SHELL

VOEKS NIEUWS MAANDBLAD VAN DE VERENIGING VAN OUD-EMPLOYÉS DER “KONINKLIJKE/SHELL”

NR.5

MEI 2015

WWW.VOEKS.NL

HERDENKING 4 MEI SURINAME TERUGBLIK RLV’S

VOEKSNIEUWS | NR. 5, MEI 2015

1

COLOFON VOEKSNIEUWS

Officieel orgaan van de Vereniging van Oud-Employés der “Koninklijke/Shell” 65e jaargang, nr.05, mei 2015 Kopij inleveren De kopij voor het volgende nummer 06-2015 dient uiterlijk vrijdag 1 mei 2015 door de redactie te zijn ontvangen. De kopij voor het daarop volgende nummer 07/08-2015 moet uiterlijk vrijdag 5 juni 2015 binnen zijn. Inzendingen uitsluitend per e-mail aan: [email protected] Redactie Abu Faithfull Oscar Franse Eef Hummel Leen Rijkers Meinen Chris Whincup Website www.voeks.nl

Webmaster: [email protected] Aan dit nummer werkten verder mee: Anton Barendregt, Ank Herstel, Peter Visser, Pim Visser, Rinus Vlugter. Design Shell – Production Centre of Excellence, Den Haag

In memoriam. Op 6 maart bereikte ons het droevige bericht dat ons oud-bestuurslid en lid van verdienste, Fred Dik, op 85-jarige leeftijd is overleden. Het bestuur gedenkt Fred vanwege zijn grote verdiensten voor Voeks met grote dankbaarheid. Ons medeleven gaat uit naar zijn vrouw Margreet en verdere nabestaanden. Wij wensen hen veel sterkte met het verwerken van dit verlies. Namens regio Rijnmond, Hans Burger, voorzitter

HERDENKING 4 MEI Traditiegetrouw zal ook dit jaar weer een 4-mei-herdenking plaatsvinden bij de herdenkingspanelen in de hal van het C30-gebouw aan de Carel van Bylandtlaan in Den Haag. De plechtigheid op maandag 4 mei begint om 9.50 uur. Naast vertegenwoordigers van het Bestuur van Royal Dutch Shell plc, van de Ondernemingsraden en van CNOOKS zal ook een delegatie van het Voeksbestuur aanwezig zijn. Na afloop van de plechtigheid vindt een korte ontvangst plaats in restaurant l’Escargot op de begane grond van C30. Zij die deze plechtigheid bij willen wonen worden verzocht zich voor maandag 27 april aan te melden bij Linda Jongbloed, 070 377 87 75, of e-mail [email protected]

Druk Roto Smeets Grafiservices, Utrecht

B.P.M./SHELL-REÜNIE

Oplage 21.450

Voor de B.P.M./SHELL-reünie van 24 oktober 2015 in Holiday Inn Leiden kunt u zich nog aanmelden tot uiterlijk 31 maart a.s. via emailadres: [email protected]. Graag onder vermelding van B.P.M/SHELL-reünie en het aantal personen. Het programma van de reünie kunt u vinden op de Voeks website onder informatie/ algemeen nieuws.

© 2015 Voeks De redactie behoudt zich het recht voor, aangeboden kopij in te korten of aan te passen. Voor het geheel of gedeeltelijk overnemen of bewerken van artikelen uit dit blad is toestemming van de redactie vereist.

BUREAU VOEKS

Postbus 162 2501 AN Den Haag Tel. 070 – 377 2371 Fax: 070 – 392 4835 E-mail: [email protected] Voor informatie bereikbaar op maandag t/m donderdag tussen 9 en 12 uur Bankrekening NL14 INGB 0000 0405 08 t.n.v. Voeks te Den Haag

SHELL PENSIOENFONDS

Tel. 070 – 319 9388 Website: www.shell.nl/pensioenfonds

OPROEP Hoe actief zijn onze lezers als het gaat om sport. Tot op welke leeftijd wordt er nog gesport en welke sport wordt er beoefend. Uiteraard is het kunnen sporten en de sport die je beoefend geheel afhankelijk van je fysieke gesteldheid. Graag uw reactie naar [email protected]. U kunt ook uw telefoonnummer doorgeven aan bureau Voeks of een kaartje sturen met uw gegevens. Wij nemen dan contact met u op.

Foto voorpagina: Suriname: Calliandra tweedii

Vind op VOEKS.NL actuele nieuwsberichten, pensioeninformatie en kortingen voor Voeksleden!

VOEKS NIEUWS 2


VAN DE BESTUURSTAFEL

BERICHTEN VAN HET VERANTWOORDINGSORGAAN (VO) Het VO kwam op 11 februari in vergadering bijeen. Eveneens vond de kwartaalvergadering met de Directie plaats. Een van de onderwerpen was uitbesteding. Het VO heeft tijdens de vergadering een uitgebreide toelichting gekregen over het uitbestedingsbeleid van het SSPF. Elk kwartaal wordt een business review gedaan waarbij aan de hand van een dashboard de processen worden gemonitord. Het VO krijgt daarbij inzage in de overzichtspagina van het dashboard. Tijdens de kwartaalvergadering werd de financiële positie toegelicht. De beleidsdekkingsgraad van het fonds komt waarschijnlijk onder het vereiste niveau. Er is dan sprake van een reservetekort en er zal een herstelplan moeten worden ingediend bij De Nederlandsche Bank. Er zullen binnenkort weer een aantal adviesaanvragen behandeld worden: n Reglement VI aanpassing APP n Indexatie per 1 juli 2015 n Jaarverslag 2014 n Investment Plan n ALM (beleidsonderwerpen en uitvoeringsovereenkomst) De onderwerpen die in februari en maart de aandacht van het Verantwoordingsorgaan vragen zijn zaken die te maken hebben met het jaarverslag. Onderdeel van dat proces is dat de Raad van Toezicht en het Bestuur van het pensioenfonds verantwoording zullen afleggen over de manier waarop zij hun werkzaamheden in 2014 hebben uitgevoerd.

Het VO zal zich ervan vergewissen dat daarbij is gewerkt in lijn met de wetgeving en de Code Pensioenfondsen. Te denken valt aan voldoende inzicht in en aan transparantie en realisatie van het gevoerde beleid, en aan besluitvorming. Bij de Raad van Toezicht gaat het er met name om dat zij toelichten hoe ze hun toezicht hebben uitgevoerd. Tevens zal de Raad van Toezicht de aandachtspunten van vorig jaar evalueren. In het jaarverslag 2014 van het Pensioenfonds zal het VO een stuk schrijven waarin de belangrijkste activiteiten zijn samengevat, eind maart zal het VO hiertoe over deze materie met de Raad van Toezicht en het Bestuur vergaderen. Het is ook gebruikelijk dat het VO aan het einde van het jaar een kwalitatieve beoordeling van de Directie geeft. Met groot genoegen heeft het VO een zeer positieve beoordeling kunnen geven over 2014. De vele ingrijpende veranderingen zijn tijdig verwerkt en ingevoerd terwijl de pensioenadministratie op correcte wijze doorgang heeft gevonden. Het beleid voor de komende jaren wordt onder de loep genomen en zo nodig bijgesteld op basis van de ALM studie 2015-2017 die gaande is (Asset Liability Management). In een 3-tal workshops worden alle onderdelen hiervan doorgenomen met het VO. Het gaat hier met name om het financieringsbeleid, het indexatiebeleid en het beleggingsbeleid. Daarnaast heeft het VO (VPC) een bijdrage geleverd aan het Voeks Jaarverslag. Namens het Verantwoordingsorgaan, Marjan Timmermans

FORE! VOEKS GOLFTOERNOOI 2015 Zoals reeds aangekondigd in de vorige nummers van Voeksnieuws wordt het jaarlijkse Voeks Golftoernooi gespeeld op maandag 27 juli op de mooie bosbaan van het Rijk van Nunspeet. De spelvorm is individueel Stableford. Het programma is als volgt: ontvangst met koffie vanaf 10.00 uur. Om 12.00 uur een shotgun. U krijgt een muntje voor de driving range en vier consumptiebonnen. Na afloop zal er worden geborreld met bittergarnituur. Na omkleden, omstreeks 18.30 uur wordt u een BBQ met dessert aangeboden. De totaalprijs, inclusief bijdrage in de prijzen, bedraagt € 93,-. Deelname staat open voor Voeksleden en hun partners, wel dient u over een NGF handicap van maximaal 36 te beschikken, terwijl ook de playing handicap tot 36 wordt beperkt. Niet-meespelende partners kunnen deelnemen aan de borrel en BBQ tegen de prijs van € 40,- (dit is inclusief vier consumptiebonnen). Het aantal spelers is maximaal 88. Datum en tijdstip van aanmelding zijn bepalend voor deelname. U kunt zich vanaf dinsdag 21 april, de datum dat Voeksnieuws in uw bus hoort te vallen, aanmelden via de Voeks website

www.voeks.nl. Klik op “lees meer” onder het betreffende artikel voor de volledige tekst en het aanmeldingsformulier. De inschrijving staat open tot 29 mei. Alle aanmelders ontvangen uiterlijk 16 juni een e-mail met informatie over deelname of plaatsing op de wachtlijst. Namens de CVZ, Jan Holla, Rob Louwe, Kees IJzerman.


3

REISVERSLAG

SURINAME MVB, OF

Een sfeerbeeld van een reis is moeilijk te maken, maar omdat ik voor de tweede keer met Oscar ben mee geweest waag ik een poging.

Suriname is fascinerend, een mengelmoes van een primitief ontwikkelingsland en een land dat zich aangepast heeft aan westerse luxe. Dat laatste is logisch want bijna alle Surinamers hebben óf in Nederland of elders gewoond, óf hebben familie hier. Eén van de meest treffende dingen die tegenkomt je als je door de hoofdstad Paramaribo loopt, is letterlijk de chaos, niet alleen rijden de auto’s links (even wennen), ze staan ook her en der op de stoep, het is onmogelijk om je in een rechte lijn te verplaatsen. Bij ons kun je de gemeente aanklagen als er een stoeptegel uitsteekt, in Paramaribo lijkt er geen een vlak te liggen. De chaos blijkt ook uit de gebouwen. In Nederland wordt een niet meer bruikbaar gebouw gesloopt, maar Suriname heeft geen ruimtegebrek, in Paramaribo en ook daarbuiten blijft het gewoon staan, om te vervallen. Dat heeft als gevolg dat van ellende bijna in elkaar zakkende houten ministeries gebroederlijk naast super moderne glanzende kantoorgebouwen staan. De Surinamers zijn trots op hun land. Overal staan gedenkmonumenten, en beelden die vaak het nogal heftige slavenverleden van de bevolking verbeelden. Toch is niemand bitter, in tegendeel, als ze vertellen over de bezetting van de Engelsen en van de Nederlanders lijkt het zelfs af en toe alsof ze dankbaar zijn. Buiten de hoofdstad hebben dan ook diverse plaatsen een Engelse naam. En een Nederlandse, stammend uit de tijd (18e en 19e eeuw) dat veel Nederlandse werkloze boeren naar Suriname vertrokken om daar een nieuw bestaan op te bouwen. We zijn door Groningen gereden, door Alkmaar en hebben geluncht in Wageningen (niet in hotel De Wereld, hoewel er wel een hotel is -een plat gebouw- dat die naam draagt). De Surinaamse mentaliteit is er een waaraan je je zou kunnen ergeren, als je geen ervaring hebt met de tropen. Niet doen! Het leeftempo is gewoon een stuk lager dan bij ons (kan trouwens niet anders met die hitte, gemiddeld 28° in de schaduw) en 4


dat uit zich door de manier waarop gewerkt wordt, je ziet heel vaak werklui zitten niksen op hun tractor of graafmachine en bij veel half klare gebouwen is niemand bezig. Het zou door geldgebreken kunnen komen maar komt meestal door iets waar ik later op zal terugkomen. Moeilijker is het om je niet te ergeren aan het non-onderhoud, in de vochtige atmosfeer vervallen de huizen snel en bijna alles heeft een likje verf nodig. Dat laatste gaat zo ver dat sommige putten hun deksel missen zodat er een diep gat in het trottoir is, uiteraard zonder hekje of rood lint eromheen, je moet echt heel goed uitkijken. Eén van die open putten was er overigens twee jaar geleden ook al. Dat zou hier niet mogelijk zijn. Nickerie, de tweede stad van Suriname, op de kaart links in het Noorden, is een stuk moderner en beter onderhouden dan Paramaribo. De tocht erheen is lang en door de uren die je door eindeloze rijstvlakten rijdt, realiseer je je hoe groot het land is. Veld na veld prachtig groen gras trekt aan je oog voorbij, geen huizen maar af en toe één man, bezig is een stuk rijstveld plat te branden dat groter is dan een paar voetbalvelden aan elkaar. Als je vlak daarna geconfronteerd wordt met een misboeking en er lijkt geen plaats voor je in het (overigens zeer moderne) hotel dan denk je, ‘oh, zie je wel? Typisch’, en heb je de neiging om te vergeten dat dit ook in westerse landen voorkomt. Nickerie is niet erg bijzonder, de dagtocht erheen lijkt zonde van de tijd, maar je weet snel beter als je op de brakke meren van Bigi Pan vaart. De smalle bootjes waren onze eerste ervaring met de manier waarop de Surinamer zich in de binnenlanden verplaatst: op het water. Letterlijk alles wordt via de rivieren vervoerd, van grote machines tot bouwmaterialen tot voedsel tot kinderen. In resorts dieper in het binnenland bekruipt je een gevoel van bewondering voor het doorzettingsvermogen van de Surinamer, schoolbootjes … een leuk gezicht met kinderen in een schooluniform. Ik ga niet alle dingen noemen die we bezocht en gezien hebben, maar de (beschermde) rode ibissen van Bigi pan zijn zo mooi dat ze niet mogen ontbreken. Door het eten van garnalen, net als flamingo’s, (een jonge ibis is bruin-grijs) is de soort knalnood

