jaaropgaaf te vragen. Ook maken wij u erop attent dat de jaaropgaaf slechts éénmalig wordt verstrekt. Verlangt een instantie een jaaropgaaf van uw loon, maak dan een fotokopie van deze opgaaf en bewaar het origineel. De jaaropgaven van de in 2014 overleden gepensioneerden zijn in de loop van het jaar reeds verzonden.

4


Betaaldata voor het jaar 2015

De maandelijkse pensioenbetalingen van de Stichting Shell Pensioenfonds vinden zoals gebruikelijk altijd per vooruitbetaling 02 - 01 - 2015 plaats aan het begin van iedere maand. In 02 - 02 - 2015 02 - 03 - 2015 de praktijk kunt u uiterlijk op de vijfde werk01 - 04 - 2015 dag van de maand waarop de betaling 04 - 05 - 2015 betrekking heeft, de bijschrijving van het 01 - 06 - 2015 pensioen op uw bankrekening verwachten. 01 - 07 - 2015 Onvoorziene omstandigheden daargelaten 03 - 08 - 2015 01 - 09 - 2015 zal het pensioen op de onderstaande data 01 - 10 - 2015 op uw bankrekening zijn bijgeschreven. 02 - 11 - 2015 Het moment van bijschrijving kan liggen 01 - 12 - 2015 tussen ’s morgens en ’s avonds, het exacte tijdstip is door ons niet aan te geven. De pensioenbetaling zal niet eerder dan op onderstaande data op uw rekening staan. Tevens attenderen wij u erop (*) dat de pensioenbetaling van mei 2015 op maandag 4 mei 2015 zal plaatsvinden. De “late” mei betaling is een gevolg van het feit dat de banken gesloten zijn in het weekend en op vrijdag 1 mei 2015 (dag van de arbeid). Nieuwjaarswens

De medewerkers van het Shell Pensioenbureau Nederland B.V. en van Shell International B.V. (afdeling HRR/VPE) wensen u prettige feestdagen en een gelukkig en gezond 2015 toe. n


PENSIOEN EN ONTWIKKELING IN VOGELVLUCHT - DEEL 3 NAMENS DE VPC, JOSÉ OUWERKERK In dit artikel

In dit artikel ronden we de bespreking van het voorstel ‘Wet aanpassing financieel toetsingskader’ af. Het ‘Wetsvoorstel’ is op 16 oktober 2014 in de Tweede Kamer aangenomen en vervolgens ingediend bij de Eerste Kamer. De ernstige kritiek uit het pensioenveld blijft aanhouden. Maar het Wetsvoorstel is aangepast; daardoor is nu ook goed nieuws te melden. Vervolgens kijken we naar enkele algemene trends in de pensioenontwikkelingen. Het voorstel ‘Wet aanpassing financieel toetsingskader’

Toen het Wetsvoorstel eind juni 2014 werd ingediend bij de Tweede Kamer hebben wij u over de daarin voorgestelde aanpassing van het Financieel Toetsingskader (‘FTK’) bericht in het Voeksnieuws van augustus 2014. Daarna hebben wij het onderwerp laten rusten in afwachting van eventuele wijzigingen. Inderdaad is het Wetsvoorstel tijdens de behandeling in de Tweede Kamer gewijzigd en wel ten goede. Weliswaar blijft het Wetsvoorstel een wespennest, maar voor de deelnemers en gepensioneerden van ons Pensioenfonds is nu een grote angel uit het Wetsvoorstel gehaald! Het is bij het schrijven van dit artikel (eind november) bepaald nog niet van zelf sprekend dat de Eerste Kamer met het gewijzigde Wetsvoorstel zal instemmen. Bij instemming zal het aangepaste FTK op 1 januari 2015 in werking treden. Op die dag treedt ook de aangepaste pensioenregeling in werking, die Shell Nederland na overleg met de Centrale Ondernemingsraad (‘COR’) heeft vastgesteld. Die aanpassing van de pensioenregeling was een reactie op wetgeving (‘de Fiscale Wet’) die reeds begin 2014 tot stand was gekomen. Zoals u in de Nieuwsbrief van SSPF van juli 2014 heeft kunnen lezen, leidt de Fiscale Wet tot een beperking van de pensioenopbouw (de ‘versobering van het Witteveenkader ‘). Ingevolge de Fiscale Wet is bij een eindloonregeling, zoals Shell traditioneel heeft gekend, de jaarlijkse opbouw van een pensioen lager dan bij een middelloonregeling. Daarom heeft Shell Nederland besloten over te stappen naar een middelloonregeling, waarin de aanspraken van actieve deelnemers onvoorwaardelijk worden geïndexeerd. Die indexatie wordt gebaseerd op de salarisontwikkelingen binnen Shell. Binnen de beperkingen die de Fiscale Wet stelt, is op deze wijze voor deelnemers een optimale regeling getroffen. Alles leek bij SSPF zo in kannen en kruiken totdat eind juni 2014 het Wetsvoorstel tot aanpassing van het FTK werd ingediend, waarin weer geheel andere beperkingen werden opgelegd, die eveneens op 1 januari 2015 in werking moeten treden. In het Wetsvoorstel wordt vooral de indexatie beperkt. De staatssecretaris heeft die ingrijpende beperkingen verdedigd met het argument, dat zij wil voorkomen dat te veel indexatie wordt toegekend en dat er dan te weinig overblijft voor de jongeren. Maar die situatie doet zich nu juist niet voor bij de pensioenregeling die vanaf 1 januari 2015 bij SSPF wordt ingevoerd. De Pensioenfederatie, waarin SSPF deelneemt, doorzag het probleem en

nam dit punt op in haar uitvoerige Position Paper van 22 augustus 2014. Zij wijst er op – zonder SSPF met name te noemen - dat de beperkingen, die het Wetsvoorstel van pensioenfondsen afdwingt, onbedoeld juist averechts zouden uitpakken bij pensioenregelingen (zoals bij SSPF) met onvoorwaardelijke indexatie en een garantie van de sponsor bij tekorten in het fonds. Anders gezegd, bij deze betere pensioenregelingen zou het Wetsvoorstel leiden tot de potentieel conflicterende situaties, die het juist wil voorkomen. Het – toch nog - moeizaam bereikte eindresultaat is dat het Wetsvoorstel nu is aangevuld met een bepaling die er op neer komt dat vrijwel alle beperkingen die het Wetsvoorstel invoert specifiek op het gebied van indexatie (dus ook: van inhaalindexatie) niet van toepassing zijn op de pensioenregeling, zoals die vanaf 1 januari 2015 bij SSPF in werking treedt. Ergo, de deelnemers behouden de afgesproken onvoorwaardelijke indexatie gebaseerd op aanpassingen van de salarisschalen bij Shell en voor gepensioneerden behoudt het pensioenfonds vrijwel alle vrijheid om het eigen evenwichtige indexatiebeleid te blijven uitvoeren. Daarbij moet wel de aantekening worden gemaakt, dat het bestuur tot de conclusie kan komen dat de verhoging van de solvabiliteitseis (hogere buffers van 123% naar 128%) wel invloed heeft op het bestaande indexatiebeleid. Niettemin: het is verheugend te kunnen constateren dat voor onze deelnemers en gepensioneerden een grote angel uit het Wetsvoorstel is gehaald. Met dit succes verdient de Pensioenfederatie en het bestuur/ directie van SSPF een pluim op de hoed. Een blik op de toekomst van ons pensioenstelsel

Zoals u weet, heeft SSPF traditioneel een ‘Defined Benefit’ (‘DB’) regeling gebaseerd op eindloon uitgevoerd. Vanaf de inwerkingtreding van de Fiscale Wet op 1 januari 2015 gaat dat dus veranderen. Ieder behoudt de pensioenaanspraken en - rechten, die men op die dag heeft, maar de nieuwe opbouw van aanspraken wordt fiscaal beperkt. Voor medewerkers die deelnemen in SSPF reageert Shell op die nieuwe situatie per 1 januari 2015 met de invoering van een nieuw systeem met een fiscaal maximale jaarlijkse pensioenopbouw van 2,05% tot een salaris van Euro 92.600. Tot dit salarisniveau levert dit voor deelnemers een pensioen (de ‘Benefit’) op dat gelijkwaardig is aan het resultaat dat onder het thans bestaande systeem kan worden opgebouwd. Voor degenen met een salaris tot Euro 92.600 die geen verdere carrière maken, verandert er dus niet veel. Maar voor mensen die doorgroeien in carrière en salaris, betekent de invoering van de Fiscale Wet dat reeds opgebouwde aanspraken niet naar dat nieuwe salarisniveau meegroeien. Wel komt er boven de grens van Euro 92.600 een vrijwillige netto pensioenregeling, waarin netto salaris kan worden gestort. Deze nieuwe netto pensioenregeling zal niet worden uitgevoerd door SSPF, maar door het nieuwe Shell Nederland Pensioenfonds Stichting (‘SNPS’).


5

Aan een Defined Benefit regeling zijn met name voor de werkgever risico’s verbonden. Door de beperkingen, die de Fiscale Wet aan de opbouw van pensioenaanspraken stelt, zullen in de toekomst die risico’s minder sterk toenemen dan tot heden het geval is geweest. Toch blijven die risico’s aanzienlijk; denkt u maar aan financiële tegenslagen, waardoor tekorten in SSPF kunnen ontstaan. Een ander risico is dat de mensen thans langer leven dan bij het aangaan van het pensioencontract voor mogelijk werd gehouden. Pensioenregelingen met dergelijke ‘openended’ risico’s zijn door werkgevers (die als regel ook het grootste deel van de pensioenpremie betalen) lange tijd aanvaard. Nu echter zullen slechts weinige werkgevers deze traditionele, op solidariteit gebaseerde DB regeling meer aanbieden. Bij nieuwe pensioenregelingen gaan werkgevers veelal over op een ‘Defined Contribution’ (‘DC’) regeling of een variant daarvan. Shell in Nederland is daarop geen uitzondering: vanaf 1 juli 2013 is SSPF een gesloten fonds en treden nieuwe werknemers van Shell in Nederland toe tot SNPS. Dat fonds voert voor nieuw in dienst getreden werknemers een ‘individuele DC’ regeling uit. Bij een DC regeling, zoals die nu door SNPS wordt uitgevoerd, wordt de pensioenpremie, die de werkgever betaalt, vooraf vastgesteld en is de ‘benefit’ die voor de gepensioneerde beschikbaar is, afhankelijk van het daarmede behaalde beleggingsrendement en van de tarieven voor inkoop van pensioen op de pensioendatum, waaronder de rente. Kort gezegd, de financiële risico’s die in beginsel inherent zijn aan alle pensioenregelingen, zijn bij een DC regeling geheel voor rekening van de deelnemer. De DC regelingen zijn nu duidelijke trendsetters. Een recent onderzoek dat Price Waterhouse Coopers wereldwijd heeft uitgevoerd onder 114 grote multinationale ondernemingen, bevestigt deze trend. Als algemene conclusie komt uit dat onderzoek naar voren dat DB regelingen te grote risico’s meebrengen voor ondernemingen. Een grote meerderheid van die ondernemingen maakt zich dan ook over hun nog bestaande DB regelingen ernstige zorgen. Als alternatief wordt algemeen aan DC regelingen (‘premieovereenkomst’) de voorkeur gegeven. Interessant is overigens dat de werkgevers van deze grote ondernemingen algemeen aanvaarden dat hun rol zich niet beperkt tot het betalen van een premie; zij willen ook een belangrijke rol spelen bij de besluitvorming van werknemers over hun pensioenregelingen. Wat die rol precies zou moeten zijn, staat hen echter nog niet duidelijk voor ogen. Wel menen zij dat het ‘centrale kantoor’ van hun onderneming tot taak heeft een coherent, wereldwijd beleid voor hun onderneming te initiëren, ook al worden inhoud en vorm van pensioenregelingen in belangrijke mate door lokale omstandigheden en wetgeving bepaald. Belangrijk is in die optiek dat het lokale management voldoende geëquipeerd is om binnen het kader van dat centraal bepaalde beleid de juiste besluitvorming en uitvoering te verzekeren. Men spreekt van ‘nieuw paternalisme’ voor een wereld waarin ondernemingen het belang van goede pensioenvoorzieningen erkennen om de beste talenten aan te kunnen trekken en voor de onderneming te behouden. In Nederland dringt het bedrijfsleven er bij de overheid op aan om de grote nadelen, die thans nog aan een DC regeling kleven, zoveel mogelijk te verzachten. Bij een typische DC regeling stort, zoals gezegd, de werkgever een van tijd tot tijd afgesproken 6


premie op een individuele pensioenrekening. De werknemer op wiens naam de rekening staat, staat het als regel vrij om bepaalde keuzes te maken over de wijze waarop die premies worden belegd. Bij pensionering heeft de werknemer zo een individueel pensioenkapitaal gevormd, waarmede hij bij een verzekeraar een levenslang pensioen kan kopen. Op dit punt manifesteert zich een heel groot risico voor de nieuw gepensioneerde: bij de huidige zeer lage rente zijn de jaarlijkse annuïteiten buitengewoon laag. Dat risico van een lage rente bij pensionering is één van de vele nadelen waarover nu intensief overleg met de overheid wordt gevoerd. Men zoekt een modus om, denkend vanuit DC, de voordelen van een collectiviteit van de DB regeling en van eventuele solidariteit binnen dat kader ook voor de DC regeling mogelijk te maken, waardoor risico’s binnen het collectief worden gedeeld. Ook wordt gestudeerd op een modus om het pensioen in meerdere – in tijd gespreide - stappen te kopen, zodat een groot deel van het pensioenkapitaal ook na pensionering kan blijven renderen en men minder afhankelijk is van een toevallige lage rente of lage waardering van bestanddelen van het pensioenkapitaal van de deelnemer. De noodzaak tot verandering wordt naar mijn mening nu veel sterker gevoeld dan een paar jaar geleden. Daarom is het te betreuren dat de indiening van het Wetsvoorstel, waarover onvoldoende overleg is gevoerd met het pensioenveld, bij het bedrijfsleven, vakbonden en pensioenfondsen niet alleen tot kritiek, maar ook tot irritaties heeft geleid: waartoe dient die regelzucht van de overheid? Bij de opening van het Jaarcongres van de Pensioenfederatie op 6 november 2014 merkte de voorzitter op dat het vertrouwen in ons stelsel wel heel zwaar op de proef wordt gesteld als we een tiental jaren een premie vragen voor een geïndexeerd pensioen, terwijl we onvoldoende indexeren: ‘Wat hebben we aan toekomstig indexeren als de prijs daarvan is dat het stelsel zelf niet meer toekomstbestendig is.’ De toonzetting van de kritiek is cynischer geworden. n

BOEKBESPREKING

THE SECRETS OF ALCHEMY TOM J.A. REIJERS, [email protected]

Dit boek zit vol informatie, nieuwe inzichten en verhelderende samenvattingen in zeven hoofdstukken beschrijft de geschiedenis van de alchemie van oosterse duistere oorsprong tot heden. In de introductie wordt de westerse alchemie gedefinieerd. Dan volgen hoofdstukken over de Grieks-Egyptische oorsprong, de ontwikkeling tijdens de Arabische tijd en het ‘rijp’ worden in de Europese middeleeuwen. De chronologie wordt doorbroken met een sprong van de achttiende eeuw tot heden waarin alchemie door de opkomst van chemie opnieuw wordt gedefinieerd, herleefd en anders wordt uitgelegd. Die kennis is nodig voordat de chronologie weer wordt opgepakt in de Vroegmoderne tijd; de ‘gouden eeuw’ voor gepraktiseerde ‘Chymistry’. In het slothoofdstuk en de epiloog worden de wijdere werelden van Chymistry onthuld. Het boek komt dichtbij een volledige verklaring van de reden waarom alchemie al zo lang bestaat. Het verklaart waarom grote geesten zoals Newton er zoveel in zagen. Vaak is het historisch detective werk dat stap voor stap wordt toegelicht zoals alleen de auteur, een praktisch chemicus met een eigen chemisch laboratorium, dat kan doen. In zijn moderne laboratorium produceert de auteur wonderlijke zaken die in kleurenbeelden worden geïllustreerd. Hij vergelijkt zijn proefresultaten met vroegere nauwkeurig beschreven proeven en de resultaten daarvan. Het is soms adembenemend en altijd volledig verklaarbaar. Door terug te keren naar de oorspronkelijke teksten geeft hij de lezer vaak opvallende taalkundige toelichting bij woorden die wij gebruiken zonder de oorspronkelijke betekenis te bevroeden. Zulk onder-

ARCHEOLOGIE IN LUXEMBURG

zoek is niet alleen betrouwbaar en vermakelijk, het corrigeert de vele geromantiseerde, misleidende of troebele beelden over alchemie uit het verleden. Het boek is een erudiete demystificatie, waardoor de alchemie een eigen welverdiende plaats krijgt als een belangrijk stadium in de evolutie van kennis en wetenschap, en ons wereldbeeld bijstelt. Het boek stelt meer vragen dan het beantwoordt, maar goed gerichte vragen waardoor het duistere onderwerp opeen lezer-vriendelijke en erudiete manier besproken wordt. Juist omdat alchemie een vluchtig begrip is, een mengsel van praktische en belachelijke zaken, natuurkundige en spirituele begrippen, is dit boek zo aantrekkelijk. Alchemie begrijpelijk maken zoals hier gebeurt moet voor de auteur even lastig geweest zijn als goud maken uit onedele metalen, maar anders dan dat laatste is het eerste wel gelukt. Dat maakt dit boek lezen zo bevredigend; het onthult verborgen vraagstukken van deze duistere en verkeerd begrepen ‘kunst’. Voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van de wetenschap en daar op een ongewone manier mee wil kennismaken is dit een buitengewoon aantrekkelijk boek dat ik graag van ganser harte aanbeveel. n

The secrets of Alchemy, Lawrence M. Principe, 2013, The University of Chicago Press, Chicago, London, 281 pp. ISBN-13-9780-226-68295-2 (ingebonden), US $ 25,00.

