Scriptie. Betere kostenbewaking met BIM. Versie : 2.0 Definitief Auteur : Niesten, Roland Studentnummer :

Scriptie Betere kostenbewaking met BIM Versie Auteur Studentnummer

: 2.0 Definitief : Niesten, Roland : 1578296

2

Het is niet de sterkste van een soort die overleeft, ook niet de intelligentste. Wel degene die zich het beste aan veranderingen kan aanpassen. Charles Robert Darwin (1809-1892)

Bachelor thesis Civiele Techniek Hogeschool Utrecht (HU) Sectie B Civiele Techniek voor werkenden In samenwerking met SAAone Datum : 02-06-2014 Auteur : Roland Niesten E-mail : [email protected] Afstudeercommissie: • Dr. Ir. Jacques Stuifbergen (eerste afstudeerbegeleider) • Ir. Frans van Heerden (tweede afstudeerbegeleider) • Ir. Bas van Loenen (eerste bedrijfsbegeleider) • Ing. Eric van Wijland (tweede bedrijfsbegeleider)

3

Algemene informatie

Opsteller Bachelor Scriptie Naam Werkgever Afstudeerbedrijf Afstudeerrichting Opleiding Studentnummer Contact Telefoon

: : : : : : : :

Roland Niesten Boskalis / MNO Vervat NL SAAone BV BIM - Betere kostenbewaking met BIM Civiele Techniek Duaal 1578296 [email protected] 06 - 50 52 67 91

Hogeschool Utrecht beoordelaar(s) Bachelor Scriptie Naam Werkgever Functie Contact Telefoon

: : : : :

Dr. Ir. Jacques Stuifbergen Hogeschool Utrecht Docent - 1e afstudeerbegeleider [email protected] 06 - 81 00 12 40

Naam Werkgever Functie Contact Telefoon

: : : : :

Ir. Frans van Heerden Hogeschool Utrecht 2e afstudeerbegeleider [email protected] 06 - 51 74 22 68

Bedrijfsbeoordelaar(s) Bachelor Scriptie Naam Werkgever Functie Contact Telefoon

: : : : :

Ir. Bas van Loenen Volker InfraDesign Projectingenieur BIM – 1ᵉ afstudeerbegeleider [email protected] 06 - 11 00 75 78

Naam Werkgever Functie Contact Telefoon

: : : : :

Ing. Eric van Wijland Volker InfraDesign Senior modelleur - 2e afstudeerbegeleider [email protected] 06 - 31 63 29 78

4

Voorwoord

De scriptie die voor u ligt is de afronding van een persoonlijke mijlpaal binnen het ontwikkelingsplan dat ik enkele jaren geleden heb opgesteld, om een goed fundament te leggen voor een carrière binnen de GWW-sector. De grondslag hiervoor is gelegd in september 2009 met de start van de Duale opleiding HTS Civiele Techniek aan de Hogeschool Utrecht (HU). Binnen de organisatie van MNO Vervat - NL vond ik in maart 2009 mijn plek om werken en leren te combineren. In oktober 2013 ben ik gestart bij SAAone, een samenwerking tussen Boskalis, Hochtief, VolkerWessels en DIF. Deze bedrijven realiseren in opdracht van Rijkswaterstaat de capaciteitsvergroting van de wegverbinding Schiphol - Amsterdam - Almere (SAA). Binnen dit project worden de bestaande rijkswegen A1, A6, A9 en A10 verbreed. Het consortium SAAone voert dit DBFM-contract uit. Bij mijn start in oktober als Calculator kwam ik in aanraking met het Calculatieproces en de traditionele wijze van uitvoering hiervan. Dit bracht mij op het idee om de mogelijkheden te onderzoeken om dit proces te verbeteren met de hedendaagse ondersteunende software. De afgelopen vier maanden heb ik de kans gekregen met een gedreven team van professionals binnen de werkgrenzen van SAAone te werken en mijzelf te verdiepen in een voor mij onbekend maar groeiend onderdeel van de GWW-sector het 3D, 4D en 5D modelleren. Gedurende de afgelopen periode zijn er verschillende personen binnen de SAAone organisatie geweest die mij met hun kennis binnen hun eigen discipline dan wel bedrijfsbreed hebben geholpen door het delen van hun vakkennis bij het tot stand brengen van mijn Bachelor Scriptie waarvoor hen allen zeer dankbaar ben. In het bijzonder gaat mijn dank uit naar de afstudeerbegeleiders: Binnen de Hogeschool Utrecht: Dr. Ir. Jacques Stuifbergen en Ir. Frans van Heerden voor alle sparringsmomenten en constructieve feedback. Binnen SAAone: Ir. Bas van Loenen en Ing. Eric van Wijland voor de intensieve begeleiding gedurende het afstudeertraject. En de projectorganisatie SAAone voor het bieden van de mogelijkheid om als werknemer van de combinant binnen het consortium SAAone af te studeren. Als laatste wil ik de organisatie MNO Vervat - NL bedanken voor de kans om deze HTS opleiding aan de Hogeschool Utrecht in duale vorm te volbrengen.

Roland Niesten Beverwijk, juni 2014.

5

Afkortingen en Definities Afkortingen

AFKORTINGEN SAA VID HU DIF PVA QTO VO DO UO GWW BIM PDF Stumico WBS D&C DBFM

BETEKENIS Schiphol, Amsterdam, Almere Volker Infra Design Hogeschool Utrecht Dutch Infrastructure Fund Plan Van Aanpak Quantity Take Off Voorlopig Ontwerp Definitief Ontwerp Uitvoering Ontwerp Grond-, Weg-, en Waterbouw Bouw Informatie Modellering Portable Document Format Studiegroep Micro Computers Work Breakdown Structure Design & Construct Design, Build, Finance, Maintain

Definities

DEFINITIE

BETEKENIS

3D Model

Ontwerpen in 3 dimensies

4D Model

Koppeling van tijd aan het 3D model

5D Model

Quantification

Koppelen en uitlezen van kostenbepalende hoeveelheden aan BIM Kunstwerk dat veelvuldig in de GWW-sector voorkomt Een werkmethodiek waarbij in een 3D Bouw Informatie Model integraal wordt samengewerkt Vaststellen van hoeveelheden

Family

Groepering van gelijke objecten

Type

Onderverdeling binnen de Family. Bijv. verschillende type heipalen of diameters kolommen Individueel toegekende parameter

Generiek kunstwerk BIM

Instance Parameter Mapping

Search Sets

Parameters zijn de i in BIM en geeft de benodigde informatie van het object Het aanmaken van formules of het mappen van Revit Parameters naar kostenbepalende hoeveelheden bijvoorbeeld: =Modelwitdth*ModelLength*ModelHeight Zoekfunctie o.b.v. geprogrammeerde objectinformatie bijvoorbeeld op BIM-code

6

Samenvatting (NL) De bouwwereld staat bekend om zijn traditionele werkwijze. Maar is de bouwwereld van vandaag de dag nog te vergelijken met die van de vorige eeuw, de werkwijze binnen de bouw is veelal traditioneel. Op het gebied van innovatie heeft er de afgelopen jaren echter een flinke opmars plaatsgevonden door de toepassing van hedendaagse (ondersteunende) software. Het modelleren van betonconstructies binnen SAAone wordt gedaan met Revit, een modelleerprogramma van Autodesk dat ook AutoCad op de markt heeft gebracht, evenals vele andere bouw gerelateerde software programma’s. Een van die andere software programma’s is Autodesk Quantification, dit is een programma dat hoeveelheden ramingen ondersteund. Binnen deze Bachelor scriptie is bekeken welke mogelijke ondersteunende rol deze software kan bieden bij het ramen van kostenbepalende hoeveelheden. Bij aanvang van de scriptie is bekeken of er een 5D koppeling binnen Revit mogelijk was, om wijzigingen in het ontwerp snel en nauwkeurig inzichtelijk te maken. Middels parametrisch ontwerpen is het mogelijk een object te modelleren, dat wanneer de parameters wijzigen, dit resulteert in gewijzigde hoeveelheden. Hierdoor heeft een modelleur snel inzicht in de consequenties die hangen aan het wijzigen van het ontwerp. Na de realisatie van deze kostenkoppeling aan het model kwam aan het licht dat er binnen de afdeling ontwerp weinig draagvlak was om andere disciplines binnen het 3D Revit model hoeveelheden te laten bepalen t.b.v. kostenbepalingen. Er dient gezocht te worden naar een verbeterde oplossing voor de afdeling Calculatie en Werkvoorbereiding die veelvuldig hoeveelheden dienen te ramen tijdens tenders, voor het aanvragen van offertes en het aanstellen van onderaannemers o.b.v. kostenbepalende hoeveelheden. Een mogelijke oplossing zit in het 5D model. In de huidige digitale werkwijze binnen SAAone is een 5D methode nog niet geïmplementeerd. Er bestaat wel de mogelijkheid een 3D viewer te installeren, deze viewer stelt de medewerkers van alle disciplines in staat om door het 3D model te lopen. In dit model staat heel het project SAAone met ca. 20 kilometer snelweg en ca. 40 kunstwerken. Tijdens het bekijken kunnen er ook middels de beschikbare meetgereedschappen in het programma lengten en oppervlakten bepaald worden. Aan een viewer hangen echter beperkingen. Binnen de viewer zijn er mogelijkheden tot het meten van afzonderlijke oppervlakten, maar niet om hoeveelheden op grote schaal te ramen. Omdat we in een tijd leven dat we zoveel mogelijk geautomatiseerd willen werken is er gekeken naar een softwarepakket dat ondersteuning biedt voor het ramen van hoeveelheden. De hoeveelheden zijn vervolgens in een Workbook uit te lezen en/of te exporteren naar Calculatie programma’s. Uit de softwarestal van Autodesk kwam Navisworks Manage naar voren. Deze versie stelt de gebruiker in staat om hoeveelheden te bepalen, maar is toegespitst op de utiliteitsbouw. Dit programma heeft standaard bibliotheken in de software geprogrammeerd voor het bepalen van deuren, ramen, sanitair etc. Dit brengt direct een belangrijk punt aan de orde, namelijk dat afmetingen binnen de Utiliteitsbouw vaak gestandaardiseerd zijn. Er zijn deuren en ramen in diverse maten, voor binnen en buiten en deze zijn allemaal in de standaard bibliotheken verwerkt. Voor de Civiele sector is het bijna niet mogelijk om dit te standaardiseren er zijn zoveel factoren bepalend voor de inpassing van een kunstwerk in het landschap. Er dient dus gezocht te worden naar een opzet om kostenbepalende hoeveelheden binnen de GWW-sector inzichtelijk te krijgen.

7

Na het vaststellen van de kostenbepalende hoeveelheden is gestart met het ontwikkelen van een prototype voor snelle en nauwkeurige kostenramingen binnen de projectgrenzen van SAAone. Om algemene kennis te ontwikkeling op het gebied van modelleren is in eerste instantie begonnen met het opzetten van een parametrisch ontwerp van een standaard tussensteunpunt, om deze vervolgens te exporteren naar de software met een Quantification module. Hier ontstond echter het probleem dat deze ‘Shared Parameters’ nog niet met elkaar konden communiceren. Na de lancering van vernieuwde software die de ‘Mapping’ functie ondersteund, is het mogelijk ‘Shared Parameters’ uit te lezen zoals deze zijn gemodelleerd. Het is nu mogelijk om op basis van de vastgestelde kostenbepalende hoeveelheden vanuit de 5D werkgroep, in een WBS (Work Breakdown Structure) op te nemen en een standaardisering te realiseren voor het ramen van hoeveelheden binnen de GWW-sector. Middels deze stap in automatisering is het mogelijk snel en nauwkeurig hoeveelheden in ontwerp wijzigingen vast te stellen en in beeld te krijgen. De kostenbepalende hoeveelheden van het project zijn nu eenvoudig binnen handbereik voor Calculatie. Het 5D modelleren heeft de potentie om de standaard te worden voor toekomstige GWW werken gedurende Tender- Ontwerp- Realisatie- en Beheer en Onderhoudsfase. Middels een Case is aangetoond dat de tijdsinvestering met betrekking tot het ramen van hoeveelheden met 75% wordt teruggebracht. Deze tijdsbesparing leidt direct tot een verlaging van de personeelskosten. Voordat deze tijdsbesparing gerealiseerd kan worden moet er eerst een investering gedaan worden in het softwarepakket Navisworks Manage 2015 en hardware waarop deze software kan draaien. De investering bedraagt €9.000,- en heeft een ‘break even point’ bij 23 kunstwerken gelijk aan ‘Viaduct Papelaan’. De bouwkosten van KW42 zijn geraamd op € 10.992.800,-. Hieronder worden de meest voorkomende voordelen van het gebruik van het 5D model benoemd die binnen de kaders van deze Bachelor scriptie ‘Betere kostenbewaking met BIM’ tegen zijn gekomen.

De 5 hoofd redenen om 5D te modelleren binnen SAAone

1. 2. 3. 4. 5.

Tijdsbesparing bij het ramen van kostenbepalende hoeveelheden; Veranderingen in het ontwerp snel en nauwkeurig in beeld brengen; Traceerbaarheid van wijzigingen binnen het ontwerp waarborgen; Het in beeld brengen van raakvlakken en conflicten; Meer inzicht in constructies en de samenhang tussen disciplines.

8

Summary (GB) The construction industry is known for its traditional building methods, but is the construction industry of today similar to those of the last century. Within the construction industry traditional methods often return, but in the field of innovation found in recent years a considerable advance by applying contemporary (supporting) software. For the modeling that is done SAAone uses Revit. This is modeling software from Autodesk that also brought AutoCad on the market, as well as many other construction related software programs. One of those other software programs is Autodesk Quantification this program supports volume estimates. Within this Bachelor thesis has been searched for the possible supportive role this software can assist in estimating costs defining quantities. At the start of the thesis is looked whether there is a possible link within Revit for 5D modeling to imaging design changes quick- and accurately. Trough parametric design it’s possible to create a model that shows new quantities when changing the parameters. Now the modeler quickly understands the consequences of changing and making choices about the design. After the realization of these costs link to the model there was little support within the design department to determine serving cost provisions for different disciplines within the 3D Revit model. There must be a improved solution for the Calculation and Work preparation department who frequently defining costs quantities during tenders and for selecting subcontractors using quantities from the 5D model. With the current digital method within SAAone is thid 5D method not yet implemented. It is possible to install a 3D viewer. This viewer enables employees of all disciplines to walk true the 3D model. This model contains the entire SAAone project with about 20 kilometer highway and 40 bridges/viaducts. Using the viewer objects can be measured with the available program tools, such as Area and Length. But using a viewer has it limits. It has de ability to measure separate areas, but not in order to determine quantities on a large scale. Because we live in a time that we want to work with automated software that offer support for estimation of quantities and then continue in a Workbook to read and export to calculation programs the search continues. Navisworks Manage emerged from the stable of Autodesk software, this version allows the user to determine quantities but mainly focuses on commercial buildings and standard libraries programmed into the software for the determination of doors, windows, plumbing etc. This immediately brings an important point on the agenda that measurements in non-residential construction are often standardized. There are doors and windows in various sizes, for indoors and outdoors and these are all included in the standard libraries. For the Civil Sector it is almost impossible to standardize this, there are so many factors determine the incorporation of viaducts and bridges in the landscape or the road connection to the existing road network. There should be a set-up standard for transparent cost-determine quantities within the Civil engineering sector. After determining the costs determined quantities has started the developing of a prototype for fast and accurate cost estimates within the project boundaries of SAAone.