REISVERSLAG

en ze gaan met zijn dertigduizenden tegelijk bij zonsondergang slapen. Vanaf het water, in het wiebelende bootje, zakt je mond open en word je stil als eerst de lucht rood ziet en daarna de bomen in bloei lijken te staan omdat ze met honderden vogels bedekt zijn. En als je dan mag overnachten in een nogal primitief resort op palen, met kieren tussen de planken waaronder je het water ziet klotsen, neem je de eindeloze terugreis graag voor lief. Dieper naar het zuiden wordt de reis nóg avontuurlijker want dan houdt de weg op. Onze westerse billen zijn niet bestand tegen de houten bankjes van de korjalen en ik heb dan ook regelmatig mijn opblaas-kussentje gezegend. Helemaal omdat, ondanks dat de buitenboordmotoren een redelijke snelheid kunnen veroorzaken, de rivieren bezaaid kunnen zijn met rotsblokken en de afstanden zo groot dat je uren en uren aan het varen bent (geen straf, want de jungle is fascinerend). En weer wordt je met je neus gedrukt op de dunbevolktheid van het land, het enige teken van leven af en toe is een dorpje, met bosneger-vrouwen die in de rivier de was doen. Zij waren trouwens de enige Surinamers die niet vriendelijk waren. Toen ik naar het waarom vroeg begreep ik het: tot de vrouwen leerden om zich te bedekken lachten toeristen ze uit en maakten foto’s van hun blote borsten. En tijdens een rondwandeling door het dorp werd het helemaal duidelijk, ik zou het ook niet leuk vinden als vreemde mensen nieuwsgierig probeerden in mijn huis te kijken. Het merendeel van de huisjes heeft geen ramen en veel deuren gaan dan ook met een klap

dicht als de toeristen naderen. Daarom was het erg leuk toen we de kans kregen om mee te lopen met de thuiszorg van een dorp. Een kleine, zeer gedecideerde dame die redelijk Nederlands sprak nam ons op sleeptouw (Nederlands is de voertaal in heel Suriname maar in het binnenland wil het wel eens niet lukken om te communiceren). Ze ging een dement echtpaar verzorgen, en daarna hun was doen in een kreek. We werden uitgenodigd om te helpen, maar het was er spekglad en toen de eerste van ons vijven onderuit ging, kreeg ik een gezonde dosis bewondering voor de fysieke inspanning die binnenland Surinamers moesten leveren om te overleven. De variëteit is wat het land zo boeiend maakt. Dit artikel zou te lang worden als ik zou vertellen over de snoeihete tocht op een tractor over een plantage van 30.00 hectare (met 9000 koeien die gerouleerd werden over ‘vakken’). Of over het Koto museum waar de klederdracht van de Creolen in Suriname tentoongesteld

wordt, of over het Brokopondo stuwmeer. Jammer genoeg kunnen ook al de luxueuze en minder moderne resorts aan bod komen. Ik wil u echter niet onthouden dat er a): een vleermuis in mijn klamboe gezeten heeft (zo spannend, er waren drie man nodig om hem te vangen), b) een kikker in de wc-pot zat (is niet tegen mijn billen gesprongen, gelukkig), c) een vogelspin tegen een huisje kleefde (niet binnen godzijdank, brr) en d) er een rat over mijn terras gelopen heeft (bijna over mijn tenen). Avontuurlijk nietwaar? Hij verdween in de jungle. Rest mij nog om terug te komen op de reden waarom Suriname, qua grondstoffen een rijk land, toch deels een ontwikkelingsland is. Het is te dun bevolkt, er wonen ongeveer 500.000 mensen, waarvan de helft in Paramaribo. Wereldwijd wonen meer Surinamers dan in het land zelf. Hoe bizar. Voor alle geïnteresseerden hoop ik dat Oscar samen met Oetsie Tours volgend jaar opnieuw een reis organiseert. Het is de moeite waard. Wilt u meer informatie, [email protected] Binnenkort komt er een volledig reisverslag op www.voeks.nl VOEKSNIEUWS | NR. 5, MEI 2015

5

BOEKBESPREKING

MYSTICA MET KROMZWAARD TOM REIJERS, [email protected] Jenny Merkus werd in 1844 in Nederlands-Indië halfwees toen haar vader, de gouverneur-generaal, overleed. Vier jaar later in Nederland werd ze wees, na sterven van haar moeder, de kleindochter van een slavin. Haar verdere opvoeding kwam in handen van oom Charles Guillaume Merkus, Waals predikant, die haar sterk beïnvloedde. Al vroeg stelde zij zich Florence Nightingale en Jeanne d’Arc tot voorbeeld. Op 23-jarige leeftijd kreeg ze haar aanzienlijke erfdeel en ging ze samenwonen met componiste, feministe en romanschrijfster Catharina van Rees. Toen die wegging, leefde Jenny teruggetrokken en ontwikkelde dweperige trekjes. Als ‘volgelinge van de Heer’ hield ze zich in Frankrijk en Italië bezigmet persoonlijke en geldelijke liefdadigheid en bracht op haar manier de Blijde Boodschap. Tijdens het beleg van Parijs in de Frans-Duitse oorlog (18701871) hielp ze het Rode Kruis, vooraan in de linies; tijdens de Commune-opstand werd ze herhaaldelijk genoemd in kranten. Die opstand, in veel bloed gesmoord door regeringstroepen, bracht Jenny ertoe te denken dat de Apocalyps van Johannes nabij was. Ze herstelde van de uitputting, in Zuid-Frankrijk, en reisde naar Rome. Daar kreeg ze in een visioen het idee dat ze naar Jeruzalem moest gaan om een paleis te bouwen ‘voor de wederkomst van de Heer’. Terwijl Jenny zich in Europa wijdde aan de verzorging van armen en zieken werd haar bouwproject in Osmaans Palestina geleid door een Franse architect. In 1875 kwamen delen van christelijk Bosnië en Herzegovina in opstand tegen de plaatselijke mohammedaanse onderdrukkers. Deze oorlog werd Jenny’s volgende doel. Immers, als het Turkse Rijk ten onder zou gaan, zou Jeruzalem bevrijd worden en kon de Verlosser terugkeren om Zijn rijk op de aarde te vestigen. Ze was altijd vooraan op het slagveld en gaf het voorbeeld bij het opblazen van Turkse forten. Ze inspireerde velen; wereldwijd schreven kranten over haar. Ze werd de Jeanne d’Arc van Herzegovina genoemd. In Nederland niet, daar wist haar invloedrijke familie dat —deels— te voorkomen. Begin 1876 werd ze met haar commandant en zijn staf door Oostenrijkers aangehouden en naar Linz gebracht. Het werd een triomftocht, overal liep men uit om de gevangen vrijheidsstrijders te verwelkomen. Jenny bereikte uiteindelijk onafhankelijk Servië en kreeg ook in Belgrado een groots welkom. Als ‘Jovanka Merkusova’ werd ze het boegbeeld van de strijd tegen de Turken. Weer strooide ze met geld om nabestaanden bij te staan. Toen het Servische leger de Turken aanviel, was Jenny erbij met haar eigen, uit mannen èn vrouwen bestaande eenheid en weer viel ze op door haar dapperheid. Maar, nadat ze haar generaal openbaar van lafheid en onkunde had beschuldigd werd ze weggestuurd. Opeens zagen sommige bladen de eerder gevierde Jenny als een staatsgevaarlijke intrigante en de Russische geheime dienst vond haar een joods-Oostenrijkse spion. Via de Rivièra ging ze naar Palestina om de daar tijdens de oorlog gestopte bouwwerkzaamheden te hervatten. Haar geld raakte op, de bouw werd definitief stilgelegd, verval trad in en de belastingstatus van het onvoltooide gebouw werd omstreden. Jenny werd armlastig. Tevergeefs probeerde ze geld 6


en steun te verwerven bij de rijken in Nederland en daarbuiten. In 1895 verliet ze definitief Jeruzalem voor Frankrijk waar ze, verward en berooid, de aandacht trok van de Nederlandse vertegenwoordiging. Een van haar broers ontfermde zich over haar. Uiteindelijk werd ze opgenomen in het Utrechtse Diaconessenhuis. Daar overleed zij in 1897 op 57-jarige leeftijd. De auteurs: antropoloog en Balkanspecialist René Grémaux en olie-explorant Wim van den Bosch (met familierelaties in de Balkan) hebben een opmerkelijk gedetailleerd boek samengesteld. De negentiende-eeuwse krantenlezers volgden de belevenissen van die vergeten Nederlandse feministe nauwgezet. Slecht gedocumenteerde delen van Jenny’s jonge jaren, en vooral haar karakter, zijn uit twee later over haar geschreven novellen gehaald, de delen die op de Balkan spelen uit meer dan 1000 persberichten in 18 talen. Door al dit materiaal kon Jenny’s avontuurlijke en tragische leven worden gereconstrueerd, in deze eerste complete biografie. Toegevoegd in de bijlagen zijn: familiestambomen, toelichtingen op genoemde personen en hun betrokkenheid, kaarten van de Balkan in oorlog, noten per hoofdstuk, een bibliografie, literatuurlijst, personen- en topografische registers. Het boek is uitbundig geïllustreerd met vaak authentieke vroege beelden. Het is zeer volledig en daarom aanbevolen aan ieder die meer wil weten over zowel deze merkwaardige vrouw als half vergeten delen van de roerige geschiedenis van de 19e eeuw.

Mystica met Kromzwaard. Het opzienbarende leven van Jenny Merkus (1839-1897). René Grémeaux & Wim van den Bosch, 2014, 650 pag. ISBN 978-90-5972-852-3, Eburon, Delft, €29,95

IN ALLE STATEN

MODERNE ONHEILSPROFETEN PIM VISSER, [email protected] We wonen al weer een kleine 20 jaar in de Verenigde Staten en we hebben ons eigenlijk nooit zorgen gemaakt om de koers van de dollar ondanks dat we met een pensioen in euro’s en dagelijkse kosten in dollars uiteraard gevoelig zijn voor die koers. Het begon enkele maanden geleden zorgelijk te worden. Inmiddels is de euro ten opzichte van de dollar circa 20% in waarde gedaald. Dat was de aanleiding voor de aanschaf van het boek ‘The Death of Money, the coming collapse of the international monetary system’ van James Rickards, uitgegeven in 2014. Rickards heeft al eerder bestsellers geschreven, zoals ‘Currency Wars’. Behalve auteur is hij ook adviseur voor een aantal departementen in Washington en hij woont in Connecticut. De eerste zin in het boek is: ‘De Death of Money gaat over de ondergang van de dollar.’ Voor mij klonk dat interessant, maar de mogelijke gevolgen zijn dramatisch. Rickards schrijft uitvoerig over eerdere ineenstortingen van mondiale monetaire systemen in 1914, 1939 en 1971 en over de gevolgen daarvan, zoals chaos, oorlogen, burgerlijke beroering en aanzienlijke aantasting van de stabiliteit van de wereld-economie. ‘De dollar is sinds het einde van de tweede wereldoorlog de mondiale monetaire reserve geworden, maar dat gaat nu verdwijnen en er is geen alternatieve munteenheid die die rol kan overnemen. Er komt steeds meer financiële oorlogsvoering, maar we krijgen ook deflatie en daarnaast hyper-inflatie, ineenstorting van de markt, en complete chaos.’ Rickards is overtuigd dat dit allemaal gaat gebeuren, de vraag is alleen wanneer.

