Shell Nr

VOEKS NIEUWS Maandblad van de Vereniging van Oud-Employés der “Koninklijke/Shell” Nr. 7/8 | JULI 2014

50 Plus Beurs Art & Cycle Burton bouwer

COLOFON Voeksnieuws

Officieel orgaan van de Vereniging van Oud-Employés der ‘‘Koninklijke/Shell’’ 64e jaargang, nr.07/08, juli 2014 Kopij inleveren De kopij voor het volgende nummer 09-2014 dient uiterlijk vrijdag 1 augustus 2014 door de redactie te zijn ontvangen. De kopij voor het daarop volgende nummer 10-2014 moet uiterlijk vrijdag 29 augustus 2014 binnen zijn. Inzendingen uitsluitend per e-mail aan: [email protected] Redactie Anton Barendregt Marieke van Bork Oscar Franse Eef Hummel Leen Rijkers Meinen Chris Whincup Website www.voeks.nl Webmaster: [email protected] Aan dit nummer werkten verder mee: Ank Herstel, Jim Keulemans, Henk Mentink, Tom Reijers, Peter Visser, Pim Visser. Design Shell – Production Centre of Excellence, Den Haag Druk Roto Smeets Grafiservices, Utrecht Oplage 21.450 © 2014 Voeks De redactie behoudt zich het recht voor, aangeboden kopij in te korten of aan te passen. Voor het geheel of gedeeltelijk overnemen of bewerken van artikelen uit dit blad is toestemming van de redactie vereist.

Bureau Voeks

Postbus 162 2501 AN Den Haag Tel. 070 – 377 2371 Fax: 070 – 392 4835 E-mail: [email protected] Voor informatie bereikbaar op maandag t/m donderdag tussen 9 en 12 uur Bankrekening NL14 INGB 0000 0405 08 t.n.v. Voeks te Den Haag

Shell Pensioenfonds

Tel. 070 – 319 9388 Website: www.shell.nl/pensioenfonds Foto voorpagina Oude (Nederlandse Hervormde) Kerk te Oosterbeek

2

VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

Voeks Jaarverslag 2013 Op de Voeks website is het uitgebreide geïllustreerde jaarverslag 2013 gepubliceerd. Wie dat wil inzien, moet zich eerst als Voekslid op de website registreren, als dat nog niet gebeurd is.

Laatste nieuws DR Hieronder vindt u het bulletin met de belangrijkste punten van bespreking bij de laatste vergadering tussen de Directie van het Pensioenfonds en de Deelnemersraad. Op 1 juli a.s. treedt het nieuwe Verantwoordingsorgaan (VO) aan, bestaande uit acht gepensioneerden (zie voor de namen van degenen die voorgedragen zijn voor benoeming het vorige nummer van Voeksnieuws), vier werknemersleden en twee vertegenwoordigers van de werkgever. Als voorzitter van het VO is Jenny Tutein Nolthenius voorgedragen. Op het moment dat u dit leest zullen leden en voorzitter ongetwijfeld benoemd zijn. Het voorgaande betekent dat dit mijn laatste bijdrage namens de DR aan Voeksnieuws is. Mijn dank voor uw geduld. Namens de VPC Dick Swier

Bulletin Overleg Directie Pensioenfonds/Deelnemersraad Voor de laatste keer vond op 15 mei jl. het kwartaaloverleg tussen de Directie van het Pensioenfonds en de Deelnemersraad plaats. Per 1 juli van dit jaar treedt immers het nieuwe Verantwoordingsorgaan (VO) aan en worden de Deelnemersraad en het huidige Verantwoordingsorgaan opgeheven. Namens het Bestuur was voorzitter Garmt Louw aanwezig. Een samenvatting van de besproken onderwerpen: n  De

voordracht van de gepensioneerde leden van het nieuwe VO werd geformaliseerd. Benoeming vindt plaats door het bestuur. De (vier) actieve leden van het nieuwe VO zullen genomineerd worden door de COR en de werkgever nomineert twee werkgeversleden. n Teruggeblikt werd op de samenwerking tussen Bestuur en Directie van het Pensioenfonds en de DR. Geconstateerd werd dat de samenwerking de afgelopen jaren sterk is verbeterd. Van de zijde van Bestuur en Directie werd waardering uitgesproken voor de bijdrage van de DR aan het beleid van het Pensioenfonds. n Een aantal adviesaanvragen werd afgewerkt, namelijk de statutenwijzigingen in verband met de opheffing van de DR en het huidige VO en de instelling van het nieuwe VO, een reglementswijziging in verband met verdere flexibilisering van deeltijdmogelijkheden en het Jaarverslag 2013 (verkrijgbaar via het Pensioenfonds en ook in te zien via de website). n  Uitgebreid werd gesproken over de adviesaanvraag inzake indexatie per 1 juli 2014. De DR kondigde aan positief te zullen adviseren en drong onder andere aan op zorgvuldige communicatie over het door het Bestuur te nemen definitieve besluit. n Tenslotte werd geruime tijd besteed aan de wetgeving die in de ‘pijplijn’ zit en waarover nog veel onduidelijkheid bestaat. Gedoeld wordt op de fiscale behandeling (verslechtering) van de pensioenopbouw en het Financieel Toetsingskader, waarvan het wetsontwerp nog voor advies bij de Raad van State ligt. Namens de VPC Dick Swier

VAN DE BESTUURSTAFEL Voeksleden gratis naar de 50PlusBeurs!

staat van dienst. Tony en Mariska straalden in musicals als De Jantjes, Oliver!, 42nd Street, Beauty and the Beast, Wat Zien Ik?!, Ciske de Rat, Chicago, Miss Saigon, Evita, Titanic, Saturday Night Fever en Les Miserables. Voor u geven Musical Award winnaar Mariska van Kolck en Tony Neef dit jaar extra glans aan de 50PlusBeurs. De combinatie ‘Beurs & Concert’ verzekert u van een bijzondere dag uit!

Kom gratis naar de 50PlusBeurs! Een mooie traditie die wij u ook dit jaar weer kunnen aanbieden. Houdt u van Musicalsterren in Concert? Geniet dan aansluitend van een bijzonder concert voor de speciale Voeksprijs van slechts 15 euro!

bak en beurstas met hebbedingetjes. Kijk op www.50plusbeurs.nl voor het laatste nieuws.

Musicalsterren in Concert: Tony Neef en Mariska van Kolck

De 22e editie van de 50PlusBeurs is van 16 t/m 20 september in de Jaarbeurs Utrecht. De Beurs is dagelijks open van 10.00 tot 17.30 uur. Aansluitend Concert van 17.30 tot 19.30 uur. Op zaterdag middagvoorstelling van 15.15 tot 17.15 uur. Op de terrassen zijn vooraf warme snacks verkrijgbaar.

Voeks leden hebben 4x voordeel 1. 50PlusBeurs entrée: Gratis (i.p.v. € 20,00) 2. Beurs én Concert: € 15,00 (i.p.v. € 65,00)

Let op: Voor de korting heeft u een actiecode nodig, die u bij voorkeur per mail kunt opvragen bij het Voeks Secretariaat: [email protected] Bestel snel via www.plusticket.nl (klik op Voeks logo en vul daarna de actiecode in, die u van Voeks kreeg) of bel 026 3779736. Bestelkosten € 2,50 (U heeft uw actiecode nodig). Aanbieding geldig tot 1 september.

50PlusBeurs 2014: Het leven daagt je uit!

De 50PlusBeurs is ’s werelds grootste evenement voor actieve plussers en biedt de 100.000 bezoekers zes hallen met informatie, amusement en voordeel. Met 600 stands, workshops en presentaties. Maar ook vele optredens op podia met muziek, show, dans en exposities. Niemand verlaat de 50PlusBeurs met lege handen! Voor bezoekers gratis appelge-

Tony Neef en Mariska van Kolck halen het beste in elkaar naar boven in een gevarieerd programma met musical-hits en songs uit de hele wereld. Geniet van hoogtepunten uit Cabaret, Miss Saigon, Beauty and the Beast, Grease en Hazes. Maar ook van onvergetelijke songs van The Carpenters en winnende inzendingen van het Eurovisie Songfestival. Natuurlijk met hoogtepunten uit de musical ‘Sonneveld’ waarin Tony en Mariska met groot succes schitteren. Tony en Mariska brengen een prachtige mix van herkenbaar musicalrepertoire, internationale hit songs en onvergetelijke Nederlandse evergreens. Verrassende muziek, vol overgave gezongen door veelzijdige musicalsterren met een grote

Wilt u met de bus van EFFEWEG naar de Beurs of het Concert? 3. Beurs én Vervoer: € 19,95 4. Beurs én Concert én Vervoer: € 34,95 Busvervoer met entree bestelt u via www. effeweg.nl/50plusbeurs of 0529 46 96 67 Opstapplaatsen in het hele land! Commissie Vitale Zaken VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

3

VAN DE BESTUURSTAFEL

Belangenbehartiging: een belangrijke rol voor de KNVG

Toelichting: In het juni 2014 nummer van Voeksnieuws verscheen deel 1 van het artikel 'Pensioenontwikkelingen in vogelvlucht.' In Deel 2 zal het wetsvoorstel tot wijziging van de Pensioenwet worden behandeld. De indiening van dat wetsvoorstel is echter vertraagd. Daardoor kon dit Deel 2 niet in dit nummer van Voeksnieuws worden opgenomen. Dat houdt u tegoed. Nu eerst een profielschets van de KNVG. In september 2012 heeft Voeks besloten lid te worden van de – kort daarvoor - opgerichte Koepel van Nederlandse Verenigingen van Gepensioneerden (KNVG ). Oud-deelnemers in de Stichting Gepensioneerden PUSH (Philips, Unilever, Shell en Hoogovens) hebben bij die oprichting een belangrijke rol gespeeld; de KNVG is echter geen voortzetting van 'PUSH' onder een andere naam. Bij PUSH stond informatie uitwisseling op de voorgrond en belangenbehartiging op de tweede plaats. Bij de vele malen grotere KNVG (40 aangesloten ledenverenigingen met ongeveer 100.000 leden) staat belangenbehartiging van gepensioneerden op de voorgrond. De KNVG (onder voorzitterschap van Martin van Rooijen, ex Shell employee) voorziet daarmee in een opmerkelijke leemte: anders dan bij werknemers, werkgevers en pensioenfondsen beschikten gepensioneerden niet over een eigen, zelfstandige organisatie met een eigen bureau en 'centre of expertise', dat zich de behartiging van belangen van gepensioneerden ten doel stelt. De eerste twee jaren na haar oprichting is binnen de KNVG daarom niet alleen veel tijd besteed aan de opbouw van de organisatie, maar ook aan de erkenning van de representatieve rol van de KNVG tussen de andere spelers die traditioneel een rol spelen in de Nederlandse pensioenwereld. Die erkenning was nodig: ook gepensioneerden moesten zich een plaats verwerven aan de tafel, waaraan de staatssecretaris van SZW ('Sociale Zaken en Werkgelegenheid') en ambtenaren werkzaam bij SZW overleg voeren met vertegenwoordigers van de andere belangengroeperingen. Gepensioneerden onderschatten soms de noodzaak van een eigen organisatie voor de behartiging van hun belangen; zij gaan er te snel van uit dat hun rechtspositie contractueel en wet4

VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

telijk vaststaat en dat die onveranderlijk is. De Hoge Raad heeft echter onlangs ten principale vastgesteld dat dit niet het geval is; wat dit precies zal betekenen voor de praktijk is nog niet duidelijk. Maar ook nieuwe wetgeving kan leiden tot aantasting van die rechtspositie. Dit was het geval bij voorstellen, die staatssecretaris Klijnsma tijdens het zomerreces van de Tweede Kamer in 2013 voor kennisgeving en commentaar op het internet plaatste. Belangenbehartigers hebben zich daar eendrachtig tegen verzet in een gezamenlijke verklaring (waarover later iets meer), waarbij de KNVG een belangrijke rol heeft gespeeld. De veelkleurige kop van deze verklaring staat hierboven afgebeeld. Deze gezamenlijke verklaring was reden voor de staatssecretaris om haar voorstel in te trekken. Pensioenen zijn het belangrijkste aandachtsgebied voor de KNVG, maar ook de zorg komt regelmatig aan de orde. Ongetwijfeld zal in de komende maanden ook de vermeerdering van de belastingdruk voor gepensioneerden de nodige aandacht krijgen. Het is een breed gebied, waarop de KNVG haar stem wil laten horen. Het werk daarvoor wordt gedaan door een kring van ervaren gepensioneerden, hetzij als actuaris, bankier, politicus, PR deskundige, fiscalist, jurist, HR deskundige, etc. Vaak hebben zij ervaring opgedaan als bestuurder van een fonds, of als lid van een Deelnemersraad of Verantwoordingsorgaan, dan wel door deelname aan een Commissie of Raad van Toezicht bij een pensioenfonds. Binnen de KNVG besteden zij op basis van vrijwilligheid veel tijd aan deze gezamenlijke belangenbehartiging. Daarnaast wordt ruimte vrijgemaakt voor raadgeving, indien een lid vereniging een algemeen advies nodig heeft. Gezien het vele werk is het van belang dat de ledenverenigingen van de KNVG bereid blijven in eigen kring te zoeken naar deskundige en geschikte mensen om dit werk te blijven voortzetten. Belangenbehartiging is een continu proces: het volgen van het 'pensioendebat' zowel tussen belangenbehartigers, maar ook in de politiek en in de media; het bestuderen en begrijpen van nieuwe wetgeving, het formuleren en uitdragen van standpunten in diverse gremia, in voordrachten, in artikelen en interviews in de media en hopelijk binnenkort ook weer op de eigen web-