9

Through the development of knowledge in the field of modeling is initially started with a standard parametric design of a standard intermediate support in the modeling program Revit to export the software with a Quantification module. Then however the problem arose that this Shared Parameters could nog communicate with each other. After the launch of new software that supports the mapping feature it was possible to read the Parameters as they are modeled. It is now possible to realize and standardized a project on the base of cost-determining quantities from the 5D workgroup a WBS (Work Breakdown Structure) for estimating quantities within the Civil engineering sector. Through this step it is possible to quick- and accurately determine volume changes in design. Determining image the cost of project amounts are now easily within reach for the Calculation department. The 5D model has the potential to become the standard for future Civil engineering during Tender, Design and Realization management and Maintenance phase. By means of a case is shown that the time investment is reduced with regard to the estimation of quantities of 75%. These time savings leads directly to a reduction in staff coasts. Before this time savings can be achieved there first must be made an investment in the software Navisworks Manage 2015 and hardware on which the software van run. The investment costs €9.000,- and has a ‘breakeven point’ with 23 bridges/viaducts equals ‘Viaduct Papelaan’. The construction costs are estimated at KW42 of €10.992.800,-. Listed below are the most common pros of using the 5D model named within the frameworks of this Bachelor thesis “Improved cost control using BIM’.

The 5 main reasons for 5D modeling within SAAone

1. 2. 3. 4. 5.

Time savings in estimating cost-determing quantities; Quickly and accurately portrayed gain Changes in design; To ensure traceability of changes in the design; The observation of similarities and conflicts; More insight into the relationship between structures and diciplines.

10

Inhoudsopgave ALGEMENE INFORMATIE .............................................................................................. 4 OPSTELLER BACHELOR SCRIPTIE ............................................................................................ 4 HOGESCHOOL UTRECHT BEOORDELAAR(S) BACHELOR SCRIPTIE ......................................................... 4 BEDRIJFSBEOORDELAAR(S) BACHELOR SCRIPTIE .......................................................................... 4 VOORWOORD .............................................................................................................. 5 AFKORTINGEN EN DEFINITIES ..................................................................................... 6 AFKORTINGEN ................................................................................................................ 6 DEFINITIES ................................................................................................................... 6 SAMENVATTING (NL) ................................................................................................... 7 De 5 hoofd redenen om 5D te modelleren binnen SAAone ............................................... 8 SUMMARY (GB) ............................................................................................................ 9 The 5 main reasons for 5D modeling within SAAone ...................................................... 10 1

INLEIDING .......................................................................................................... 13 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6

2

KOSTEN BINNEN HET BIM PROCES....................................................................... 15 2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.3 2.3.1 2.4 2.4.1 2.4.2 2.5

3

CENTRALE VRAAGSTELLING ....................................................................................... 13 RELEVANTIE VAN HET ONDERZOEK EN HUIDIGE STAND VAN ZAKEN ............................................ 13 BIM IN DE PRAKTIJK BIJ INFRAPROJECTEN ....................................................................... 13 ONDERWERP AFBAKENEN ......................................................................................... 13 ONDERZOEKSCHEMA .............................................................................................. 14 AFSLUITING ........................................................................................................ 14

INTRODUCTIE BIM ................................................................................................ 15 INVLOED VAN WIJZIGINGEN IN HET ONTWERPPROCES .......................................................... 16 HET ONTWERPPROCES ......................................................................................... 16 KOSTEN VAN ONTWERPWIJZIGINGEN ......................................................................... 16 KOSTENBEPALENDE HOEVEELHEDEN .......................................................................... 17 PROCES VAN INFORMATIEDELING ................................................................................. 18 DE DRIEHOEKSVERHOUDING .................................................................................. 18 INTERVIEWS ....................................................................................................... 18 OPMERKELIJKE UITKOMSTEN INTERVIEWS .................................................................... 19 CONCLUSIE EN SAMENVATTING ................................................................................ 21 AFSLUITING ........................................................................................................ 21

RAMEN VAN HOEVEELHEDEN ............................................................................... 23 3.1 3.2 3.3

INLEIDING ......................................................................................................... 23 SOFTWARE KEUZE VOOR HET RAMEN VAN HOEVEELHEDEN ...................................................... 23 CONCLUSIE EN SAMENVATTING ................................................................................... 25

11

4

ONTWERP TESTEN EN ANALYSEREN ..................................................................... 27 4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.2 4.2.1 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4 4.4

5

CASE 5D MODEL .................................................................................................. 35 5.1 5.2 5.3 5.4

6

INLEIDING ......................................................................................................... 27 SHARED PARAMETERS .......................................................................................... 27 VINDEN EN KOPPELEN VAN OBJECTEN / BIM-CODE ......................................................... 28 SEARCH SETS .................................................................................................. 29 CONCEPTUEEL 5D MODEL......................................................................................... 30 REALISATIE VAN HET PROTOTYPE ............................................................................. 30 BEVINDINGEN 5D MODEL ......................................................................................... 31 OPBOUW VAN HET 5D MODEL ................................................................................. 31 PROCESSCHEMA ................................................................................................ 32 DE SOFTWARE - 5D MODEL - TOTAALOVERZICHT ........................................................... 32 SOFTWARE - 5D MODEL - FUNDATIE AS 1 ................................................................... 33 CONCLUSIE EN SAMENVATTING .................................................................................. 34

INLEIDING ......................................................................................................... 35 TRADITIONEEL RAMEN VAN HOEVEELHEDEN ...................................................................... 35 DIGITAAL RAMEN MIDDELS HET 5D MODEL ...................................................................... 36 CONCLUSIE EN SAMENVATTING ................................................................................... 41

CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN ....................................................................... 43 6.1 6.2

CONCLUSIES ....................................................................................................... 43 AANBEVELING ..................................................................................................... 44

7

NAWOORD .......................................................................................................... 45

8

LITERATUURLIJST ............................................................................................... 47 8.1 8.2 8.3

9

BOEKEN ............................................................................................................ 47 WEBSITES ......................................................................................................... 47 OVERIGE BRONNEN ................................................................................................ 48

BIJLAGEN............................................................................................................ 49 9.1 9.1.1 9.1.2 9.1.3 9.1.4 9.2

INTERVIEWS ....................................................................................................... 51 INTERVIEWS CALCULATIE ...................................................................................... 51 INTERVIEWS WERKVOORBEREIDING .......................................................................... 61 INTERVIEWS ONTWERP ........................................................................................ 71 INTERVIEWS 5D WERKGROEP ................................................................................. 81 DEELVRAGEN ...................................................................................................... 89

12

1 Inleiding 1.1

Centrale vraagstelling

Op welke wijze kan met toepassing van BIM (Bouwwerk Informatie Modellering) een model gerealiseerd worden om een betrouwbaar financieel beeld te krijgen van een generiek kunstwerk dat onderhevig is aan wijzigingen gedurende het ontwerpproces van Voorlopig Ontwerp (VO) naar Definitief Ontwerp (DO) en hoeveel procent is deze ‘BIM-werkwijze’ efficiënter dan de traditionele werkwijze waarin los van elkaar wordt ontworpen en gecalculeerd?

1.2

Relevantie van het onderzoek en huidige stand van zaken

Binnen de GWW-sector en dus ook binnen SAAone houden werknemers vast aan de oude vorm van hoeveelheden ramingen. We zien hier dat het gebruik van een 2D tekening i.c.m. de schaallat traditiegetrouw koploper is wanneer hoeveelheden bepaald dienen te worden. Zie voor onderbouwing hiervan de uitkomsten in bijlage 9.1.1 ‘Interviews Calculatie’. Uit onderzoeken binnen de Utiliteitsbouw (Bron: GEOiD Software suite) is gebleken dat er een besparing tot wel 80% valt te behalen middels het efficiënt ramen van hoeveelheden. Dit zijn resultaten die hoge ogen gooien, het is immers een flinke besparing die ook binnen de GWWsector gewenst is.

1.3

BIM in de praktijk bij infraprojecten

Anno 2013 zijn grote integrale werken in uitvoering zoals SAAone (Schiphol, Amsterdam, Almere). Nieuwe technologieën zoals BIM hebben de potentie om een ondersteunende rol te vervullen van het ontwerp-/ tot realisatieproces binnen deze nieuwe contractvorm. Bij een goed Revit basismodel kan er veel efficiëntie geboekt worden binnen de diverse disciplines denk hierbij aan de raakvlakken tussen de afdelingen Ontwerp, Werkvoorbereiding en Calculatie. Geregeld wijzigt het ontwerp door optimalisaties in de tenderfase of door uitvoeringstechnische redenen. BIM heeft de potentie om de veranderende kosten die gepaard gaan met het gewijzigde ontwerp efficiënt inzichtelijk te maken.

1.4

Onderwerp afbakenen

Onder de titel ‘Betere kostenbewaking met BIM’ is onderzoek gedaan naar mogelijke verbetering van kostenbewaking voor generieke kunstwerken. Het onderzoek heeft plaats gevonden binnen de projectgrenzen van SAAone maar is door de keuze voor een generiek kunstwerk op de hele GWWsector en dus toekomstige projecten toepasbaar. Traditioneel begroten kost veel tijd en de beschikbare informatie uit het 2D model strookt niet altijd met de gewenste gegevens waar de kostenbepaler/bewaker naar opzoek is. Onderzocht is of nieuwe BIM ontwikkelingen de potentie hebben deze traditionele vorm te ondersteunen. Het doel hiervan is om wijzigingen in het ontwerp snel, nauwkeurig en efficiënt inzichtelijk te krijgen met daaraan gekoppeld de kosten.

13

1.5

Onderzoekschema

Het onderzoekschema, opgesteld t.b.v. het plan van aanpak is de leidraad geweest voor het onderzoek. Hierin is te zien welke stappen en richtingen t.b.v. het vergaren van kennis zijn doorlopen om tot het eindproduct te komen van deze Bachelor scriptie. Zie afbeelding 01.

Afbeelding 01 (Onderzoekschema Bachelor Scriptie ‘Betere kostenbewaking met BIM’)

1.6

Afsluiting

In hoofdstuk 2 wordt gekeken naar de kosten binnen het BIM proces en de huidige vorm van informatiedeling binnen de projectorganisatie SAAone.

14

2 Kosten binnen het BIM proces 2.1

Introductie BIM

BIM is een werkmethodiek waarbij in een 3D Bouw Informatie Model integraal wordt samengewerkt. BIM is gebaseerd op werken middels één model (database) waarin gegevens van alle betrokken disciplines worden verwerkt. In dit model is direct zichtbaar hoe de verschillende disciplines zich t.o.v. elkaar verhouden. De kracht van virtueel bouwen met een Bouw Informatie Model is integraal samenwerken. Het integraal samenwerken in een BIM model biedt voordelen voor alle partijen binnen het bouwproces. Landelijke is de toepassing van BIM in drie hoofdgroepen te verdelen, zoals te zien in grafiek 01 (BIM in hoofdgroepen). De vergelijking binnen SAAone is gemaakt en dit is te zien in grafiek 02. Hieruit blijkt dat binnen de projectgrenzen van SAAone nog niet wordt gewerkt met het 5D kosten aspect binnen het BIM model. Landelijk neemt 5D kosten ca. 25% in beslag, dit weerspiegelt de relevantie van deze scriptie.

BIM hoofdgroepen landelijk in procenten (%)

27% 3D clashdetectie 54% 19%

4D tijd 5D kosten

Grafiek 01 (BIM in hoofdgroepen, Bron STUMICO bijeenkomst).

BIM hoofdgroepen binnen SAAone in procenten (%)

19% 3D clashdetectie 81%

4D tijd

Grafiek 02 (BIM in hoofdgroepen binnen SAAone).

15

2.2

Invloed van wijzigingen in het Ontwerpproces

In deze paragraaf wordt aangetoond in welke fase van het Ontwerpproces de impact van kosten voor wijzigingen in het ontwerpproces het grootst zijn en wat daardoor de meerwaarde van het 3D, (4D) en 5D modelleren kunnen zijn om in een vroeg stadium van het Ontwerp zoveel mogelijk duidelijkheid te krijgen in het te bouwen kunstwerk. Middels het afnemen van interviews met minimaal twee werknemers per discipline is gekeken hoe de informatieoverdracht binnen SAAone plaatsvind. Hierbij is gekeken naar de kennisoverdracht tussen de afdeling Ontwerp, Werkvoorbereiding en Calculatie.

2.2.1 Het ontwerpproces Om een duidelijk beeld te krijgen welke informatie benodigd is in de stappen van VO naar DO is afbeelding 02 (informatie bij stappen in het ontwerpproces) gemaakt. Dit overzicht laat zien welke informatie in welke fase benodigd is. Binnen deze scriptie wordt gekeken tot en met het Definitief ontwerp en de implementatie van het 5D model, maar de vervolgstappen Realisatie en Beheer & Onderhoud zijn tevens opgenomen om inzicht te geven welke vervolgstappen doorlopen worden tot het einde van het (Ontwerp)proces.

Afbeelding 02 (Informatie bij stappen in het proces van VO naar DO).

2.2.2 Kosten van ontwerpwijzigingen Binnen de GWW-sector heeft de afgelopen jaren een wijziging van contractvormen plaatsgevonden, van het traditioneel afprijzen van een bestek welke voorgeschreven was door de opdrachtgever, naar Design & Construct (D&C) -werken.

16

Door invoer van de nieuwste contractvormen zoals binnen SAAone, bestaande uit: Design, Build, Finance en Maintain (DBFM) heeft er een verschuiving plaatsgevonden van de verantwoordelijkheden tussen opdrachtgever en aannemer. Een onderdeel wat er vanaf de start uitspringt, zijn de verantwoordelijkheden die bij het Ontwerp (Design) en de validatie van het Ontwerp dat nu volledig bij de aannemer is komen te liggen. In onderstaande afbeelding 03 (Kosten van ontwerpwijzigingen in het bouwproces) is duidelijk weergegeven (MacLeamy curve) tijdens welke processtappen van Voorlopig Ontwerp tot Beheer & Onderhoud (Maintain) de financiële impact van ontwerpwijzigingen het grootst is. Het is voor de aannemer van groot belang in een zo vroeg mogelijk stadium (Voorlopig Ontwerp – Definitief Ontwerp) wijzigingen door te voeren om in een later stadium de hoge kosten die dan gepaard gaan met ontwerpwijzigingen te voorkomen.