Met betrekking tot de toekomst van de euro is Rickards redelijk positief. Hij concludeert zelfs: ‘De euro is sterk en wordt sterker’. Het is opvallend dat zijn boek werd gepubliceerd voordat de huidige daling ervan inzette. Toevallig kreeg ik enkele dagen geleden van mijn oudste zoon een boek cadeau van een andere onheilsprofeet. Dat boek heet ‘Flash Points, the emerging crisis in Europe’ van George Friedman, uitgegeven in 2015. Ook Friedman heeft bestsellers geschreven, zoals ‘The Next 100 Years’. Hij is de oprichter en Chairman van

Stratfor, een vooraanstaande private intelligence company. Hij is bovendien een veelgevraagde media specialist en een internationale geo-politicus. Hij is geboren in Hongarije en woont thans in Austin, Texas. Friedman beoordeelt de situatie in Europa veel minder positief. Ook hij besteedt veel aandacht aan de historie en aan kritieke gebieden waar in het verleden spanningen en oorlogen zijn ontstaan. Veel van die spanningen zijn nog steeds aanwezig, maar er zijn ook nieuwe elementen die problemen veroorzaken. De auteur noemt een groot aantal flash points zoals de Balkan (1 miljoen slachtoffers in 1990), de Kaukasus, Centraal Europa, waar een groot aantal landen onafhankelijk zijn geworden, Rusland en zijn grensgebieden, de Benelux landen en vrijwel die landen in Europa die het een of andere probleem hebben, hetzij met talen, godsdienst of etnische minderheden. Vooral de laatste jaren zijn er, vooral in de landen langs de Middellandse Zee, problemen ontstaan door het opnemen van enorme aantallen vluchtelingen uit Afrika en het Midden Oosten. Friedman voorspelt dat nieuwe conflicten onvermijdelijk zijn. De huidige Europese Unie wordt geacht dergelijke conflicten te vermijden, maar Friedman’s analyse concludeert dat die Unie het heel moeilijk krijgt en dat, met name sinds 2008, het duidelijk is dat Europa met al zijn interne spanningen niet sterk genoeg is om de vooraanstaande rol te blijven spelen die het lang heeft gehad. Het boek biedt veel informatie en het is boeiend beschreven. Friedman zegt echter, net als Rickards, dat het vrijwel onmogelijk is om zelfs met al die informatie de toekomst te voorspellen wat betreft ‘wat’ en ‘wanneer’. Beide boeken hebben een negatieve ondertoon, ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat alles best kan meevallen, maar ik kan niet de ervaring claimen die de beide auteurs hebben opgebouwd. Ik kan de boeken van harte aanbevelen en heb er veel van geleerd, maar moet ook bekennen dat ik niet veel wijzer ben geworden wat betreft de mogelijke toekomstige wisselkoersen van euro en dollar (als ze tenminste blijven bestaan!). The Death of Money, The coming collapse of the international monetary system, James Rickards, ISBN 978-1-59184-741-0 Flash Points, The emerging crisis in Europe, George Friedman, ISBN 978-0-385-53633-2 VOEKSNIEUWS | NR. 5, MEI 2015

7

GLOBETROTTER

GREEN SEASON IN GAMBIA, EEN FEEST VOOR ALLE ZINTUIGEN ANK HERSTEL, [email protected] Er bestaat een hardnekkig misverstand over Gambia dat zegt dat je dat land alleen in de winter kunt bezoeken. Wat doorgaans de regentijd wordt genoemd is the Green Season en die duurt van mei tot augustus/september. Een bezoek in deze tijd biedt een absolute meerwaarde, in the Green Season is de natuur vele malen mooier en er is op dat moment een vogelrijkdom die zijn weerga niet kent. Er komen 559 vogelsoorten voor, waarvan de meesten even kleurrijk zijn als de kleding van de bevolking. Het is natuurlijk heel persoonlijk, maar wakker worden door gezang, gefluit en geschreeuw van tropische vogels is voor mij de mooiste wekker. Later in de week beleef ik het ultieme vogelaarmoment als ik bij een klein watertje een stel ijsvogels heen en weer zie vliegen om vis te vangen en het me lukt om goede foto’s te maken. In Gambia komen acht soorten King Fisher (ijsvogels) voor. Peter Engels is de Nederlandse eigenaar van Ngala Lodge, een boetiekhotel in de ambassadeurswijk van Bakau. Hij draagt Gambia een warm hart toe en ondersteunt de bevolking op velerlei manieren. Zo is zijn personeel het hele jaar in dienst. ‘Er moet een kentering komen’, stelt Engels. ‘20% van het nationale inkomen is toerisme. De economie ligt zes maanden per jaar stil, puur door onwetendheid, want de regentijd bestaat doorgaans uit af en toe een buitje’. Ngala Lodge ligt op een klif aan de Atlantische Oceaan in een schitterende tuin waarin kleurrijke vogels kwetteren dat het een lieve lust is. In de lucht zijn Afrikaanse zeearenden, haviken en andere roofvogels doorlopend te zien, op zoek naar vis. Dobberend op mijn rug in het zwembad zie ik hoe ze majestueuze vluchten maken; ik vertrouw er maar op dat ze onderscheid kunnen maken tussen een vis en een mens. De lokale bevolking doet zijn dagelijkse boodschappen in Banjul op de Albert Market. De fantasievolle en kleurrijke gewaden van de vrouwen zijn een feest voor het oog. Het straatbeeld wordt sowieso bepaald door geuren en kleuren, stalletjes waar van alles te koop is en waar de verkoper soms een tukje doet, gekruld rondom zijn handelswaar.

8


Via een klein steegje belanden we achter de markt waar het strand ligt. Hier heerst een enorme bedrijvigheid van vissers die hun boot binnen halen, stalletjes bevoorraden en netten repareren.

Lawrence Williams is eigenaar van de Mandina Lodges in Makasutu Forest. Hij heeft een speciale manier bedacht om aandacht te vragen voor de armoede. Voor eigen rekening haalt hij elk jaar wereldberoemde graffiti-artiesten naar Gambia, die gezamenlijk in enkele weken tijd complete dorpen bewerken. Dat project stimuleert de gemeenschapszin op een aantal manieren: Williams verstrekt gratis verf aan de dorpelingen om alvast een ondergrond te prepareren en door een bijdrage te vragen aan bezoekers die naar de kunstwerken komen kijken, komt er geld in het laatje. Als we met hem een nabijgelegen dorp bezoeken, wordt hij dan ook met open armen ontvangen. www.wideopenwallsgambia.com. Voor een uitstapje naar James eiland moeten we met de ferry tussen Banjul en Barra de Gambiarivier oversteken. Als de boot aanlegt, stromen honderden kleurrijke mensen naar buiten. Vrouwen met drie emmers op hun hoofd gestapeld, een kindje op hun rug en twee tassen in elke hand, mannen met krakende karren waarop dozen, zakken en balen liggen, zelfs hokken met kippen en geiten worden meegesleept. Mannen sjorren de handkarren leeg en leggen de spullen op de kade. Stokoude vrachtwagens verlaten het aanlegpunt, pruttelend en met stinkende uitlaatwalmen. Vervolgens golft één groot kleurenpalet van mensen de ferryboot weer op.

GLOBETROTTER

Gambia ligt in het noordwesten van Afrika op ongeveer zes uur vliegen van Amsterdam maar is ook te bereiken via Brussel.

James eiland is het eiland waar voordat ze verscheept werden naar Amerika de Afrikaanse slaven verzameld werden. De geschiedenis die aan dit eiland kleeft is iets waar de wereld zich diep voor zou moeten schamen. Wat rest op het door de Unesco tot monument uitgeroepen eiland zijn slechts ruïnes, de echo van het verleden. Nadat we in het slavernijmuseum hebben rondgekeken gaan we de ferry op voor de terugtocht. Vanaf het bovendek onttrekt zich voor onze ogen een schitterend schouwspel. Enkele bootjes zijn met hun lading vanuit Banjul gekomen en moeten gelost worden. Er is geen aanlegsteiger en de bootjes liggen zo’n dertig meter vanaf het strand. De lading bestaat uit vrouwen met hun boodschappen, schoolkinderen, mannen, dozen, zakken, blikken, tafels, stoelen, banken, wasmachines, vee en wat je nog meer op een schip kunt vervoeren. Mannen waden, het water tot ver voorbij hun middel, de spullen torenhoog op hun hoofd, naar het schip om te laden en naar het strand om te lossen. Passagiers gaan wijdbeens op de rand van het bootje zitten waarna dragers hun hoofd tussen hun benen wurmen en met hun menselijke lading op de schouders naar het strand waden om ook dat vrachtje droog af te zetten.

Ik verbleef in het kindvrije boetiekhotel Ngala Lodge in Bakau. Meteen bij binnenkomst viel al op dat de eigenaar een kunstliefhebber is. Verspreid over het hele terrein en in het hotel zijn schilderijen en beelden van zowel bekende als lokale kunstenaars te vinden. In 2013 is de lodge door TripAdvisor uitgeroepen tot het vierde meest romantische hotel van Afrika, terwijl het restaurant waar de Engelse topchef Jonathan Groves de scepterzwaaitwerdbeloondmeteenCertificaatvanuitmuntendheid. www.ngalalodge.nl. Gambia is betrekkelijk veilig maar ook hier gelden de veiligheidsmaatregelen die elke toerist in acht moet nemen. Een bezoek aan de GGD is nodig in verband met vaccinaties en malariapreventie. www.reizenverrijkt.nl.


9

PERIKELEN

BODEMPERIKELEN ANTON BARENDREGT De bodem beeft in Groningen. U heeft er natuurlijk van alles over gelezen en gezien, in de krant en op TV. Het is dan ook niet alledaags wat daar gebeurt en het valt te begrijpen dat Groningers ongerust zijn. Lezers van Voeksnieuws en met name de EP-ers onder hen zullen zich wellicht afvragen hoe het mogelijk is dat zij in andere streken nog nooit van dat schokkende effect van gaswinning gehoord hebben. Het is namelijk niet een verschijnsel dat normaal gesproken met olie- en gaswinning samengaat. Wat is er aan de hand? De uiterst onfortuinlijke effecten zijn het gevolg van een aantal unieke eigenschappen van het Groninger gasveld die men in die combinatie vrijwel nergens anders aantreft. In de eerste plaats is het veld groot, ca. 30x40 km. Ten tijde van zijn ontdekking in 1959 was het een van de grootste bekende gasvelden van de wereld. Ten tweede zijn de stromingseigenschappen van het gas-reservoirgesteente zodanig gunstig dat een zeer hoge winningsfactor eenvoudig bereikt kon worden. Het gas staat namelijk niet in verbinding met watervoerende gesteentelagen die meestal een voortijdige beëindiging van de gaswinning tot gevolg zouden hebben en waardoor de gasdruk in het gesteente min of meer op peil zou blijven. In het Groningen veld kan men echter blijven doorproduceren totdat vrijwel al het gas gewonnen is. Dit betekent een winningspercentage van meer dan 95%. De gasdruk zal dan afnemen van ca. 300 bar tot slechts enkele tientallen bar’s. Olievelden kennen dit verschijnsel niet, het winningspercentage daarvan is in het algemeen ook veel lager. Helaas is het reservoirgesteente in Groningen zo zacht en poreus dat het bij lage gasdruk door het bovenliggende gesteente (3 km dik!) in elkaar gedrukt wordt, de zgn. ‘compactie’. Bij kleine velden kan dit ook gebeuren, maar daar zal het bovenliggende gesteente als het ware een ‘brug’ vormen zodat daar weinig of geen compactie optreedt. Bij een ‘brug-overspanning’ van zo’n 30-40 km lang 10


natuurlijk niet, die zakt in. De reservoir-compactie gaat helaas niet continu en geleidelijk maar schoksgewijs, naar men denkt via oude gesteentebreuken die vele miljoenen jaren geleden zijn ontstaan, zie het bijgeplaatste kaartje. En daarmee komen we bij nog een bijzondere eigenschap van het veld: het ligt onder bewoond gebied en dat betekent dat die aardschokken huizen treffen, en dus mensen. Elders in de wereld liggen zulke grote velden vaak onder woestijnen of onder de zeebodem, waar zij niet of nauwelijks opgemerkt worden. De schokken in Groningen zijn over de jaren toegenomen van ca. Richter 1,5 (nauwelijks waarneembaar) tot ca. Richter 4, een niveau waarbij lichte schade kan optreden. Omdat Groningse huizen en gebouwen niet op aardschokken berekend zijn zal de schade groter zijn. Een recent gepubliceerde studie* voorspelt de mogelijkheid van schokken tot Richter 5 (nog steeds niet desastreus, voor enkele oudere huizen en schuren mogelijk wel). Het lijkt er op dat, als de gasproductie wordt verlaagd, de aardschokken zullen verminderen of in ieder geval meer gespreid zullen optreden. Maar de onzekerheden zijn groot. En de ongerustheid onder de Groningers natuurlijk ook. Een oplossing van dit probleem is niet eenvoudig. Insluiten van de gasproductie en invoer van Russisch gas is een optie, maar de politieke en financiële gevolgen daarvan zullen ons niet in de koude kleren gaan zitten. Bovendien zijn de branders van onze geysers en CV-installaties speciaal berekend op de unieke (‘laagcalorische’) gassamenstelling van het Groninger gas en niet zonder meer geschikt voor het ‘hoogcalorische’ Russische gas. Er kan in beperkte mate stikstof (uit de lucht) bijgemengd worden, maar bij een koude winterse periode móet voorlopig de Groningse gaskraan open blijven. En die schuddende huizen dan? Die moeten eigenlijk verstevigd worden met stalen geraamtes, binnen of buiten, om hen tegen de woelige bodem te beschermen. Men zou mensen kunnen uitkopen en/of stalen wooncontainers plaatsen? Om maar niet te spreken over de mooie oude kerkjes .. een wijs man of vrouw die de juiste oplossing weet … * ‘A seismological model for earthquakes induced by fluid extraction from a subsurface reservoir’, Journal of Geophysical Research: SolidEarth, december 2014

POST

GESCHIEDENIS VAN KONINKLIJKE SHELL Welk Voekslid heeft belangstelling voor de drie delen Geschiedenis van Koninklijke Shell met een bijlage? U kunt de boeken gratis verkrijgen bij Jan van Krevelen, email: [email protected].

