september 2014 uitgave van de algemene federatie van militair personeel Strijdbaar voorwaarts

06

september 2014 uitgave van de algemene federatie van militair personeel

Strijdbaar voorwaarts

@AnneMarieSnels voorzitter Anne-Marie Snels

Defensiepersoneel verdient beter

H 02

Het vertrouwen van het personeel in de Defensietop, de minister en de politiek blijft onverminderd laag. Terwijl dat vertrouwen zo noodzakelijk en cruciaal is. Defensiepersoneel verdient beter Daar waar het draagvlak onder de bevolking voor extra investeringen in Defensie hoog is, zo blijkt uit tal van onderzoeken, dient de politiek dat concreet te vertalen in meer geld voor Defensie en zéker meer geld voor het personeel. Er zijn immers genoeg problemen op te lossen: een goed arbeidsvoorwaardenakkoord, de reparatie van de WUL, het AOW gat, de pensioenen, om maar een paar grote problemen te noemen.

Defensiebegroting

et was deze zomer allesbehalve rustig. Nederland en de rest van de wereld werden opgeschrikt door de vreselijke ramp met de MH17. Die ramp veroorzaakt ongelooflijk veel verdriet bij alle nabestaanden en leidde tot nationale rouw. Bijna iedereen kent wel iemand die getroffen is door deze ramp, en namens de AFMP wil ik iedereen mijn deelneming betuigen en heel veel sterkte toewensen.

Het lijkt er op of Defensie er met Prinsjesdag geld bij kreeg, maar niets is minder waar. Er is een paar jaar terug 1 miljard structureel euro bezuinigd. Dit jaar wordt er 282 miljoen structureel bezuinigd. Als er dan 50 miljoen “bij komt” wordt er simpelweg minder bezuinigd. Er staan veel mooie woorden In de Defensiebegroting en Beleidsbrief, maar er gaat géén extra geld naar het Defensiepersoneel. En van mooie woorden kan het personeel niet eten!

Grote zorgen

Manifestatie

Deze ramp bracht tegelijkertijd aan het licht hoe belangrijk een sterk Defensieapparaat is. De bij de ramp betrokken Defensiemedewerkers toonden een tomeloze inzet. Defensie heeft zich daar van zijn beste kant laten zien. Maar de defensieorganisatie als geheel baart mij veel zorgen. Terecht, zo blijkt ook uit de enquête die we dit jaar opnieuw hielden. De enquêteresultaten laten zien dat ook het defensiepersoneel zich grote zorgen maakt, niet alleen over hun inkomen, maar ook over de kwaliteit van de Defensieorganisatie.

Voorafgaand aan Prinsjesdag hielden de AFMP, de Marechausseevereniging, De ABVAKABO, de VBM en de BBTV een manifestatie op het Plein in Den Haag. Dit was een kleinschalige manifestatie met zo’n 150 kaderleden, de AFMP waardeert het zeer dat zij de spits afbeten. We hebben daarmee een eerste signaal aan de politiek én Minister Hennis afgegeven. Dat er méér geld bij moet voor het personeel wat al 4 jaar op de 0-lijn zit en waarvan de arbeidsvoorwaardenovereenkomst al bijna 600 dagen is verlopen. De minister probeert

oplinie september JULI 2014 2014

deze opkomst en de enquête-uitslag te bagatelliseren, dat gaat niet helpen om uw vertrouwen terug te winnen. Als ik werkgever was zou ik de uitkomsten uiterst serieus nemen!

Hoe verder? Binnenkort starten de onderhandelingen over de arbeidsvoorwaarden, de 0-lijn is in ieder geval losgelaten. Het mag duidelijk zijn dat er flink geld bij moet, voor 2014 én 2015. Veiligheid heeft immers een prijs, het Defensiepersoneel verdient beter. Militairen en burgers hebben recht op goede arbeidsvoorwaarden. En blijft de werkgever halsstarrig en niks bieden? Dan gaan we de leden informeren en raadplegen. Dat doen we het liefst met alle Defensievakbonden. En boeken we geen succes in het overleg? Onze kaderleden zijn de Koekamp nog niet vergeten. Als het zover komt, hoop ik dat de AFMP ook een beroep op u mag doen. Want samen staan we sterk. Maar leest u eerst deze OpLinie maar eens, houdt ook de website www.afmp.nl , de nieuwsbrief én mijn tweets goed in de gaten. Zo blijft u optimaal op de hoogte van alle ontwikkelingen.

Chroom-6 We hebben onze handen ook vol aan het Chroom-6 dossier, de giftige verf. Ook daarover was (opnieuw) veel publiciteit deze zomer. We hebben de werkgever dringend verzocht het onderzoek te verbreden. Niet alleen de POMS sites te onderzoeken en de mensen die daar gewerkt hebben, maar een defensiebreed onderzoek te houden. Ik zei het al eerder, de veiligheid en gezondheid van defensiemedewerkers gaat boven alles! Met strijdbare groet, Anne-Marie Snels Voorzitter AFMP

inhoud

07 14

04

20

26 Verder in dit nummer 13 POMS-locaties en gezondheid personeel

16

14 Serie vakbondshart: werver John Knottenbelt 16 Hulp bij problemen met uitstroom of doorstroom 20 Tolkenpardon 21 SHK: veel te vieren

#06

22 Sociaal Juridisch Loket 23 Bankzitter

Minder bezuinigen blijft bezuinigen

Vertrouwen niet hersteld

De AFMP is uitermate teleurgesteld in de Defensiebegroting. Waar de Minister rept van een trendbreuk, kunnen wij die absoluut niet bespeuren. Eerdere bezuinigingen en reorganisaties worden doorgezet, hierop vindt geen bijstelling plaats. Er is, ondanks alle mooie woorden, volstrekt géén aandacht voor het personeel

85% vindt dat minister Hennis het afgelopen jaar niet is gelukt om het vertrouwen te herstellen. Bijna 60 procent van het Defensiepersoneel (militairen en burgers) heeft geen vertrouwen in de top van Defensie. Dat blijkt uit een enquête gehouden door de vakbonden AFMP en VBM.

04

Manifestatie: defensiepersoneel verdient beter

07

12 september hielden de vakbonden AFMP, VBM, MARVER, ABVAKABO en BBTV in Den Haag de manifestatie Defensiepersoneel verdient beter. Het was een succes, want de media pikten de boodschap dat de arbeidsvoorwaarden zijn verwaarloosd goed op.

11

Advies bij melden van misstand

26

Als je in de lijn melding maakt van een misstand binnen Defensie kun je heel wat over je heen krijgen. Er is dus moed voor nodig, maar ook kennis van de valkuilen. Bij het Adviespunt Klokkenluiders kun je sparren over de vraag of en hoe je een melding moet doen. Het adviespunt werkt samen met de AFMP.

24 Veteranenberichten 29 Verenigingsnieuws 30 FNV Voordeel 32 Computerhoek 33 Puzzel 34 Servicepagina

Lidmaatschap

Er kan een moment komen dat u uw AFMPlidmaatschap op moet zeggen, bijvoorbeeld omdat u een baan buiten Defensie heeft aanvaard. Houdt u dan rekening met de opzegtermijn van 2 volle kalendermaanden. Voorbeeld: u zegt 15 januari op, het lidmaatschap wordt dan beëindigd per 1 april. U kunt opzeggen door middel van een brief aan AFMP/FNV t.a.v. Ledenadministratie, Postbus 157, 3440 AD Woerden, of [email protected]. Het volgende verenigingsblad verschijnt op donderdag 6 november 2014. Kopij aanleveren is mogelijk tot en met maandag 13 oktober. Salarisbetaaldatum: vrijdag 24 oktober. Cover: Peter Roek oplinie september 2014

03

werk en inkomen

Defensiebegroting 2015:

Minder bezuinigen blijft bezuinigen De AFMP is uitermate teleurgesteld in de Defensiebegroting. Er is, ondanks alle mooie woorden, volstrekt géén aandacht voor het personeel. Waar de Minister rept van een trendbreuk, kunnen wij die absoluut niet bespeuren. Eerdere bezuinigingen en reorganisaties worden doorgezet, hierop vindt geen bijstelling plaats.

04

oplinie september 2014

H

et lijkt er op of Defensie er met Prinsjesdag geld bij krijgt, maar niets is minder waar. Een paar jaar terug is 1 miljard euro bezuinigd en in 2014 wordt er 282 miljoen euro bezuinigd. Dat zijn structurele bezuinigingen die gewoon doorgaan. Als er komend jaar 50 miljoen euro bij komt, betekent dat minder bezuinigen, geen geld er bij. Ook in de nabije toekomst blijft het een kwestie van hooguit minder snoeien. De regering belooft dat Defensie er in 2016 een bedrag van 150 miljoen ‘bij krijgt’ en het jaar daarna 100 miljoen euro. Maar wordt die belofte ook waargemaakt? Er zijn immers ieder jaar opnieuw begrotingsonderhandelingen. En op 15 maart 2017 zijn er opnieuw verkiezingen. Ook dat zal van invloed zijn op de Defensiebegroting. Daarbij vinden veel investeringen pas ná 2015 plaats. Deze zijn vooral gericht op operationele capaciteit. De concrete maatregelen tonen pijnlijk duidelijk aan dat hiermee de brede inzetbaarheid van de krijgsmacht nauwelijks zal toenemen.

‘Van mooie woorden kun je niet eten’

foto ANP Martijn Beekman

In de Defensiebegroting wordt weliswaar ingezet op versterking van de operationele capaciteit, maar er wordt in 2015 géén extra geld vrijgemaakt voor het personeel. Terwijl dat hard nodig is. Het Defensiepersoneel staat al vier jaar op de nullijn en het arbeidsvoorwaardenakkoord is al 565 dagen verlopen. De rechtspositie, de werkgelegenheid, de inkomens en de arbeidsomstandigheden van het Defensiepersoneel zijn door minister Hennis en haar voorgangers jarenlang verwaarloosd. Het oplinie september 2014

05

werk en inkomen De AFMP zag de bui al hangen en zorgde voor een alternatieve troonrede tijdens de manifestatie in Den Haag (zie rechterpagina). Foto: Peter Roek

niet naar behoren gewaardeerd wordt. Het voornemen van Defensie om meer Reservisten in te zetten valt bij de AFMP ook in slechte aarde. Reservisten zijn vooral bedoeld voor specialistische functies, niét voor vervanging van regulier werk tegen een slechte beloning.

Defensiepersoneel is er in inkomen fors op achteruit gegaan. Minister Hennis zegt keer op keer dat het personeel de spil van de Defensieorganisatie is, en daarmee het kostbaarste bezit. In de Beleidsbrief 2015 geeft zij opnieuw aan dat personeel de meest kritische succesfactor van de krijgsmacht is. AFMP-voorzitter Anne-Marie Snels: “Die mooie woorden zijn voor 2015 helaas niet vertaald in concrete maatregelen. En van mooie woorden kun je niet eten.” Die waardering moet volgens de AFMP ook expliciet tot uitdrukking komen in de Defensiebegroting. Zowel in de beloning van het Defensiepersoneel, als in het oplossen van tal van andere problemen in de Defensieorganisatie die het personeel direct raken. Deze problemen worden blootgelegd in de enquête die de AFMP samen met de VBM hield onder 3216 (voormalig) Defensiemedewerkers en die de defensievakbonden op 12 september jl. presenteerde (zie ook onze website).

Ongewenste uitstroom Omdat de beloning van het Defensiepersoneel fors achterblijft, leidt dat onder meer tot ongewenste uitstroom uit de Defensieorganisatie. Dat heeft ongewenste effecten voor de werkdruk van het zittend personeel. Veel teams zijn niet op sterkte. Bovendien verliest Defensie daarmee haar aantrekkingskracht. De instroom van nieuw personeel laat dan ook te wensen over.

Investeer in personeel en vertrouwen! Het defensiepersoneel maakt zich grote zorgen, niet alleen over hun inkomen,

06


“

Jarenlang loyaliteit van de medewerkers vragen en daar als organisatie en politiek nauwelijks iets tegen over stellen heeft wel zijn prijs en heeft het vertrouwen enorm geschaad.”

Deelnemen aan missies maar ook over de kwaliteit van de Defensieorganisatie. Terwijl dat vertrouwen zo noodzakelijk en cruciaal is. De grondwettelijke taken van Defensie en de omstandigheden waaronder die taken moeten worden uitgevoerd, vragen een krijgsmacht die als het er op aankomt slagvaardig kan optreden. Dit vraagt naast integer leiderschap en goed materieel, personeel dat blind kan vertrouwen op haar leiding. De defensieorganisatie valt of staat met de mensen en hun loyaliteit aan de organisatie, zíj maken de organisatie. Je vraagt aan defensiemedewerkers namelijk iets heel bijzonders; of hij of zij bereid is zo nodig zijn veiligheid (en leven) te riskeren voor de veiligheid (en het leven) van een ander. Vertrouwen en loyaliteit waren altijd een groot goed binnen de defensieorganisatie. Vertrouwen en loyaliteit zijn de belangrijkste basisvoorwaarden om als Defensie goed te kunnen functioneren. Maar jarenlang loyaliteit van de medewerkers vragen en daar als organisatie en politiek nauwelijks iets tegen over stellen heeft wel zijn prijs en heeft het vertrouwen enorm geschaad. Investeren in het herstel van vertrouwen, met specifieke aandacht voor zowel het inkomen, de personeelszorg, opleidingen als het materieel, zijn dus hoogst noodzakelijk. Die aandacht zien wij helaas niet terug in de Defensiebegroting.

Bijzondere positie militair Verder maken wij ons grote zorgen over de opmerking dat Defensie meer aan wil sluiten bij het rijksbrede P & O beleid. Het kan én mag niet zo zijn dat de bijzondere positie van de militair

De politiek roept om het hardst dat Nederland mee moet doen aan internationale missies en vredesoperaties (o.a. IS, Afghanistan). Maar door alle bezuinigingen van de afgelopen jaren wordt dat steeds moeilijker. De politiek is zich er onvoldoende van bewust dat bezuinigen op Defensie altijd tot gevolg heeft dat er navenant minder taken kunnen worden uitgevoerd. Doordat de politiek de ambities voortdurend op een té hoog niveau legt, zonder daarbij de bijbehorende financiële middelen te garanderen, worden tekorten op de exploitatie steeds opnieuw afgewenteld op het personeel. Dat het personeel daar ook een forse prijs voor betaalt blijkt onder meer uit de Patriotmissie in Turkije. Die wordt nu stopgezet, nadat vorig jaar- tegen onze zin in - door Defensie is afgeweken van de regels voor uitzendbescherming. De Defensieleiding erkent nu dat er een té zwaar beroep is gedaan op het personeel en dat dit een van de redenen is om deze missie niet te verlengen. Ook t.a.v. de missie in Mali zijn er (nog steeds) problemen.

Waarborg veiligheid en gezondheid! Of Nederland wel of geen bijdrage levert aan internationale missies en vredesoperaties blijft een politieke keuze. Het defensiepersoneel mag echter wél van zowel de politiek als de Defensieleiding verwachten dat de Defensieorganisatie daarvoor voldoende geëquipeerd is. Wat ons betreft dient de veiligheid en gezondheid van Defensiepersoneel bij uitzendingen zo goed mogelijk gewaarborgd te zijn en altijd voorop te staan.

Dat kan betekenen dat missies later starten dan de politiek wenselijk vindt. Om een internationale rol van betekenis te kunnen spelen zal er méér geïnvesteerd moeten worden in Defensie.

