Seminariereeks ‘Sociaal Werk de toekomst in!’ Voorjaar 2010
Een organisatie van het CeSO-onderzoeksdomein ‘Laatmoderniteit, verzorgingsstaat en sociaal werk’ en de opleiding Master in het Sociaal Werk
Seminariereeks ‘Sociaal Werk de toekomst in’ Programma voorjaar 2010 •
Professioneel en effectief werken in gedwongen kaders. Sociaal werk en het verminderen van recidives. Dra. Anneke Menger, Hogeschool Utrecht (NL) Vrijdag 12 februari 2010, 14-16u
•
Grass-roots NGOs by women for women: The driving force of development and women’s empowerment in India Prof. dr. Femida Handy, University of Pennsylvania (USA) Maandag 22 februari 2010, 16-18u
•
Expertseminarie ‘Social work research in the US’ Prof. dr. Ram Cnaan, University of Pennsylvania (USA) Dinsdag 23 februari 2010, 14-16u
•
Publieke moraal en de eenzame professional Prof. dr. Evelien Tonkens, Universiteit Amsterdam (NL) Vrijdag 23 april 2010, 14-16u
Meer info over de seminariereeks? http://soc.kuleuven.be/web/staticpage/6/27/nl/416
Wat werkt en wie werkt? Over effectiviteit en professionaliteit in het reclasseringswerk
Anneke Menger Lector werken in justitieel kader Hogeschool Utrecht Leuven, februari 2010
Opbouw college
1. Terugdringen redive 2. Wát werkt? Principes van effectiviteit 3. Wie werkt: kenmerken van effectieve professionals. 4. Is er professionele ruimte
Terugdringen recidive
Criminaliteit wordt gekenmerkt door continuïteit: recidive is hoog. Alle gestraften: 70% binnen 7 jaar (’06) Ex-gedetineerden: 59% na 2 jaar (‘03) Daarvan 46% ernstig (>4 jaar detentie) (’06) JJI: bij onderzoek tot 12.5 jaar na ontslag: 85% recidive (‘06)
Terugdringen recidive
Centraal op de beleidsagenda (NL) Meest gebruikte effectmaat bij onderzoek naar effectiviteit van justitiële interventies (Nl) Financiële sturing op ‘effectieve interventies’ Onderzoek en beleid: zoeken naar wát werkt? Focus op ontwikkeling van gestructureerde gedragsinterventies Ereknningscommissie gedragsinterventies.
Wat werkt
Opkomst ‘wat werkt’: jaren ’90 Bonta & Andrews: psychology of criminal conduct. Zij vonden – op basis van meta-analyses van vele effectonderzoeken - algemene principes van effectiviteit.
Principes van effectiviteit
Risicoprincipe: hoe groter het risico van recidive én de kans op letselschade, des te intensiever de interventis Behoefteprincipe: Richt de interventies op die factoren die verband houden met crimineel gedrag Responsiviteit: kies de interventies zó dat de justitiabele ze kan ‘ontvangen’ en besteed aandacht aan de vergroting van responsiviteit en motivatie
Principes van effectiviteit, vervolg
Selectie van justitiabelen: specificeer duidelijk op welk type justitiabele de interventie zich richt Theoretische onderbouwing: interventies zijn gebaseerd op een analyse van delictgedrag en een expliciet veranderingsmodel waarvan de werking is aangetoond.
Principes van effectiviteit
.
Continuïteit: Zorg voor een goede verbinding van de interventies met de totale begeleiding
Professionaliteit: Het werk moet worden uitgevoerd door goed opgeleide professionals en de organisatie moet aandacht besteden aan de selectie, opleiding en training van de medewerkers
Wat werkt en de professional
Ondanks belang van álle principes:
Focus sterk op ontwikkeling van afzonderlijke interventies Laatste tijd meer aandacht voor continuïteit
En recent het thema ‘professionaliteit’ (wie werkt) op de beleidsagenda.
‘Wat werkt’ en de professional
Deze onderzoeksresultaten ondersteunen het handelen van reclasseringswerkers Maar worden soms ervaren als ‘inperking professionele ruimte’. Niet altijd helder waartegen men zich afzet. Tegen verschuiving richting justitie? Meer administratieve verantwoording? Meer wetenschappelijk onderbouwde protocollen? Dominantie van één paradigma over ‘wat werkt?’
Nieuwe opvattingen effectiviteit
Desistance benadering (McNeill)
Good lives model (Ward, Maruna)
How it works, who works? (van der Laan, Menger, én op de agenda gezet door Bonta et al.
Professional en evidence based werken
Voor de professional is evidence based werken (waar mogelijk…) een belangrijke kwaliteitsnorm
In het algemeen geldt: des te hoger de professionaliteit, des te geprotocolleerder men werkt en des te sterker men zich oriënteert op de wetenschap.