SHELL-POMPEN Bijgaand pompstation staat in Mosjoen, Noorwegen.

SHANTYKOOR II De redactie ontving een leuke reactie op het Hoezo Geraniums artikel Shantykoor. Als ex-Shell medewerkster en medeoprichtster van Shantykoor De Kaapstander las Thijmie Groen het artikel over Shantykoor Overstag in het februarinummer van Voeksnieuws. Volgens haar hebben Shell mensen meer gezamenlijke passies dan zij kon bedenken. Ze schrijft: ‘Ook Shantykoor De Kaapstander bestaat sinds 1 februari 1998 en is opgericht door o.a. een ex Shell medewerkster van KSEPL en SNI. Het koor staat onder leiding van Jeanmarie Dosogne. Wij zijn een gemengd koor en bestaan uit ongeveer 20 mannen en 20 vrouwen. Dus de vrouwen bij ons zijn vaak ook shantywomen! En wat zijn ze altijd sterk, indien hun mannen weer uitvaren! We maken gebruik van choreografie, die onze seasongs, ballades en shanties een extra dimensie geven. Inmiddels hebben ook wij aardige zeebenen door onze reizen over de wereldzeeën! We zijn berucht in binnen- en buitenland en bezoeken vele maritieme festivals. Dit jaar vertrekken we naar BremenVegesack, Boulogne-sur-mer, het zeer internationale festival in Appingedam (Bie Daip) en andere binnenlandse festivals, alsmede verzorgingshuizen en andere partijen. Eigenlijk gaat geen zee ons te hoog’. Met de ondersteuning van het vrijwilligersfonds van Shell hebben ze veel kunnen leren, door extra projecten op het gebied van stemvorming en choreografie. Via Shanty Nederland wordt iets gedaan om de shanties als cultureel erfgoed te onderzoeken, zodat de prachtige liederen bij de UNESCO zouden kunnen worden opgenomen. Wellicht een gezamenlijk optreden op een gepensioneerdendag of feest? www.kaapstander.nl

KIOSK SCHEVENINGEN Jan Klein stuurde ons bijgaande foto van een kiosk die rond 1935 bij de opgang van de ‘oude’ Pier in Scheveningen heeft gestaan.


11

HERINNERINGEN

LEVENSBOEK Vrijwilligers met een passie voor schrijven ondersteunen mensen bij het op papier zetten van hun levensgeschiedenis. Enige tijd geleden vond bij het project Levensboek Humanitas Almere, de feestelijke boekpresentatie plaats van een oud-werknemer van de Shell. Met gebruikmaking van het project heeft deze 91-jarige heer Goos Ferwerda zijn levensverhaal zijn levensverhaal opgetekend en tot een mooi boekwerkje gemaakt. Er is ook een hoofdstuk gewijd aan het werken bij de Shell. Wat opvalt, is dat hij zo trots over het concern Shell spreekt. Misschien zijn er binnen Voeks mensen die het leuk om hier iets meer van te weten. Het is ook interessant qua werkwijzen, betrokkene was laborant.

Vrijwilligsters van Humanitas, de dames B. Gelderland (links) en J. Streppel, samen met de heer Ferwerda (91 j.).Het boekwerk, onder de titel ‘van Postjongen tot Oliekoker’, kwam mede tot stand als project Levensboek Humanitas in Almere. De heer Goos Ferwerda vertelt daarin van zijn jeugd, postjongen en portier in het Canisius ziekenhuis te Nijmegen, tot zijn activiteiten bij Shell te Pernis.

Werken bij Shell Pernis van 1949 tot juni 1983 Op Pernis had ik het vanaf het begin goed naar mijn zin. Ik ging dagelijks vanuit mijn mooie huis naar het terrein van de Shell. Ik was niet meer de jongen die thuis woonde, als portier in het ziekenhuis werkte en droomde van een baan op een laboratorium, ik was een getrouwd man, een vader met een baan bij Shell Pernis, de grootste raffinaderij van Europa en van de wereld. Het voelde direct goed en dat is 34 jaar zo gebleven. De raffinaderij huist op een terrein dat een oppervlakte van achthonderd voetbalvelden beslaat, waarop fabrieken staan voor het fabriceren van olie en gas. Opvallend is de enorme pijp, de ‘fakkel’, waar al die veertig fabrieken op aangesloten zijn. De fakkel wordt wel de eeuwige vlam genoemd. Zodra de gasdruk binnen te hoog wordt, sturen de fabrieken hun gas naar de fakkel waar het verbrand wordt. Als het ’s avonds donker is en de fakkel is groot, weerkaatst het licht van de vlammen in het water van de Nieuwe Maas. Dit is prachtig, vooral als ’s avonds

12


de raffinaderij geheel verlicht is. Ik kan er nog steeds enthousiast over worden. Toen ik in 1949 bij Shell in dienst trad werkten er vijfduizend mensen, iedereen 48 uur per week, met één week vakantie per jaar. Toen ik in 1983 met pensioen ging waren er nog maar twee-duizend mensen voor 36 uur per week en die mensen hadden vier weken vakantie. En dat terwijl er meer fabrieken bij waren gekomen. Oorzaak van die verandering? Het automatiseringsproces. Nu in 2014 zal het wel weer anders zijn, want alles gaat nu per computer. Je spuit je monster in een apparaat, geeft aan wat je wilt weten en je krijgt een volledige analyse. Heel mooi allemaal, maar voor analisten wel een stuk saaier. Maar even terug naar de werkprocessen in de periode van 1949-1983. Het proces van olie raffineren, verliep in fases. Op vastgestelde tijden werden er monsters genomen en deze werden naar het laboratorium gestuurd. In het bedrijfslaboratorium werkten continue ploegen van tien medewerkers, laboranten en analisten. Het was veel werk om al die monsters te analyseren en erover te rapporteren. Vooral als een van de fabrieken problemen had.. Dan werden extra monsters genomen, ter controle. We deden er soms dagen over om iets te onderzoeken en dat was interessant, dat maakte het werk leuk. Toen ik in Vlaardingen eenmaal gewend was, wilde ik mijn analistendiploma gaan halen maar omdat ik geen schooldiploma had, moest ik eerst toelatingsexamen doen. Toen ik daarvoor geslaagd was kon ik verder leren. Elke week op de fiets naar school in Delft, het openbaar vervoer was veel te omslachtig. Na twee en een half jaar slaagde ik voor het examen. Toen kon ik in de dagdienst op het gaslab gaan werken. Dat lab was gericht op het onderzoeken van het gas en op de controle van de luchtverontreiniging. Voor dat laatste ging ik één à twee keer per week met een speciale laboratoriumbus de weg op om luchtmonsters te nemen. Enkele analyses kon ik ter plaatse uitvoeren en de rest deed ik in het bedrijfslaboratorium.

Het Shell-Pernis complex omstreeks 1970 (foto Aart Klein, collectie Ned. Fotomuseum)

HERINNERINGEN

Wij werden er op uitgestuurd als er klachten kwamen over luchtverontreiniging vanuit de omgeving. Die klachten kwamen veelal vanuit het westen: Vlaardingen, Maassluis, Naaldwijk en andere plaatsen in de omgeving van Rotterdam. We reden altijd wind-mee om de juiste plek te vinden.

Hier sta ik als trotse Shell medewerker voor de laboratorium bus Later ben ik naar de afdeling metaalonderzoek gegaan. De pijpleidingen, duizenden kilometers, in en op het terrein, moesten aan bepaalde specificaties voldoen, omdat de vloeistof die erdoor ging zeer agressief was. Alle nieuwe leidingen werden door ons gecontroleerd en als er maar één kleine afwijking werd

geconstateerd, dan werd alles teruggestuurd. Ook als in een fabriek of op het terrein zelf een leiding scheurde, dan werd door ons gecontroleerd of die nog aan de specificaties voldeed. Verder kwamen we in actie als er ergens op het terrein gelast moest worden. Dan gingen wij eerst testen of de omgeving gasvrij was. We hadden speciale meters om te controleren of er leidingen waren die niet goed afgesloten waren. Als de omgeving gasvrij was, gaven wij een gasvrij-verklaring en kon er gelast worden. Dit alles in verband met explosie- en brandgevaar. De Shell had veiligheid hoog in het vaandel staan. Er was zelfs een aparte veiligheidsafdeling die controleerde of alles wel volgens de wettelijke voorschriften werd gedaan. Omdat ik erg gevoelig voor fabriekszeep was gebruikte ik op het laboratorium altijd mijn eigen zeep, in een doosje op de wastafel van het toilet. Op een middag ging ik mijn handen wassen en merkte iets vreemds. Er zat een bruine massa aan de binnenkant van het doosje. Ik dacht dat er iets niet goed gegaan was tijdens het productieproces en liet het aan mijn collega’s zien. Ik heb de zeep mee naar huis genomen, ingepakt en met een briefje opgestuurd naar de Dobbelman zeepfabriek. Vijf dagen later kwam er met de post een pakje van de firma Dobbelman. Daarin zaten zes stukjes zeep, zes washandjes en een brief dat zij het een heel goede één april mop vonden. Ik begreep er niks van. Toen ik het de volgende dag aan mijn collega’s vertelde, begonnen die heel hard te lachen en vertelden dat ze de zeep hadden doorgesneden en er een laagje kranenvet ingesmeerd hadden. Toen drong pas tot me door dat ik in de maling was genomen.

KINDERLIJK OF KINDERACHTIG?

PENSIEF

MVB ‘Ik wil liever niet dat die uitgeleend wordt.’ Een van mijn vrienden, een man die ik zeer hoogacht, stond bij zijn voordeur. Zowel zijn vrouw als ik keken hem stomverbaasd aan. Ik was aan het afscheidnemen en had een grote houten speelgoed vrachtwagen onder mijn arm, een verveloos vervallen ding, maar heel stevig. Er zaten blokken in. Mijn kleinzoon had er zo zoet mee gespeeld dat mijn vriendin had aangeboden dat ik de auto voor de rest van die dag zou lenen. Ik schoot in de lach. ‘Was je van plan om er zelf mee te gaan spelen?’ Dit was vast een grapje. Zijn magere gezicht stond echter doodernstig. ‘Nee, maar mijn grootvader heeft dat ding nog gemaakt.’ Oh. Gemaakt door opa. Nostalgie dus. Toch kon ik het niet goed rijmen, want ik wist dat de vrachtauto jarenlang in de garage gelegen had, tot hij zelf kleinkinderen kreeg. Zijn vrouw sprak uit wat ik dacht.

‘Stel je niet aan, die auto is om mee te spelen. En als je zuinig erop was, dan had je hem al lang opgeknapt. Daarbij zijn onze jongens slopers en haar kleinkind is heel voorzichtig, dat zag je net.’ Mijn vriend heeft het uiteindelijk goedgevonden, zij het schoorvoetend. Zijn houding past trouwens wel in het plaatje, hun garage staat vol met zijn ‘nostalgische’ spullen, waar geen hond, hijzelf ook niet, naar omkijkt, een doorn in het oog van mijn vriendin. Afgezien van het nostalgische aspect weet ik niet wat ik ermee moet, ik loop er al dagen over te peinzen: als een achtenzestigjarige man zegt dat hij het niet zo leuk vindt als je zijn speelgoed leent, is dat nou kinderachtig of … Eén ding staat voor mij vast, ik vind het zielig voor nabestaanden die de troep moeten opruimen van mensen die niets hebben kunnen weggooien. RUIM DUS OP!!! Ik zal eindigen met een dooddoener: je kunt toch niets meenemen in je kist?


13

BRIDGE

EEN GEWAAGDE 3 SA RINUS VLUGTER, [email protected] Net als vorige keer een spel uit de competitie van Berry’s Internet Club. Om een beeld te geven van hoe op deze site gespeeld wordt, zijn het spel, de bieding en de uitslag ditmaal gepresenteerd in de vorm van foto’s van het scherm.

In parenbridge, en zeker bij een groot deelnemersveld, is het van levensbelang serieus het 3 SA-bod te overwegen als de gezamenlijke punten in de buurt van de 25 liggen, ook al is er geen absolute zekerheid, dat alle kleuren gedekt zijn. Hier doet zich zo’n geval voor.