Ook veiligheid heeft een prijs Vrede en veiligheid kosten geld. Het Kabinet en de Tweede Kamer zouden de komende jaren structureel honderden miljoenen en op termijn miljarden moeten investeren om Nederland weer echt een internationale rol van betekenis te laten spelen. Nederland investeert immers nu maar 0.87% van het bbp, om aan onze internationale verplichtingen te voldoen is 2% bbp nodig (bron: TK 33750 X nr 6). Dat betekent in feite dat het Defensiebudget op termijn verdubbeld moet worden. Minister-President Rutte moet de toezeggingen op de NAVO top in Wales dus ook waar gaan maken en concretiseren. Daar waar het draagvlak onder de bevolking voor extra investeringen in Defensie hoog is, zo blijkt uit tal van onderzoeken, dient de politiek dat concreet te vertalen in meer geld voor Defensie en specifieke vertaling naar het personeel. De roep van CDS Middendorp dat er structureel meer geld naar Defensie moet komt wat ons betreft té laat. De generaal zei tijdens een bijeenkomst van de Atlantische Commissie onlangs t.o. de NOS dat hij denkt dat de groeiende steun voor Defensie van korte duur is. “Het actuele laagje support is gewoon dun”, aldus Middendorp. Middendorp denkt dat zowel de mensen in de samenleving als in de politiek zich realiseren dat er een verandering moet komen bij Defensie, maar stelt wel dat ‘het ijs dun is.’ Hij wil dat Nederland niet minder dan de NAVO-norm (2 procent van het bruto nationaal product) gaat uitgeven aan Defensie. Daar sluiten we ons volmondig bij aan. Investeren in personeel en vertrouwen is noodzaak. Veiligheid heeft zijn prijs, het defensiepersoneel verdient beter! Dat moeten politici zich goed realiseren.

Defensiepersoneel verdient beter

Manifestatie Vrijdag 12 september hielden de vakbonden AFMP, VBM, MARVER, ABVAKABO en BBTV - samen de vertegenwoordigers van driekwart van de Defensiemedewerkers - in Den Haag de manifestatie DEFENSIEPERSONEEL VERDIENT BETER. Doel: de werkgever en de politiek een duidelijk signaal geven dat het afgelopen moet zijn met de jarenlange verwaarlozing van de arbeidsvoorwaarden in deze sector.

D

e manifestatie liep symbolisch vooruit op Prinsjesdag, de dag waarop bekend zou worden dat er jaarlijks minimaal 50 miljoen minder bezuinigd gaat worden. Minister Hennis vertelde dat ‘de tijd van bezuinigingen voorbij zijn,’ maar dat is natuurlijk lariekoek. Minder bezuinigen blijft bezuinigen, en het personeel blijft wederom in de kou staan. Genoeg reden dus om een sterk signaal af te geven. Dat signaal is noodzakelijk, want er staan zware onderhandelingen voor de deur. In die zin kunnen we de manifestatie op het Plein ronduit succesvol noemen, want onze gezamenlijke boodschap kwam goed over. Diverse media

(NOS, BNR Nieuwsradio, EenVandaag e.d.) waren aanwezig en besteedden er aandacht aan, evenals dagbladen als AD, De Telegraaf en Trouw. Overigens had niet alleen dit onderwerp hun warme belangstelling, want op het Plein vond ook de presentatie plaats van de enquête van de AFMP en de VBM naar het vertrouwen van Defensiepersoneel in Defensie (zie het volgende artikel in deze OpLinie, op pagina 11). Om even over twaalf ging de protestmars van de Lange Voorhout naar het Plein van start. De deelnemers werden opgesteld in rijen van twee. Op een militair waardige wijze bewogen de mannen en vrouwen in uniform zich voort, de burgers deden daar niets aan af. Voorop liepen AFMP-voorzitter Anne-Marie Snels en VBM-voorzitter Jean Debie achter een oplinie september JULI 2014

07

werk en inkomen

“

Er wordt een onevenredig zwaar beroep op u gedaan’

groot spandoek met daarop de kernachtige samenvatting van hun boodschap: Defensiepersoneel verdient beter.

Alternatieve troonrede Eenmaal op het Plein werden de deelnemers door dagvoorzitter Marga Miltenburg uitgenodigd plaats te nemen op de legergroene klapstoeltjes voor het podium. Haar welkomstwoord werd abrupt onderbroken door een opwindend muziekje dat de komst van een bijzondere gast aankondigde. Een imitatie koning Willem-Alexander stapte uit een auto en schreed over een lange rode loper naar het podium. Daar nam hij plaats op een troon en begon een alternatieve Troonrede voor te lezen. Kern van zijn betoog was dat het hem zeer aan het hart ging dat de arbeidsvoorwaarden van het Defensiepersoneel al jarenlang werden verwaarloosd. “De afgelopen tien jaar is er 2 miljard euro op Defensie bezuinigd, zijn er 24.000

08


arbeidsplaatsen vervallen en meer dan 1000 reorganisaties geweest. Ook nu wordt er nog volop bezuinigd. Dat brengt voor veel Defensiemedewerkers baan- en inkomensonzekerheid met zich mee. Dat heeft er toe geleid dat er onvoldoende personeel beschikbaar is, doordat veel personeel de organisatie heeft verlaten. Teams zijn onderbezet, er wordt een onevenredig zwaar beroep op u gedaan. En niet alleen op u, ook op uw thuisfront.” Het wordt tijd voor boter bij de vis, sprak ‘Willem-Alexander’. “Speciaal voor u. U moet gesteund worden in uw zware taak, materieel én moreel.”

Geen cent erbij AFMP-voorzitter Anne-Marie Snels en VBM-voorzitter Jean Debie lieten weten het roerend met Zijne Koninklijke Hoogheid eens te zijn. Snels: “Defensiemedewerkers zitten al vier jaar op de nullijn. Al die tijd is er geen cent bijgekomen in hun portemonnee. De prijzen zijn wel gestegen, dus in koopkracht is men er fors op achteruitgegaan. Ook zijn door de bezuinigingen op Defensie allerlei versoberingen doorgevoerd in de bedrijfsvoering, zoals

minder oefeningen. Daardoor krijgt het personeel aan het einde van de maand ook minder geld in zijn portemonnee. En militairen krijgen ook nog eens de gevolgen van allerlei kabinetsmaatregelen over zich heen, zoals stijgende zorgkosten, dalende huizenprijzen, hogere huren, hogere lokale lasten en afbrokkelende pensioenen.” Ook werd de WUL-problematiek aangehaald. Het loon van de militairen is hierdoor met 4,7 procent gekort. “Defensie compenseerde dat deels, maar de achteruitgang in loon bleef -1,5%. Wij vinden dat dit volledig en structureel moet worden gecompenseerd. De Minister heeft al twee keer een toezegging gedaan om een voorstel aan de vakbonden voor te leggen. Dat is nog steeds niet gebeurd.

Afbrokkelen militair pensioen Anne-Marie Snels maakte zich sterk voor de pensioenen: “Pensioen is uitgesteld loon. Er is door dit Kabinet met alle nieuwe pensioenwetgeving fors bezuinigd op de pensioenen. Dat heeft gevolgen voor militairen en burgers. En daarbij wordt de eindloonregeling van militairen heel hard aangepakt. De nieuwe voorstellen van Staatssecretaris

‘We zitten in de hoek waar de klappen vallen’ H Stafofficier Niels vond de manifestatie belangrijk genoeg om een flink eind naar Den Haag af te reizen. “Het is sowieso een signaal aan de politiek en de legerleiding dat er eindelijk iets aan het personeel gedaan moet worden. Dat er defensiebreed al teveel is bezuinigd is al in het nieuws geweest, wij willen laten zien dat er niet alleen op materieel gebied is gesneden maar ook in het personeel. De legerleiding roept dat personeel belangrijk is en dat personeel de kracht van de landmacht is. Dat willen we terugzien in waardering. Want als we er moeten zijn voor een missie dan staan we er altijd. Maar nu wij een keer wat vragen, krijgen we niets. We zitten in de hoek waar de klappen vallen. Daarbij worden we onevenredig gepakt door de WUL. En terwijl de rest van Nederland wel wordt gecompenseerd voor het AOW-gat worden wij dat niet. Langzaam komt nu in Nederland het besef dat we te ver zijn doorgeslagen met bezuinigen op Defensie. Als er nu meer geld naar Defensie gaat, moet dat binnen de organisatie evenredig besteed worden, dus ook aan ons, het personeel.”

“

De minister heeft al twee keer een toezegging gedaan om een voorstel voor de WUL aan de vakbonden voor te leggen. Dat is tot nu toe niet gebeurd .”


09

werk en inkomen

“

‘Werklast is te hoog’

»

Willem is planner op een militair opleidingsinstituut. Ook hij woont niet echt naast de deur, maar hij heeft redenen genoeg om bij de manifestatie aanwezig te zijn. “Omdat het nodig is en omdat ik eerlijk behandeld wil worden. De hele achterban bij ons is unaniem van mening dat de werklast te hoog is en dat het teveel stress oplevert, omdat er teveel is gesneden in de organisatie. Goed, de reorganisaties hebben dan wel wat minpunten naar voren gebracht, maar aan de menselijke kant hebben ze werkelijk niets gedaan. Alleen voor de materiële kant is gezorgd.”

Klijnsma gaan er verder toe leiden dat pensioenfondsen hogere financiële buffers op moeten bouwen. Als die plannen doorgaan zullen pensioenen jarenlang niet geïndexeerd kunnen worden. Dat is slecht voor de portemonnee van de ouderen van nu, want dat betekent inkomensachteruitgang. Maar dat is óók slecht voor jongeren. Ook hun pensioen wordt niet geïndexeerd waardoor zij

10

oplinie september JULI 2014 2014

later een fors lager pensioen hebben. Wat ons betreft kunnen die plannen dus bij het oud vuil worden gezet. De politiek moet sociale partners de tijd, de ruimte én de middelen geven om tot fatsoenlijke oplossingen te komen. Daarvoor moet óók minister Hennis zich, als werkgever van het Defensiepersoneel, hard maken.”

Bijzondere positie militair We wezen erop dat het kabinet en minister Hennis op geen enkele wijze rekening houden met de bijzondere positie van de militair, zijn verplicht leeftijdsontslag en het ontstaan van een AOW-gat van twee jaar. Militairen moeten verplicht met 60 jaar met leeftijdsontslag, de UKW. Militairen hebben dan een veel lager inkomen en bouwen na hun UKW nog maar beperkt pensioen op. Dat verplicht leeftijdsontslag komt door de aard van het werk, de bijzondere positie van de militair. Boven 60 jaar wordt het werk fysiek en mentaal haast onmogelijk. De VN-regels zeggen dat je na je 55e niet meer mag deelnemen aan een missie. De regering veronderstelt dat je dan maar gaat werken om je inkomen en je pensioen aan te vullen. Of je op je 60ste nog zo gemakkelijk aan een baan komt?

De eerstvolgende keer dat de minister haar gezicht laat zien op het werk zal ik haar vragen of ze nooit meer wil zeggen dat ze waardering of respect voor ons heeft, want dan staat ze gewoon te liegen! Ik kan een goede CAO niet los zien van waardering of respect. Dus als je zulke woorden in de mond neemt en vervolgens er niet naar handelt door een knappe CAO af te sluiten en de WUL te repareren, dan ben je als minister voor mij geen knip voor de neus waard.” Citaat uit het rapport Defensiepersoneel verdient beter

In juli waren er 632.000 werklozen, en werkgevers bieden oudere werkzoekenden nauwelijks kansen! Het Ministerie van Financiën legt Defensie voor elke militair die met UKW is een strafheffing op. Dit kost Defensie jaarlijks 160 miljoen euro, oplopend naar 170 miljoen in 2018. Dit is voor het kabinet eigenlijk broekzak-vestzak. Deze 160 miljoen moet vrijkomen voor de arbeidsvoorwaarden van het personeel. Hiermee kan onder andere het AOW-gat deels worden gecompenseerd.

AOW-gat Anne-Marie Snels: “Ah ja, het AOW-gat. Omdat militairen verplicht met UKW moeten krijgen ze allemaal te maken met een fors AOW-gat. Het inkomensverlies kan oplopen tot zo’n 9500 euro per jaar. De huidige overbruggingsregeling is wat ons betreft volstrekt onvoldoende. De werkgever heeft ruim twee jaar lang geweigerd met ons te praten over een oplossing voor dit probleem. Nu gaan we praten, maar ondertussen gaat de rechtszaak die we hebben aangespannen gewoon door. We houden de druk op de ketel.”

Serieuze waarschuwing De werkgever, de minister én de politiek moeten deze manifestatie als een serieuze waarschuwing beschouwen. We gaan lastige onderhandelingen in, over o.a. de arbeidsvoorwaarden, pensioenen, het AOW gat en de UKW. Daar moet de werkgever daadwekelijk wat te bieden hebben. Anne-Marie Snels: “Zo niet, dan gaan we onze leden informeren en raadplegen. Dat doen we het liefst met álle Defensievakbonden. Maar onze twee centrales organiseren wel ¾ van alle vakbondsleden bij Defensie, dat moet de werkgever én de Minister zich goed realiseren. En boeken we geen succes, dan is deze manifestatie vandaag de opmaat naar verdere acties. Onze achterban is de Koekamp (manifestatieterrein t.o. het Malieveld, 26 mei 2011, 5000 defensiepersoneel en 1200 militairen) nog niet vergeten!”

Geen herstel vertrouwen

Meer dan de helft van het Defensiepersoneel (militairen en burgers) heeft geen vertrouwen in de top van Defensie. Een overgrote meerderheid vindt dat minister Hennis het afgelopen jaar niet gelukt is om het vertrouwen te herstellen. Dat blijkt uit een enquête gehouden door de vakbonden AFMP en VBM. De uitslag werd op 12 september gepresenteerd tijdens de manifestatie op het Plein in Den Haag.

D

e enquête is een logisch vervolg op de eerste opiniepeiling van 2013 (zie kader). Deze keer hebben we gemeten in hoeverre het in 2013 alarmerend lage vertrouwen van het defensiepersoneel in Defensie was hersteld. Helaas moeten we concluderen dat dat nauwelijks het geval is. Bijna 60% heeft geen (enkel) vertrouwen in de top van Defensie. In 2013 was dat 65%. Bij degenen die Defensie al hebben verlaten komt het zelfde beeld naar voren. Daarnaast heeft 43,6% van de ondervraagden geen (enkel) vertrouwen in de top van het eigen defensieonderdeel. In 2013 was dat 49%. Wijzen deze cijfers er op dat de Minister en de Defensietop er in zijn geslaagd om het vertrouwen te vergroten? NEE!! Maar liefst 85% vindt dat de minister van Defensie er niet in is geslaagd om hun vertrouwen in de organisatie te vergroten. Een groot deel van de respondenten (65,5%) vindt dat Defensie geen duidelijke visie voor de toekomst van de organisatie heeft.

het belangrijkste kapitaal, ondanks de vele mooie woorden van de Minister. 8 van de 10 geënquêteerden zeggen ook dat Defensie niet in het belang van het personeel handelt. Het percentage dat ontevreden is over Defensie als werkgever is licht gedaald. Tegelijkertijd heeft iets meer dan een derde (34,2%) een neutrale houding op dit punt. Dat was in 2013 21,6%. De antwoorden op dezelfde vraag, maar dan specifieker gesteld, lijken in 2014 juist een grotere onvrede te openbaren. Op de stelling ‘Ik ben tevreden over de wijze waarop Defensie als werkgever mij als werknemer behandelt’, reageert 59,9% met (geheel) oneens.