Afbeelding 03 (Kosten van ontwerpwijzigingen in het bouwproces)

2.2.3 Kostenbepalende hoeveelheden Binnen deze scriptie wordt gekeken naar een werkwijze om snel en nauwkeurig kostenbepalende hoeveelheden inzichtelijk te maken, wat valt en staat met een goede ondersteunende module. Dit zal moeten bijdragen aan een betere interactie tussen de disciplines Ontwerp, Werkvoorbereiding en Calculatie en de implementatie van BIM binnen SAAone m.b.t. het 5D model.

17

2.3

Proces van informatiedeling

2.3.1 De driehoeksverhouding Er is gekeken naar de driehoeksverhouding die ontstaat door informatiedeling van de disciplines: Ontwerp, Calculatie en Werkvoorbereiding. Uit onderstaande schema is te zien hoe de informatieoverdracht binnen SAAone plaats vindt. Met alle betrokken disciplines zijn interviews gehouden hoe de overdracht momenteel is en hoe deze verbeterd zou kunnen worden.

De driehoeksverhouding zoals deze te zien is in afbeelding 04 is niet nieuw en zal binnen veel organisaties binnen de GWW-sector gelijk zijn.

Ontwerp

WvB

Calculatie

Afbeelding 04 proces informatiedeling binnen SAAone.

Uit de gevoerde gesprekken per discipline is naar voren gekomen dat de informatieoverdracht tussen Ontwerp en Werkvoorbereiding beter verloopt dan tussen Ontwerp en Calculatie. Dit komt doordat de afdeling Ontwerp en Werkvoorbereiding leidend zijn voor de mogelijkheden in het model en de uitvoerbaarheid. Daarnaast dient de Werkvoorbereiding rekening te houden met belanghebbende (Stakeholders). Het zou echter goed zijn de Calculatie meer te betrekken binnen dit ontwerpproces. Een voordeel van de aanwezigheid van een Calculator zou kunnen zijn dat een uitvoeringswijze zoals bedacht door de Werkvoorbereiding sneller maar duurder is terwijl de Calculator op andere werken ervaring heeft met een goedkopere oplossing die niet veel scheelt qua uitvoeringstijd. M.a.w. het delen van informatie is van cruciaal belang.

Afbeelding 05 geeft deze raakvlakken weer waarbij alle drie de disciplines zijn betrokken. Werkvoorbereiding

2.4

Ontwerp

Interviews

Het doel van de interviews houden is een duidelijk beeld te krijgen hoe er per discipline gekeken wordt naar het BIM model. De huidige (onderlinge) samenwerking en waar de verbeterpunten voor de toekomst liggen.

Calculatie

18

2.4.1 Opmerkelijke uitkomsten interviews Paragraaf 9.1.1 t/m 9.1.4 bestaan uit interviews die zijn afgenomen bij de disciplines Ontwerp, Werkvoorbereiding, Calculatie en de 5D werkgroep. Opmerkelijke uitkomsten die bijdragen aan de opzet en richting van deze Bachelor scriptie worden in deze paragraaf besproken. De uitkomsten van deze interviews zijn waar mogelijk verwerkt in grafieken zoals hieronder te zien is in grafiek 03 (Verwachte implementatie van BIM binnen SAAone). Binnen deze grafiek is zichtbaar per discipline binnen hoeveel jaar zij denken dat het nog duurt voordat BIM volledig geïmplementeerd zal zijn. Het verschil met de professionals van de Stumico enquête bedraagt 1,1 jaren en geeft ca. een identiek beeld t.o.v. de SAAone organisatie.

Implementatie van BIM binnen SAAone uitgedrukt in jaren 10 9 8 7 6 5 4 3

Ontwerp 5D werkgroep Werkvoorbereiding Calculatie Gemiddelde SAAone

Grafiek 03 (verwachte implementatie van BIM binnen SAAone)

Uit de grafiek is op te maken dat disciplines die hard werken aan de implementatie van BIM, in deze discipline Ontwerp en de 5D werkgroep een langere implementatie termijn opgeven dan disciplines die niet direct gebruik maken van BIM. Een kanttekening van een praktische Werkvoorbereider met tien jaar ervaring luide tijdens het onderzoek: ,,Misschien zal BIM niet komen tot een volledig implementatie maar zal het een ondersteunende rol blijven vervullen in het bouwproces’’. Binnen de SAAone organisatie zijn de betrokkenen ook gevraagd een cijfer te geven voor de meerwaarde van BIM binnen het project. In onderstaande tabel 01 (Meerwaarde BIM uitgedrukt in een cijfer) zijn de gemiddelde cijfers weergegeven per discipline.

Discipline Ontwerp Werkvoorbereiding Calculatie 5D werkgroep

Cijfer

Rapportcijfer BIM SAAone

6,5 6,5 6,0 7,5

6,6

Tabel 01 (Meerwaarde BIM uitgedrukt in een cijfer)

19

Uit bovenstaande tabel kan de conclusie getrokken worden dat alle betrokken discipline ca. een zelfde verwachtingspatroon hebben van BIM binnen de projectgrenzen van SAAone. Afwijkend is het cijfer van de 5D werkgroep waaruit geconcludeerd kan worden dat deze groep gedurende de periode van enkele maanden door intensief met BIM te werken de potentie van BIM voor de organisatie weet in te schatten. Aanvullend op het cijfer is per discipline gevraagd om een onderbouwing te geven van het cijfer dat ze hebben gegeven de vraag die gesteld is luide: ‘Kan je een korte onderbouwing geven van het cijfer dat je bij de vorige vraag hebt opgegeven, wat vind je goed en/of minder goed aan BIM binnen SAAone?’ Antwoorden van de betrokken disciplines m.b.t. bovenstaande vraag worden hieronder beantwoord. Het volledige interview is terug te vinden in bijlage 9.1 ‘Interviews’. Een aanvulling t.o.v. de interviews zijn de conclusies die onder ieder antwoord door de opsteller van de scriptie zijn toegevoegd.

Antwoord discipline Ontwerp: Er is veel meer uit te halen dan dat er momenteel mee wordt gedaan. Door een betere aansturing vanaf het begin van het project. Uiteraard is het gebruik van BIM een leerproces, bij elk project leer je weer nieuwe dingen die in een volgend project kunnen worden verbeterd/toegepast. Je kunt het niet in één keer goed doen. Conclusie: Door juiste aansturing van de ontwerpleider in het begin van het modelleerproces, kan middels tekenafspraken de gewenste modelopbouw gerealiseerd worden. Door de juiste (vooraf afgesproken) objectinformatie te koppelen aan het ontwerp, kunnen andere disciplines de gewenste informatie uit het BIM model halen.

Antwoord discipline Werkvoorbereiding: Pluspunten, om de meerwaarde van BIM uit te drukken zijn het in beeld brengen van raakvlakken. Het maken van visualisaties voor werkplannen en offertes aanvragen. Minpunten, toevoegen van maatvoering de geplaatste maatvoering is onbetrouwbaar. Algemeen dient het integraal gebruik verder geoptimaliseerd te worden en faseringen zichtbaar verwerkt te worden in het BIM model. Conclusie: De minpunten kunnen weggenomen worden wanneer de juiste objectinformatie gekoppeld wordt aan het ontwerp, hierdoor wordt maatvoering niet noodzakelijk maar kan middels aanklikken van het object de eigenschappen van het te realiseren onderdeel worden uitgelezen. De maatvoering dient wel juist opgenomen te worden om controles uit te kunnen voeren op het geautomatiseerde 5D proces.

Antwoord discipline Calculatie: Het blijkt toch nog erg lastig te zijn om op een snelle en eenvoudige manier goede en traceerbare hoeveelheden uit het 3D model te krijgen. Conclusie: Bij de discipline Calculatie zien we een duidelijk antwoord. Op basis van deze uitkomst wordt gezocht naar bijpassende uitvoeringswijze die kan bijdragen om snel en eenvoudig traceerbare hoeveelheden te ramen van een generiek kunstwerk.

20

Antwoord 5D werkgroep: BIM is een middel dat veel inzicht geeft en discussies over raakvlakken vergemakkelijkt. Het is daarnaast een middel met ontzettend veel mogelijkheden. Wel moeten we waken voor overschatting van de waarde van BIM, het is pas nuttig als het goed gebruikt wordt en dat kost een inspanning in tijd en geld en moet voor ieder project in iedere fase afgewogen worden. Conclusie: De mogelijkheden van BIM lijken eindeloos, maar vinden pas draagvlak binnen een organisatie wanneer de implementatie ervan zonder teveel haken en ogen ingevoerd wordt. Er dient gewaakt te worden voor de schijnnauwkeurigheid van het 3D model wanneer er binnen de GWW-sector wordt besloten er de diepte mee in te gaan. Op basis van bovenstaande uitkomsten, verkregen middels uitgevoerde interviews per betrokken discipline, is de relevantie van dit onderzoek maar ook de relevantie binnen GWW-sector aangetoond om tot een werkwijze te komen om kostenbepalende hoeveelheden te ramen. Om tot een oplossing te komen voor het snel en nauwkeurig ramen van traceerbare hoeveelheden zal een 5D prototype gemaakt worden om de bruikbaarheid ervan te testen.

2.4.2 Conclusie en samenvatting De verschillende disciplines hebben afzonderlijk van elkaar antwoord gegeven op de deelvragen met als gezamenlijke uitkomst dat ze allen op zoek zijn naar traceerbare hoeveelheden binnen het 3D model. Op basis van deze uitkomst kan gericht worden gezocht naar een oplossing voor het snel en nauwkeurig ramen van kostenbepalende hoeveelheden. De informatiedeling per discipline speelt een grote rol in het integraal samenwerken. In het volgende hoofdstuk wordt gekeken hoe de kennisdeling binnen de SAAone organisatie plaats vindt en waar mogelijk verbeterpunten liggen.

2.5

Afsluiting

Naast de gehouden interviews zijn ook de deelvragen zoals opgesteld in het plan van aanpak nauwkeurig bestudeerd, uitgewerkt en toegevoegd in de bijlage, hoofdstuk 9 paragraaf 2. In het volgende hoofdstuk wordt uitgelegd hoe is gekomen tot de keuze van hoeveelheden ramingen middels gebruik van Quantification module binnen het 3D model.

21

22

3 Ramen van hoeveelheden 3.1

Inleiding

In dit hoofdstuk worden de stappen besproken die zijn doorlopen om tot de keuze te komen welk programma het meest geschikt is voor het ramen van hoeveelheden en uiteindelijke het realiseren van een prototype voor het maken van de 5D koppeling. 5D bevat het aspect kosten gekoppeld aan het 3D- model.

3.2

Software keuze voor het ramen van hoeveelheden

Bij aanvang van de scriptie ‘Betere kostenbewaking met BIM’ is gekeken welke programma’s er op de markt zijn en mogelijk het ramen van hoeveelheden kunnen ondersteunen. Middels interviews bij de betrokken disciplines binnen het ontwerpproces zoals Ontwerp, Calculatie en Werkvoorbereiding is geïnventariseerd welke programma’s veelal gebruikt worden. De uitkomsten zijn vervolgens gerangschikt op populariteit en op functionaliteit beschouwd.

• Onderzoek naar mogelijkheden voor het ramen van hoeveelheden stap 1

stap 2

• 2D tekening i.c.m. schaallat • PDF XChange viewer • Navisworks Freedom • Revit • Autodesk Quatification Take Off

• Autodesk Quantification module binnen Navisworks Manage '15

stap 3

Afbeelding 06 (proces naar keuze QTO module binnen Navisworks Manage).

In hoofdstuk 9 paragraaf 2 (Antwoorden op deelvragen) wordt onderbouwd wat de voor- en nadelen zijn van de verschillende manieren voor het ramen van hoeveelheden. In het kort is de traditionele 2D tekening i.c.m. schaallat verouderd, onnauwkeurig en in de 21e eeuw misschien wel achterhaalt. De PDF XChange viewer is een toegankelijk programma wat gratis is te downloaden en zodoende een groot bereik heeft bij de werknemers van SAAone en binnen de GWW-sector. De mogelijkheden zijn door het 2D vlak ‘platte tekening’ echter beperkt en sluiten niet aan bij de mogelijkheden m.b.t. het 3D model. Voor het ramen van hoeveelheden is ook gekeken naar het 3D programma waar binnen SAAone mee gemodelleerd wordt. Dit is Autodesk Revit 2013. Hier kan middels parametrisch modelleren wijzigingen in het ontwerp gekoppeld worden aan kosten.

23

De koppeling vierkante meters bekisting en kubieke meters beton is binnen deze bachelor scriptie gerealiseerd en zal hieronder middels twee afbeeldingen worden verduidelijkt.

Afbeelding 07 (3D model kunstwerk 42 ‘viaduct Papelaan’ binnen Revit 2013)

Afbeelding 08 (koppeling kosten aan het 3D model)

Uit gesprekken met de discipline Ontwerp is gebleken dat het niet wenselijk is andere disciplines dan Ontwerp gebruik te laten maken van Revit. Dit heeft te maken met de toegankelijkheid van de software en het mogelijk (on)bewust aanbrengen van wijzigingen in het moeder model.

24

Om die redenen is er voor gekozen een programma te zoeken wat zonder veel inspanning toegankelijk is voor de disciplines Werkvoorbereiding en Calculatie zodat deze disciplines in een eigen omgeving in het model kunnen werken. Autodesk Quantification Take Off had tijdens de varianten studie de meeste potentie. De redenen hiervoor zijn, dat zowel de mogelijkheid bestaat om 2D tekeningen en 3D modellen in te laden en middels de functie Workbook de geselecteerde onderdelen van een kunstwerk gebundeld en voorzien van hoeveelheden geprint kunnen worden. Dit geeft een duidelijk en gestructureerd overzicht van de hoeveelheden per onderdeel. Hiervoor dient wel een overzichtelijke WBS opgesteld/gehanteerd te worden. Zoals in afbeelding 06 (Proces naar keuze QTO module binnen Navisworks Manage) is te zien, heeft er een switch plaatsgevonden naar Navisworks Manage. De reden hiervan ligt in het gebruik van Navisworks Freedom welke de Quantification module niet ondersteund. Navisworks Manage ondersteunt deze module wel.

3.3

Conclusie en samenvatting

Binnen dit hoofdstuk is middels een stappenplan aangetoond welke stappen zijn doorlopen om uiteindelijk de keuze te maken voor het ramen van kostenbepalende hoeveelheden binnen de beschikbare software die gebruikt wordt bij SAAone. Binnen Revit bestaat de mogelijkheid om een 5D koppeling te maken zoals aangetoond in dit hoofdstuk. Het is echter te betwijfelen of een Modelleur belast dient te worden met het ramen van hoeveelheden. Een pluspunt is echter wel dat de Modelleur inzage krijgt in kosten tijdens een variantenstudie in het ontwerpproces. In het volgende hoofdstuk wordt verder ingegaan op de mogelijkheden van de Quantification (Hoeveelheden) module binnen Navisworks Manage.

25

26

4 Ontwerp testen en analyseren 4.1

Inleiding

In deze paragraaf wordt stilgestaan bij het uitlezen van objectinformatie uit het 3D model.