Als na het 2♣ bod van Z zijn partner er nog een schepje bovenop doet, wordt een manche kansrijk. 5♣ lijkt echter aan de hoge kant. Waarom dan toch 3SA zonder de garantie van dekkingen in schoppen en harten? Uit de bieding valt namelijk het één en ander op te maken. Er is door OW geen schoppen geboden. N zal dus waarschijnlijk wel een vierkaart in die kleur hebben, die hopelijk samen met ♠V in Z een dekking vormt. W heeft niet in ♥ gesteund, dus ♥B wordt een volwaardige dekking achter oost’s hartenbod. Tegen 3SA komt W uit met ♥5. O komt aan slag met het aas of de vrouw. Wanneer die nu de kleur doorspeelt geeft hij Z vroegtijdig een hartenslag en dat kan best het spel cadeau doen. Beter lijkt het te switchen naar een kleine ♠ voor W’s aas. Die vervolgt nu met ♠10 en wat de leider ook in N bijspeelt, hij ontkomt niet aan drie schoppen- en twee hartenverliezers. Deze unieke down-variant wordt echter met dichte kaarten vaak niet gevonden, zoals blijkt uit de frequentiestaat. Meestal zal O zijn mooie harten trachten te ontwikkelen en komt Z met ♥B aan slag. Die kan nu zelfs een overslag maken, mits hij op ♣V over O snijdt. 3SA levert 83% op, 3SA+1 zelfs 93%. Dat bewijst maar weer eens dat het geluk met de stoutmoedigen is.

REDEN 5 OM LID TE WORDEN VAN VOEKS. Voeks Vitaal: initiatieven en adviezen om langer ‘vitaal’ te blijven! Als er in de maand januari géén contributie is betaald of ingehouden van uw pensioen bent u géén lid van Voeks! Bent u geïnteresseerd in de behartiging van uw belangen, activiteiten voor Voeksleden of Voeks welzijnswerk? Dan zegt u: JA, NATUURLIJK WORD IK LID VAN VOEKS! Ondergetekende, de heer/mevrouw: Adres: Postcode:

Woonplaats:

Geb. datum:

Laatste maatschappij:

Telefoon:

E-mail:

Ingangsdatum Shell pensioen:

Betaalnr:

Naam echtgeno(o)t(e) /partner:

Geb. datum partner:

meldt zich hierbij aan als lid van Voeks en gaat ermee akkoord dat de contributie (€ 20) in januari met het pensioen wordt verrekend. NB: Indien de aanmelding in het loop van het jaar wordt gedaan, zal éénmalig een acceptgiro worden toegezonden. Indien uw pensioen nog niet in betaling is, wordt ieder jaar een acceptgiro toegezonden. Datum:

Handtekening:

In envelop zonder postzegel aan: Bureau Voeks, Antwoordnummer 1964, 2501 VC Den Haag N.B. U kunt zich ook aanmelden via onze website: www.voeks.nl 14


REGIONIEUWS

Regioactiviteiten: 06 mei Dagtocht Nieuwegein Haarlem/Alkmaar 06 mei Wandeling Twente 07 mei Excursie Wageningen Arnhem 07 mei Wandeling Rijnmond 12 mei Excursie Slot Loevestein Het Sticht 19 mei Bezoek Spoorwegmuseum Apeldoorn 19 mei Dagtocht Texel Het Noorden 20 mei Dagtocht Hindeloopen Twente 21 mei Het Romeinse Rijk Den Haag 27 mei Dinerclub Leiden 27 mei Dinerclub Rijnmond 28 mei Bezoek Archeon Leiden 28 mei Excursie Nolet Distillery Rijnmond 02 juni Lezing Vincent Van Gogh Rijnmond 09 juni Pont v.h. Utrechts Landschap Het Sticht Laatste nieuws en uitgebreide informatie is te vinden op de regiowebsites!

Amsterdam Website Secretariaat Bankrekening Welzijnswerk ZKA-consulent Activiteiten

www.voeksamsterdam.nl Wilma Whincup, Parelmoervlinder 1, 1113 KV Diemen, tel. 020-6959502, [email protected] NL51 ABNA 0431 2585 38 t.n.v. Voeks te Zunderdorp Wilma Zwaag, tel. 036-5328077, [email protected] Frits Terweij, tel. 036-5319749, [email protected] Trijntje Visser, tel. 0299-601940, [email protected]

Lezing VOC Op dinsdag 10 maart kwamen 24 belangstellenden vanuit onze regio en een paar uit de regio Den Haag naar Vrij en Blij in Landsmeer. Men kon luisteren en kijken naar de presentatie over de VOC ontdekkingen van de Terra Australis en de eerste immigranten in Hollandia Nova. De heren Rob Louwe (voormalig arts KM, huisarts, Shell- arts, bedrijfsarts) en Peter van Wiechen (arts) voerden ons met hun prachtige schepen mee langs wilde zeeën en plaatsen van weleer. Hun kennis en enthousiasme begeleidden de presentaties en het filmpje over de, in die tijd, onbekende omgeving maar ook over de Aboriginals en hun verweving met Engels en Hollands bloed zodat je andere kleuren ogen en huid zag verschijnen in de loop der tijden. Tevens werden er door bezoekers mappen met kaarten en teksten getoond en een doos met serviesgoed uit die tijd. Men toonde volop interesse en was zeer tevreden over deze ochtend/middag.

Wandelen Amsterdamse Bos De wandeling, met als motto “een groenwandeling in de buurt van de stad”, op 18 maart was bijzonder geslaagd. Het bijna tien km lange traject met als vertrekpunt het bezoekerscentrum van het Amsterdamse bos en als eindpunt Bovenkerk aan de Poel, gaf mogelijkheden tot fraaie gezichtspunten.

Bustocht Oegstgeest en Leiden Op woensdag 25 maart vertrok een bus met 20 personen richting kenniscentrum CORPUS in Oegstgeest. Na koffie met gebak kon men zelf een uur lang vijf verdiepingen verkennen met uitgebreide info over het menselijk lichaam tot zelfs in de kleinste details. Een rondleiding met verschillende gidsen voerde ons letterlijk door de mens. Aan den lijve ondervonden we de bijzondere technieken die daarbij werden toegepast. Wat een geweldige ervaring! Men weet nu weer wat wel en wat niet goed is voor de mens. Hilariteit was er zelfs met het bezoeken van de shop waar allerlei speciale dingen konden worden gekocht. Een lunch in De Grote Beer in Leiden en een korte stadswandeling waren het toetje voordat werd afgereisd naar Amsterdam. Een zeer leerzame en gezellige dag!


15

REGIONIEUWS

Apeldoorn Website www.voeks-apeldoorn.nl Secretariaat B.N. de Moel, Kappeyne v.d. Coppellolaan 163, 3818 KV Amersfoort, tel. 033-2856155, [email protected] Bankrekening NL08 INGB 0003 6259 30 t.n.v. Voeks te Apeldoorn Welzijnswerk Mw. L.M.J. Hupkens-Jorna, tel. 055-5064498, [email protected] ZKA-consulent J. Hamer, tel. 0341-417178, [email protected] Activiteiten Mw. M.A. Müller-van der Burg, tel. 06-10765808, [email protected]

Donatie Voeks bordje Op bijgaande foto ziet men Dick de Hoog (die jarenlang welzijnswerker in de regio is geweest) dit bijzondere bordje aan Wim Scheele (de huidige voorzitter) overhandigen. Dit gebeurde tijdens de RLV op 10 maart. Dick heeft dit bordje een aantal jaren geleden bij een antiquair in Utrecht gekocht (gewoon omdat hij het bijzonder vond) en heeft het nu dus aan de regio Apeldoorn geschonken.

waarbij de drankjes niet zijn inbegrepen; 19.30 uur, vertrek naar Vaassen; 21.00 uur, aankomst in Vaassen. U kunt u opgeven tot 10 mei door onderstaand bedrag over te maken op rekening van de penningmeester (zie colofon). Kosten voor leden zonder museumkaart € 50 en met museumkaart € 40. Vergeet niet uw museumkaart mee te nemen. Mocht u hem vergeten zijn, dan zult u € 10 moeten bijbetalen. Graag tot ziens op 19 mei!

Arnhem Website Secretariaat Bankrekening

www.voeks.nl/arnhem W. van Seters, Schependomlaan 14, 6542 RM Nijmegen, tel. 024-3770765, [email protected] NL81 INGB 0001 0219 12 t.n.v. Voeks regio Arnhem, Elst Welzijnswerk J. Startman, tel. 0316-264256, [email protected] ZKA-consulent T. van Seters, tel. 024-3770765, [email protected] Activiteiten Mw. T. Müller-Evers, tel. 026-3643663, [email protected]

Excursie Wageningen Op donderdag 7 mei is er een halve dagexcursie naar Wageningen met een bezoek aan de Beeldengalerij “Het Depot”, Arboretumlaan 4, Wageningen. We verzamelen voor koffie met gebak rond 11.15 uur. Na de koffie een bezoek aan de expositie in Het Depot en in de villa aan de overkant. Ook kan er door de prachtige tuin worden gewandeld. Rond 13.00 uur vertrekken we naar het dichtbij gelegen Hotel de Wageningse Berg, Gen. Foulkesweg 96, voor een uitgebreide lunch. Rond 15.00 uur gaan we weer huiswaarts. Als u aan deze excursie wilt deelnemen, dient u € 19 p.p. over te maken op de rekening van de penningmeester (zie colofon).

Bowlen Er wordt door een aantal Voeksleden elke maand gebowld in Arnhem-Noord aan de Schelmseweg (tel. 026-3529550). Nadere inlichtingen bij de heer P. Krahmer, tel. 0317-357309 (bij verhindering graag ’s ochtends afbellen). De laatste speeldatum is 12 mei. De speeldata voor de tweede helft van 2015 zijn nog niet bekend.

Spoorwegmuseum Op dinsdag 19 mei maken we een uitstapje naar het Spoorwegmuseum. We gaan met de bus naar Utrecht, maken daar een boottochtje, brengen een bezoek aan het museum en genieten van een diner. Uiteraard geldt voor museumkaarthouders een sterk gereduceerd tarief. Programma: 10.00 uur opstapplaats parkeerplaats tegenover de Cannenburgh te Vaassen; 11.45 uur aankomst in Utrecht, daarna een klein stukje lopen naar de boot; 12.00 uur, boottochtje naar het Spoorwegmuseum; 12.30 uur, koffie of lunch voor eigen rekening; 13.30 uur, rondleiding door het museum, maar ook voldoende vrije tijd om langs te gaan bij de stationskapper of een presentatie te volgen van de Edu TRAINers; 16.15 uur, lopen naar de aanlegsteiger voor de rest van de boottocht; 16.30 uur, vaartocht vanaf het Spoorwegmuseum naar de Oudegracht; 17.00 uur, steengrillen in restaurant Den Draeck,

16


Den Haag Website www.voeks.nl/denhaag Secretariaat R.A.G. van Ruler, Eikendael 20, 2245 BL, Wassenaar, tel. 06-44900657, [email protected] Bankrekening NL74 INGB 0003 4916 58 t.n.v. Voeks te Den Haag Welzijnswerk M. Meiland, tel. 06-52447880, [email protected] ZKA-consulent F.M. van der Veen, tel. 070-3687168, [email protected] Activiteiten Vacant

CV - Nieuwe Secretaris Geboren in 1948. Getrouwd met Yolanda, 3 kinderen, 4 kleinkinderen. Begonnen op het KSEPL in 1972, seismisch data processing, 2 jaar TNO Apencentrum bij Delft, terug naar ICT

REGIONIEUWS

van Shell als ICT project manager. 4 jaar London, 8 jaar SNVRotterdam, verder Haagse regio. Gepensioneerd eind 2004. Houd me nu bezig met complexiteit in grote projecten bij de Denktank Project NL, een eigen initiatief met drie anderen. Lions Club LeidschendamVeur, bestuurder bewonersvereniging Horst en Duin in Wassenaar, bestuurder stichting Generations In Touch, die werkzoekende jongeren les wil laten geven aan senioren in het gebruik van digitale tablets. Ik lees steeds de stukjes van de Voeks Vitaal club. Richard van Ruler.

Verslag Regionale Ledenvergadering Op woensdag 18 maart kwamen 28 leden naar Te Werve om de RLV bij te wonen. Voorzitter Kees van Gelder heette iedereen welkom. Alle verslagen werden goedgekeurd met dank aan de functionarissen. De kascontrolecommissie stelde voor het bestuur en penningmeester Ben van Leeuwen decharge te verlenen voor het gevoerde financiële beleid. Aldus geschiedde. Arie Baak voegde zich bij deze commissie. De biljartclub heeft zich aangesloten bij een andere vereniging en is geen deel meer van onze Voeksregio. Kees verwelkomde Martien Meiland die vanaf september 2014 coördinator van het welzijnswerk was geworden, de vergadering bevestigde zijn benoeming. Bram de Groen nam afscheid als secretaris en werd door Kees warm toegesproken en onder applaus van de leden kreeg hij een zwaar presentje. Bram bedankte ons voor de prettige samenwerking. Richard van Ruler is de nieuwe secretaris. Hennie van Roode zal de vacante post van coördinator Activiteiten samen met Ton van Deijk ad interim blijven vervullen.

uitvoerig wordt gerept. Lees het. Het fonds is in goede conditie! Vorig jaar zijn de pensioenen geïndexeerd, hopelijk dit jaar weer, maar het zal moeilijk worden met de huidige lage rekenrente. We wachten af. Na de sluiting van de vergadering presenteerde Jan Veelenturf zijn belevenissen en resultaten van het onderzoek naar zijn familie, zijn genealogie, Van Vuijl turv naar Veelenturf, vanaf de 16e eeuw tot nu. Prachtige documenten en leuke anekdotes. Dank aan Jan. Met een hapje en een drankje werden de laatste wetenswaardigheden tussen de leden uitgewisseld en was een prettige vergadering weer voorbij. Dank aan allen.