EXCURSIES

PIETER DEN HENGST De Drentse Prehistorische Vereniging organiseert jaarlijks een archeologische excursie naar één van de ons omringende landen. Aan de reis van vorig jaar naar Duitsland, werd door enkele Voeksleden deelgenomen. De excursie van komend jaar wordt gehouden van 4 tot 7 juni 2015 en heeft als reisdoel Luxemburg, een klein land dat veel mooie archeologische monumenten herbergt. Het wordt een afwisselende reis met veel te bezoeken locaties, terwijl toch niet al te veel gereisd hoeft te worden. Hieronder volgt een greep uit het programma. Veel aandacht is er tijdens de reis voor de sporen die de Kelten en Romeinen in Luxemburg hebben achtergelaten. Er worden enkele Keltische heuvelforten bezocht waaronder de Titelberg, waar zich de hoofdstad van de stam van de Treveren bevond. Uit de Romeinse Tijd stammen de fundamenten van een paleisvilla en een Gallo-Romeins heiligdom. Deze tempel is vergelijkbaar met de tempel die is opgegraven onder de kerk van Elst in de

Betuwe dat op de heenweg zal worden aangedaan. Uniek voor NW-Europa is een Romeins systeem om water te winnen, waarvoor een hele berg doorboord werd met tientallen meters diepe schachten die uitkwamen op een 600 m lang ondergronds kanaal. De Middeleeuwen komen aan bod met een bezoek aan twee kerken in Echternach. In één van deze kerken bevindt zich de crypte met het graf van de missionaris Willibrord die rond het jaar 700 het christendom predikte in Nederland. Op de terugweg wordt in Zuid-Limburg de kerk van Susteren bezocht, oorspronkelijk gesticht door Willibrord. Deze afwisselende reis staat onder leiding van ondergetekende (archeoloog en Voekslid). Gedurende de geheel verzorgde busreis verblijven we, voor een schappelijke prijs, in een goed hotel. Mocht u belangstelling hebben, bezoek www.dpv.nu of e-mail naar [email protected]. De inschrijving sluit op 28 februari 2015. n VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015

7


LANDELIJKE VOEKSNIEUWJAARSRECEPTIE 2015 CEES SCHIPPER, COMMISSARIS ALGEMENE ZAKEN

Onze in een vorig nummer van Voeksnieuws aangekondigde nieuwjaarsreceptie zal worden gehouden op zaterdag 10 januari 2015. Traditiegetrouw komen we deze keer naar Hotel Schiphol A4 (Van der Valk), in de grote zaal in het souterrain (de Europazaal). De toegang is als gewoonlijk gratis en aanmelding vooraf is niet nodig. Partners zijn uiteraard weer van harte welkom. Om de receptie zo probleemloos mogelijk te laten verlopen, vragen wij uw aandacht voor onderstaande informatie. Hotel Schiphol A4 (tel. 0252-675335) is gelegen langs de snelweg A4 tussen Den Haag en Amsterdam, nabij Hoofddorp, ter hoogte van het aan Hotel Schiphol grenzende Brugrestaurant over de A4. In verband met het in gereedheid brengen van de zaal verzoeken wij u deze niet eerder te betreden. Vanaf 13.30 uur bent u welkom in de benedenzaal. U wordt gewezen waar u uw jassen in de garderobe kwijt kunt. Het officiële gedeelte van de receptie begint om ca.14 uur. De bijeenkomst duurt tot 17 uur. Voor personenauto’s is voldoende parkeergelegenheid rondom het hotel. Bij vertrek zal de slagboom van het parkeerterrein open staan. Enkele regio’s organiseren groepsvervoer, zie daarvoor de regiomededelingen. Bussen kunnen hun passagiers vlak voor de hoofdingang (onder de luifel) laten uitstappen en parkeren daarna op het voor hen bestemde terreingedeelte. Treinreizigers kunnen gratis gebruik maken van een door Voeks gehuurde bus die rijdt van NS-station Schiphol (Plaza) naar Hotel Schiphol A4 en terug. Deze reizigers dienen zich tijdig te melden bij de halte van de bussen (‘Doelen Coaches’), zie bijgaande plattegrond. Dit jaar maken we wederom gebruik van ‘Van der Valk Coaches’. De Voeksbussen vertrekken om 13.15 uur en om 13.45 uur. Na afloop van de receptie rijden de bussen terug om 16:30 uur en om 17 uur. N.B.: Voor wie vroeg op Schiphol Plaza arriveert: Bedenk dat de Voeksbus van Van der Valk alleen kort voor de geplande vertrektijd naar de toegewezen plaats op het busplatform kan gaan. Mocht u hem door onvoorziene omstandigheden missen, dan kunt u gebruik maken van de gratis Shuttle

8


van het hotel of een taxi nemen (op eigen kosten). In een rustig gedeelte van de Europazaal zal een ‘trefpunt’ worden opgesteld. Wie vreest iemand in de drukte mis te lopen, kan daar afspreken. In de hal van het hotel is een lift, in principe alleen voor hen die slecht ter been zijn. Van de bewaakte garderobe (begane grond) kunt u gratis gebruikmaken. Bij de ingang van de Europazaal bevinden zich de toiletten. Er is ook een rolstoeltoilet. De (meerdere) EHBO-posten worden duidelijk aangegeven. Bij aanvang van de receptie zullen alle gemarkeerde vluchtwegen en nooduitgangen door de ceremoniemeester worden aangewezen. Bij binnenkomst ontvangt iedereen vijf bonnen voor een gratis consumptie. (daarna zullen geen bonnen meer worden verstrekt). Elke bon geeft recht op koffie met cake (bij binnenkomst), frisdrank, wijn, sherry, etc. Buitenlands gedistilleerd of een sorbet kost twee bonnen. Zo nodig kunt u extra bonnen kopen, voor € 2,- per stuk. Suikervrije consumpties zijn verkrijgbaar op plaatsen waar dit staat aangegeven. Dranken en hapjes worden aan tafel geserveerd, maar kunnen ook worden afgehaald. Om ca. 16.15 uur wordt (zonder bon) nog koffie of thee met een broodje verstrekt. Zoals gebruikelijk hebben wij voor de receptie ook directieleden van Shell en ons Pensioenfonds uitgenodigd. Voor hen, alsmede voor de ereleden van onze vereniging, zijn enkele tafels gereserveerd. Wij verzoeken u die vrij te houden. Ook oudkomers zijn ooit als nieuwkomers begonnen. Onze nieuwjaarsreceptie wordt gekenmerkt door een ongedwongen sfeer. Ondanks de grote belangstelling is voor ieder genoeg ruimte en de kans op verrassende en onverwachte ontmoetingen met oud-collega’s is levensgroot aanwezig. Het bestuur hoopt dan ook deze keer veel nieuwkomers, van alle leeftijden, te mogen verwelkomen. Ook dit jaar doet de organisatie haar best de toespraken niet te lang te laten duren, zodat u voldoende tijd hebt om elkaar te ontmoeten en herinneringen op te halen. Het bestuur van Voeks wenst u een genoeglijke middag. n

IN ALLE STATEN

MILJARDAIRS EN GLOBAL WARMING PIM VISSER, [email protected]

De laatste keer dat ik het onderwerp Global Warming aansneed was in 2008 in een verhaal over de mogelijke effecten op de Grand Canyon. Het onderwerp is nog steeds controversieel, vooral in dit land waar alles om geld draait. Het is daarom opvallend dat een ontwikkeling gaande is waarbij heel veel geld beschikbaar is om de strijd aan te gaan met organisaties en bedrijven die ontkennen dat het klimaat door menselijk handelen verandert, een verandering die ernstige gevolgen zal hebben voor de bevolking. Een centrale figuur in deze ontwikkeling is Thomas Steyer, een 57-jarige miljardair die na een opleiding in Yale en Stanford enkele jaren werkte bij Morgan Stanley en Goldman Sachs, waarna hij in San Francisco het hedge fund “Farallon Capital Management” oprichtte. Dit fonds heeft thans acht kantoren, verspreid over de wereld, en in 20 jaar tijd groeide het van $8 miljoen naar $20 miljard. Steyer investeerde in onroerend goed, in bedrijven, maar ook in kolenmijnen in Indonesië en Australië. Toen zijn bezittingen groeiden werd hij, samen met zijn vrouw Kathryn (Kat) Taylor, steeds actiever op politiek, sociaal en charitatief gebied. In 2010 maakte hij de afspraak met Warren Buffett, Bill Gates en 37 andere miljardairs dat ze ten minste de helft van hun fortuin zouden weggeven aan worthwile causes. Met zijn vrouw creëerde hij ook de “TomKat Ranch”, met hormoon-vrij vee in Pescadore, Californië, en een speciale bank voor minder bedeelden in San Francisco. Allerlei liefdadigheid activiteiten worden er ontplooid. Daarnaast werd $40 miljoen gedoneW erd aan het nieuw opgerichte “TomKat Center for Sustainable Energy” van de Stanford Universiteit. Door twee gebeurtenissen veranderde Steyer in 2012 van koers en ging hij het gevecht aan met de ontkenners van Global Warming. In de eerste plaats was er toenemende kritiek op zijn investeringen in kolenmijnen, verscherpt na zijn participatiebelang in de zogeheten Candese “Tar Sands”. Protestdemonstraties volgden, georganiseerd door de Yale en Stanford Universiteiten, omdat Farallon hun geld had geïnvesteerd in antimilieu en antisociale kolenmijn activiteiten. In de tweede plaats werd hij gegrepen door een artikel van de milieuactivist Bill McCibben die in het blad Rolling Stone schreef over negatieve consequenties van de Global Warming. Steyer maakte, na een telefonische afspraak, samen met McCibben een trektocht door de Adirondack bergen. McKibben zei later niet alleen dat Steyer een uitstekende klimmer was, maar ook dat hij proactief moest handelen, wat hij in de zakelijke wereld al deed, om succesvol te zijn. Dat gold ook voor Global Warming.

Steyer bleef daarna alleen een “limited partner” in Falleron en investeerde zijn fondsen in ecologisch gezonde activiteiten. Op aanraden van zijn vriend John Podesta, een voormalig adviseur van President Clinton, had hij eerder een super PAC (Political Action Committee) genaamd “NextGen Climate Action” opgericht. Sindsdien heeft hij daarmee, via TV-spots, bij talloze verkiezingen kandidaten aanbevolen of afgekeurd. Waarschijnlijk zullen we in de toekomst meer over Tom Steyer horen want zijn politieke status groeit. Hij is niet de enige miljardair die zich druk maakt om Global Warming. Er zijn ten minste vijf anderen: Henry Paulson, voormalig “Secretary of the Treasury” onder President W. Bush en chairman van Goldman Sachs, heeft ongeveer $100 miljoen gedoneerd voor milieubescherming en heeft zijn gehele fortuin toegezegd bij zijn overlijden. Jeremy Grantham, de voormalige baas van Boston Fund met een waarde van $100 miljard, had regelmatig geschreven over de gevaren van klimaatverandering en was aanwezig bij een protestdemonstratie waar Bill McCibben werd gearresteerd. Michael Bloomberg, de voormalige burgemeester van New York, is ongeveer $31 miljard waard; hij heeft een belangrijk initiatief genomen om uitlaatgassen te reduceren. George Soros is zo’n $20 miljard waard; hij heeft $1 miljard toegezegd voor schone energie en in 2009 startte hij de “Climate Policy Initiative”, een groep klimaat experts geleid door Thomas Heller. Ten slotte is er Jeff Skoll, oprichter en baas van e-Bay. Hij financierde en produceerde de film “An inconvenient Truth” en lanceerde het “Skoll Global Threats Fund”. Men zou zeggen dat deze zes heren samen enige invloed zouden moeten hebben op de besluitvorming van overheden, maar vergeleken met het totale aantal miljardairs in dit land is het maar een klein groepje. In 2013 waren dat er 442 en in 2014 zijn er 57 bijgekomen. De gebroeders David en Charles Koch zijn al heel lang miljardair. Zij zijn actieve ontkenners van Global Warming en hebben sinds 1997 —volgens onbevestigde berichten, want ze doen het stiekem— grote bedragen uitgegeven aan campagnes tegen de uitspraken van wetenschappers. Kortom, het zal nog wel even duren voordat dit land echt maatregelen gaat nemen om de uitstoot van schadelijke gassen te verminderen. n


9

GLOBETROTTER

DWALEN DOOR HET VERLOREN LAND (DEEL 1) ANK HERSTEL, [email protected]

Wandelen, fietsen en relaxen. Daaraan denkt men bij een bezoek aan Noord Tsjechië. Het lieflijke landschap is uitermate gevarieerd, glooiende heuvels, mysterieuze bossen, rotspartijen in het Ardspachgebergte, ook wel Esdoorngebergte genoemd, en boerenland wisselen elkaar af. Wie ervan houdt, kan hier zijn hart ophalen. In de regio Broumow, vlak bij de Poolse grens, in het plaatsje Vernerovice woont het Nederlandse echtpaar Bert en Mien van Kampen. Omdat zij graag hun landgenoten kennis wilden laten maken met de prettige atmosfeer die hier heerst, richtten zij ‘Aktief’ op, waarbij persoonlijke begeleiding hoog in het vaandel staat. Via Aktief is het mogelijk om op wandel-, fietsen kampeervakantie te gaan. Talloze wandelingen zijn uitgeschreven, ook de Tsjechische Toeristenclub zorgt voor perfect onderhouden wandel-, fiets-, en skiroutes. Eén van de meest populaire is het Pad door het Verloren Land. Dit is een verzameling wandelingen in de driehoek Adrspach, Broumov en Sokolowsko; deels in Tsjechië in het oude Sudetenland en deels in Polen in de vroegere provincie Silezië. Het is een aparte beleving om in dit gebied met één been in Polen te staan, terwijl het andere op Tsjechisch grondgebied rust. Tijdens ons verblijf maakten we enkele tochten over het Pad en bezochten niet alleen enkele leuke plaatsjes, maar ook een paar interessante musea. Wie nog iets van het ‘’oude’’ Sudetenland en Silezië wil zien, moet snel zijn. Er wordt momenteel in een hoog tempo gerestaureerd, waardoor de authenticiteit van het gebied snel verloren zal gaan. Reden voor de familie van Kampen om zich te verdiepen in de geschiedenis: Zo’n honderd jaar geleden was dit een zeer rijk gebied. De textielindustrie en handel waren op hun hoogtepunt. Er zijn overal nog sporen van te vinden in de vorm van enorme boerderijen, kerken en kloostercomplexen, zoals die in Broumov en het Poolse Kreszow. Kort na de 2e Wereldoorlog kwam echter een kentering want in het voormalige Silezië en Sudetenland werden in 1945 en 1946 miljoenen mensen gedwongen huis en haard achter te laten. Ze werden met treinen naar kampen in Duitsland vervoerd en mochten slechts 25 kilo lijfgoed meenemen. Alleen al vanuit het Sudetenland werden drie miljoen mensen verdreven. Na deze tamelijk onbekende deportatie werden Sudetenland en Silezie moeizaam opnieuw bevolkt, waar-

10


door veel huizen, zelfs complete dorpen, jarenlang leeg hebben gestaan. Er werden wel huizen door Tsjechen overgenomen, maar de nieuwe bewoners pleegden niet of nauwelijks onderhoud omdat ze decennia lang dachten dat de oorspronkelijke eigenaren terug zouden komen. Om die reden zien de huizen er zo vervallen uit. Maar Tsjechië is met een vernieuwingsslag bezig! Een mooi voorbeeld van vernieuwing is Centrum Walzel in Mezimesti. Deze voormalige textielfabriek dateert uit 1852 en is na 1941 niet meer in gebruik geweest. Na een uitgebreide renovatie is het gebouw in 2013 nieuw leven ingeblazen. Binnen het gebouw is niet alleen een restaurant en supermarkt gevestigd, maar ook sportzalen, een bowlingbaan, een klimwand, een Dode-Zeezoutgrot waar yogalessen worden gegeven, en één van de meest moderne schietbanen van Tsjechië. Van dit multifunctionele gemeenschapsgebouw wordt druk gebruik gemaakt. Indien gewenst kunnen ook vakantiegangers de faciliteiten benutten: www.www.walzel.cz.

