School! Wensenlijstjes voor de politiek Het Friese antwoord op krimp Meerderheid wil af van religieus onderwijs. magazine voor het openbaar onderwijs

School!

magaZInE vooR hET oPEnBaaR ondERWIJS Nummer 4, juli 2012 Een gezamenlijke uitgave van voS/aBB en vereniging openbaar onderwijs

Wensenlijstjes voor de politiek Het Friese antwoord op krimp Meerderheid wil af van religieus onderwijs

EERST KIEZEN DAN DELEN

In het najaar nieuwe reeks trainingen opbrengstgericht financieel management Doelgroep: bestuurders en managers primair onderwijs Tweedaagse en eendaagse trainingen, ook in company

in samenwerking met

Ga voor alle informatie naar www.vosabb.nl

REdacTIonEEl BEEld: maRTInE SPRangERS

Helemaal anders

Lucy Beker Hoofdredacteur Hoofdredacteuren Lucy Beker en Michiel Jongewaard schrijven beurtelings een column.

School! is hét magazine voor het openbaar onderwijs. Het is een voortzetting van de bladen Inzicht en Over Onderwijs en een gezamenlijke uitgave van de Vereniging Openbaar Onderwijs (voo.nl) en VOS/ABB (vosabb.nl). Jaargang 3 nr. 4, juli 2012 ISSN: 2211-0062 Verschijnt 7x per jaar - Oplage 14.000

Vereniging Openbaar Onderwijs

De examens zitten erop, de vakantie staat voor de deur. In dit nummer kijken we nog even terug op het afgelopen schooljaar. Een mooie afsluiting voor een aantal scholen in het voortgezet onderwijs was de uitreiking van de KNAW-prijzen voor de beste profielwerkstukken. Het is opmerkelijk wat sommige leerlingen presteren: zij doen al bijna wetenschappelijk onderzoek. Om trots op te zijn. Ook presenteren we in dit nummer alweer de zesde TOP-school: een school die erkenning krijgt als Talentvol Openbaar Praktijkvoorbeeld. Dit keer een basisschool in Zeeland, die continu aandacht heeft voor de ontwikkeling van een levensbeschouwing bij de leerlingen. Maar we kijken ook vooruit naar het nieuwe schooljaar. Met Gearhing bijvoorbeeld, een Fries schoolbestuur dat het in september helemaal anders gaat aanpakken. Voor de kinderen verandert er niet zoveel, maar voor het team en het management des te meer. De 29 basisscholen van Gearhing hebben straks geen eigen directeur meer en de leerkrachten maken deel uit van een team, dat het onderwijs aan meerdere scholen verzorgt. Het bestuur ziet kans om op deze manier bijna een miljoen euro te besparen en de kleine schooltjes allemaal in stand te houden. Ook vallen er geen gedwongen ontslagen. Een inspirerend en positief verhaal om straks aan het zwembad te lezen. Want de harde waarheid is dat steeds meer schoolbesturen te maken krijgen met krimp. Het is aan de randen van het land begonnen, maar het kruipt als een virus onherroepelijk verder het land in. Misschien lijkt het u nog ver weg, maar volgens berekeningen van de rijksoverheid zal in 2025 60 procent van de gemeenten minder inwoners hebben dan nu. Het komt door afvlakking van de bevolkingsgroei doordat de huishoudens al jaren kleiner worden. Door vergrijzing en ontgroening vertrekken bedrijven uit krimpregio’s en daarmee verdwijnen banen. Jonge mensen gaan elders studeren en blijven daar hangen omdat er geen werk meer is in de regio waar ze opgroeiden. In de grote steden zal de krimp daardoor meevallen, maar daarbuiten wordt vrijwel overal een teruglopend inwonertal verwacht. Hier moeten juist openbare scholen - en gemeenten - zich op voorbereiden. Uiteindelijk staat in de wet dat elke gemeente moet zorgen voor ‘voldoend openbaar onderwijs in een genoegzaam aantal scholen’. Voldoend, zonder e. Dat betekent: goed onderwijs voor alle kinderen. Met creatieve oplossingen is het mogelijk. En dat geeft dan weer een goed gevoel. < Ik wens u veel vakantieplezier.

Redactieadres: Vereniging Openbaar Onderwijs Postbus 60182, 1320 AE Almere E [email protected] | T 036 533 15 00 | F 036 534 04 64 Hoofdredactie: Lucy Beker (VOS/ABB), Michiel Jongewaard (Vereniging Openbaar Onderwijs) Redactie: Jaap Adema, Jan Barendse, Dennis Bode, Martin van den Bogaerdt, Lineke Eerdmans, Fred Kruidenberg en Fred Timmermans. Aan dit nummer werkten mee: Janny Arends, Marion Braat, Stijn Brakkee, Karin van Breugel, Annet Delfgauw, Dierk Hendriks, Bert-Jan Kollmer, Ton Muller, Hélène van Oudheusden, Dario Scagliola, Harry Tielman, Mascha Visser, Fonger de Vlas, Wouter de Winter. Foto omslag: Ton Muller. Cartoon: Maarten Wolterink. Drukwerk: SDA Print + Media Vormgeving: SDA Print + Media Aryen Bouwmeester

Lidmaatschap Vereniging Openbaar Onderwijs: Leden van de VOO ontvangen automatisch één gratis abonnement op School!. Dit geldt voor zowel persoonlijke leden, als de MR, ouderraad en schoolbesturen. Voor meer informatie: www.voo.nl/lidmaatschap. Het lidmaatschap loopt van 1 januari t/m 31 december. Opzegging dient schriftelijk te gebeuren voor 1 december. Lidmaatschap VOS/ABB: Leden van VOS/ABB ontvangen automatisch één gratis abonnement op School!. Dit geldt voor schoolbesturen én hun scholen. Bovenschoolse directies kunnen op aanvraag ook één gratis abonnement ontvangen. Voor meer informatie: www.vosabb.nl/abonnementen. Abonnementen: Een los abonnement voor niet-leden kost € 24,50 (tarief 2011). Advertenties: Recent Amsterdam Contactpersoon Ray Aronds E [email protected] | T 020 330 89 98 Nummer 5 van School! verschijnt rond 5 september 2012.

Magazine voor het openbaar onderwijs | 03

Scholing voor medezeggenschapsraden

Neem deel aan een van de cursusbijeenkomsten MR start voor nieuwe MR-leden,

inschrijven kan cursus in meer danvoor 25 plaatsen Nederland. Tijdens MR start leren MR-leden, Plan uw hetinnajaar! zowel oudergeleding als personeelsgeleiding, in één avond de rechten en plichten van de MR kennen.

• MR Start PO open inschrijving en op locatie •DeMR Basis PO open inschrijving en oponderbouwd locatie scholingsbijeenkomsten zijn theoretisch en praktijkgericht. Na de cursus inzicht in de en informele en positie van de MR, kent u de beginselen van •heeft MR uCompact VOformele open inschrijving op locatie werk als MR-lidPO/VO en kuntop u op een effectieve manier invloed uitoefenen op beleid. •het MR Maatwerk locatie •Duur MR Communicatie met OR endinsdag Team PO/VO 1 bijeenkomst op maandag, of donderdag van 19.30 tot 22.00u.

Kosten € 71,25 p.p. als uw MR lid is van de VOO. Dat is inclusief de nieuwe Word lid van(t.w.v. de VOO enNiet-leden ontvang betalen 15 procent korting op alle cursussen € 95,-. MR werkmap 24,95). Op maat U kunt MR start uwledenvoordeel eigen school aanvragen. medezeggenschap. Kijk ook voorophet op www.voo.nl/leden. Informeer naar de mogelijkheden: 036 5331500 of [email protected].

Plaatsen en data donderdag 2 februari 2012 donderdag 2 februari 2012 maandag 6 februari 2012 maandag 6 februari 2012 maandag 6 februari 2012 dinsdag 7 februari 2012 dinsdag 7 februari 2012 donderdag 9 februari 2012 donderdag 9 februari 2012 maandag 13 februari 2012

Alkmaar Dordrecht Assen Weert Hengelo Zwolle Maastricht Den Haag Eindhoven Alphen a/d Rijn

Vereniging Openbaar Onderwijs Maak ken met de Vere nis Openbaar O niging nderwijs! De Ve

reniging Op enbaar Onder wijs h eeft een uitg ebreid scholingsaa nbod voor m edezeggenscha psraden in het primair en voor tgez et onder wijs, vo or ouders, personeels leden en schoolleider s. Kijk ook op w

ww.voo.nl.

De Vereniging Openbaardonderdag Onderwijs (VOO) verzorgt 22 maart 2012 cursussen Purmerenden maandag 13 februari 2012 Emmeloord trainingen met aandacht voor de mensen op school: maandag 26 maart 2012 Haarlem dinsdag 14 februari 2012 Arnhem personeelsleden, ouders en leerlingen. maandag 26 maart 2012 Almere donderdag 16 februari 2012 Drachten dinsdag 27 maart 2012 Roosendaal donderdag 16 februari 2012 Amsterdam U neemt deel vanuit uw eigen rol en verantwoordelijkheid, maar met donderdag maart 2012 Het Apeldoorn maandag 12 maart 2012 Amersfoort als gezamenlijk doel goed onderwijs 29 voor elk kind. gezamenlijk 2012 Rotterdam maandag 12 maart 2012 Leeuwarden belang staat daarom in onze maandag trainingen 2enapril cursussen voorop: maandag 2 april 2012 Groningen maandag 12 maart 2012 Niet Den apartBosch maar samen. dinsdag 3 april 2012 Tilburg donderdag 15 maart 2012 Den Burg (Texel) dinsdag 3 april 2012 Utrecht donderdag 15 maart 2012 Enkhuizen dinsdag 3 april 2012 Wolvega donderdag 15 maart 2012 Hoogeveen

Kijk ook op www.voo.nl/scholing

Nieuwe overblijfcursus TSO Compact

Vereniging Openbaar Onderwijs

Overblijfmedewerkers kunnen zich nu al inschrijven voor de nieuwe overblijfcursus TSO Compact van de Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO). In deze nieuwe cursus, die vanaf komend schooljaar op centrale plaatsen in heel Nederland wordt aangeboden, staan het pedagogisch handelen van de overblijfmedewerkers en de relatie tussen hen en school centraal. Deelnemers leren door middel van praktische tips en de uitwisseling van ervaringen omgaan met veelvoorkomende situaties bij de overblijf. In de cursus krijgen zij concrete tips en handreikingen over onder meer communicatie en omgaan met lastig gedrag. De cursus wordt afgesloten met een certificering die door het ministerie wordt erkend. Duur 1 bijeenkomst op vrijdag van 9.00 tot 15.00 uur Kosten € 195,- per persoon, inclusief lunch en certificaat Plaatsen en data Amersfoort vrijdag 28 september 2012 Heerlen vrijdag 28 september 2012 Eindhoven vrijdag 5 oktober 2012 Alphen a/d Rijn vrijdag 5 oktober 2012 Den Haag vrijdag 5 oktober 2012 Utrecht vrijdag 5 oktober 2012 Almere vrijdag 12 oktober 2012 Den Bosch vrijdag 26 oktober 2012

Maastricht vrijdag 26 oktober 2012 Apeldoorn vrijdag 2 november 2012 Alkmaar vrijdag 2 november 2012 Breda vrijdag 2 november 2012 Groningen vrijdag 2 november 2012 Zaandam vrijdag 2 november 2012 Amsterdam vrijdag 9 november 2012 Nijmegen vrijdag 9 november 2012 Rotterdam vrijdag 9 november 2012 Emmen vrijdag 9 november 2012 Haarlem vrijdag 16 november 2012 Assen vrijdag 16 november 2012 Den Helder vrijdag 16 november 2012 Tilburg vrijdag 16 november 2012

Informatie en inschrijven Voor meer informatie kan contact worden opgenomen met het cursussecretariaat via 036 5331500 of met beleidsadviseur Rein van Dijk ([email protected].) Inschrijven kan direct online op www.voo.nl.