10-jarige Welzijnswerkers Hennie van Schaik, Tini van der Wees en Frans van der Wees ontvangen van voorzitter Kees van Gelder een mooie pen als dank voor hun 10-jarige inzet voor het welzijnswerk. Nita Smit, Pauline Schools, Jissy Severijn, Joke Roddenhof en Julie de Groot zijn niet aanwezig. Ook zij zullen de pen krijgen.

Op zoek naar sporen Romeinse rijk Op donderdag 21 mei organiseren we onze laatste activiteit voor het zomerreces. We gaan onder deskundige leiding per fiets op zoek naar het archeologisch erfgoed van de Romeinen die hier kort na het begin van onze jaartelling hebben gewoond. We verzamelen om 13.00 uur voor het NH-hotel op de hoek van de Schenkkade / Prinses Beatrixlaan in Den Haag, om vervolgens naar de werkplaats van de Archeologische Werkgroep Leidschendam / Voorburg te fietsen, alwaar een uiteenzetting van hun activiteiten en vondsten. Daarna fietsen we naar enkele archeologische vindplaatsen, waar o.m. uitleg gegeven wordt over de beroemde Romeinse stad Forum Hadriani, het Kanaal van Corbulo, etc. Al met al belooft het weer een leerzame middag te worden. Aanmelden via de website, tot uiterlijk 14 mei a.s. Han Kooy en Tim van Kooten zorgden voor de informatiestroom van het Voeks Hoofdbestuur. Zij wijzen op de informatie over de ziektekostenverzekering, kijk na of de polis dekt wat je wilt laten dekken. Er is een nieuwe pensioenwet waarover in Voeksnieuws

Media-Computerclub De komende bijeenkomsten (elke 2e donderdagmiddag van de maand) gaan we aandacht schenken aan het gebruik van Android tablets en Apple I-pads. Contact: [email protected].


17

REGIONIEUWS

Archeon

Haarlem/Alkmaar Website www.voekshaarlemalkmaar.nl Secretariaat W.J. van Beest, Madelievenlaan 19, 2111 ZJ Aerdenhout, tel. 023-5245855, [email protected] [email protected] Bankrekening NL63 ABNA 0561 5013 86 t.n.v. Voeks Haarlem-Alkmaar te Heemstede Welzijnswerk Mevr. A.J.C. Spindlegger, tel. 072-5710927, [email protected] ZKA-consulent M. Visser, tel. 072-5124545, [email protected] Activiteiten P. Versluis, tel. 06-28154190, [email protected]

Geen mededelingen.

Leiden Website www.voeks-leiden.nl Secretariaat L.A. Bijl, ’t Lange Rack 9, 2162 XX Lisse, tel. 0252-418296, [email protected] Bankrekening NL52 ABNA 0426 3009 47 t.n.v. Voeks te Leiderdorp Welzijnswerk Mw. L. de Graaf-Wijsman, tel. 0252-216139, [email protected] ZKA-consulent P. Zipp, tel. 071-4025138, [email protected] Activiteiten R. Le Grand, tel. 06-44239515, [email protected]

Terugblik Naturalis Het eerste uitstapje van dit jaar op 5 maart zit er al weer op en ook dit keer hebben de deelnemers weer genoten, waaronder ook een buitenlid uit België. Jammer alleen was dat er op die dag erg veel scholen ook een bezoek aan Naturalis brachten, waardoor het nogal druk en rumoerig was. Desondanks hebben we kunnen genieten van de enthousiaste uiteenzettingen van onze gidsen over de bijzonderheden van het leven op aarde in de verschillende tijdvakken van de evolutie.

Op donderdag 28 mei staat er een bezoek aan het Archeon in Alphen a/d Rijn op het programma, zoals eerder aangekondigd. Het is helaas niet gelukt om busvervoer te organiseren, wegens praktische problemen. Deelnemers wordt daarom verzocht op eigen gelegenheid naar het Archeon te gaan en daar om 10.15 uur aanwezig te zijn. Het Archeon ligt naast de N11, bij de afrit Alphen aan den Rijn/Centrum (dit is de afrit net ten westen van het aquaduct). Wellicht kan er ook samen gereden worden. Interesse om mee te rijden en mogelijkheden om passagiers mee te nemen, graag even melden bij Robert Le Grand. Op het programma, om 10.15 uur ontvangst met koffie/thee en gebak, daarna een (doe) rondleiding door de Romeinse tijd en vervolgens de lunch. In de middag is er gelegenheid om de rest van het park te verkennen met daarbij een aantal demonstraties en het archeologiehuis. Bij aankomst ontvangt u een uitgebreide versie van het programma. Kosten bedragen € 28 voor leden (voor niet-leden € 35), te betalen aan de penningmeester (zie colofon), onder vermelding van ‘Archeon’. Graag ook opgave aan Robert Le Grand (zie colofon).

Dinerclub Voor het diner van mei gaan we naar ‘Mas o Menos’, Voorstraat 44, 2251BP Voorschoten. Er zijn voldoende parkeerplaatsen op loopafstand. Mocht het heel mooi weer zijn (je weet maar nooit) dan kunnen we op de leuke binnenplaats zitten. We zien u graag op woensdag 27 mei om 18.00 uur. We gaan om ongeveer 18.30 uur aan tafel. Uw gastheer is Cees v.d. Meer (071-5895771). De prijs is € 34 voor leden en € 42 voor introducees. Overschrijving naar de regiopenningmeester (zie colofon) geldt als inschrijving.

Het Noorden Website www.voekshetnoorden.nl Secretariaat Mw. G. van Rossum, Norbruislaan 5, 7761CG Schoonebeek, tel. 0524-532162, [email protected] Bankrekening NL36 RABO 0131 7956 35 t.n.v. Voeks regio Het Noorden te Borger Welzijnswerk Mw. M.J. van Os, [email protected] ZKA-consulent Ton Vas, tel. 0592-346208, [email protected] Activiteiten Wim Huizing, tel. 0592-310932, [email protected]

Zondagmorgen concert We moesten het nog doen met een voorlopige opstelling van de Tyrannosaurus Rex. Het exemplaar, dat onlangs eigendom is geworden van het museum, moet nog helemaal worden opgebouwd en kan pas worden tentoongesteld na het realiseren van een stuk nieuwbouw. Na afloop waren er genoeg onderwerpen om gezellig over na te praten onder het genot van een fijne lunch in een nabijgelegen lunchroom, waarna de deelnemers voldaan weer huiswaarts keerden.

18


Voor de eerste keer organiseerde Voeks Het Noorden een zondagmorgen concert. Dit concert vond plaats op 15 maart in de pannenkoekenboerderij ‘t Moatie’ in Gasselte en werd bezocht door 62 personen. Er werd begonnen met koffie uit kraantjespotten en een gebakje. Daarna presenteerden de acht enthousiaste zangers van ‘Dubbel Vier’ uit Emmen zich, onder leiding van dirigent en zeer begaafde pianospeler Erik Luijken. Het programma varieerde van klassieke en nostalgische muziek tot Bach en de Beatles. Iedereen heeft zeer genoten en de morgen

REGIONIEUWS

berichten van verhindering binnengekomen. Namens het DB in Den Haag waren aanwezig Han Kooy en Piet Hein Deiters. De agenda werd vlot afgewerkt en het gevoerde algemeen en financieel beleid werd unaniem goedgekeurd door de aanwezige leden. Door Han Kooy werd een kort woord gesproken en hij mocht aan Truus Cornelis-Hart de oorkonde uitreiken behorend bij het Lidmaatschap van Verdienste. Margreet Dik-Kuiper werd eveneens benoemd tot Lid van Verdienste. Zij kon door persoonlijke omstandigheden niet aanwezig zijn en kreeg diezelfde dag de oorkonde thuis uitgereikt door de voorzitter.

werd afgesloten met een lunch. Deze nieuwe activiteit was zeer geslaagd en voor herhaling vatbaar.

Dagtocht Texel De dagtocht naar Texel op 19 mei a.s. is reeds volgeboekt

Rijnmond Website www.voeksrijnmond.nl Secretariaat P. Groen, Hazelaardreef 73, 3137 CG Vlaardingen, mobiel 06-46717731, [email protected] Bankrekening NL90 INGB 0000 3201 49 t.n.v. Voeks regio Rotterdam te Hellevoetsluis Welzijnswerk Mw. H.E. Doorneveld-Letterman, tel. 078-6762010, [email protected] ZKA-consulent Mw. W.A. Vogelaar, tel. 0186-617760, [email protected] Activiteiten Mw. G. Burger-Volker, tel. 078-6733993, [email protected] P. Groen, secretariaat [email protected]

Terugblik Regionale Ledenvergadering Op 3 maart werd de 62ste vergadering gehouden in de Polderpoort te Vlaardingen. De 52 stemgerechtigde leden en vijftien huisgenoten woonden de vergadering bij. Er waren tien

Ook Jannie Verburg-Kwak en Syb Vreugdenhil werden in het zonnetje gezet en kregen voor tien jaar welzijnswerk een zilveren pen uitgereikt. Piet Hein Deiters praatte de vergadering bij over pensioen aangelegenheden. Wim Meijnen nam afscheid als secretaris, helaas is voor deze positie nog altijd een vacature. Tot nadere aankondiging wordt het secretariaat waargenomen door Piet Groen. Wim blijft als leden coördinator en webmaster deel uitmaken van het bestuur. Henny Doorneveld werd voor een tweede termijn benoemd als regio coördinator welzijnswerk. Na de lunch was er een zeer interessante lezing over nalatenschap en erfrecht door twee dames van de stichting Cretio. Gezien de vele vragen vanuit 61 toehoorders, voldeed deze lezing duidelijk aan een behoefte.

Wandeling Op donderdag 7 mei is er weer een wandeling gepland. De wandeling vindt plaats in Vlaardingen, verdere details worden uitgewerkt. We houden u op de hoogte.

Dinerclub Deze keer staat er een diner voorzien op donderdag 27 mei in restaurant “de Stroper”. Vanaf 19:00 worden de deelnemers aan deze activiteit verwacht in dit gezellige restaurant. Adres: Wijnbrug 1, 3311 EV Dordrecht. Kosten € 37,50 voor Voeksleden en € 47,50 voor introducees. Deelname vindt plaats op basis van aanmelding. Maximum aantal deelnemers 30 personen. Houdt u de mededelingen over deze activiteit in de gaten.


19

REGIONIEUWS

Nolet Distillery Schiedam

Bezoek aan Slot Loevestein

Bij het ter perse gaan van deze editie van VN was er nog voldoende plaats voor deze excursie, die plaats vindt op woensdag 28 mei. Zie voor verdere details Voeksnieuws 03, Nieuwsflits en website. Er zijn geen kosten aan deze excursie verbonden, maar vervoer dient u zelf te regelen. Opgeven kan tot 21 mei, maar vol is vol. U hoort ruimschoots van tevoren op welke tijdstip u wordt verwacht.

Op dinsdag 12 mei bezoeken we Slot Loevestein. Het slot, gelegen aan de rivier de Waal, was in de 17e eeuw de ‘Staats’ gevangenis voor belangrijke personen. Bekendste gevangene was Hugo de Groot. Het bezoek begint om 11.00 uur met koffie/thee en huisgemaakte appeltaart. Aansluitend krijgen we een rondleiding door het slot onder leiding van een gids. Ter afsluiting van het bezoek is er een streeklunch.

Lezing over Vincent van Gogh Rob Bouwman was als fysicus werkzaam bij o.a. KSLA en is als coördinator verbonden geweest aan het Shell -Van Gogh project. Het onderwerp van de lezing op dinsdag 2 juni is “Van Gogh aan het werk”. Een PowerPoint presentatie over de levensgang van Van Gogh en resultaten over onbekende aspecten van de beroemde schilder. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de “state of the art” technieken van Shell. De lezing vangt aan om 14.00 in de Polderpoort te Vlaardingen en deelname is gratis. Tijdig opgeven voorkomt teleurstelling. Voor alle activiteiten en evenementen kunt u zich opgeven bij Gerda Burger-Volker en/of Piet Groen. Betalingen kunnen worden gedaan aan de penningmeester (zie colofon).