Niet in belang personeel

Wel woorden, geen daden

Meer dan 80% geeft in 2014 aan dat Defensie het personeel niet ziet als

In de enquête van 2014 is de vraag opgenomen of en in welke mate de

Geen waardering Driekwart (75,7%) van de actief dienenden vindt dat Defensie hen niet de financiële waardering geeft die hen toekomt. De inzetbaarheid van het materieel en de beschikbaarheid van reserve onderdelen is (sterk) verslechterd volgens een overgrote meerderheid. Ook de ondersteuning door personeelsfunctionarissen heeft ernstig te lijden onder de voortdurende bezuinigingen.

“

Ik ben militair in hart en nieren maar de laatste jaren is mijn liefde voor het bedrijf naar een dieptepunt gezakt. Dat een minister 500 dagen geen beslissingen maakt omtrent het beleid voor haar personeel is in mijn ogen waanzin! Het is niet meer dan fatsoenlijk om de verantwoordelijkheid te nemen, iets waar deze minister duidelijk gebrek aan heeft. Defensie is een zinkend schip aan het worden waarbij de kapitein allang verdwenen is en het personeel moedig probeert te hozen. Met pijn in mijn hart spreek ik deze woorden uit!”

Vervolg op enquête 2013 H Oktober 2013 heeft de AFMP een enquête gehouden onder meer dan 1000 defensiemedewerk(st)ers, militairen en burgerpersoneel. Deze enquête peilde voornamelijk de meningen en gevoelens van het actief dienend defensiepersoneel over de dat jaar op Prinsjesdag aangekondigde bezuinigingen. De resultaten van deze enquête waren schokkend. De uitkomsten trokken terecht de aandacht binnen Defensie, bij de media en bij de Kamerleden. Uit de resultaten, gepresenteerd in het rapport “In het belang van het Defensiepersoneel, loyaliteit kent haar grenzen’ sprak urgentie: herstel van het vertrouwen vereist inspanning van alle betrokkenen. De Minister en de top van Defensie hebben bij herhaling bezworen hard te werken aan het vergroten van het vertrouwen. Nu, bijna een jaar later, hebben de grootste bonden bij Defensie, AFMP en VBM, een verdiepingsslag gemaakt. Met een nieuwe enquête, deze keer ook opengesteld voor post-actief personeel (militairen en burgers met leeftijdsontslag, dan wel gepensioneerden) hebben de bonden de temperatuur van de organisatie opnieuw gemeten. Aan de enquête deden 3.213 mensen mee, hiervan zijn meer dan 1500 momenteel werkzaam bij Defensie.


11

werk en inkomen

Bagatelliseren

»

De wijze waarop minister Hennis meent de vrijdag 12 september gehouden Manifestatie en de uitkomsten uit de enquête via de NOS te moeten bagatelliseren gaat géén bijdrage leveren aan het herstel van dat vertrouwen. Ze liet die vrijdag aan de NOS weten dat in oktober al CAOgesprekken gepland staan. “Er werken 60.000 mensen bij Defensie, er stonden er vandaag honderd op het Plein. Ik heb de boodschap goed verstaan, maar ik ga het ook niet groter maken dan het is.” Defensie gaat volgens haar financieel gezien moeilijke jaren tegemoet maar ze verwacht dat het daarna wel beter wordt.

ondervraagden vertrouwen hebben in de besluitvorming van de politiek over Defensie. In 2014 heeft 88,5% van het defensiepersoneel weinig tot geen vertrouwen. In 2013 was dit 95,7%. AFMP en VBM hebben in dit onderzoek (2014) alle respondenten de vraag gesteld welke zaken de Minister moet aanpakken om het vertrouwen te vergroten. Bij de actief dienenden komen als belangrijkste zaken naar voren: » Een arbeidsvoorwaardenakkoord (onder meer om de salarisachterstand in te halen) » Oplossen van het AOW-gat » Goede personeelszorg » Geen bezuinigingen de komende drie jaar » Een waardevast pensioen Ook de postactieven onderschrijven het belang hiervan. Daarnaast vinden zij ‘zorgen voor beter en voldoende materieel’ net iets belangrijker dan ‘geen bezuinigingen de komende drie jaren’.

Grote zorgen De uitkomsten van deze opiniepeiling laten zien dat Defensie op personeelsen materieelgebied niet in staat is gebleken om het vertrouwen van het personeel te herwinnen. Ondanks de woorden van de minister - ‘het defensiepersoneel is het belangrijkste kapitaal’ - merkt het personeel geen echte verbetering. De AFMP maakt zich grote zorgen dat

12


“ de top van Defensie als werkgever nog steeds niet in staat is gebleken om het vertrouwen van het personeel te vergroten. De top van Defensie doet daarvoor ook geen enkele zichtbare moeite. De AFMP vraagt zich op basis van bovenstaande af hoe het gesteld is met de veerkracht van de organisatie. Als Defensie geen eerste prioriteit aan het personeel geeft dan geeft het personeel geen prioriteit (meer) aan Defensie. Loyaliteit kent immers haar grenzen. Het personeel ziet de afbraak van Defensie met lede ogen aan. Niettemin is dit personeel nu nog bereid om alles, inclusief het thuisfront, opzij te zetten voor deze organisatie. Geef dit personeel als werkgever de waardering die daarbij hoort. Die waardering beperkt zich niet enkel tot een financiële waardering, maar ook een goede personeelszorg en opleidingsmogelijkheden. Baan- en daarmee inkomenszekerheid voor de toekomst maken daarvan onderdeel uit. De woorden van de minister dat het defensiepersoneel het belangrijkste kapitaal is, leggen een zware verantwoordelijkheid op diezelfde minister in de richting van haar personeel en hun thuisfront.

Onduidelijke visie Een onduidelijke visie van de organisatie en een deplorabele materiële situatie zorgen ervoor dat het vertrouwen van het personeel in Defensie als organisatie verder gaat tanen. Dit heeft tot gevolg dat professioneel en goed geschoold defensiepersoneel Defensie voortijdig gaat verlaten. Zij kiezen daarmee niet alleen voor meer zekerheid maar ook voor een organisatie waarin zij een groter vertrouwen hebben.

AFMP zet vraagtekens bij de veerkracht van de organisatie’ De AFMP ziet dat dit niet alleen een sterke invloed heeft op de motivatie van het achterblijvend personeel (‘werkdruk’) maar ook een impact op de aantrekkelijkheid van Defensie als werkgever. Deze zal verder verminderen. Defensie is méér dan geavanceerd materieel. Defensie moet óók een aantrekkelijke werkgever zijn voor (vaak hoog) gekwalificeerd personeel!

Aanbevelingen Op basis van de enquête komt de AFMP tot drie dringende aanbevelingen voor de defensieorganisatie: » Werk aan het herstel van vertrouwen. » Toon goed werkgeverschap. » Bied het personeel de financiële waardering die hen toekomt. De AFMP wil zo snel mogelijk een arbeidsvoorwaardenakkoord dat de salarisachterstand wegwerkt, de WULproblematiek herstelt, het AOW-gat compenseert en een goed pensioen biedt. Bied het personeel daarnaast ook goede personeelszorg, goede opleidingsmogelijkheden en een bestaansen inkomenszekerheid ook na de actieve periode. En voor de politiek hebben we deze twee aanbevelingen: » Geef nadrukkelijk aan welke inzet op de middellange termijn van Defensie wordt verwacht. » Maak echte keuzes en accepteer de consequenties die dat op financieel, materieel maar vooral ook op personeel gebied heeft.

werk en inkomen

Gezondheid personeel laat Defensie koud

D Onduidelijkheid over VGB bij Haltafdoening

»

Het is nog onduidelijk of een jongere die bij Defensie wil gaan werken maar een HALT-afdoening krijgt, wel een Verklaring Geen Bezwaar (VGB) ontvangt. Daarom heeft Kamerlid Eijsink (PvdA) in de Tweede Kamer op 2 juli jl. wederom aandacht gevraagd voor deze kwestie. In een Halt-afdoening kunnen jongeren rechtzetten wat zij fout hebben gedaan, zonder dat zij in aanraking komen met het Openbaar Ministerie, bijvoorbeeld een schadevergoeding, excuses aanbieden of een leeropdracht uitvoeren. Eijsink wilde duidelijkheid over de gevolgen omdat gemeenten, bijvoorbeeld rondom Oud- en Nieuw, verschillend omspringen met een HALT-afdoening. En ook Defensie geeft verschillende signalen af. In een eerder overleg tussen de Kamer en de minister zei Hennis namelijk het volgende: ‘Ik bestrijd in ieder geval dat die Halt-maatregel toch doorslaggevend wordt (…).. Dan moet er sprake zijn van andere strafbare feiten, die op zichzelf al doorslaggevend zijn.’ Maar in een brief van 6 mei 2014 zegt de minister iets anders: ‘Een Halt-afdoening is in geen enkel geval doorslaggevend voor het weigeren of intrekken van een VGB.’ Minister Hennis heeft toegezegw d dat er op korte termijn een kamerbrief komt waarin uitdrukkelijk wordt uitgesloten dat een HALT-afdoening bepalend is voor het afgeven van de VGB. Dit betekent dat Defensie dat in haar uitingen (veva-website en brochures) dit ook uitdrukkelijk moet communiceren. Ook bij de ROC’s ligt een verantwoordelijkheid om leerlingen en de ouders te informeren

e Volkskrant meldde op donderdag 21 augustus dat Defensie al 15 jaar weet van de blootstelling van medewerkers aan grote concentraties van de kankerverwekkende stof chroom-6 op de POM-sites Brunssum, Eygelshoven, Vriezenveen, Ter Apel en Coevorden. Voor de AFMP het zoveelste voorbeeld van de onverantwoorde wijze waarop Defensie omgaat met de veiligheid en de gezondheid van zijn personeel. Een en ander blijkt uit meetrapporten uit 1999 en 2002 die zijn opgesteld in opdracht van de landmacht en door de Volkskrant in de openbaarheid werden gebracht. Intussen zijn de rappporten nu ook in het bezit van de AFMP. De gegevens wijzen uit dat er op de militaire POMS-sites tot acht keer meer chroom-6 aanwezig was dan de norm destijds. In het eerste meetrapport uit 1999 staat dat chroom-6-verbindingen ‘genotoxische kankerverwekkende eigenschappen’ hebben, ‘hetgeen inhoudt dat iedere blootstelling in principe tot kanker kan leiden.’

Ontkennen en bagatelliseren Minister Hennis liet in juni weten dat zij ‘geen aanwijzingen’ heeft dat medewerkers ‘structureel zijn blootgesteld aan te hoge concentraties gevaarlijke stoffen’. Deze uitspraak in combinatie met de meetrapporten bevestigen wederom de werkwijze van defensie wanneer dergelijke feiten aan het licht komen. “Defensie weigert verantwoordelijkheid te nemen als het gaat om de gezondheid van haar medewerkers. We zien dat bij de Hawk-radar, de zaak Boy van Geffen, het fijnstof in Mali en nu ook bij dit dossier. Elke keer ontkent en bagatelliseert Defensie dit soort zaken. De gezondheid van haar medewerkers lijkt Defensie koud te laten. Het bijzondere

aan het defensiepersoneel is dat zij soms uitgezonderd zijn van beschermende wetgeving, maar dit maakt van hen géén wegwerpartikel,” reageert AFMP-voorzitter AnneMarie Snels. De SP heeft Kamervragen gesteld over deze kwestie. De vragen en antwoorden van de Minister zijn te vinden op de website van de AFMP (als download in het gelijknamige artikel ‘Gezondheid personeel laat Defensie koud’)

Klachten? Meld het!

»

De AFMP plaatste eerder al een oproep om oud-medewerkers van de POMS-sites met gezondheidsklachten zich te laten melden. Inmiddels hebben een flink aantal leden zich bij ons gemeld. Daarnaast zijn er bij het ABP Zorgloket 430 meldingen binnengekomen. Een kwart hiervan heeft klachten, waarvan nog niet is vastgesteld of er een verband is met het werken met de giftige stoffen op een POMS-site. Denk je dat ook jouw gezondheid is geschaad door het werken met giftige stoffen op een POMSsite? En ben je lid of lid geweest? Meld het dan (ook) bij ons.

Werk mee aan onderzoek Defensie

»

Defensie gaat onderzoek doen naar de POMS-sites. Het gaat om praktisch onderzoek naar de stoffen waarmee is gewerkt, naar de hoeveelheden ervan en naar de beschermingsmaatregelen die er zijn getroffen. Niet alle informatie uit het verleden is echter bekend. In het belang van dit onderzoek roepen wij leden en niet-leden op alle bruikbare historische informatie met ons te delen. Dat kan door een e-mail te sturen naar [email protected] oplinie september 2014

13

vakbondshart Tekst en foto’s alex groothedde

John Knottenbelt, werver:

‘Vakbondswerk is net een virus’

De kracht van de AFMP zit ‘m in de mensen met een groot vakbondshart. Kaderleden, raadsmannen, sectorhoofden, onderhandelaars, mc-leden, enzovoorts. Samen zijn ze de goed geoliede motor van de AFMP. Maar wie zijn ze en wat doen ze? In deze serie Vakbondshart zetten we telkens een bezielde functionaris in het voetlicht. Deze keer richten we de schijnwerper op John Knottenbelt, werver sinds onheuglijke tijden.

J

ohn Knottenbelt kent aardig wat mensen, maar heel veel mensen kennen John Knottenbelt. De meesten hebben hem meegemaakt tijdens een van die vele voorlichtingsdagen van Defensie waar hij op bevlogen wijze de AFMP aanbeveelt. Het had weinig gescheeld, of de AFMP had het zonder de werver met de donkerbruine stem moeten stellen. Want eigenlijk dacht John Knottenbelt (geboren in 1947) er helemaal niet aan om bij Defensie te gaan werken. Hij werkte in de horeca en dat beviel hem prima. Eerst bij de KLM, maar toen het restaurant Aviorama van Schiphol-Oost naar Schiphol-Centrum verhuisde was het gedaan met het gratis vliegen. Hij ging werken bij het Havenrestaurant aan het IJ in Amsterdam, en later bij het inmiddels verdwenen hotel annex café Suisse in de Kalverstraat. Ook dat beviel prima, maar toen werd de BTW ingevoerd en bedieningsgeld. “Een biefstuk van een tientje was in één klap een paar

14


heeft 6 jaar in het hoofdbestuur gezeten van OB en AFMP daarvoor heeft hij alle kaderfuncties wel zo’n beetje gehad, van commissaris Algemene Zaken, secretaris, penningmeester en voorzitter van de afdeling tot en met voorzitter van het toenmalige district WEST.

Voorlichting gulden duurder. De horeca kwam in een dipje terecht en ik heb geen risico genomen; ik ging de dienst in.” Zijn vader had hier de hand in. “Hij had 21 maanden als krijgsgevangene in een kamp bij Leipzig gezeten. Veel heeft hij hierover nooit verteld. Maar hij zei wel altijd: ga de dienst in, dan heb je een goede baan. Daar had ik in het begin geen zin in. Maar uiteindelijk ging ik op mijn 21e, dus nogal laat, de dienst in.”