Deventer vrijdag 16 november 2012 Enschede vrijdag 23 november 2012 Roermond vrijdag 23 november 2012 Heerenveen vrijdag 23 november 2012 Purmerend vrijdag 30 november 2012 Zwolle vrijdag 30 november 2012 Venlo vrijdag 30 november 2012 Hoorn vrijdag 14 december 2012 Weert vrijdag 14 december 2012 Oss vrijdag 14 december 2012

Inhoud

12 Wensen voor de politiek

12 Antwoord op krimp

Verkiezingen voor de deur! De politiek kan veel doen om de positie van het openbaar onderwijs te versterken.

Het Friese schoolbestuur Gearhing bespaart bijna een miljoen, maar geen enkel klein schooltje hoeft te sluiten.

18 Passend onderwijs in de praktijk Wennen aan nieuwe, speciale leerlingen in de klas.

03 Redactioneel 06 Kort nieuws 09 Column door Bert-Jan Kollmer

25 Profiel werkstukken bekroond Een prestigieuze wetenschappelijke prijs voor de beste profielwerkstukken. Waaronder dat van Robin van Doorn van het Stedelijk Gymnasium Leiden.

24 Prakticon Minister op werkbezoek 24 Eindexamens 26 Drietalig onderwijs Nederlands, Engels en Fries

14 Vijf vragen Obs De Meenthe in Bovensmilde

28 Ouders willen invloed op passend onderwijs

16 Poll: meerderheid wil af van religieus onderwijs

30 Debat op hoog niveau De top van Hope XXL

20 Een speciale band met de gemeente

32 School! antwoordt

21 Aan het woord: Hélène van Oudheusden 22 TOP-school Levensbeschouwing in Arnemuiden

34 School! en excursie 35 School! en recht 36 Opmerkelijk


KoRT nIEuWS

VOOlidmaatschap voor scholen Scholen kunnen lid worden van de Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO). Daarmee krijgen alle geledingen binnen de school, zoals het team, de MR, ouderraad en overblijfmedewerkers, korting op het cursusaanbod. Scholen kunnen zelf lid worden, maar ook een schoolbestuur kan voor alle scholen het lidmaatschap aanvragen. Het mes snijdt aan twee kanten: daarmee steunen scholen en schoolbestuur de VOO, waardoor de vereniging –samen met VOS/ABBkan blijven opkomen voor het openbaar onderwijs in Nederland, en alle scholen kunnen gebruikmaken van de kennis en ervaring van de VOO als expertisecentrum voor openbaar onderwijs, medezeggenschap, ouderbetrokkenheid en tussenschoolse opvang. Voor de brede expertise op het gebied van bestuur en management van het openbaar onderwijs blijft het lidmaatschap van VOS/ABB essentieel. De korting van 15 procent via het VOO-lidmaatschap geldt voor alle direct betrokkenen van de aangesloten scholen. Scholen betalen jaarlijks 240 euro contributie. Wanneer een schoolbestuur alle scholen lid maakt, daalt de contributie naar 145 euro per school.

De voordelen:

• Meer zekerheid: advies en begeleiding van VOO-medewerkers; • Meer voordeel: leden krijgen korting op verschillende cursussen en masterclasses; • Meer kennis: 7 maal per jaar het magazine School! met nieuws, tips en achtergronden. < Kijk voor meer informatie op www.voo.nl/ leden of bel met 036 5331500.

06 | School! 4 - juli 2012

Boek over sociale media op de basisschool

De samenleving verandert ingrijpend door de inzet van ICT en sociale media. Scholen krijgen er ook steeds meer mee te maken. Maar wat kun je als leerkracht en als school met sociale media doen? Hoe ver moet en kun je gaan? Een nieuw boek van de Stichting Mijn Kind Online gaat niet in op de problemen van sociale media, maar juist wat

er goed mee gaat in het basisonderwijs. Het gaat niet om de techniek, maar om vakmanschap van de leraar, met en zonder sociale media. Leden van de VOO kunnen het boek tegen gereduceerd tarief bestellen. In het boek staan 21 verhalen opgetekend van onderwijsprofessionals die sociale media inzetten als hulpmiddel om te doen wat zij goed kunnen: lesgeven. Het boek bevat daarnaast een stappenplan voor het maken van een sociale media-schoolplan, het 2.0 ABC met tools en een heldere begrippenlijst. < Bestel het boek vóór 15 juli voor slechts 19,95 euro in plaats van 24,95 euro,exclusief verzendkosten, via [email protected] onder vermelding van VOO-korting, uw naam en adres. Het boek is ook kosteloos te downloaden via de MKO- en VOO-site.

Samen leven essentieel Op verzoek van de Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO) hebben Wiel Veugelers en Yvonne Leeman vorig jaar een kortlopend onderzoek gedaan naar heterogeniteit en actieve pluriformiteit in het openbaar onderwijs. In het onderzoek werd gekeken in hoeverre een heterogene leerlingpopulatie bijdraagt aan de ontwikkeling van morele waarden bij kinderen. Op basis van eerdere studies en het (beperkte) veldonderzoek stellen Veugelers en Leeman dat samen leven en samen leren leven misschien wel belangrijker is voor de morele ontwikkeling en maatschappelijke voorbereiding dan alleen maar leren óver een ander. De bevindingen van het kortlopend onderwijsonderzoek zijn verzameld in de UvA-uitgave ‘Culturele heterogeniteit en morele ontwikkeling van leerlingen in het Openbaar Onderwijs’. De onderzoekers hebben op een beperkt aantal openbare basisscholen een schrifte-

lijk onderzoek gedaan. Daarin is onder meer gekeken hoe deze scholen omgaan met de sociale en culturele verschillen tussen de leerlingen en in hoeverre er sprake is van een bevorderende of juist afremmende morele ontwikkeling. Aan de schoolleiders werd gevraagd of hun leerlingen anders aankijken tegen kinderen met een andere achtergrond en of er ook sprake is van een gestegen waardering van de ander. < De uitgave kunt u downloaden op www.voo.nl of in gedrukte vorm bestellen via www.kortlopendonderzoek (> onderwijs).

KORT NIEUWS

VOO wijzigt kortingstarieven Vanaf 1 augustus geldt voor alle VOO-lidmaatschappen een nieuw kortingstarief van 15 procent op het volledige cursusaanbod. De prijzen voor cursussen en informatiebijeenkomsten blijven voor komend schooljaar gelijk.

De School!Week in 2012: enthousiasme op obs De Carrousel in Heerhugowaard.

School!Week ook in 2013 Ook in 2013 komt er een School!Week. De eerste campagneweek in maart 2012 is zo succesvol geweest, dat nu al is besloten om deze actie ook in 2013 te organiseren. De School!Week is dan van 18 tot en met 22 maart. De School!Week heeft tot doel het openbaar en algemeen toegankelijk onderwijs positief onder de aandacht te brengen. Dit jaar hebben al meteen veel scholen in het hele land meegedaan met allerlei activiteiten. Die haalden in veel gevallen de plaatselijke pers, mét een artikel over de kernwaarden van het openbaar onderwijs. Zo kwam de boodschap goed over. Scholen organiseerden open dagen, maar ook optochten, flashmobs, debattoernooien, personeelsdagen, libdubs, theatervoorstellingen en concerten, zowel voor de eigen leerlingen als voor

de buurt. Ook gingen op veel plaatsen ballonnen de lucht in en zijn duizenden posters met ‘Ik ben welkom – openbaar onderwijs’ opgehangen in scholen en huizen. Het is de bedoeling om van de School!Week een traditie te maken waaraan steeds meer openbare scholen meedoen. Dan zal het openbare geluid steeds krachtiger worden. Daarom is de datum van de actieweek nu al bekendgemaakt. < Op de website www.openbaaronderwijs.nu is een impressie van de School!Week 2012 te zien. Daar staat ook een online handboek met programma-ideeën.

De VOO heeft ervoor gekozen om het kortingspercentage te verlagen, in plaats van de deelnamekosten te laten stijgen. Daardoor wordt kostenstijging zoveel mogelijk beperkt. Behalve medezeggenschapsraden (MR) en ouderraden kunnen nu ook schoolteams en besturen profiteren van een kortingspercentage op het cursusaanbod. MR’en en ouderraden die zijn aangesloten bij de VOO, kunnen gebruikmaken van lagere deelnamekosten, door via hun school of bestuur een cursus op locatie aan te vragen. Tot 1 augustus 2012 geldt het oude kortingstarief, daarna gaat het nieuwe kortingstarief van 15 procent gelden. < Voor meer informatie over cursussen en de mogelijkheden voor een cursus op locatie, kunt u contact opnemen met het VOO-cursussecretariaat via 036 5331500 of [email protected].

VOS/ABB actualiseert katernenreeks Na de zomervakantie publiceert VOS/ABB twee nieuwe katernen: over ouderbetrokkenheid en over fondsenwerving. Van het bestaande katern over de Algemene wet bestuursrecht komt een herziene online versie uit. De katernenreeks van VOS/ABB loopt al jaren. Het eerste katern, over managementstructuren, kwam in 2001 uit. Inmiddels bestaat de reeks uit 17 katernen en worden bestaande uitgaven van tijd tot tijd (online) geactualiseerd. Het katern over ouderbetrokkenheid of educatief partnerschap wordt samengesteld

door beleidsmedewerker Simone Baalhuis, die binnen VOS/ABB de specialist is op dit beleidsterrein. Voor het katern over fondsenwerving in het onderwijs werkt VOS/ABB samen met adviseur Deny de Jong van het Instituut Fondsenwerving. Het katern over de Algemene wet bestuursrecht is in opdracht van VOS/ABB

herzien door arbeidsrechtdeskundige Mark Thorborg en juridisch adviseur Jerry Straten van bureau Leeuwendaal. < De herziene online versie komt voor VOS/ABB-leden op het besloten gedeelte van www.vosabb.nl (>publicaties). Daar staan ook de digitale versies van alle andere katernen.