VAN DE BESTUURSTAFEL

site. Wat de website betreft (www.knvg.nl): helaas, maar terecht heeft de bestuurder van de KNVG, die met grote ervaring op communicatie gebied de website had ingericht, afscheid moeten nemen om zijn eervolle en nuttige taak als bestuurder van het pensioenfonds van zijn voormalige werkgever te kunnen vervullen. Dergelijke wisselingen zullen zich blijven voordoen; nieuwe mensen zullen nodig blijven. Het Voeksbestuur is van mening dat deelname als lid van de KNVG al vele vruchten heeft afgeworpen, ook voor de Shell gepensioneerden. De structuur waarin de werkzaamheden worden verricht is vrij informeel. Naast een bestuur dat de vele contacten onderhoudt en de grote lijnen uitzet, waarover het in 4 jaarlijkse algemene ledenvergaderingen rapporteert, functioneert een pensioencommissie van ongeveer 15 man als 'centre of expertise’. Deze PC bereidt standpunten voor, vergezelt leden van het bestuur naar politici, bestudeert gezamenlijke standpunten met andere belangenbehartigers en ‘last but not least’ geeft desgevraagd advies aan ledenverenigingen. De KNVG en de Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden (NVOG) hebben hun pensioencommissies samengevoegd, waardoor het mogelijk is geworden de werkterreinen te verdelen in kleinere groepjes.(De NVOG maakt deel uit van de CSO als koepel van ouderen organisaties). Zo is er een groep die zich in het bijzonder verdiept in het Financieel Toetsing Kader, een ander in ontwikkelingen in Europa, weer een ander in 'governance en communicatie', etc. Leden van het bestuur en van de PC zijn ook welkom op de regionale bijeenkomsten, waarin ledenverenigingen uit een regio bijeenkomen om algemene ontwikkelingen te bespreken, maar ook om eigen ervaringen uit te wisselen. Tot slot nog iets over de belangenbehartigers, waarvan u de veelkleurige namen hierboven aantreft in de kop van de gezamenlijke verklaring van 12 september 2013, die ook door de KNVG is ondertekend. Een oude bekende is de Stichting van de Arbeid (‘STAR’); die Stichting is het orgaan waarin VNO/ NCW en FNV overleg voeren over de belangen van de werkgevers en werknemers als partijen bij het pensioencontract. In het spel rond het 'polderoverleg’ worden ze ook wel de ‘sociale partners’ genoemd. De KNVG is nu al een regelmatige gesprekspartner aan de onderhandelingstafel van de Stichting van de Arbeid. Een andere sleutelrol is weggelegd voor de Pensioenfederatie; zij vertegenwoordigt de pensioenfondsen als uitvoerders van het pensioencontract. De zakelijke contacten met de federatie zijn goed, zij het dat de federatie zich wel eens laat verleiden tot een suggestie als zouden gepensioneerden (in het Verantwoordingsorgaan) niet evenwichtig zijn bij de weging van diverse belangen. Gelukkig hebben op een 'public hearing' in de Tweede Kamer de aanwezige besturen van pensioenfondsen dat categorisch tegengesproken. De STAR en de Pensioenfederatie zijn de invloedrijkste spelers op het veld; zij zijn goed ingevoerd bij de overheid en zijn gesprekspartners bij de voorbereiding en invoering van de meeste voorstellen tot nieuwe pensioenwetgeving. Nieuw in de pensioenwereld zijn 'de jongeren'; zij manifesteren zich veel duidelijker in de pensioenwereld dan voorheen en in de partijpolitiek bestaat kennelijk ook een streven om hen 'bij de les te houden.' Bestaat er zoiets als een politiek schuldgevoel jegens de jongeren: zij hebben immers groot nadeel ondervon-

den van het gebrek aan toezicht op de woekerpolissen, op de veel te hoge hypotheken, die zijn verschaft en nu ook nog van de werkeloosheid, die vooral onder jongeren bijzonder groot is. Bovendien koesteren jongere werknemers als grief jegens hun oudere collega werknemers (dus niet jegens gepensioneerden!) dat zij relatief te veel pensioenpremie betalen. De KNVG heeft als regel goede contacten met deze jongere groeperingen. De FNV en CNV jongeren zijn medeondertekenaars van de brief aan staatssecretaris Klijnsma; een bewijs dat gepensioneerden en jongeren in beginsel eenzelfde belang hebben bij een robuust pensioenstelsel. U ziet in het kleurrijke gezelschap ook de organisaties van ‘ouderen‘; bij hen is deskundigheid aanwezig, maar zij hebben die niet in die mate ingezet voor een zelfstandige belangenbehartiging als bij de KNVG het geval is. Al deze belangenbehartigers kwamen in hun verklaring van 12 september 2013 tot de conclusie dat de voorstellen van staatssecretaris Klijnsma niet aanvaardbaar zijn. In de kern stelde zij een nieuw pensioencontract voor waarin jaarlijkse indexatie in beginsel verplicht was, buffers niet nodig waren, maar alle deelnemers collectief afstand moesten doen van hun pensioenaanspraken in ruil voor 'voorwaardelijke aanspraken'. Los van de grote inhoudelijke bezwaren tegen dit voorstel, is ook als argument daartegen naar voren gebracht dat dit contract niet goed kan worden uitgelegd aan de deelnemers. Het wensenpakket dat de ondertekenaars in hun gezamenlijke verklaring hebben opgenomen, zal hopelijk duidelijk maken dat de wetgever geen extreme standpunten moet innemen. De ervaring van de laatste zeven jaar heeft geleerd dat niet alle wijzigingen ook verbeteringen zijn. Voeks Pensioencommissie. José Ouwerkerk (Voorzitter Pensioencommissie KNVG) Willem van den Boom (Secretaris KNVG Regio West)

VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

5

BIJBABBELEN

Het was wel weer wennen

Toen ik nog bij Shell werkte was de moeilijkste dag van elk jaar, die waarop ik na de zomervakantie weer op kantoor terug kwam. Het viel helemaal niet mee na een luie en zonnige tijd in Spanje weer aan de slag te gaan. Ik kwam dan terug op mijn kantoorkamer, gebruind, ontspannen en vol verhalen. Maar die verhalen kon ik voorlopig niet kwijt. Mijn chef riep me onmiddellijk bij zich. Hij vroeg wel hoe het geweest was, maar voordat ik kon antwoorden laadde hij  snel een paar urgente karweitjes op mijn schouders om zich  vervolgens haastig naar een managementbespreking te spoeden. Toen ik terugkwam op mijn kamer zat daar de collega al te wachten die mijn werk zolang had overgenomen. Hij was bleek, vermoeid en geprikkeld. Niet alleen had hij zijn vakantie een paar weken moeten uitstellen, omdat er geen overlapping mocht zijn, maar ook had hij zijn werkkracht tot aan de rode streep opgejaagd om drie weken lang een dubbele taak te kunnen verrichten. Tactvol bespaarde ik hem dus mijn juichende vakantieverhalen. Hij droeg het werk weer aan mij over en laadde daarna ook zijn taak op mijn gebruinde schouders, want nu was het zijn

beurt om met vakantie te gaan en mocht ik drie weken de last torsen. Toen hij de kamer verliet was het alsof mijn vakantie al weer maanden achter me lag. Met een snel groeiend wanhoop gevoel ging ik vervolgens het IN-bakje uitmesten, waarin ook het nodige bleek te liggen dat veertien dagen eerder al aan een snelle afdoening toe was geweest. Bovendien ging de telefoon er zin in te krijgen. Hij rinkelde onophoudelijk. Kennelijk was aan iedereen verteld dat ik die dag weer voor het eerst op kantoor zou zijn. Halverwege de middag zat ik volledig uitgeteld achter mijn bureau. ‘ Weet je wat’, dacht ik, ‘laat dat werk maar even stikken. Ik ga fijn een half uurtje naar het secretariaat om daar de meisjes mijn vakantiebelevenissen te vertellen.’ Op het secretariaat zaten ze echter ademloos te luisteren naar een veel jongere, met mannelijk schoon gezegende collega, die met vakantie naar Australië was geweest. Ja, waar blijf je dan met middelbare leeftijd en je drie weken Spanje? Terug dus naar mijn IN-bakje. ’ s Avonds thuis zei mijn vrouw: ‘ Wat zie je er moe uit.’ Dat zou ze die week nog verschillende keren opmerken. Aan het eind van de week was ik dan ook meer aan vakantie toe dan ik vlak voor mijn vakantie was geweest.

Ik piekerde dan ook over hoe dit probleem het best kon worden opgelost. En ik kreeg een idee. Een heel goed idee mag ik wel zeggen. Ik stuurde het dan ook direct in een memo naar de directie. Mijn idee was dat iedere werknemer die van vakantie terugkwam, een week lang in quarantaine werd gezet. In een daartoe speciaal ingericht zaaltje kon hij (of zij) daar acclimatiseren. Een leuk achtergrondmuziekje, wat vakantielectuur, een bar met alle bijzondere drankjes uit het bezochte vakantiegebied en een paar collega’s die waren geïnstrueerd af en toe met goed gespeelde belangstelling naar verhalen te luisteren. En dan, daar tussendoor, af en toe een stukje echt kantoorwerk, iedere dag iets meer totdat aan het eind van de quarantaineweek het normale werktempo weer bereikt was. Helaas, ik heb geen antwoord op mijn memo gekregen. De directie was kennelijk met vakantie. Mr. Jike

6

VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

IN ALLE STATEN

Weerstand tegen Wetenschap De Verenigde Staten hebben vele decennia voorop gelopen op wetenschappelijk gebied, in het bijzonder door onderzoek in vooraanstaande universiteiten en instituten maar vooral ook door succesvolle toepassingen van nieuwe ontdekkingen en technologieën. Daardoor hebben Amerikaanse universiteiten ook altijd een grote aantrekkingskracht geleverd op studenten vanuit de hele wereld, terwijl die universiteiten best blij waren met buitenlandse slimme en gemotiveerde studenten. Dat laatste gaat steeds meer een rol spelen omdat het opleidingsniveau van Amerikaanse middelbare schoolverlaters geleidelijk aan steeds lager is geworden dan dat van hun collega’s in andere landen. Dit kwam duidelijk naar voren toen in 2012 de examen resultaten van 65 verschillende landen werden vergeleken met behulp van het Program for International Student Assessment of PISA, een testmethode die sinds 2000 elke drie jaar wordt gebruikt door de OECD. In totaal deden zo’n half miljoen 15-jarigen het PISA examen. Dat examen omvat drie gebieden: Wiskunde, Lezen en Wetenschap. In China deden alleen enkele provincies mee. Het was opvallend dat Shanghai in alle drie gebieden het hoogste scoorde. Op Wiskunde gebied waren Singapore, Hong Kong en Korea twee, drie en vier. Nederland was op de zevende plaats en de Verenigde Staten scoorde onder het gemiddelde op de 30-ste plaats. Op het gebied van Lezen waren de scores dichter bij elkaar met Shanghai, Hong Kong, Singapore, Japan en Korea op de eerste t/m de vijfde plaats, Nederland op de negende plaats en de Verenigde Staten op de 20-ste plaats met dezelfde score als het gemiddelde. Op het gebied van Wetenschap waren Shanghai, Hong Kong, Singapore en Japan op de eerste vier plaatsen met Nederland op de achtste plaats en de Verenigde Staten net onder het gemiddelde op de 23-ste plaats. Bovenstaande scores maken het ook duidelijk waarom zoveel studenten uit het verre Oosten op de beste universiteiten in de VS belanden. De Verenigde Staten proberen al een jaar of tien om de studieprogramma’s op lagere en middelbare scholen aan te passen. Kennelijk is er te vaak een tendens om kinderen alleen maar voor te bereiden op examens in plaats van hen te leren na te denken hoe de kennis in de praktijk kan worden toegepast. Bovendien bestaat er een duidelijke behoefte om een gestandaardiseerd nationaal leerprogramma te ontwikkelen omdat er nog steeds grote verschillen bestaan tussen de programma’s in verschillende Staten. In 1996 nam de National Research Council het initiatief om de National Science Education Standards (NSES) te ontwikkelen. Daaraan werd deelgenomen door overheidsfunctionarissen van 26 Staten en verschillende groepen leraren en wetenschappers. Het was uiteraard de bedoeling om de nieuwe standaards in het hele land te implementeren, maar er zijn nogal wat barricades opgeworpen. Het blijkt dat twee onderwerpen daarbij vooral verant-