Een wandeltocht door het Broumovske steny gebied stond hoog op onze verlanglijst. Er zijn tal van gemarkeerde wandelroutes uitgezet, maar we kregen het advies om vooral een goede kaart mee te nemen. Al wandelend kwamen we er achter dat niet alleen een goede kaart, maar ook een goede conditie vereist was om dit zandsteengebergte te doorkruisen. Het klimmen en klauteren over en langs de reusachtige formaties bood telkens een ander, fabelachtig uitzicht. In dit stille, beschermde gebied komen veel vogels voor, waaronder slechtvalken die in de rotsgaten nestelen, maar ook vossen, marters, lynxen, herten en reeën. Het gebied is 50 km lang en 2,3 km breed. De spieren waren genoeg getraind om de volgende dag een dagwandeling naar het Poolse plaatsje Sokolowsko te maken.

De route voert over landelijke weggetjes, door donkere bossen en kleine plaatsjes. Af en toe vraagt de stijging van de route een beetje meer inspanning, maar over het algemeen zijn de wandelpaden in dit gebied redelijk vlak. Halverwege de wandeling belandden we in het historische centrum van de stad Broumov waar we op een bankje op het plein even pauzeerden, en ons vergaapten aan de goed geconserveerde middeleeuwse huizen en het imposante ‘Pestmonument’ Het stadhuis van Broumov mag zich één van de oudste gebouwen van Tsjechië noemen: www.broumov.net. Nadat we ons lunchpakket verorberd hadden, zetten we koers naar het einddoel van deze dag: Sokolowsko. Wordt vervolgd: www.aktief.cz en www.czechtourism.com. n

REDEN 2 OM LID TE WORDEN VAN VOEKS. Netwerk van 12000 leden. Gelegenheid tot uitwisseling van kennis en ervaring met andere leden.

Als er in de maand januari géén contributie is betaald of ingehouden van uw pensioen bent u géén lid van Voeks! Bent u geïnteresseerd in de behartiging van uw belangen, activiteiten voor Voeksleden of Voeks welzijnswerk? Dan zegt u:

JA, NATUURLIJK WORD IK LID VAN VOEKS! Ondergetekende, de heer/mevrouw Adres Postcode

Woonplaats

Geb.datum

Laatste maatschappij

Telefoon

E-mail

Ingangsdatum Shellpensioen

Betaalnr

Naam echtgeno(o)t(e) /partner

.Geb.datum partner

meldt zich hierbij aan als lid van Voeks en gaat ermee akkoord dat de contributie (€ 20) in januari met het pensioen wordt verrekend. NB: Indien de aanmelding in het loop van het jaar wordt gedaan, zal éénmalig een acceptgiro worden toegezonden. Indien uw pensioen nog niet in betaling is, wordt ieder jaar een acceptgiro toegezonden. Datum

Handtekening

In envelop zonder postzegel aan: Bureau Voeks, Antwoordnummer 1964, 2501 VC Den Haag N.B. U kunt zich ook aanmelden via onze website www.voeks.nl


11

REIZEN

GALAPAGOS EILANDEN (DEEL 4) MVB De beide havenstadjes die we bezochten, Puerto Ayora en Puerto Baqyarizi, ademden ‘Galapagos’ uit. Logisch, want zodra we in Puerto Ayora met de zodiac naar de wal gebracht waren, moesten we om zeeleeuwen heen slalommen om de stenen trap op te klimmen. Net als bij mijn eerdere ontmoeting gromden de beesten een beetje, draaiden hun kop naar ons toe maar ze probeerden niet om ons te bijten. De pier was mooi, van hout, met een gedecoreerde reling en vol met bankjes. Een prima plek dus om te zitten, dromerig over de haven te staren en de duikende pelikanen en de pinguïns te bekijken. Ware het niet dat de dieren zich niets van dat menselijke idee aantrokken: er was geen bankje dat niet door of een zeeleeuw of een pelikaan bezet was. Naast eentje gaan zitten kon natuurlijk, maar we waren gewaarschuwd: hoe tam en aaibaar ze ook leken, het bleven wilde dieren en zelfs na mijn ervaring met ‘mijn’ zeeleeuw durfde ik dat niet. Dus we liepen door; langs een speeltunneltje voor kinderen. onbruikbaar voor de doelgroep, twee dikke zeeleeuwen en een kleintje lagen languit in de plastic buis. Ze draaiden niet eens hun kop om toen ik naar beneden tuurde. De enige straat was gezellig, vol terrasjes en kleine souvenirwinkeltjes waar je van alles kon kopen, petten, sjaals, T-shirts, het was duidelijk dat de eilanden draaien op toerisme. Aan de zeezijde was naast een muziektent een grote tafel waar vis werd schoongemaakt. Van dichtbij zijn pelikanen erg groot. Helemaal als er tientallen tegelijk op een gemakkelijke manier aan vis denken te komen. Het was lachwekkend, de schoonmakers deden de vogels niets, het was eerder andersom, de pelikanen hopten op de tafel en slokten een vis in hun snavel. Je kon zien dat ze die het liefst dáár wilden opeten, maar de mannen duwden de vogels een voor een, met een geroutineerd gebaar, alsof ze hun beste vriend een peut gaven, van de tafel af. De pelikanen waren het kennelijk

12


gewend, ze hupten zonder meer op de grond en slikten daar hun vis in. Jammer voor die mannen was dat iedere vrije plaats direct door een andere vogel ingenomen werd. Ik vroeg me af of er uiteindelijk genoeg vis over zou blijven om schoon te maken, maar ben er maar niet op blijven wachten, in de Galapagos heb je altijd dorst. Zoals ik al schreef droeg de bemanning enorm bij aan de sfeer. Terug aan boord na een ‘aquatic activity’ stond vaak zelfs de ’cabingirl’ klaar om ons uit ons wetsuit te pellen. Een goed voorbeeld van hun instelling is hun grapje aan het eind: we werden vriendelijk verzocht onze fooi in twee enveloppen achter te laten, één voor de crew en één voor Galo. U kunt zich mijn verbazing voorstellen toen Galo, na de speech van de kapitein, met een vuilniszak kwam en die uitvouwde. Met dikke letters stond mijn naam erop (verkeerd gespeld). Die grote zak was mijn enveloppe, ik was kennelijk een bewerkelijke klant geweest en ze vonden dat ze een dikke fooi van mij verdienden. Ik vond het wel grappig. De laatste dag brak aan. We gingen het Darwin Centre bezoeken waar de bijna uitgestorven reuzenschildpadden worden gekweekt. Tientallen baby’s van ongeveer tien centimeter zaten in enorme hokken. Zodra ze ongeveer negen jaar oud waren mochten ze naar een ander terrein. En als ze volwassen waren werden ze op het eiland van herkomst uitgezet. De grootte van de grootste dieren was indrukwekkend. Ik herinnerde me dat een paar jaar terug in de krant stond dat ‘lonesome John’ was overleden, een honderdtachtig jaar oude schildpad, de oudst nog levende. En zowaar, aan hem was een groot bord gewijd, foto, leeftijd, overlijdensdatum, alles was vermeld. Als je naast die reuzen staat en kijkt naar hun kalme manier van bewegen, de wijze waarop hun traag kauwende tandeloze kaken sla en struiken vermalen, komt je tot het besef dat de aarde oud is, dat er zoveel meer is dan waar wij kortlevende mensjes weet van hebben en dat we zuinig moeten zijn op wat we hebben. Dan waardeer je de strengheid van de Ecuador regering: deze geïsoleerde eilandengroep, met zijn unieke, nergens anders voorkomende diersoorten, moet bewaard blijven. n

GEOLOGISCH GEZIEN

KLIMAATSVERANDERING TOM J.A. REIJERS, [email protected] In september 2013 publiceerde het intergouvernementele panel over klimaatveranderingen (IPCC) bevindingen. Een van de opmerkelijkste is dat het nog steeds relatief goedkoop is om te voorkomen dat de aarde meer dan 2ºC opwarmt. De grote boosdoener is de hoeveelheid kooldioxide (CO2) of de equivalenten van andere broeikasgassen. In 2010 was dat 49 gigaton, afkomstig van elektriciteits- en warmteproductie (25%), land, tuin en bosbouw (24%), de industrie (21%), transport (14%) en overige (16%). In april 2014 werd in Berlijn in ruim 1200 scenario’s vastgelegd hoe stijging van de huidige 411ppm (delen per miljoen) naar 450ppm in 2050 en 750-1100ppm eind 21e eeuw kan worden voorkomen. De voornaamste remedies zijn: energiebesparing, CO2 opvangen en ondergronds opslaan (mislukt bij Shell in Barendrecht), niet fossiele energie opwekken uit de zon, de wind, de getijden en wellicht kernenergie.

Energiebesparing en CO2 opslag vereisen zelfdiscipline, solidariteit en een einde aan het ‘Not In My BackYard’ (=NIMBY) syndroom. Kortom een ‘nieuwe, ecologisch georiënteerde mens’ die zo lang als nodig is de lasten draagt van subsidies voor hernieuwbare energiebronnen (windmolens, zonnepanelen). Want de laatste decennia werd duidelijk dat het steeds meer energie gaat kosten om steeds laagwaardiger en/of moeilijk winbare fossiele brandstoffen op de markt te brengen (bv uit diep water of van Arctische gebieden). Shell vergelijkt zulke exploratie met ‘ruimtevaart op de bodem van de oceaan’, maar zwijgt over de kosten van bijna alle nieuwe vondsten van de laatste 30 jaar. Die onder-

Atmosphere #1

Atmosphere #2

zoeken vereisen voortdurende investering en ontwikkeling zodat de energieopbrengst vaak slechts 2 - 3 keer hoger is. Alleen al daarom zal het winnen van fossiele energie aanzienlijk afnemen. Maar er is nog hoop want dan kan jaarlijks ±700 miljard dollars aan exploratie en winning worden besteed aan ontwikkeling van duurzame energie. Dat geldt minder voor kernenergie. Zeker na de zestig catastrofale nucleaire gebeurtenissen sinds 1945, te beginnen met de aanval op Japan, gevolgd door de ongelukken van o.a. Windscale (1957, Groot Brittannië), Three Miles Island (1979, USA), Tschernobiel (1986, Oekraïne) en Fukushima (2011, Japan). Om uit kernsplitsing ‘vreedzame energie’ te ontwikkelen (kernfusie is nog niet aan de orde) moet veel oppositie worden overwonnen. Zeker nu Duitsland, na het Fukushima gebeuren, kernenergie opschort en bij het Internationale Gerechtshof in Den Haag sinds april 2014 een proces loopt tegen de negen nucleaire mogendheden; omdat zestig jaar na de test van de krachtigste kernbom ooit, op Bikini-atol, de bewoners van de Marshall eilanden nog steeds de nadelige gevolgen ervan ondervinden. Is het apocalyptisch? Moeten we de moed opgeven dat we ooit naar een koolstof & nucleair-vrije economie zullen overgaan? En in hoeverre zou de natuur ons een handje kunnen helpen? Laten we het CO2 ‘probleem’ eens bekijken, in een geologische context. Daarvoor gaan we terug naar de vorming van de aarde. De primaire aardatmosfeer (Atmosphere #1: waterstof - H2 en Helium - He) werd vrij snel vervangen door een secundaire, zonder zuurstof maar met veel CO2 (Atmosphere #2). Toen ontstond in de oceanen op onbekende manier het azoïsche (=zuurstofloze) leven. Door ‘koolzuurassimilatie’ met zonne-energie en water produceerde het leven suikers als voedsel en zuurstof als afval. De zuurstof reageerde met (=oxideerde, roestte) alle zich daartoe lenende elementen, voordat, vanaf ±2100 miljoen jaar geleden, vrije zuurstof zich begon op te hopen en de atmosfeer begon te evolueren naar de huidige (Atmosphere #3). Het diagram: ‘ontwikkeling van leven’ tegenover ‘veranderende atmosfeer samenstelling’ laat zien dat het leven heel lang kooldioxide weerstond. Door atmosferische veranderingen, incidentele catastrofen zoals meteoriet inslagen en grootschalige langdurig vulkanisme, vonden een zestal massa uitstervingen plaats die de aardgeschiedenis vanaf 542 miljoen jaar geleden onderverdeelde in de tijdvakken van oud-, midden– en nieuw leven (Paleo-,

Atmosphere #3


13

GEOLOGISCH GEZIEN

Meso- en Kenozoicum). Door mutaties en de massa uitstervingen bleef er leven over dat volgens Darwins principe van ‘survival of the fittest’ verder ging. Ook in het ‘antropogeen’, de laatste 5 miljoen jaar, toen australopithicus evolueerde tot homo sapiens. In stappen, evoluerend van een nomadische jager-verzamelaar, via een vuur- en zonne-energie beheerder (landbouwer), tot de industriële mens die toenemend CO2 produceert. Om de dreigende antropogene massa extinctie te overleven moeten we verder evolueren, van homo carbonicus (koolstof producerende mens) naar homo arcadicus (leven volgens het dragend vermogen van de aarde). In zijn zeer lezenswaardig boek “De Menselijke Maat” 2006) betoogt Salomon Kroonenberg dat we daarbij door de natuur worden geholpen. Hoe lang houden we zelf de overgang naar het volgende glaciaal nog tegen, en wat zijn de gevolgen van zowel ‘het tegenhouden’ als van ‘de natuur zijn gang laten gaan’? Het tijd/atmosfeer diagram geeft redelijk hoop op het voortbestaan van leven. Maar vermoedelijk alleen als homo arcadicus, geologisch gezien. n LiteratuurKroonenberg, Salomon, 2006, De menselijke maat; de aarde over tienduizend jaar, Atlas, Amsterdam 334 pp. ISBN 90 450 1464 5

POST

Stichting Klimmen tegen Multiple Sclerose Hans Leijendekker verloor in 2013 zijn vrouw aan Multiple Sclerose en vraagt via Voeksnieuws hem te steunen voor zijn actie ‘Beautiful Memory’ op http://deelnemers.klimmentegenms.nl/acties/misty/beautiful-memory/actie.aspx of www.klimmentegenms. nl, door een donatie ter bevordering van het onderzoek naar de ziekte. Zijn intentie is om op 25 mei 2015 (tweede pinksterdag), als individuele deelnemer, drie maal de Mont Ventoux te beklimmen.

14


A Geologist’s Life in the ‘Tristes Tropiques’ De naam ‘Les Tristes Tropiques’ komt van etnograaf Claude Lévi-Strauss. Hij bestudeerde de cultuur van primitieve Indiaanse gemeenschappen in het Braziliaanse Amazonegebied, waar omstreeks 1900 ontginning van rubber welvaart bracht. Dit duurde niet lang, door competitie van plantagerubber zijn andere projecten op niets uitgelopen. In 1960 veroorzaakte de vondst van tinerts echter nieuwe hoop. Ewout Bon, door Billiton uitgezonden voor hun Rondônia project heeft zijn dagelijkse impressies opgeschreven, van 1963 tot 1969. Voor het boek (in het Engels geschreven), zie: www.boekenbent.com.