KORT NIEUWS

Geld besparen op kantoorartikelen

Korting bij Onze Taal Omdat taal niet alleen in de les, maar ook in alle andere uitingen van scholen heel belangrijk is, kunnen de trainingen in duidelijk en correct taalgebruik de kwaliteit en de uitstraling van scholen verhogen.

Scholen die bij VOS/ABB zijn aangesloten, kunnen zich tot 16 juli aanmelden voor de collectieve inkoop van kantoorartikelen. Het project voor de collectieve inkoop van kantoorartikelen is een initiatief van zes besturenkoepels, waaronder VOS/ ABB, in samenwerking met adviesbureau Yellow Way. De besparingen kunnen oplopen tot 40 procent, vertelt consultant Armand Wolthof van Yellow Way. ‘We willen met één leverancier een contract afsluiten om kantoorartikelen af te nemen voor een grote groep onderwijsorganisaties. We hebben een projectgroep met scholen, waarmee we het assortiment met vaste nettoprijzen samenstellen.’ Tot 16 juli kunnen scholen zich geheel vrijblijvend opgeven voor de aanbesteding via www.schoolinkoop.nl. < Informatie: Janine Eshuis, 06-30041175, [email protected]

Onze Taal heeft op verzoek van VOS/ABB een divers aanbod ontwikkeld voor leraren, managers en bestuurders uit het primair en voortgezet onderwijs. De trainingen worden op locatie gegeven. Een training van drie uur voor 12 deelnemers kost 680 euro (normale prijs is 800 euro). Voor elke volgende deelnemer komt er 25,50 euro bij. Aan een training kunnen maximaal 18 mensen meedoen. De prijzen zijn btw-vrij. < Voor meer informatie neemt u contact op met Wouter van Wingerden van de Taaladviesdienst va n het Genootsc hap Onze Taa l : 070 -3561220, [email protected].

advertentie

Zijn de leerlingen van uw school goed verzekerd? Een ongeluk zit in een klein hoekje, met mogelijk erg vervelende gevolgen. Dankzij VOS/ABB Verzekeringen kunnen ouders hun schoolgaande kinderen al vanaf EUR 26,- voor het schooljaar 2012/2013 verzekeren. VOS/ABB gecombineerde eigendommenen ongevallenverzekering voor leerlingen Deze onmisbare verzekering biedt de volgende dekking; • De schade van ongevallen is 24 uur per dag gedekt, dus ook tijdens activiteiten in schoolverband, stagewerkzaamheden en het rechtstreeks gaan van huis naar school en omgekeerd; • Diefstal en materiële schade aan kleding en andere eigendommen van het kind tijdens het verblijf op school en het rechtstreeks gaan van huis naar school en omgekeerd.

Zo kunt u hen helpen VOS/ABB Verzekeringen heeft informatiekaarten ontwikkeld met informatie over de eigendommenen ongevallenverzekering. Deze kunt u verspreiden onder uw leerlingen. Via Aon Verzekeringen kunt u aangeven hoeveel kaartjes u wilt ontvangen. Vraag nu de informatiekaarten aan via [email protected]. Voor het gemak van de ouders is tevens de site www.leerlingenverzekeringen.nl ontwikkeld, met informatie over de verzekering en de mogelijkheid tot afsluiten ervan.

Zorg voor een goede verzekering voor uw leerlingen, ga naar www.leerlingenverzekeringen.nl AON_12022_adv VOSABB_schoolbestuur.indd 1 Proceskleur CyaanProceskleur MagentaProceskleur GeelProceskleur Zwart

08 | School! 4 - juli 2012

19-06-12 14:25

Column

Artikel 23 in maatschappelijk perspectief

Bert-Jan Kollmer Directeur Vereniging Openbaar Onderwijs

De Onderwijsraad heeft weer zijn decenniumadvies uitgebracht over de actualiteit van artikel 23 Grondwet. In het vorige nummer van SCHOOL! is hier al ruim aandacht aan besteed. Toch wil ik graag de aandacht vestigen op een tot nu toe wat onderbelichte kant van deze zaak. Namelijk hoe letterlijk je een vraag moet opvatten van in dit geval de Tweede Kamer aan haar adviesorgaan. Als artikel 23 vooral gaat om het stichten van scholen, moet je dan binnen dat perspectief blijven of mag je er ook buiten treden? Mag je, omdat je je realiseert dat Nederland aan de randen al enorme krimpproblemen heeft, die steeds verder toenemen, je concentreren op het probleem waar het steeds meer om zal gaan: het openhouden in plaats van het stichten van scholen. Waarom heeft de Onderwijsraad in haar advies geen enkele aandacht voor dit majeure probleem? Is dit niet juist het maatschappelijk perspectief waarom gevraagd is? De VOO voert gesprekken met bestuurders in het openbaar onderwijs. Niet alleen in de randgebieden, maar praktisch overal waar ik kom, hoor ik dat krimp een aandachtspunt is. Besturen worstelen met de vraag hoe kwalitatief goed onderwijs behouden kan blijven, zo dicht mogelijk bij de ouders en leerlingen. In toenemende mate realiseert men zich dat samenwerking met andere besturen, ook van een andere denominatie, de enige weg is. Ouders eisen dat ook van de besturen. Terwijl denominatie in Nederland als gevolg van de secularisering steeds minder een rol speelt bij de schoolkeuze, kun je rustig stellen dat dit helemaal geen rol meer speelt in die situaties waar het openhouden van nog één school in de wijk of een buurtschap het doel is. Ouders eisen gewoon een kwalitatief goede school. Verder niets! Maar hoe doen die besturen dat dan? En wat kunnen wij ze bieden? De wetgever kan deze besturen alleen de samenwerkingsschool bieden – het enige amendement op artikel 23 GW in 100 jaar – een construct dat kortgezegd de bestendiging van het duale bestel onder één dak veilig stelt. Openbaar en bijzonder onderwijs blijven duidelijk als aparte identiteit herkenbaar. Openbare en bijzondere besturen die samen één school willen openhouden, willen vaak veel verder gaan. Die zien dat hun teams vanzelf naar elkaar toegroeien en een nieuwe school creëren, die verder gaat dan het huidige duale bestel toelaat. Een school die heel erg veel lijkt ons concept SCHOOL, een school waar iedereen toelaatbaar is, waar ieder met elkaar in de klas zit, waar op een ruime manier aan levensbeschouwing wordt gedaan, met respect voor de mening van allen. Deze besturen realiseren zich dat ze verder gaan dan het huidige onderwijsbestel toelaat. Het is geen openbare of bijzondere school meer, het is SCHOOL. Maar volgens artikel 23 GW moet de school wel ergens inpassen: de gedwongen winkelnering van een duaal stelsel. Daarom zie je nu besturen in krimpgebieden kwartetten met denominaties. ‘Als we deze school nu openbaar maken, maken we die andere katholiek.’

Ritske van der Veen, directeur VOS/ABB, en Bert-Jan Kollmer, directeur Vereniging Openbaar Onderwijs, schrijven beurtelings een column.

Hoe kunnen we deze besturen nu echt helpen? Wat nodig is, is een wettelijke verruiming om naast het duale bestel scholen te kunnen stichten of voort laten bestaan, die vrij van denominatie op een efficiënte wijze kunnen werken aan kwalitatief goed onderwijs. Onderwijs waar iedereen welkom is en waar respect is voor de mening van de ander. Ik noem dat het tertium. We hebben deze derde weg ook gesuggereerd aan de Onderwijsraad voordat hun advies uitkwam. Nu hebben we de politieke partijen gesuggereerd het op te nemen in hun verkiezingsprogramma’s. Een tertium kan een goede oplossing bieden voor krimpproblemen. Een effectieve oplossing voor het juiste probleem. <


Politiek Tekst: Martin van den Bogaerdt en Michiel Jongewaard Beeld: PR politieke partijen

Wensenlijstjes voor

goed openbaar onderwijs Wat moet er in de volgende regeerperiode gebeuren om de positie van het openbaar en algemeen toegankelijk onderwijs te versterken? De directeuren van VOS/ABB en de Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO) maken hun zienswijzen kenbaar aan de politiek.

R

itske van der Veen van VOS/ABB en Bert-Jan Kollmer van de VOO vinden dat na de Tweede Kamerverkiezingen in september en de formatie van een nieuw kabinet eindelijk serieus werk moet worden gemaakt van de modernisering van artikel 23 van de Grondwet. De Onderwijsraad stelde eerder dit jaar dat het grondwetsartikel uit 1917 over de vrijheid van onderwijs niet hoeft te worden aangepast, maar dat het wel op een moderne wijze kan worden geïnterpreteerd. Een van de punten die de Onderwijsraad noemt, is de richtingvrije scholenplanning, waarbij ouders onder meer de mogelijkheid moeten hebben scholen te stichten op basis van de relatief nieuwe levensbeschouwelijke stromingen. Kollmer wijst erop dat hiermee in feite een verdere verzuiling van het onderwijsbestel mogelijk wordt. Hij spreekt van ‘een welhaast historische vergissing’. Van der Veen is bang dat door deze wijze van richtingvrije scholenplanning er nieuwe scholen kunnen ontstaan waarbinnen kinderen van een bepaalde levensbeschouwelijke of religieuze stro-

10 | School! 4 - juli 2012

ming geen andersdenkenden meer ontmoeten.

Experimenteren met ‘school’

De VOO-directeur pleit bij de politiek voor het concept ‘school’, dat geen denominatieve richting meer kent. ‘Dit concept biedt alle ruimte aan onderwijskundige initiatieven, die aansluiten bij wat kinderen nodig hebben en wat ouders willen. Bovendien kenmerkt ‘school’ zich door algemene toegankelijkheid, diversiteit en ruimte voor levensbeschouwing en godsdienst op basis van wederzijds respect’. Hij vindt dat de politiek ruimte moet creëren om te kijken hoe het concept ’school’ in de praktijk functioneert. Dat kan volgens hem in eerste instantie vooral interessant zijn in gebieden met demografische krimp en dus afnemende leerlingenaantallen. Van der Veen wijst erop dat het in krimpgebieden eerder dan nu het geval is, mogelijk moet worden het instrument van de samenwerkingsschool in te zetten. ‘Ik heb in verscheidene regio’s in het land gezien dat het op het moment van drei-

gende sluiting van een school al te laat is om een samenwerkingsschool te realiseren. Het probleem is dan dat in een dorp zowel de openbare als bijzondere school kunnen omvallen en er helemaal geen onderwijs meer is.’ Hij wijst erop dat de gemeente moet blijven voldoen aan de wettelijk vastgelegde plicht om in voldoende openbaar onderwijs te voorzien. ‘In het verlengde hiervan moet het toezichthoudende orgaan bij een samenwerkingsschool primair bij een openbaar schoolbestuur liggen en secundair bij het denominatieve bestuur waarmee het openbare bestuur samenwerkt. Ook zou er een wettelijk toetsingskader voor de samenwerkingsschool moeten komen, net zoals dat al bestaat voor de fusies van scholen.’ Een ander onderwerp waar Van der Veen nadrukkelijk voor pleit, is de wettelijke verankering van de directe meting van de behoeften van ouders. ‘Nu is het nog zo dat gebruik wordt gemaakt van de indirecte meting, maar die geeft een verouderd beeld. Het komt erop neer dat besluiten over het stichten van scholen nu

Politiek

worden genomen op basis van gegevens uit het verleden, terwijl dat zou moeten gebeuren op grond van de huidige behoeften in een lokale gemeenschap. Een directe meting geeft daar een reëel beeld van, op basis waarvan verantwoorde besluiten kunnen worden genomen’.