woordelijk zijn: de evolutietheorieën van Darwin (waarover ik enkele jaren geleden al schreef) en de problematiek van klimaatverandering veroorzaakt door menselijk handelen. Enkele dagen geleden publiceerde Christian News het artikel States reject science education standards that promote evolution and global warming. In het artikel wordt bezwaar gemaakt tegen de stelling in de standaards dat deze twee onderwerpen vaststaande en geaccepteerde theorieën zijn. Eerder al had de staat Wyoming aangekondigd dat de standaards zouden worden afgewezen, ondanks de unanieme aanbeveling van een groep wetenschappers in die staat. Een vertegenwoordiger van de staat zei ‘ik zie allerlei sociale implicaties veroorzaakt door de standaards die niet goed zijn voor Wyoming’. Anderen zeiden: ‘we geloven dat ze uiteindelijk keuzes van de ouders wegnemen’. De voorzitter van het State Department of Education zei over de standaards :’ze doen veel afbreuk aan de exploitatie van fossiele brandstoffen’ (Wyoming is landelijk de grootste exporteur van energie). Aan de andere kant hebben Exxon en Chevron publiekelijk de nieuwe standaards gesteund. Bovendien hebben een aantal school districten in Wyoming de nieuwe standaards al geïmplementeerd. In Oklahoma en Texas zullen de nieuwe standaards ook worden genegeerd. In Kentucky heeft de (Democratische) Gouver­neur het besluit van de lokale senaat om de standaards te verwerpen nietig verklaard. In Zuid-Carolina zijn de standaards aangenomen nadat de referenties aan global warming en evolutie grondig waren gerelativeerd.

Het is duidelijk dat staten met een Conservatieve meerderheid ongelukkig zijn met de standaards omdat vooral daar geprotesteerd wordt tegen een alsmaar toenemende bemoeienis van Washington. Maar de scholing van jongeren verdient een hogere prioriteit, bovendien zal het moeilijk worden om de wetenschap blijvend te negeren. Pim Visser [email protected] VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

7

GLOBETROTTER

Art&Cycle: schilderijen in het landschap Kunstenaars zijn al eeuwenlang geïnspireerd door het cultuurlandschap met hoge luchten en lage horizon in het NederlandsDuitse grensgebied, dat wordt doorkruist door de Rijn, Waal en Nederrijn. Museum Schloss Moyland in Bedburg-Hau heeft een uniek project in werking gezet waarbij kunst door middel van een app gecombineerd wordt met een fietsroute.

Wat heeft een app met een schilderijententoonstelling te maken? Het antwoord daarop komt van Dr. Bettina Paust, artistiek directeur van het museum Schloss Moyland. ‘Met deze app brengen wij een hommage aan dit schitterende gebied dat zo veel kunstenaars inspireerde. Bezoekers kunnen na het zien van de tentoonstelling per fiets het Nederlands-Duitse grensgebied verkennen en onderweg de motieven voor kunstwerken uit vervlogen eeuwen bewonderen. Met de app art&cycle zijn we in Duitsland pionier’, vertelt ze. Vijf informaticastudenten van de Hogeschool Rhein-Waal ontwikkelden een app die eeuwenoude kunst, toerisme en informatietechnologie koppelt. In het museum wordt tot 24 augustus 2014 de tentoonstelling ‘Der Himmel so weit/De hemel zo wijd’ gehouden. Museum Schloss Moyland in Bedburg-Hau bij Kleef (in het Duits Kleve) heeft een uniek project in werking gezet waarbij kunst door middel van een app gecombineerd wordt met een fietsroute. 8

VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

De ontdekkingstocht begint in het museum waar 125 werken hangen van Duitse en Nederlandse kunstenaars die elk hun eigen visie op het landschap hebben gegeven. De Nederlandse kunstenaars zijn rijk vertegenwoordigd met namen als Koekkoek, Ruysdael, Den Ouden en Couwenberg. De werken hangen in chronologische volgorde met als afsluiting foto’s van wolkenpartijen van de Duitse kunstenaar Ulrich Erben. De kunstwerken zijn in collegiale samenwerking in bruikleen afgestaan door diverse musea in Nederland en Duitsland. Het uur der waarheid is aangebroken als we na het bekijken van de expositie op de fiets stappen en ons door de app door Kleef laten leiden. Kleef is de thuisbasis geweest voor veel kunstenaars, waaronder de uit Middelburg afkomstige landschapsschilder Barend Cornelis Koekkoek. De ‘handy’, zoals ze in Duits­land een mobiele telefoon noemen, wordt in een hoesje op het stuur geplaatst waarna de app (offline) zijn werk gaat doen. Ik weet eigenlijk niet wat ik ervan verwachten moet en start nieuws­gierig de app die naar keuze in het Duits of in het Nederlands is af te lezen. Pijltjes wijzen de goede rijrichting en al fietsend door Kleef komen we aan bij het eerste viewpoint. Ik tik op het scherm en het eerste schilderij, dat ik eerder in het museum zag hangen, verschijnt. De plaats waar ik sta is exact

de plaats waar de schilder 300 jaar geleden moet hebben gezeten. Ik voel me een tijdreiziger omdat ik op mijn mobiel zie hoe het landschap er eeuwen geleden uitzag en in het echt kan zien wat er is ver­anderd. Gelukkig zijn de meeste kerken een lang leven bescho­ren, want juist kerken zijn vaak de constante factoren in de kunstwerken en het hedendaagse plaatje. Via een rustige weg fietsen we door Kleef naar het volgende viewpoint. Onderweg rijden we door een typisch Duitse villawijk waar de huizen op zich al een bezienswaardigheid zijn. Overal is de geur van vers gemaaid gras te ruiken en al fietsend door velden met wuivende graanhalmen en klaprozen bereiken we de uiterwaarden van de Rijn waar we een blik op de Ooijpolder kunnen werpen, net zoals de schilder dat eeuwen geleden ook deed.

De volgende dag verkennen we aan de Nederlandse kant de route per auto. Rafael en Marco, twee van de app ontwikkelaars gaan met ons mee om het systeem verder uit te testen. De whizzkids hebben uitstekend werk geleverd, want de app werkt perfect. Voor het eerst zien ze de viewpoints in het echt in plaats van in google-earth. In Nederland werkt de app met het fiets­ knooppunten systeem. Daarnaast geeft de app aan waar zich hotels, horecagelegenheden en musea bevinden. We doen in Nijmegen viewpoint 12 aan bij het Hollandsch-Duitsch gemaal,

waar Pieter Franciscus Peters in 1846 het gezicht op de sluis bij maanlicht schilderde. Het gemaal is het enige punt dat we nog herkennen van het schilderij, net als de blik op de Ooijpolder vanaf het uitzichtpunt ‘Heerlijkheid Beek’. In het verrassend mooie landgoed Duno vergapen we ons aan het uitzicht over de Rijn en Betuwe en voelen dezelfde verwondering die Antoon Markus in 1929 moet hebben gevoeld. Jan van Goyen schilderde rond 1646 zijn blik op Arnhem vanuit het Sonsbeekpark. De app wijst ons exact de plek waar de schilder moet hebben gestaan en dat er in 368 jaar het één en ander veranderd is in de contouren van Arnhem moge duidelijk zijn. Bedburg-Hau ligt vlak bij Kleef, net over de grens bij Arnhem en Nijmegen. De afstand vanaf Utrecht is 111 km. Informatie over Museum Schloss Moyland is te vinden op www.moyland.de. Rondom het thema ‘Schilderijen in het landschap’ zijn drie fiets­ routes ontwikkeld. De route Kleef is 44 km, route Nijmegen is 16,5 km en route Arnhem is 26 km. De routebeschrijving van de fietsroutes ‘Schilderijen in het landschap’ zijn gratis verkrijgbaar bij de VVV-kantoren in Arnhem en Nijmegen, evenals in Museum Schloss Moyland. De app is te installeren via www.artandcycle.nl. Via www.Niederrheinrad.de zijn fietsen te huren. Ank Herstel [email protected] VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

9

POST

Gevonden geld. Wegwijzer in het nieuwe erfrecht

Vroeger of later krijgt iedereen met een erfenis te maken. In ’Gevonden geld’ legt Voekslid mr. Ton van Baar in begrijpelijke taal uit welke juridische begrippen spelen, met als uitgangspunt het erf­ recht dat sinds 2003 geldt. Aan de hand van praktijkvoorbeelden wordt verduidelijkt hoe een testament in elkaar steekt en uit welke onderdelen dat kan of moet bestaan. Ook de erfbelasting, vroeger successierecht, wordt besproken. Zo levert het boek uiteindelijk een helder antwoord op de vraag ’Wie krijgt iets en wie krijgt niets’? Het boek is thematisch opgezet en geschreven in Libelle-stijl. Lange juridische zinnen zijn vermeden en de tekst is ook voor de leek toegankelijk gemaakt. Gezien de leeftijdsgroep is dit boek zeker interessant voor Voeksleden. (Het boek ‘Gevonden Geld. Wegwijzer in het nieuwe erfrecht voor iedereen’ is o.a. te koop bij BOL.com, € 30,-).

men zeer lang met elkaar voer, aanvankelijke dienstperioden van één jaar met drie maanden verlof in de 60er jaren wat terugliep tot vier maanden varen met twee en een halve maand verlof bij het opheffen van Shell Tankers in 1996. Enige decennia geleden werd het lidmaatschap opengesteld voor alle ex-Shell Tankers en ex-kantoorpersoneel. Het ging velen aan het hart dat in 1996 besloten werd de Duitse, Franse en Engelse Shell vloten te integreren en van­uit Londen te gaan besturen, de maritieme gemeenschap was te zeer veranderd om een afzonderlijk bestaan te rechtvaardigen. Recent heeft de heer Jelle Werkhoven, die zijn Shell carrière bij de NAM eindigde, de voorzittershamer na tien jaar overgedragen aan de heer Kees Storm, die net als Jelle zijn Shell Tankers carrière bij de NAM eindigde. Kees Storm www.cnooks.nl

Geologisch-culturele excursiereis Onder leiding van Tom Reijers en Leo Minnigh kunt u van 14 t/m 20 september 2014 deelnemen aan een Geologisch-culturele excursiereis naar het Cantabrische gebergte in Noord Spanje. Vooral interessant voor degenen die in Voeksnieuws regelmatig de boek-

Commandowisseling bij de CNOOKS Voor velen van u is de CNOOKS (Club van Nederlandse Oud Gezagvoerders en Oud Hoofdwerktuigkundigen der Koninklijke/Shell) een relatief onbekende Club. In de tweede wereld­ oorlog hebben op de Nederlandse Shell vloten ongeveer 380 zeevaren­ den - gezagvoerders, officieren en bemanningsleden - hun leven geofferd. Meestal voer men onder gevaarlijke oorlogsomstandigheden zeer lang met elkaar. Er zijn gevallen bekend waarbij aan het uitbreken van de oorlog personeelsleden bijna hun driejarig contract in ‘de Oost’, zonder Europees verlof, erop hadden toen de oorlog uitbrak en zij daardoor nogmaals voor een periode van vijf jaar hun gezin niet zagen. Onnodig te stellen dat e.e.a. leidde tot grote lotsverbondenheid en zeer hechte vriendschappen, men kende elkaar van haver tot gort. Na de oorlog, in 1950, werd de Club van Nederlandse Oud-gezagvoerders en Oud-hoofdwerktuigkundigen opgericht met als doel ‘het onderhouden van vriendschapsbanden’. Men komt twee keer per jaar bij elkaar, op de algemene ledenvergadering in het voorjaar en in het najaar tijdens een gezellig samenzijn van de leden met hun partners. De Club hoopt in 2015 haar 65 jarig bestaan te vieren. Omdat, na de oliecrisis in 1972, het leven op zee drastisch veranderde en ook binnen de Groep gevochten moest worden de werkgelegenheid overeind te houden, zijn ook de banden tussen het naoorlogse ex-Shell Tankers personeel zeer hecht. Ook weer omdat 10

VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

besprekingen en geologische (reis) berichten volgen van Tom Reijers, die in het recente verleden van hem een cursus voor Voeks­ leden of via de HOVO hebben bijgewoond en die geïnteresseerd zijn in landen, volkeren en geschiedenis. Diepgaande kennis van geologie en geschiedenis is niet vereist, alles wordt in het veld, met een uitgebreide veldgids en ’s avonds tijdens de reis met PowerPoint presentaties toegelicht. Er worden enkele korte wandelingen gemaakt over goed toegankelijke en begaanbare paden, en vrij­ wel alle excursiepunten liggen langs de weg en zijn per bus bereikbaar. De inhoud van de excursie sluit aan op die van diverse HOVO-cursussen. Iedereen die redelijk ter been is kan deelnemen. Waarover gaat het? Goed ontsloten gesteenten pakketten, vaak fossiel-rijk, zijn door belangrijke structurele gebeurtenissen beïn­ vloed. Zo ontstond dit Cantabrische gebergte. Afzettingsproducten vulden het Duero bekken. In bekken en gebergte ontwikkelde zich een indrukwekkende menselijke geschiedenis. Het is een landschappelijk-geologisch-culturele reis voor €1065,-. Uitgebreide reisinformatie en boekingsformulier zijn te vinden op www.spandon.nl/excursiereis/themareizen of via email [email protected], tel. 06 53479754.