Hofmeester Eerst werkte John Knottenbelt negen maanden in Nieuw-Millingen, vervolgens 11 jaar op Ypenburg bij de illustere Piet Vollaard die John inwijdde in het hofmeesterschap en hem tussen neus en lippen door lid maakte van de AFMP (toen nog Ons Belang). “Hij zei: vul nou effe dat formuliertje in, dan is het zo geregeld.” Diezelfde avond was er een ledenvergadering en moest er een bestuurslid worden gekozen, maar het ontbrak aan kandidaten. John Knottenbelt werd toen op het schild gehesen. “Ik wist van toeten noch blazen, maar werd wel met algemene stemmen gekozen – omdat er maar 1 lid aanwezig was en ik de enige kandidaat was.” John moet even grinniken. Hij

Na zijn tijd in Ypenburg zat Knottenbelt 10 jaar bij de Luchtmachtstaf en nog eens tien jaar bij het Instituut Defensie Leergangen (IDL). Daar ging hij in 2002 met UKW. Ondanks zijn drukke baan bij de Luchtmacht en het IDL deed hij ook al voorlichtingswerk. Toen het voormalige hoofd van de sector Marine, Eef Eichelsheim, overleed, deed Knottenbelt het wervingswerk van de Marine erbij. Dat doet hij nog steeds, met dat van de andere krijgsmachtsonderdelen erbij. Belangrijk onderdeel van het werk is het onderhouden van de (goede) contacten op de diverse locaties. Dat wil nogal helpen bij het opzetten van het AFMP-kraampje, want daar heb je toch de nodige medewerking voor nodig. Maar het komt altijd wel goed. Als werver spreekt hij soms volle zalen toe. Ook iets wat je moet kunnen, want je zal maar dichtklappen op het podium tegenover een nieuwe opkomst.

Aangestoken John’s vakbondswerk blijft niet beperkt tot werven. “Ze ruiken het als je met UKW gaat en dus tijd hebt. Voor ik het wist zat ik in allerlei werkgroepen en commissies.” Dat zijn de PA-raad, de Klacht- en Adviescommissie, de werkgroep Veteranen en de commissie

“

Ik doe dit werk al gruwelijk lang; Het is te leuk om ermee te stoppen’

Ledenwerving- en -binding. “Daar ben ik een groot deel van de week mee bezig.” En of dat bevalt? Jazeker: “Het vakbondswerk is net een virus. Als je erdoor wordt aangestoken, blijf je het werk doen. Je helpt een hoop mensen, onder andere met rechtspositionele hulp, en dat geeft voldoening. Vergaderen is niet mijn ding, ik ben meer een doener. Maar ook dat hoort erbij, en ik vind: als je iets doet, doe het dan ook helemaal. Het is ook hartstikke leuk als het goed gaat met jouw (John maakt bij dit woord aanhalingstekens met zijn vingers) organisatie. Daarbij blijf ik in contact met mijn collega’s, mensen bijvoorbeeld die begonnen zijn toen ik voorlichting gaf en die nu adjudant zijn of hoger. Ook blijf ik zo in contact met de jeugd. Wat me nu verbaast is dat vroeger op school bij maatschappijleer uitleg werd gegeven over de vakbonden, maar dat dat tegenwoordig niet meer gebeurt, behalve dan op de KMS, KMSL en de KMA. En van huis uit krijgen ze het ook niet meer mee. Ik vertel ze dat er geen slechte vakbonden zijn, maar dat de AFMP de beste is.”

Overtuigen Knottenbelt is ook nooit te beroerd om uit te leggen waarom het zo belangrijk is je te organiseren. “Omdat het een gevaarlijk beroep is en vanwege de ingewikkelde regelgeving.” En dat daarom liefst 90 procent van het defensiepersoneel georganiseerd is, tegenover gemiddeld een kwart bij burgers. “Ik help jongeren ook met het beantwoorden van vragen. En ik vind het wel wat om ze te overtuigen dat ze lid moeten worden van een vakbond. Dat doe ik met voorbeelden. Ik geef aan dat ze gewond kunnen raken, en ik probeer ze in hun eigen taal te vertellen wat de AFMP dan voor ze doet. En dat de paar euro die ze maandelijks betalen een heel klein bedragje is als je ziet wat er tegenover staat. Met al die gratis verzekeringen hebben ze het geld er al uit voordat ze beginnen, en dat ze er zelfs aan kunnen verdienen. Zeker als het om de autoverzekering gaat.”

Te leuk om te stoppen John vervolgt: “Ik doe dit werk al gruwelijk lang; het is te leuk om te stoppen.

Aangezien ik geen type ben dat stil kan blijven zitten, kan ik dus maar beter dingen doen die ik leuk vind.” Dat is overigens lang niet alleen vakbondswerk, zo blijkt als we na het maken van de foto nog even buiten blijven plakken en hij zijn onafscheidelijke shagje in de brand steekt. Enkele van zijn zes kleinzoons brengt hij beetje bij beetje de geduldige kunst van het vissen bij, en stopt ze af en toe wat materiaal toe dat hij voor een prikkie op de kop tikt. In het onderhoud aan zijn tuin en caravan gaan ook de nodige uren zitten, maar John is John: een zieke buurman die zelf zijn caravan niet meer kan onderhouden staat hij met raad en daad bij. Dat illustreert het sociale vakbondshart van John, dat altijd en overal klopt. Hij ziet als bijkomende taak het bijpraten van collega’s op de werkvloer over wat de AFMP in het overleg aan het regelen is. “Daarbij vertel ik vaak dat het een lange weg is. Zo hadden we vorig jaar al nieuwe arbeidsvoorwaarden moeten hebben. Degene die dan zegt dat de AFMP niets doet praat ik even bij, zodat hij met andere gedachten verder gaat.” oplinie september 2014

15

werk en inkomen Tekst alex groothedde

Probleem met doorstroom of uitstroom?

Redders in de nood

Ben je interne of externe herplaatser en loop je tegen problemen aan waar je met Defensie niet uitkomt? Dan kun je altijd nog naar een onafhankelijke klachtencommissie stappen. Wat doen deze commissies en vooral: wat heb je er als burger of militair aan?

16


E

r zijn twee onafhankelijke commissies waar je terecht kunt met klachten over Defensie bij doorstroom of uitstroom. Ben je militair en wordt jouw Persoonlijk Ontwikkelplan (POP) niet goed uitgevoerd of schort het aan de begeleiding bij externe doorstroom? Dan stap je naar de Commissie POP (voluit: Commissie POP en uitvoering doorstroom en bemiddelingsproces). Of ben je een burger of militaire herplaatsingskandidaat en stagneert de uitvoering van je interne herplaatsing of het persoonlijk uitstroomplan (PUP) bij BBO (Begeleidings- en Bemiddelingsorganisatie Defensie) en/ of USG Restart? Dan kaart je dat aan bij de Centrale Toetsingscommissie (CTC). In beide commissies zijn de werkgever en de werknemers vertegenwoordigd. De centrales van militair en burgerpersoneel hebben een afgevaardigde in de twee commissies, die beide dezelfde onafhankelijke voorzitter hebben: Jan Peter Spijk, oud-directeur personeelsbeleid bij Defensie. Hem vragen we naar het reilen en zeilen van de commissies die aardig wat in de melk te brokkelen hebben. De adviezen zijn weliswaar niet bindend, maar ze worden tot dusverre wel altijd door Defensie opgevolgd. Bij iedere zaak komt de commissie apart bijeen en volgt een hoorzitting.

Commissie POP Deze commissie behandelt klachten over het nakomen van de afspraken in het Persoonlijk OntwikkelPlan en daarnaast ook klachten over de zorgvuldigheid bij de bemiddeling en begeleiding naar de civiele arbeidsmarkt, wanneer een militair niet kan doorstromen naar Fase III van het Flexibel Personeelssysteem (FPS). Bij dat laatste gaat het over de reguliere uitstroom, dus los van de reorganisaties en het SBK. De dienst BBO heeft dan gedurende een jaar een begeleidingsverplichting om de overstap naar een burgerbaan goed te laten verlopen. In de Commissie

POP is namens de centrales Jan Kleian (oud-voorzitter ACOM) vertegenwoordigd en een van de officieren van de vakbond GOV|MHB. Of afspraken in POP’s goed worden uitgevoerd en of de begeleidingsverplichting van BBO in het algemeen goed of minder goed wordt nagekomen is moeilijk te beoordelen. De commissie POP heeft nog niet zo vaak een hoorzitting gehad. Sinds de commissie is ingesteld (maart 2012) zijn er drie van deze bijeenkomsten geweest. Zo’n hoorzitting wordt altijd gehouden aan de hand van binnengekomen verzoeken. Het is niet bekend waarom er zo weinig verzoeken zijn binnengekomen. Jan Peter Spijk: “Onbekendheid met de commissie kan een reden zijn.”

Jan Peter Spijk, onafhankelijk voorzitter van de twee commissies waar je een klacht kunt indienen.

Ingrijpend De CTC heeft tot dusverre meer werk te doen gehad dan de Commissie POP. Er zijn 35 hoorzittingen geweest. De verklaring is vrij eenvoudig. Jan Peter Spijk: “Het gaat hier om overtolligheid en dat is veel ingrijpender dan wanneer je op een reguliere manier uitstroomt. Mensen maken bij reguliere uitstroom een klik in het denken; ze verleggen hun horizon naar buiten. Maar overtolligheid als gevolg van reorganisaties wordt meestal als ‘gedwongen’ ervaren en dan raakt het de medewerker heel sterk in het hart. Bijna iedereen heeft zijn hart en ziel verpand aan Defensie.” Het aantal van 35 ontevreden defensiemedewerkers zegt Spijk niet zoveel. “Je moet erbij bedenken dat er honderden herplaatsingskandidaten zijn, met daartussen veel mensen die zelfredzaam zijn en de koe bij de hoorns vatten. Maar

Centrale Toetsingscommissie Hoe kaart je als herplaatsingskandidaat een probleem aan? Ook hier begint het met een schriftelijk verzoek, dat via post of e-mail kan worden ingediend bij de CTC. De secretaris kijkt naar de aard van het probleem. Zolang het geen informatieverzoek is wordt de commissie bij elkaar geroepen voor een hoorzitting. Dan wordt alleen die ene zaak besproken, dus alle focus daarop is verzekerd. De indiener van de zaak wordt tevoren gevraagd de kwestie te beschrijven. Het is dus handig om alle papierwerk van meet af aan goed bij te houden. Het operationeel commando en BBO wordt op hun beurt gevraagd hun visie op papier te zetten. Dan volgt de hoorzitting. Daar is behalve de burger of militair om wie de zaak speelt ook een vertegenwoordiger van de afdeling BBO aanwezig en een vertegenwoordiger van het operationeel commando, meestal in de rang van kolonel of hoger. De medewerker kan vanzelfsprekend een raadsman of vertrouwenspersoon meenemen. Als iedereen bij elkaar is gaat de deur dicht. Spijk: “Als commissie hebben we de mogelijkheid in de beslotenheid van de commissie de meningen te spiegelen. Dat zijn open gedachtewisselingen. Mensen voelen

zich niet geremd hun standpunt te geven.” Als de hoorzitting is afgerond gaat het advies van de CTC tegelijkertijd naar de indiener, het operationeel commando en BBO. “Hierdoor creëren we transparantie. En het goede nieuws is: onze adviezen worden altijd opgevolgd, hoewel ze formeel niet bindend zijn.”

Do’s and don’ts bij herplaatsing NIET

WEL WEL

WEL

afwachten. Houd zelf het initiatief! steeds op hetzelfde spoor zoeken. Verleg je horizon. Zeker in de laatste fase, als blijkt dat interne herplaatsing niet gaat lukken. breed oriënteren overleg met het thuisfront hoe het zou zijn om een heel ander soort baan te hebben. Zo krijg je meer energie om je op een andere toekomst te richten zoek aansluiting bij oud-collega’s die eerder al een stap in een andere richting hebben gezet


17

werk en inkomen

Samenstelling Commissie van Advies POP/FPS (CvA POP/FPS) » BGen b.d. mr. J.P. Spijk voorzitter

» KTZA mr. E.P.J. Schelkers plaatsvervangend voorzitter

» Dhr. H.J. Kleian lid namens de Centrales van Overheidspersoneel » Dhr. M.E.M. de Natris plaatsvervangend lid namens de Centrales van Overheidspersoneel De directeur P&O dan wel een onder de directeur ressorterend afdelingshoofd van het OPCO; In geval de militair niet is tewerkgesteld bij het OPCO: de directeur P&O dan wel een onder de directeur ressorterend afdelingshoofd van het Defensieonderdeel waarbij de militair is tewerkgesteld

Contact » Mw. C. van de Noort [email protected] tel. 06-53361533

“

regie BBO is niet altijd voldoende geweest’

ook dan kunnen er zaken fout lopen. Wij zien natuurlijk alleen de ontevreden mensen. Ik hecht eraan te benadrukken dat we klaar staan om iedereen te ontvangen. Defensie én centrales vinden het erg belangrijk dat medewerkers hun eventuele klachten naar voren kunnen brengen.”

Onderzoek naar beleving Om een beter zicht te krijgen op de beleving van herplaatsingskandidaten hebben de centrales de Hoofddirectie Personeel (HDP) verzocht om hier onderzoek naar te doen. De uitkomsten van dit onderzoek worden na het zomerreces besproken met de centrales. Het aantal van 35 hoorzittingen kan op zich al wel een indicatie zijn dat er op het gebied van uitstroom iets scheef zit in de organisatie. Oud-AFMP voorzitter Wim van den Burg, namens de centrales lid van de CTC, wijst op een capaciteitsprobleem bij BBO en hij vindt dat dossiers vaak niet op orde zijn.

Overgang hapert soms

Samenstelling Centrale Toetsings Commissie (CTC) » BGen b.d. mr. J.P. Spijk voorzitter

» KTZA mr. E.P.J. Schelkers plaatsvervangend voorzitter » Dhr. W. van den Burg lid namens de Centrales van Overheidspersoneel » Dhr. J.A.F. Stassen plaatsvervangend lid namens de Centrales van Overheidspersoneel De directeur P&O van het defensieonderdeel dan wel een onder de directeur ressorterend afdelingshoofd, lid namens de defensieorganisatie.

Contact » Mw. C. van de Noort [email protected] tel. 06-53361533

18


Jan Peter Spijk ziet twee verbeterpunten bij de uitvoering van het SBK. “Dat komt deels door het bureaucratische karakter van de processen. Nummer een is de overgang van de eerste herplaatsingsfase, die drie maanden duurt, naar de tweede fase. Dat is een ingrijpend moment, want de herplaatsingskandidaat verlaat dan zijn onderdeel en wordt overgedragen aan BBO. Die overgang moet naadloos verlopen. Incidenteel gaat dat niet goed. Bijvoorbeeld omdat dossiers niet goed of niet op tijd worden overgedragen. Wij zeggen: besteed daar aandacht aan.” Het tweede aandachtspunt is het dubbele karakter van de tweede fase van het herplaatsingstraject, die ook drie maanden duurt. Spijk: “In het SBK staat dat er dan de overdracht is naar BBO, maar er staat óók dat gelegenheid wordt geboden om in dit blok nog intern Defensie voor functies te opteren. Aan de ene kant kan de herplaatsingskandidaat dus intern solliciteren, maar kijkt BBO ook of voor de medewerker

een match is met een externe partner. Voor veel mensen is het lastig omgaan met die twee verschillende perspectieven. De CTC wil voorstellen om dit najaar in het georganiseerd overleg te bespreken of dit wel de optimale inrichting van het proces is. Dat gaan we nog formeel neerleggen bij de HDP en de centrales.”

Regierol BBO Dit onderzoek moet ook antwoord geven op de vraag (die de AFMP ook stelt) of BBO zijn regierol goed oppakt. Spijk: “We zien dat in een aantal gevallen de regie niet voldoende is geweest. Zo zijn er in bepaalde gevallen onvoldoende contacten met de betrokkenen geweest. En bij andere zaken heeft de begeleiding onvoldoende vorm gekregen. In zulke gevallen adviseren wij de eerste of tweede herplaatsingstermijn te verlengen. Het komt voor dat de CTC vraagt om extra aandacht te geven aan interne of externe sollicitaties, als het operationeel commando of BBO in dat deel tekort is geschoten. Ons gaat het om een juiste uitvoering van het SBK en het zo goed mogelijk matchen van de verwachtingen met de realiteit. Maar het is niet eenvoudig om de schuld bij één partij te leggen.” Uiteindelijk is het allemaal mensenwerk, en een communicatiestoornis zit in een klein hoekje.

