Terug naar de toekomst
Terug naar de toekomst van maatschappelijke ondersteuning
• De opdracht van sociaal werk • De ‘nieuwe professional’ • Conclusie: Over beroepsvorming
Omzien naar de toekomst. Saxion Hogeschool Twente 01-02-2013 Ard Sprinkhuizen, ass. lector Maatschappelijk Werk, Hogeschool Inholland, senior onderzoeker Movisie Hogeschool INHolland
De opdracht van Sociaal Werk Tweeledig:
DE OPDRACHT
•Voortvloeiend uit de aangereikte wettelijke kaders en de maatschappelijke opdracht
•Voortvloeiend uit de behoeften en vragen die zich bij kwetsbare en hulpzoekende burgers aandienen (beroepsprofiel en code)
Hogeschool INHolland
3 redenen waarom het anders moet, en wel nu
‘trammelant en tierelier’ •
1. Van verzorgingsstaat naar een participatiesamenleving • Wet maatschappelijke ondersteuning (‘het nieuwe denken’)
(jeugdbescherming, jeugd GGZ) •
Bezuinigingen en beperken toegankelijkheid AWBZ (vgl PGB): zorg voor ouderen
• Welzijn nieuwe stijl (Uitvoeringskader Wmo) • Transities en transformaties: AWBZ, Jeugdzorg, Participatiewet
Transformatie en bezuinigingen op Jeugdzorg
•
Bezuinigingen en beperken toegankelijkheid GGZ
•
Bezuinigen en beperken sociale advocatuur
2. De huidige praktijk is te complex
•
Bezuinigen op ondersteuning vrijwillige inzet
• Praktijkproblemen: versnippering, vergaande specialisatie,
•
Bezuinigingen op schuldhulpverlening
•
Bezuinigingen op passend onderwijs
•
Afschaffen wijkenbeleid
•
Bezuinigen op Wajong, sociale werkplaatsen,
onvoldoende samenwerking • Complexe oplossingen: deeloplossingen, specialiseren en coördineren
arbeidsreïntegratie, bijstand: Participatiewet •
3. Trammelant en tierelier (Marten Toonder)
• Decentralisatie
inning, inperking toeslagen) •
• Bezuinigingen Hogeschool INHolland
Lectoraat Maatschappelijk Werk Inholland / Sociaal Werk in de Wijk
Belastingmaatregelen (bv. rechtstreekse Geen vergoeding tolken Hogeschool INHolland
1
Regeeraccoord: aanscherping en tempoverhoging
Onbalans eerste en tweede lijn
•
Koopkracht-gevolgen
•
AWBZ->Wmo (Dagopvang, extramurale
•
Sociaal cultureel werk:
begeleiding, zzp 3 en 4)
•
O.a. maatschappelijk werk en opvanghuizen:
1,8 miljard
•
Radicale hervorming jeugdzorg
•
Totaal welzijn (breed):
3,1 miljard
•
Sterke beperking beschutte arbeid en re-
1,3 miljard
€ 186,50 p.p.
integratie (participatiewet) •
Hervorming ontslagrecht en beperking duur WW
•
•
Zorgverzekeringswet / AWBZ:
Passend onderwijs, met maximering
60 miljard € 3610,- p.p.
budgetten •
Wijkenbeleid onder druk door heffingen op
•
corporaties •
Kosten tweedelijnszorg stijgen jaarlijks met circa 10 %, de kosten in de eerste lijn blijven gelijk of dalen licht (Van Ewijk, 2010).
Gezondheidszorg dichtbij
•
Een groeiende groep mensen belandt in de marge
Hogeschool INHolland
Ontwikkeling in tweede en eerste lijn
Hogeschool INHolland
Wat er dan anders moet • Ontmantelen van complexiteit
Sector
• Ontmanteling van tweede lijn (AWBZ, Jeugdzorg,
Groei (per jaar)
Participatiewet)
(Van Ewijk, 2010) GGZ
10% (2000-2007)
Jeugdzorg
10-18%
Gehandicaptenzorg
5%
Thuiszorg, verpleging en
3,3%
• Sobere samenwerkingsstructuren • Eerste lijn en burgerkracht als spil • Zorg in de buurt • Vroegtijdig, licht en gericht; Welzijn Nieuwe Stijl • ‘Empowerment’ als meta-paradigma
verzorging
• Adequaat professioneel handelen; resultaten zichtbaar maken •
Justitie
9%
Wajong
10%
Welzijn
-2%
Innoveren onder druk bezuinigingen, decentralisatie en transities •
Anticiperen op de systeemveranderingen (samenwerken met GGZ, Mee, rondom Wet werken naar vermogen, enz)
•
Signaleren en agenderen waar het uit de bocht vliegt Hogeschool INHolland
M1
De generalist!