4.1.1 Shared parameters Bij het Prototype zat de uitdaging in het uitlezen van de ‘Shared parameters’. Wat zijn deze informatiedragers en waar in het model vindt dit plaats. Om hier meer duidelijkheid in te geven is onderstaand processchema opgesteld, zie afbeelding 09.

Afbeelding 09 (Processchema shared parameters)

De vernieuwing waarbinnen binnen deze Bachelor scriptie aandacht aan is geschonken, is de functie ‘Mapping’ van informatiedragers. Per onderdeel is gekeken naar het uitlezen van ‘Parameters’ de stappen zijn aangehouden conform afbeelding 10 (Kostenbepalende hoeveelheden voor een generiek kunstwerk). Al snel kwam aan het licht dat de manier van modelleren cruciaal is voor ‘Mapping’ van een generiek kunstwerk. Daarvoor dienen concrete teken/modelleerafspraken gemaakt te worden o.b.v. welke Category, Property, Condition en Value de gewenste informatie uitgelezen kan worden. Binnen de Scriptie zijn twee mogelijkheden bekeken: • •

Koppelen van Objecten; Koppelen van BIM-code.

27

4.1.2 Vinden en koppelen van Objecten / BIM-code Het vinden van Objecten wordt ondersteund door de functie ‘Find Items’. In afbeelding 10 is te zien welke velden doorlopen moeten worden om de gewenste objectinformatie uit het model te genereren en te koppel aan ‘Search Sets’. In paragraaf 4.4.5 wordt verder ingegaan op het belang van deze ‘Search Sets’.

Kunstwerk

Category

Property

Condition

Value

Afbeelding 10 invoeren van gegevens binnen de functie ‘Find Items’

Wanneer de gebruiker bekend is met de (standaard) opbouw van het 3D model kan er gezocht worden naar de gewenste Parameters. In afbeelding 12 is een ingevuld voorbeeld zichtbaar van de prefab fundatie palen van kunstwerk 42, As 1.

Afbeelding 11 Vinden en koppelen van Objecten.

In afbeelding 11 is te zien dat er een keuze mogelijkheid is tussen zeven paallengtes. Hier dient een controle slag uitgevoerd te worden middels de ‘Properties’ paallengte As 1. om de juiste paallengte te selecteren. Door op de knop ‘Find All’ te klikken worden alle palen geselecteerd die aan deze zoekcriteria voldoen. Om de extra controlestap uit te sluiten en direct de juiste paallengte van As 1 uit te lezen is gekeken naar het koppelen van de BIM-code. De exercitie is gelijk en vind plaats binnen de functie ‘Find Items’. Binnen SAAone is een ‘Object type codering’ opgesteld voor het toekennen van een BIM-code aan een Object. Deze codering is als volgt opgebouwd: SBScode_Moot.As.Objectnummer. Dit is zichtbaar in het ‘drop down menu’ van ‘Value’ in afbeelding 12.

Afbeelding 12 Vinden en koppelen van BIM-code.

28

Door het koppelen van de BIM-code wordt per As de juiste paallengte gekoppeld. Er hoeft hierdoor geen controle met het model plaats te vinden wat een voordeel is t.o.v. het koppelen van Objecten. Bij de vervolgstap, het ramen van hoeveelheden van het landhoofd. Is een gelijke koppeling gemaakt met de BIM-code aan codering 11, ‘Poer/Vloer/Landhoofd(excl. fundatie)’ zie afbeelding 17.

Afbeelding 13 (Object type codering SAAone Bron: Object type codering Origineel).

Deze koppeling is mogelijk, maar nog niet gedetailleerd gemodelleerd, zodat een verdere koppeling nog niet mogelijk is. Wanneer de basis van de 5D werkgroep wordt geïmplementeerd kunnen deze waarden worden uitgelezen en middels de functie ‘Mapping’ worden aangevuld. Het is wel mogelijk de verschillende onderdelen per landhoofd uit het model te halen zoals te zien is in afbeelding 14. De kistoppervlakten zijn tevens een aandachtspunt, deze kunnen binnen deze 5D werkmethodiek enkel door het aanbrengen van een meetvlak of de meetfuncties geraamd worden. De informatie is wel uit het Revit 3D model te halen maar Navisworks leest dit momenteel nog niet uit.

Afbeelding 14 (BIM-Code geselecteerd landhood en zichtbare objecten in het Quantification Workbook).

4.1.3 Search Sets Het opslaan van Objectinformatie kan door toepassing van twee type ‘Sets’. In afbeelding 14 zijn deze weergegeven met het bijbehorende icoon. Een ‘Gouden regel’ (Bron: BeyondDesign) is enkel werken met ‘Search Set’. Het icoon ‘Verrekijker’ speurt door het gebruik van deze ‘Set’ het geselecteerde model af o.b.v. ingevoerde gegevens conform afbeelding 15.

29

Door deze ‘Set’ te gebruiken worden bij een revisie alle nieuwe Objecten met gelijke BIM-code uitgelezen en toegevoegd aan het ‘Workbook’.

Afbeelding 15 Type Sets binnen Navisworks Manage

4.2

Conceptueel 5D model

Om tot een 5D model te komen is eerst een prototype gemaakt van een generiek tussensteunpunt gelijkwaardig aan kunstwerk 42 ‘Viaduct Papelaan’. Dit prototype heeft de basis gevormd voor alle vervolg stappen.

4.2.1 Realisatie van het Prototype Na de keuze voor de Quantification module bleek al snel dat de ‘Shared Parameters’ niet werden uitgelezen. De oplossing is gezocht in de standaardisering van modellen binnen Revit. Dit houdt in dat er enkel met bestaande bibliotheekvormen vanuit Revit ontworpen wordt. Ook deze insteek leverde niet het gewenste resultaat op, namelijk het uitlezen van ‘Shared Parameters’.

Afbeelding 16 (Prototype - Model tussensteunpunt - Gemodelleerd met standaard bibliotheek vormen uit Revit).

30

Ondanks dat het prototype niet het gewenste eindresultaat heeft opgeleverd zorgde de opzet van het 3D model binnen Revit wel voor basisvaardigheden van het modelleren, verplaatsing in de manier van werken van de modelleur en voor de benodigde tekenafspraken om de juiste objectinformatie toe te kennen aan het 3D model.

4.3

Bevindingen 5D model

Binnen de GWW-sector zijn steeds terugkerend onderwerpen de kostenbepalende hoeveelheden. Kostenbepalende hoeveelheden zijn items zoals: fundatiepalen, beton, bekistingen, wapening etc. Het nauwkeurig bepalen van bovenstaande hoeveelheden is naast het ramen van hoeveelheden voor tenders en werkbegrotingen belangrijk voor het aanvragen van offertes en/of het aanstellen van onderaannemers o.b.v. juiste uitganspunten. Binnen dit hoofdstuk gaan we met de opgedane kennis van het prototype verder met de test versie van Navisworks Manage 2015. Het doel is de objectinformatie gekoppeld aan het 3D model uit te lezen en traceerbaar te maken voor de disciplines Werkvoorbereiding en Calculatie. Om uiteindelijk te kunnen beoordelen of de beoogde efficiëntie te behalen is, evenals de beoogde meerwaarde, wordt in hoofdstuk 5 een Case uitgevoerd.

4.3.1 Opbouw van het 5D model De basis voor het 5D model ligt in het bepalen welke hoeveelheden kostenbepalend zijn. Binnen een project en binnen deze Bachelor Scriptie is een generiek kunstwerk binnen de GWW-sector beschouwd. Binnen de 5D werkgroep van Volker InfraDesign is onderstaande overzicht van kostenbepalende hoeveelheden tot stand gekomen.

Afbeelding 17 kostenbepalen hoeveelheden voor een generiek kunstwerk in de GWW-sector.

31

4.3.2 Processchema Om een overzichtelijk beeld te krijgen van het proces om tot het 5D model te komen is afbeelding 11 (Processchema 5D model) gemaakt. Dit geeft een duidelijk beeld van welke software op welk moment wordt toegepast. Wat de benodigde input is en wat de vervolgstappen zijn om tot de gewenste eindresultaten te komen. Het startpunt van deze Bachelor Scriptie is de stippenlijn.

Afbeelding 18 (processchema 5D model)

4.3.3 De software - 5D model - Totaaloverzicht Onderstaande afbeeldingen geven een goed overzicht van de omvang van KW42. Op basis van dit 3D model is de Calculator / Werkvoorbereider goed in staat om de diverse onderdelen te benoemen en de 5D structuur op te zetten. De laatste foto geeft in het blauw alle randelementen aan de Noordwestzijde van het kunstwerk weer. Dit is enkel zichtbaar te krijgen door handmatig Sets aan te maken en te benoemen.

32

Afbeelding 19 (3D visualisatie KW42 ‘viaduct Papelaan’).

Middels de functie Sets wordt in hoofdstructuur de opbouw van een generiek kunstwerk opgemaakt zie afbeelding 20 (Sets structuur). De mappen zijn onderverdeeld in subgroepen zoals is te zien bij de map Randelementen. Hier is de structuur conform afbeelding 10 (Kostenbepalende hoeveelheden) duidelijk te herleiden. De herleidbaarheid van subgroepen is herkenbaar omdat deze zoals in afbeelding 19 is te zien blauw oplicht wanneer geselecteerd. In de volgende paragraaf wordt de toepassing van het 5D model toegelicht op de Heipalen van As 1.

Afbeelding 20 (Sets structuur)

4.3.4 Software - 5D model - Fundatie As 1 Door het hanteren van de WBS o.b.v. kostenbepalende hoeveelheden conform afbeelding 17 wordt kunstwerk 42 volledig in objecten onderverdeeld. Deze objectinformatie is nu uit te lezen dan wel met kleine aanpassingen middels formules te realiseren.

33

Onderstaande afbeelding 21 (Heipalen as 1) is een visualisatie uit het 3D model. In de linker kolom is te zien welke ‘Windows’ aangevinkt moeten staan om objectinformatie uit te lezen. In de bovenste kolom is te zien dat de Set Heipalen As 1 is geselecteerd en in onderstaande kolom is de uitdraai van Heipalen As 1 zichtbaar. Hieruit wordt de lengte, breedte, kubieke meter ’s, vierkante meters en het gewicht van de paal gelezen.

Afbeelding 21 (Heipalen as 1).

4.4

Conclusie en Samenvatting

Door een duidelijk opzet van de WBS t.b.v. het 5D model kan de opsteller systematisch te werk gaan en van de Fundatie tot Dek het hele kunstwerk invoeren. Het voordeel van Navisworks Manage 2015 is dat deze diverse mogelijkheden bied om informatie te groeperen per onderdeel en totaal hoeveelheden uitleest. Daarnaast is het mogelijk middels XML en Excel instellingen en hoeveelheden over te zetten naar calculatie programma’s zoals XE.

34

5 Case 5D model 5.1

Inleiding

Binnen dit hoofdstuk wordt bekeken hoeveel procent (%) efficiënter de ‘BIM-werkwijze is t.o.v. traditioneel kostenramen. Het uitgangspunt bij het ramen van de hoeveelheden is de WBS zoals opgesteld met de 5D werkgroep. Op deze manier worden dezelfde objecten zowel digitaal als handmatig geraamd en kan een duidelijk vergelijk gemaakt worden m.b.t. nauwkeurigheid en efficiëntie. In de laatste stap wordt de vertaalslag van percentage naar Fte’s gemaakt om de besparing aan te tonen zoals omschreven in het onderzoeksvoorstel.

Afbeelding 22 (Traditionele platte tekening vs digitaal 3D model met de mogelijkheid tot 4D en 5D koppelingen).

De centrale vraagstelling: Op welke wijze kan met toepassing van BIM een financieel beeld te krijgen van een generiek gedurende ontwerpfase van Voorlopig Ontwerp procent (%) is deze ‘BIM-werkwijze’ efficiënter elkaar wordt ontworpen en gecalculeerd).

5.2

model gerealiseerd worden om een betrouwbaar kunstwerk dat onderhevig is aan wijzigingen (VO) naar Definitief Ontwerp (DO) en hoeveel dan de traditionele werkwijze (waarin los van

Traditioneel ramen van hoeveelheden

Bij het traditioneel ramen van hoeveelheden dienen eerst diverse stappen te worden doorlopen alvorens gestart kan worden met de uitvoering. •

•

•

Eerst wordt gekeken welke tekeningen van toepassing zijn voor het ramen van hoeveelheden. Deze tekeningen dienen vervolgens geplot te worden om met schaallat de hoeveelheden raming te maken; De WBS structuur van een raming opstellen, binnen een werk met meerdere kunstwerken is het gebruikelijk conform een standaard te werken waar iedere Calculator zich aan confirmeert; Het archiveren van de hoeveelhedenraming zodat deze voor collega’s vindbaar en de hoeveelheden herleidbaar zijn.

Het ramen van hoeveelheden van KW42 neemt ca. één werkdag in beslag voor een ervaren Calculator tot anderhalve dag voor een beginnende Calculator.

35

5.3

Digitaal ramen middels het 5D model

Voor het digitaal ramen middels het 5D model moeten er op voorhand afspraken gemaakt worden omtrent onderstaande systematische aanpak:

• • • •

Laatste versie van het 3D model; WBS structuur conform 5D werkgroep (kostenbepalende hoeveelheden); Werken met ‘Search Sets’ i.p.v. ‘Selection Sets’; Digitaal archiveren door een Exel Exportfile te maken incl. opmerkingen en verwijzingen.

Het ramen van hoeveelheden van KW42 conform de WBS neemt ca. 2 uur in beslag voor een gevorderde gebruiker en 4 uur voor iemand die nog niet bekend is met deze methode. Middels screenshots wordt de case toegelicht om de gewenste objectinformatie (5D) uit het 3D model te halen.

Bureaublad link

Startscherm Navisworks Manage ‘15.

Kies ‘Bestand’ (groene N) ‘Open’.

36

Selecteer het benodigde nwc. bestand.

Het gekozen kunstwerk wordt geüpload.

Via tab View en Windows kunnen diverse opties aangevinkt worden. We kiezen opeenvolgend voor: - Quantification Workbook - Item Catalog - Resource Catalog - Find Items en - Selection Tree

Het scherm verdeeld zich in vakken zoals in de afbeelding hiernaast zichtbaar is.

37

Kies tab ‘Home’ en ‘Sets’ ‘Search Sets’.

Kies tab ‘Home” en ‘Select” ‘Select Box’.

Houdt de ‘Shift’ toets ingedrukt en selecteer de gewenste objecten. In dit voorbeeld: Heipalen As 2. Controleer in de ‘Selection Tree’ of je in de juiste laag zit om de shared parameters uit te lezen. Vervolgens in kolom ‘Manage Sets’ rechter muis en kies voor ‘Save Selection’. Nu kan er een Objectnaam worden meegegeven aan het onderdeel.