Geen reden tot pessimisme Spijk: “Wij zijn benieuwd hoe de verdere uitvoering van de uitplaatsingsinspanningen verloopt. Veel mensen zitten nu in de derde fase; die van het aansluiting zoeken op de arbeidsmarkt. Wij hopen te zien dat veel militairen en burgers daar hun plaats krijgen en dat BBO en USG Restart voldoende in staat zijn om moeilijk bemiddelbare defensiemedewerkers, meestal van 45 jaar en ouder, te begeleiden. USG Restart zegt een voldoende breed netwerk van contacten te hebben om ook die mensen aan het werk te helpen. Wij moeten nog zien hoe dat zich manifesteert. Maar we hebben vooralsnog geen reden om pessimistisch te zijn.”

Of ik dezelfde auto wil als deze total loss is...

8% korting via AFMP

Uw auto is uw trots bezit. Of u ziet ‘m puur als een handig vervoermiddel. U kunt niet zonder, of juist wel. Voor iedereen vertegenwoordigt de auto een andere waarde. Daarom kunt u bij Univé kiezen uit verschillende all risk verzekeringen. Neem de All Risk Plus. De meest gekozen all risk autoverzekering. Onder andere met 1 jaar Nieuwwaardegarantie, gratis vervangende auto en bij schade regelen wij een uitstekende schadehersteller. Via AFMP ontvangt u ook nog eens 8% korting op uw autoverzekering. Kijk op unive.nl/afmp-marver of kom langs bij een vestiging bij u in de buurt.

Hoe All Risk wilt u het hebben?

www.unive.nl/afmp-marver 19 oplinie september 2014

werk en inkomen Tekst Anne-marie snels

AFMP bepleit

tolkenpardon Defensie zet bij buitenlandse missies regelmatig lokale tolken in. Dat is in het belang van de veiligheid van defensiemedewerkers én voor het welslagen van missies. Als vakbond AFMP FNV komen wij op voor de belangen van alle werknemers, ook de buitenlandse tolken in Nederlandse dienst. We roepen minister Hennis en staatssecretaris Teeven op om een tolkenpardon in te stellen.

I

ngeschakelde buitenlandse tolken krijgen een contract bij de Nederlandse Defensieorganisatie. Zij en hun families lopen bij hun werkzaamheden een fors risico. Missies vinden immers veelal plaats in oorlogsgebieden. Van belang is dus dat de privacy en veiligheid van tolken gewaarborgd is. Van de werkgever Defensie mag je verwachten dat deze zich als een fatsoenlijk werkgever gedraagt en deze werknemers voldoende rechtsbescherming en garanties biedt. Maar in de situatie van Abdul Ghafoor Ahmadzai lijkt daarvan geen sprake.

In beeld in BBC-reportage Ahmadzai (31) werkte in de zomer van 2009 voor de Nederlandse troepen in Afghanistan in de provincie Uruzgan. Hij verscheen, samen met commandant der strijdkrachten Tom Middendorp, in een lovende BBC reportage over de Nederlandse aanpak aldaar. Daardoor werd de identiteit van Ahmadzai bekend. Zijn familie werd geconfronteerd met de gevolgen, zijn broer werd

20


vermoord door de Taliban en Ahmadzai moest Afghanistan ontvluchten. Zijn vrouw en kleine kinderen moest hij achtergelaten. Hij vroeg asiel aan in Noorwegen, maar dat werd hem geweigerd. Nu zit Ahmadzai al een tijd in Nederland, in alweer het vierde asielzoekerscentrum. Zijn asielaanvraag hier wordt door de IND niet eens inhoudelijk in behandeling genomen. Hoewel geen rechtsregel daartoe verplicht, maakt Nederland gebruik van de mogelijkheid om Ahmadzai terug te sturen naar Noorwegen. Wetende dat hij daar linea recta op het vliegtuig naar Afghanistan wordt gezet. Met het levensgrote risico dat hij daar, net als zijn broer, vermoord wordt. (Overigens vindt geen uitzetting plaats zolang Kamervragen over hem niet beantwoord zijn).

Onzorgvuldig handelen Zo ga je niet met je werknemers om. In dit geval was Defensie de werkgever van Ahmadzai. Minister Hennis erkent in een brief aan de Tweede Kamer van 2 juni jl. (naar aanleiding van een uitzending van EenVandaag over Afghaanse tolken) dat de identiteit van sommige tolken door onzorgvuldig handelen van

Afghanistan, Alia Bad district Kunduz, 11 juni 2012. Afghaanse agenten luisteren naar de Explosieven Opruimingsdienst (EOD) die les geeft.

Defensie bekend is geworden. ‘Tot slot, wil ik u verzekeren dat alle inspanningen erop gericht zijn om tot bevredigende oplossingen te komen. Gelet op hun inzet onder moeilijke omstandigheden ten behoeve van de Nederlandse missie in Afghanistan, is Defensie dat aan de tolken verplicht,’ zo besluit de minister haar brief.

Bijzondere omstandigheden

»

Naar aanleiding van berichtgeving van de AFMP, half augustus, overlegt Minister Hennis met haar collega’s van Veiligheid en Justitie en Buitenlandse Zaken over het asielrecht van tolken die voor Nederlandse militairen hebben gewerkt.

Hennis moet haar toezeggingen aan de Tweede Kamer waarmaken, voor alle tolken die voor ons hebben gewerkt. Teeven kan zich beroepen op het Verdrag van Dublin dat stelt dat Nederland het recht heeft Ahmadzai uit te zetten naar het eerste land van aankomst, maar niet de plicht. Als er bijzondere omstandigheden zijn, dan mag Nederland hem in de eigen procedure opnemen. En die bijzondere omstandigheden zijn er; hij was immers tolk voor de Nederlandse troepen en hij diende het Nederlandse belang. Teeven kan besluiten dat voor alle tolken deze bijzondere omstandigheden gelden. Veel landen kennen al een regeling voor vertalers die voor hun land werkten. Het zou Nederland sieren als wij die landen volgen.

diversiteit Tekst alex groothedde

»

Canal Parade: veel te vieren

De Canal Parade had dit jaar een paar extra feestelijke tintjes. Zo is nu het 40 jaar geleden dat Defensie het verbod op homoseksualiteit heeft opgeheven. Verder is het alweer 27 jaar geleden dat de Stichting Homoseksualiteit en Krijgsmacht (SHK) is opgericht, en dat werd symbolisch gevierd.

K

ortom, er was genoeg om te vieren. Naast het drijvende spektakel op de Amsterdamse grachten waren de festiviteiten ook symbolisch van aard. Die dag (zaterdag 2 augustus) werd de vernieuwde website van SHK gelanceerd (www.shk. nl). Hoofddirecteur Personeel Schout bij Nacht H. Itzig Heijne sneed een taart aan die de vorm had van het vernieuwde SHK-logo. Vanaf dat moment was ook het SHK Twitter account actief (@SHK_defensie). Overigens is het SHK alweer 27 jaar actief. Met de oprichting werd een belangrijke stap gezet naar tolerantie van LHBT’ers (lesbiennes,

De conferentie in Stockholm werd afgesloten met deelname van internationale militairen (waaronder Nederland, Nieuw Zeeland) aan de Stockholm Gay Pride. Uiteraard hebben Zweedse militairen ook (in uniform) deelgenomen. Het was de eerste keer dat Nederlandse militairen, in uniform, mochten deelnemen aan een internationale Gay Pride. Op de foto: de Zweedse minister van defensie Karin Enström en Amin Michel van de SHK-AFMP-alliantie.

homo- en biseksuelen en transgenders), waarbij de alliantie met de AFMP een belangrijke steun in de rug was. Wat ook bijdroeg aan het feestelijke karakter was dat Defensie op nummer twee staat als het gaat om de mate van acceptatie van LHBT’ers binnen de krijgsmachten. Dat bleek al in februari uit een internationaal vergelijkend onderzoek van The Hague Centre for Strategic Studies. Opmerkelijk tijdens de Canal Parade was dat op de defensieboot voor het eerst ook generaals van de Landmacht meevoeren. Deze twee generaals vergezelden drie generaals van de andere krijgsmachtsonderdelen.

Goede afspraken in Stockholm Tijdens de conferentie van de NATO+ LGBT Committee in Stockholm (eind juli, begin augustus) zijn er concrete afspraken gemaakt. Deze afspraken zijn voor een belangrijk deel te danken aan de SHK die een alliantie heeft met de AFMP. Zo was voor deze conferentie EUROMIL, de Europese organisatie van militaire verenigingen, uitgenodigd. Afgesproken is dat de NAVO-werkgroep EUROMIL helpt om de sociale veiligheid op de werkvloer voor LHBT’ers te vergroten. Ook zijn er afspraken gemaakt om de deze problematiek op de agenda te zetten. EUROMIL gaat er op zijn beurt voor zorgen dat de NAVO-werkgroep zich

op Europees niveau (in Brussel) kan presenteren. Nog een bemoedigende afspraak is gemaakt met de Zweedse defensieminister Karin Enström. Zij gaat haar best doen om, ook al is Zweden geen lid van de NAVO, het onderwerp LHBT samen met haar Nederlandse collega Hennis in Europa bespreekbaar te maken op ministerieel niveau. Het belang voor Zweden is onder meer dat de sociale veiligheid van defensiepersoneel ook kan worden gegarandeerd tijdens operaties in NAVO-verband, waarvoor Zweden middelen levert. In landen als Turkije wordt homoseksualiteit op zijn zachtst gezegd immers een stuk minder gewaardeerd. oplinie september 2014

21

veteranen Tekst alex groothedde

Luisterend oor…

…voor veteranen en partners Oud-militairen, actieve militairen en ook post-actieve en actieve politiemedewerkers kunnen met werkgerelateerde vragen terecht bij het Sociaal Juridisch Loket (SJL). Ook hun partners zijn er welkom. Het SJL is onafhankelijk en gaat vertrouwelijk om met persoonlijke informatie. Hoe gaat dat allemaal in zijn werk? We vragen het aan één van de gezichten van het SJL: Serife Hökelekli.

H

et SJL is een initiatief van BNMO en vakbonden AFMP, NPB en MARVER (FNV Veiligheid), en de ACOM en ACP. Het SJL is gevestigd bij De Basis in Doorn en wordt ondersteund door het vfonds. Sociaal juridisch raadsvrouw Serife Hökelekli is sinds maart 2013 het aanspreekpunt van het SJL, naast haar onlangs begonnen collega Heleen Steneker. Serife weet als geen ander wat er aan hulpvragen speelt. In veel gevallen gaan ze over ereschuld, voorzieningen, arbeidsongeschiktheidsuitkering en het militair invaliditeitspensioen (MIP). Serife: “Bij het MIP spelen vragen als: wat gebeurt er als ik mijn AOW krijg? Of: kan het MIP worden verhoogd nu mijn gezondheid verslechtert?”

22


Standaardvragen worden meteen beantwoord. Meestal zijn de vragen echter wat ingewikkelder. Er is vaak meer aan de hand dan de juridische vraag alleen, waardoor het niet zinvol is om meteen door te verwijzen. Dat kan PTSS zijn of een ander missiegerelateerd probleem. Serife: “Dan klinkt tijdens het gesprek bijvoorbeeld frustratie of boosheid door. In zo’n geval wil ik eerst een beeld krijgen waar iemand staat. Ik laat de vraag dan rusten in verband met de frustratie van dat moment en zoek uit wat er eerst nodig is aan hulp. Dat kan een maatschappelijk werker zijn. Soms neem ik daar zelf contact mee op.”

Ook voor partners Voor militairen die kampen met negatieve gevolgen van het werk zijn er regelingen en instanties. Maar partners en andere gezinsleden hebben net zo goed behoefte aan erkenning van de

extra lasten waar zij vaak ongewild mee worden geconfronteerd. Het Sociaal Juridisch Loket biedt in ieder geval altijd een luisterend oor. Neem de partner van een veteraan met PTSS die het SJL belde. “Vanwege zijn dienstverbandaandoening functioneerde hij in zijn werk niet meer, daarnaast was hij thuis niet meer de oude en had hij veel schulden. Zijn partner belde met de vraag wat zij kon doen om beslaglegging te voorkomen en of zij financieel hulp konden krijgen. Ik heb deze casus opgepakt met het Veteranenloket, die een casemanager stuurde om naar het financiële gedeelte te kijken. Mij viel op dat ook zijn partner hieronder leed. Aan haar stem merkte ik dat zij erg emotioneel was. Zij voelde zich machteloos. Ik vroeg haar hoe het met haar ging, of zij ook wel aan haarzelf dacht, en of zij dit allemaal wel kon handlen. Zij brak toen en gaf aan het niet meer aan te kunnen. Ik vertelde haar dat zij nu ook zelf hulp moest zoeken. Daarom heb ik gekeken naar mogelijkheden voor een maatschappelijk werker. Zij voelde zich hierna natuurlijk niet weer meteen goed, maar zij vond het wel erg fijn dat ook iemand naar haar vroeg, en dat werd gezien het met haar ook niet goed ging.”

column

SJL in cijfers

»

De bankzitter

In het eerste halfjaar van 2014 zijn er 304 vragen en 83 vervolgvragen gesteld aan het SJLoket. Hiervan was 16 % een zorgvraag. Bijna 40 % van de vragen zijn PTSS gerelateerd. Vragen kwamen voor 56% binnen per telefoon, 25% per mail, 12% via de website en nog enkele per brief en via persoonlijk contact (55). 93% van de cliënten is afkomstig van Defensie en 95% is postactief. In 7% van de gevallen is er sprake van een zorgvraag; in bijna alle gevallen worden deze mensen begeleid naar maatschappelijk werk.

Zelfredzaamheid Alle vragen komen rechtsreeks binnen of via het Veteranenloket. Ook komt het voor dat een maatschappelijk werker een cliënt heeft met een juridisch probleem en aanklopt bij het SJL. Het Sociaal Juridisch Loket bestudeert vervolgens de vraag, geeft advies en informatie en begeleidt de veteraan zo nodig naar de juiste instantie. Serife: “Ook wijzen we veteranen op hun rechten en plichten en op mogelijke oplossingen voor de vraag. Vaak kunnen ze na een gesprek met iemand van ons zelf verder.” In sommige gevallen gaat het echter om een complexe situatie, waarvoor het nodig is andere instanties in te schakelen. Het SJL zorgt dan dat de vraag wordt doorgeleid, maar natuurlijk alleen als de vraagsteller daar toestemming voor heeft gegeven. “We proberen veteranen hun zelfredzaamheid niet te ontnemen,” vervolgt Serife. “Neem een vraag van iemand die niet kan rondkomen en die vraagt of er een uitkering mogelijk is. In zo’n geval laten wij ze zelf voorbeeldbrieven invullen.” Procederen doet het SJL niet. “Mocht dat nodig zijn dan kijken we of dat bijvoorbeeld via de eigen vakbond kan.” Serife vindt het waardevol om een

Geen grappen

»

Serife Hökelekli heeft de hboopleiding Sociaal Juridische Dienstverlening en vervolgens de universitaire studie Nederlands Recht afgerond. Zij heeft ervaring met (sociaal) juridische advisering opgebouwd bij de Ombudsman, Bureau Gelijke behandeling en Maatschappelijke Dienstverlening Flevoland.

gesprek persoonlijk af te sluiten en om die persoon een stap verder te helpen, ondanks die boosheid of frustratie. “Soms komen ze met gebogen hoofd binnen maar gaan ze zelfverzekerd weer weg. Dan voelen ze zich begrepen, of ze accepteren dat ze niet verder kunnen. Dat geeft altijd een goed gevoel.”