De nieuwe professional(s) als stip op de horizon…: Het ideaal… Lectoraat Maatschappelijk Werk / MOVISIE
Lectoraat Maatschappelijk Werk Inholland / Sociaal Werk in de Wijk
Hogeschool INHolland
2
Dia 11 M1
Moet deze dia? MASS; 7-10-2012
De ideale spin is een generalist
De ‘nieuwe professional’: een spin in het web Vanuit vertrouwen
Eén professional die van alle markten thuis is, Licht
Vroegtijdig
beslissingsbevoegd is op alle terreinen, overal connecties heeft en vertrouwen geniet van ‘het systeem’ en de burger, ondanks
Problemen aanpakken
Problemen voorkomen
Faciliteren van burgerinitiatief
Gericht
dat hij soms corrigeert en sanctioneert …
Dat betekent: deskundig en handelingsbekwaam op vele gebieden:
Doorpakken
Kansgedreven
(geestelijke) gezondheidszorg, veiligheid, welzijn, onderwijs, huisvesting, inkomen,
Talenten ontwikkelen
Dicht op de leefwereld
Aanmoedigen en activeren eigen kracht
financiën, arbeid, enzovoort, enzovoort
Kent alles en iedereen Lectoraat Maatschappelijk Werk / MOVISIE
Lectoraat Maatschappelijk Werk / MOVISIE
Stavaza: ruim 80 projecten met ‘nieuwe professionals’…
• Sociaal makelaar
DE PRAKTIJK
• Wijkcoach • Frontlijnwerker • Opbouwwerker nieuwe stijl • Maatschappelijk werker (ns) • Buurtwerker • Wijkkracht
• Participatiecoach
• Krachtwerker
• Zichtbare schakel
• Brede welzijnswerker
• Sociale huisarts
• Netwerkregisseur
• CJG-coach
• Buurtregisseur Hogeschool INHolland
Eén nieuwe super-professional?
• Gezinscoach Lectoraat Maatschappelijk Werk / MOVISIE
Of de wijkverpleegkundige op haar Solex?
Eén generalist voor het sociale domein: Bijv. Wijkcoach Enschede Een specialisatie van de verpleegkundige: de zichtbare schakel
Schaap met vijf poten Hogeschool INHolland
Lectoraat Maatschappelijk Werk Inholland / Sociaal Werk in de Wijk
Hogeschool INHolland
3
Dus zoeken we alternatieven Werken met teams…
Een duo om verbindend te kunnen werken Volgens allerlei samenwerkingsmodellen…
Een combinatie van 2 beroepsgroepen / typen professionals: Bijv. Krachtteams in Eindhoven
• Frontlijnteam • Sociaal team
•
Ketensamenwerking
• Basisteam
•
Netwerksamenwerking
• Sociaal wijkteam
•
Wrapped around care
• FACT-team
•
Sluitende aanpak
• Wijkteam
•
Casemanagement
• Wijknetwerk
•
Regievoering
• Krachtteam
•
Eén gezin één plan
• Kernteam
•
Bloemmodel
• Signaleringsnetwerk…
•
Amaryllis
maatschappelijk werker Opbouwwerker Hogeschool INHolland
Lectoraat Maatschappelijk Werk / MOVISIE
Een team om verbindend te kunnen werken
… aangevuld met vrijwilligers Een team van professionals aangevuld met vrijwilligers: Bijv.
Een team dat generalistisch werkt: Bijv. Amaryllis concept Leeuwarden
Een team van (sociale) professionals
Hogeschool INHolland
FACT-team Vanuit GGZ
Een vreemde eend in de bijt?