BOEKBESPREKING

How modern Science came into the world ling van de wetenschap te eindigen of te worden omgebogen. Maar over deze belemmerende grenzen wordt nagedacht en de problemen worden deel voor deel aangepakt, waardoor er toch weer nieuwe doorbraken komen zoals de vierde transformatie; het inzicht dat beweging van corpusculaire deeltjes richting heeft. En de vijfde transformatie via diverse experimenten die Cohen ‘het brouwsel van Bacon’ noemt die een nieuwe legitimiteit geeft aan de vermeende vreemde resultaten. De vermeende heiligschennis wordt geïsoleerd door geestelijke van natuurlijke zaken te scheiden.

Dat we de moderne wetenschap in belangrijke mate te danken hebben aan de West- Europese Wetenschappelijke Revolutie in de 17e eeuw is al lang duidelijk, maar dat die revolutie in het westen plaatsvond en niet bijvoorbeeld in China of in de Arabische wereld is niet vanzelfsprekend, zoals Cohen in dit boek in drie delen laat zien. Om dit duidelijk te maken zet hij een grondig betoog op. In deel 1 worden filosofische stromingen geanalyseerd van het krijgen van kennis van de natuur in traditionele samenlevingen. Allereerst de Griekse pre-socratische Ionische filosofie die culmineerde in vijf post-socratische filosofische stromingen, respectievelijk in Athene en Alexandrië. Die worden samengevat. Daarnaast wordt kort aandacht gegeven aan de Chinese natuurkennis die wordt vergeleken met die van Griekenland. Vanaf het begin worden in dit boek systematisch onderlinge vergelijkingen gemaakt waarbij de opbloei en de neergang van specifieke aspecten in de wereldgeschiedenis vergeleken worden met de filosofische stromingen. De klassieke filosofie loopt door in die van de vroege christelijke wereld in Oost- en West-Europa en in de Islamitische wereld. Bij het vertalen van de Griekse geschriften naar enerzijds het Latijns en anderzijds het Perzisch, Syrisch en Arabisch werden de oorspronkelijke Griekse bedoelingen en betekenissen verrijkt en aangepast aan de nieuwe culturen en geloven, een proces wat volgens Cohen uitmondt in Athene ‘plus’ en Alexandrië ‘plus’. In beide gevallen wordt de natuurbeschouwing aan- en ingepast in de religies en doorgegeven via religieuze instellingen van (hoger) onderwijs. In West-Europa werden vooral de denkbeelden van Aristoteles overgenomen nadat ze door Thomas van Aquino en Albertus Magnus aangepast waren. Als Scholastiek worden ze via de beginnende Universiteiten verspreid. In deel 2 bespreekt Cohen de drie revolutionaire transformaties in de Renaissance: De natuurwetenschap wordt wiskundig verrijkt door o.a. Johannes Kepler en Galileo Galilei. Descartes meent dat de aard van de natuur corpusculair / atomistisch is. Ook scheidt hij spirituele van materiele zaken waardoor hij kerkelijk verzet opriep, Vooral Francis Bacon benadrukte het belang van het uitvoeren van experimenteren om feiten te ver­ krijgen. Deel 3 is het langste deel. Daarin wordt uitvoerig ingegaan op de resultaten van deze drie transformaties en de grenzen ervan. Soms botsen ze, soms roepen ze ongeloof op omdat ‘het gezonde verstand’ zich verzet tegen feiten, en er zijn vermeende heiligschennende zaken. Hierdoor dreigt de verdere ontwikke-

In het jaar 1684, 2½ jaar vóór het verschijnen van Newton’s ‘Princi­ pia’, (de zesde transformatie) wordt een tussenbalans opgemaakt. Cohen staat stil bij de betekenis voor de natuurfilosofie van de vrede van Westfalen en van op het verleggen van het zwaartepunt van natuurwetenschappen van de Zuid-Europese landen naar Noordwest Europa. Daar ontstaan twee belangrijke centra op van beschermende wetenschapsbeoefeningen: de Academie des Sciences in Parijs en de Royal Academy in London. Die nemen de fakkel over van Florence en Rome. Ze geven sturing aan de wetenschapsbeoefeningen die uitmondde in de Wetenschappelijke Revolutie. Onder andere legt Cohen uit dat het deze evolutie was die het Europese natuur wetenschap beoefening wereldwijd leidinggevend maakte in plaats van de Chinese of de Arabische. De erfenis van deze ontwikkeling mondde uit in de explosieve toename van kennis en inzichten die de laatste twee eeuwen in een epiloog wordt toegelicht. Elk van de 19 hoofdstukken, evenals voorwoord en epiloog, zijn voorzien van notities over gebruikte literatuur. Bovendien zijn er eindnotities en indexen van namen en onderwerpen. Het geheel is geïllustreerd met diagrammen en regelmatig worden tabella­ risch vergelijkingen gemaakt. Dat maakt dit dikke boek toch doorzichtig. Een zeer erudiet boek, het werk van lange studie in voortreffelijk Engels geschreven en in heldere letters gedrukt. Het is een aanwinst voor ieder die zich bezig houd met de wetenschapsgeschiedenis en wordt hartgrondig aanbevolen. T. Reijers [email protected] How modern Science came into the world; four civilizations, one 17th century breakthrough. H. Floris Cohen, 2010, Amsterdam University Press, 784 pp. ISBN 978 90 8964 239 4, € 65,00 VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

11

GEOLOGISCH GEZIEN

Grote bouwwerken, geologisch gezien Door de geschiedenis heen zijn wereldwijd veel grote gebouwen opgericht. In de oudheid bijvoorbeeld de piramide van Cheops (147 m hoog) en de toren van Babel (± 91 m hoog). Nu, in volgorde van (toekomstige) hoogte, de Kingdom Tower (in aanbouw, Jedda, Saoedie Arabië, 1001 m) en de Sky City (in aanbouw, Changsha, China, 838 m). Voltooid zijn o.a. de ‘lilliputters’ Burj Khalifa (Dubai, 828 m) en de Maastoren (Rotterdam, 165 m).

Iets over de geschiedenis van deze krachtige bouwers. Welke organismen zijn dat? Millimeter grote kalk-afscheidende poliepen die een uitwendig buisvormig skelet maken en zo uiteindelijk de indrukwekkende riffen. Tot in de achttiende eeuw woedde een heftige discussie over de aard van de bouwende koraal organismen. Waren het planten, dieren of zoöfyten als tussenvorm? Al vanaf de oudheid werd een ‘wet van continuïteit’ aangenomen met vermeende overgangen tussen eenvoudige planten via plant-dieren tot dieren en uiteindelijk de mens. De discussie over koralen werd ophangen aan zachte koralen (gorgonen) en zee-boompjes (hydro poliepen of zeeanemonen). Met holtes waaruit witte bloemen opstaken met acht blaadjes zoals die van olijfbomen. Dus zijn het planten, meende men (let op de naam zeeanemoon). Maar kleine buisjes en kliertjes produceerden een melkachtig sap. Was dat het bloed van zeeanemonen? Chemisch leek het op de menselijke huid of op hoorn van dieren. Midden 18e eeuw ontdekte Abraham Trembly, privéleraar van Graaf Bentinck, in de vijver van Zorgvliet (Voorburg) kleine bewegelijke organismen met armpjes die hij hydra of zoetwaterpoliep noemde. Ze bewogen en vingen prooi. Waren het dus dieren? Als hij ze herhaaldelijk in tweeën sneed kwamen er nieuwe poliepen. Vond voortplanting plaats door knopvorming? Dat paste niet voor dieren in de toenmalige Linnaeus-classificatie. Die onderscheidde gorgonen als zoöfyten (plant-dieren) omdat ze voornamelijk leken op dieren en daarnaast waren er ‘echte’ steen- koralen (lithofyten) die zeker dierlijk waren.

Geologisch gezien geldt de lilliputter-status eigenlijk voor alle genoemde bouwwerken van de mens in vergelijking met de grootste natuurlijke bouwwerken. Het Groot Barrière Rif is daarvan het beste voorbeeld. Met een lengte van 2900 km bestaat het uit ruim 2900 aaneen gegroeide riffen waarvan er ± 900 paradijselijke eilanden zijn. Het rif gebied bedekt 334.000 km2 (ongeveer zo groot als Groot-Brittannië) in de Koraal zee voor de kust van Queensland (Noordoost Australië).

Samen en met veel andere organismen komen ze voor in riffen in bewegend, tropisch, doorzond water. Door de handels- en ontdekkingsreizen werden de riffen steeds meer bekend. Aanvankelijk vooral als gevaar voor de scheepvaart. Het bleek dat de poliepenbuisjes samen schotten vormen en die weer koraalbanken. In enkele miljoenen jaren kunnen die honderden meters zijdelings en omhoog groeien als de zeebodem gelijkmatig daalt of de zeespiegel stijgt. Zulke riffen zijn de grootste bouwwerken ter wereld en daarnaast zijn ze zeer kleurrijk door de grote variëteit van koraalsoorten. Soms meer dan driehonderd soorten zoals de blauwe en 12

VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

GEOLOGISCH GEZIEN

bruine hertshoorn¬ koralen, de stralend witte steenkoralen en de roze en paarse bloemenachtige waaier koralen. En de tapijten van paarse en groene algen, bonte zeelelies, sponzen en gele boorzwammen. Tussen dat alles krioelen miljoenen vissen. Voor hen die dit snorkelend of duikend voor het eerst zien, gaat een nieuwe wereld open. Veel mooier dan de wereld van de wolkenkrabbers van Broadway of Dubai. Daar bleef het bij tot Darwin als eerste een geologische beschrijving en interpretatie van koraalriffen voorstelde en er zijn eerste boek over schreef. Zijn waarnemingen en interpretaties zijn tot heden correct en werkzaam. Niet gesteund door de toen nog onbekende theorie van bewegen-

de aardkorst plaatschollen, zag Darwin op zijn reis op de Beagle vooral in de Pacifische- en Indische Oceanen dat er drie hoofdvormen waren van koraalriffen. Franje riffen direct langs de kust, barrière riffen voor kusten die een lagune afschermen, en soms ring riffen of atollen. Hij stelde een elegante hypothese op. Als een vulkaan een eiland vormt (bv. Tahiti) kan zich daar een franje rif omheen vormen. Als de zeebodem daalt, zal het franje rif losraken van de kust en een barrière rif worden en als de daling verder doorzet en de vulkaan onder water verdwijnt, terwijl gelijktijdig de koraalrifbouw pas kan houden met de daling, ontstaat een ring rif of atoll. De moderne plaattektoniek verklaart Darwins correcte waarnemingen en hypothese op elegante manier. Hij had gelijk weten we nu. Ten slotte hebben al deze waarnemingen, speculaties en interpretaties ook belangrijke economische betekenis. Heel veel olie- en gasreservoirs, vooral in het Midden Oosten, het Caribische gebied en in delen van zuidoost Azië, produceren uit kalksteenafzettingen en

koraalriffen. De lichaamsholten van de skeletten die de poliepen beschermen vormen goede porositeit. Late processen in de kalksteen vergroten de porositeit soms en bevorderen de doorlaatbaarheid. Zo wordt er veel olie en gas gevormd. In het westen van Texas zijn zulke kalksteenafzettingen op land zichtbaar (bv. het beroemde Capitan Reef) en olie- producerend in de nabijgelegen ondergrond. Kennis van kalkstenen en koraalriffen is om verschillende redenen belangrijk. Ze zelf bekijken onder water behoort tot de ingrijpendste natuurbelevenissen die ik ken. Ze in de ondergrond opsporen met genoemde theorieën behoort tot de uitdagendste intellectuele bezigheid die ik ken. Bovendien leveren ontsloten kalkstenen vaak mooie, soms kostbare bouwstenen op waarmee homo sapiens dan de hoge gebouwen kan maken waarmee dit relaas begon. Waarbij beroemde architecten de natuur in haar bouwend vermogen nooit kunnen overtreffen. Tom J. A. Reijers [email protected] Darwin, Charles, 1895. On the structure and distribution of Coral Reefs, also Geologial Observations on the Volcanic Islands and parts of South America visited during the voyage of H.M.S. Beagle. London, Ward, Lock &Co Ltd.

VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

13

HOEZO GERANIUMS

De Burton bouwer Wie droomt er niet van, gepensioneerd en dan met een mooi zonnetje in een cabriolet rondtoeren door onbekende streken. Van hotel naar hotel, wie doet me wat. Wim Houweling en zijn vrouw Gerda uit Zutphen hebben het voor elkaar, die doen dat al een paar jaar. Wim, 73 jaar nu, heeft als werktuigbouwkundige op het ontwerpbureau van SNR in Pernis en tijdelijk ook in Oman gewerkt. Terug op Pernis is hij uiteindelijk als projectleider met pensioen gegaan. Hij schrijft: ‘Wij, mijn vrouw Gerda en ik, vinden het steeds weer mooi een oldtimer te zien. Waarom? Als mensen een Ferrari zien reageren ze nauwelijks, maar zien ze een mooie oude auto dan reageren zij blij. Is dat het kind in ons? Maar om er zelf één te hebben en er altijd aan te moeten sleutelen om hem betrouwbaar rijdend te houden leek ons niet aantrekkelijk. Bovendien had ik daarvoor te weinig tijd en was het een prijzige hobby voor een gezin met twee studerende kinderen’. In het voorjaar van 2000 zag hij in een uitzending op TV-Gelderland een interview van DuckHunt, tegenwoordig Burton Car Company, een jong bedrijf waar men op basis van een Citroën 2CV een eigen opbouw aan het ontwerpen en ontwikkelen was. Daar is hij gaan kijken en zag daar het prototype wat hij wilde gaan maken.

De garage aan hun huis werd eind 2000 zijn werkplaats, de basis van de auto is een donor-eend oftewel een tweedehands Citroën 2CV. Het doel is een 'sportauto' te bouwen met hergebruik van bestaande materialen. En zo bouwde hij in die winter, totaal in 585 uur tijd, een Burton, een cabriolet op basis van een Lelijke Eend met een gereviseerde 2-cilinder boxermotor, 602cc, 26,86 Pk. Een bestaande 2CV, door de Rijksdienst in het verre verleden voor Nederland goedgekeurd met registratie van kenteken en chassis. Hij noemt zijn Burton ‘Le Mariage’ vanwege het huwelijk van de gereviseerde Eend en de body in epoxy met aangepaste roestvast stalen onderdelen, ontworpen door DuckHunt in Zutphen. De body was toen nog van glasvezel versterkt met epoxy GRE, die zij leverden in de gewenste kleur. Zelf moest hij hem verder bewerken en passend maken op het chassis evenals de motorkap en het kofferbakdeksel. De uitsparing voor een grille moest hij er ook maar zelf uitzagen. En waar de benzine vuldop moest komen? Je moet een beetje lef hebben en het gat in het spatscherm maken. Jammer toen dat dat niet op de juiste plaats bleek te zijn, dan verzin je er maar wat op. Een simpele handleiding was beschikbaar en speciale gereedschappen waren niet nodig. Wel heeft hij een momentsleutel aangeschaft voor de juiste aanhaalspanningen van de grote boutverbindingen en een steek- ringsleutel 32 voor de veerpotten. Alle 14

VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

verdere benodigde gereedschappen had hij in huis. Een bedrijf in België leverde het goedgekeurde chassis, dat hij gelijk maar liet tectyleren. Op de oprit stond het nog een paar dagen te drogen. Het ontwerp van een 2CV is zo basic, dat geen speciale kennis nodig is en slechts logisch denken en handelen voldoende is. Wilde hij of moest hij onderdelen vernieuwen dan was dat geen probleem. In elk fors magazijn lag bijna alles op de plank, of anders zocht hij in bekende winkels net zo lang tot hij vond wat hij wilde hebben. Zonder voorruit accepteerden de Douane en RDW hem voor keuring. Die keuring was bij de Douane voor het chassis en het bijbehorende nummer en de Rijksdienst keurde de ombouw van de Eend naar Burton. De techniek van de Citroën hoefde niet nogmaals gekeurd te worden, die was immers lang geleden als type reeds goedgekeurd. Toen zij een paar jaar geleden in Zweden reden had ook zijn vrouw zoveel vertrouwen in de auto dat zij stelde: ‘wij kunnen voortaan met de Burton op vakantie’. Het vrije leven en het trekken van hotel naar hotel trok haar en was voor haar meer vakantie dan met de caravan, vandaar dat ze die verkochten. Volgende week gaan zij weer op pad en zien wel waar ze terecht komen. EH

Hebt u een hobby of bezigheid, waar een leuk verhaal over te schrijven valt? Dan is deze rubriek uw kans. De redactie wacht met belangstelling op uw inzending (max. 700 woorden), bij voorkeur met een paar foto’s!

REGIONIEUWS

Regioactiviteiten 02 juli Wandelen 15 juli Wandel-Vierdaagse 16 juli Bezoek Distilleerderij 22 juli Fietstocht 24 juli Wandelen 25 juli Rondvaart 30 juli Dinerclub 06 aug Wandelen 19 aug Midgetgolf 20 aug Gezellige dag 27 aug Dinerclub 04 sep Landesgartenschau 09 sep Lezing Eerste Wereldoorlog 09 sep BBQ 09 sep Bezoek Slot Zuylen 24 sep Dagtocht Maeslantkering 30 sep Beeld en Geluid 30 sep Bustocht 27 okt 60-Jarig Jubileum

Twente Nijmegen Twente Amsterdam Het Sticht Leiden Leiden Twente Apeldoorn Twente Leiden Het Noorden Apeldoorn Arnhem Het Sticht Haarlem/Alkmaar Rijnmond Amsterdam Apeldoorn

Terugblik Heerlijkheid Mariënwaerdt Dit landgoed, gelegen in het hart van de Betuwe in de kom van de rivier de Linge, tussen de dorpjes Beesd en Tricht, vonden wij zéér de moeite waard om er te zijn en rondgeleid te worden door een gids, die ons van het begin tot het eind wist te boeien. De lunch na afloop daar smaakte voortreffelijk.

Laatste nieuws en uitgebreide informatie is te vinden op de regiowebsites!

Arnhem Website Secretariaat

www.voeksarnhem.nl W. van Seters, Schependomlaan 14, 6542 RM Nijmegen, tel. 024-3770765, [email protected] Bankrekening NL81 INGB 0001 0219 12 t.n.v. Voeks regio Arnhem, Elst Welzijnswerk J. Startman, tel. 0316-264256, [email protected] ZKA-consulent T. van Seters, tel. 024-3770765, [email protected] Activiteiten Mw. T. Müller-Evers, tel.026-3643663, [email protected]

Barbecue De jaarlijkse BBQ in herenboerderij “De Hucht” Stationsstraat 24 in Elst wordt gehouden op dinsdag 9 september. Noteert u deze datum in uw agenda. Inloop vanaf 16.30 uur, barbecue van 17.30 uur tot plusminus 20.00 uur. Het eten zal weer net zo gevarieerd zijn als vorig jaar. Wij hopen dat u gezellig komt mee-eten. Voor de BBQ incl. twee drankjes dient u € 23,00 p.p. over te maken op de rekening van de penningmeester (zie colofon).

Amsterdam Website Secretariaat

www.voeksamsterdam.nl Wilma Whincup, Parelmoervlinder 1, 1113 KV Diemen, tel. 020 – 695 9502, [email protected] Bankrekening NL51 ABNA 0431 2585 38 t.n.v. Voeks te Zunderdorp Welzijnswerk Wilma Zwaag, tel. 036-5328077, [email protected] ZKA-consulent Frits Terweij, tel. 036 – 531 9749, [email protected] Activiteiten Trijntje de Vries-Visser, tel. 0299-601940, [email protected]

Activiteit oktober We zijn bezig om iets te organiseren op dinsdag 14 oktober. Nadere mededelingen in het Voeksnieuws van september en op onze website. Bowlen Er wordt door een aantal Voeksleden elke maand gebowld in Arnhem-Noord aan de Schelmseweg, tel. 026-3529550. Speeltijd is van 10.00 tot 12.00 uur. De speeldata zijn: 2, 6 en 30 sept.; 14 en 28 okt.; 11 en 25 nov.; 9 en 23 dec.; 6 en 20 jan.; 3 en 17 febr.; 3, 17 en 31 mrt.; 14 en 26 apr.; 12 mei. Nadere inlichtingen bij de heer Krahmer, tel. 0317-357309 (bij verhindering ’s ochtends afbellen). Frits Terwij VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

15

REGIONIEUWS

Medewerkersdag Afgelopen dinsdag 8 april werd, traditie getrouw, weer de ‘medewerkers-dag’ gehouden, waar alle personen, die zich het hele seizoen hebben ingezet voor Voeks, hiervoor werden bedankt. Deze middag vond plaats bij Boergondineren, een locatie die onderdeel is van een nog in bedrijf zijnde boerderij in Ransdorp. Uiteraard kregen wij daar ook een rondleiding en speelden we Oud Hollandse spelletjes. Tijdens wat lekkere hapjes en drankjes werd Frits Terweij in het zonnetje gezet voor tien jaar verzorgen van het regionieuws, samen met Hans van den Bergh. Deze leuke middag werd afgesloten met een heerlijke “Boergondische” maaltijd.

Bustocht Hierbij een vooraankondiging van een bustocht op dinsdag 30 september. Nadere mededelingen volgen.

Apeldoorn Website www.voeks-apeldoorn.nl Secretariaat  B.N. de Moel, Asselsestraat 303, 7312 CW

Apeldoorn, tel. 055 – 356 1825, [email protected]

Bankrekening NL08 INGB 0003 6259 30 t.n.v. Voeks te Apeldoorn Welzijnswerk  Mw. L.M.J. Hupkens-Jorna, tel. 055 – 506 4498, [email protected]

ZKA-consulent J. Hamer, tel. 034 – 141 7178, [email protected] Activiteiten Mw. M.A. Müller-van der Burg, tel. 06-10765808,

Slotdag We hebben het seizoen deze keer afgesloten met een soort open dag bij ‘Vrij en Blij’. Onder het genot van een kopje koffie en in een relaxte sfeer werd eerst besproken wat men ging doen, een kaartje leggen of toch maar een partijtje biljarten. Men kon ook gaan schilderen of gezellig naar de quiltdames waar niet alleen de quilt technieken werden besproken. Voor vier brid­gers was de lunch om 13.00 uur iets te vroeg, zij zaten nog volop in hun spel. Niet zo veel later nodigde onze voorzitter Jan Snoeks iedereen uit voor het buffet. Het was in ieder opzicht een geslaag­de slotdag die zeker voor herhaling vatbaar is.

[email protected]

60-jarig jubileum Voeksregio Op maandag 27 oktober a.s. vieren wij het 60-jarig jubileum van de Voeks regio Apeldoorn. De festiviteiten zullen plaatsvinden in de nieuwe JT Bioscoop, Nieuwstraat 381 te Apeldoorn. Vanaf 18.00 uur staat in de lounge van de bioscoop een heerlijk grillbuffet voor ons klaar en u krijgt twee consumptiebonnen. Om 20.15 uur wordt er een live verbinding gemaakt met het wereldberoemde Royal Opera House in Londen om op breedbeeld te gaan genieten van een uitvoering, in drie bedrijven, van de opera ‘I due Foscari’ van Giuseppe Verdi. De cast bestaat o.a. uit Plácido Domingo, het Royal Opera Chorus en het Orchestra of the Royal Opera House. Topkwaliteit dus! Dankzij het speciale budget dat Voeks voor dit soort (10-jarige) jubilea beschikbaar stelt, kunnen wij dit evenement organiseren voor een eigen bijdrage van € 25 per persoon. Om de noodzakelijke reserveringen te kunnen maken, moeten we half juli weten hoeveel deelnemers we zullen hebben. Graag dus voor 15 juli uw bijdrage overmaken naar de penningmeester van de regio Apeldoorn, dan is uw inschrijving verzekerd. Midgetgolf Voor dinsdag 19 augustus staat een gezellig dagje midgetgolf gepland. We verzamelen tussen 10.15 en 10.30 uur bij het Veluws Eethuis, Ericaweg 2, 8162 PR Wissel (Epe), tel. 0578 629657. Twee drankjes voor rekening Voeks. De lunch en het golfen zijn voor eigen rekening.