Wanneer verzet van professionals? - Als men algemene effectmaten verwart met concrete aanwijzingen in specifieke, contextgebonden praktijken. Er daardoor weinig aandacht is voor feitelijke dagelijkse dilemma’s. Als evidence based practice en practice based evidence elkaar onvoldoende tegenkomen en versterken.
Effectiviteit omvat meer..
Van interventies kan de kans op effect worden gemeten. Dat maakt interventies met een grote kans op effect populair. Dat is een stap vooruit Echter: Alleen het totale handen van de professional in specifieke situaties kan – meer of minder – effectief zijn.
Effectiviteit omvat meer…
Interventies ‘op zichzelf’ veranderen geen mensen Mensen veranderen mensen, met interventies als hún instrument Reclasseringswerkers dragen de interventies Onderzoek naar deze actoren (wie werkt) belangrijke aanvulling op wat werkt. Bevindingen in andere kennisdomeinen…
Werkzame bestanddelen psychotherapie
Effect toe te schrijven aan (Miller, 2000):
- cliëntspecifieke factoren: - relationele factoren: - model en techniek: - hoop en verwachting:
40% 30% 15% 15%
Deze factoren in combinatie met elkaar!!
Iedereen heeft gewonnen
Onderzoek naar verschillen in effect tussen bonafide, onderbouwde therapiesystemen:
Geen onderlinge verschillen gevonden.
Maar wel: Een algemene factor die het effect van al die systemen beïnvloedt.
(wampold)
Algemeen principe van effectiviteit psychotherapie Wampold, 1997: Conceptueel en onderbouwd model Dat een consistente verklaring biedt voor de problemen van de cliënt en activiteiten voor cliënt en therapeut die daarmee in overeenstemming zijn Uitgevoerd door een therapeut die gelooft in zijn werkwijze en die de verwachting heeft dat zijn therapie effect heeft En die deze verwachting weet over te dragen op zijn cliënt
Werkalliantie Diverse onderzoekers (Wampold, Miller) vonden tevens: Kwaliteit van de werkalliantie draagt bij aan resultaat. Werkalliantie is iets anders dan relatie: Kenmerken werkalliantie: doelgerichtheid, gezamenlijkheid en binding.
Alliantie en werker
Verder onderzoek maakte duidelijk:
De kwaliteit van de alliantie én het resultaat hangen sterk samen met verschillen tussen werkers.
Werkers verschillen systematisch in de mate waarin ze in staat zijn, allianties aan te gaan met verschillende soorten cliënten
Tussenstand:
Effectiviteit van psychotherapie hangt, behalve met interventies, ook samen met: De verwachting van succes door de werker De aard van de werkalliantie Specifieke kenmerken van de werker Meer onderzoek naar deze factoren belangrijk!
Justitiële interventies
Zelfde conclusie in recente reviews uit de what works school voor justitiële interventies (Lipsey, 2007, Wormith, 2007): Zij concluderen: Recidive blijft hoog, ondanks kennis van effectieve interventies Dus meer aandacht nodig voor how it works en who works: Wat maakt reclasseringswerkers, daderbehandelaars e.d. effectief?
Effectieve werkers: 1. Controleren en begeleiden Diverse onderzoekers (Lipsey e.a.’07): Ze zijn effectiever naarmate ze de normerende, controlerende rol beter combineren met de motiverende, stimulerende rol. Skeem (’08): Op dit punt grote verschillen tussen werkers onderling (in GB).
Drie soorten werkers
Correctieve werker: vooral gericht op bescherming samenleving
Therapeutische werker: vooral gericht op ondersteuning cliënt
Hybride werker: beide rollen ongeveer even sterk.
(Skeem’08)
Soort werker en effectiviteit
Correctieve: drie keer zoveel technische overtredingen als andere twee. Cliënten sterker en langer reactance. Meer uitval. Therapeutische: veel minder reactance, minder technische overtredingen en twee keer zoveel uitval als bij hybride. Hybride: reactance en technische overtredingen eveneens laag, maar minder uitval dan bij therapeuten.
Hybride reclasseringswerkers
Handelen gestructureerd Verwijzen indien nodig regelmatig naar de gedwongen context Hier gelijk aan correctieven, met als verschil: Anders hanteren van reactance!
Hanteren van reactance
Verzet tegen inperking van autonomie aanvaarden als normale menselijke reactie Individuele gevoelens hierover in tact laten Bij verzet: aanmoedigen dit te uiten en actief mee te denken over oplossing van de problemen Reactance toeschrijven aan context en niet aan ‘de persoon’, diepere weerstand of eigen falen. Dit is cruciaal bij effectief werken in justitieel kader.
Effectieve werkers: 2. Verwachting van de werker
De eigen verwachting van succes maakt de kans op succes groter. Dus: investeren in ‘geloof’ in eigen werk, eigenaarschap en motivatie is belangrijk. Enig onderzoek hiernaar voor werken in justitieel kader…
Verwachting / justitieel kader.