Passend onderwijs en segregatie

Algemene toegankelijkheid is een thema dat zowel Kollmer als Van der Veen noemen in het kader van passend onderwijs. ‘Het bijzonder onderwijs heeft voor passend onderwijs dezelfde taak als het openbaar onderwijs. Toch kan het bijzonder onderwijs wettelijk, op basis van denominatieve gronden, zorgleerlingen weigeren. Daar moet een einde aan komen en daarom roep ik de politiek op om de wet zo in te richten dat álle scholen algemeen toegankelijk worden’, aldus Van der Veen. Kollmer voegt daaraan toe dat zonder algemene toegankelijkheid afspraken binnen het samenwerkingsverband geen enkel nut hebben. Een ander punt dat Van der Veen noemt, is het tegengaan van segregatie in het onderwijs. Dit thema is de afgelopen jaren door het kabinet bewust naar de achtergrond geschoven. Demissionair minister Marja van Bijsterveldt van OCW geeft geen steun aan ouders die witte en zwarte scholen meer gemengd willen maken. De minister legt in de segregatiediscussie de nadruk op onderwijskwaliteit, die op alle scholen -zwart, wit of gemengdgoed moet zijn. ‘Hiermee gaat ze voorbij aan de realiteit dat de problematiek van segregatie en onderwijsachterstanden nog steeds onevenredig zwaar op de schouders van het openbaar onderwijs rust. Ik vind dat álle scholen, openbaar én

bijzonder, hier hun verantwoordelijkheid moeten nemen. De overheid moet hierbij een actieve, ondersteunende rol vervullen, bijvoorbeeld door ouderinitiatieven voor meer menging te ondersteunen, ook financieel.’ Van der Veen pleit ook voor versterking van ouderbetrokkenheid. ‘Educatief partnerschap staat sinds enige tijd gelukkig hoog op de agenda van de politiek. Dat moet ook in de volgende regeerperiode zo blijven. Dit past helemaal bij het open-

Belgische toestanden

Van der Veen wijst nog op een punt dat hem al jarenlang dwarszit: de overschrijdingsregeling. ‘In de volgende kabinetsperiode moet daar eindelijk echt kritisch naar worden gekeken. Het is nu nog zo dat openbaar en bijzonder onderwijs financieel gelijkgesteld zijn. Dat komt voort uit artikel 23, waar we eerder al over hadden. In de praktijk leidt dit geregeld tot de absurde situatie dat een bestuur geld krijgt omdat het andere bestuur het ook ontvangt, zonder dat er

‘Overschrijdingsregeling leidt tot absurde situaties. Politiek, doe daar wat aan!’ baar onderwijs, omdat openbare scholen van en voor iedereen zijn. VOS/ABB ziet op verschillende plaatsen in het land mooie initiatieven om ouders meer bij het onderwijs te betrekken en die ondersteunen we van harte.’ Kollmer onderschrijft dit, maar plaatst ook een kritische kanttekening: ‘Een goede verstandhouding tussen ouders en school bereik je vooral door vanaf het begin een open dialoog te bevorderen. Het ministerie heeft nogal eens de neiging de relatie te willen formaliseren, door rechten en plichten vast te leggen. We moeten ervoor waken dat daarmee de dialoog verstomt. De VOO adviseert scholen om blijvend het contact met ouders te zoeken, daar zijn beide partijen zeer bij gebaat.’

wordt gekeken of dat geld ergens voor nodig is. Vergelijk het met de situatie in België: in Vlaanderen een snelwegviaduct? Dan in Wallonië ook, terwijl het daar misschien niet nodig is. Daardoor verdwijnt in België veel geld in allerlei nutteloze dingen. Dat moeten we in het Nederlandse onderwijs echt niet meer willen. Dus politiek, doe daar alsjeblieft wat aan!’ Op www.vosabb.nl en www.voo.nl kunt u de brieven downloaden met de wensen voor goed openbaar en algemeen toegankelijk onderwijs, die respectievelijk VOS/ABB en de VOO aan de lijsttrekkers en de programmacommissies van de politieke partijen hebben gestuurd. <


Krimp Tekst: Lucy Beker Beeld: Fonger de Vlas

Het Friese antwoord op krimp:

onderwijsteams Zeven onderwijsteams voor 29 basisscholen. Dat is het antwoord van het openbare schoolbestuur Gearhing in Zuid-West-Friesland op de bevolkingskrimp. Een oplossing waardoor bijna een miljoen wordt bezuinigd, zonder gedwongen ontslagen en zonder sluiting van scholen. Gearhing is er trots op.

‘Groeien door krimp’ VOS/ABB heeft voor leden in het primair onderwijs een handreiking beschikbaar over het omgaan met de gevolgen van demografische krimp. Het katern, getiteld ‘Groeien door krimp’, gaat in op financiële consequenties, personeels- en huisvestingsbeleid en de specifieke positie van het openbaar onderwijs. De handreiking is in druk toegestuurd aan de leden, en is online beschikbaar op www.vosabb.nl, op het besloten deel van de website.

12 | School! 4 - juli 2012

D

emografische krimp dwingt schoolbesturen in krimpregio’s na te denken over de toekomst van hun kleiner wordende scholen. Neem openbare basisschool ’t Hazzeleger in het Friese plaatsje Balk: drie jaar terug telde deze school nog 120 leerlingen, nu zijn het er 90 en in 2015 naar verwachting nog maar 60. ‘En dat geldt voor alle scholen in Balk. Er is dus niets aan te doen, want er zijn gewoon steeds minder kinderen’, zegt directeur Jolanda Verhoef. De 29 basisscholen van Gearhing liggen veelal in kleine dorpjes binnen de gemeenten Lemsterland, Gaasterlân-Sleat, Súdwest-Fryslân en Littenseradiel en de helft van die scholen telt minder dan 70 leerlingen. Het schoolbestuur voorziet een daling van het totaal aantal leerlingen tot 2015 met 10 procent. ‘Dat komt

omdat de bevolkingsgroei afvlakt, de huishoudens kleiner worden én omdat hier weinig werkgelegenheid is voor hogeropgeleiden, dus die trekken weg’, verklaart Wubbo Wever, voorzitter van het college van bestuur van Gearhing. ‘Als schoolbestuur maken wij ons zorgen om de kwaliteit van het onderwijs’, vervolgt Wever. ‘Het staat vast dat kleine scholen een risico lopen. Heel kleine groepen zijn niet goed voor de sociale ontwikkeling van kinderen. Het is ook moeilijk om ze te leren samenwerken als een leerjaar nog maar enkele leerlingen telt, of om leuke projecten te organiseren. Ook financieel wordt het steeds moeilijker om die schooltjes in stand te houden. De bekostiging schiet al jaren tekort en daar komen de effecten van de krimp nog eens bovenop. Bovendien loopt bij ons over een paar jaar de bruidsschat af. Wij voorzagen dat we in 2014 een tekort van negen ton zouden hebben, wat daarna steeds verder zou oplopen. Er moest iets gebeuren.’

Samenwerken

Gearhing heeft niet gekozen voor fusies of sluiting van kleine scholen. ‘Door de kleine-scholentoeslag kunnen we alle scholen in stand houden, maar we vinden wel dat ze meer moeten samenwerken, juist omdat ze klein zijn. Zo kwamen we op het idee van onderwijsteams. Daarmee bezuinigen we op het management, terwijl we de onderwijskwaliteit een impuls kunnen geven’, aldus Wever. Kort gezegd behelst het plan dat er voor de 29 scholen zeven onderwijsteams worden samengesteld, die bestaan uit management en leerkrachten. Het management wordt gevormd door een directeur, een adjunct-directeur en een manager bedrijfsvoering. De directeur

Krimp

Niet zo simpel als het klinkt Kwaliteit verbeteren

Wubbo Wever en Jolanda Verhoef in obs ’t Hazzeleger: ‘Wij gaan ervoor!’

houdt zich bezig met de kwaliteit van het onderwijs, teamontwikkeling, functioneringsgesprekken, strategie, innovatie en pr. De manager bedrijfsvoering regelt de financiële zaken en het gebouwenonderhoud. Het team wordt ondersteund door een administratieve kracht. Elk onderwijsteam verzorgt het onderwijs op drie tot vijf scholen. Op elke school wordt een LB-leerkracht aangesteld als locatie-coördinator. Geen enkele school heeft meer een eigen directeur: al die directiefuncties zijn opgeheven. De betrokkenen konden daarna solliciteren naar één van de nieuwe functies. Inmiddels zijn bijna alle onderwijsteams ingevuld. Na de zomervakantie beginnen ze.

Verbijsterd

Zo simpel als het klinkt, is het in de praktijk natuurlijk niet. De hele operatie heeft heel wat voeten in de aarde gehad. Het schoolbestuur is er al een jaar mee bezig. ‘Als directies schrokken we aanvankelijk van dit plan’, zegt directeur Verhoef eerlijk. ‘We waren eerst verbijsterd. Ook onder ouders is onrust geweest. Tegelijkertijd zag ik als directielid ook welke problemen er op de scholen af komen. Toen we ons verdiepten in het plan van het bestuur, zagen

we er toch gauw de meerwaarde van in. Dat hebben we kunnen overbrengen op leerkrachten en ouders.’ Volgens plan zijn er geen ontslagen gevallen. ‘Voor alle directeuren is een passende oplossing gevonden’, zegt Wever. Sommigen zijn vertrokken naar andere schoolbesturen; anderen wilden liever weer leerkracht worden. Ook is een aantal directeuren benoemd in een nieuwe functie in een van de onderwijsteams. Zo wordt Jolanda Verhoef van ‘t Hazzeleger straks directeur van het onderwijsteam voor het cluster van drie basisscholen in Lemmer. Het schoolbestuur heeft veel tijd besteed aan overleg met de Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad. De medezeggenschapsraden van verschillende scholen hebben zich laten adviseren door de Vereniging Openbaar Onderwijs. ‘We hebben alle procedures zorgvuldig gevoerd’, aldus Wever. ‘Op één school hebben ouders actie gevoerd: zij wilden de directeur en al het personeel houden. Ook hier op ’t Hazzeleger vindt de MR het jammer dat Jolanda weggaat. Maar het kon nu eenmaal niet allemaal blijven zoals het was. De GMR en de vakcentrales hebben met het plan ingestemd.’