Jip Oostervink en Jannetje Loos tijdens de trip naar nationaal park De Weerribben. 16

VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

REGIONIEUWS

Media-Computerclub Deze clubbijeenkomsten vinden plaats op de tweede donderdag van de maand in het paviljoen “Te Werve” in Rijswijk, aanvang 13.30 uur. In de maanden juli en augustus houden we vakantie. We beginnen weer op donderdag 11 september. Iedereen is van harte welkom om kennis te maken met onze clubactiviteiten. Contact: [email protected] Fietstocht met afscheid

Terugblik nat. park de Weerribben Lezing over de eerste wereldoorlog Op dinsdag 9 september komt Prof. Renner, zoals ieder jaar het nieuwe Voeks seizoen openen met een historisch onderwerp. Ditmaal gaat zijn lezing over de eerste wereldoorlog. Meer details in het volgende Voeksnieuws. Wij wensen u verder een heel prettige zomer.

Den Haag Website Secretariaat

www.voeks-regio-denhaag.nl A.W.J. de Groen, Gen.Eisenhowerplein 186, 2284 XW, Rijswijk-ZH, tel. 070-3943918, [email protected] Bankrekening NL74 INGB 0003 4916 58 t.n.v. Voeks te Den Haag Welzijnswerk L. Tan, tel. 070-2164916, 06-12285125, [email protected] ZKA-consulent F.M. van der Veen, tel. 070-3687168, [email protected] Activiteiten Vacant

Computer cursussen Met ingang van eind april heeft Ruud van der Ark de organisatie van deze activiteiten van Nico van Soldt overgenomen. Nico, wordt namens alle docenten, bedankt voor zijn jarenlange inzet. Mede dank zij hem zijn er heel wat Voeksers ‘Bit-wijs’ geworden. In oktober en november gaan wij twee cursussen geven met elk acht cursisten. Het leslokaal van het tennispaviljoen op Te Werve heeft de beschikking over acht laptoppen. Iedere cursist werkt aan een eigen laptop. Een cursus bestaat uit acht lessen van anderhalf uur en kost € 25. De nadruk zal in het begin liggen op het gebruik van het nieuwe Windows 8.1. Natuurlijk gaat men ook in op het gebruik van e-mail, surfen op het internet, en afhankelijk van de wensen van de cursisten gebruik van gratis Microsoft programma’s als Photogalery en Moviemaker. Deze programma’s draaien ook onder Windows 7. Mogelijke andere onderwerpen zijn: het beheer van mappen en bestanden, gebruiken van USB-sticks, foto’s van een camera overzetten op de computer, internetbankieren, beveiliging enz. Er is altijd overleg tussen cursisten en docenten over welke onderwerpen er behandeld gaan worden. Dus niet aarzelen, maar inschrijven! Maak hierbij gebruik van het inschrijfformulier op de regiowebsite of bel Ruud van Ark, tel. 070-3874410. Meer informatie nodig, bel of mail [email protected], of maak gebruik van de contactlink op de regiowebsite.

Tijdens de fietstocht langs de Vliet naar Delft en een wandeling door Delft onder leiding van een gids van het Gilde werd een hommage gebracht aan Nico van Soldt. Na achttien jaar nam hij afscheid als activiteiten coördinator. Helaas was de opkomst niet groot te noemen, maar het weer was ons welgezind en het was een schitterende wandeling door Delft. Bij het afscheid nemen werd Nico nogmaals verwend. Goede wijn behoeft geen krans, geniet ervan. Namens ons allen nogmaals dank voor jouw jaren lange inzet als co-coördinator activiteiten Den Haag.

VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

17

REGIONIEUWS

Haarlem/Alkmaar Website Secretariaat

www.voekshaarlemalkmaar.nl W.J. van Beest, Madelievenlaan 19, 2111 ZJ Aerdenhout, tel. 023-5245855, [email protected] Bankrekening NL63 ABNA 0561 5013 86 t.n.v. Voeks Haarlem Alkmaar te Heemstede Welzijnswerk Mevr. A.J.C. Spindlegger, tel. 072-5710927, [email protected] ZKA-consulent M. Visser, tel. 072-5124545, [email protected] Activiteiten P. Versluis, tel. 06-28154190, [email protected]

tainer- en ertsoverslagbedrijven. Hier zien we schepen die groter zijn dan menig flatgebouw. Na de rondvaart hebben we een goed beeld van één van de grootste zeehavens ter wereld. De kosten voor deze dagtocht bedragen € 46,00 voor leden en € 57,00 voor introducés. Opgeven voor deze dagtocht door overmaken van het bedrag naar de penningmeester (zie colofon). Graag ook even een berichtje aan de secretaris en/of acti­viteiten commissaris. De sluitingsdatum is 15 september. Het bestuur hoopt op een grote opkomst.

Leiden Terugblik Schiedam De eerste bustocht dit jaar bracht 31 deelnemers naar Schiedam. Het bezoek aan de museummolen 'De Nieuwe Palmboom' was vooral indrukwekkend door de hoogte van de molen (meer dan 40 meter) en het daar bijbehorende aantal trappen. Slechts enkele deelnemers haalde de uiterste nok met schitterend uitzicht. Na de lunch werd een tocht gemaakt op een fluisterboot door de havens van Schiedam. Tenslotte werd, onder leiding van een gids, een rondgang gemaakt door het Jenevermuseum. Een bezoek aan het Jenevermuseum is natuur­lijk niet compleet wanneer er niet geproefd wordt. Een geslaag­de dag, niet in de laatste plaats door het mooie weer en de vaartocht in een open boot.

Jenevermuseum Dagtocht Maeslantkering Woensdag 24 september willen we een dagtocht maken naar de Maeslantkering bij Hoek van Holland. We vertrekken, met de bus, om 08.00 uur vanaf de P&R achter het station te Schagen, om circa 08.30 uur vanaf winkelcentrum 'de Hoef’ in Alkmaar en tenslotte circa 09.00 uur vanaf het NS station te Bloemendaal. Na een korte stop gaan we naar het Keringhuis in Hoek van Holland. Het Keringhuis, Publiekscentrum Water, is hét informatiecentrum over hoogwaterbescherming in ZuidHolland en over de indrukwekkende Maeslantkering. Daar krijgen we een rondleiding en gebruiken we de lunch. Het Keringhuis is geschikt voor personen die gebruik maken van een rollator en het beschikt ook over een ringleiding. Vanaf het Keringhuis maken we een rondvaart door het nieuwste havengebied van Rotterdam. Via de Nieuwe Waterweg varen we langs Hoek van Holland naar het imposante Europoortgebied. We zien een grote verscheidenheid aan industrieën, zoals con18

VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

Website Secretariaat

www.voeks-leiden.nl L.A. Bijl, ’t Lange Rack 9, 2162XX Lisse, tel. 0252-418296, [email protected] Bankrekening NL52 ABNA 0426 3009 47 t.n.v. Voeks te Leiderdorp Welzijnswerk Mw. L. de Graaf-Wijsman, tel. 0252-216139, [email protected] ZKA-consulent P. Zipp, tel. 071-4025138, [email protected] Activiteiten R. Le Grand, tel. 06-44239515, [email protected]

Dinerclub Op woensdag 30 juli gaan we voor het eerst naar restaurant Sevens, Boekhorsterweg 18, 2374 BN Oud Ade. We hebben er ‘proef’ gegeten en dat was een aangename verassing. Rond 18.00 uur ontvangst met een glas Prosecco, aansluitend een menu van drie gerechten (hoofdgerecht vis of vlees), begeleid door twee glazen wijn p.p., tafelwater en afsluitend een kopje koffie. De kosten zijn € 36 voor leden en € 45 voor introducés. Jan Janssen is gastheer, tel. 071-5214010. Aanmelden door betaling aan de penningmeester (zie colofon). S.v.p. duidelijk vermelden ‘Diner juli’. Op woensdag 27 augustus gaan we weer naar de ‘Hooi­ berg’ van Brasserie park, van Diepeningenlaan 2, 2352KA Leiderdorp. We worden vanaf 18.00 uur verwacht en omstreeks 18.30 uur gaan we aan tafel. Het menu is een verrassing van voorgerecht, hoofdgerecht (vis, vlees of vegetarisch) en ter afsluiting koffie/thee compleet (inclusief drie consumpties). Extra consumpties zijn voor eigen rekening. De kosten zijn € 34 voor leden en € 42 voor introducés. Jan Janssen is gastheer, tel. 0715214010. Aanmelden door betaling aan de penningmeester (zie colofon). S.v.p. duidelijk vermelden ‘Diner augustus’. Activiteiten Allereerst een vriendelijk verzoek om bij opgave voor deelneming aan nieuwe evenementen dit niet alleen te doen d.m.v. betaling van het verschuldigde bedrag, maar dit ook te doen bij Robert Le Grand via telefoon of email (zie colofon). Op die manier kunnen we sneller en beter inspelen op de te maken afspraken met organisatoren van zulke evenementen. Katwijks museum. Ook voor dit uitje waren er maar weinig aanmeldingen, maar deze keer zijn we toch gegaan. Een meer uitgebreid verslag volgt mogelijk in VN09. Stadsrondvaart Leiden. Al opgegeven voor deze rondvaart op vrijdag 25 juli a.s.? (zie VN06). Dit kan nog tot 13 juli a.s., maar dan graag ook opgeven aan Robert Le Grand via tele­foon of email. Helaas kon de rederij nog geen definitieve tijd afspreken, maar we blijven mikken op 12.00 of 13.30 uur; deelnemers zullen individueel worden ingelicht.

REGIONIEUWS

Sterrenwacht Leiden. Zo in september worden de dagen al weer korter maar ook nog kans op (redelijk) mooi weer, zodat we ’s avonds de sterrenhemel kunnen aanschouwen in de voormalige sterrenwacht van Leiden. Deze excursie staat op het programma op 19 september, 20.00 uur. De kosten van de rondleiding zijn een vast bedrag van € 75,- voor een groep van max. 15 personen. Dus het aantal deelnemers bepaalt het bedrag dat we individueel gaan betalen. U kunt zich vast opgeven bij Robert Le Grand via telefoon of e-mail (zie colofon) en dan wordt u tijdig geïnformeerd over de kosten en de precieze aanvangstijd. Toneelvoorstelling Anne Frank. Zoals vermeld tijdens de regionale ledenvergadering willen we de leden tegen het einde van november in de gelegenheid stellen om deze voorstelling bij te wonen in Theater Amsterdam, dat speciaal hiervoor werd gebouwd. Om dit zo goed mogelijk te kunnen organiseren, eventueel inclusief vervoer, is het voor ons van belang om zo vroeg mogelijk te weten, of en hoeveel belangstelling er onder onze leden is. Graag vast opgeven bij Robert Le Grand (zie colofon) die ook nadere informatie kan geven.

Het Noorden Website Secretariaat

www.voekshetnoorden.nl Mw. G. van Rossum, Norbruislaan 5, 7761CG Schoonebeek, tel. 0524-532162, [email protected] Bankrekening NL36 RABO 0131 7956 35 t.n.v. Voeks regio Het Noorden te Borger Welzijnswerk Mw. M.J. van Os, [email protected] ZKA-consulent Ton Vas, tel. 0592-346208, [email protected] Activiteiten Wim Huizing, tel. 0592-310932, [email protected]

Terugblik boottocht Groningen Vanuit Hoogezand vertrokken afgelopen 24 april 113 deelnemers met de "Jan Plezier" door het Winschoterdiep naar de stad Groningen. Onderweg eerst koffie met gebak en rond de middag werd een lunch geserveerd. Nadat in het centrum van Groningen werd aangelegd kon men een uur lang door de stad wandelen. Via de waterwegen van de stad Groningen kon men de stad vanaf het water bewonderen. Door het Eemskanaal ging het weer richting Hoogezand met onderweg een Chinees buffet. Het weer werkte de hele dag geweldig mee.

Middagtocht Landesgartenschau In het Duitse stadje Papenburg is gedurende een aantal maanden een Landesgartenschau te bewonderen die wordt gehouden in het stadspark. Het motto van de Landesgartenschau ‘bont en blij’ is voor iedereen snel herkenbaar: kleurrijk en vrolijk, bont en bloeiend. Een bezoek aan de Landesgartenschau wordt een belevenis voor tuinliefhebbers. Op donderdagmiddag 4 september organiseert uw regiobestuur een middagtocht naar deze tentoonstelling. We sluiten de dag op de terugweg af met een diner. Alleen bij Wim Huizing (zie colofon) kunt u zich vóór 15 augustus a.s. opgeven voor deze tocht. Na bevestiging deelname kunt u uw eigen bijdrage, die voor deze middagtocht € 35,00 per persoon (incl. toegang en diner) bedraagt, overmaken naar onze penningmeester (zie colofon) o.v.v. “Middagtocht Papenburg”. Bij annulering binnen veertien dagen vóór vertrek is restitutie van kosten ter beoordeling van het bestuur. Mocht u een dieet hebben, meldt u dit dan even. Wij vertrekken om 12.00 uur vanaf de parkeerplaats bij Rapide Tours, Stationsstraat 25, Tynaarlo, tel.0592-545680.