Deze exercitie herhalen tot alle objecten conform vastgestelde WBS zijn opgeslagen als ‘Search Sets’. De laatste fase zijn de randelementen zoals hiernaast in blauw is te zien.

38

We gaan terug naar tab ‘View’ en ‘Window’ en selecteren het: ‘Quantification Workbook’ en ‘Item Catalog’ De ‘Item Catalog’ stellen we middels de WBS structuur op en deze synchroniseert met het ‘Quantification Workbook’.

De Objecten die we al aangemaakt hebben in de ‘Search Sets’ kunnen nu versleept worden naar het gesynchroniseerde (en gelijknamige) onderdeel in het ‘Quantification Workbook’ en de ‘Shared Parameters’ worden uitgelezen.

In de kolom ‘Item Catalog’ ‘Item Calculations’ kunnen formules meegegeven worden indien het 3D model niet over de juiste ‘Shared Parameters’ beschikt. Let op! Standaard informatie m.b.t. lengte, breedte, diepte moet wel in het model zitten anders is het niet mogelijk dit middels formules uit het model te halen.

In de kolom ‘Item Catalog’ ‘Item Map Rules’ kunnen voorgaande basis formules worden overschreven middels objectnamen die in Revit aan het model zijn meegegeven in de ‘Category’ en ‘Properties’ kolommen.

39

Middels de functie Export kan alle gekoppelde objectinformatie geëxporteerd worden naar Excel ‘Export Quantities To Excel’.

Binnen Excel zijn diverse mogelijkheden om de hoeveelheden te tonen. In de afbeelding hiernaast zijn alle heipalen afzonderlijk benoemd.

De afbeelding hiernaast geeft een totaal overzicht van de verschillende objecten conform de vooraf opgestelde WBS.

Dit Excel bestand is gereed om aan een Calculatie programma zoals XE te koppelen.

40

5.4

Conclusie en samenvatting

De mogelijke besparing door toepassing van de 5D methode, zoals aangetoond binnen deze case is 75% t.o.v. traditioneel ramen. De verdere efficiëntie zit in revisies en of wijzigingen in het model. Doordat reeds de WBS is opgezet en bijbehorende ‘Search Sets’ zijn aangemaakt kan snel een update worden uitgevoerd en worden de hoeveelheden in het ‘Workbook’ gewijzigd, dit is bij herhaling nog maximaal 30 minuten werk. Het niet kunnen herleiden van hoeveelheden door een collega is ook verleden tijd. De objecten zijn direct zichtbaar in het model omdat deze blauw kleuren wanneer geselecteerd. In de Excel Export kunnen opmerkingen genoteerd worden om vervolgens digitaal te archiveren. Het ‘break even point’ van deze 5D methode ligt bij 23 kunstwerken conform kw42 ‘Viaduct Papelaan’ met een aanneemsom van €10.992.800,-. De uitgangspunten van grafiek 04 zijn opgenomen in afbeelding 23.

Afbeelding 23 (uitgangspunten kosten 5D methode vs Traditioneel).

Grafiek 04 (Break even point 5D methode vs Traditioneel).

41

42

6

Conclusies en Aanbevelingen

6.1

Conclusies

De conclusies binnen deze paragraaf zijn gebaseerd op uitkomsten binnen de Bachelor scriptie ‘Betere kostenbewaking met BIM’ waar in de periode van 3 februari tot 2 juni 2014 aan is gewerkt. Het overbrengen van objectinformatie tussen softwareprogramma’s is mogelijk en aangetoond. De afwijkingen die geconstateerd worden zitten in de gedetailleerdheid van het 3D model. En hangt samen met de beschikbare tijd die een modelleur krijgt om het model uit te werken. De 5D werkgroep heeft een constructieve bijdrage geleverd aan de WBS structuur t.b.v. kostenbepalende hoeveelheden. Nu de structuur opzet duidelijk is dient enkel nog de koppeling gerealiseerd te worden conform 5D instructie. Het koppelen van de ‘Shared Parameters’ bleek echter een moeilijkere opgave dan gedacht. Middels formules konden eenvoudige hoeveelheden geraamd worden. Het (her)schrijven van de software valt echter niet binnen de Scope van deze scriptie. De uitkomst zat in Navisworks Manage ’15 met een toepasbare quantification module. De keuze voor deze software zorgt tevens voor de gewenste scheiding tussen Ontwerp, die het beheer houdt over het moeder-model en de disciplines Calculatie en Werkvoorbereiding die met een exportfile binnen Navisworks werken, zonder dat ze (on)bewust veranderingen aan kunnen brengen in het model. Voor de implementatie van het 5D model dient het 3D model nauwkeurig te worden uitgewerkt, dit kost de modelleur meer werk, maar de daarop volgende besparing bij de overige disciplines is groot. Naast een snelle en nauwkeurige manier van hoeveelheden ramen waarbij de eerste efficiëntieslag valt te halen, is deze exercitie met het gebruik van ‘Search Sets’ bij revisies te herhalen. Deze ‘Search Sets’ zoeken op basis van opgegeven zoekcriteria (bijvoorbeeld BIM code) het model af op wijzigingen. Het toekennen van BIM-codes dient dan o.b.v. de 5D WBS uitgewerkt te worden en door de modelleur gekoppeld te worden aan het 3D model. Concreet betekent dit voor SAAone dat wanneer gemodelleerd wordt op basis van de 5D WBS en er gedetailleerd BIM-codes worden toegekend aan de objectenstructuur er middels de werkwijze zoals opgesteld binnen deze scriptie een verbeterde werkmethode is opgesteld voor het ramen van kostenbepalende hoeveelheden. Een aandachtspunt zijn de bekistingsoppervlakten die wel in het 3D model maar niet in het 5D model worden uitgelezen. Mede door de case is inzichtelijk geworden dat er een flinke besparing valt te behalen bij het ramen van hoeveelheden. Een pluspunt is ook de traceerbaarheid van de geraamde hoeveelheden. De kosten voor de invoering van de 5D methode zijn geschat op €9.000,- voor deze kosten koopt SAAone de benodigde software en een geschikte computer. In grafiek 04 is aangetoond de het ‘break even point’ ligt bij 23 kunstwerken. De aanbeveling voor het werken met het 5D model is dan ook positief. Naast de besparing van tijd tijdens het ramen is deze methode nauwkeuriger. Hoeveelheden zijn traceerbaar en door het werken in een digitale omgeving wordt er ook gedacht aan duurzaamheid. Een motto dat hierbij past is: ‘Samen Slimmer Bouwen’.

43

6.2

Aanbeveling

De aanbevelingen zoals hieronder opgesomd is de leidraad voor een volledige implementatie voor het 5D model.

1. Software en geschikte computer aanschaffen. De benodigde software is Navisworks Manage 2015 en de computer dient minimaal 16GB werkgeheugen te hebben en een 64-bit processor. 2. Integrale samenwerking tussen disciplines. Integraal samenwerken tussen de disciplines is van groot belang voor het slagen van de 5D methode. De 5D WBS is een levend document en kan naar wensen van de disciplines calculatie en werkvoorbereiding aangevuld worden met BIM-Codes. 3. Presentaties binnen de organisatie (draagvlak creëren). Middels presentaties aangestuurd door de directie dient de 5D methode geïntroduceerd te worden binnen de projectorganisatie. 4. Training/Werkinstructie voor de modelleur , calculator en werkvoorbereiding m.b.t. toepassing 5D model. Training(en) waarbij de werkinstructie wordt toegelicht conform de case. De case kan daarin de leidraad vormen voor de implementatie van de 5D methode.

44

7

Nawoord

De afgelopen maanden zijn voor mij voorbij gevlogen, de dynamiek binnen een team dat continue bezig is met vernieuwing en implementatie van nieuwe werkmethoden heeft mij zeer aangesproken. Het fundament dat ik wilde leggen voor een toekomstige carrière binnen de GWW-sector is met het afronden van de HTS Civiele Techniek behaald. Tot in de laatste fase ben in geïnspireerd geweest door de veelzijdigheid van deze sector. Tijdens een van de voortgangsgesprekken werd mij gevraagd waar ik het meest trots op was. Mijn antwoord dat ik toen gaf was: ‘een bijdrage leveren aan het efficiënter maken van het bouwproces zoals we dat nu kennen’ en tot op de dag van vandaag sta ik daar nog steeds achter.

45

46

8

Literatuurlijst

8.1

Boeken

Betonvereniging (2005). Handboek Uitvoering Betonwerken. Stubeco / Betonvereniging. Gouda

8.2

Websites

Autodesk (algemeen) z.d. Geraadpleegd 03-2-2014 t/m 02-06-2014, van http://www.autodesk.com Autodesk Knowledge z.d. Geraadpleegd t.b.v. Revit kennis, van

http://knowledge.autodesk.com/support/navisworks-products/learnexplore/caas/CloudHelp/cloudhelp/2014/ENU/Navisworks-Manage/files/GUID-E0E92E2A-E8F44FC1-AB2F-BFD0CCEA1012-htm.html Beyonddesign (algemeen) z.d. Geraadpleegd 03-02-2014 t/m 02-06-2014, van http://www.beyonddesign.com Beyonddesing Geraadpleegd t.b.v. search sets en selection sets op 21-05-2014, van http://beyonddesign.typepad.com/posts/2012/07/search-sets-vs-selection-sets.html SAAone (algemeen) z.d. Geraadpleegd op 13-02-2014, van http://www.saaone.com AEC DevBlog 29-05-2014 Geraadpleegd op 02-06-2014,van http://adndevblog.typepad.com AECbytes (algemeen) z.d. Geraadpleegd op 09-05-2014, van http://www.aecbytes.com/tipsandtricks.html Forums Autodesk (algemeen) z.d. Geraadpleegd 03-02-2014 t/m 03-06-2014, van http://forums.autodesk.com Het nationaal bim platform (algemeen) z.d. Geraadpleegd 03-02 t/m 02-06-2014, van http://hetnationaalbimplatform.nl Knowledge Autodesk (algemeen) z.d. Geraadpleegd 03-02-2014 t/m 02-06-2014, van http://knowledge.autodesk.com

47

8.3

Overige bronnen

Stumico. BIM in de praktijk bij infraprojecten. Bijeenkomst 27-03-2014. Movares Utrecht Enkele presentaties naderhand te raadplegen, van https://www.youtube.com/user/verenigingstumico GEOID Software Suite (2014) Flyer. GEO-Instrument. Arnhem

48

9

Bijlagen

49

50

9.1 9.1.1

Interviews Interviews Calculatie

51

52

Onderwerp: 5D model t.b.v. Calculatie Geïnterviewde Naam Functie Werkervaring

SAAone Henk Hadders Hoofd Calculatie 38 jaar

Vragen: 1. Van welke tools voor het ramen van hoeveelheden maak je traditioneel gebruik?

Interviewer Naam Functie Werkervaring

HU Roland Niesten Afstudeerder 5 jaar

Antwoorden: PDF XChange viewer

Meerdere antwoorden zijn mogelijk. 2. Het hoeveelste werk is SAAone waar binnen jij hebt gewerkt en BIM wordt toegepast?

Tweede, de A4 Delft-Schiedam was het eerste project

3. Als je de meerwaarde van BIM binnen SAAone in een cijfer zou moeten uitdrukken tussen 1 (laag) en 10 (hoog) wat zou dit dan zijn?

Vanuit het perspectief van de calculatie: 6

4. Kan je een korte onderbouwing geven van het cijfer dat je bij de vorige vraag hebt opgegeven, wat vind je goed en/of minder goed aan BIM binnen SAAone?

Pluspunten: het geeft een duidelijk beeld van het te realiseren object. Minpunten: Op dit moment wordt er nog (te) weinig gedaan om de hoeveelheden uit het BIM te genereren

5. Wat zou je aan BIM binnen SAAone willen veranderen indien je een cijfer onder de 5 hebt gegeven. En waar zou verdere verdieping liggen indien je een cijfer boven de 5 hebt gegeven?

Verdere uitwerking om de hoeveelheden te genereren in een format dat aansluit bij de wensen van de calculator

6. Kan jij in percentage van 0 tot 100% uitdrukken in hoeverre de afdeling Calculatie gebruik maakt van Navisworks Freedom?

7. Heb je gebruik gemaakt van een introductie sessie van Navisworks Freedom?

0%

Nee Ben niet op de hoogte van de mogelijkheden

Indien met Nee beantwoord, waarom niet? (bijv. wist niet af van de mogelijkheid)

53

8. Hoe toegankelijk vind je de software van Navisworks Freedom?

N.v.t.

9. Kan jij in het kort aangeven wat voor de afdeling Calculatie het voordeel zou kunnen zijn van werken met een 3D model?

Voordeel: beter inzicht in het object; Nadeel: waarschijnlijk is in de tenderfase onvoldoende tijd (en budget) om in 3D te ontwerpen en te tekenen

10. Kan jij in percentage van 0 tot 100% uitdrukken in hoever jij denkt dat het 3D model een meerwaarde kan zijn bij het ramen van hoeveelheden?

75 %

11. Denk je dat er meer efficiëntie/tijdwinst valt te behalen bij de disciplines Calculatie/Werkvoorbereiding door een standaard opbouw van het 3D model?

Jazeker, op dit moment maakt iedere discipline zijn eigen lijstje in Excel met hoeveelheden, wanneer dit vervangen zou kunnen worden door één lijst opgebouwd uit een 3D model zou dit zeker tijdwinst opleveren. Vraag is alleen in welk stadium worden de gegevens aangeleverd

12. Wat vind je van de kennisoverdracht tussen de disciplines Ontwerp, Werkvoorbereiding en Calculatie?

In de tenderfase is deze als goed ervaren. In de uitwerkingsfase VO-DO had ik graag meer interactie tussen de verschillende disciplines gezien, vooral tussen ontwerp / werkvoorbereiding / hulpconstructies / het opstellen van TOM’s is een verbeterslag te maken

Wat zou je graag anders zien?

13. Sluit de verkregen informatie uit Navisworks Freedom aan bij het verwerken van hoeveelheden in XE/Metacom?

Geen ervaring mee


14. Hoe zou het proces van kennisoverdracht tussen de disciplines Ontwerp, Werkvoorbereiding en Calculatie geoptimaliseerd kunnen worden?

In de uitwerkingsfase is het vooral een samenwerking tussen ontwerp en werkvoorbereiding. Het is zeker belangrijk dat calculatie in een vroeg stadium hierbij aansluit.

54

15. Denk jij dat het goed zou zijn wanneer de afdeling Inkoop gebruik zou maken van BIM voor hoeveelheden? Waarom wel/niet?

16. Binnen hoeveel jaar denk jij dat BIM volledig geïmplementeerd is binnen de GWWsector?

Uit de calculatie zou een goed overzicht met hoeveelheden en budgetten moeten kunnen worden gegenereerd. Dit zou toegankelijk moeten zijn voor zowel Calculatie, Werkvoorbereiding als Inkoop

5 jaar

55

56


SAAone Wil Bakker Calculator 13 jaar




Antwoorden: 2D tekening en schaallat Ontwerpnota

Meerdere antwoorden zijn mogelijk.