Overhoeks op het oude KSLA terrein Overhoeks en het Groot laboratorium zijn de enige gebouwen van het KSLA die niet gesloopt zijn. Lang was de vraag “wat gaan ze met dat Overhoeks doen”. Er zijn grootse plannen. Overhoeks, nu de Shell toren, gaat A’DAM heten: Amsterdam Dans And Music. De kern (liften en trappenhuis) wordt verhoogd met eromheen een draaiend restaurant en een evenementenzaal. Twee KSLA’ers, Jaap Los (95 jaar) en Henk Evenaar, bouwtoezichters in 196670, waren voor de officiële start uitgenodigd. Voor contact (ook voor oude foto’s van het KSLA): www.adamtoren.nl, Henk Evenaar, tel: 075 6285411.

HERINNERINGEN

OLIE-GERELATEERDE GEBOUWEN PAUL CORBEY, [email protected]

In Voeksnieuws 11/12 van november 2014 staat een artikel over het Centraal kantoor in Den Haag zoals dat na veel aanpassingen zijn huidige vorm en omvang kreeg. Den Haag presenteert zich graag als stad van vrede en recht. Maar Den Haag is ook een olie- en energie-stad, met veel daaraan gerelateerde ondernemingen. Zo vestigde The American Petroleum Company zich in 1924 met haar kantoor in Den Haag in het gebouw Petrolea. Deze maatschappij veranderde van naam en daarom heet het, ondanks pogingen het een andere naam te geven, in de volksmond nog steeds het Esso-gebouw, ook al verliet Esso Den Haag al jaren geleden. In de jaren ’30 werd de Carel van Bylandtlaan de lelijkste laan van Nederland genoemd, ook omdat men het vreemd vond dat zo’n technisch bedrijf zich met zijn gebouw niet als op de toekomst gericht presenteerde. De BPM toonde dus veel lef door in 1938 opdracht te geven voor het ontwerp en de uitvoering van een kantoorgebouw, zoals dat nog nergens ter wereld bestond. Het zou vanuit een centrale hal kantoorsuites ontsluiten, bestaande uit standaard kamers. Niet met extra hoge kamers op de eerste verdieping voor directieleden, maar met allemaal gelijke-verdieping-hoogten. Het gebouw Wassenaarseweg 80 wordt als kantoorgebouw als een icoon gezien en komt wereldwijd in architectuurboeken voor. In 1944 en begin 1945 werd het niet door de onderneming gebruikt, maar door de bezetter als thuisbasis voor de lancering van V2-raketten. Toen bleek dat die nog steeds werden afgevuurd na het bombardement op het Bezuidenhout, vlogen op zaterdagmorgen 18 maart drie Spitfires van de Royal Air Force vanuit zee zeer laag over de daken, gooiden met grote precisie bommen, die van het gebouw Wassenaarseweg 80 vanaf het dak tot in de kelder alle vloeren doorboorden. Ze trokken scherp op om de torenspits van de kerk ertegenover niet te raken. Rond de in Den Haag gevestigde petrochemische bedrijven vestigden zich adviseurs. Zo werd Den Haag thuisbasis voor ingenieursbureaus als Lummus, Badger en vestigde zich de Arabian American Oil Company in Den Haag. Omdat de bedrijven en hun adviseurs ook toen al grote behoefte hadden aan goed opgeleide technici, gaven de specialisten en constructeurs van die bureaus ‘s avonds les op de Haagse Polytechnische School, een particuliere avondschool met in zijn toptijd 700 leerlingen. Lummus, dat

later CB&I ging heten, huurde het gebouw Oostduinlaan 75, een gebouw dat Shell in de jaren ’60 ontwikkelde en bewoonde, maar later als gevolg van de concentratie in één compact complex aan een belegger verkocht. In 1971 trok de Europese Organisatie van Shell in het oorspronkelijk als woonhotel gebouwde Van Hogenhoucklaan 60. De door de vorige gebruiker, de rijksoverheid, doorgebroken woonappartementen, boden tijdelijke kantoorruimte in een prachtige groene omgeving. Het qua architectuur tot de Haagse School behorende gebouw is zorgvuldig, qua gevels, nergens aangetast. Nadat Shell met de gemeente de afspraak maakte om voormalige woongebouwen terug te leveren, is dat ook uitgevoerd, het gebouw is in zijn oude glorie hersteld. Tal van individuele panden zijn in deze periode ontruimd, verkocht en kregen hun woonfunctie terug. In de roerige jaren ’70 bracht de rijksoverheid diensten vanuit Den Haag over naar Groningen, Heerlen en Zoetermeer. De Nederlandse Spoorwegen wilden het station Staatsspoor vervangen door een Centraal Station. NS had grond maar geen geld en de beleggers van Shell Pensioenfonds geld maar geen grond. Zo ontstond een samenwerking die ook buiten Den Haag decennia lang voor beide grote voordelen heeft opgeleverd. Het resultaat was dat niet NS maar Shell Onroerend Goed het station bouwde en Shell zowel de exploitant als de penvoerder werd van het Stichthage, het kantoor boven het station. Directeur De Bruin van NS sprak bij de opening dan ook de woorden: ‘we shell overcome’.

Men vond dat een multinational met als beleid het uitzenden van mensen om het vak in de praktijk te leren, diende ervoor te zorgen dat buitenlandse werknemers in en om Den Haag gehuisvest konden worden en dat ook buitenlandse kinderen naar school konden gaan. Die scholen werkten conform een curriculum dat gold in het eigen land. In 1985 was de Amerikaanse School matig gehuisvest in van de gemeente gehuurde oude schoolgebouwen. Het uit vele nationaliteiten bestaande schoolbestuur worstelde al jaren met het probleem hoe men aan een echt schoolgebouw moest komen, één dat ook nog eens, zoals gangbaar in een Amerikaanse schoolprogramma, midden in sportvelden lag en beschikte over veel faciliteiten. De gemeente Wassenaar bleek bereid The American School


15

HERINNERINGEN

of The Hague langs rijksweg A44 in het noorden van Wassenaar in te passen. Shell ontwikkelde, bouwde en droeg het gebouw vervolgens aan de school over. Dat herhaalde zich in 2003. Shell werkte, in Verenigde Naties verband, jarenlang aan de ontwikkeling van internationale scholen, niet afhankelijk van een nationaal schoolsysteem. Nodig was een kinderopvang en school voor kinderen van 0 tot 18 jaar, die indien gewenst toegang gaven tot universiteit of hogeschool, overal ter wereld. Opnieuw was er de wens om een locatie te vinden in het groen, met veel meer dan op een Nederlandse school gebruikelijke voorzieningen. Ook deze keer was het vinden van die locatie het lastigste onderdeel. Op een mooi terrein en op de plaats waar op 10 mei 1940 de slag om

Ockenburg plaatsvond, werd deze nieuwe school gerealiseerd. Shell presenteerde zich in Den Haag ook met haar benzine stations. Toen die dienden te worden omgebouwd om de nieuwe huisstijl door te voeren, zette de Haagse Welstandscommissie de voet dwars. Shell zou die huisstijl overal, maar juist niet in Den Haag mogen toepassen, een haast hilarische situatie. Met wat aanpassingen lukte het uiteindelijk toch. Omdat Shell mede-eigenaar van Stichthage was, werd actief gewerkt aan de herontwikkeling van het gebied rond het station, een ontwikkeling die pas nu, in 2014, wordt voltooid. De vorm én de ontsluiting van Den Haag, zoals die is veranderd, en zal blijven veranderen door maatschappelijke ontwikkelingen, is immers de spiegel van wie er woont. n

POST

Curaçao Reünie

Toekomstige winning van olie, goud en bauxiet in Suriname Ter gelegenheid van de toekenning van de Van Waterschoot van der Gracht Penning aan dr. S.E. Jharap, oprichter en eerste directeur van Staatsolie Maatschappij Suriname N.V., organiseert het Koninklijk Nederlands Geologisch Mijnbouwkundig Genootschap een symposium op vrijdag 16 januari 2015 te Den Haag (Hoofdkantoor KPN, Gebouw 5, Maanplein 55 2516 CK). Voor details: http://www.kngmg.nl.

16


Reünie Shell / Billiton Research Arnhem Marjo Ballering, Christel Martens en Mieke Hoogenberk hebben het plan opgevat om in januari/februari een reünie te organiseren en willen graag in contact komen met oud collega’s van Billiton Research (BRA) en Shell Research die, op het moment dat bekend werd dat de plant in Arnhem begin 1995 ging sluiten, daar werkzaam waren. In 2015 is dat dus exact 20 jaar geleden. Zij willen dat gaan doen op een locatie in de buurt van Arnhem; bij interesse kunt u e-mailen aan [email protected].

Met de jaarwisseling 1914-1915, nu 100 jaar geleden verbleef kapt. P. Jansen enige tijd in Curaçao en Venezuela. Hij had een aanbevelingsbrief van Deterding om haalbaarheid te onderzoeken van een Shell vestiging op Curaçao, gebruik makend van nieuw ontdekte olievoorraden in Venezuela. Op 20 mei 1915 werd hij vertegenwoordiger van de B.P.M. te Curaçao. Vanwege de oorlog was er geen 25-jarig herdenkingsjubileum, maar in 1965 werd het 50-jarig jubileum groots gevierd. In 1985 ging de raffinaderij (nu verhuurd aan PdVSA) en andere bezittingen over in handen van het Eilandgebied Curaçao. Het comité, Ria en Dick Bode, Hanna en Kees Groeneveld, Mariet en Cor van Paassen, Margit en Jos Theunissen, organiseert de vierde reünie op 6 juni 2015; meer details volgen in komende edities van het Voeksnieuws.

HOEZO, GERANIUMS?

DAS OPEL KADETT IST OK! EH

Opel Kadett A Coupé uit 1965

Een volle levensvlucht, res gestae Anton (Arnhem, 1942) voltooit onder lastige omstand igh eden in Indonesië, Neder land en Suriname zijn scholing en militaire dienst, studeert als werkstudent geologie en wordt exploratie geoloog bij een internationaal oliebedrijf. Zijn gezin lijdt onder internationaal werk en zijn huwelijk houdt geen stand. In Nigeria zoekt hij nieuwe olie waar oude olie overvloedig is. Problematisch nieuw werk en gezinssituaties wachten hem in Nederland. Met een nieuwe levenspartner gaat hij nogmaals naar Nigeria maar de afgekalfde bedrijfsloyaliteit plaatst hem twee jaar te vroeg met een zak judaspenningen op straat. Dan begint een tweede carrière, even afwisselend en avontuurlijk als de eerste. Bestellen bij http:// eenvollelevensvlucht.jimdo.com of bij de auteur Tom Reijers ([email protected]).

Met deze slogan introduceerde Opel in 1962 de Kadett als een compacte gezinsauto. De auto was vrij spartaans en gebouwd om de concurrentie met de Volkswagen Kever aan te gaan. Frans Blaauwgeers uit Schoonebeek was 23 jaar oud toen hij in 1968 een drie jaar oude, uit Duitsland geïmporteerde, Opel Kadett A Luxe kocht. Een Monza rode auto met zwart dak en veel schade aan de achterzijde waardoor het meer een coupé leek dan een sedan. Het was in die tijd niet vreemd dat je een zgn. Duitse Deuk (DD) kocht, een schadeauto. Goedkoper dan een Nederlandse tweedehands, maar je moest er wel iets aan opknappen. Nadat een erkend bedrijf de beplating had hersteld en Frans alles weer in elkaar had gezet, heeft hij er vier jaar en vele kilometers voor zijn werk bij NAM mee gereden.

lang. Het was erg veel restauratie werk, behalve de weggeroeste chassis- en carrosserie-delen waren er heel wat meer mankementen, zoals het gemis van de hoofdremcilinder en het contactslot. De remzuigertjes, remschoenen en andere delen zaten muurvast. De auto had dan ook vanaf 1985 al niet meer gereden. De stalen remleidingen waren nagenoeg weg-gecorrodeerd. En er zaten verticale groeven in twee van de vier cilinders, veroorzaakt door de drijfstangpennen door de axiale speling van de krukas. Revisie van de hele motor was noodzakelijk. Het elektrische circuit was een puinhoop en moest deels worden vervangen. Het verteerde ‘hemeltje’ was met een ander motief plastic beplakt. Nieuwe bekleding werd uiteindelijk in de buurt van Parijs gevonden en aangeschaft. De fabriek die destijds aan Renault leverde had het juiste materiaal nog op voorraad. Frans mag zich nu de trotse bezitter van een Opel Kadett A Coupé van bouwjaar 03-1965 noemen. De auto mag niet zomaar buiten staan en daarom heeft hij naast de garage een luxe carport gebouwd. Met zijn auto bezoekt hij vele oldtimer shows. n

Jaren later, Frans was met pensioen en het was inmiddels 2010, werd in zijn dromen de Kadett een steeds mooiere begerenswaardige auto. Hij begon zich af te vragen: ‘Wat als ik toch weer eens zo’n auto zou kunnen kopen’. Op Marktplaats vond hij er een, Monza rood, zwart dak, weliswaar een coupé, maar dat was niet erg want zijn eerste Kadett leek daar in het begin ook wel een beetje op. Het was dan wel geen Duitse Deuk, maar roestgaten zaten er wel in. Alleen niet slechts in de beplating, ook in de chassisbalken en dat heeft hij geweten, twee jaar VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015

17

HERINNERINGEN

SHELL JUBILEUMRIT, EEN BARRE TOCHT EH / MVB Ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van de N.V. Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij hield dochter Shell op 28 juni 1950 een zgn. jubileumrit voor automobilisten. Pieter Bijpost maakte ons attent op een artikel van Eric Zwijnenberg. Hieronder in het kort het verhaal van diens vader, Pieter Zwijnenberg. We moesten loten om te mogen meedoen. Diverse bescheiden, waaronder twee borden met opschrift Shell Jubileumrit, juni 1950 met het startnummer van de auto (56), een reglement en een deelnemerslijst werden opgestuurd. Er waren door het hele land veertien startplaatsen en evenzoveel controleposten waar je punten mee verdiende. Die posten waren echter op een bepaalde tijd geopend en dat maakte het nogal ingewikkeld. Om de verplichte post Pernis te kunnen aandoen, kozen wij Den Haag als startplaats (hoewel later zou blijken dat Goes beter was). De eigenaar van onze Peugeot 203, GX-46-98, kreeg een loodje aan zijn pols, zodat gecontroleerd kon worden of hij niet gewisseld werd, want dat was verboden. We startten om 7.15 uur, in de regen, op de Carel van Bylandtlaan. Een geopende brug veroorzaakte direct vertraging en de route ging binnendoor, dus de snelheid lag laag. Alle posten waren Shelldepots, -tankstations, -installaties, enz. Bij Pernis maakten we een modderrit over een terrein waar je anders nooit een voet zou zetten, de modder van je voorganger vermengd met regenvlagen sloeg met flinke vlagen over de wagen (red: die eerste Peugeots hadden nog geen ruitensproeier en nauwelijks ruitenwissers. Het moet heel slecht zicht geweest zijn.). Tussen Roosendaal en Vught wezen mensen welke kant we op moesten; zo ook een man, die met zijn duim wees. We zagen mederijders echter afslaan, vertrouwden het niet en keerden terug. De lifter stond nog steeds wenken. Vlak bij Eindhoven kwam bijna een eind aan onze tocht toen plots de wielen vast schenen te