»

Je kunt bij het SJL terecht per brief, telefoon, email of direct via het aanmeldingsformulier. Alles is erop gericht om binnen een dag uw vraag te beantwoorden. Het SJL is telefonisch dagelijks bereikbaar tussen 10.00 en 16.00 uur via 0343-474182. E-mailen met de vraag kan aan info@sjloket. nl. Je kunt ook gebruik maken van het inloopspreekuur, iedere woensdag tussen 10.00 tot 12.00 uur. Hiervoor kun je je aanmelden via info@sjloket. nl maar dit hoeft niet. Meld je bij de receptie van Stichting de Basis, Willem van Lanschotlaan 1 in Doorn. Website: www.sjloket.nl

‘t Is even geen tijd voor flauwe grappen over alles wat bij Defensie niet in de haak is. In een artikel ‘Het uitgeholde leger’ in de NRC -gerespecteerde en serieuze krant - een aardig lijstje dat gaat over de belangrijkste wapensystemen. Vergeleken in aantallen aanwezig in 1990 ten opzichte van 2014. Landmacht: Leopardtanks 1990 : 913 stuks, 2014: nul. Wel aanwezig in 2014: 140 CV90 voertuigen. Marine: Orionpatrouillevliegtuigen: 1990: 13 stuks, 2014:nul; fregatten: 1990 : 14 stuks, 2014 : zes, plus vier patrouilleschepen. Onderzeeboten: 1990: 6 stuks, 2014: vier stuks die momenteel worden gemoderniseerd. Luchtmacht: 1990: 211 F-16’s; 2014: 65 stuks. Luchtverdedigingsmiddelen Hawk: 12 stuks, 2014 : Patriot en PAC-batterijen: 3 stuks. Natuurlijk is hier geen sprake van ‘het gebroken geweertje’. Klinkt veel te radicaal links. Al jaren spreken we over ‘het vredesdividend’. Nou willen sommige politici goede wil tonen. Honderd miljoen erbij voor Defensie. Niks verhoging van het Defensiebudget. Gewoon ietsje-pietsje minder bezuinigen! Alle media hebben allang uitgerekend dat je daarvoor anderhalve JSF koopt. Sommige politici durven het zelfs aan om het personeel van die centen een douceurtje te geven. Zijn er soms verkiezingen op komst? Volgens de NRC heeft ‘veiligheidsdenktank Clingendael’ (wie kent ze niet) de scenario’s voor de komende jaren - gezien de zeer beperkte mogelijkheden van Defensie - op een rijtje gezet. Vier verschillende krijgsmachten, met elk een afzonderlijke hoofdtaak: 1) . Heftig maar kort ingrijpen; 2). hoofdzakelijk maritieme operaties; 3). vredesmacht voor missies; 4). opbouwwerk en humanitaire hulp. Volgens het artikel in NRC heeft Defensie niet gekozen. Eenheden opdoeken en faciliteiten sluiten ten faveure van de toegeworpen kluif: de JSF. Tot zover de NRC. Dan nog een vraagje. Waar hebben ze in vredesnaam die 1000 gevechtshelmen en scherfvesten gevonden? In een Mob-complex? Bij Lou Lap? Via internet? Marktplaats misschien? En meisje Hennis wist ook al niks van de chroom-6 affaire. Beetje sneu allemaal. oplinie september 2014

23

veteranen

De nieuwe IGK, tevens Inspecteur der Veteranen, generaal Bart Hoitink.

Nieuwe Inspecteur der Veteranen H Sinds 30 juni heeft Defensie

Schadevergoeding weduwen ZuidSulawesi

»

Zeven weduwen van Zuid-Sulawesi ontvangen een schadevergoeding van de Nederlandse staat voor de schade die zij leden als gevolg van de standrechtelijke executie van hun mannen in toenmalig Nederlands-Indië. Dit lieten minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans en minister van Defensie Jeanine Hennis-Plasschaert de Tweede Kamer eind juli weten. In maart werd al bekend dat één weduwe van Zuid-Sulawesi een schadevergoeding kreeg, daarop stapten de andere weduwen opnieuw naar de rechter. In totaal hebben nu acht weduwen een vergoeding van 20.000 euro gekregen. Hun advocate Liesbeth Zegveld is inmiddels ook een juridische procedure gestart om claims van kinderen van de geëxecuteerde mannen gehonoreerd te krijgen. Volgens Zegveld is het niet gelukt om met de landsadvocaat in deze zaken te schikken. LvD

een nieuwe Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht (IGK), tevens Inspecteur der Veteranen. Luchtmachtgeneraal Bart Hoitink nam de functie over van luitenantgeneraal der mariniers Ton van Ede, die met functioneel leeftijdsontslag is gegaan. Nieuw is dat de IGK, naast zijn taak als Inspecteur der Veteranen, ook Inspecteur der Reservisten wordt. Hoitink begon zijn militaire carrière bij de luchtmacht. Hij was onder meer vlieginstructeur en lid van het helikopterdemonstratieteam. In 2000 voerde hij het bevel over de eerste Cougar-missie voor SFOR in Bosnië. Hoitink gaf mede vorm aan het in 2008 opgerichte Defensie Helikopter Commando en had het commando over 300 Squadron en later over 298 LvD Squadron.

Ridder MWO Albert Hoeben overleden H Ridder Militaire Willems-Orde (MWO) Albert Hoeben is donderdag 10 juli in zijn woonplaats, het Limburgse Stramproy, op 94-jarige leeftijd overleden. Oud-marinier Hoeben was nog een van de weinige dragers van de MWO, de hoogste Nederlandse dapperheidsonderscheiding, die hij in 1947 kreeg van koningin Wilhelmina voor zijn dappere gedrag in voormalig NederlandsIndië. In de onlangs verschenen documentairefilm Helden, over dragers van dapperheidsonderscheidingen, vertelt Hoeben hoe hij als korporaal in Nederlands-Indië met gevaar voor eigen leven de tegenstander overmeesterde en ontwapende. Er zijn nu FL nog vier ridders Militaire Willems-Orde in leven.

24


Foto: ministerie van Defensie

Tekst Linde van Deth en Fred Lardenoye

Nederland deels aansprakelijk voor Srebrenica

»

De Haagse rechtbank heeft bepaald dat Nederland aansprakelijk is voor de deportatie van driehonderd Moslimmannen na de val van Srebrencia in 1995. De zaak was aangespannen door familieleden van de slachtoffers. Deze uitspraak heeft als gevolg dat de nabestaanden aanspraak kunnen maken op een schadevergoeding. Volgens de rechter had Dutchbat er vanaf 13 juli serieus rekening mee moeten houden dat de Moslimmannen zouden worden gedood. De uitspraak leidde tot veel beroering onder Dutchbatters. Minister van Defensie Jeanine Hennis-Plasschaert en premier Mark Rutte hebben toegezegd binnenkort met hen in gesprek te gaan. Ook Commandant der Landstrijdkrachten Mart de Kruijf heeft Dutchbatters uitgenodigd voor een gesprek. Op Facebook is intussen door enkele Dutchbatveteranen een actie gestart om veteranen te verenigen die ’openheid en gerechtigheid’ eisen van de Nederlandse staat en het ministerie LvD van Defensie over Srebrenica.

Koepelorganisatie veteranen bestaat 25 jaar Begonnen als bescheiden bundeling van 10 veteranenorganisaties is het Veteranen Platform (VP) in 25 jaar uitgegroeid tot een koepelorganisatie die bijna 50 verenigingen vertegenwoordigt die (voor een deel) uit veteranen bestaan. Het VP is een belangrijke gesprekspartner voor Defensie en het parlement. Ook houdt het zich de laatste jaren steeds nadrukkelijker bezig met zogeheten nuldelijnsondersteuning.

Veteranen Platform

Foto: Erik Kottier

investeert in toekomst

»

De nog steeds actieve generaal b.d. Ted Meines kon als een van de initiatiefnemers bij de oprichting op 2 mei 1979 alleen maar hopen dat het VP zou uitgroeien tot dé belangenbehartiger van veteranen. Aan de bundeling van een tiental veteranenorganisaties in een overkoepelende stichting waren jaren van vooral veel verdeeldheid voorafgegaan in de veteranenwereld. Tegen die cultuur in slaagde het VP erin om uit te groeien tot een organisatie die het aantal leden bijna heeft zien vervijfvoudigen en die een vaste gesprekspartner is voor politiek en samenleving als het om veteranenzaken gaat. Als erevoorzitter mocht generaal b.d. Meines er op de nieuwe locatie in Doorn, onder één dak met onder meer het Veteraneninstituut en de BNMO, op 2 mei jongstleden samen met het huidige bestuur een borrel op nemen. Bij de oprichting was de belangrijkste doelstelling het gezamenlijk behartigen van de belangen van veteranen en dat is nog steeds zo. Dat heeft tot de nodige resultaten geleid op het

gebied van erkenning en waardering voor veteranen. De invoering van de Veteranenwet is natuurlijk vooral het resultaat van inspanningen van de Tweede Kamer en bijdragen van onder meer de AFMP. Maar de Veteranendag, het Draaginsigne Veteranen, de speciale veteranenuitkeringen en de uitbreiding van reüniefaciliteiten voor veteranen zijn mede dankzij het VP tot stand gekomen.

meer vernieuwingen. Op bestuurlijk gebied wordt de stichting omgevormd tot een vereniging om de democratie in het platform te bevorderen en tde slagkracht van het bestuur te vergroten.

Nuldelijnsondersteuning

Jongere generaties Enkele veteranenverenigingen van het eerste uur die deel uitmaken van het VP zijn intussen opgeheven of ten prooi gevallen aan de vergrijzing. Daarom voert het platform al enige jaren een beleid dat steeds meer gericht is op jongere generaties veteranen. Dat heeft ertoe geleid dat naast de AFMP, die ook veel jongere veteranen vertegenwoordigt, ook specifiek op jonge veteranen gerichte verenigingen zich bij het VP hebben aangesloten. Onder vooral de laatste twee voorzitters, de vorige Leen Noordzij en de huidige Hein Scheffer, werkt het VP aan

Een bijeenkomst van nuldelijnsondersteuners op 14 december 2013 in Doorn.

» Meer info over nuldelijnsondersteuning is te vinden op www. veteranenplatform.nl en www. disk-veteranen.nl.

Minstens even belangrijk is de prioriteit die het VP sinds enkele jaren heeft gelegd bij de zogeheten nuldelijnsondersteuning, oftewel de kameradenhulp van veteranen onderling die in de Verenigde Staten vaak wordt aangeduid met buddysupport. Met geld van het vfonds wordt sinds 2012 gewerkt aan een landelijk dekkend netwerk van ‘laagdrempelige kameraadschappelijke steun van, voor en door veteranen’, zo staat in een onlangs verschenen folder van het VP te lezen. Het netwerk is ook nadrukkelijk bedoeld voor directe relaties van veteranen. Het bestaat uit nuldelijnshelpers die een gecertificeerde training hebben gevolgd en die afkomstig zijn van lidorganisaties van het VP en de samenwerkende veteranenontmoetingscentra, die in het hele land gevestigd zijn. Daarmee heeft het platform zich ook voor de toekomst verzekerd van een activiteit die oude en jonge generaties veteranen verenigt. FL


25

blikopener Tekst alex groothedde

Directeur Hannah de Jong: “De combinatie van onze expertise met die van de vakbond werkt heel goed.”

Misstand bij Defensie? Trek tijdig aan de bel!

Als je in de lijn melding maakt van een misstand binnen Defensie kun je heel wat over je heen krijgen. Er is dus moed voor nodig. Maar ook kennis van de valkuilen, zodat je jezelf narigheid kunt besparen. Bij het Adviespunt Klokkenluiders, dat samenwerkt met de AFMP, kun je sparren over de vraag of en hoe je een melding moet doen. Belangrijk advies: doe dat vooral tijdig!

S

tel, je bent militair of burger en je hebt het beste voor met de defensieorganisatie. Je hebt een beetje verstand van bepaald materiaal en wat blijkt: het is ondeugdelijk en het levert veiligheidsrisico’s op. Je ziet collega’s in gedachten al op een brancard afgevoerd worden. Maar je meerderen wuiven die risico’s weg. Zo zijn er wel meer misstanden te noemen waar je tegenaan kunt lopen. Neem een leidinggevende die zijn ondergeschikten opdracht geeft om werkzaamheden voor hem privé of zijn eigen bedrijf te verrichten. Bedrijfsmiddelen die op grote schaal voor privé worden gebruikt. En ga zo maar door. Wat doe je dan? Melden doe je waarschijnlijk niet zo gauw. Voor je het weet zit je in de gevarenzone wordt je zo ben je bang aan alle kanten tegengewerkt, voor gek verklaard, lager beoordeeld, met ontslag bedreigd of erger. Je hele leven gaat misschien wel overhoop. Waarom zou je eigenlijk een misstand melden? En dan nog helemaal als de leidinggevende het ook weet en niet

26


Huis voor klokkenluiders H Uit onderzoek van adviesbureau Berenschot blijkt niet alleen dat het Adviespunt Klokkenluiders bestaansrecht heeft, maar ook dat er een permanente wettelijke basis voor moet komen. Het instellingsbesluit van het adviespunt eindigt namelijk per juli 2015. De evaluatie van o.a. het adviespunt is naar voren geschoven in verband met het wetsvoorstel Huis voor Klokkenluiders. Hierin zouden advies en onderzoek in één instituut worden ondergebracht. Het Adviespunt Klokkenluiders maakt zich zorgen over deze combinatie van taken. De Jong: “Al in 2013 hebben wij onze zorgen geuit richting Kamerleden.” Het wetsvoorstel is aangehouden; ook minister Plasterk was er ‘vooralsnog’ geen voorstander van.

doet? Gelukkig is er een goed antwoord op deze vraag. Omdat je loyaal bent, je anderen leed wil besparen of omdat je gruwt van niet integer of zelfs crimineel gedrag. En: omdat er zoiets is als het Adviespunt Klokkenluiders om je vertrouwelijk te adviseren over het doen van een melding.

Goede inschatting Met de hulp van het Adviespunt Klokkenluiders kun je een goede inschatting maken van de haalbaarheid van een melding en ook van de risico’s die je mogelijk te wachten staan, zegt Senior adviseur Liesbeth Mol. “Er moet wel sprake zijn van een redelijk vermoeden van een misstand. Je moet zelf iets hebben geconstateerd, dus de misstand niet alleen maar hebben gehoord van een collega. En je moet kennis hebben van de zaak door je werkzaamheden. Verder moet de misstand een algemeen maatschappelijk belang raken, het moet dus groter en breder of structureler spelen dan alleen een individueel geval. Een vervelende, intimiderende opmerking van een commandant of manager bijvoorbeeld is op zichzelf niet voldoende; zoiets moet op grotere schaal spelen.”

Vertrouwenspersoon Het Adviespunt Klokkenluiders is een adviesinstantie. Je kunt het vergelijken met een externe vertrouwenspersoon. Je kunt er geen melding doen, maar het adviespunt wijst wel de weg. Hoewel het adviespunt geen meldpunt is, kan het wel helpen bij het opstellen van een melding. “In sommige gevallen helpen we bij de omschrijving,” zegt Liesbeth Mol. “Als iemand dat helemaal zelf doet, kan er soms teveel emotie in zitten. Of er worden individuele zaken die spelen vermengd met de misstand. Het is dan beter om het wat zakelijker te formuleren waardoor het voor de ontvanger duidelijker is dat het om een serieuze melding gaat en niet om een individuele klacht.“

Beeld uit de publiekscampagne Moed als het moet.