Rijnmond Website Secretariaat

www.voeksrijnmond.nl W.A. Meijnen, Terborchdreef 10, 3262 NB Oud- Beijerland, tel. 0186-615905, [email protected] Bankrekening NL90 INGB 0000 3201 49 t.n.v. Voeks Rotterdam Vlaardingen Welzijnswerk Mw. H.E. Doorneveld-Letterman, tel. 078-6762010, [email protected] ZKA-consulent Mw. W.A. Vogelaar, tel. 0186-617760, [email protected] Activiteiten Mw. G. Burger-Volker, tel. 078-6733993, [email protected] P. Groen, tel. 06-46717731 [email protected]

Oproep aan de leden De animo om aan de door uw regiobestuur georganiseerde evenementen deel te nemen is een beetje tanende. Jammer, want het kost de activiteitencommissarissen Piet Groen en Gerda Burger veel tijd en energie om de evenementen te plannen en te organiseren. Graag zouden wij van onze leden vernemen wat de redenen zouden kunnen zijn waarom we niet of nauwelijks voldoende aanmeldingen binnen krijgen voor b.v. een uitstapje naar de Glasblazerij in Leerdam met aansluitend een rondvaart over de Linge. Ons budget laat helaas niet toe om via een mailing onze leden hierover te enquêteren. Wij zouden het op prijs stellen wanneer u ons uw mening en ideeën laat weten via ons e-mailadres [email protected]. BBQ op 26 juni. Vanwege het geringe aantal aanmeldingen heeft het bestuur besloten om dit evenement geen doorgang te laten vinden. Dagtocht MAS museum Antwerpen 18 september. Helaas kan ook deze bustocht vanwege geringe belangstelling niet doorgaan. Dagtocht Beeld en Geluid Deze tocht op 30 oktober naar Hilversum gaat wel door. U kunt zich hiervoor nog opgeven t/m uiterlijk 30 september bij Piet Groen of Gerda Burger. Zie voor info de mei editie van het Voeksnieuws, onze website of de Nieuwsflits. De kosten bedraVoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

19

REGIONIEUWS

gen € 47,50 voor leden en € 57,50 voor introducees. U kunt dit bedrag overmaken op de rekening van de penningmeester, zie colofon, onder vermelding van “Beeld en Geluid”. Wandeling Een eerstvolgend evenement, een wandeling, staat gepland op 4 september. Gedacht wordt aan een wandeling in de natuur van Oostvoorne. De definitieve locatie zal zo spoedig mogelijk via onze website worden gepubliceerd. Ook aan deze wandeling zijn geen kosten verbonden.

Het Sticht Website Secretariaat

www.voekshetsticht.nl W.G. Reman, Flits 14, 1231 SN Loosdrecht, tel. 035-5823161, [email protected] Bankrekening NL19 INGB 0000 5021 38 t.n.v. Voeks regio Het Sticht te Huizen Welzijnswerk J. van Berkel, tel. 06-53841190, [email protected] ZKA-consulent J.H. Eekhof, tel. 0348-423015, [email protected] Activiteiten E.J. Pater, tel. 06-22451195, [email protected]

Terugblik bezoek aan Amersfoort Op dinsdag 13 mei werd een bezoek gebracht aan Amersfoort. Na aankomst en koffie nam de groep van 22 personen plaats in één van de boten die hen door de grachten van Amersfoort bracht, waarbij op de belangrijkste punten door een gids uitgebreid werd stilgestaan bij de geschiedenis van Amersfoort. Na de lunch werd te voet een rondgang gemaakt. Dat geeft qua beeld een ander perspectief, dat op de eerder opgedane indrukken een goede aanvulling gaf. Daar de zon intussen vol was gaan schijnen werd het bezoek door velen afgerond met een drankje op een terrasje.

Wandelen Werd in een eerdere editie van VN positief bericht over de eer­ ste aanzet van de poging tot het komen van een wandelgroep, dan moet nu gemeld worden dat die trend zich niet heeft voortgezet. Op 22 mei, toch een met zorg gekozen datum van de eerder aanwezige mensen, bleef de opkomst nu beperkt tot de initiatiefnemer Ewout van der Kuip en de scribent van dit stukje. Aan het weer kan het niet hebben gelegen, want het was een prachtige zonnige dag. Ondanks deze tegenvaller willen we toch nog een poging wagen. Ewout heeft daarvoor weer een wandeling op het oog, een wandeling op donderdag 24 juli vanaf het NS station in Rhenen. Aanvang 10.00 uur. We lopen langs de zuidelijke Rijnoever naar het oosten. Ter hoogte van de pont naar De Blauwe Kamer houden we een koffiestop. Daarna lopen we via de Grebbeberg terug naar het NS station Rhenen. Verwachtte terugkomst omstreeks 13.00 uur. Consumpties en veergeld zijn voor eigen rekening. Verder zijn er geen kosten aan deelname verbonden. Wilt u meer informatie, bel dan met Ewout van der Kuip (0630260879 of 0183-562590). Resterende activiteiten Wat de activiteiten betreft houden we zomerpauze tot dinsdag 9 september, dan wordt een bezoek gebracht aan Slot Zuylen. Op 14 oktober volgt een bezoek aan het Paleis op de Dam. In volgende edities van VN zal het programma voor deze excursies worden vermeld. Intussen kan men natuurlijk zelf voorwerk doen door een bezoek te brengen aan de websites www. slotzuylen.nl en www.paleisamsterdam.nl.

20

VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

REGIONIEUWS

Twente Website Secretariaat

www.voekstwente.nl Mw. U.J.J. Kriekjes, Kobstederweg 3, Winterswijk Henxel, tel. 0543-531248, [email protected] Bankrekening NL62 ABNA 0549 0097 44 t.n.v. Voeks regio Twente te Hengelo Welzijnswerk Mw.B.Feunekes-Spruijt, tel. 053-4614598, [email protected] ZKA-consulent J.Sizoo, tel. 053-4365398, [email protected] Activiteiten H.Freiboth, tel. 0546-492944, [email protected]

Wandelen De wandeling van woensdag 2 juli o.l.v. Theo en Anneke Bartels, begint om 10.30 uur (openingstijd) bij de “Postelhoek”, Laagsestraat 56, 7637 PC in Oud-Ootmarsum, tel. 0541293105. Deze wandeling hebben we twee jaar geleden in juni gemaakt. Toen was het vreselijk slecht weer, hopelijk is het nu beter! Tijdens de wandeling van ongeveer een uur zijn stevige schoenen aan te raden, i.v.m. bospaden en boomwortels. Restaurant de “Postelhoek” staat goed bewegwijzerd: Bij de enige rotonde op de N349 in Ootmarsum rijdt u richting Lage (Dld). De “Postelhoek” bevindt zich na ca. 1 km op de eerste viersprong aan uw rechterhand. Proeverij distilleerderij Kalkwijck Op woensdag 16 juli willen we een bezoek brengen en aan proeverij deelnemen bij Kalkwijck Distillers, Tonnendijk 176, 7681BT Vroomshoop, tel. 06-51414415. www.kalkwijckdistillers.nl Het minimum aantal deelnemers moet tien personen zijn en het bezoek duurt van 14.00 – 17.00 uur. Na het welkom met koffie/thee en lekkers volgt een rondleiding door de distilleerderij. Daarna is er een proeverij van drie producten en een kaasplankje met Twentse kazen, droge worst en mosterd. U kunt zich melden tot 3 juli bij Hans Freiboth, zie colofon. De kosten zijn voor Voeksleden € 10,50 p.p. en voor niet-Voeksleden € 13,00 p.p. Dit bedrag kunt u overmaken op de rekening van de penningmeester o.v.v. Distilleerderij.

Vanuit Twente neemt u de N34 richting ‘Witte Paal’/Hardenberg. Bij kruising Mariënberg rechtsaf en de eerste weg links. Deze kronkelende weg heet eerst Stuwdijk en over de Vecht Rheezerweg. Na 6 km ligt links op een driesprong het restaurant. Vanaf Hardenberg, bij de verkeerslichten op de Twenteweg/ Euro­paweg, richting Rheeze/Diffelen. Via de kronkelende Rheezerweg, Hardenberg weer uit rijden. Bij de eerste verkeersdrempel ligt het restaurant aan de rechterzijde. Verdere inlichtingen over de wandelingen bij Ursel Kriekjes, zie colofon. Bezoek Greftenhoeve Op woensdag 20 augustus komen wij om 14.00 uur bij elkaar bij de Greftenhoeve, Greftenweg 16, Vriezenveen-­­ De Pollen. tel. 0546-564876. Er is niets speciaal georganiseerd. Op het boerenerf, onder de oude eikenbomen of in de hooischuur kunt u een kopje koffie met blauwe-bessen vlaai gebruiken. In de boerenwinkel kunt u eigen gemaakte blauwe bessen producten kopen maar ook een aantal bijzondere streekproducten uit Twente. Er is van alles te drinken. Men kan blauwe en rode bessen en bramen plukken. Dit allemaal kunt u lezen op www.greftenhoeve.nl/content/home/

Het Zuiden Website Secretariaat

www.voeksregiozuid.nl Agnes Hengst-van der Meer, Gravin v Sulzbachstraat 10, 4854 EV Bavel, tel 076-5612138, [email protected] Bankrekening NL93 INGB 0003 3074 04 t.n.v. Voeks regio Het Zuiden te Oosterhout (NB) Welzijnswerk A.H. Don, Hoge Vaartkant 128 4873LL Etten-Leur, tel. 076- 5018065 of 06-24396021, [email protected] ZKA-consulenten Brabant & Limburg: J. van Beusekom, tel. 076-5218259, [email protected], Zeeland & Limburg: L. van Zon, tel. 0113-270144, [email protected] Activiteiten (Vacant)

Bijeenkomsten Goes: Iedere tweede dinsdag van de maand sociëteit in Hotel Terminus Stationsplein 1 in Goes vanaf 10.00 uur. Zevenbergen: iedere eerste woensdag van de maand sociëteit van 10.00 tot 12.00 uur.

Wandelen Op woensdag 6 augustus wandelen we met Ali en Roel Schokker in de buurt van Hardenberg. Omdat enkele mensen uit deze welzijnsregio graag wat dichter bij huis willen blijven, nodigen we ze uit om naar de mooie omgeving van de Rheezer­ belten te komen. De wandeling is niet zo erg lang, maar wel in een prachtig, iets heuvelachtig gebied. In restaurant, ‘De Rheezer­belten’, Grote Beltenweg 1, 7771 SX Hardenberg, tel. 0532-270012, worden we om 10.00 uur verwacht, het gaat dan speciaal voor ons open.

Terugblik lezing Kees IJzerman Het was imposant om te zien en te horen aan het beeldverslag van Kees IJzerman hoe het project Pearl GTL van Shell in Qatar midden in een kale zandvlakte tot stand is gekomen. Kees was een van de eerste betrokkenen bij deze operatie in het kleine emiraat Qatar, waar de gehele infrastructuur nog moest worden aangelegd en er een goed onderkomen vereist was voor de vele tienduizenden werknemers bij de start. De bijeenkomst werd afgesloten met een gezellige lunch, waar iedereen nog wat na kon praten. Welzijnswerk Albert Don blijft op zoek naar een welzijnswerker voor de regio Noord Limburg. Heeft u belangstelling, het telefoonnummer van Albert is 06-24396021. VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

21

PENSIEF

Eerlijkheid Het zal je maar gebeuren, je gaat op vakantie en als je thuis komt is je appartement afgebrand. Het is mijn zoon overkomen. Een week nadat hij en zijn vrouw vertrokken waren, is hun housesitter in slaap gevallen nadat hij een pan olie op het vuur gezet had. Het vermoeden bestaat dat de jongeman een behoorlijke dosis alcohol genuttigd had, want hij heeft niet zelf aan de bel getrokken, de onderburen hebben de brandweer gealarmeerd, de house-sitter heeft rook ingeademd en is in het ziekenhuis terecht gekomen.