18


zitten en we op een grote ijzeren lichtmast af stormden. Maar de klap kwam niet, het trottoir had remmend gewerkt en op nog geen 20 cm stonden we stil. Later bleek, dat een grote Buick daar wel gebotst was, levensgevaarlijk bij nat weer. Op vliegveld Welschap werd onze kaart ingenomen en moesten wij een uur blijven, wettelijke rustpauze. Daarna langs een Peugeotdealer in Eindhoven, want een zelf gefabriceerd rubber sluitstukje was in de watertank gezonken en met het oog op verstopping moest het eruit. Het water kwam met bakken tegelijk naar beneden (de Marine reed in een open jeep en anderen in een open wagen, die hebben moeten hozen als op een schip). Wat liep die Peugeot lekker. Het werd 7 uur, vrijdagavond, Enschede, een mooie plek om te eten en verplicht -twee uur- te rusten. Na sterke koffie naar Emmeloord, door onbekende dreven in opkomende duisternis. De regen was gelukkig opgehouden. Op een smalle, rechte weg, ter breedte van één auto, belemmerde een Minor ons. Links passeren was niet mogelijk, want de berm was erg modderig, maar door een kleine verbreding konden we erlangs, zodat wij ver voorkwamen. Tot het zoeken werd in de duisternis en het hele stel weer achter ons zat. Wij maakten een foutje, al die kriskras zoekende lichten diezelfde bok zien schieten was zeer vermakelijk. Gelukkig raakten we de rest weer kwijt en we arriveerden om 1 uur ‘s nachts bij de post Groningen. Na een verplicht uur rust vertrokken we naar de afsluitdijk. De auto liep alsof zij achternagezeten werd. Tot wij aangehouden werden door twee politiemannen. Uiteraard midden op de weg, de heren constateerden, dat ons achterlicht niet brandde (deze Peugeot 203, type A uit 1949 had maar één achterlicht, midden op de kofferdeksel). We werden uiteraard op de bon geslingerd. Omdat het begon te dagen in het oosten en dus een achterlicht niet meer nodig was, gingen we welgemoed verder. Het beloofde een mooie dag te worden maar bij het wegrijden bij post Nieuwe Niedorp beschadigde de auto, van onderen, doordat hij over een paaltje reed. Maar we konden verder, naar Amsterdam Noord. Daar moesten wij wachten tot het terrein van de Bataafse werd opengesteld, voor weer een terreinrit. Daarna met de pont over en door Amsterdam, naar de controlepost in Zuid. Vóór het Concertgebouw liep de linker voorband leeg (en we lagen zo voor). We hadden gelukkig binnen vijf minuten een nieuwe erop. Nieuwe band gehaald in garage (benzinedop op bumper laten liggen, na een kwartier teruggevonden). Na een verplicht uurtje wachten (post Heemstede) met een slaapverwekkend gangetje, naar Den Haag. Uiteindelijk, na 1088 km, de finish, de Houtrusthallen. Na een cabaretprogramma volgde een klassementsproef voor de snelste rijders, allemaal in Goes gestart! Aan weerskanten van de hal stonden twee borden opgesteld, die men moest aanraken met de auto, maar niet omverrijden. Bijna niemand kon het, behalve twee Zeeuwse dames. De winnaars. Iedereen die meer dan 100 punten hadden gehaald (wij hadden 165 punten) kreeg een lichtgevende Shell sleutelring Voor meer informatie: http://peugeot.dvonline.net/Shell%20Jubileumrit%201950.htm. n

REGIONIEUWS

Regioactiviteiten: 07 jan Nieuwjaarsbijeenkomst Twente 08 jan Nieuwjaarsbijeenkomst Rijnmond 08 jan Nieuwjaarsbijeenkomst Amsterdam 13 jan Nieuwjaarsbijeenkomst Apeldoorn 13 jan Nieuwjaarsbijeenkomst Arnhem 13 jan Nieuwjaarsbijeenkomst Het Sticht 14 jan Wandeling Amsterdam 15 jan Lezing over Wim Kan Den Haag 15 jan Nieuwjaarsbijeenkomst Het Noorden 16 jan Nieuwjaarsreceptie Het Zuiden 28 jan Reg. Ledenvergadering Leiden 28 jan Dinerclub Leiden 10 feb Lezing Batavia Apeldoorn 10 feb Reg. Ledenvergadering Het Sticht 12 feb Reg. Ledenvergadering Amsterdam 18 feb Reg. Ledenvergadering Het Noorden 25 feb Reg. Ledenvergadering Haarlem/Alkmaar

Laatste nieuws en uitgebreide informatie is te vinden op de regiowebsites!

Apeldoorn Website Secretariaat

www.voeks-apeldoorn.nl B.N. de Moel, Kappeyne v.d. Coppellolaan 163, 3818 KV Amersfoort, tel. 033-2856155, [email protected] Bankrekening NL08 INGB 0003 6259 30 t.n.v. Voeks te Apeldoorn Welzijnswerk Mw. L.M.J. Hupkens-Jorna, tel. 055-5064498, [email protected] ZKA-consulent J. Hamer, tel. 0341-417178, [email protected] Activiteiten Mw. M.A. Müller-van der Burg, tel. 06-10765808, [email protected]

Nieuwjaarsreceptie en presentatie Van Gogh Onze nieuwjaarsreceptie zal worden gehouden op dinsdag 13 januari in De Rank te Vaassen. Vanaf 13 uur is er volop gelegenheid elkaar het allerbeste toe te wensen voor 2015. Om 14 uur volgt er een boeiende voordracht over de werkwijze van Vincent van Gogh, die in samenwerking met het Shell laboratorium in Amsterdam is onderzocht. De heer Rob Bouwman heeft zijn presentatie de titel ‘Van Gogh, van binnenuit bekeken’ gegeven, met als subtitel: Een verkenning die heeft geleid tot nieuwe inzichten over Vincent’s werkwijze. Sinds 2013 is de heer Bouwman betrokken bij een interessante en bevredigende samenwerking tussen musea en Shell om de verborgen schatten in schilderijen bloot te leggen met behulp van de geavanceerde technieken van de analytische afdeling van het Shell laboratorium in Amsterdam-Noord. Vanaf 2000 t/m 2017 is Shell betrokken bij het oeuvre van Van Gogh. Hij geeft ons een indruk over hoe dat in z’n werk is gegaan. Eerst door een “speurtocht door Parijs” waar Vincent twee van zijn negen jaren als schilder heeft doorgebracht. Jaren, waarin hij radicaal veranderde van de schilder van het donkere palet in de schilder van het licht. In Parijs deelde Vincent een appartement samen met zijn broer Theo. In die tijd, waarin zoveel is gebeurd, werd geen brief geschreven. Parijs was dan ook een ‘zwart gat’ in de kennis die we hadden van Vincent die vóór en na Parijs meer dan duizend brieven schreef, waarin hij veel over

zijn werkwijze deelde met zijn broer. In het tweede deel neemt hij ons mee in het proces van het onderzoek. De tocht begon met het zoeken naar informatie om de restaurator te helpen om de duurzaamheid van restauraties te verhogen en naar het steeds beter begrijpen van de werkwijze van Vincent. Dat laatste bleek voor kunsthistorici van groot belang. In dit deel van de presentatie zal ook wat aandacht worden gegeven aan de technische kanten van het onderzoek. Na afloop diner met de dinerclub

Voor uw agenda Dinsdag 10 februari - Presentatie over de ondergang van

de Batavia Dinsdag 10 maart - Regionale ledenvergadering

Graag tot ziens bij onze bijeenkomsten.

Amsterdam Website Secretariaat

Bankrekening Welzijnswerk ZKA-consulent Activiteiten

www.voeksamsterdam.nl Wilma Whincup, Parelmoervlinder 1, 1113 KV Diemen, tel. 020-6959502, [email protected] NL51 ABNA 0431 2585 38 t.n.v. Voeks te Zunderdorp Wilma Zwaag, tel. 036-5328077, [email protected] Frits Terweij, tel. 036-5319749, [email protected] Trijntje Visser, tel. 0299-601940, [email protected]

Goed nieuws We hebben een kandidaat als voorzitter: Nico Beek, hij heeft gewerkt op de afdeling EE van het toenmalige KSLA. Hij heeft zijn bestuurlijke ervaringen o.a. opgedaan bij het voormalige ASVShell. Aan de leden de taak om hem te benoemen tijdens de RLV in februari.

Nieuwjaarsreceptie Op donderdag 8 januari, vanaf 10.30 uur bent u van harte welkom bij ‘Vrij en Blij’ in Landsmeer. We zullen dan net als vorig jaar gezamenlijk het glas heffen op het nieuwe jaar. Wij hopen dat u van deze gelegenheid gebruik wilt maken.

Regionale ledenvergadering De jaarlijkse ledenvergadering wordt gehouden op donderdag 12 februari en vangt om 10.30 uur aan. In het volgende Voeks nieuws zullen wij u meer informatie geven.

Wandeling Een groenwandeling in de buurt van de stad? We gaan het nogmaals proberen en hopen dat er geen code geel wordt gegeven. De bedoeling is dat we woensdag 14 januari om 13.30 uur verzamelen bij het bezoekerscentrum van het Amsterdamse Bos (Bosbaanweg 5) en dan vervolgens het Bos gaan verkennen. Uiteindelijk is het de bedoeling dat we, na een kleine tien km te hebben gelopen, in Bovenkerk weer de bus terugpakken naar het beginpunt. Overigens kan de route eenvoudig verkort worden als de voeten niet meewerken of bij onverhoopt slecht weer. Er is horeca bij het begin/eindpunt en we zullen kijken of we de route dusdanig kunnen inplannen dat we onderweg nog ergens een versnapering kunnen gebruiken. Opgeven voor de wandeling kan bij Wilma Whincup (zie colofon). Op de dag zelf zijn we bereikbaar op tel. 06 42186395.


19

REGIONIEUWS

Terugblik Amsterdamse School Koffie met appelgebak en slagroom als ondergrond en start van de rondleiding in Amsterdam Spaarndammerbuurt. Schatten van de Volkshuisvesting om en nabij museum ‘Het Schip’ hetgeen ook zeer duidelijk aan de buitenkant te zien was. Een museum uit de oude doos want je kwam binnen in een heus historisch ingericht postkantoor, zelfs met een ouderwets afgesloten ruimte om te bellen. Daarna met de aangeboden paraplu naar buiten, in een container een woning uit de vroeger jaren bezocht. Wat ben je dan weer dankbaar voor hetgeen je nu hebt! De buurt in de omgeving van het Westerpark met de prachtige bouwwerken uit 1919-1921 en het idyllische Zaanhof leek een sprookje tot werkelijkheid te worden omgetoverd. Na de rondgang met een geweldige gids kwam tijdens de lunch iedereen weer met de voeten op aarde terug.

Terugblik Bridge Tournament Na drie jaar afwezigheid werd er weer een Shell Worldwide Bridge Tournament regio Amsterdam gespeeld. De aanwezige paren speelden, na de koffie met vlaai, drie ronden van zes spellen. De locatie Vrij en Blij in Landsmeer verzorgde een heerlijke lunch zodat men in de middag vrolijk de andere drie ronden kon spelen. Met weinig mensen toch veel pret en daar draait het om: gezellig samen zijn! Een gedeelde tweede plaats ging naar de teams Frans / Hilda de Haan en Dirk Pieter Boes / Dirk Appel met 55,21%. Bram Hekscher en Trijntje Visser werden eerste met 65,63%. Bedankt allemaal voor deelname. Graag zien we volgend jaar nog meer deelnemers! Wij wensen u prettige feestdagen en een voorspoedig 2015.

Arnhem Website Secretariaat

www.voeksarnhem.nl W. van Seters, Schependomlaan 14, 6542 RM Nijmegen, tel. 024-3770765, [email protected] Bankrekening NL81 INGB 0001 0219 12 t.n.v. Voeks regio Arnhem, Elst Welzijnswerk J. Startman, tel. 0316-264256, [email protected] ZKA-consulent T. van Seters, tel. 024-3770765, [email protected] Activiteiten Mw. T. Müller-Evers, tel.026-3643663, [email protected]

Nieuwjaarsbijeenkomst Dinsdag 13 januari in de herenboerderij ‘De Hucht’ in Elst .

Aanvang 14 uur. Bij het jaarlijkse sjoelen is altijd de vraag: “wie behaalt dit jaar de hoogste score?” En degene die dat haalt, wordt beloond! Uw bestuur zal ook weer voor een leuke quiz zorgen. Ook wordt er een compilatie vertoond van de foto’s die het afgelopen jaar werden gemaakt. En natuurlijk ontbreken er een lekker drankje en hapje niet. De moeite waard voor u om te komen.

Bowlen Er wordt door een aantal Voeksleden elke maand gebowld in Arnhem-Noord aan de Schelmseweg (tel. 026-3529550).

20


Nadere inlichtingen bij de heer P. Krahmer, tel. 0317-357309 (bij verhindering graag ’s ochtends afbellen). Speeltijd is van 10 tot 12 uur. De data zijn: 6 en 20 jan., 3 en 17 febr., 3, 17 en 31 mrt., 14 en 26 apr., 12 mei.

Terugblik Cretio Twee dames van Cretio, die een lezing gaven over hoe na iemands overlijden erfenissen en dergelijke het best verwerkt kunnen worden in samenwerking met erfgenamen, werd door onze aanwezigen zéér verhelderend en goed bevonden. De zaken stemden menigeen tot nadenken. Zeer aanbevelenswaardig voor andere regio’s.

Den Haag Website Secretariaat

www.voeks-regio-denhaag.nl A.W.J. de Groen, Gen.Eisenhowerplein 186, 2284XW, Rijswijk-ZH, tel. 070-3943918, [email protected] Bankrekening NL74 INGB 0003 4916 58 t.n.v. Voeks te Den Haag Welzijnswerk M. Meiland, tel. 06-52447880, [email protected] ZKA-consulent F.M. van der Veen, tel. 070-3687168, [email protected] Activiteiten Vacant

Coördinator welzijnswerkers Het bestuur van de regio Den Haag heeft in de persoon van Martien Meiland een beoogde Regio-coördinator voor de welzijnswerkers gevonden. Martien is een gepensioneerde medewerker van SITI met een IT en OR-achtergrond. Hij zal worden ingewerkt door o.a. Joeke om hem volledig op de hoogte te brengen van de werkzaamheden. De formele benoeming van Martien in deze rol is onderhevig aan het akkoord van de jaarvergadering in het voorjaar van 2015.

Oproep nieuwe secretaris Het bestuur van de Voeks-regio Den Haag is op zoek naar een nieuwe secretaris, de zittende functionaris treedt volgend jaar in maart af. De vrouw of man die wij zoeken, maakt van de ca. zes vergaderingen per jaar een verslag, regelt een aantal administratieve zaken. Voelt u zich aangetrokken tot deze belangrijke functie? Neem dan zo spoedig mogelijk contact op met de huidige secretaris (Bram de Groen, zie colofon).

Lezing over Wim Kan en Corrie Vonk Een ‘aparte’ periode voor Wim Kan en Corrie Vonk, de Burmaspoorlijn en Vrouwenkampen op Java. Als het gezelschap terug wilde keren, is Nederland bezet door nazi-Duitsland, het echtpaar moest in Nederlands Indië blijven. In maart 1942 valt Japan de archipel binnen en gaat over tot bezetting. Corrie Vonk werd opgesloten in een kamp voor vrouwen en kinderen op Java. Ze mocht cabaretvoorstellingen geven, ze gaf zichzelf de titel “Hanco Main Main’ (commandant van het spel). De inkomsten

REGIONIEUWS

waren bestemd voor vrouwen in het kamp die niets meer hadden. Haar goede humeur en liefdevolle inzet waren een zegen voor haar medegevangenen. Ze droeg daarmee respect af bij de Japanse bezetter. Wim Kan kwam terecht bij de beruchte Burmaspoorlijn (ook wel de Dodenspoorlijn genoemd), waar hij bepaalde privileges kreeg omdat hij cabaret voorstellingen mocht geven aan de medekrijgsgevangenen en dwangarbeiders. Wim Kan heeft over die periode een dagboek bijgehouden. De Japanners stelden de kampbewoners bloot aan veel mishandelingen en ontberingen. Japan wordt in augustus 1945 gebombardeerd met twee atoombommen. Toch duurt het tot maart 1946 dat Wim Kan en Corrie Vonk terug kunnen keren naar het al langer bevrijdde Nederland. U krijgt bij deze lezing, die donderdag 15 januari op Te Werve om 14 uur wordt gehouden, te maken met een bijzonder aangrijpende periode uit onze geschiedenis. Het geheel wordt afgewisseld met authentieke filmbeelden en persoonlijke ervaringen uit dagboeken van betrokkenen.

Terugblik Jubileumfeest

Computer cursussen Bij voldoende deelname organiseren we begin volgend jaar weer computercursussen. Voor nadere informatie of om uzelf aan te melden, kunt u terecht op de regiowebsite, of u kunt telefonisch of per e-mail contact opnemen met Ruud van der Ark, tel. 0703874410; e-mail: [email protected]. Aanmelden kan tot uiterlijk maandag 5 januari.

Inloopmiddagen Voor mensen met computerproblemen zijn er ook in 2015, op donderdag 5 februari en donderdag 5 maart, weer inloopmiddagen. De locatie voor de inloop is de bovenzaal van het Tennispaviljoen van Te Werve, aanvang 14.00 uur. Er zijn geen kosten aan verbonden. Aanmelden kan tot uiterlijk de voorafgaande vrijdag bij Ruud van der Ark. Graag opgeven wat het probleem is.