‘Wij zijn ervan overtuigd dat dit voor ons de beste oplossing is, gegeven de krimpsituatie. Er hoeven geen scholen dicht en er is niemand ontslagen, terwijl we toch structureel bijna een miljoen besparen’, zegt Wever. Hij verwacht zelfs dat door de nieuwe teams op bepaalde punten de kwaliteit van de scholen zal verbeteren. Ook Verhoef ziet daarvoor mogelijkheden: ‘Binnen de onderwijsteams kunnen de personeelsleden meer klankbord vinden. Op teamniveau worden contacten gelegd en kennis overgedragen. Een voorbeeld uit Lemmer: obs De Dam werkt heel succesvol met leesspecialisten, terwijl obs De Meerpaal een rekenspecialist heeft. Zij kunnen straks meer gebruikmaken van elkaars expertise. De leerkrachten zien dat inmiddels ook, ze hebben er al echt zin in.’ Wever vult aan: ‘Ook visie-ontwikkeling en scholing zullen meer gezamenlijk worden opgepakt. Verder zie ik kansen voor gezamenlijke projecten en gezamenlijke gymlessen. Dat zijn mooie oplossingen voor heel kleine groepen.’

I-pad

De samenwerking tussen de scholen zal geleidelijk aan vorm gaan krijgen. Vooralsnog verandert er voor ouders en leerlingen in september niet zo veel. Het zijn immers alleen de coördinerende taken die worden gebundeld. Aan de bereikbaarheid van het management is gedacht: elke directeur wordt uitgerust met een GSM en een I-pad. ‘Zo hebben ze altijd hun kantoor bij zich’, zegt Wever. ‘We gaan meteen ook slimmer werken, bijvoorbeeld met inzet van cloudcomputing.’ Jolanda Verhoef ziet het helemaal zitten: ‘Wij gaan ervoor!’ Meer informatie over het plan van Gearhing op: www.gearhing.net. <


vijf vragen TEKST: MARTIN VAN DEN BOGAERDT BEELD: HARRY TIELMAN

Toeval maakt de cirkel rond Het was op 11 juni 35 jaar geleden dat met geweld een einde werd gemaakt aan de Molukse gijzeling van de openbare lagere school in Bovensmilde. Gerard Samson is nu directeur van obs De Meenthe in het Drentse dorp. Hoe kijkt hij met zijn Molukse achtergrond terug op de gijzeling? Uw ouders komen uit het vroegere Nederlands-Indië?

‘Mijn vader kwam van de Molukken. Hij zat in het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger, het KNIL. Tijdens de politionele acties ontmoette hij mijn moeder op Java. In de jaren 50 kwamen zij met de grote groep Ambonezen naar Nederland. Ze kregen onderdak in Kamp Nuis bij Marum, tussen Groningen en Drachten. Daar werd ik in 1958 geboren. In 1963 kregen we in woonoord Marum ons eerste stenen huis.’

Hoe heeft u als Molukse jongere de gijzeling in Bovensmilde indertijd ervaren?

‘Het was 1977, ik was 19 en zat op de Pedagogische Academie. Het greep mij enorm aan. Ik had er juist voor gekozen om met kinderen te gaan werken en dan gebeurt er zoiets! Molukse jongeren waren politiek gemotiveerd en zaten met

frustraties, maar kinderen gijzelen… dat doe je toch niet?! Als Molukkers werden wij erop aangekeken. Aan de ene kant logisch, maar wat kon ik eraan doen? Ik ben blij dat deze en de andere gijzelingsacties in de jaren 70 de algemene relatie tussen de Molukkers en wat ik dan maar gemakshalve de Nederlanders noem, niet heeft beschadigd. Althans, zo ervaar ik dat.’

U bent nu directeur van De Meenthe, de opvolger van de school van toen. Hoe combineert u dat met uw Molukse achtergrond? ‘Als ik vertel dat ik directeur ben in Bovensmilde, wordt mij vaak gevraagd hoe ik dat als Molukker ervaar. Ik stond daar eerlijk gezegd helemaal niet bij stil toen ik hier aan het werk ging. Hiervoor heb ik onder andere als leerkracht voor het onderwijs in eigen taal en cultuur,

School met geweld bevrijd De gijzeling in Bovensmilde begon op 23 mei 1977. Vier Molukse jongeren hielden 105 leerlingen en vijf leerkrachten vast. Nadat een aantal van hen ziek was geworden, werden alle leerlingen en één leerkracht vrijgelaten. De vier andere personeelsleden werden op 11 juni bevrijd, toen de school met geweld werd ingenomen. Bij de inval vielen geen slachtoffers. De gijzeling in de school viel samen met de treinkaping bij De Punt. De kapingen in 1977 volgden op de treinkaping bij Wijster en de gijzeling in het Indonesische consulaat in Amsterdam in 1975. In 1978 was in het provinciehuis in Assen de laatste Molukse gijzelingsactie. Bij deze acties kwamen in totaal 15 mensen om het leven. De daders wilden een eigen Molukse staat afdwingen. Ook eisten ze de vrijlating van gevangen sympathisanten.

14 | School! 4 - juli 2012

groepsleerkracht en later als directeur in het basisonderwijs in Marum gewerkt. Ook heb ik gewerkt in het voortgezet onderwijs. In 2008 werd ik interimmer bij Openbaar Basisonderwijs Midden-Drenthe. Ik kreeg de taak om De Meenthe, een risicoschool, er weer bovenop te brengen. Dat is gelukt: we hebben weer het basisarrangement van de inspectie. De mensen spreken mij aan op het werk waarvoor ik hier ben aangesteld. Ik heb nooit het gevoel dat mijn Molukse achtergrond meespeelt, maar misschien is het ook wel een mooi toeval.’

Hoe bedoelt u dat?

‘Je zou het kunnen zien als een toevalligheid die de cirkel rond maakt. Toen ik hier in 2008 kwam, was hier nog een medewerker op de school die de gijzeling had meegemaakt. Hij werkte niet meer als leerkracht, maar was nog wel een dagdeel per week op de school aanwezig voor allerlei facilitaire werkzaamheden. Hij verwelkomde mij heel warm en is altijd een geweldige man voor mij geweest, met wie ik kon praten. Hij is helaas overleden.’

Waar wilt u gefotografeerd worden?

‘Op de BrinkBaru, die in mei officieel is geopend. Hier stond in 1977 de school. De brink is de typisch Drentse ontmoetingsplek, midden in het dorp, en ‘baru’ betekent in het Maleis ‘nieuw’. Het is een plek van verzoening en ontmoeting. Op de scholen in Bovensmilde werken we aan de toekomst van al onze kinderen.’ <

‘Ik heb nooit het gevoel dat mijn Molukse achtergrond meespeelt’


Levensbeschouwing Tekst: Karin van Breugel Beeld: Dierk Hendriks

Poll: meerderheid wil a

‘Onderwijs op religieuze gronden moet worden afgeschaft’. Deze stelling van het Brabants Dagblad kreeg onlangs 262 stemmen op de website van de krant en een ruime meerderheid, 65 procent, was het ermee eens. Een van de voorstemmers is Paul van Hees, directeur van onder meer openbare basisschool De Bienekebolders in Moergestel.

G

evraagd naar zijn motivatie om voor te stemmen, geeft Van Hees aan dat het hem gaat om de meerwaarde van de pluriforme populatie op de openbare school. Hij legt uit: ‘Een school heeft de belangrijke opdracht om kinderen zo goed mogelijk voor te bereiden op hun plaats in de maatschappij. Kinderen moeten ontdekken wie ze zelf zijn en ze moeten zich goed leren verhouden tot anderen. Bij dat laatste hoort dat ze respect hebben voor mensen die anders zijn dan zijzelf. Ze moeten met elkaar leren omgaan op een manier die voor iedereen prettig is.’ Op De Bienekebolders speelt de kring hierin een belangrijke rol. ‘De kinderen zitten meerdere keren per dag in de kring. Dat zijn de momenten waarop zij ervaren dat de onderlinge verschillen soms groot zijn, maar ook dat dat geen probleem is. Als je die verschillen open en transparant met elkaar bespreekt, ontstaat er begrip en respect.’ Hoe gevarieerder de leerlingenpopulatie, hoe beter het wat hem betreft is. En dan zit je in het openbaar onderwijs natuurlijk goed. Dit is immers het enige onderwijs dat expliciet als uitgangspunt heeft dat álle kinderen welkom zijn, ongeacht hun religieuze of culturele achtergrond. Daardoor is het openbaar onderwijs in de ogen van Van Hees een heel ‘rijke’ omgeving om kinderen in te laten opgroeien. ‘Het openbaar onderwijs is als geen an-

16 | School! 4 - juli 2012

der in staat om het blikveld van kinderen te verbreden.’ Als voorbeeld memoreert hij een aantal Afghaanse leerlingen dat tot voor kort bij hem op school zat. ‘Van hen hebben de andere kinderen zoveel geleerd, júist omdat de culturele verschillen zo groot waren. Dat leverde een prachtige kruisbestuiving op.’

Eigen identiteit ontwikkelen

Door de vanzelfsprekende diversiteit op een openbare school wordt kinderen overigens niet alleen respect voor anderen bijgebracht. De openbare school is in de ogen van Van Hees ook de meest geschikte plek om je eigen identiteit te ontwikkelen. ‘In het bijzonder onderwijs is er doorgaans een bepaald dominant waardepatroon. Er wordt nogal eens gesuggereerd dat het goed is als de waarden en normen van thuis in het verlengde liggen van de

ontwikkelen van hun eigen identiteit een zoektocht. Stel dat een kind bepaalde homoseksuele gevoelens heeft, dan is het belangrijk dat het zich vrij voelt om die

‘De openbare school is een rijke omgeving om in op te groeien’ waarden en normen op school. Op zich schuilt hierin natuurlijk een kern van waarheid, maar het is ook belangrijk dat kinderen zien dat er meer te koop is. Voor kinderen en jongvolwassenen is het

gevoelens te onderzoeken. Als je thuis én op school hoort dat je geen gehoor mag geven aan die gevoelens, vind ik dat heel ernstig. Daarmee belemmer je een kind in zijn ontwikkeling.’

Levensbeschouwing

af van religieus onderwijs Paul van Hees op De Bienekebolders in katholiek Brabant: ‘School moet aandacht besteden aan álle religies.’