Samen is beter

»

Het Adviespunt Klokkenluiders geeft mensen die een melding willen maken mee dat het meestal beter is om dat samen met andere collega’s te doen. De Jong: “Samen sta je sterker. En op deze manier voorkomen we dat weliswaar een individuele zaak wordt opgelost, maar dat de misstand die erachter zit door blijft gaan.”

Geheim werk?

»

Militairen die gerubriceerd (geheim) werk doen en daarin een misstand ontdekken, kunnen ook een beroep doen op het adviespunt, dat compleet onafhankelijk is. “Het is vanwege iemands verzwaarde geheimhoudingsplicht belangrijk dan héél voorzichtig te werk te gaan. Het is beter ons niet zomaar stukken te sturen.”

Tientallen zaken

»

Het Adviespunt Klokkenluiders is gevestigd in Den Haag. De organisatie telt een bureau van 6 functies, met daarbij nog een commissie van drie personen. Sinds de oprichting van het adviespunt hebben zich enkele tientallen mensen uit de sectoren Defensie en politie tot het adviespunt gewend voor advies.

Regie “De regie van de melding ligt bij de persoon die contact met ons opneemt,” aldus de adviseur. “We zijn een steun in de rug van de klokkenluider. Zo geven we bijvoorbeeld tips hoe een gesprek in te steken. En als er juridische problemen zijn, bijvoorbeeld omdat iemand op nonactief wordt gesteld, dan adviseren we iemand rechtsbijstand in te schakelen. Dat kan bijvoorbeeld een vakbond zijn.” Het adviespunt trekt in dat verband al op met de AFMP. Directeur Hannah de Jong: “Daar hebben we positieve ervaringen mee. De combinatie van onze expertise werkt heel goed.” Het adviespunt adviseert over het aankaarten van de misstand. De AFMP kan een lid bijstaan mocht de organisatie stappen ondernemen om bijvoorbeeld iemand te ontslaan. “Het gebeurt soms oplinie september 2014

27

gastcolumn

blikopener Senior adviseur Liesbeth Mol: “Met de hulp van het Adviespunt Klokkenluiders kun je een goede inschatting maken van de haalbaarheid en de risico’s van een melding.”

“

twijfel of iets misstand of integriteitsschending is? het is dan handig om met ons te sparren’

dat iemand ontslag wordt aangezegd, waarbij het ogenschijnlijk gaat om een arbeidsrechtelijke zaak, terwijl iemand eigenlijk wordt ontslagen vanwege het aankaarten van de misstand. In een dergelijk geval is het goed dat iemand ons belt.”

Sparren Wie erover denkt een melding te doen, maar betwijfelt of de kwestie een misstand is of een incident, kan hierover van gedachten wisselen met het adviespunt. Dat kan heel verstandig zijn, want soms kan er meer spelen dan je op het eerste gezicht denkt. Zo is de grens tussen een integriteitsschending en een misstand een grijs gebied. Wanneer iets breder speelt, op grote schaal, structureel, het management op de hoogte is en het zelfs aanmoedigt of opdraagt dan kan iets overgaan van een integriteitsschending in een misstand. Dat is iets om per geval te bekijken. “Het kan prettig zijn voor iemand om daarover in een vroegtijdig stadium te sparren met een adviseur van het Adviespunt Klokkenluiders,” aldus de directeur.

‘Niet bang zijn ons te bellen’ “Mensen moeten niet bang zijn om ons te bellen.” De Jong benadrukt hoe belangrijk het is om tijdig en op grond van de klokkenluidersregeling een melding te doen. “Dan kun je terugvallen op een beschermingsbepaling die zegt dat je bij een melding niet in je rechtspositie benadeeld mag worden.” Voor Defensie heet deze regeling formeel: het Besluit melden vermoeden van misstand bij Defensie. In het jaarverslag over 2013 van het

28


Adviespunt Klokkenluiders staat dat in slechts één op de vier klokkenluiderszaken waarin het adviespunt betrokken was, de klokkenluider zegt geen nadeel te hebben ondervonden van zijn melding. Vandaar de publiekscampagne ‘Moed als het moet’. Deze campagne van het Adviespunt Klokkenluiders bevestigt dat er moed voor nodig is om bij een misstand aan de bel te trekken. Dat risico op negatieve gevolgen wordt volgens de directeur hopelijk lager als het melden van misstanden als een kans voor de organisatie wordt gezien.

Positieve ontwikkeling De Jong wijst in dat verband op een positieve maatschappelijke ontwikkeling. “We worden behalve door werknemers ook benaderd door werkgevers die ons vragen hoe een goede klokkenluidersregeling op te stellen en hoe het beleid op dit thema vorm te geven.” Dat gebeurt overigens niet alleen om maar te voldoen aan de weten regelgeving, maar ook om de kwaliteit van de eigen organisatie te versterken. Adviesbureau Berenschot wijst in het onderzoeksrapport (zie het kader) naar de noodzaak van cultuurverandering op dit vlak: “Het wel of niet melden van misstanden wordt beïnvloed door de aanwezigheid van een goede (meld-) infrastructuur en een positieve perceptie van de eigen organisatiecultuur op het punt van integriteit en openheid. In organisaties waar de infrastructuur aanwezig is en de cultuur als positief wordt ervaren, worden minder misstanden gesignaleerd en wordt tegelijkertijd verhoudingsgewijs meer gemeld.’ Meer weten? Surf naar www.apkl.nl

Vrouwvanmilitair:

Home sweet home

»

Mijn militair is weer enkele maanden thuis. Geen verwilderde blik dit keer in zijn ogen, maar een rustige zachte gloed. We hebben er wel voor moeten werken. Werken aan onze relatie. Het gaat niet vanzelf. Het is wennen aan elkaar. De dingen weer samen delen en doen is vreemd in het begin. Mijn man had tijd nodig om weer te wennen aan ons land. Wat genoot hij van de luxe hier. Wat genoot hij van de vrije tijd die hij in één keer weer na al die maanden had. Heel veel geslapen heeft hij in het begin. En ik? Ik kroop er lekker naast met een boek omdat ik het zalig vind dat hij er weer is. Is hij veranderd? Ja, ik denk het wel, maar niet negatief of verkeerd. Hij is weer een hele ervaring rijker en dat verandert een mens gewoon. Soms merk ik dat hij nog veel met zijn gedachten in Mali is. Het voor mij onbekende land. Hij vertelt er zo open over dat ik gelijk voel ‘dit zit goed’ . Geen verwilderde blik, geen stille man, maar een man die mij alles vertelt. Op de vraag of hij bang is geweest (tijdens een raketaanval) krijg ik het antwoord “daar had ik geen tijd voor, je doet je ding waar je voor getraind bent”. En ik, het thuisfrontwacht, iedere keer opnieuw op het veilig terug komen van mijn militair. Want ik doe ook mijn ding, daar ben ik onderhand ook op getraind. Dit was mijn laatste bijdrage voor zover in dit blad. Ik wil iedereen bedanken voor de steun die ik heb ontvangen. Ik blijf doorgaan met mij in te zetten voor onze militairen, veteranen en het thuisfront. Waarom? Omdat het al snel een vergeten club in de maatschappij is! Dat mag gewoon niet gebeuren!

verenigingsnieuws

Overleden

50-jarig lidmaatschap

Dhr. P.J. van Splunter Van Dorenborchstraat 163 7203 CC Zutphen 13 juni 2014 (91)

Dhr. D.A. Vink Rijksweg 82 5953 AH Reuver 29 juli 2014 (65)

Dhr. A. Smit Karel de Grotelaan 160 7415 DD Deventer 8 augustus 2014 (79)

Dhr. A.J. Consen Binnendijk 15 1446 BA Purmerend 14 juni 2014 (62)

Mevr. P.M. Boomgaard-Volwerk Zuringlaan 29 3742 EW Baarn 1 augustus 2014 (93)

Dhr. W.J. van der Valk Zuidersingel 27 9401 KB Assen 18 augustus 2014 (83)

Mevr. M.C. Migchelbrink-de Jonge De Garst 3 1785 RK Den Helder 18 juli 2014 (100)

Dhr. P.R. Korn Blaricum Dhr. J.H. Vooys Schoonhoven Dhr. R.H. van Straaten Winterswijk Dhr. D. Eijk Apeldoorn

Dhr. H.J.M. Lankreijer Talingstraat 106 6921 WE Duiven 25 augustus 2014 (68)

Dhr. G. de Kruif Gen van Merlenstraat 69 5623 GC Eindhoven 5 augustus 2014 (94)

Dhr. C.E.L. Loomans Dongen

PA-bijeenkomsten datum plaats

PA-groep

aanvang locatie

29 sep

Poort van Limburg

10.00 u Dienstencentrum ‘De Roos’ Beekstraat 29

29 sep Eindhoven

De Kempen

13.30 u

Zalencentrum ‘Ambassadeur’ L.Napoleonplein 21

040-2520673 Bert Weeren

1 okt Blomberg

Duitsland

11.00 u

Café ‘Bei Heini’ Neue Torstrasse 38


2 okt

Weert

Uden

6 okt Steenwijk

adres

tel.nummer

sectorhoofd PA


Brabant Noord-Oost

14.00 u

Cafe Moeke Oude Udenseweg 10

0413 262102 Bert Weeren

Steenwijk

14.00 u

Verenigingsgebouw ‘De Klincke’ Kerkstraat 16

0521-513429 Peter Verwoerd

De Akker’ Melkpad 14


’t Gooi

13.30 u

9 okt Rosmalen

De Meijerij

10.00 u Perron 3, zaal Spoorboom

9 okt Tilburg

Hart van Brabant

13.30 u MFA Het Spoor Schaepmanstraat 36

13 okt Lijnden

Kennemerland

13.30 u

Dorpshuis De Vluchthaven Schipholweg 649


13 okt Nijmegen

Rijk van Nijmegen

13.30 u

Wijkcentrum Dukenburg zaal 3 Meijhorst 7039

024 3448963 Bert Weeren

14 okt Enschede

Twente

13.30 u

Zuidkamp, MFA


16 okt

Dordrecht

Rijnmond

13.30 u

Cultureel Centrum ‘Sterrenburg’ Dalmeyerplein 10

16 okt

Venlo

Venlo / Roermond

14.00 u

Hotel ‘Wilhelmina’

21 okt

Harderwijk

NO-Veluwe

14.00 u

Zalencentrum ‘De Kiekemure’ Tesselschadelaan 1

9 okt

Hilversum

Hoff van Hollantlaan 1

Vliegbasis Twenthe Kaldenkerkerweg 1

073-8507550 Bert Weeren 013-5421664 Bert Weeren

078-6171778 Peter Verwoerd 077-3516251 Bert Weeren 0341-434749 Peter Verwoerd

22 okt Breda

Rijen

13.30 u

Café ‘De Toerist’ Teteringsedijk 145


22 okt Breda

De Baronie

13.30 u

Café ‘De Toerist’ Teteringsedijk 145


23 okt Bergen op Zoom West-Brabant

10.00 u Paviljoen ‘Rozenoord’ Beukenlaan 14


23 okt Bergen op Zoom Roosendaal

10.00 u Paviljoen ‘Rozenoord’ Beukenlaan 14


Zeeland

13.00 u Buthuis de Pit

Appelstraat 2A


23 okt Rolde

Assen

14.00 u

Zalencentrum ‘De Aanleg’

Asserstraat 63


28 okt Leeuwarden

Friesland

14.00 u

Zalencentrum ‘De Fontein’

Goudenregenstraat 77


29 okt

Wezep

Ijsselland

13.30 u

Dorpshuis

Zuiderzeestraatweg 500 B 038-372716 Bert Weeren

30 okt

Utrecht

Utrecht e.o.

13.30 u Marcus Centrum

30 okt

Heerlen

Zuid-Limburg

13.30 u

Café d’r Klinge Pancratiusweg 47


4 nov

Colmschate

Salland

13.30 u

CR ’t Hof van Colmschate


13 nov

Den Helder

Noord-Holland-Noord 14.00 u

de MOOC Spoorstraat 56

18 nov

Appingedam

Groningen

14.00 u

ASWA gebouw

Klauckelaan 16


20 nov Zeven-Brauel

Seedorf

11.00 u

Gasthof ‘Zur Linde’

Wallweg 2


20 nov Ede

Veluwe

14.00 u

Café Vink Schaapsweg 8

21 nov

Apeldoorn

13.30 u

Wijkontmoetingscentr. ‘De Stolp’ Violierenplein 101

26 nov Amersfoort

Eemland en Doorn

13.30 u Restaurant ‘De Amershof’ Snouckaertlaan 11


27 nov Emmen

Emmen

14.00 u


23 okt

Goes

Apeldoorn

Wijnesteinlaan 2 Holterweg 104

Wijkcentrum ‘t Brinkenhoes’ Mantingerbrink 140



0318-611576 Bert Weeren 055-5414442 Bert Weeren


29

30



31

computerhoek Tekst wim van den burg

Gratis Office Suite voor alle apparaten H WPS Office was (als Kingsoft Office)

Prima projectplanner H Het opensource-programma GanttProject is krachtig genoeg om professioneel projecten te plannen en te managen. De planningen kunnen eventueel op een webserver worden gepubliceerd zodat ze door alle betrokkenen te raadplegen zijn. Dat kan in HTML, maar ook in bijvoorbeeld een spreadsheet-formaat. Je deelt een project op in fases, waaraan je mensen en middelen kunt koppelen. Het is mogelijk om de fases elkaar te laten overlappen, of in te stellen dat een fase afhankelijk is van de afronding van een andere fase.