2. Het hoeveelste werk is SAAone waar binnen jij hebt gewerkt en BIM wordt toegepast?

Voor zover ik weet, het eerste.


Ik heb te weinig zicht op het proces om een waarde oordeel te kunnen geven.


Lastig te bepalen daar het zich op dit moment meer toespitst op het ontwerp dan dat het toegepast wordt t.b.v. de Calculatie.


Voor de calculatie zal het grootste voordeel in het bepalen van de hoeveelheden zitten. Na het bepalen van de hoeveelheden, kom je bij zaken als: te bekisten oppervlak, hulpwerk. Vervolgens bij bouwmethode en faseringen.

6. Kan jij in percentage van 0 tot 100% uitdrukken in hoeverre de afdeling Calculatie gebruik maakt van Navisworks Freedom? 7. Heb je gebruik gemaakt van een introductie sessie van Navisworks Freedom? Indien met Nee beantwoord, waarom niet? (bijv. wist niet af van de mogelijkheid)

0 % .Dat is op dit moment, voor mijn zelf van toepassing.

Nee

Is niet als mogelijkheid aangeboden, wist dus niet dat dit mogelijk was.

57


Geen mening, zie vorige vraag

9. Kan jij in het kort aangeven wat voor de afdeling Calculatie het voordeel zou kunnen zijn van werken met een 3D model?

Beter beeld qua vormgeving, dus bekisting, ondersteuning, grondwerk e.d. raakvlakken met andere disciplines


25 % ? Lastig aan te geven, in principe is 2 D afdoende voor het bepalen van de hoeveelheden. 3 D geeft vooral een beter beeld van het te bouwen object.


Ja, maar vooral in het proces, raakvlakken en eisendemarcatie. Niet zozeer in de calculatie als specifiek onderdeel


In het geval van Saaone is dit nihil. Zelf een hoop opzoeken en de status wijzigt nogal eens.


13. Sluit de verkregen informatie uit Navisworks Freedom aan bij het verwerken van hoeveelheden in XE/Metacom?

Vanuit ontwerp/wvb de gegevens aangeleverd krijgen met een status/versie. En dan de prijs baseren op die status/versie.

Geen idee, zie eerdere beantwoording.



Middels een overdracht, waarbij de ontwerpkeuze wordt toegelicht. De uitvoeringsmethode, raakvlakken en risico’s doorgenomen worden.

58

15. Denk jij dat het goed zou zijn wanneer de afdeling Inkoop gebruik zou maken van BIM voor hoeveelheden?

Heeft voor en nadelen. Ter bepaling van van de hoeveelheden, evenals controle van de calculatie is het prima.

Waarom wel/niet?


Men moet wel zelf blijven nadenken over productspecificatie en blijven koppelen aan de eisen uit het contract. 5 jaar

59

60

9.1.2

Interviews Werkvoorbereiding

61

62

Onderwerp: 5D Model t.b.v. Werkvoorbereiding Geinterviewde Naam Functie Werkervaring

SAAone Dennis Schuurman Werkvoorbereider 10 jaar




Antwoorden: 2D tekening en schaallat A-cad tekeningen



Het 1e werk.


Een 8 voor het in beeld brengen van raakvlakken en conflicten.


Goed; het in beeld brengen van raakvlakken. Het maken van een visualisatie t.b.v. Werkplannen, offerte aanvraag, enz. Minder goed; toevoegen van maatvoering de wel geplaatste maatvoering is onbetrouwbaar.


Het systeem zou lichter mogen, waardoor het sneller werkt. Door bv het in 2 of 3 delen te knippen.

6. Kan jij in percentage van 0 tot 100% uitdrukken in hoeverre de afdeling Werkvoorbereiding gebruik maakt van Navisworks Freedom? 7. Heb je gebruik gemaakt van een introductie sessie van Navisworks Freedom?

25 %

Ja.


63


Het vergt wel enige oefening om er handiger mee te worden door sommige wordt dit als een te hoge drempel beschouwd.

9. Kan jij in het kort aangeven wat voor de afdeling Werkvoorbereiding het voordeel zou kunnen zijn van werken met een 3D model?

Meer inzicht in constructies en de samenhang tussen disciplines.


40 % Met het steeds uitdagender worden van de ontwerpen voor kunstwerken is het in een 2D model soms niet mogelijk om hoeveelheden te bepalen.


Dat is ook voor een groot deel afhankelijk of onderaannemers en leveranciers er mee overweg kunnen.

12. Wat vind je van de kennisoverdracht tussen de disciplines Ontwerp, Calculatie en Werkvoorbereiding?

De kennisoverdracht tussen ontwerpen werkvoorbereiding is goed met calculatie is het minder. De werkvoorbereiding zit niet in een review ronden van calculatie.


13. Sluit de verkregen informatie uit Navisworks Freedom aan bij het bepalen van hoeveelheden, faseringen?

Ik gebruik het niet voor bepalen van hoeveelheden. De fasering is volgens mij niet goed te zien in Navisworks. Het toevoegen van faseringsstappen en omzet momenten zou handig zijn.


14. Hoe zou het proces van kennisoverdracht tussen de disciplines Ontwerp, Calculatie en Werkvoorbereiding geoptimaliseerd kunnen worden?

De calculatie heb ik weinig contact mee een echte overdracht is er niet. De overdracht en interactie met ontwerp is beter. De werkvoorbereiding zit ook in de review procedure van ontwerp.

64

15. Denk jij dat het goed zou zijn wanneer de afdeling Inkoop gebruik zou maken van BIM voor hoeveelheid bepalingen?

Dat denk ik wel, maar zo is het bij SAA niet georganiseerd.

Waarom wel/niet?


Anders namelijk: Geen idee of dat gaat gebeuren.

65

66

Onderwerp: 5D Model t.b.v. Werkvoorbereiding Geinterviewde Naam Functie Werkervaring

SAAone Tewis van den Brink Werkvoorbereider 24 jaar




Antwoorden: 2D tekening en schaallat PDF XChange viewer Anders namelijk: dwg viewer



1e


5 momenteel in huidige vorm (7,5 toekomst bij juist gebruik)


Integraal gebruik dient verder geoptimaliseerd te worden integraal model en ontwerp.


Nog geen integraal gebruik van BIM, wijzigingen / data is niet up to date of onjuist verwerkt.

Ontwerp en planning verwerken in het BIM model.

Voorbeeld kabels Liander en kunstwerk 64 die t.o.v. elkaar verschoven was. Terugkoppeling heeft niet plaatsgevonden + terugkoppeling in het BIM model. Fasering t.b.v. uitvoering zijn niet verwerk in het BIM model deze is puur op clashes ingericht t.o.v. de eindsituatie. Team faseringen heeft dit in het 3D model staan, dit is echter niet binnen Navisworks Freedom zichtbaar voor andere disciplines.

67

22. Kan jij in percentage van 0 tot 100% uitdrukken in hoeverre de afdeling Werkvoorbereiding gebruik maakt van Navisworks Freedom?

45 % Meten en hoeveelheden bepalen staat nog in de kinderschoenen. Traagheid binnen Citrix bevordert het gebruik van Navisworks niet.

23. Heb je gebruik gemaakt van een introductie sessie van Navisworks Freedom?

Ja.



Ervaring hoe door het model te lopen en juist gebruik van de tools staat nog in de kinderschoenen.

25. Kan jij in het kort aangeven wat voor de afdeling Werkvoorbereiding het voordeel zou kunnen zijn van werken met een 3D model?

Hoeveelheden ramen. Maatvoeringbepaling en het signaleren van raakvlakken. Min punten: k&l stonden in het begin niet in de juiste laag hierdoor waren clashes niet juist weergegeven.



85 %

Ja. Tijdwinst gaat gepaard met efficiëntie. Valt en staat met goedwerkende systemen, zie puntje snelheid van Citrix.

68

28. Wat vind je van de kennisoverdracht tussen de disciplines Ontwerp, Calculatie en Werkvoorbereiding? Wat zou je graag anders zien?

Overdrachtsmomenten tussen ontwerp en werkvoorbereiding vinden plaats overblijvende eisen worden besproken. Valt en staat met de ontwerpleider en de praktijkgerichtheid / uitvoeringswijze. Ervaring met constructies zoals prefab, hier heeft de Duitse collega geen ervaring mee. Overdracht en ontwerp zijn voldoende. Overdracht met calculatie niet op regelmatige basis.

29. Sluit de verkregen informatie Navisworks Freedom aan bij het bepalen van hoeveelheden, faseringen?

Gelijk aan 2D tekeningen. 3D model heeft wel een meerwaarde om beeld te krijgen van het te bouwen kunstwerk.


30. Hoe zou het proces van kennisoverdracht tussen de disciplines Ontwerp, Calculatie en Werkvoorbereiding geoptimaliseerd kunnen worden?

Integraal overleg om calculatie in het proces te betrekken. Ontwerp en WvB gaan goed. Grote stappen maken bijv. varianten met gepaard de kostenbepaling door aanwezigheid van afdeling Calculatie.

31. Denk jij dat het goed zou zijn wanneer de afdeling Inkoop gebruik zou maken van BIM voor hoeveelheid bepalingen?

Nee. Technische kennis en aansturing komen vanuit de werkvoorbereiding. Expertise qua kosten ligt bij inkoop. Kennis van de markt, wie heeft er honger.


5 jaar

69

70

9.1.3

Interviews Ontwerp

71

72

Onderwerp: 5D Modelleren Geinterviewde Naam Functie Werkervaring

SAAone Jeffrey van Tol Modelleur 8 jaar

Vragen: 1. Welke tool voor het ramen van hoeveelheden heeft volgens jou de meeste potentie? Meerdere antwoorden zijn mogelijk.




Antwoorden: a) 2D tekening en schaallat b) PDF XChange viewer c) Quantity Take Off d) Anders namelijk: Een combinatie van een externe tool, (hiervoor heb ik geen voorkeur) en afspraken over het vastleggen van informatie en de koppeling hiervan naar een database. Bijv. uitleesbaar met MS Excel of MS Access. Niet alle informatie is namelijk digitaal gekoppeld te ramen. Naar mijn idee is een database koppeling veel meer open dan je vastbinden aan een bepaald softwareprogramma. 3x Bouwkundig 1x Offshore 1x Civiel project (SAAone) Dus 5e


7. Raakvlak visualisatie Inzichtelijk maken van complexe situaties Mooie weergave van de projectresultaten voor de opdrachtgever.


Naar mijn mening is er veel meer uit te halen dan dat er momenteel mee wordt gedaan. Door een betere aansturing vanaf het begin van het project. Uiteraard is het gebruik van BIM een leerproces, bij elk project leer je weer nieuwe dingen die in een volgend project kunnen worden verbeterd/toegepast. Je kunt het niet in een keer goed doen.

5. Wat zou je aan BIM binnen SAAone willen

Het afstemmen van uitwerkingsniveau ’s van

73

veranderen indien je een cijfer onder de 5 hebt gegeven. En waar zou verdere verdieping liggen indien je een cijfer boven de 5 hebt gegeven?

alle modellen. Het centraal aansturen van modelleerwijze en het toekennen van objectinformatie. Intelligente modellen maken. Momenteel wordt er door iedereen anders gemodelleerd. Hierdoor is het niet duidelijk wat er mogelijk is met verschillende modellen. Dergelijke afspraken moet je vooraf maken. Dus veranderen kan nu niet meer. Verder denk ik dat de controle op naleving van afspraken meer gestructureerd moet lopen. Processen worden heel goed in elkaar gezet/bedacht. Maar de naleving ervan is nog belangrijker. En hier schort het nog wel aan.

6. Hoe vindt de vertaalslag van geïdentificeerde (ontwerp-)risico’s naar Calculatie plaats?

Geen idee

7. Kunnen je collega’s binnen SAAone zoals Calculatie/Werkvoorbereiding verder met de objectinformatie die jij aan het 3D model koppelt?

Tot op een bepaalde hoogte. In ieder geval niet optimaal.

Kun je middels een voorbeeld de herleidbaarheid van een koppeling aantonen. 8. Indien bij de vorige vraag NEE is geantwoord kun je aangeven waarom de informatiedeling ophoudt bijv. door overdracht aan leidinggevende of valt momenteel niet binnen de scope?

Afspraken zijn hier niet genoeg voor uitgewerkt. Wie werkt wat uit op welk niveau? En welke extra informatie stoppen we in het model. Het is niet de bedoeling dat een ontwerper het werk van een werkvoorbereider gaat doen, terwijl dit dan wel gedeeltelijk wordt verwacht. De werkzaamheden van verschillende functies moeten beter op elkaar worden afgestemd. Hier moeten ook afspraken over worden gemaakt. Ervaring is hier nog niet voldoende mee.

74

9. Wat zou je zelf willen veranderen aan de huidige werkwijze om de kennis die wordt opgedaan tijdens het Modelleren te delen met de disciplines Calculatie en Werkvoorbereiding?

Een betere afstemming tussen alle disciplines zou een verbetering kunnen opleveren. Ik denk hier bijvoorbeeld aan een kortere band tussen de disciplines. Bijvoorbeeld een ontwerper, werkvoorbereider en calculator van een kunstwerk regelmatig bij elkaar zetten om het model te doorlopen. En dan met regelmaat, niet eenmalig.

10. Hoe denk jij dat je collega’s van de disciplines Calculatie/Werkvoorbereiding tegen over het gebruik van Revit en Navisworks staan?

Ik denk dat het zowel voor als nadelen biedt voor deze disciplines. Allereerst maken de 3D impressies gelijk duidelijk hoe iets in elkaar zit. Qua beeldvorming dus vele malen beter dan 2D. Toch is het een nieuwe manier van werken voor velen, en hierdoor hebben mensen weinig vertrouwen in de manier van werken. Door gekoppelde en digitale informatie wordt controlewerk lastiger. Mensen zijn bang dat het een black box wordt waar informatie uit wordt gehaald. Dit moet worden voorkomen.

11. Ben je bereid om meer tijd te besteden aan de opbouw van het 3D model zodat de Calculatie/Werkvoorbereiding de ‘gewenste’ objectinformatie uit het model kan halen?

De tijd investeren is geen probleem als hier dan ook maar afspraken over zijn gemaakt vanuit hogere hand. Het moet niet zo zijn dat andere werkzaamheden er onder gaan leiden.

En waarom?

12. Denk je dat er meer efficiëntie/tijdwinst valt te behalen bij de disciplines Calculatie/Werkvoorbereiding door een standaard opbouw van het 3D model? En waarom?

13. Denk jij dat het goed zou zijn wanneer de afdeling Inkoop gebruik zou maken van BIM voor hoeveelheden? En waarom?

Ja zeker, repeteren is tijdwinst. Echter is dit niet altijd mogelijk. In de (Civiele) bouw worden vaak weer nieuwe dingen bedacht. En alle constructies zijn anders. Dus een standaard bibliotheek opbouwen is niet altijd mogelijk. Maar enige vorm van standaardisatie is zeker wel mogelijk. En afspraken maken over uitwerkingsniveau al helemaal.