Felle reacties

Herkenbaar onderwijsconcept

Overigens vindt Paul van Hees dat er op school plek moet zijn voor religie, maar dan voor álle religies. Met de huidige wetgeving is dat gewaarborgd: elke school is verplicht om aandacht besteden aan de verschillende wereldreligies. ‘Zo krijgen kinderen een bepaalde basiskennis en wat mij betreft is dat voldoende. Als ouders behoefte hebben aan de religieuze vorming van hun kind, kunnen ze dat thuis doen en ook kan de kerk daar een rol in spelen. Maar ik vind dat het niet op school thuishoort.’ Van Hees’ mening over het bijzonder onderwijs is ook ingegeven door de manier waarop dat onderwijs in de praktijk invulling geeft aan haar religieuze

uitgangspunten. ‘Hier in Brabant zijn veel scholen katholiek, maar in de praktijk merk je daar nauwelijks iets van. Zelf beschouw ik het bijzonder onderwijs als een concept, net zoals ons ontwikkelingsgericht en ervaringsgericht onderwijs. Voor elk concept heb ik respect. Maar waar óns concept zichtbaar is in alle facetten van het onderwijs en in de manier waarop we omgaan met leren en opvoeden, mis ik dat in veel bijzondere scholen. Om terug te komen op de poll: op zichzelf ben ik niet tegen bijzonder onderwijs, maar omdat het op veel plekken niet goed gebeurt, kunnen die scholen het naar mijn idee beter afschaffen.’ <

Lezers van het Brabants dagblad konden ook reageren op de stelling uit de poll. Vooral de voorstemmers namen die moeite. Een greep uit de reacties: • ‘Godsdienst is een privézaak. Dit dient door de ouders opgepakt te worden en niet door de school. We hebben een scheiding tussen kerk en staat. De staat hoeft dus niet op te draaien voor de kosten van godsdienstonderwijs.’ • ‘Als kind van katholieke ouders ging ik naar de openbare lagere school [..]. Mijn ouders gaven prioriteit aan goed onderwijs; mijn katholieke vorming kreeg ik op woensdagmiddag.’ • ‘In Brabant en Limburg zijn veel meer katholieke scholen dan boven de rivieren, terwijl er weinig van terug te vinden is in het lesprogramma. Van mij mag het onderwijs openbaar zijn met de nodige aandacht voor alle geloven. Dan is het meteen een afspiegeling van de maatschappij zoals die is.’ • ‘Ik vind geloofsonderwijs heel belangrijk, zeker in deze woelige tijden. Maar dan moeten alle geloven onderwezen worden. Als kinderen dan van de basisscholen afkomen, worden ze niet meer zo makkelijk meegetrokken in die klets dat zij het enige geloof hebben dat de waarheid spreekt.’ • ‘Scholen moeten primair onderwijs verzorgen en een overtuiging mag niet meespelen.’ • ‘Het slaat nergens op om katholieke waarden te leren. Wordt dan ook geleerd dat de vrouw in de katholieke kerk minderwaardig is aan de man, omdat ze geen priester kan worden? En dat de kerk (door het verbod op condooms) de grootste verantwoordelijke is voor de aids in onder meer Afrika?’

Bron: Brabants Dagblad ©


passend onderwijs Tekst: Michiel Jongewaard Beeld: Zwaan fotografie en obs Het Zwanenbos

Wennen aan speciale leerlingen in de klas Sommige scholen waren al bijna klaar met hun schoolondersteuningsprofiel, toen de Tweede Kamer dit voorjaar besloot om de invoering van passend onderwijs een jaar uit te stellen. Toch worden komend schooljaar al de eerste leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte in het reguliere onderwijs verwelkomd.

I

n het onderwijs overheerste opluchting, toen bekend werd dat de bezuinigingen op passend onderwijs definitief van de baan bleken te zijn. Schoolbesturen konden eventuele ontslagen die een direct gevolg waren van de bezuinigingen intrekken en de startdatum van de zorgplicht werd uitgesteld tot 1 augustus 2014. Dat neemt niet weg dat de invoering van het passend onderwijs gewoon doorgaat. Schoolbesturen werken in de samenwerkingsverbanden aan hun masterplan en leerkrachten krijgen al komend schooljaar leerlingen in de klas die tot nu toe vaak in het speciaal basisonderwijs zaten. Deze geleidelijke verandering vindt plaats volgens het nieuwe schoolondersteuningsprofiel, waarin de schoolteams hebben vastgelegd welke ondersteuning zij kunnen leveren.

lende leerlingen. De schoolsamenstelling lijkt op passend onderwijs avant la lettre, maar hier volgen de leerlingen wel een eigen programma in gescheiden klassen. Volgens directeur Ria Verheul zien de leerkrachten en ambulant begeleiders de ontwikkeling van het passend onderwijs met vertrouwen tegemoet: ‘Onze school heeft door de combinatie van regulier en speciaal basisonderwijs al veel ervaring met verschillende leerproblematieken. Ik denk dat wij op dat vlak een voorsprong hebben op andere scholen. Het is in ieder

geval heel belangrijk dat je als leerkracht in staat blijft om elke leerling de aandacht te geven die hij nodig heeft. Met 3 of 4 leerlingen in een klas die een aparte leerlijn volgen, gaat dat nog wel, maar er is natuurlijk wel ergens een grens.’ Die grens werd enige jaren geleden op Het Zwanenbos bereikt. Onder invloed van het plan Weer Samen Naar School waren er steeds meer kinderen van de voormalige LOM- en MLK-scholen ingestroomd in de reguliere klassen, totdat de verhouding tussen deze leerlingen en de reguliere leerlingen ongeveer gelijk was. Dat werkte niet. Verheul: ‘Het trok een te zware wissel op de leerkrachten en ook op de klassen zelf. Wij bieden sindsdien het onderwijsprogramma weer gescheiden aan, maar daarbuiten wordt er wel intensief samengewerkt. Zo kunnen onze leerlingen met een SBO-beschikking ook dagdelen in een reguliere klas volgen en

Voorsprong

Toch zijn veel leerkrachten wat huiverig voor deze nieuwe leerlingen in de klas. Leerlingen met bijvoorbeeld een leerachterstand vereisen immers extra aandacht, en wanneer ook nog sprake is van gedragsproblematiek wordt de opgave er niet eenvoudiger op. Op obs Het Zwanenbos in Zoetermeer wordt al sinds de jaren tachtig zowel regulier als speciaal basisonderwijs onder één dak aangeboden. De school heeft dus de nodige ervaring met gecombineerd onderwijs voor verschil-

18 | School! 4 - juli 2012

Directeur Ria Verheul bij muurschildering die door sbo- en bao-leerlingen is gemaakt.

passend onderwijs

Meer informatie De Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO) helpt en adviseert (G)MR-leden bij de totstandkoming van de ondersteunings planraden in passend onderwijs. Op verschillende plaatsen in het land worden informatiebijeenkomsten georganiseerd over de OPR en de invloed van personeel en ouders op de inrichting van passend onderwijs. In september verschijnt het Tipboek OPR, dat door de VOO wordt uitgegeven. De informatiebijeenkomsten kunnen ook door scholen of schoolbesturen worden aangevraagd, via www.voo.nl/ scholing of telefonisch via (036) 533 1500. Voor meer informatie kunt u ook terecht bij beleidsadviseur Rein van Dijk, 06 2617 2169 of [email protected]. Zie ook pagina 28/29.

‘Speciaal basisonderwijs wordt meer en meer tijdelijke voorziening’ kunnen leerlingen uit de reguliere klassen instructie volgen in het speciaal basisonderwijs (SBO). Dat werkt erg goed. Bovendien worden alle extra’s die onze school aanbiedt, zoals sportactiviteiten, de overblijf, excursies, de schoolreisjes en vieringen samen gedaan. Wij maken dan geen onderscheid tussen de schooltypen.’

Bezinningsdagen

Nico Beugeling is adviseur bij Schoolbegeleiding Zaanstreek Waterland (SBZW) en helpt onder meer schoolteams bij de ontwikkeling van het ondersteuningsprofiel. Tijdens zogeheten bezinningsdagen bespreken de leerkrachten met elkaar

welke grenzen en ambities zij hebben. Beugeling: ‘Het is natuurlijk van belang dat een leerkracht zich afvraagt wat hij op dit moment aankan, maar ook wat hij in de toekomst zou willen aankunnen. We zien gelukkig dat de leerkrachten in onze regio een groot hart hebben voor het onderwijs en voor kinderen die extra ondersteuning nodig hebben.’ De bezinningsdagen die Beugeling voor besturen en scholen organiseert, worden vormgegeven via de door de AVS ontwikkelde ‘Kind op de gang’-methode. Met het plan van aanpak dat daaruit voortkomt, kunnen schoolteams verder inhoud geven


aan het schoolondersteuningsprofiel. ‘Wij geven daarna waar gewenst ook handelingsadviezen aan leerkrachten en we kunnen bij zwaardere problematiek het team terzijde staan. Ik denk dat in de toekomst het speciaal basisonderwijs meer en meer een tijdelijke voorziening zal worden. Leerlingen krijgen daar begeleiding om gedragsproblemen te lijf te gaan, zodat zij in een latere fase weer in het reguliere onderwijs kunnen instromen.’ Terug naar Zoetermeer. Verheul denkt dat de scholen in Zoetermeer vooral gebaat zijn bij goede afstemming in het samenwerkingsverband passend onderwijs. ‘De schoolbesturen moeten daarin goede afspraken maken, zodat wij ook daadwerkelijk worden ondersteund om écht passend onderwijs te kunnen bieden. Dan gaat het om goede onderlinge afstemming en voldoende financiële ondersteuning. Ik ben overigens wel blij dat ons bestuur het speciaal basisonderwijs ook apart in stand houdt. Ook op onze school moeten we blijven investeren in kwaliteit. Daarom steken wij heel veel energie en tijd in ouderbetrokkenheid. Dat is voor ons echt een voorwaarde om de klus voor elkaar te krijgen. Ouders moeten het vertrouwen hebben dat hun kind goed onderwijs krijgt en wij moeten daar voor zorgen.’ <

School! en gemeente Tekst: Lucy Beker Beeld: Ton Muller

Een speciale band met de gemeente Het openbaar onderwijs houdt altijd een speciale band met de gemeente. Ook als het verzelfstandigd is. Dat komt omdat de gemeente te allen tijde wettelijk verantwoordelijk blijft voor goed en voldoende openbaar onderwijs. De nieuwe brochure ‘Openbaar onderwijs en de gemeente’ zoomt in op de verdeling van de taken.

D

eze digitale brochure, die dit voorjaar is verschenen, is een gezamenlijke uitgave van VOS/ABB en de Vereniging Nederlandse Gemeenten en gaat over de spelregels voor de omgang tussen de

gemeente en het verzelfstandigde openbaar schoolbestuur. De basis is de nieuwe Wet goed onderwijs, goed bestuur, die geldt sinds augustus 2010. ‘Het is belangrijk dat beide partijen zich aan de spelregels houden’, zegt Janine Eshuis, juriste bij VOS/ABB en één van de schrijvers van de brochure. ‘In de praktijk blijkt dat toch wel eens lastig. Gemeenten vinden het soms moeilijk om echt afstand te nemen van het onderwijs dat ze hebben verzelfstandigd. Andersom wil een schoolbestuur graag helemaal autonoom zijn, maar op bepaalde punten blijft de gemeente – als wettelijke externe toezichthouder - toch verantwoordelijk. Daarom is het van belang dat de relatie goed is’.