Media-Computerclub De clubbijeenkomsten worden elke tweede donderdag van de maand in het paviljoen “Te Werve” in Rijswijk (aanvang 13.30 uur) gehouden. De afgelopen tijd hebben we aandacht besteed aan (gratis) software, o.a. voor het verzenden van grote bestanden, het bewerken van foto’s en het ontwerpen van (kerst)kaarten. Voor 2015 staan diverse onderwerpen op het programma, zoals het maken van fotoboeken, video- en YouTube filmpjes. Ook de beveiliging van de computer krijgt regelmatig de aandacht. We streven naar een leerzame -maar vooral gezellige- clubmiddag, waarbij het onderling bespreken van computerproblemen een vast onderdeel is. Iedereen is van harte welkom om kennis te maken met onze clubactiviteiten. Contact: [email protected]

Haarlem/Alkmaar Op vrijdag 21 november kwamen ca. 140 gepensioneerden van de Voeks-regio Den Haag op Te Werve om 17 uur bijeen om te vieren dat de vereniging in 1954 is opgericht. De achterzaal van het paviljoen was keurig en heel sfeervol ingericht om de gasten, waaronder ereleden en leden van verdienste, te ontvangen. Na een welkomstwoord en een terugblik op vroeger van voorzitter Kees van Gelder en de gelukwensen van Han Kooy werden de rijk voorziene buffetten vrij gegeven, waarna zich lange rijen

Website Secretariaat

www.voekshaarlemalkmaar.nl W.J. van Beest, Madelievenlaan 19, 2111 ZJ Aerdenhout, tel. 023-5245855, [email protected] [email protected] Bankrekening NL63 ABNA 0561 5013 86 t.n.v. Voeks Haarlem-Alkmaar te Heemstede Welzijnswerk Mevr. A.J.C. Spindlegger, tel. 072-5710927, [email protected] ZKA-consulent M. Visser, tel. 072-5124545, [email protected] Activiteiten P. Versluis, tel. 06-28154190, [email protected]

Regionale ledenvergadering

vormden om eens smakelijk en royaal toe te tasten. Iedereen was het er over eens dat het een feestelijke zeer geslaagde bijeenkomst was!

Het bestuur van de regio Haarlem/Alkmaar nodigt u uit voor de regionale ledenvergadering (RLV) op woensdag 25 februari. De vergadering vindt plaats in restaurant Johanna’s Hof aan de Zeeweg te Castricum aan Zee (bij het bezoekers centrum de Hoep), tel. 0251-652486. U bent welkom vanaf 10 uur; vergadering van 10.30 tot 12 uur; pauze; lunch van 13 tot 14 uur en lezing van 14 tot 16 uur. Vergadering en lezing kunnen gescheiden worden bijgewoond. De agendapunten voor de vergadering zijn: opening; vaststellen agenda; mededelingen; notulen vorige vergadering; jaarverslagen van de secretaris, penningmeester, coördinator welzijnswerk, commissaris activiteiten en de kascommissie; decharge penningmeester; verkiezing kascommissie; decharge bestuur; rondvraag; sluiting. Eventuele aanvullende agendapunten kunnen tot 10.30 uur bij de secretaris worden aangemeld. De vergaderbescheiden van de vorige RLV op 12 februari 2014,


21

REGIONIEUWS

de agenda en verslagen over 2014, zijn via e-mail of telefonisch na 8 februari bij de secretaris op te vragen. Indien u gebruik wilt maken van de lunch dan dient u vóór 1 februari het verschuldigde bedrag (€15,- voor leden en €20,- voor introducés) over te maken op de rekening van de penningmeester (zie colofon). Als u wilt carpoolen, laat het de secretaris of de commissaris activiteiten even weten, zij zullen dan regelen dat u mee kunt rijden. De lezing wordt gegeven door ons lid Malcolm MacEwan en gaat over de laatste Chinese keizers van de Q’ing dynastie, meer in bijzonder de rol van de Dowager Empress Cixi (Tzu Hsi), concubine van de keizer, wiens zoon de voorlaatste keizer was. De werkelijke macht lag echter bij Tzu Hsi als de ‘Power behind the throne’. Zij streefde naar modernisering van China. Na haar dood in 1908 verviel het land in chaos met elkaar bestrijdende krijgsheren. Ook de rol van Engeland, Frankrijk, Duitsland, Verenigde Staten en Japan wordt belicht. Het belooft een uitermate boeiend verhaal te worden.

Jaarlijkse bijeenkomst Welzijnswerk Op 21 november werd de jaarlijkse bijeenkomst van de Welzijnswerkers in Johanna’s Hof gehouden met 22 deelnemers. Buiten de reguliere zaken werden de mutaties in het Welzijnswerkers-bestand belicht. Mevrouw Janny Voorbach (rayon Lisse) treedt per 1 januari 2015 terug na twaalf jaar welzijnswerk. De heer Peter Schoonens neemt op de zelfde datum Janny’s taak over. Het rayon Bloemendaal is gesplitst. De heer Robert van den Dungen neemt Zandvoort over van Elly de.Reus. Mevrouw Tiny van Beest heeft in september het rayon Heemstede overgenomen van Marlies Bonga. Gouden Rozen (de laatsten!) werden uitgereikt aan de dames Ria Tebbenhoff en Jos Buil voor tien jaar welzijnswerk.

Hen is de mogelijkheid geboden om te opteren voor het blijven bij Haarlem/Alkmaar. Zij zullen dan als ‘Buitenlid’ in ons ledenbestand opgenomen worden.

Leiden Website Secretariaat

www.voeks-leiden.nl L.A. Bijl, ’t Lange Rack 9, 2162XX Lisse, tel. 0252-418296, [email protected] Bankrekening NL52 ABNA 0426 3009 47 t.n.v. Voeks te Leiderdorp Welzijnswerk Mw. L. de Graaf-Wijsman, tel. 0252-216139, [email protected] ZKA-consulent P. Zipp, tel. 071-4025138, [email protected] Activiteiten R. Le Grand, tel. 06-44239515, [email protected]

Regionale Ledenvergadering Als Voekslid van Leiden wordt u uitgenodigd voor de regionale ledenvergadering op woensdag 28 januari in de Kapelzaal van het Dorpscentrum in Oegstgeest, Lijtweg 9 (voorheen: Gemeente Centrum). Er is koffie vanaf 13.30 uur; de vergadering begint om 14 uur. Op de agenda staan de gebruikelijke punten, zoals de goedkeuring van de jaarstukken; bespreking van de plannen voor het nieuwe jaar en de verkiezing van bestuursleden. Simon v.d. Broek, die negen jaar regiovoorzitter is geweest, treedt af. Kandidaat voor zijn opvolging is de heer Ton Sluman. Volgens het rooster is ook aftredend penningmeester Fred Beun; hij is herkiesbaar. Verder wordt er afscheid genomen van de ledenadministratrice, mw. Ypke Snoek-Mulder. Het Voeks dagelijks bestuur zal enkele van de landelijke Voeks activiteiten toelichten. De relevante jaarstukken staan vanaf begin januari 2015 op de regionale website (zie colofon) en kunnen gelezen en afgedrukt worden. Wie geen internet heeft, kan de stukken bij de secretaris aanvragen. De stukken zijn ook beschikbaar op de vergadering. Na het formele deel van de vergadering is er een drankje en volgt om 16 uur een interessante lezing, waarover u nog nader geïnformeerd wordt via de regio website (zie colofon). Na afloop dinerclub, zie hieronder.

Dinerclub Na afloop van de regionale ledenvergadering op woensdag 28 januari, is er voor geïnteresseerden vanaf 17.30 uur gereserveerd bij restaurant ‘De Jonker’, Lange Voort 11b in Oegstgeest een driegangenmenu (proeverij van voorgerechten, keuze uit vlees, vis of vegetarisch, proeverij van nagerechten, twee consumpties en koffie). Kosten: leden €34 en introducés €42. We gaan tussen 18 uur en 18.30 uur aan tafel. Uw gastheer is Fred Beun, tel. 071-5893721. Opgave door betaling aan de penningmeester (zie colofon), onder vermelding van ‘diner januari’. Deelname staat open voor Voeksleden en introducés uit alle regio’s.

Rondleiding Naturalis Herindeling regio’s Er is al langere tijd twijfel over de ratio van de indeling van Hillegom en Lisse bij Haarlem/Alkmaar. In overleg met het bestuur van de regio Leiden is besloten om per 1 januari 2015 genoemde plaatsen over te hevelen naar Leiden. Voeksleden in Hillegom en Lisse zijn op de hoogte gesteld van de op handen zijnde mutatie.

22


Als eerste excursie in 2015 staat op donderdag 5 maart een rondleiding langs de topstukken in Naturalis op het programma. De aanvang zal zijn om 11.30 uur, maar men wordt verzocht minstens een kwartiertje eerder aanwezig te zijn. Voor het parkeren is bij Naturalis een parkeermunt (€5) te verkrijgen. Na afloop gaan we met zijn allen een broodjeslunch gebruiken in de gelegenheid ‘De Stal’, die vlak naast Naturalis is gelegen. De toegang voor Naturalis en de lunch bedraagt voor leden

REGIONIEUWS

€19,60; voor leden met een museumkaart €10,80; voor niet-leden €24,50; voor niet-leden met museumkaart €13,50. In verband met de rondleiding is het aantal deelnemers beperkt tot maximaal 20 personen. Aanmelden door overmaking naar de penningmeester (zie colofon) onder vermelding van ‘Naturalis’, indien van toepassing aangevuld met ‘Museumjaarkaart’. Ook graag een mailtje naar de activiteiten coördinator (zie colofon) zodat hij de aanmeldingen direct kan volgen.

Het Noorden Website Secretariaat

www.voekshetnoorden.nl Mw. G. van Rossum, Norbruislaan 5, 7761CG Schoonebeek, tel. 0524-532162, [email protected] Bankrekening NL36 RABO 0131 7956 35 t.n.v. Voeks regio Het Noorden te Borger Welzijnswerk Mw. M.J. van Os, [email protected] ZKA-consulent Ton Vas, tel. 0592-346208, [email protected] Activiteiten Wim Huizing, tel. 0592-310932, [email protected]

Het bestuur van regio ‘Het Noorden’ wenst u prettige kerstdagen en een voorspoedig en gezond 2015.

Nieuwjaarsreceptie Het regiobestuur nodigt u uit voor de regionale nieuwjaarsreceptie op donderdag 15 januari om 14 uur in Café Restaurant van Veen, Witterhaar 14, 9405 VK te Assen (Witten) Wij hopen dat u weer van deze gelegenheid gebruik zult maken om elkaar een goed 2015 toe te wensen. Muzikale medewerking wordt verleend door ‘Trio Heeren Oud Zuid’.

Regionale ledenvergadering Het bestuur nodigt haar leden/partners uit om op woensdag 18 februari de jaarlijkse ledenvergadering bij te wonen in de gehoorzaal van de NAM in Assen. Aanvang 14 uur. Op de agenda staan de volgende punten: opening door de voorzitter; vaststelling agenda; mededelingen bestuur; ingekomen stukken; notulen ledenvergadering 19 februari 2014; jaarverslagen van coördinator welzijnswerk; activiteitencommissaris, ledenadministrateur/secretaris en penningmeester; activiteitenprogramma 2015; verslag en benoeming kascommissie; decharge bestuur; bestuursverkiezing en rondvraag. Toelichting op agendapunt bestuursverkiezing: penningmeester de heer H.T. van Veen is statutair aftredend en niet herkiesbaar. Eventuele tegenkandidaten voor genoemde functie dienen zich uiterlijk veertien dagen voor de regionale ledenvergadering schriftelijk te melden bij de secretaris. De aanmelding dient ondersteund te worden door tenminste tien handtekeningen van stemgerechtigde leden. Na de pauze zal de heer Hans van Heijningen, regional investment manager, een interessante lezing houden met als titel ‘NAM’s Business’ (toekomst NAM, aardbevingen, ontwikkeling kleine velden). De middag wordt afgesloten met een gezellig samenzijn onder het genot van een drankje en een hapje. I.v.m. de catering en verdere organisatie wordt u verzocht zich per e-mail of telefonisch aan te melden bij Gé van Rossum (zie colofon). Na aanmelding worden de notulen van de RLV 2014 digitaal of per post aan u toegezonden. Deze zijn ook gepubliceerd op onze website. Om te parkeren volgt u de aanwijzingsborden ‘Voeks’. Bij de ingang van het kantoor wordt uw naam uit veiligheidsoverwegingen geregistreerd.

Rijnmond Website Secretariaat

www.voeksrijnmond.nl W.A. Meijnen, Terborchdreef 10, 3262 NB Oud- Beijerland, tel. 0186-615905, [email protected] Bankrekening NL90 INGB 0000 3201 49 t.n.v. Voeks regio Rotterdam te Hellevoetsluis Welzijnswerk Mw. H.E. Doorneveld-Letterman, tel. 078-6762010, [email protected] ZKA-consulent Mw. W.A. Vogelaar, tel. 0186-617760, [email protected] Activiteiten Mw. G. Burger-Volker, tel. 078-6733993, [email protected] P. Groen, tel. 06-46717731, [email protected]

Nieuwjaarsreceptie Wij heten alle leden en hun eventuele partners van harte welkom op de regionale nieuwjaarsreceptie op donderdag 8 januari vanaf 14 uur in De Polderpoort te Vlaardingen. Ook dit jaar zorgt uw bestuur weer voor busvervoer vanuit de regio naar de Voeks nieuwjaarsreceptie bij Schiphol op zaterdag 10 januari. De aan het vervoer verbonden kosten bedragen €12,50, vooraf over te maken naar onze penningmeester (zie colofon). De vertrektijden van de bus zijn: Blaaksedijk om 12.05 uur, Hoogvliet Metrostation om 12.15 uur, Vlaardingen Holy om 13 uur. We hopen om 14 uur aan te komen op Schiphol. Om 17.15 uur gaan we weer huiswaarts.

100 Jarige in de regio De heer G. Rensink werd op 18 november jl. 100 jaar. De heer Rensink is net na de oorlog begonnen als chauffeur bij Shell Pernis, afdeling Transport, en vindt het jammer dat die betreffende Shellwagens niet meer rijden. De heer Rensink woont nog steeds zelfstandig. Met tuinieren en kleine klusjes in en rond zijn huis blijft hij actief, hetgeen zijn dochter ertoe noopt om hem af en toe af te remmen. Naast een dochter en schoonzoon heeft hij twee kleinkinderen en vier achterkleinkinderen waarvan hij veel geniet. Hij werd verrast met de felicitaties van koning Willem Alexander en koningin Maxima en daarnaast met een bezoek van burgemeester Salet van Spijkenisse en een afvaardiging van Voeks Regio Rijnmond. In aanwezigheid van Hans Burger en Henny Doorneveld ontving hij een bloemstuk van welzijnswerkster Jannie Verburgh. Wij wensen hem namens Voeks nog vele gezonde jaren toe.

Mw. Verburgh, Dhr. Rensink, Mw. Sale


23

REGIONIEUWS

Regionale Ledenvergadering Deze wordt gehouden op dinsdag 3 maart. Noteert u deze datum vast in uw agenda!

Wandelingen De wandelingen in 2015 zullen weer worden georganiseerd op elke eerste donderdag van de maand. De eerstvolgende wandeling staat gepland voor februari 2015. U wordt tijdig geïnformeerd over de datum en de plaats van de wandeling. Kijk daarom regelmatig even op onze website en in de Nieuwsflits en Voeksnieuws.

Dinerclub De dinerclub komt voor het eerst eind februari/begin maart bij elkaar. Diegenen die zich al bekend hebben gemaakt bij het bestuur, hebben inmiddels al bericht gehad. Mocht u toch ook interesse hebben, dan kunt u zich nog altijd opgeven bij de Piet Groen of Gerda Burger (zie colofon).