Het Sticht Website www.voekshetsticht.nl Secretariaat R.P. Warris, Kappeyne van de Coppellolaan 107, 3818KV Amersfoort, tel. 06-23299712, [email protected] Bankrekening NL19 INGB 0000 5021 38 t.n.v. Voeks regio Het Sticht te Huizen Welzijnswerk P.J.Meijer,tel. 035-6239279, [email protected] ZKA-consulent J.H. Eekhof, tel. 0348-423015, [email protected] Activiteiten E.J. Pater, tel. 06-22451195, [email protected]

Lezing Energie Transities

De kosten voor deze dag bedragen € 38 p.p. voor leden en € 47 voor niet leden, dit is inclusief entree en rondleiding door een gids. Voor deelnemers, die een museumjaarkaart kunnen tonen, bedragen de kosten respectievelijk € 25,50 en € 34,50. U kunt zich opgeven voor dinsdag 5 mei bij Evert Pater (zie colofon). Het verschuldigde bedrag graag tevoren overmaken naar de rekening van Voeks Het Sticht o.v.v. Loevestein (zie colofon). NB: Helaas is het slot niet met rolstoel toegankelijk. Routebeschrijving: vanuit Utrecht A27/A2 richting den Bosch, afslag 17 Zaltbommel, provinciale weg N322 richting Brakel volgen. Bij rotonde Brakel-Poederooijen rechtdoor tot bord(je) slot Loevestein, hier direct rechtsaf, (smalle) weg vervolgen tot aan de parkeerplaats, het slot ligt op ca. 10 minuten lopen. Mensen die slecht ter been zijn, kunnen bij het slot worden afgezet. Adres: Loevestein 1, 5307 TG Poederoijen, tel. 0183- 447171.

Excursie Pont Utrechts Landschap Om kennis te maken met de rijke natuur langs de Kromme Rijn hebben wij op dinsdag 9 juni de pont van het Utrechts Landschap gereserveerd. De excursie begint om 11.00 uur in excursiecentrum Niënhof, Grotelaan 16, naast 3981HC Bunnik, met een kopje koffie of thee plus versnapering, een dvd-presentatie en een toelichting door een gids. Aansluitend gaan we met de Pont varen, aan boord is plaats voor maximaal 34 personen en er is ruimte voor 2 rolstoelgebruikers. Vertrekpunt is excursiecentrum Niënhof. Er is voldoende parkeergelegenheid voor fiets en auto. Na de vaarexcursie, die ongeveer een uur duurt, wordt er een lunch geserveerd in ‘het Wapen van Bunnik’, Dorpsstraat 9, 3981EA Bunnik. Er is genoeg parkeerruimte aanwezig. Voor leden bedragen de kosten € 20 p.p. en € 25 p.p. voor niet leden. U kunt zich nu reeds opgeven bij Evert Pater ( zie colofon). Het bedrag overmaken naar de penningmeester (zie colofon).

Oproep

Een impressie van deze interessante lezing van 10 maart jl. vindt u hierboven.

20


Sprak het artikel over welzijnswerk in het Voeksnieuws van maart jl. u ook aan? Overweegt u al een tijdje om te kijken of het Voeks welzijnswerk wat voor u is? Wij zoeken welzijnswerkers in de regio Montfoort / IJsselstein, Nieuwegein, Woerden, en Culemborg / Gorinchem. Lijkt het u wat? Neem gerust contact op met de regio coördinator, Peter Meijer, via e-mail: [email protected] of telefoon: 06-22906252.

REGIONIEUWS

Twente

Het Zuiden

Website www.voeks.nl/twente Secretariaat Mw. U.J.J. Kriekjes, Kobstederweg 3, Winterswijk Henxel, tel. 0543-531248, [email protected] Bankrekening NL62 ABNA 0549 0097 44 t.n.v. Voeks regio Twente te Hengelo Welzijnswerk Mw.J. Leussink-Heusinkveld, tel. 0545-291705, [email protected] ZKA-consulent J.Sizoo, tel. 053-4365398, [email protected] Activiteiten H.Freiboth, tel. 0546-492944, [email protected]

Website www.voeksregiozuid.nl Secretariaat Agnes Hengst-van der Meer, Gravin v Sulzbachstraat 10, 4854 EV Bavel, tel 076-5612138, [email protected] Bankrekening NL93 INGB 0003 3074 04 t.n.v. Voeks regio Het Zuiden te Oosterhout (NB) Welzijnswerk A.H. Don, Hoge Vaartkant 128 4873LL Etten-Leur, tel. 076-5018065 of 06-24396021, [email protected] ZKA-consulenten Brabant & Limburg: J. van Beusekom, tel. 076-5218259, [email protected], Zeeland & Limburg: L. van Zon, tel. 0113-270144, [email protected] Activiteiten (Vacant)

Wandeling Op woensdag 6 mei wandelen we met Tonny en Wim te Kiefte in de buurt van Schüttorf. Duur van de wandeling is ongeveer een uur. Verzamelen vanaf 10.00 uur ‘Beim Waldbauern’, Waldstrasse 25, 48465 Quendorf, tel +49 5923 4782 (www.beimwaldbauern.de). Routebeschrijving: rijdend op de A1 (in Duitsland A30) richting Osnabrück neemt U afrit 3, Nordhorn/Bad Bentheim, op het einde van de afrit gaat U rechtdoor over de kruising, richting Schüttorf, na ca. 3.7 km rechtsaf de Waldstrasse inrijden, na ca. 1.8 km ziet u links de Gaststätte “Beim Waldbauern”.

Dagtocht naar Hindeloopen Op woensdag 20 mei bezoeken wij Hindeloopen. Na een kop koffie/thee met een gebakje onderweg genuttigd te hebben, komen wij in Hindeloopen aan. Wij zullen dan van een lunch genieten en aansluitend een lezing van onze welbekende uitvinder/havenmeester de heer Hoekstra krijgen. Daarna een stadswandeling met gids waarbij wij ook het schaatsmuseum zullen bezoeken. Hierna heeft u nog even zelf de tijd. Op de terugweg gaan wij nog heerlijk genieten van een driegangendiner. Programma: om 9.00 uur, vertrek hotel Van der Valk, Bornsestraat 400, Hengelo; 9.30 uur Den Ham, Ommerweg 1, restaurant Harwig; 9.45 uur Ommen, hoek Varsenerdijk / Markt; 10.30 uur aankomst Ens voor koffie met gebak; 11.30 uur vertrek, via Lemmer naar Hindeloopen; 12.30 uur aankomst Hindeloopen; lunch in restaurant Sudersee. Aansluitend in de bovenzaal de lezing “Gouden eeuwen Hindeloopen”, gevolgd door een begeleide stadswandeling met een bezoek aan het schaatsmuseum. U heeft vervolgens nog gelegenheid om zelf iets te ondernemen. Om 16.30 uur vertrek, 17.30 uur in het restaurant in Zalk gaat u genieten van een uitstekend verzorgd driegangendiner met als dessert een heerlijke ijscoupe, 19.30 uur vertrek, via een snelle route keren wij terug naar de opstapplaatsen, om circa 20.15 uur zijn wij Ommen en 20.30 uur arriveren wij in Den Ham, 21.00 uur ten slotte volgt de thuiskomst in Hengelo. Kosten bij min. 35 personen voor Voeksleden € 50 en voor nietleden € 61. Dit bedrag kunt u overmaken op de rekening van de penningmeester Voeks regio Twente o.v.v. Bustocht Hindeloopen. Bij onvoldoende deelname zal de bustocht geannuleerd worden. Om deze reden verzoek ik u zich zo spoedig mogelijk en uiterlijk vóór 4 mei aan te melden met vermelding waar u in de bus opstapt bij Hans Freiboth (zie colofon).

Bijeenkomsten Goes: iedere tweede dinsdag van de maand, sociëteit in hotel Terminus, Stationsplein 1 in Goes vanaf 10.00 uur. Zevenbergen: iedere eerste woensdag van de maand, sociëteit in hotel Van der Hooft van 10.00 tot 12.00 uur. Coördinator Jac. Schoonen.

Terugblik Regionale Ledenvergadering Er was veel belangstelling voor de RLV, ruim 50 leden bezochten de vergadering op 25 maart te Gilze Rijen. Voorzitter Kees IJzerman heette de aanwezigen van harte welkom, waaronder twee leden van Verdienste en de afgevaardigden van het Hoofdbestuur. Een woord van waardering was er voor Danny Touw, de webmaster, die een prachtige en interessante site heeft gemaakt en onderhoudt voor regio het Zuiden. Memorerend vanuit het Jaarverslag noemde Kees IJzerman het teleurstellend dat het aantal leden, ten opzichte van vorig jaar, is afgenomen. Er spelen veel dingen in zowel de zorg- als de pensioensfeer en de belangenbehartiging is belangrijk. Een aandachtspunt is dat zoveel mogelijk gepensioneerden lid zijn van de Voeks. Hij vroeg de aanwezigen om zich heen te kijken en mensen enthousiast te maken en te motiveren om zich bij de Voeks aan te sluiten. De sociëteiten in Goes en Zevenbergen draaien goed. Er is een wisseling van de wacht geweest wat betreft de voorzitters. Jac Schoonen leidt nu de Sociëteit in Zevenbergen en Cees de Wee in Goes. In Asten in Noord Limburg (Roermond) is een bijeenkomst georganiseerd om ook daar een sociëteit van de grond te krijgen. De belangstelling was goed, echter het ontbreekt nog aan een enthousiast persoon die de kar wil gaan trekken. Wat betreft het secretariaat gaf Agnes Hengst aan dat er momenteel in Den Haag wordt gewerkt aan een centraal nieuw ledenadministratiesysteem dat in alle regio’s zal worden geïntroduceerd. Aangaande het Welzijnswerk was de themadag met als onderwerp “Gedragsverandering bij het ouder worden” een groot succes. Er werden 435 huisbezoeken afgelegd. Dit is weer het niveau van voorheen. Kees IJzerman sprak zijn waardering uit naar Albert Don voor zijn geweldige inzet, ook in de landelijke sfeer. Na afloop gaf de heer Dr. P. Zomers, anesthesist, een interessante lezing over de ontwikkelingen, mogelijkheden en positie van pijnbehandeling in de zorg.


21

PERSONALIA De volgende leden heten wij welkom:

V.J. Beker, Spijkenisse; ex SNR Mw. H. Boshuizen-van Halen,

Geervliet

Mw. J. Brands-ten Napel, Pijnacker Mw. P. van Brouwershaven-de Kruijff, Oegstgeest J.H.M. Buijk, Steenbergen; ex SNC Moerdijk

W. Dam, Oegstgeest; ex SGSI J. van der Elst, Rotterdam; ex SI W. van der Graaf, Voorschoten; ex SIEP Mw. T. Hidding-Hilbands, Zuidbroek Mw. C.A. Keemink-van der Schans,

Mw. A.J. Kiela-Jansen, Den Haag Mw. G. Kiewiet-Spang, Coevorden J. Kouwen, Nieuwerkerk aan den IJssel;

ex SNR

Mw. L. Kraak-van Ballegooijen,

Spijkenisse

Mw. C.J.M. Lambert-Dopmeijer, Nijverdal

D. van der Linden, Amstelveen Mw. I. Meeboer-Enninga, Ermelo Mw. F.M. Mientjes-Kok, Brielle B. Nieuwkerk, Dinteloord; ex SNC Moerdijk

Mw. H.N. Paalman-van der Horst, Den Haag

M.A. Page, Driebergen Mw. J.N. van der Ploeg-Koppe, Voorschoten

P. de Ruiter, Spijkenisse; ex SNR Mw. C.A.H. Sier-Mooijer, Volendam Mw. M. Staal-Hendrickx, Voorburg J.F.G. van Velzen, Havelte; ex NAM T.C. Verhage, Spijkenisse; ex SNR W. Westein, Numansdorp; ex SNR K.T. Wieringa, Leiden; ex SGSI

Vlaardingen

Alleen degenen die lid waren van Voeks worden hieronder vermeld. Ontvangen van Voeksnieuws staat los van een lidmaatschap van Voeks. Het Voeksnieuws wordt gestuurd aan allen die pensioen van Shell ontvangen. Met leedwezen geven wij kennis van het overlijden van onze leden:

M.C.C. Alta, ex KSLA, 11/03, 84 jr;

F.C.A. Heitmeier, ex Shell Tankers,

A. Romeijn, ex SNV, 25/02, 86 jr;

R. Biesma, ex KSLA, 23/02, 91 jr;

Mw. M.H. van Hessem-Muller,

Mw. C.P. van Rosmalen-de Ben,

Almere

Diemen

J. de Boer, ex SNR, 24/02, 92 jr; Voorschoten

R.C.M. de Boer, ex NAM, 23/02,

73 jr; Wassenaar

C.P. van Breda, ex SNR, 25/02, 78 jr; Spijkenisse

W.C.J. Burki, ex SIPM, 11/03, 94 jr;

Voorschoten

C. van Dam, ex Billiton, 19/02, 83 jr; Dalfsen

Mw. C.E. van Dijken-de Jong,

(SNV), 26/02, 96 jr; Tilburg J. Dijksman, ex SNV, 23/02, 76 jr; Menaam F. Dik, ex SNR, 6/03, 85 jr; Rotterdam

Mw. W.M.T. van der Donk-Dobbe, (SNR), 2/03, 84 jr; Den Haag

Mw. L.H.E. Enthoven-Maas, (KSPLD),

12/03, 95 jr; Wassenaar

Mw. A. Evers-Klumpers, (SIPM), 28/02, 89 jr; Heiloo F.W. Gakes, ex Shell Tankers, 3/03, 81 jr; Ossendrecht Mw. M. Giesbers-Snippe, (NAM), 5/03, 88 jr; Assen Mw. S.M. Hartmann-Mulder, (SIPM), 27/02, 96 jr; Zoetermeer Mw. W.E. Heijmans-Cardinaal, (SNR), 10/03, 97 jr; Rockanje