Het zou erg mooi zijn, maar laten we eerst een paar andere stappen maken. Ik denk dat de basis verbeteren het belangrijkste is. Binnen ontwerp zal er al heel veel verbeterd kunnen worden. Daarna kunnen stappen naar andere disciplines worden gemaakt.

75

14. Kan jij aangeven van de 39 kunstwerken binnen SAAone hoeveel er worden gemodelleerd met 5D koppeling?

15. Kan jij in percentage van 0 tot 100% uitdrukken hoever in het algemeen gebruik wordt gemaakt van de 5D koppeling tijdens het modelleren?

0 / 39

0%


Eerder vermeldt: Een betere afstemming tussen alle disciplines zou een verbetering kunnen opleveren. Ik denk hier bijvoorbeeld aan een kortere band tussen de disciplines. Bijvoorbeeld een ontwerper, werkvoorbereider en calculator van een kunstwerk regelmatig bij elkaar zetten om het model te doorlopen. En dan met regelmaat, niet eenmalig.


10 jaar

76

Onderwerp: 5D Ontwerpleider Geinterviewde Naam Functie Werkervaring

SAAone Gerald Partiman Ontwerpleider 17 jaar

Vragen: 1. Welke tool voor het ramen van hoeveelheden heeft volgens jou de meeste potentie?



Antwoorden: Anders namelijk: Revit 2013

Meerdere antwoorden zijn mogelijk. 2. Het hoeveelste werk is SAAone waar binnen jij hebt gewerkt en BIM wordt toegepast?

1e


6


Positief, praatprenten. Meerdere invalshoeken per kunstwerk objectinformatie 4D en 5D Minder positief, veel manuren Vrijblijvendheid bij de uitwisseling van informatie door uitwisseling van standaarden, hierover harde afspraken maken Weinig controle mogelijkheden op afmetingen en peilmaten Uitwisseling met andere bedrijven is lastig. IFC EN TECLA op SAAone gaat het goed maar kans op maatvoeringverschillen is een aandachtspunt


Maatvoering hoog in het vaandel, schijnnauwkeurigheid


Risicodossier.

Digitaal controleren is lastig, vasthouden aan de goede dingen van vroeger qua maatvoering

Voorbeeld: Klassieker, paal komst niet op diepte

77

7. Kunnen je collega’s binnen SAAone zoals Calculatie/Werkvoorbereiding verder met de objectinformatie die jij aan het 3D model koppelt?

Dit zou wel de bedoeling moeten zijn, instructies worden wel gegeven Verder uitbreiden van tekenafspraken/standaardisering

Kun je middels een voorbeeld de herleidbaarheid van een koppeling aantonen. 8. Indien bij de vorige vraag NEE is geantwoord kun je aangeven waarom de informatiedeling ophoudt bijv. door overdracht aan leidinggevende of valt momenteel niet binnen de scope?

-

9. Wat zou je zelf willen veranderen aan de huidige werkwijze om de kennis die wordt opgedaan tijdens het Modelleren te delen met de disciplines Calculatie en Werkvoorbereiding?

Zie vraag 7, verdere uitbreiding van de tekenafspraken

10. Hoe denk jij dat je collega’s van de disciplines Calculatie/Werkvoorbereiding tegen over het gebruik van Revit en Navisworks staan?

Positief en welwillend echter niet alle programma’s zijn eenvoudig onder de knie te krijgen waardoor het een studie op zich is Gezocht dient te worden naar toegankelijk software

11. Ben je bereid om meer tijd te besteden aan de opbouw van het 3D model zodat de Calculatie/Werkvoorbereiding de ‘gewenste’ objectinformatie uit het model kan halen? En waarom?


Uniforme werkwijze van al het personeel is gewenst Technisch en uitvoeringszaken blijven als vanouds en het 5D model is een extra visualisatie

Ja Betreft een (gewenste) versnellingsmaatregel binnen het ontwerp en realisatie proces

En waarom?

78


Nee, afdeling inkoop heeft geen kennis m.b.t. technische uitvoering Schoenmaker blijf bij je leest!

En waarom?

14. Kan jij aangeven van de 39 kunstwerken binnen SAAone hoeveel er worden gemodelleerd met 5D koppelingen?

15. Kan jij in percentage van 0 tot 100% uitdrukken hoever in het algemeen gebruik wordt gemaakt van de 5D koppeling tijdens het modelleren?


0 / 39

70 % BIM Codes worden gekoppeld

Calculatie in tender wenselijk Van VO naar DO zijn ze aanwezig UO fase is te laat Kennisoverdracht tussen ontwerp en werkvoorbereiding gaat goed


7 jaar En/of Vanaf 50 A 100 Milj. aanneemsom

79

80

9.1.4

Interviews 5D werkgroep

81

82


SAAone Bauke Eggenkamp Werkvoorbereider 10 jaar




Antwoorden: PDF XChange viewer Anders namelijk: op de a4 maken we gebruik van het BIM model om hoeveel te genereren

Meerdere antwoorden zijn mogelijk. 2. Op hoeveel werken waar binnen jij werkzaam bent (geweest) is BIM toegepast?

Op 2 werken (Ramspolbrug N50 en landtunnel A4)

3. Als je de meerwaarde van BIM een cijfer zou moeten uitdrukken tussen 1 (laag) en 10 (hoog) wat zou dit dan zijn?

Een 7.

4. Kan je een korte onderbouwing geven van het cijfer dat je bij de vorige vraag hebt opgegeven, wat vind je goed en/of minder goed aan BIM?

Ik ben zeer enthousiast alleen we maken er nog geen volledig gebruik van. BIM staat nog echt in de begin fase, waarbij nog niet iedereen weet wat de mogelijkheden zijn

5. Wat zou je aan BIM willen veranderen indien je een cijfer onder de 5 hebt gegeven. En waar zou verdere verdieping liggen indien je een cijfer boven de 5 hebt gegeven?

Planning koppelen aan het model en kennisoverdracht van BIM uitbreiden binnen de organisatie

6. Kan jij in het kort aangeven wat voor de afdeling Calculatie/Werkvoorbereiding het voordeel zou kunnen zijn van werken met een 3D model?

Nu gebruiken we hem veelal voor raakvlakken, visualisatie, uitwerken hulpconstructies en planning. Deze mogelijkheden geven een goede ondersteuning aan de werkvoorbereiding


90 % Omdat de data uit het model (mits model goed is opgebouwd) betrouwbaar is

83


Ja, echter wel bij generieke kunstwerken


Op de A4 was de kennis overdracht tussen ontwerp en werkvoorbereiding goed. Doordat het BIM model pas na de tender is uitgewerkt, heeft er geen overdracht plaatsgevonden met calculatie. Dit moet in de toekomst veranderen, waarbij ook de calculatie gebruik gaat maken van het model



Nu nog traditioneel met een risicolijst


Ja, zie ook punt 9. In tender al starten met het BIM model, zodat een iedereen werkt met de juiste informatie


Zie ik nu geen toegevoegde waarde in. Naar mij inzien moet de werkvoorbereiding de input leveren voor de inkoopspecificaties. De werkvoorbereiding moet hierdoor gebruik van het BIM model

Waarom wel/niet?


Op grote projecten binnen 3 jaar, op kleinere regio projecten binnen 7 jaar

84


SAAone Remco van der Hoeven Cost Engineer jaar




Antwoorden: 2D tekening en schaallat PDF XChange viewer


2. Op hoeveel werken waar binnen jij werkzaam bent (geweest) is BIM toegepast?

0

3. Als je de meerwaarde van BIM een cijfer zou moeten uitdrukken tussen 1 (laag) en 10 (hoog) wat zou dit dan zijn?

8

4. Kan je een korte onderbouwing geven van het cijfer dat je bij de vorige vraag hebt opgegeven, wat vind je goed en/of minder goed aan BIM?

BIM is een middel dat heeft veel inzicht geeft en discussies over raakvlakken vergemakkelijkt. Het is daarnaast een middel met ontzettend veel mogelijkheden. Wel moeten we waken voor overschatting van de waarde van BIM, het is pas nuttig als het goed gebruikt wordt en dat kost een inspanning in tijd en geld en moet voor ieder project in iedere fase afgewogen worden.

5. Wat zou je aan BIM willen veranderen indien je een cijfer onder de 5 hebt gegeven. En waar zou verdere verdieping liggen indien je een cijfer boven de 5 hebt gegeven?

Verdere verdieping begint bij het uitdragen van de mogelijkheden en beperkingen van het model in iedere fase van het project. Iedereen dient zich heel bewust te zijn tot op welk (detail) niveau het model is gevuld. Er dreigt snel een beeld van schijnnauwkeurigheid omdat het er al snel gelikt uit ziet. Ik zou BIM ook nog wel willen versoberen als je het als ontwerptool gebruikt. Mooie autootjes, treintjes en wapperende vlaggen zijn leuk voor een presentatie, maar geven geen enkele meerwaarde. Gebruik van zulke blokken kan wel meerwaarde hebben als je kijkt naar faseringen en logistiek, alleen dan moet je wel zeker zijn van de gebruikt items, dat ze ook kloppen qua dimensies etc.

85

6. Kan jij in het kort aangeven wat voor de afdeling Calculatie/Werkvoorbereiding het voordeel zou kunnen zijn van werken met een 3D model?


Genereren van hoeveelheidsinformatie op een uniforme wijze, zodat iedereen op basis van dezelfde informatie werkt.

70 %


Jazeker, in ieder geval vaste afspraken over de wijze van modelleren en liefst ook een gestandaardiseerde output die direct gekoppeld kan worden aan software voor plannen en begroten.


Op dit moment werken we met KIO formulieren en dat werkt heel goed. Je merkt wel dat de definitieve informatie vaak heel laat in het proces beschikbaar komt. De interactie werkt ook het beste wanneer het tenderteam op een gezamenlijke projectlocatie werkt en er dus veel informele uitwisseling plaatsvindt naast de formele uitwisseling via de KIO formulieren.



Dit verloopt volledig via het kansen en risico’s dossier. Ontwerprisico’s en andere risico’s worden daar ingebracht, eventuele beheersmaatregel (preventieve) worden benoemd. Vanuit dit dossier kan de calculatie de beheersmaatregelen opnemen in de begroting en kan via een MC-simulatie een onderbouwd voorstel voor het op te nemen restrisico-budget worden voorgesteld aan de directie.


Het zit hem allemaal in de communicatie. Zeker in tenders gaan de informatiestromen snel. Het vastleggen van de laatste informatie waarop iedereen zijn werk baseert is zeer lastig, ook hierbij kan het BIM model zeker van meerwaarde zijn. Het gevaar is echter ook hierbij dat wanneer er gebruik wordt gemaakt van export van gegevens zonder dynamische koppeling de wijzigingen in het model opnieuw (handmatig) zullen moeten worden verwerkt en het dus wederom aankomt p communicatie.

86

12. Denk jij dat het goed zou zijn wanneer de afdeling Inkoop gebruik zou maken van BIM voor hoeveelheden? Waarom wel/niet?


Zou zeker van meerwaarde kunnen zijn, er zal ook heus een tijd komen dat er offertes worden aangevraagd op basis van een (gedeelte van het) BIM model en dat de hoeveelheidsbepaling door onderaannemers en leveranciers ook gebeurt op basis van het BIM model. Dit proces moet natuurlijk gecontroleerd worden vanuit de vakgroep inkoop. 10 jaar

87

88

9.2

Deelvragen

89

90

Deelvragen

Inleiding In het plan van aanpak zijn diverse deelvragen opgenomen en deze zijn gedurende het onderzoek beantwoord. De uitkomsten zijn verwerken in de samenvatting, conclusies en aanbevelingen. In deze bijlage worden alle deelvragen onder elkaar gezet en de uitkomsten worden uitgebreid beantwoord.

DEELVRAGEN Verbreding van algemene kennis m.b.t. begroten en ramen van hoeveelheden 1. Hoe verschillend is de opbouw van de ‘traditionele prijsvorming’ o.b.v. bestek informatie en voorwaarden t.o.v. BIM in Design, Build, Finance en Maintain (DBFM) contracten? Verbreding van algemene kennis m.b.t. BIM binnen en buiten de SAAone organisatie 2. Wat is de plaats van BIM binnen de GWW sector? 3. Waar ligt de kracht van BIM? 4. Heeft BIM enkel potentieel of heersen er ook nadelen aan het gebruik van BIM, en wat zijn de valkuilen? 5. Hoe wordt BIM geïmplementeerd binnen SAAone? 6. Visualiseer het BIM proces binnen de projectgrenzen van SAAone? 7. Waar ligt de kracht van BIM binnen de projectgrenzen van SAAone? Heeft een 5D model de meerwaarde die leid tot de beoogde efficiëntie tijdens het ramen van hoeveelheden en het bepalen van de kosten. 8. Is het mogelijk middels een 5D model een koppeling te realiseren om ontwerpwijzigingen met financiële gevolgen snel, nauwkeurig en efficiënt inzichtelijk te maken? 9. Is het mogelijk de efficiëntie aan te tonen in Fte’s of zijn er andere meetbare onderdelen binnen het areaal van kunstwerk 42 en/of de betrokken disciplines? 10. Waar in het proces ligt de besparing bij de disciplines Ontwerp, Calculatie (en Werkvoorbereiding)? Wat zijn de mogelijkheden om wijzigingen in de opbouw of het gebruik binnen Revit en XE door te voeren om onderling betere aansluiting te vinden binnen de betrokken disciplines. 11. 12. 13. 14.

Wat zijn voor de afdeling Ontwerp binnen SAAone de gewenste eindproducten? Wat zijn voor de afdeling Calculatie binnen SAAone de gewenste eindproducten? Zijn er naast Revit nog andere tools voor het ramen van hoeveelheden? Kunnen door middel van tekenafspraken (begrippen) en coderingen de gewenste gegevens uit het 5D model gehaald worden? 15. Welke areaal gegevens van een generiek kunstwerk zijn voor SAAone interessant om op te bewaken? 16. Hoe vindt de vertaalslag van geïdentificeerde (ontwerp-)risico’s naar Calculatie plaats? 17. Is XE in haar huidige vorm geschikt voor de koppeling met Revit en vice versa?

91

92

ANTWOORDEN

Verbreding van algemene kennis m.b.t. begroten en ramen van hoeveelheden

1. Hoe verschillend is de opbouw van de ‘traditionele prijsvorming’ o.b.v. RAW bestek informatie en voorwaarden t.o.v. BIM in Design, Build, Finance en Maintain (DBFM) contracten? De traditionele manier van prijsvorming o.b.v. bestek informatie (hoeveelheden) en randvoorwaarden zorgde voor een overzicht dat door de aannemer kon worden afgeprijsd. Bij afwijkende hoeveelheden of het aantreffen van een andere grondgesteldheid dan opgenomen in het bestek lagen in het verleden door toepassing van deze traditionele vorm van aanbesteding bij de opdrachtgever en kon middels de RAW standaard bepaling worden verrekend. De nieuwe BIM methode en de daaraan gekoppelde Design, Build, Finance en Maintain (DBFM) contractvorming brengt een grote verschuiving van verantwoordelijkheden richting de aannemer met zich mee, nu deze de volledige verantwoordelijk heeft voor het design en de hoeveelheden. Fouten gemaakt tijdens de tender m.b.t. aannames van hoeveelheden zijn nu geheel voor eigen risico van de aannemer. Binnen deze scriptie is gekeken of er een efficiëntie slag gemaakt kan worden tussen de traditionele manier van prijsvorming of de nieuwe BIM methode. Om zo snel, nauwkeurig en efficiënt kostenbepalende hoeveelheden te ramen.