Raad van Toezicht

De brochure schetst de verplichtingen van het openbaar schoolbestuur én de gemeente. Volgens de wet blijft de gemeenteraad te allen tijde verantwoordelijk voor stichten en opheffen van openbare scholen. Maar als een stichting voor openbaar onderwijs een Raad van Toezicht kent, hoeven begroting en jaarrekening niet meer – zoals vroeger te worden voorgelegd aan de gemeente, maar aan die Raad van Toezicht.

20 | School! 4 - juli 2012

Toch blijft de gemeenteraad vaak geïnteresseerd in de financiële situatie van het openbaar onderwijs en dat is logisch. Immers: mocht een schoolbestuur in ernstige (financiële) problemen komen, dan is de gemeente nog verantwoordelijk voor het bieden van voldoende openbaar onderwijs. Het is daarom goed als het schoolbestuur de gemeenteraad blijft informeren. Een optie is periodiek overleg af te spreken of de zienswijze van de raad op de begroting te vragen. Zo blijft het onderlinge vertrouwen sterk. De brochure behandelt ook vragen uit de praktijk die zowel VOS/ABB als de VNG regelmatig krijgen over de relatie en bevoegdheden van het openbaar onderwijs en de gemeente. Zo komt in hoofdstuk 4 aan de orde welke mogelijkheden de gemeente heeft als het voortbestaan van het openbaar onderwijs om enige reden in het geding is. In hoofdstuk 5 worden veelvoorkomende praktijksituaties geschetst aan de hand van vragen als: kan een gemeenteraadslid zitting nemen in de Raad van Toezicht? En: wie gaat er eigenlijk over het opheffen van een dislocatie? De brochure is geschreven door Janine Eshuis, senior beleidsmedewerker bij VOS/ABB, Klaas te Bos, onderwijsjurist bij Leeuwendaal VOS/ABB, en Corine Dijkstra, senior beleidsmedewerker onderwijs, zorg en welzijn bij de VNG. Leden van VOS/ABB kunnen de brochure ‘Openbaar onderwijs en de gemeente’ downloaden van de website www.vosabb.nl (rubriek publicaties > brochures). Het bestand is makkelijk printbaar. <

aan hET WooRd hélène van oudheusden is eigenaar van bureau onderwijs Begeleiding & coaching in den haag

Verbindende waarden Een zonnige dinsdagmiddag in 2 Atheneum. Leraar Luuk van Asselt wil net beginnen met zijn mentorles als de deur openvliegt. Souhaila komt binnen en put zich uit in excuses dat ze iets te laat is. ‘Sorry meneer, ik stond echt in het goede gebouw maar ik wist niet in welk lokaal ik moest zijn. Please, please hoef ik geen briefje te halen? Ik was serieus bijna op tijd, ik was in elk geval op de juiste locatie!’ Wat zou jij doen als leraar, welke waarden spelen een rol in deze situatie? Laat je de leerlinge alsnog een briefje halen of vind je haar excuses en aanpak prima? In het basis- en voortgezet onderwijs ben je de hele dag bezig met waarden als respect, inlevingsvermogen, samenwerken en vertrouwen. Je wilt de leerlingen immers goed voorbereiden op de maatschappij. In mijn werkzaamheden als vakdocent pedagogisch klimaat merk ik dat leraren en leerlingen vaak meer waarden delen dan zij zelf denken. Iedereen wil immers inspirerende contacten, zelfontplooiing, harmonieuze verbindingen en waardering. Als je dit weet, dan gaat de interactie tussen leraar en leerling, tussen leerlingen onderling en soms ook tussen leerling en ouder een stuk soepeler. Gedeelde waarden verbinden immers en overstijgen sociale, politieke en religieuze verschillen. En als het op scholen steeds gewoner wordt dat je waardenvol met elkaar omgaat, dan waaiert dit vanzelf uit naar de maatschappij. Mijn ervaring is dat scholen veel behoefte hebben aan de praktische toepassing van waarden. Dan gaat de waarde namelijk pas leven. Tijd is echter schaars met volle lesprogramma’s en vergaderafspraken. Hoe kun je dan ook nog aandacht geven aan iets ongrijpbaars als waarden? Feit is echter dat met overeenstemming over waarden het werk op school juist lichter kan worden. Welke waarden kiezen jullie als team? Wat spreken jullie af over waarden als betrouwbaarheid, integriteit en respect? Hoe houd je deze levend? Als je hier goede afspraken over maakt, dan staan de neuzen dezelfde kant op. En dan houd je meer energie over om bezig te zijn met wat je het liefste doet: het inspireren en begeleiden van leerlingen. Een verbindende schoolcultuur komt daarmee dichterbij dan je wellicht denkt. O ja, hoe het afl iep met Souhaila? Zij zorgde er met haar kwetsbare en respectvolle aanpak voor dat ze geen briefje hoefde te halen. Opgelucht liep ze naar haar plek.

Ook u kunt met een column in School! staan. Mail naar [email protected]. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen aan te passen of te weigeren.

Hélène van Oudheusden is trainer pedagogisch klimaat op scholen in het basis- en voortgezet onderwijs. In 2010 verscheen haar handboek ‘Verbindende waarden, multiculturele begeleiding in het basisonderwijs’ met onder meer werkbladen voor praktische toepassing van waarden in het basisonderwijs. Voor teams en directies verzorgt zij waardenworkshops. Hélène van Oudheusden is gecertificeerd trainer MindfulKids en zij is grondlegger van de training ‘Mindfulness in de Brugklas’ < Zie www.ob-c.nl, www.verbindendewaarden.nl en www.intuitieve-mindfulness.nl.


Top-scholen Tekst en beeld: Martin van den Bogaerdt

Openbare basisschool ’t Vierschip in Arnemuiden

Levensbeschouwing TOP-scholen met de E-factor Dit is de zesde aflevering van een reeks artikelen over het project TOPscholen. TOP-staat voor Talentvol Openbaar Praktijkvoorbeeld. TOPscholen zijn Excellent in een bepaald domein: zij hebben de E-factor! VOS/ABB wil hiermee laten zien dat het openbaar en algemeen toegankelijk onderwijs álle kinderen kansen biedt en dat goed onderwijs om méér gaat dan alleen prestaties op het gebied van taal en rekenen. Hoewel TOP-scholen het op dat gebied uiteraard óók goed doen. Werkt u op een TOP-school of kent u zo’n school? Meld dat dan aan VOS/ABB via [email protected]. Op de website www.vosabb.nl vindt u de criteria waar TOP-scholen aan voldoen. TOP-scholen tot nu toe: 1. Mytylschool Amsterdam. E-factor: diversiteit. (School! nr. 6, 2011). 2. P rakticon, praktijkschool in Doetinchem. E-factor: maatschappelijke betrokkenheid. (School! nr. 7, 2011). 3. Openbare basisschool De Achtbaan in Amersfoort. E-factor: partnerschap met ouders. (School! nr. 1, 2012) 4. Openbare basisschool Takkenbosse in Numansdorp. E-factor: goed leiderschap (School! nr. 2, 2012). 5. O penbare Professor Wassenberghskoalle in Lekkum. E-factor: passend onderwijs (School! nr. 3, 2012).

22 | School! 4 - juli 2012

komt overal in terug

Hans Keijmel is directeur van openbare basisschool ’t Vierschip in Arnemuiden. Hij laat zien dat levensbeschouwing helemaal in het onderwijs van deze TOP-school is geïntegreerd.

O

p ’t Vierschip zitten bijna 170 leerlingen. De openbare basisschool ligt in het nieuwbouwgedeelte van het voormalige vissersstadje op Walcheren. Elders in het stadje staan een protestants-christelijke en een reformatorische basisschool. ‘Ik vind het belangrijk dat wij als openbare school uitstralen dat we een eigen identiteit hebben. Bij sommige mensen bestaat nog steeds het idee dat openbare scholen weinig aan levensbeschouwing doen en dat normen en waarden minder aan bod komen. Niets is minder waar!’, zegt Keijmel. ‘Ik denk dat juist het openbaar onderwijs er veel aan doet. Wij benaderen levensbeschouwing in de volle breedte, omdat openbaar onderwijs van en voor iedereen is. Niemand wordt uitgesloten, ongeacht godsdienst, levensovertuiging en politieke voorkeur. Dat komt overal terug in onze school.’

Wettelijk verplicht

’t Vierschip benadert levensbeschouwing op twee manieren: vanuit het wettelijke kader, dat bepaalt dat openbare basisscholen godsdienstig en/of humanistisch vormingsonderwijs (g/hvo) moeten aanbieden als ouders daarom vragen, én als vak dat geheel in het onderwijs is ge-

ïntegreerd. ‘Ik vraag ouders tijdens het intakegesprek altijd of zij hun kind gvo of hvo willen laten volgen. Jarenlang moest ik daar helaas direct bij vertellen dat het ons niet lukte om een hvo-docent te krijgen, maar deze maand kregen we van het Dienstencentrum GVO en HVO het goede nieuws dat die er nu toch komt.’

Tijd en moeite

Buiten het wettelijk verplichte kader heeft levensbeschouwing de volle aandacht van ’t Vierschip en van de Stichting Archipel Scholen, waar de school in Arnemuiden onder valt. Maar het heeft wel tijd en moeite gekost om die aandacht te laten groeien tot wat die nu is. ‘Ik kan wel zeggen dat het niet van een leien dakje is gegaan’, aldus Keijmel. ‘Het bestuur had het visiedocument Quo Vadis opgesteld. Daarin stond kort gezegd dat gvo/hvo zou kunnen worden geschrapt en dat we levensbeschouwing Archipelbreed op een eigen wijze zouden gaan inrichten. Het bestuur kreeg een Europese subsidie voor het organiseren van studiereizen naar Gambia, omdat dat land erom bekend staat dat groepen met verschillende godsdiensten daar goed met elkaar samenleven. Ik vond eerlijk gezegd dat we het beter dicht bij huis konden zoe-

Top-scholen

‘Praten over levensvragen’ oren en vangen signalen van kinderen op, bijvoorbeeld als in een kringgesprek maatschappelijke problemen of persoonlijke ervaringen aan bod komen. Denk aan een ernstige zieke opa of een huisdier dat is doodgegaan, maar ook zaken als pesten of gewoon een keer niet lekker in je vel zitten. In het openbaar onderwijs houd je rekening met de ander en durft iedereen op zijn of haar eigen manier te praten over levensvragen. Als een kind aan ons vraagt of we in God geloven, dan gaan wij daar op een beschouwende manier op in. En als we het antwoord niet weten, dan zeggen wij dat. Misschien dat een vader, moeder of tante het wel weet. Als leerkracht van een openbare school ben je op dit vlak een coach.’