Ik zal het niet hebben over de trieste aanblik van het kale huis, noch over het aantal weken dat mijn zoon en zijn vrouw op klapstoeltjes en een matras op de grond geleefd hebben, tenslotte weet iedereen dat de levertijd van meubelen aanzienlijk is. Nee, de reden dat ik dit schrijf is om duidelijk te maken hoe belangrijk het is om je inboedelverzekering up to date te hebben. En hoe cruciaal eerlijkheid uiteindelijk kan zijn. Ik weet dat diverse mensen tegen mijn zoon gezegd hebben dat hij te bescheiden geclaimd heeft, dat hij er veel meer ‘uit zou kunnen halen’. Hij heeft steeds voet bij stuk gehouden. ‘Ik hoef er niet op te ver-

BRIDGE

De Eerste Wereldoorlog Het is 100 jaar geleden dat deze oorlog begon met de moord op de OostenrijkHongaarse troonopvolger Franz Ferdinand en zijn echtgenote Sofie in Sarajevo. Op de TV krijgen we in deze tijd dikwijls programma’s aangeboden die over deze tijdperiode gaan. Het heeft me altijd geïntrigeerd wat er nu precies gebeurd is, zeker nadat we een bezoek gebracht hadden aan de strijdtonelen in de buurt van Verdun. Nederland was niet direct betrokken bij de vijandelijkheden maar kreeg wel vele Belgische vluchtelingen op bezoek om te helpen. Onlangs vonden we bij Paagman een boekje getiteld: ‘Een korte geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog’ door Roel Tanja. In ruim honderd korte hoofdstukken worden alle gebeurtenissen behandeld om de lezer een goed overzicht te geven hoe deze oorlog verliep. Daarbij komen personen langs als keizer Wilhelm II, koningin Wilhelmina, Anthonie Fokker, Petain, Clemenceau, Lloyd George, Woodrow Wilson en vele, vele anderen. Dit spel kwam onlangs voor op de club en leidde tot discussies over wat en hoe er geboden moest worden. Als de ruiten ‘normaal’ verdeeld zijn, dus 3-2 (meest waarschijnlijk) levert die kleur al 7 slagen op. Met klaveren aas komt de leider nog maar 1 slag tekort. Hartens levert die als de aas eruit is of niet direct 22

VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

genomen wordt. NZ komen in ieder geval in afgooi problemen. Het beste is dus om alle ruiten direct te incasseren. Goed opletten wat de tegenstanders bijgooien! In de praktijk werd het enige paar dat 3SA bood beloond met de hoogste score. De andere paren boden allen dealscores in ruiten. Ik heb het al eens eerder gezegd dat als je een mooie dichte lage kleur hebt je altijd moet bedenken of SA niet beter is dan de manche in de lagere kleur, want dat levert meestal minder punten op tenzij er slem kan worden geboden. In dit spel kan slem natuurlijk niet omdat er 2 azen buitenboord zijn. Henk Mentink [email protected]

dienen, ik wil alleen quitte draaien, de brand is niet mijn schuld, het mag me toch geen geld kosten?’ Een verzekeringsinspecteur is kennelijk goed in staat om in te schatten wanneer iemand niet probeert het onderste uit de kan te halen, want de standvastigheid van mijn zoon heeft vruchten afgeworpen, zijn hele claim is toegekend. Pas als zoiets in je directe omgeving gebeurt, sta je stil bij de gevolgen. En loop je tegen de nasleep aan die oneindig lang lijkt te duren. De schuldige jongeman heeft nooit meer iets van zich laten horen. MvB

PERSONALIA De volgende leden heten wij welkom: A. Deurhof, Blokker; ex SRTCA A.H.W. Foederer, Capelle aan den IJssel; ex SPN A.H. Grevelink, Asten; ex Shell Tankers Mw. M.H. van Haaps-Simon van Leeuwen, Den Haag C.F.A.M. Habets, Roosendaal; ex SNC Moerdijk

A. Hoekstra, Vierpolders; ex SNR E.K.R. Jahnke, Amersfoort; ex SNR Mw. H. Kempees-de Minjer, Ridderkerk M.C.H. Koevoet, Zevenbergen; ex SNC Moerdijk Mw. M. van Leeuwen-de Niet, Ridderkerk

J.F. Maassen, Wassenaar; ex SIPM Mw. G. Mantel-de Jong, Almere M.S. Mennes, Den Haag; ex SGSI P.J. Mul, Thailand; ex Gabon Mw. Z. Posthuma-Buist, Veendam H.G.A. Reimers, Dordrecht; ex SI C.J. Wijngaarden, Alkmaar; ex NAM Mw. H. Zwarts-Oostwouder, Spijkenisse

Met leedwezen geven wij kennis van het overlijden van onze leden: E. Abels, ex Maleisië, 16/05, 67 jr; Exloo J. Akkerman, ex SNR, 1/05, 92 jr; Schiedam L.G. Barends, ex SNR, 4/05, 79 jr; Hekelingen J.C. Boudesteijn, ex SNR, 29/04, 85 jr; Maassluis Mw. M.K. van Brummelen-van Stein, (Japan), 30/04, 98 jr; Zeist Mw. W. Brunnmaijer-Schilt, ex KSLA, 11/05, 88 jr; Ouderkerk aan de Amstel Mw. W. Duque-Raaff, (SIPM), 3/05, 87 jr; Huis ter Heide G.E. Hakkers, ex SIPM, 14/05, 94 jr; Voorburg W.G. den Held, ex SIPM, 9/05, 92 jr; Den Haag G.J. van Hengel, ex SIPM, 9/05, 87 jr; Alphen N.C.S. van der Klugt, ex SIPM, 7/05, 81 jr; Leidschendam Mw. K.P. de Korte-Schönfelder, ex SIPM, 30/04, 99 jr; Den Haag F. Lijmberg, ex KSLA, 6/05, 87 jr;

Amsterdam A.H. van der Linden, ex SNV, 5/05, 91 jr; Rotterdam J.P. Meuldijk, ex SNR, 1/05, 88 jr; Spijkenisse W.J.H. Noë, ex KSLA, 9/05, 87 jr; Amstelveen W. Onrust, ex KSLA, 2/05, 96 jr; Duivendrecht A. Oortman, ex NAM, 3/05, 88 jr; Schoonebeek W. Pronk, ex SNR, 18/05, 79 jr; Spijkenisse A. Richter, ex Billiton, 12/5, 72 jr; Den Haag G.W. Schepers, ex NAM, 26/05, 89 jr; Rijswijk Mw. M.L. Sebek, (Billiton), 18/05, 89 jr; Den Haag H. Selser, ex Shell Tankers, 30/04, 81 jr; Berkel en Rodenrijs Mw. J.C. Storm-de Poter, (Shell Tankers), 5/05, 97 jr; Vlissingen Mw. E.G. Timmer-Neervoort, (Curaçao), 14/05, 91 jr; Rotterdam P.E. van der Veld, ex Shell Tankers,

23/05, 79 jr; Terschelling Mw. J. van der Voordt-Salomons, ex SNR, 8/05, 73 jr; Vlaardingen B. van de Wall, ex SNR, 19/05, 94 jr; Vlissingen E.H. Wegkamp, ex NAM, 18/05, 62 jr; Assen F.A.A.K. van West, ex SNV, 19/04, 81 jr; Delft

Familieberichten: Mw. J.H. Bogaards-Kalkman, 13/05, 68 jr; echtgenote van J.L. Bogaards (SNC), Spijkenisse Mw. J. Sla-Melief, 16/05, 88 jr; echtgenote van C. Sla (SNR), Schiedam Mw. W. Wieten-van Egmond, 10/05, 85 jr; echtgenote van H. Wieten (SIRM), Voorschoten Mw. H. Zwier-de Mooij, 3/05, 86 jr; echtgenote van C.F. Zwier (SIPM), Nederweert

✁

Als er in de maand januari géén contributie is betaald of ingehouden van uw pensioen bent u géén lid van Voeks! Bent u geïnteresseerd in de behartiging van uw belangen, activiteiten voor Voeksleden of Voekswelzijnswerk? Dan zegt u:

JA, NATUURLIJK WORD IK LID VAN VOEKS! Ondergetekende, de heer/mevrouw Adres

Postcode

Geb.datum

Laatste maatschappij

Telefoon

E-mail

Ingangsdatum Shellpensioen

Woonplaats

Betaalnr

Naam echtgeno(o)t(e) /partner

.Geb.datum partner

meldt zich hierbij aan als lid van Voeks en gaat ermee akkoord dat de contributie (€ 20,–) in januari met het pensioen wordt verrekend. NB: Indien de aanmelding in het loop van het jaar wordt gedaan, zal éénmalig een acceptgiro worden toegezonden. Indien uw pensioen nog niet in betaling is, wordt ieder jaar een acceptgiro toegezonden. Datum

Handtekening

In envelop zonder postzegel aan: Bureau Voeks, Antwoordnummer 1964, 2501 VC Den Haag N.B. U kunt zich ook aanmelden via onze website www.voeks.nl

VoeksNieuws | nr. 7/8 - juli 2014

23

KRUISWOORD KW-10

-10

De oplossing in de Voeksbalk KW-09 was LICHTBRON

Beste puzzelaars, Het vorige kruiswoord was best moeilijk heb ik begrepen uit sommige reacties maar ondanks dat kwamen er toch nog een paar honderd goede oplossingen binnen. Ook onderstaande puzzel is pittig, maar dat moet toch geen probleem zijn? Een woordenboek is soms nodig maar zo leren we weer wat nieuwe woorden erbij. Na het oplossen van dit kruiswoord en de herschikking van de gevonden letters in de werkbalk dient u alleen het gevonden woord (onder vermelding van KW-10) uit de Voeksbalk in te zenden. Wilt u eraan denken om uw volledige adres te vermelden?

Het adres om deze oplossing naartoe te zenden is: P.J. Visser - Sparrendal 552 - 3142 LR MAASSLUIS of per E-mail: [email protected] Luuk toverde de volgende winnaars uit de hoge hoed: 1 Mvr. N. van Schieveen-Bik - ALMERE 2 P.E. Kuipers - SPIJKENISSE 3 G. van Tuijl - SOUSTONS (Frankrijk) Zij hebben hun cadeaubon inmiddels ontvangen. Van harte gefeliciteerd en tot de volgende opgave.

Onder de goede inzenders mag ik weer drie cadeaubonnen van € 12,50 verloten onder hen die Voekslid zijn . 1

2

3

4

5

6

7

8

9

13

10

11

Peter 12

14 15

16

17

18

20 22

23 28

24

21 25

29

19

26

27

30

31

VOEKS NIEUWS

32

33

36

37

38

39

47

40

41

48

49

34

42

43

44

35

45

50

46

51

52 53

54

55 58

60

56

57

59

61

62

63

64

65

Horizontaal: 1 Nazien; 7 Plaats in Zuid-Holland; 13 Soort sportgebeurtenis; 14 Gezondheidsleer; 16 Lanceerplaats; 18 Plaksel; 19 Zandheuvel; 20 Galerij; 22 Mestvocht; 24 Gekheid; 25 Verboden Ierse leger; 26 Hevige neerslag; 28 Esdoorn; 30 Roeiwedstrijd; 31 Europese Rekeneenheid; 32 Scout; 33 Tijdelijke tandheelkundige behandeling; 36 Ik (Lat.); 39 Sinds lang; 43 Meisje; 47 Beoordelaar; 48 Grootvader; 50 Rijstbrandewijn; 51 Noorse god; 52 Moeraskoorts; 53 Italiaans keukenkruid; 55 Gezwets; 58 Buiten de lijn; 60 Hebreeuwse bijbel; 61 Streek met lage luchtdruk; 63 Deel van de sterrenkunde; 65 Schrik aanjagen. Verticaal: 1 Zeggenschap; 2 Lichtknop; 3 Stipt; 4 In bezit nemen; 5 Stang; 6 Heumerig; 7 Bouillon; 8 Verzoek opzeggen arbeidsovereenkomst; 9 Speeltoestel; 10 Predicatie in het open veld; 11 Beroep; 12 Haastig schrijven; 17 Familielid; 21 Tropische vogel; 23 Technische Hogeschool (afk.); 24 Ondernemingsraad; 27 Daar; 29 Elfenkoning; 32 Zeilschip; 34 Leugen; 35 Nieuwe vondst; 36 Dieptemeter; 37 Persoonlijk voornaamwoord; 38 Voetbalclub uit Almelo; 40 Onbesuisd mens; 41 Bronwater; 42 Groep ziekenhuisspecialisten; 44 Persoonlijk voornaamwoord; 45 Bevel; 46 Analyseren; 54 Muze van het minnedicht; 56 Onheilsgodin; 59 Stad uit de oudheid; 62 Stichting Milieueducatie (afk.). Werkbalk

49 15 36 64 57 60 28

Breng de gevonden letters uit het kruiswoord over naar deze balk Voeksbalk KW-10 Zet de resterende letters in de goede volgorde en u vindt de naam van een bedrijfsafdeling

49

57

8

13

Twee letters krijgt u weer cadeau en staan reeds in Voeksbalk KW-10 op de juiste plaats. Het gevonden woord uit de Voeksbalk kunt u inzenden t/m

22 augustus 2014