Verbreding van algemene kennis m.b.t. BIM binnen en buiten de SAAone organisatie

2. Wat is de plaats van BIM binnen de GWW sector? De plaats van BIM neemt een steeds prominentere rol in binnen de GWW sector dit komt doordat steeds meer aannemers BIM willen gebruiken en gehoord hebben van de grotere aannemers wat de meerwaarde voor het bedrijf kan zijn. Maar ook door de opdrachtgever bijvoorbeeld Rijkswaterstaat die door de verandering in contractvormen nieuwe contracteisen stelt aan aannemers en verplicht door toepassing van BIM objectinformatie over te dragen in zogeheten BIM containers, voor, tijdens en na de realisatiefase. 3. Waar ligt de kracht van BIM? BIM heeft invloed tijdens het hele bouwproces, deze start in de tenderfase waarbij een aannemer die BIM toepast het onderscheidend vermogen toont bij de opdrachtgever. Na gunning van het werk start voor de aannemer het verdere BIM proces met het ontwerp van het Voorlopig Ontwerp (VO), Definitief Ontwerp (DO), Uitvoering Ontwerp (UO) en als laatste de Onderhoudsperiode. Tijdens deze ontwerp stappen is de aannemer in staat snel en nauwkeurig kostenbepalende hoeveelheden uit het 3D model te genereren. Gedurende het ontwerpproces wordt er in iedere fase objectinformatie gekoppeld aan het digitale model. In de laatste fase de onderhoudsperiode heeft de gebruiker toegang tot alle

93

informatie die tijdens het ontwerp en realisatiefase is gekoppeld aan het model en zodoende beschikt over herleidbaarheid van alle toegepaste materialen (Maintain fase). De kracht van BIM zit in de multidisciplinaire samenwerken tussen de betrokken partijen en de herleidbaarheid van objectinformatie gedurende de bouwen onderhoudsfase. 4. Waar ligt de kracht van BIM binnen de project grenzen van SAAone? Op diverse vlakken komt de kracht van BIM binnen de SAAone organisatie naar voren. Hieronder worden een tweetal voorbeelden gegeven. De kracht van BIM is ook terug te vinden bij de reacties per discipline in de afgenomen interviews zoals te lezen in hoofdstuk 11. 1. Door het invoeren informatie van verschillende disciplines bijv. Kunstwerken in relatie tot kabels & leidingen kan middels de tool clash-detectie op voorhand worden gedetecteerd waar raakvlakken optreden om zo faalkosten te reduceren. 2. Onderaannemers krijgen een 3D ruimte verstrekt door de modelleur om bijvoorbeeld liggers van een kunstwerk te optimaliseren, optimalisaties zijn akkoord middels deze binnen de toegezonden virtuele box blijven. Na voltooiing kan het 3D model geüpload worden binnen het moeder model. 5. Heeft BIM enkel potentieel of heersen er ook nadelen aan het gebruik van BIM, en wat zijn de valkuilen? Iedere discipline werkt conform haar eigen standaard maar om tot een bedrijfsbrede BIM standaard te komen, dient een nieuwe standaard gehanteerd te worden. Dit laatste kan op weerstand stuiten, vooral wanneer onderaannemers in het proces betrokken worden. Door het 3D ontwerp ontstaat er kans op schijnnauwkeurigheid, het model ziet er snel overtuigend uit maar het model is veelal nog niet voorzien van objectinformatie en nog niet gedetailleerd genoeg uitgevoerd om er de gewenste informatie uit te generen. 6. Hoe wordt BIM geïmplementeerd binnen SAAone? Ten tijde van deze Bachelor Scriptie ‘Betere kostenbewaking met BIM’ vind er nog geen implementatie van BIM m.b.t. het 5D model plaats. Alle betrokken disciplines zien de meerwaarde van BIM en leveren afzonderlijk van elkaar veel deelproducten die wanneer gebundeld in het 5D model de beoogde efficiëntie slag kunnen leveren om sneller, nauwkeuriger en herleidbare objectinformatie te vergaren en te verspreiden binnen de organisatie.

94

7. Visualiseer het BIM proces binnen de projectgrenzen van SAAone?

Heeft een 5D model de meerwaarde die leidt tot de beoogde efficiëntie tijdens het ramen van hoeveelheden en het bepalen van de kosten.

8. Is het mogelijk middels een 5D model een koppeling te realiseren om ontwerpwijzigingen met financiële gevolgen snel, nauwkeurig en efficiënt inzichtelijk te maken? Tijdens de scriptie doorloop tijd is aangetoond dat binnen Revit deze koppeling is te realiseren. Een modelleur kan voorzien van kosten opgegeven per onderdeel door de discipline Calculatie een kostenhoeveelheid aan het hoeveelheidsraming koppelen. Daarnaast is de mogelijkheid bekeken middels Quantity Take Off (QTO) als functie binnen Navisworks Manage een kostenkoppeling te realiseren ook hier is de mogelijkheid aangetoond om objectinformatie te koppelen t.b.v. hoeveelheden ramingen, de kosten dienen handmatig gekoppeld te worden aan de kostenbepalende hoeveelheden, maar zijn middels ‘Search Sets’ bij revisies te updaten om zo gewijzigde hoeveelheden inzichtelijk te maken. 9. Is het mogelijk de efficiëntie aan te tonen in Fte’s of zijn er andere meetbare onderdelen binnen het areaal van kunstwerk 42 en/of de betrokken disciplines? De mogelijkheid om de efficiëntie aan te tonen in Fte’s is niet meetbaar. De exercitie zoals uitgevoerd in de case om op traditionele en nieuwe BIM wijze een zelfde kunstwerk te ramen heeft echter wel een besparing van 75% inzichtelijk gemaakt. Wel is de efficiëntie uitgezet tegen de kosten van de investering. Op basis hiervan is het ‘break even point’ bepaald wat ligt bij 10 kunstwerken. Naast het nauwkeuriger ramen van hoeveelheden is de traceerbaarheid van een 3D model groter dan een Excel lijst zonder gestandaardiseerde of uniforme structuur. De 5D WBS zoals opgesteld met de werkgroep biedt hierbij uitkomst.

95

10. Waar in het proces ligt de besparing bij de disciplines Ontwerp, Calculatie (en Werkvoorbereiding)? Bij de afdeling Ontwerp ligt er geen besparing, maar juist extra inzet om juiste shared parameters te koppels aan het 3D model dit zal een standaard moeten worden en vanzelfsprekend bij aanvang van het model. Een andere mogelijkheid is dat de afdeling Werkvoorbereiding dit voor haar rekening neemt. Bij de afdeling Calculatie en Werkvoorbereiding snijd het mes aan twee kanten. 1. Het ramen van kostenbepalen hoeveelheden door de afdeling Calculatie kan sneller en nauwkeuriger. Hierdoor blijft er meer tijd over om te zoeken naar optimalisaties. De tijd die bespaard wordt dient ingezet te worden op meer communicatie tussen de disciplines om zorg te dragen voor uitwisseling van informatie binnen de SAAone organisatie. 2. De afdeling Werkvoorbereiding kan middels toepassing van het 5D model snel en nauwkeurig een overzicht generen van de kostenbepalende hoeveelheden en deze delen met de rest van de organisatie. Door deze versnelling t.o.v. traditioneel ramen van hoeveelheden is er meer tijd voor verdieping is faseringen en uitvoeringsvarianten zodat op deze gebieden ook een efficiëntie slag is te behalen. Geconcludeerd kan worden dat er op meerdere fronten efficiëntie slagen behaald kunnen worden door meer inzet bij de afdeling Ontwerp / Werkvoorbereiding door het wegnemen van de tijdrovende exercitie van het ramen van kostenbepalende hoeveelheden.

Wat zijn de mogelijkheden om wijzigingen in de opbouw of het gebruik binnen Revit en XE door te voeren om onderling betere aansluiting te vinden binnen de betrokken disciplines

11. Wat zijn voor de afdeling Ontwerp binnen SAAone de gewenste eindproducten? De afdeling Ontwerp heeft als doel om in samen spraak met de Werkvoorbereiding en Calculatie een ontwerp te realiseren dat zowel uitvoerbaar als binnen budget blijft. Deze discipline Ontwerp heeft geen belangen bij een bepaald type eindproduct en schikt zich naar de behoefte vanuit de Werkvoorbereiding en Calculatie. 12. Wat zijn voor de afdeling Calculatie binnen SAAone de gewenste eindproducten? Een 5D model die objectinformatie genereerd conform het 5D werkgroep overzicht zodat hoeveelheden traceerbaar zijn. Daarnaast zou het een pre zijn wanneer er wordt gemodelleerd conform de uitvoeringfasen zodat hierop de inzet van materieel en materieel bepaald kan worden. De voordelen voor de Calculatie door gebruik van het 5D model zit in de complexe kunstwerken waarvan de hoeveelheden de vormgeving moeilijk te bepalen zijn. 13. Zijn er naast Revit nog andere tools voor het ramen van hoeveelheden? Tijdens de onderzoekperiode zijn programma’s zoals PDF XChange Viewer, Quantity Take Off en Navisworks Freedom bekeken en beoordeeld op functionaliteit en toepasbaarheid.

96

Buiten Revit zijn er nog andere 3D programma’s voor het ontwerpen van kunstwerken, maar omdat er binnen de projectgrenzen van SAAone met Revit wordt gewerkt worden andere programma’s binnen deze Bachelor Scriptie buiten beschouwing gelaten. PDF XChange Viewer Voordelen: • Toegankelijk programma; • Gebruiksvriendelijk, de meeste technici zijn bekend met PDF bestanden bewerken; • Aanschafkosten zijn laag / gratis download. Nadelen: • Verschalen is een tijdrovende bezigheid; • Hoeveelheden zijn onnauwkeurig afwijkingen van ca. 5% minder; • Geen mogelijkheden tot het selecteren van hoekpunten; • Geen mogelijkheden tot het uitdraaien van een ramingsoverzicht; • Door onnauwkeurigheid interessant voor grondwerk maar lijkt niet geschikt voor constructiewerkzaamheden zoals het ramen van hoeveelheden voor bekisting/beton. Quantity Take Off Voordelen: • Toegankelijk programma; • Gebruiksvriendelijk, eenvoudig gebruik van meettools; • Verschalen is eenvoudig in diverse stappen te installeren; • Aanschafkosten zijn laag / gratis download; • Mogelijkheid tot het uitdraaien van een Workbook (overzicht van hoeveelheden per onderdeel). Nadelen: • Hoeveelheden zijn onnauwkeurig. Bij benadering kunnen hoekpunten worden aangeklikt maar niet geselecteerd met afwijkingen tot gevolg ca. 4% meer; • Tekeningen met diverse schalen (tot op heden) niet instelbaar. Wel bestaat de mogelijkheid per sheet de schaal te selecteren. Nu werkt dit nadelig wanneer er meerdere schalen op tekening staan en dient er per schaal een Workbook gemaakt te worden. Navisworks Freedom Voordelen: • Toegankelijk programma; • Na een korte introductie gebruiksvriendelijk, eenvoudig gebruik van meettools; • Schaal is automatisch ingesteld door de modelbeheerder; • 3D model geeft een duidelijk beeld van het te bouwen kunstwerk. Nadelen: • Geen mogelijkheden tot het uitdraaien van een ramingsoverzicht; • Functiemogelijkheden binnen Navisworks Freedom zijn beperkt, Navisworks Manage heeft een uitgebreider pakket aan mogelijkheden.

97

14. Kunnen door middel van tekenafspraken (begrippen) en coderingen de gewenste gegevens uit het 5D model gehaald worden? Uit gesprekken met de afdeling Ontwerp binnen SAAone is duidelijk naar voren gekomen dat iedere vorm van objectinformatie is te koppelen aan het 3D model. Wel dient er goed gekeken te worden naar de onderlinge communicatie van informatie dragers zodat er na koppeling geen informatie verloren gaat. 15. Welke areaal gegevens van een generiek kunstwerk zijn voor SAAone interessant om op te bewaken? Uit gesprekken met de disciplines Calculatie, Werkvoorbereiding en Ontwerp is gekomen tot onderstaande opsomming van de areaal gegevens waar SAAone op wilt bewaken.

Item

Gewenste output t.b.v. Calculatie

Opmerking

Fundatie

Palen

Lengte en aantal inclusief type volume paal

Geen

Landhoofd

Werkvloer Poer Wand Frontwand Vleugelwand M1 landhoofd

Oppervlak - omtrek - m3 beton Kistoppervlak - m3 beton Kistoppervlak - m3 beton Kistoppervlak - m3 beton Kistoppervlak - m3 beton i.v.m. kengetallen

Geen

Steunpunt

werkvloer Poer Kolom

Oppervlak – omtrek – m3 beton Kistoppervlak - m3 beton Kist oppervlak - omtrek (= type doorsnelde) - m3 beton - hoogte kolom Kist oppervlak (vloer en wand) m3 beton i.v.m. kengetallen

Geen

Kist oppervlak bodemkist Kist oppervlak randkist m3 beton Oppervlak bovenzijde m3 beton Omtrek m1 M1 voor randafwerking / leuning / mantelbuis ed.

Geen

Onderslagbalk M1 steunpunt Dek (in situ)

Dek

Schampkant

Te bewerkelijk voor het model

Overige kostenposten die interessant zijn om op te bewaken maar bijten de scope vallen van deze scriptie zijn: • Grondwerk talud o.a. opstelplaats heimachine; • Bemaling bij een hoge grondwaterstand; • Hulpconstructies; • Wapening; • Voegconstructie.

98

16. Hoe vindt de vertaalslag van geïdentificeerde (ontwerp-)risico’s naar Calculatie plaats? Uit interviews met de afdeling Ontwerp is gebleken dat ontwerprisico’s worden opgenomen in het risicodossier. Er is geen sprake van een vertaalslag van risico’s naar de afdeling Calculatie deze laatst genoemde prijst (enkel) het aangeleverde ontwerp af.

17. Is XE in haar huidige vorm geschikt voor de koppeling met Revit en vice versa? Het is mogelijk middels een exportfile vanuit Navisworks Manage de Excel lijst in te lezen in calculatieprogramma’s zoals XE.

99

Scriptie. Betere kostenbewaking met BIM. Versie : 2.0 Definitief Auteur : Niesten, Roland Studentnummer :

Recommend Documents