Twente Website Secretariaat

www.voekstwente.nl Mw. U.J.J. Kriekjes, Kobstederweg 3, Winterswijk Henxel, tel. 0543-531248, [email protected] Bankrekening NL62 ABNA 0549 0097 44 t.n.v. Voeks regio Twente te Hengelo Welzijnswerk Mw.B.Feunekes-Spruijt, tel. 053-4614598, [email protected] ZKA-consulent J.Sizoo, tel. 053-4365398, [email protected] Activiteiten H.Freiboth, tel. 0546-492944, [email protected]

Nieuwjaarsbijeenkomst Het bestuur van regio Twente nodigt al haar leden uit voor de regionale nieuwjaarsbijeenkomst op woensdag 7 januari om 14 uur bij Kampkuiper, Almeloseweg 113-115, 7615 NA Almelo (Harbrinkhoek), tel. 0546-629962. Het is elk jaar weer een gezellig samenzijn. Onder het genot van een kopje koffie/thee, een drankje en een snack hopen wij met onze leden en leden die wij lang niet gezien hebben, elkaar al het goede voor 2015 toe te wensen. Voor eventuele vragen kunt u mailen naar [email protected] (nieuw emailadres) of bellen tel. 0546-492944. Aan deze bijeenkomst zijn geen kosten verbonden.

Wandelen De wandeling van woensdag 21 januari vindt plaats in Ommen. Verzamelen om 10 uur in ‘Spoor 7’, Stationsweg 35, 7731 AX Ommen, tel. restaurant 0539-462606 , website: www. spoor7ommen.nl. Het restaurant ligt aan de spoorlijn Zwolle-Hardenberg en is gevestigd in het stationsgebouw. Het karakter van het monumentale pand aan de rand van het Laarbos maakt dat menigeen geïmponeerd is door de charme van dit alles. Het Laarbos met daarin Huize Het Laar leent zich voor heerlijke wandelingen.

Het Zuiden Website Secretariaat

www.voeksregiozuid.nl Agnes Hengst-van der Meer, Gravin v Sulzbachstraat 10, 4854 EV Bavel, tel 076-5612138, [email protected] Bankrekening NL93 INGB 0003 3074 04 t.n.v. Voeks regio Het Zuiden te Oosterhout (NB) Welzijnswerk A.H. Don, Hoge Vaartkant 128 4873LL Etten-Leur, tel. 076- 5018065 of 06-24396021, [email protected] ZKA-consulenten Brabant & Limburg: J. van Beusekom, tel. 076-5218259, [email protected], Zeeland & Limburg: L. van Zon, tel. 0113-270144, [email protected] Activiteiten (Vacant)

Nieuwjaarsreceptie Onze jaarlijkse nieuwjaarsreceptie vindt plaats op vrijdag 16 januari. De locatie is, als vanouds, hotel Van der Valk, Gilze-Rijen. Vanaf 11 uur bent u van harte welkom om een toast uit te brengen op het nieuwe jaar. Uiteraard kunt u blijven lunchen, dan dient u € 15 p.p. over te maken op rekening van de penningmeester (zie colofon). Het is ons weer gelukt om een interessante lezing te organiseren na de lunch. Rineke Trompert zal dan een lezing houden over ‘Leven en werk van Leonardo da Vinci 1452-1519’. Waarschijnlijk kent iedereen de naam Leonardo da Vinci van de Mona Lisa en door het bijzondere en spannende boek ‘De Da Vinci code’. Maar wie was Leonardo da Vinci eigenlijk. Aan de hand van schilderijen en tekeningen van Leonardo gaan we op zoek naar de symboliek in de afbeeldingen en proberen we de man achter het werk te leren kennen.

Terugblik bijeenkomst in Asten De Voeksregio ‘Het Zuiden’ is geografisch heel groot, van Vlissingen tot Maastricht, met het centrum rondom Tilburg/Breda (65% van de leden). Geen wonder dus dat er in het verre oosten eigenlijk nooit iets werd georganiseerd door de Voeksregio. Daar is 15 oktober jl. verandering in gekomen. Alle leden in Oost-Brabant en Limburg kregen in augustus een uitnodiging in de bus voor een bijeenkomst in Midden-Limburg. Het gevolg was een verrassend grote opkomst in hotel Nobis in Asten. Voor het eerst ontmoetten Shell- en Billiton- gepensioneerden elkaar. Voeks had gezorgd voor een goede sfeer, koffie en een glaasje wijn of fris. Velen waren verrast om te zien hoeveel ‘lotgenoten’ in hun regio waren neergestreken na pensionering. De verhalen over Nigeria, Brunei, Aberdeen, maar ook Assen, Moerdijk en Pernis gingen over de tafel. Men bleef nog lang plakken. Nu maar hopen dat dit een vervolg krijgt in het fraaie Limburg en Oost-Brabant. Wanneer iemand zich opwerpt om dit te organiseren kan hij/zij verzekerd zijn van de steun van het voltallige bestuur.

Bijeenkomsten Goes: iedere tweede dinsdag van de maand, sociëteit in hotel

Terminus, Stationsplein 1 in Goes vanaf 10 uur. Zevenbergen: Iedere eerste woensdag van de maand, sociëteit in hotel Van der Hooft van 10 tot 12 uur.

Welzijnswerk Na een zoektocht van drie en een half jaar is het Albert Don gelukt het welzijnswerk in de regio midden- en noord- Limburg geregeld te krijgen. Jean en Joke Thjomsin gaan samen de leden

24


REGIONIEUWS

in deze regio bezoeken. Een ‘hoeraatje’ is wel op zijn plaats. Hans Cusell neemt het welzijnswerk over van Wim Hoogland.

Het Sticht Website Secretariaat

www.voekshetsticht.nl W.G. Reman, Flits 14, 1231 SN Loosdrecht, tel. 035-5823161, [email protected] Bankrekening NL19 INGB 0000 5021 38 t.n.v. Voeks regio Het Sticht te Huizen Welzijnswerk J. van Berkel, tel. 06-53841190, [email protected] ZKA-consulent J.H. Eekhof, tel. 0348-423015, [email protected] Activiteiten E.J. Pater, tel. 06-22451195, [email protected]

Bestuurswisselingen In vorige edities van Voeksnieuws zijn er oproepen gedaan in verband met de op handen zijnde vacatures in het bestuur voor de functies van secretaris en coördinator welzijnswerk. Het bestuur is verheugd dat dit heeft geleid tot enkele reacties van leden die bereid zijn bestuursverantwoordelijkheid te dragen. Dit betekent dat er tijdens de regionale ledenvergadering de volgende bestuurswisselingen zullen plaats hebben, althans als de vergadering hiermee instemt. Secretaris George Reman zal dan worden opgevolgd door Rem Warris, terwijl de taak coördinator welzijns-

werk van Hans van Berkel zal worden overgenomen door Peter Meijer. Voor mensen die regelmatig aan onze activiteiten deelnemen, zijn beide geen onbekenden meer. Inmiddels zijn Rem en Peter uitgenodigd om de bestuursvergaderingen bij te wonen om zo al een indruk te krijgen van de zaken die er spelen.

Activiteiten De eerste activiteit in het nieuwe jaar, de nieuwjaarsbijeenkomst, vindt plaats op dinsdag 13 januari, vanaf 13.30 uur, in onze stamlocatie Champ’Aubert, Boterbloem 1 te Driebergen. Voor deze bijeenkomst hoeft u zich niet aan te melden, dus gewoon komen! Bij uitstek de gelegenheid om elkaar weer het beste te wensen voor het jaar 2015 en over belangrijke dingen bij te praten. We hopen dan ook dat er een grote opkomst zal zijn.

Regionale Ledenvergadering Dinsdag 10 februari, aanvang 11 uur, Champ’Aubert, Boterbloem 1 te Driebergen, aansluitend lunch. De agenda omvat de punten: opening en ingekomen informatie; verslag van de RLV Het Sticht gehouden op 11 februari 2014; algemeen jaarverslag over 2014; financieel jaarverslag 2014; verslag van de kascommissie; decharge van het bestuur voor het gevoerde beleid; benoeming kascommissie voor het jaar 2015; bestuursverkiezing; begroting 2015; wat verder ter tafel komt; rondvraag en sluiting.

PERSONALIA

Mededeling: In Voeks nummer 11/12 - 2014 zijn de PERSONALIA van nummer 10 - 2014 herhaald. Hieronder worden derhalve de PERSONALIA van de maanden september en oktober / november 2014 apart vermeld. Voeks nummer september 2014 De volgende leden heten wij welkom: A.W. Bakker, Rottevalle; ex NAM J.J. Bijkerk, Dordrecht; ex SNC Moerdijk Mw. Z. van Daalen-Boelman, Delft L.B.M. Dinnissen, Assen; ex NAM Mw. M.B.J. van Dommelen-Tillema, Loosdrecht Mw. A.J.M. Duut-Vermeulen, Roden C.A. van Geel, Den Haag; ex SGS C.G.M. Hagens, Steenbergen; ex SNC Moerdijk G. Hebels, Erica; ex NAM Mw. E.W. Helweg-van Straaten, Oegstgeest Mw. H.J.M. Hilligehekken, Apeldoorn H.P. Hunse, Beilen; ex NAM J. Icke, Spijkenisse; ex SNR

Mw. B.C.M. Laurens-Meijerink, Spijkenisse Mw. J.A.W. Leufkens-Veugelers, Breda M. Leupen, Obdam; ex NAM C.B. van Liere, Thailand; ex Qatar H. Meijer, Grootebroek; ex SGSI Mw. J.G. Nelemans-Duifhuijsen, Vlaardingen Mw. R. Oepkes-Drost, Soest L.J.M. Pijnenburg, Zundert; ex SNC Moerdijk I. Poll, Heemstede; ex SGS Mw. B.M.L. de Ridder-Groen, Vlaardingen Mw. A.G. Rietman-van Dijk, Rhoon Mw. A.C. Rietveld, Hellevoetsluis; ex SNR R.J. de Roos, Haren; ex SI

Mw. H.C. Seriese-Diederik, Voorburg Mw. G.H. Sibering-Ackermann, Hoogezand Mw. M. Timmerman-van den Berg, Strijen G. Valster, Hendrik Ido Ambacht; ex SNC Moerdijk E.P.M. Verbeek, Rotterdam; ex SNV H.E. Voortman, Voorburg; ex SNR A. de Vries, Oosterhesselen; ex NAM W.S. de Vries, Den Haag; ex SGSI J.R. Wierda, Oegstgeest, ex SI J. de Wolde, Klazienaveen; ex NAM A. van Zaanen, Den Haag; ex KSLA A.J. Zeeman, Huizen; ex STCA R.E. Zwolsman, Assen; ex SITI

Met leedwezen geven wij kennis van het overlijden van onze leden: N.W. Bax, ex Nigeria, 13/09, 90 jr; Molenhoek G.J.D. van Blerk, ex Venezuela, 29/08, 92 jr; Veenoord

C. Boere, ex SNV, 28/08, 84 jr; Heenvliet P. de Bruijn, ex SNR, 16/09, 84 jr; Rotterdam Mw. M.H. Buitenrust Hettema-Schroote, (Shell Tankers), 8/09, 91 jr; Vlissingen

R.W. ten Cate, ex SNR, 17/09, 77 jr; Spijkenisse A. Deeleman, ex SIPM, 29/098, 87 jr; Alphen aan den Rijn


25

PERSONALIA J. Dijkstra, ex SNR, 21/08, 68 jr; Hardenberg J.G.M. Dissel, ex NAM, 28/09, 75 jr; Denekamp C.H. Dorgelo, ex SNR, 4/09, 86 jr; Eindhoven R.A.W. Dubbers, ex SIEP, 1/09, 65 jr; Gouda Mw. R.A. Dubois-Makatipu, (Indonesië), 19/09, 90 jr; Oss A.H.A.G.M. Ebbink, ex Singapore, 26/08, 92 jr; Wassenaar Mw. J.A. Elsinga-Metselaar, (Shell Tankers), 19/09, 88 jr; Lochem Mw. J.E. de Groot-Peper, (Shell Tankers), 25/08, 88 jr; Arnhem W. Hamelink, ex SNR, 28/09, 83 jr; Vlaardingen R. Hendriks, ex Shell Tankers, 28/09, 72 jr; Den Haag A.H. Holtkamp, ex SNR, 19/09, 83 jr; Almere Mw. E. Holtkamp-Wensink, (SNV), 20/09, 87 jr; Kaag(dorp) J. Jansen, ex KSEPL, 4/09, 80 jr; Delft L. Kivit, ex KSLA, 30/09, 95 jr; Wassenaar

C. Klasema, ex SNR, 2/09, 83 jr; Haren Mw. M.A.A. Koeleman-van Deursen, (SIPM), 24/09, 86 jr; Den Haag Mw. M.M. van de Kuit-van der Kamp, (SNR), 8/09, 88 jr; Vlaardingen Mw. H.C. van der Lee, (Curaçao), 24/08, 90 jr; Spijkenisse D.I. Lievendag, ex SNR, 29/09, 65 jr; Voorburg J. Middelkoop, ex SNR, 18/09, 86 jr; Vlaardingen Mw. G. Mout-van Boxel, (SN), 31/08, 88 jr; Zoetermeer J.T.W. Nederstigt, ex SI, 19/09, 70 jr; Hillegom J.W. Pinkney, ex SGSI, 20/09, 72 jr; Bergschenhoek O. van der Plas, ex SICM, 30/08, 89 jr; Den Haag Mw. L.E. van der Pluijm-van Boven, (Curaçao), 6/09, 92 jr; Rotterdam Mw. W.L Pusch-van Holthuijsen, (Shell Tankers), 2/09, 75 jr; Vlissingen B. Rotensen, ex NAM, 13/09, 70 jr; Sappemeer

Mw. T.J. de Ruiter-Jans, (SNR), 27/09, 80 jr; Krimpen aan de Lek Mw. M.C. Schepers-Blaauwe, (NAM), 10/09, 90 jr; Nieuw-Schoonebeek P.A. Stormezand, ex SNR, 9/09, 88 jr; Rotterdam J. van der Vaart, ex SNR, 21/09, 89 jr; Nieuw-Beijerland P.J. Verweel, ex NAM, 14/09, 67 jr; Hoogezand Mw. J.W. Visser, ex SNR, 19/09, 85 jr; Bovenkarspel L. Vogelaar, ex SNR, 25/08, 81 jr; Harderwijk Mw. P. Vogelaar-Stougje, (SNR), 25/08, 90 jr; Rotterdam P. Vriens, ex SNC Moerdijk, 23/09, 71 jr; Bergen op Zoom L. Weeda, ex SNV, 18/09, 78 jr; Vlaardingen J.C. van Welsem, ex SNV, 12/09, 91 jr; Eindhoven Mw. G.H. Wijtzes-Wiegers, (Billiton) 26/09, 87 jr; Den Haag A.R. van de Zande, ex Billiton, 24/09, 93 jr; Oosterbeek

L. Klok, 29/08, 72 jr; echtgenoot van mw. I. Klok-Siemens (NAM), Bovensmilde Mw. A.M.E. Laarhoven-Hegeman, 25/09, 69 jr; echtgenote van L.M. Laarhoven (NAM), Klazienaveen Mw. T. Martens-Perdok, 26/08, 82 jr; echtgenote R.B. Martens (SNC), Beilen Mw. H.A. Meijer-van Gemst, 30/08, 74 jr; echtgenote van R.E. Meijer (SNR), Rotterdam

Mw. S. de Schiffart-van der Zaag, 24/09, 71 jr; echtgenote van S. de Schiffart (NAM), Smilde P.A. van der Smissen, 8/08, 86 jr; echtgenoot van mw. M.E. van der Smissenvan der Veen (SNR), Brielle Mw. A.M. van Vlaenderen-Hauwert, 13/09, 69 jr; echtgenote van R.D. van Vlaenderen (SNR), Hellevoetsluis

Familieberichten: Mw. D. Attema-de Jong, 27/08, 83 jr; echtgenote van T. Attema (SNR), Heeg Mw. C.M. den Engelse-Bahnerth, 19/09, 77 jr; echtgenote van H.M. den Engelse (SNR), Hellevoetsluis Mw. J. Greven-Woltman, 21/09, 69 jr; echtgenote van B.H.W.K. Greven (SNR), Hellevoetsluis

Voeks nummer oktober/november 2014 De volgende leden heten wij welkom: Mw. K. van Aalst-Visser; Schiermonnikoog F.H. Ansenk, Aerdenhout; ex NAM Mw. L.G. van Asselt-Teekens, Krimpen aan den IJssel; ex SNV Mw. P.M. de Bruijn-Serierse, Rotterdam F.C.M. Dietvorst, Poortugaal; ex Dubai J. Dikoski, Roosendaal; ex SNC Moerdijk Mw. T. Ebbink-Godhelp, Wassenaar Mw. F. Hamelink-de Jong, Vlaardingen P. Hazelebach, Hellevoetsluis; ex SNR Mw. E.M. Hendriks-Witte, Den Haag J.H.C. van den Heuvel, Valkenswaard; ex China