25/02, 94 jr; Amstelveen

(SNR), 16/03, 82 jr; Rotterdam P.A. van der Horst, ex SNR, 17/03, 79 jr; Rotterdam Mw. J. Janszen-van Buringen, (KSLA), 3/03, 98 jr; Almere Mw. C.A.M. Jerphanion, ex SIPM, 25/02, 96 jr; Delft J. de Jong, ex SNR, 12/03, 81 jr; Scharendijke Mw. E.M. de Jong-Craijé, (KSLA), 18/03, 89 jr; Almere

Mw. A.C.M. Koelink-van de Zande,

(SNV), 17/03, 83 jr; Ridderkerk J.C. Leinweber, ex KSLA, 1/03, 92 jr; Haarlem J.L.M. van der Loos, ex SNI, 9/03, 81 jr; Zoetermeer Mw. M.J. van der Louw-Sterk, (SIPM), 16/03, 85 jr; Alphen aan den Rijn J. Masselink, ex SNR, 1/03, 83 jr; Rotterdam J. Molenaar, ex UK, 24/02, 90 jr; Den Haag H.J. Posthouwer, ex SNV, 25/02, 89 jr; Nieuwegein Mw. W.J. van der Ree, ex SNV, 2/03, 86 jr; Leidschendam G. Rensink, ex SNR, 8/03, 100 jr; Spijkenisse B. Roelofsen, ex SNR, 5/03, 79 jr; Velsen

Familieberichten:

Mw. B. Born-Schouten, 12/03, 66 jr; echtgenote van G. Born (SNR), Barendrecht Mw. M.W. de Bruijn-Lafeber, 3/03, 84 jr; echtgenote van D. de Bruijn (SIRM), Monster Mw. J.H.A. van Dalen-Jansen, 2/03, 58 jr; echtgenote van H.E. van Dalen (SIEP), Puttershoek

22


Mw. A.H. Deurloo-Noorlander, 4/03, 79 jr; echtgenote van A.M. Deurloo (SIPM), Den Haag Mw. G.J.G. Idema-Overkleeft, 13/03, 78 jr; echtgenote van W.G. Idema (SNC), Dordrecht

Almkerk

(SNR), 4/03, 93 jr; Schiedam Mw. J. de Ruiter-Vos, (SNR), 28/02, 92 jr; Spijkenisse Mw. J.C.C. Smit-Beersma, (NAM), 19/03, 88 jr; Helmond Mw. A. Spieker, (Spanje), 22/02, 96 jr; Amersfoort Mw. J. Sterk-Joosten, (SIPM), 19/03, 88 jr; Rotterdam Mw. T.N. Taylor-Liem, (SNR), 12/03, 91 jr; Dordrecht Mw. L.I. Tucker, (Noorwegen), 23/02, 92 jr; Den Haag A. Veerman, ex Billiton, 23/02, 82 jr; Gorredijk Mw. A.C.H. in ’t Veld-Holleboom, (Indonesië), 18/03, 95 jr; Schiedam J.C.A. Verduijn, ex SNR, 20/03, 90 jr; Vlaardingen D. Verploegh, ex SNV, 16/03, 89 jr; Rotterdam J.J. Visser, ex SNR, 24/02, 68 jr; Sluiskil G. Vos, ex SNR, 23/02, 92 jr; Rotterdam M. Wagenaar, ex SNV, 24/02, 92 jr; Dordrecht Mw. G. Waterberg, (Curaçao), 3/03, 87 jr; Uithoorn Mw. J. Westerdijk-Geelen, (SNR), 10/03, 91 jr; Vlaardingen M.L.J.A. Wetzels, ex Abu Dhabi, 5/03, 71 jr; Maastricht

Mw. E.F.G. Lejeune-Wasbauer,

26/02, 77 jr; echtgenote van J.J.A.G. Lejeune (SNC), Etten-Leur Mw. V.M.J. de Wijs-Winants, 9/03, 63 jr; echtgenote van F. de Wijs (NAM), Gieten

BEZIENSWAARDIGHEDEN

ARNHEM, OPENLUCHTMUSEUM EH Om geconfronteerd te worden met je verleden kun je een dag naar het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem, dat gaat over de geschiedenis van de gewone mens en de alledaagse dingen in Nederland. Je ontdekt bijvoorbeeld dat kinderarbeid ook in Nederland heel gewoon was. Omdat men de thema’s regelmatig wijzigt en men het ‘leven van de Nederlander’ steeds verbindt met de ‘Nederlandse geschiedenis’, blijft het boeien en kun je er ieder jaar wel een keer naartoe. Het openluchtmuseum kwam mede dankzij Frederic Adolph Hoefer tot stand, die het plan opperde omdat door industrialisatie en verstedelijking de regionale verschillen verdwenen en tradities en ambachten dreigden verloren te gaan. Door historisch belangrijke gebouwen naar een museumterrein te verplaatsen, waar mensen met kennis van zaken aan bezoekers tonen hoe men vroeger leefde en werkte, kon het verleden levend worden gehouden. De ‘Vereniging voor Volkskunde Het Nederlands Openluchtmuseum’, zoals het indertijd officieel heette, werd in april 1912 opgericht, en opende op 13 juli 1918 voor het eerst haar deuren. Men had zes gebouwen overgebracht van elders. Een van deze eerste huisjes is het ‘loshuis’ uit Beuningen dat stamt uit de 17e eeuw. Het park heeft een oppervlakte van 44 hectare. In 1987 leek het er even op dat het Openluchtmuseum zijn deuren moest sluiten, maar na een demonstratie door het publiek en een flinke reorganisatie, kon het museum zijn bestaansrecht toch behouden, waarbij naast het leven op het platteland ook de industriële ontwikkeling aandacht kreeg. In 1996 werd op het terrein van het museum een tramlijn aangelegd. Dankzij deze ringlijn kunnen ook bezoekers die

minder goed ter been zijn de verder van de hoofdingang gelegen delen bezoeken. Een replica van een deel van de in 1944 verwoeste Arnhemse tramremise werd gebouwd en een Arnhemse tram uit 1929 werd gereconstrueerd. Ook kwam er materieel afkomstig van de Rotterdamse en Haagse tram. De enige Amsterdamse tram is een railreiniger. Interessant voor ons Shell mensen is misschien dat in 2014 de laatste werkende jaknikker van Nederland in het Openluchtmuseum weer in beweging is gezet. Hij pompt geen olie op, maar is een indrukwekkend symbool voor winning van energie uit Nederlandse bodem. De jaknikker is afkomstig van NAM oliewinplaats Berkel-4 (Rotterdam), waar hij van 1983 tot augustus 2013 olie oppompte. Met en bij deze karakteristieke machine wordt het verhaal gepresenteerd over de winning van fossiele brandstoffen uit Nederlandse bodem (kolen, olie en gas) en over ‘warm wonen’ dat na de Tweede Wereldoorlog voor alle Nederlanders bereikbaar werd. Ook is er aandacht voor de (milieu)effecten van de winning en verbranding van fossiele brandstoffen, zoals CO2-uitstoot, bodemdaling, aardbevingen etc. Een dag in het park is eigenlijk te kort om alles te zien. Het Openluchtmuseum is goed toegankelijk voor mindervaliden (niet alles, er worden demonstraties op verdiepingen gegeven). In de maanden mei t/m september hangen er speciale rolstoelbijwagens aan de trams, maar kijk eerst op de website of informeer of ze rijden. Openingstijden: 1 april - 1 november van 10 - 17 uur. Info: www.openluchtmuseum.nl email: [email protected] Adres: Hoeferlaan 4, 6816 SG Arnhem, tel. 026-3576111

De rubriek Bezienswaardigheden geeft ruimte aan regio’s om hun te ondernemen activiteiten op uitnodigende wijze te beschrijven. Bij ontbreken daarvan geeft de redactie suggesties voor attractieve locaties. VOEKSNIEUWS | NR. 5, MEI 2015

23

VOEKSKRUISWOORD KW-014 Beste puzzelaars, de Voeksbalk van KW-013 luidt: STUDIEKOP

Na het ontraadselen van dit kruiswoord en het sorteren van de gevonden letters in de werkbalk ontstaat een woord. Met de letters van dit woord moet u in de Voeksbalk een bestaand woord zien te maken. Dit woord moet u inzenden (onder vermelding van KW-14).

Horizontaal: 1 Aanbelanden; 7 Huppelwater; 13 Naaigaren; 14 Cab; 15 Rattengif; 16 Ondanks; 17 Intrede; 18 Abeel; 19 Oord; 20 Strooigoed; 21 Ninja; 23 Atmosfeer; 25 Nippertje; 28 Nagelkaas; 30 Eendekker; 35 Envoi; 37 Mariakerke; 39 Ruin; 42 Niets; 43 Eskader; 44 Glamour; 45 Grondhaai; 46 RUR;; 47 Kandidaat; 49 Neerknallen; 50 Noppenfolie. Verticaal: 1 Aanzoek; 2 Naaldvormig; 3 Eigenares; 4 Arrest; 5 Dentist; 6 Nachtpon; 7 Hebberig; 8 Portemonnee; 9 Estland; 10 Weekeinde; 11 Tegelen; 12 Raffinadeur; 22 Mega; 23 Aangeslagen; 24 Reservewiel; 26 Pint; 27 Tekenlokaal; 29 Luifeldak; 31 Educatief; 33 Maskeren; 34 Denderen; 36 Venlo; 37 Mascara; 38 Kernkop; 40 Sprotje; 41 Agente. Corné haalde de volgende prijswinnaars uit de hoge hoed:

Het adres om deze oplossing naartoe te zenden: P.J. Visser - Sparrendal 552 - 3142 LR MAASSLUIS of E-mail: [email protected] Onder de goede inzendingen worden weer een drietal VVV-cadeaubonnen van € 20,00 verloot.

■ W.J. van Beest - AERDENHOUT ■ P.A.G. van der Geest – WADDINXVEEN ■ D. Overvoorde – NUMANSDORP Van harte gefeliciteerd en tot het volgende Kruiswoord (of Kronkel). 1

2

3

4

5

6

Veel succes Denkt u aan uw adresgegevens? 7

8

9

10

Peter 11

12 13

14

15

16

17

19

20

21

22

24

25

29

34

23

26

30

35

43

28

31

32

37

38

49

53

50 54

57

60

39

45

48 52

33

41

44

47

56

27

VOEKS NIEUWS

36

40 42

18

46

51 55

58

59

61

62

Horizontaal: 1 Brandstof; 5 Gereedschap; 9 Aandeelhouder; 14 Kippenstok; 15 Bekend vogelreservaat; 18 Bouwval; 19 Inzinking; 20 Nachtroofvogel; 21 Langzaam (muz.); 22 Nietsnut; 23 Gedenkzuil; 24 Versteende moeder (Myth.); 25 Periode voor een ontslag; 28 Gevolg; 29 Toiletartikel; 31 Voorhoedespeler; 34 Drukpers: 37 Stomdronken; 42 Steenslag; 44 Afluistertechniek; 45 Bedelmonnik; 47 Extra werktijd; 48 Gekkekoeienziekte; 49 Rivier in Duitsland; 51 Kracht; 52 Mannetjesbij; 54 Wondvocht; 56 Hebreeuwse bijbel; 57 Overvloedig; 59 Proost; 60 Innerlijke drang; 61 Gebrande suiker; 62 Sierlijk. Verticaal: 1 Batavier; 2 Doornachtige heester; 3 Eentonige opsomming; 4 Onmetelijk; 5 Naaigerei; 6 Opvoedkundige; 7 Vertrekken om op vakantie te gaan; 8 Spleet; 9 Verraden (Barg.); 10 Zenuwachtig; 11 Oorspronkelijk; 12 Serviesgoed; 16 Water in NoordBrabant; 17 Kiem; 26 Houtafval; 27 Liniaal; 29 Oude lap; 30 Bierkan; 32 Biersoort; 33 Knaagdier; 35 Voetbalstadion; 36 Vierarmig klein anker; 38 Lagedrukgebied; 39 Notitieboekje; 40 Misdadiger; 41 Snede brood; 42 Motorvoertuig; 43 Vloedgolf; 45 Kleine pannenkoek; 46 Soort hert; 48 Dorpsplein; 50 Klos; 53 Uitroep van pijn; 55 Grondtoon. Werkbalk Breng de gevonden letters uit het kruiswoord over naar deze balk Voeksbalk KW-14 Plaats de resterende letters in de goede volgorde in de balk en u kunt (samen met Kor) gaan vissen 24


48 33 25 29 58 13 62

13

48

5

42

29

Drie letters krijgt u cadeau en staan reeds in Voeksbalk KW-14 op de juiste plaats Het gevonden woord uit de Voeksbalk kunt u inzenden t/m

22 mei 2015

SHELL

Recommend Documents