Soms na verloop van tijd een vorm van professioneel cynisme Ervaringsjaren kúnnen in dat geval ongunstig uitwerken Vooral gevonden bij hen die jarenlang werken met recidiverende jongeren of langdurige behandeling met zedendelinquenten Dat kan hun effectiviteit ondermijnen Dit is een omgekeerd bewijs van de algemene factor in de psychotherapie: gebrek aan verwachting maakt minder effectief.
(Skeem, Day, Ross, 2007/2008)
Verwachting, vervolg
Cruciaal voor werken in gedwongen kader met weerbarstige cliënten:
Hoe houd ik het beste midden tussen een teveel aan verwachting (en daardoor steeds teleurstelling) en te weinig verwachting of professioneel cynisme?
Skeem: ‘detached attitude, philosopically tolerating the human dark side’
Effectieve werkers: 3. Werkalliantie
Werkers in justitieel kader: Krijgen meer dan andere sociale professionals te maken met tegenwerking, openlijk of lijdzaam verzet, breuken Dat kan de motivatie van de werker op den duur beïnvloeden. Soms bij henzelf de (innerlijke) wens de alliantie af te breken Of lang investeren ‘tegen beter weten in’. Ook hier blijkt: omgaan met terugval, reactance en tegenwerking cruciaal
Effectieve werkers: 4. Feedback
Vervolgonderzoek in psychotherapie (Miller): Grote verschillen in effectiviteit tussen therapeuten bij dezelfde evidence based interventies Persoonlijke kenmerken spelen nauwelijks een rol Belangrijkste kenmerk: systematisch zoeken naar feedback. Dit beïnvloedt vooral uitval.
Feed back
Therapeuten die globaal reflecteren en stagnerende allianties vooral toeschrijven aan weerstand van cliënten zijn minder effectief.
Therapeuten die concreet reflecteren op eigen gedrag en eigen bijdrage aan de alliantie zijn effectiever.
Feed back en justitieel kader
Onderzoek jeugdbescherming (Monroe): Foutenkans (bij inschatten risico) groter: Bij gebrek aan concrete reflectie op eigen oordelen en aan kritische ondervraging door derden. Bij gebrek aan onderbouwd instrumentarium dat de besluitvorming structureert. Dus combinatie van instrumenten en concrete feedback op professioneel oordeel
Feedback, hoe?
Op cliëntniveau: doelbereik, uitval Op niveau alliantie: tevredenheid Op niveau eigen functioneren: feedback collega’s, experts, registratie van tijdsbesteding, e.d. Op niveau van organisatie: benchmarking Gegeneraliseerde feedback (van beroepsbeoefenaren en wetenschappers): op effect onderzochte en gestandaardiseerde interventies
Samengevat: Effectiviteit van de werker in justitieel kader hangt samen met: - goed zijn in de synthese tussen controleren en begeleiden - zichzelf kunnen behoeden zich voor de ontwikkeling van professioneel cynisme - een werkalliantie kunnen onderhouden met veel verschillende soorten mensen
Samengevat, vervolg - goed kunnen reageren op breuken, terugval, reactance, tegenwerking in de werkalliantie - goed zijn in het monitoren van de eigen bijdrage aan de werkalliantie en de eigen effectiviteit: Feed back!
What works en who work! ‘Effectieve interventies’ kunnen pas effectief worden in handen van een effectieve professional: Niet interventies veranderen mensen, maar mensen (reclasseringswerkers) veranderen mensen. Interventies zijn hún instrument.
Wat betekent dit voor de professionele ruimte?
De grote verschillen in effectiviteit tussen werkers onderling laten zien dat de professionele ruimte feitelijk groot is. Hoe is deze ruimte beter zichtbaar maken en professioneel te benutten? Wat is daarvoor nodig vanuit de professionals en de organisatie?
Professionals
Zoeken, herkennen en benutten van de ruimte die aanwezig is binnen de kaders Professionele moed om dit te doen Steun en feedback organiseren Zelf bijdragen aan veilig werkklimaat door collega’s te steunen Tijdig ‘opschalen’ naar werkbegeleider of manager: lastige beslissingen delen met de organisatie.
Organisatie
Ontwikkelingskracht en practice based evidence als bron van kennis benutten naast ‘evidence based’ kennis Protocollen op grond van professionele logica Standaardisering niet te rigide en te lineair Want dit kan een krachtig kwaliteitsinstrument blokkeren: Feed back zoeken en je gedrag aanpassen.
Organisatie, vervolg
Faciliteren en structuren van feedback mechanismen Veilig werkklimaat bevorderen Sturen op kaders die bescherming en helderheid bieden én op ondersteuning van de professionele moed om deze ruimte te benutten en waar nodig uit te breiden Met heldere afspraken over delen van verantwoordelijkheid met de organisatie