P. Hof, Hoogvliet Mw. A.E. de Jong-Reichardt, Roosendaal N.M. Jongman, Erica; ex NAM Mw. C. Juffermans-Montagne, Hazerswoude-Dorp F.J.M.M. van de Kemenade, Turkije; ex Irak M.A. Kempers, Spijkenisse; ex SNR Mw. C.H.M. Klasema-Bulder, Haren A.J.G. Kouwenberg, Den Haag; ex SNV E.D. Kraaij, Den Helder; ex NAM E.H. Kroes, Den Haag; ex SGSI E.H. van Meurs, Rotterdam; ex SNR

Mw. G. Middelkoop-Versluis, Vlaardingen F.G.J. Monsieurs, Rijsbergen; ex SNC Moerdijk P. Mulder, Huizen; ex Shell Tankers M. van Ravenzwaaij, Culemborg; ex NAM Mw. S.F.J. Roobol, Zwartewaal; ex SNR Mw. H.W. Rotensen-de Jonge, Sappemeer Mw. J. van der Sluis-Arnoldus, Hendrik Ido Ambacht J.A. Sprengers, Hellevoetsluis; ex SNR Mw. C.J. Weeda-Kortleven, Vlaardingen

Met leedwezen geven wij kennis van het overlijden van onze leden: Mw. E. Anchelon-Klant, (SNR), 30/10, 75 jr; Stellendam Mw. T.C. de Baare-Klaassen, (SIPM), 2/11, 96 jr; Warmond J.S.H. ter Beek, ex KSEPL, 25/10, 88 jr; Rijswijk

26


Mw. A. Bekker-van den Donk, (SNR), 15/11, 101 jr; Zeist D. van den Berg, ex SNR, 11/10, 81 jr; Vlaardingen J. van den Berg, ex SIPM, 12/10, 86 jr; Zwolle

Mw. M.A. van Bethlehem-van Korlaar, (NAM), 11/10, 98 jr; Assen C.L. Beverloo, ex SNR, 1/10, 86 jr; Hardinxveld-Giessendam L. Boerma, ex SNV, 11/10, 82 jr; Elst G. Bonzet, ex SNR, 10/10, 84 jr; Houten

PERSONALIA J.T.J. van den Boogaard, ex SNR, 19/11, 89 jr; Vlaardingen G.H. Boshuizen, ex SNR, 23/10, 78 jr; Geervliet Mw. E. Bosma-Hesselink, (SNV), 4/11, 78 jr; Haren Mw. E.P. Brandenburg, ex SNV, 4/11, 94 jr; Bussum Mw. S.I. de Bruïne-Krol, (SIPM), 23/11, 99 jr; Amsterdam Mw. T. van Buren-van der Wal, (SNR), 10/10, 95 jr; Vlaardingen J.H. Dee, ex Oman, 20/10, 85 jr; Capelle aan den IJssel J.F. van Dijk, ex KSLA, 31/10, 89 jr; Gorredijk Mw. W.H. Dijkgraaf-Spiering, (SNV), 8/11, 97 jr; Voorburg N. Dost, ex SICM, 23/10, 92 jr; Bennekom J.F. van Drie, ex SIPM, 6/11, 91 jr; Voorschoten Mw. J. Eerhart-van der Veen, (Curaçao), 16/10, 96 jr; Leeuwarden Mw. J.C. Evers-Goeting, (SIPM), 12/11, 92 jr; Den Haag Mw. B.H. Geel-Roodnat, (Shell Tankers), 10/11, 84 jr; Oostvoorne Mw. C.M. Gordijn, ex Billiton, 28/10, 66 jr; Den Haag Mw. C. Groenewegen-Paar, (SNR), 17/11, 91 jr; Rotterdam J. Haan, ex NAM, 12/10, 81 jr; Assen Mw. H.W. Hartog-van der Rest, (SNR), 9/10, 83 jr; Zwartewaal Mw. M.E. Heimans-Burgers, (SNV), 17/10, 94 jr; Bentveld J.P. Helmich, ex NAM, 28/10, 67 jr; Klazienaveen Mw. R. Hogenbirk-Schimmel, (Saoedi Arabië), 18/11, 82 jr; Witmarsum R. Hoorn, ex NAM, 14/11, 85 jr; Nijeveen Mw. M.A. van der Horst-Klekamp, (SNR), 22/11, 93 jr; Maassluis G.J.L. Janszen, ex SIPM, 20/10, 81 jr; Italië H.J.A. Jebbink, ex Billiton, 14/11, 87 jr; Den Haag P. Kampinga, ex SNR, 12/10, 81 jr; Zuidland

Mw. S. Kamstra-Anjema, (SNR), 15/11, 81 jr; Spijkenisse Mw. M. Kleijwegt-Kuyvenhoven, (SNR), 31/10, 92 jr; Maassluis A. Kok, ex KSLA, 5/10, 89 jr; Amsterdam E. van Kooten, ex SIPM, 25/10, 80 jr; Maassluis C. Kortland, ex KSLA, 30/10, 95 jr; Drachten Mw. E.J. Lammerts van Bueren-Joris, (SICM), 19/11, 88 jr; Spijkenisse K. Landesz, ex SIPM, 22/11, 87 jr; Den Haag P. Laurier, ex Cyprus, 9/11, 90 jr; Driebergen-Rijsenburg J.H. van Leemput, ex SNV, 1/11, 87 jr; Terneuzen Mw. J.H. Lieuwen-van Keulen, (SNR), 19/10, 85 jr; Geervliet R. Lutjeboer, ex SNR, 8/11, 85 jr; Vlaardingen G.J. Markestein, ex SNR, 9/10, 88 jr; Pijnacker G.L.A. Martens, ex Shell Tankers, 6/11, 74 jr; Terschelling N. Mastenbroek, ex SNR, 13/11, 83 jr; Rotterdam A.T.J. van Meenen, ex SNR, 21/10, 76 jr; Anloo M.J. Moerkens, ex Brunei, 28/09, 90 jr; Reeuwijk T.J. Nietsch, ex SNR, 20/11, 87 jr; Kortenhoef L. Nieuwland, ex SNR, 23/10, 78 jr; Spijkenisse J. Pel, ex SNR, 5/11, 97 jr; Oudorp T.F. Risselada, ex SIPM, 14/11, 95 jr; Den Haag Mw. G. Robat-Snelleman, (SNR), 23/11, 79 jr; Oud-Beijerland Mw. J.R. Rodenburg, ex Venezuela, 5/11, 97 jr; Meppel J. Rodenburg, ex SIPM, 20/11, 91 jr; Ede P.J. Schillemans, ex Thailand, 9/10, 87 jr; Bergen op Zoom Mw. H.J. Schofield-Milner, (SIPM), 7/11, 92 jr; Verenigde Staten

Mw. G. Scholte-Soetevent, (NAM), 12/11, 85 jr; Odoorn A. Schoordijk, ex SNI, 17/10, 89 jr; Abbenbroek Mw. C.M. Schulte-Blaauw, (NAM), 20/11, 90 jr; Weiteveen A.I. Schut, ex KSLA, 28/10, 82 jr; Oegstgeest L.G.H.A. Sellink, ex Billiton, 29/10, 73 jr; Zevenaar Mw. C.J.M. Slootjes-Jansen, (SNR), 14/11, 89 jr; Bergschenhoek A. Smit, ex SNR, 22/10, 75 jr; Zevenbergen Mw. C. Stada-Jeremiasse, (SNR), 21/10, 88 jr; Oosterhout Mw. M. Stegenga-van der Lecq, (SNV), 22/10, 89 jr; Den Haag J. Stierman, ex SNR, 11/11, 88 jr; Rotterdam W. Stokhuijzen, ex SN, 11/11, 92 jr; Oosterbeek W. Stoorvogel, ex SPN, 14/11, 84 jr; Rijswijk K. Swart, ex Shell Petroleum, 3/10, 93 jr; Doorn J. Tiemens, ex NAM, 23/11, 90 jr; Assen S. Tiezema, ex SNV, 17/10, 92 jr; Groningen C.T. Tjadens, ex SIC, 2/11, 68 jr; Akersloot H.J. Vernhout, ex SNR, 25/10, 94 jr; Vlaardingen Mw. C.A.M. Verweij-van Ham, (SNR), 3/10, 100 jr; Goirle J.A. Vis, ex Shell Tankers, 17/10, 85 jr; Rotterdam J.W. Vissers, ex Shell Tankers, 9/10, 82 jr; Maassluis Mw. S. van Vliet-Bosma, (SNR), 14/10, 81 jr; Schiedam Mw. H.S. van Welie-Molendijk, (SNR), 11/11, 86 jr; Rotterdam Mw. M.T. van der Zalm, ex SIPM, 26/10, 73 jr; Den Haag Mw. M. Zeeman-Lachowitsky, (SNR), 20/10, 90 jr; Wassenaar J. de Zwart, ex SNR, 1/11, 75 jr; Rhoon

Mw. W. Kinnigin-van der Welle, 8/11, 79 jr; echtgenote van J.C. Kinnigin (SNC), Uffelte Mw. M.S. Kleinjan-van der Stelt, 24/10, 84 jr; echtgenote van P. Kleinjan (SNR), Almere Mw. F. Kok-van Es, 2/10, 87 jr; echtgenote van A. Kok (KSLA), Amsterdam Mw. A. Mulder-Ligt, 16/11, 90 jr; echtgenote van C.A. Mulder (SIPM), Den Haag Mw. W.P. Schalk-van Kastel, 9/11, 72 jr; echtgenote van A.C.M. Schalk (SNC Moerdijk), Prinsenbeek Mw. W.H. Stoker-Boers, 8/11, 64 jr; echtgenote van D.A. Stoker (SGSI), Nieuw-Weerdinge

Mw. F. Tiezema-de Jong, 9/11, 94 jr; echtgenote van S. Tiezema (SNV), overleden op 17/10/14, Groningen Mw. E.M. de Voogd-Lejewaan, 22/11, 77 jr; echtgenote van C. de Voogd (KSEPL), Voorburg Mw. J. van der Werff-Giliam, 16/10, 80 jr; echtgenote van O.P. van der Werff (Curaçao), Doetinchem Mw. H. Zeegers-Wolve, 4/11, 88 jr; echtgenote van F. Zeegers (Curaçao), Oudorp Mw. E. Zijdeveld-van Egmond, 29/10, 85 jr; echtgenote van A.C. Zijdeveld (KSLA), Weesp

Familieberichten: Mw. A. Berkhout-Mastenbroek, 14/10, 86 jr; echtgenote van L. Berkhout (SNC Moerdijk), Oudenbosch Mw. C.A. Besselink-Schrander, 22/10, 75 jr; echtgenote van H.C. Besselink (KSLA), Landsmeer Mw. M.S.H. Dingemanse-Jansen, 14/11, 81 jr; echtgenote van J. Dingemanse (SNR), Spijkenisse Mw. J.C. van Gelder-van Dorsten, 18/11, 89 jr; echtgenote van N.W. van Gelder (Brunei), Bitlhoven Mw. W.K. Hiddes-Joosten, 16/11, 84 jr; echtgenote van J.H. Hiddes (KSLA), Purmerend Mw. T. Hottentot-Bakker, 31/10, 80 jr; echtgenote van S. Hottentot (KSLA), Oostzaan


27

VOEKSKRUISWOORD KW-12 Beste puzzelaars, de Voeksbalk van KW-11 luidt: SCHUIMBAD

Horizontaal: 1 Deltawerken; 7 Mopperaar; 13 Petroleumtank; 14 Opmerking; 16 Raamhor; 17 Ravioli; 18 Reagens; 19 Nog; 20 Kimspel; 21 Einddiploma; 22 Bestraten; 23 Verlegen; 26 Schlager; 27 Manicuren; 31 Illusionist; 33 Januari; 34 Eli; 36 Oliesel; 39 Broekje; 40 Smidse; 42 Tulpenbol; 43 Diepvrieskast; 44 Matvernis; 45 Neertrekken. Verticaal: 1 Duperen; 2 Lethargisch; 3 Apothekersassistent; 4 Erepromotie; 5 Kamerspin; 6 Naamval; 7 Make-over; 8 Proviand; 9 Emmer; 10 Aardappelschilmesje; 11 Ruïne; 12 Ingespannen; 22 Bosviooltje; 24 Ernaar; 25 Gorgeldrank; 27 Manoeuvre; 29 Kibbelen; 30 Stropdas; 33 Jukbeen; 35 Inenten; 37 Islam; 38 Libië; 41 List. Tom toverde de volgende namen uit “de hoge hoed”: • Meer, van A. - BREDA • Smit, D.W. - HORN • Wolthuis, A. - SPANJE 2

3

4

5

6

U dient de letters van dit woord zo in de Voeksbalk te plaatsen dat hier een echt woord ontstaat. Stuur dit antwoord onder vermelding van KW-12 naar: P.J. Visser - Sparrendal 552 - 3142 LR MAASSLUIS of E-mail: [email protected] Wilt u eraan denken om uw volledige adres te vermelden in uw e-mail?

Onder de goede inzendingen worden drie VVV - cadeaubonnen van € 20,00 verloot.

Ik wens alle lezers van Voeks een goed en vooral gezond 2015 toe. Peter

Zij hebben hun prijs inmiddels ontvangen, van harte gefeliciteerd… 1

Na het ontraadselen van dit kruiswoord en het plaatsen van de gevonden letters in de werkbalk ontstaat hier een niet bestaand woord.

7

8

13

10

11

12

14

15

16

17

18 20

9

21

22

28

19

23

24

29

25

26

30

32

31

VOEKS NIEUWS 33

38

39

27

40

41

42

48

43

44

34

45

49

46

50

35

36

37 47 51

52

53 54

55

56

57

58 59

60

61

62

63

Horizontaal.1 Noodzakelijke computersoftware; 13 Gerecht; 14 Verbouwd gewas na het hoofdgewas; 15 Rampspoed; 17 Alleenheerser; 18 Zuid-Amerikaanse struisvogel; 19 Vrouw van Jakob; 20 Vulkaan op Sicilië; 23 Echtgenoot; 24 Biersoort; 26 Stuk gebak; 28 Valies; 30 Katoenen, geglansd satijnweefsel; 31 Europeaan; 32 Griep; 33 Deel van een etmaal; 35 Rond voorwerp; 37 Spil; 38 Vreemde titel; 41 Aartsvader; 45 Weergekeerd; 48 Nederlandse havenstad; 49 Uitgebreid lager onderwijs; 50 Ontploffingsgeluid; 51 Rivier in Spanje; 53 Streek in Portugal; 54 Kunststof; 56 Schadelijke daad; 59 Vaatwerk; 60 Soort inschrijfmethode; 62 Kartel. Verticaal: 1 Betrekking; 2 Pittige saus; 3 Lansier; 4 Indijken; 5 Bitter vocht; 6 Letterdieverij; 7 Geheimzinnig verkondigen; 8 Oud beroep; 9 Naam van de echtgenoot; 10 Erkend gezag; 11 Plaats in Noord-Brabant; 12 Meubelstuk; 16 Tuingereedschap; 21 Te koop (afk.); 22 Gereed; 23 Water in Friesland; 25 Chinese lengtemaat; 27 Naschrift; 29 Koekje met een middenlaagje van crème; 32 Ondernemer, m.n. van toneelvoorstellingen en concerten; 34 Grote ramp; 35 Bergplaats; 36 Trekdier; 38 Verkeerssein; 39 Hetzelfde (afk.); 40 Redactioneel verzorgen; 42 Deel van het jaar; 43 Op de wijze van; 44 Soort syndroom bij alcoholisten; 46 Oude lengtemaat; 47 Grondtoon; 52 Speelhol; 55 Wijnmaat; 57 Gesloten; 61 Zet. Werkbalk Breng de gevonden letters uit het kruiswoord over naar deze balk

15 22

Voeksbalk KW-12

Plaats de resterende letters in de goede volgorde in de balk en vindt een (ouderwets) woord om u te verwarmen 28


6

34 31 25 58 62 50

Twee letters krijgt u cadeau en staan reeds in Voeksbalk KW-12 op de juiste plaats.

50

Dit gevonden woord uit de Voeksbalk kunt u inzenden t/m

58

23 januari 2015

SHELL

Recommend Documents