Het programma is niet alleen gebruiksvriendelijk, het spreekt bovendien Nederlands. Er kan geïmporteerd en geëxporteerd worden naar grote broer MicrosoftProject. Ook een conversie naar PDF is mogelijk. Daardoor kun je gemakkelijk op papier aan anderen rapporteren. Downloaden: www.ganttproject.biz

32


Schilderen en tekenen op je computer

»

TwistedBrush Open Studio is een echt tekenen schilder-programma. Vanuit het niets kun je er je eigen kunstwerk mee maken. We hebben hier te maken met een volkomen ander tekenprogramma dan Photoshop. Met dit programma werk je echt zoals een schilder of tekenaar op een doek of papier werkt. Je hebt bijvoorbeeld meer dan 5.000 verschillende brush-technieken tot je beschikking, plus heel speciale filters (meer dan 100!) en maskers. Het biedt alles om “verf”-schilderijen te maken, maar ook om je eigen cartoons te tekenen. Er bestaat ook nog een niet gratis versie (TwistedBrush Pro Studio), met nog meer tools en technieken maar dat is echt een programma voor de professional. Downloaden: www.pixarra.com

al populair als gratis Office Suite voor Windows en Mac computers. Maar de grote doorbraak van dit programma kwam toe er ook apps voor Android en iOS beschikbaar kwamen. Nu kun je de WPS Office-programma’s op alle apparaten gebruiken. WPS Office bevat een tekstverwerker, spreadsheet programma en een presentatie tool. Het kan overweg met vele bestandsformaten. Met PDF en TXT bestanden bijvoorbeeld, maar ook met MSWord-, Excel- en Powerpoint-bestanden. In juni van dit jaar haalde het gratis Office-programma de magische grens van 200 miljoen gebruikers. Kingsoft Office heet tegenwoordig PS Office. Er wordt nog steeds dagelijks gewerkt aan het verbeteren en uitbreiden van de software. De mobiele apps van WPS zijn één van de beste op office-gebied die er voor smartphones en tablets te vinden is. Nagenoeg alle functies die niet gratis Office apps bieden zijn ook in de WPS Office app beschikbaar. WPS Office documenten kun je op je smartphone, tablet of computer opslaan, maar ook in de cloud (op internet). Vooral op apparatuur met weinig opslagruimte is dat handig. Bovendien kun je met al je internetapparatuur bij de bestanden komen. Een minpuntje is dat er nog geen Nederlandse versie beschikbaar is. Downloaden: www.wps.com

puzzel door PYPuzzels

Kruiswoordpuzzel

KRUISWOORDRAADSEL

HORIZONTAAL

L 6

7

19 27 35

44

5

63 68 10 72

91 97

1. Jaargetijde 2. Manke 13. Schande 14. Kant 15. Lef 17. Muzieknoot 18. Astronomische eenheid (afk.) 19. Familielid 21. Persoonlijk voornaamwoord 22. Merk van o.a. zeep en deodorant 23. Oosters bordspel 25. Dun plaatje 8 9 10 11 12 28. Bittere vloeistof 30. Voormalige Ugandese dictator 32.15Zestig minuten 34. Postzegelkunde 16 40. Monster 18 37. Nederlandse bank 38. Hetzelfde 17 20 21 22 41. Kort jack 42. Maar 44. Zin, genoegen 46. IJsmerk van Unilever 47. Heilig boek van het 28 29 30 31 hindoeïsme 48. Luxemburgse omroep 49. Lid8 woord 51. Boom 36 53. Vlinderlarve 56. Romeinse 37 keizer 59. Bloedgroep 61. Romeinse vier 23 41 63. Verbijsterd 64. Ongevuld 65. Plakmiddel 67. Kattengeluid 69.22Beest 71. Ingedikte krui45 dendrank 72. Streek, gebied46 74. Hoofdstad van 3 Qatar 76. Acterende Bruce 77. Oefenen, herha49 50 51 len 80. Soort ziekte 81. Arbeid 83. Muurholte 84. 55 Inschatten 56 86. 57 Bijwoord5887. Informatietechnologie (afk.) 88. Verbruikt 90. Europeaan 16 92. Bazige vrouw6493. Buurjongen van Sien 95. Deel van een schoen 97. Indonesisch gerecht 19 70 99. Tragedie69 101. Lid van een Zuid-Afrikaans volk 102. Toneelstuk van Shakespeare

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

9 13

14

15

16

18 17 HORIZONTAAL 17 18 19 20 21 22 1. Jaargetijde 2. Manke 13. Schande 14. Kant 15. Lef 17. Muzieknoot 18. Astronomische eenheid voornaamwoord 27 21. Persoonlijk 23 24 25 (afk.) 26 19. Familielid 28 29 30 22. 31 Merk van o.a. zeep en deodorant 23. Oosters bordspel 25. Dun plaatje 28. Bittere 15 7 vloeistof 30. Voormalige Ugandese dictator 32. 35Zestig minuten 34. Postzegelkunde 32 33 34 37 36 37. Nederlandse bank 38. Hetzelfde 40. Monster 41. Kort jack 42. Maar 44. Zin, 23 38 40 41 genoegen 46. IJsmerk39van Unilever 47. Heilig boek van het hindoeïsme 48. Luxemburgse omroep 49. Lidwoord 51. Boom 53. Vlinderlarve 56. Romeinse keizer 22 42 Romeinse 43 vier 63. Verbijsterd 44 45 59. Bloedgroep 61. 64. Ongevuld 65. Plakmiddel4667. Kattengeluid 69. Beest 71. Ingedikte 14 kruidendrank 72. Streek, gebied 74. 47 48 49 50 Hoofdstad van Qatar 76. Acterende Bruce 77. Oefenen, herhalen 80. Soort ziekte 51 5 81. Arbeid 83. Muurholte 84. Inschatten 86. Bijwoord 87. Informatietechnologie 53 54 56 57 58 (afk.) 5288. Verbruikt 90. Europeaan 92. Bazige vrouw 5593. Buurjongen van Sien 95. Deel van een schoen 97. 2Indonesisch gerecht 99. Tragedie 101. Lid van een Zuid- 16 59 60 61 62 63 64 Afrikaans volk 102. Toneelstuk van Shakespeare

8

3

VERT 1. M oude 9. Jo Opbe Slots schil Nauw Smet Uitge 66. In Aziaa Rege 95. D Eenh

19

65

67

66

68

69

VERTICAAL 20 10 1. Maximaal 2. Voegwoord 3. Vertragingsmechanisme 4. Tekortkoming, fout 5. De 75 71 72 73 74 oudere (afk.) 6. Persoonlijk voornaamwoord 7. Kunsttaal 8. Onecht betaalmiddel 9. Jongensnaam 10. Gevel 7711. Zeezoogdier 12. Voegwoord 14. Zoetwatervis 16. 76 78 79 80 Opbergmeubel 18. Noord-Amerikaanse mennonieten 20. Slangvormige vis 22. 12 Slotstuk, 26. Klaar 27. Eb 84 29. Slingerplanten 31. 81 eindwedstrijd 83 85 Spaanse 86 82 24. Bejaard schilder en beeldhouwer 33. Exploitant van schepen 35. Communicatiemiddel 36. 21 73 74 75 89 91 93 94 52. Nauw8739. Manier 43.88Ruiterpetje 45.90Identiteitskaart 50. 92 Gemeen, hardvochtig 1 Smetteloze kleur 54. Mooi maken 55. Stad in Marokko 57. Bijbelse priester 58. VERTICAAL 4 13 79 80 95 60. Soort paddenstoel 96 97 Amerika 98 (afk.) 63. Helper 99 van de Sint 100 Uitgestorven rund 62. 1. Maximaal 2. Voegwoord 3. Vertragings12 84 85 86 mechanisme 4. Tekortkoming, fout 5. De oude- 66. Insect 67. Jongensnaam 68. Aanwezig 69. Russisch parlement 70. Capillair 73. 101 102 re (afk.) 6. Persoonlijk voornaamwoord 7.6 Kunst- Aziaat 75. Vraagwoord 78. Dik boek 79. Neon 82. Vormde een duo met Bie 85. 11 93 94 Regel, standaard 89. Lesbienne 91. Oosters filosofisch geschrift 94. Hoeveelheid taal 8.92Onecht betaalmiddel 9. Jongensnaam 95. Dusdanig 96. Frans lidwoord 98. Heilige (afk.) 99. Russisch ja 100. Mobiele 13 10. Gevel 11. Zeezoogdier 12. Voegwoord 98 99 100 Eenheid (afk.) 14. Zoetwatervis 16. Opbergmeubel 18. Noord©PIPuzzels, 2014

Amerikaanse 102 mennonieten 20. Slangvormige vis 22. Slotstuk, eindwedstrijd 24. Bejaard 11 26. Klaar 27. Eb 29. Slingerplanten 31. Spaanse schilder en beeldhouwer 33. Exploitant van schepen 35. Communicatiemiddel 36. Nauw 39. Manier 43. Ruiterpetje 45. Identiteitskaart 50. Gemeen, hardvochtig 52. Smetteloze kleur 54. Mooi maken 55. Stad in Marokko 57. Bijbelse priester 58. Uitgestorven rund 60. Soort paddenstoel 62. Amerika (afk.) 63. Helper van de Sint 66. Insect 67. Jongensnaam 68. Aanwezig 69. Russisch parlement 70. Capillair 73. Aziaat 75. Vraagwoord 78. Dik boek 79. Neon 82. Vormde een duo met Bie 85. Regel, standaard 89. Lesbienne 91. Oosters filosofisch geschrift 94. Hoeveelheid 95. Dusdanig 96. Frans lidwoord 98. Heilige (afk.) 99. Russisch ja 100. Mobiele Eenheid (afk.)

HOR 1. Ja Astro Merk vloei 37. N geno Luxe 59. B Katte Hoof 81. A (afk. Deel Afrik

70

1

6

OPL

1. 2.

oplossing

OPLOSSING

1. 2.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

11

12

13

Boncadeau! Stuur uw oplossing van de puzzel vóór 02.09.2014 naar: Redactie Oplinie, Postbus 157, 3440 AD Woerden of stuur een e-mail naar: [email protected] Vergeet niet uw adres te vermelden, want onder de juiste inzendingen verloten wij een Boncadeau t.w.v. 25 euro! Uit de oplossingen van de puzzel uit het vorige nummer trokken wij A. Poot uit Leeuwarden.


33

contactpagina

Algemene adresgegevens bezoekadres Steinhagenseweg 2-C 3446 GP Woerden postadres Postbus 157, 3440 AD Woerden telefoon 0348 – 487 050 fax 0348 – 707 411 e-mail [email protected] internet www.afmp.nl rekeningnr NL72INGB0001933098 geopend maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur

Sectorhoofden

Colofon Landmacht Elze Mulder mobiel 06 – 53 51 00 73 e-mail [email protected]

Afdeling Individuele Belangenbehartiging (IB) telefoon 0348 – 707 433 fax 0348 – 487 056 e-mail [email protected]

Ledenadministratie telefoon 0348 – 707 432 e-mail [email protected] Opzegging van het lidmaatschap kan geschieden door middel van een brief gericht aan AFMP/FNV, t.a.v. Ledenadministratie, Postbus 157, 3440 AD Woerden, of per e-mail: [email protected]. Houd rekening met de opzegtermijn van 2 volle kalendermaanden. Voorbeeld: u zegt 15 januari op, het lidmaatschap wordt dan beëindigd per 1 april. Adreswijzigingen kunnen doorgegeven worden via onze website www.afmp.nl of gezonden aan: AFMP/FNV t.a.v. Ledenadministratie Postbus 157 3440 AD Woerden

Bureau Ledenservice *

Marine Rien Klaassen, Lizet Wolters mobiel 06 - 23 89 55 07 e-mail [email protected] [email protected]

Luchtmacht Ron Segers mobiel 06 – 53 52 60 83 e-mail [email protected]

Kantoor Den Helder

Postactief regio Noord/Oost Gerard Dillerop mobiel 06 – 41 55 85 54 e-mail [email protected]

Postactief regio West Peter Verwoerd mobiel 06 – 53 52 60 84 e-mail [email protected]

Wiebe Herweijer van de afdeling Individuele Belangenbehartiging bemant het kantoor. adres Kerkgracht 3, 1782 GJ Den Helder telefoon 0223 – 693 522 fax 0223 – 693 515 (b.g.g. 0348 – 487 050)

Postactief regio Zuid Sluitingsdatum kopij Oplinie 7 – 2014 sluit op 13.10.2014 en verschijnt 06.11.2014

34


aangesloten bij • Algemene Centrale van Overheidspersoneel (ACOP) • Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV) • EUROMIL (Europese organisatie van militaire belangenverenigingen) redactie Alex Groothedde, Dick Harte, Fred Lardenoye, Jos van Nieuwenhuizen, René Schilperoort, Anne-Marie Snels, Skip Springer redactieadres Postbus 157 3440 AD Woerden telefoon 0348 707 434 e-mail [email protected] ontwerp & vormgeving MW grafisch ontwerpers

telefoon 0348 – 487 058 e-mail [email protected] * Voor het doorgeven van ambtsjubilea, leeftijdontslag, opname in ziekenhuis, uitzendingen etc. Ook voor vragen over het lidmaatschap, ledenbenefits en verzekeringen.

Uitgave van FNV Veiligheid onder verantwoordelijkheid van de Algemene Federatie van Militair Personeel

Bert Weeren mobiel 06 – 53 52 60 79 e-mail [email protected]

De inhoud van Oplinie valt onder de verantwoordelijkheid van het AFMP/FNV Algemeen Bestuur, behoudens artikelen op naam en de inhoud van de opgenomen advertenties. De redactie behoudt zich het recht voor om ingezonden artikelen te weigeren of te redigeren. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaan de toestemming van de redactie. oplage 20.700 internet www.afmp.nl email [email protected] druk Senefelder Misset

Ook voor onafhankelijk hypotheekadvies kunt u bij ons terecht! Jazeker!

DFD is al 20 jaar de specialist op het gebied van verzekeringen voor (ex) militairen en hun gezinsleden. Om u nog beter van dienst te zijn, werkt DFD samen met De Hypotheker, de grootste onafhankelijke hypotheekadviesketen van Nederland met zo’n 160 vestigingen. De Hypotheker adviseerde inmiddels één miljoen Nederlanders succesvol bij de grootste en leukste aankoop van hun leven: hun huis. Onze samenwerking biedt u zorgeloos woongenot en voordeel door: • De expertise en zorg van twee specialisten; • Ook hypotheken aan te bieden voor militairen met een FPS fase-1 of fase-2 contract; • Echt onafhankelijk en persoonlijk advies; • Maximale zekerheid, ook voor de toekomst; • Duidelijkheid en transparantie, u weet hoeveel en waarvoor u betaalt; • De optimale hypotheek met de scherpste tarieven; • Gezamenlijk alles voor u te regelen. Interesse in onze gezamenlijke dienstverlening op het gebied van hypotheekadvies? Bezoek onze site www.dfd.nl of bel met (040) 20 73 100.

Uw hypotheek onze zorg! Verzekeren • Hypotheken • Sparen Tel: (040) 20 73 100 • E-mail: [email protected] • www.dfd.nl Kort Nieuws Oplinie DFD Hypothee1 1

24-2-2014 12:10:03

UITZENDCERTIFICAAT AFMP Zeker op uitzending

U bent lid van de AFMP en wordt uitgezonden? Vraag uw uitzendcertificaat aan. Hiermee heeft u gratis de volgende dekking voor de duur van uw uitzending: • • •

€ 2.500 bij overlijden als gevolg van een ongeval; € 5.000 bij algeheel blijvende invaliditeit als gevolg van een ongeval; In geval van gedeeltelijke blijvende invaliditeit door een ongeval een evenredig percentage van € 5.000.

Waar vraagt u uw certificaat aan? • Surf naar www.afmp.nl en klik op Uitzend- certificaat; • Mail naar [email protected] o.v.v. Ik word uitgezonden. Geef hierin uw persoonsgegevens, naam uitzending, vertrek- en terugkeerdatum van uw uitzending; • Bel met 040 20 73 100 (kies 4). Ook voor plaatsing in de West, mits korter dan een jaar, kunt u het uitzendcertificaat aanvragen! DFD stuurt u het bewijs van dekking en zal u verder informeren.

Foto: AVDD


35

DFD-abonnement Helder, zeker en gemakkelijk

Als militaire professional wilt u zekerheid en duidelijkheid over al uw militaire- en privérisico’s. DFD biedt dit. Zoals u als militair wereldwijd onze veiligheid garandeert, zo biedt het DFD-abonnement in combinatie met het DFD MaatwerkPakket de zekerheid dat uw verzekeringen en overige ﬁnanciële zaken altijd en overal in orde zijn. Alles onder één dak!

bron: ministerie van Defensie

Het DFD-abonnement biedt u de zekerheid van: • Onafhankelijk persoonlijk advies • Advies bij u thuis, ook ‘s avonds en in het weekend • Eén aanspreekpunt, 24/7 bereikbaar • Maatwerk oplossingen voor uw beroeps- en privérisico’s • Schadeverzekeringen zonder provisie • Geen verrassingen. U weet precies hoeveel en waarvoor u betaalt • Een vlotte schadeafwikkeling • Gemak. U en uw thuisfront hebben er geen omkijken naar.

DFD is klaar voor uw toekomst! 36


Verzekeren • Hypotheken • Sparen Tel: (040) 20 73 100 • E-mail: [email protected] • www.dfd.nl

september 2014 uitgave van de algemene federatie van militair personeel Strijdbaar voorwaarts

Recommend Documents