Hogeschool INHolland
Met als gevolg: nieuwe complexiteit Verpleegkundige in de wijk vanuit de gezondheidszorg
Maatschappelijke Dienstverlening Alexander
Het concept en de reëel bestaande professional Gezinscoach vanuit de jeugdzorg Sociale teams domeinoverstijgend
Thuisbegeleider vanuit de thuiszorg
(Wijk)maatschappelijk werker vanuit AMW ZorgAdviesTeam vanuit onderwijs
CJG-coach vanuit CJG
SPV’er bij de huisarts
POH-GGZ bij de huisarts
Wijkcoach vanuit de gemeente
Elk domein zijn eigen spin in het web Lectoraat Maatschappelijk Werk / MOVISIE
Lectoraat Maatschappelijk Werk Inholland / Sociaal Werk in de Wijk
Conceptuele verkenning en portretten Scholte, Sprinkhuizen en Zuithof Lectoraat Maatschappelijk Werk / MOVISIE
4
Een typering van deskundigheid
De generalist als specialist Generalisten
Volgens het additieve model •
•
is een specialist een generalist die zich gespecialiseerd heeft en
competenties op breed terrein) én handelingsrepertoire
zodoende meer kennis en kunde heeft (onderscheid kwantitatief)
Volgens het differentiële model •
Brede deskundigheid (lichte professionele kennis en
•
Integrale afweging
•
Afgewogen handelen tussen domeinen
•
Blijft vinger aan de pols houden
Specialisten
heeft een specialist andere kennis dan een generalist, ze zien
•
andere cliënten en hanteren andere scripts (onderscheid kwalitatief)
Specifieke deskundigheid (diepgaande kennis en competenties op beperkt terrein) •
Diagnostiek en handelen beperkt tot één domein
•
Klaar met interventie = afscheid cliënt
De generalist is ‘de deskundige van het gewone leven’ (Jo Hermanns) Lectoraat Maatschappelijk Werk / MOVISIE
Domeingebonden professionals: generalisten én specialisten
Beroepsrollen van sw-ers
Generalist domein (geestelijke) gezondheidszorg: Doorlopende lijn generalistisch sociaal werk Generalist specialist
specialist
Hulpverlening (specialisme)
Individuele hulp‐ en dienstverlening (generalist)
Samenlevings‐ opbouw met focus op kwetsbaarheid (kansgedreven) (generalist)
Generalist-hulpverlening
Samenlevings‐ opbouw breed (veerkracht samenleving)
Generalistsamenlevingsopbouw
•
Huisarts
•
Verpleegkundige in de wijk
•
Eerstelijnspsycholoog
Generalist domein veiligheid: •
Wijkagent
Specialisten: psycholoog, psychiater, leerplichtambtenaar, orthopedagoog, medisch specialist, advocaat, opsporingsambtenaar, enzovoort
Scholte en Sprinkhuizen, 2009-2012 Lectoraat Maatschappelijk Werk / MOVISIE
Hogeschool Inholland
Temidden van verschillende typen generalisten
Oplossing op de korte termijn: verbinden van webben Weten wat ieder te bieden heeft
Huisarts (gezondheid) Ouderenadviseur Verpleegkundige (ouderen) (zorg) Jeugdzorgwerker (jeugd)
Woonconsulent (huisvesting)
Wijkagent (veiligheid)
Domein‐ onafhankelijk Generalist
Diaconaal werker (zingeving)
Sobere organisatiestructuren
Elkaar gunnen
goede randvoorwaarden
Elkaar kennen
Discretionaire bevoegdheid
Kwartiermaker (GGZ)
Reïntegratiecoach (arbeid)
CJG‐functionaris (opvoeding) Sociaal raadslieden (sociaal juridisch)
Cliënten / burgers centraal stellen
Elkaar vertrouwen
Scholte en Sprinkhuizen, 2012
Lectoraat Maatschappelijk Werk Inholland / Sociaal Werk in de Wijk
5
Constatering: sociale beroepen convergeren In alle vernieuwende projecten:
BEROEPSVORMING
•
Op het gebied van hulp- en dienstverlening: MWD, maar ook SPH
•
Op het gebied van collectieve voorzieningen en participatie / samenlevingsopbouw: CMV, maar ook SPH en MWD
•
Op het gebied van leefgroepen / jongerenwerk: SPH, maar ook CMV en MWD
In alle transities een beweging naar de eerste lijn met sociaal-agogische competenties: • Gezinscoach (Jeugdzorg) • Wijkverpleegkundige (AWBZ, zorg)
Hogeschool INHolland
Opleiden voor een nieuwe professional • Eén brede basisopleiding (investeren in ‘de stam’) met een stevige
Hogeschool INHolland
Beroepsvorming: samen op de schouders van reuzen De opgave is niet vrijblijvend: • Een opdracht van opleidingen en
Body of Knowledge • Daarbinnen accenten (met behoud van aandacht voor alle
werkveld gezamenlijk om de sociaal
leefgebieden, materiële hulpverlening, met de acht bakens van WNS
werker in de eerste lijn toe te rusten en
centraal):
te positioneren in het hart van de
• Samenlevingsopbouw (prestatieveld 1, 3, 4 Wmo) • Ambulante, individuele (systemische) hulp- en dienstverlening (prestatieveld 2, 5 en 6 Wmo) • Langdurige ondersteuning: lvg, dak- en thuislozen, psychiatrische patiënten enz. (prestatieveld 7, 8, 9 Wmo) • Eventueel brede, generieke opleidingen richten op doelgroep: • Jeugd, ouderen, ggz
Hogeschool INHolland
veranderingen • Met maatschappelijke urgentie als drijfveer: de sociale kwestie hervat. • Wees zorgvuldig, behoud het goede en hoed je voor de waan van de dag: • Mobiliseer de eigen kracht!
Hogeschool Inholland
Hogeschool INHolland
Lectoraat Maatschappelijk Werk Inholland / Sociaal Werk in de Wijk
6