Nietig stofje

Hans Keijmel met leerlingen van zijn school in Arnemuiden.

ken. Als we willen zien hoe het er bij moslims, hindoes en mensen met een andere godsdienst aan toe gaat, ook op het gebied van goed burgerschap, dan liggen er genoeg kansen in eigen land. Ik vond ook, mede op grond van wat mijn team daarover zei, dat er te veel spiritualiteit in het oorspronkelijke visiedocument zat. Spiritualiteit kan heel persoonlijk zijn. Sommige teamleden vonden het niet juist om hun eigen levensbeschouwing in hun onderwijs aan bod te laten komen. Wij waren dus nogal terughoudend.’

Oren spitsen

’t Vierschip besloot gedeeltelijk afwijkend van het visiedocument een eigen weg in te slaan. ‘Ik heb als directeur gepeild waar wij op school behoefte aan hadden en geïnventariseerd wat we al op het gebied van levensbeschouwing deden. Ik kreeg veel aangeleverd. In tegenstelling tot wat in het visiedocument stond, dat we van levensbeschouwing een apart vak moesten maken, hebben wij vanaf het begin gezegd dat het juist helemaal in het onderwijs geïntegreerd moest zijn. Leerkrachten spitsen hun

Dat levensbeschouw ing – Keijmel spreekt liever van vorming - werkelijk overal in terugkomt, illustreert hij aan de hand van twee voorbeelden. ‘In de rekenles in de bovenbouw kan het gaan over de afstanden tussen de zon en de planeten. Dat is prima te linken met vorming, omdat je kunt laten zien dat wij op de aarde maar een nietig stofje zijn in het heelal. Bij Engels kunnen songteksten aan bod komen, met thema’s als verliefdheid, verdriet, misstanden en milieu. Dat is óók vorming. Muziek en bijvoorbeeld ook foto’s vormen een onuitputtelijke bron van inspiratie. Zo wordt het bijna een sport om het helemaal in ons onderwijs te integreren!’ Op de website sites.google.com/site/vierschip/home staat een uitgebreide powerpointpresentatie over de integratie van levensbeschouwing in het onderwijs. Klik in de linkerkolom op ‘levensbeschouwing’. <


kort nieuws

Minister bezoekt TOP-school Prakticon Demissionair minister Marja van Bijsterveldt van OCW heeft op verzoek van VOS/ABB een werkbezoek gebracht aan het Prakticon in Doetinchem. Het bezoek op maandag 14 mei stond in het teken van de maatschappelijke betrokkenheid van deze openbare praktijkschool, die van VOS/ABB het predicaat TOP-school heeft gekregen. TOP staat voor Talentvol Openbaar Praktijkvoorbeeld. De CDA-minister liet haar oprechte waardering blijken aan het Prakticon, dat zich nadrukkelijk profileert als een kwalitatieve school met een sterke maatschappelijke betrokkenheid. Tevens toonde zij op verzoek van VOS/ABB belangstelling voor de specifieke en onmisbare positie die het openbaar onderwijs in de samenleving inneemt. Zij benadrukte dat het openbaar onderwijs een brede maatschappelijke taak vervult om leerlingen op basis van onder meer wederzijds respect tot elkaar te brengen. Ook sprak zij positieve woorden over het initiatief om met het predicaat TOP-school openbare scholen die op grond van de kernwaarden van het openbaar onderwijs goed presteren, positief te belichten. < Op de pagina’s 22 en 23 van dit nummer staat een portret van TOP-school ’t Vierschip in Arnemuiden. Deze openbare basisschool blinkt uit op het gebied van levensbeschouwing.

Minister Van Bijsterveldt krijgt uitleg van een leerling van Prakticon.

Havo en vwo scoren, maar vmbo ziet dip De havo- en vwo-examens zijn dit jaar iets beter gemaakt dan in voorgaande jaren, ondanks de strengere normering. Dat meldt het College voor Examens (CvE). Bij het vmbo waren er wel meer gezakten, signaleert de Stichting Platforms VMBO. Vanaf dit schooljaar gelden in het voortgezet onderwijs aangescherpte exameneisen. Alle leerlingen moeten voortaan voor het centraal examen gemiddeld -onafgerond- een voldoende halen om te kunnen slagen. De aanscherping was volgens minister Marja van Bijsterveldt van OCW nodig omdat er in de oude situatie te veel calculerend gedrag ontstond. Tot nu toe konden leerlingen met onvoldoendes voor alle centrale examens toch slagen als ze hoge schoolexamencijfers hadden behaald. Vanwege de strengere normering werd verwacht dat het aantal geslaagde leerlingen zou afnemen, maar dat is volgens

24 | School! 4 - juli 2012

het CvE niet het geval in havo en vwo. Er is daar zelfs sprake van een lichte stijging van het landelijke behaalde gemiddelde cijfer.

Minder incidenten

Het CvE meldt ook dat er dit jaar minder incidenten door scholen zijn gerapporteerd. ‘Waar er vorig jaar nog problemen waren met verkeerd samengestelde examenpakketten, zijn druk- en distributieproblemen dit jaar nauwelijks voorgekomen.’ Er waren wel problemen met de afname van digitale centrale examens. Op tientallen scholen kregen kandidaten tijdens het examen met een storing

te maken. ‘Dat is weliswaar een klein percentage van het totaal aantal digitale afnames, maar iedere storing is er één te veel’, meldt het college. Volgend jaar komt er een verbeterde versie van de examensoftware. Bij het vmbo is wel een daling van het aantal geslaagde leerlingen gesignaleerd. Daar zijn volgens de Stichting Platforms VMBO in de eerste ronde twee keer zoveel eindexamenkandidaten gezakt als vorig jaar. Platformvoorzitter Jan van Nierop zei in het NOS Journaal dat dit te wijten is aan de strengere normering, die volgens hem te snel is ingevoerd. <

Eindexamens Tekst: Lucy Beker Beeld: KNAW en Stedelijk Gymnasium Leiden

Wetenschappelijke prijs voor

sterke profielwerkstukken Achttien veelbelovende leerlingen uit het voortgezet onderwijs hebben een prestigieuze prijs gekregen voor hun profielwerkstuk. Het is de KNAW Onderwijsprijs van de Akademie van Wetenschappen voor werkstukken die eruit springen door de wetenschappelijke, kritische en objectieve inhoud. Bij de winnaars zaten vijf leerlingen van vier openbare scholen.

I

n totaal zijn 12 prijzen uitgereikt in vier categorieën: drie per profiel. Er waren 428 inzendingen van 189 scholen. De jury, die bestond uit 16 topwetenschappers, was onder de indruk van de kwaliteit en diversiteit van de profielwerkstukken. De vier openbare scholen die in de prijzen vielen, zijn het Vossius Gymnasium in Amsterdam, het Stedelijk Gymnasium Leiden, het 4e Gymnasium in Amsterdam en de Van der Capellen Scholengemeenschap in Zwolle.

daarna in Nederland. Jaren vol verhalen, die veel te lang zijn verzwegen.’

Atoomwetenschap

Verzwegen geschiedenis

Eén van de winnaars is Robin van Doorn van het Stedelijk Gymnasium Leiden. Ze is ‘dolblij’ met de prijs voor haar C&M-profielwerkstuk (PWS) Verzwegen geschiedenis. Leven in en na ‘Tjideng’. Robin koos dit onderwerp omdat haar oma in 1942 in het beruchte jappenkamp Tjideng terechtkwam, en daar weinig over wilde vertellen. Stukje bij beetje hoorde ze toch een en ander en dat maakte Robin nieuwsgierig naar wat er precies is gebeurd. Voor haar PWS las ze dagboeken en andere literatuur, sprak meer exgevangenen en regelde zelfs interviews met schrijver Adriaan van Dis en acteur Diederik van Vleuten, die ook familieleden hebben met dergelijke ervaringen. Het juryrapport over haar PWS is zeer lovend: ‘historisch zeer sterk gedocumenteerd’, ‘zeer volledig en met veel passie geschreven’. Daarbij vindt de jury dat Robin ‘ondanks haar persoonlijke betrokkenheid het onderwerp toch op een wetenschappelijk verantwoorde manier heeft behandeld.’

Winnares Robin van Doorn met haar leraar geschiedenis Frans Brand. Net als de andere winnaars ontving Robin, die inmiddels is geslaagd voor haar eindexamen, een oorkonde en een studiebeurs voor haar eerste studiejaar aan de universiteit. Ze wil film- en literatuurwetenschappen gaan studeren. Ook haar begeleider en docent geschiedenis Frans Brand kreeg een prijs: een reis naar Madrid. Rector Bart Vieveen van het Stedelijk Gymnasium is trots. ‘Ook voor ons is het een mooi moment als een leerling zo’n prijs krijgt. Op school was het werkstuk van Robin ook al opgevallen: ze kreeg er een 10 voor.’ Robin zelf is trots dat haar onderzoek nu voor iedereen is te downloaden en te lezen op de website van de KNAW. ‘Ik hoop dat ik met mijn werkstuk kan bijdragen aan een beter beeld van die oorlogsjaren in Nederlands-Indië en de koele jaren

Winnaar van het Vossius Gymnasium was Daan Walter met het profielwerkstuk ‘Trinity. De revolutie van het atoom’, over de geschiedenis van de atoomwetenschap. Op het 4e Gymnasium won Willem Melching met het PWS ‘De vliegende Hollander. Een zelfstandig varend robot-zeilschip’, over het programmeren van een boordcomputer waardoor een modelboot zelfstandig kan laveren. Op de Van der Capellen Scholengemeenschap viel een duo in de prijzen: Heleen Bax en Jordi Zomer onderzochten samen of een betere dienstregeling van het treinverkeer mogelijk is. ProRail is geïnteresseerd in dit onderzoek. Alle winnende profielwerkstukken en de juryrapporten zijn te vinden op www. knaw.nl. Daar kunt u ook doorlinken naar filmpjes op YouTube waarin alle winnaars over hun werkstuk vertellen. <

Alle winnaars van KNAW-prijzen van dit jaar.


Onderwijs Tekst: Lucy Beker Foto: Fonger de Vlas

Basisschool succesvol met

drietalig onderwijs De Master De Vriesskoalle in het Friese dorpje Sumar is gecertificeerd voor drietalig onderwijs. De 42 leerlingen van dit openbare dorpsschooltje krijgen afwisselend les in het Nederlands, Fries en Engels.

‘D

at gaat prima, omdat we die talen duidelijk gescheiden aanbieden’, zegt directeur Ids Krol. Hij spreekt van een succes, want de resultaten zijn goed, de kinderen hebben er plezier in, de ouders vinden het belangrijk én het is goed voor de uitstraling van de school. Het certificaat ‘3-talige skoalle’ krijgt een school niet zo maar. Daar gaat een heel traject aan vooraf. De leerkrachten

van de Master De Vriesskoalle zijn extra geschoold in Engels en hebben allemaal een diploma Fries. Voor het Engels moet er een native speaker zijn. Ook moet de school drietaligheid uitstralen in inrichting en communicatie. Schoolkrant en nieuwsbrieven zijn in drie talen opgesteld en veel leesboeken zijn in drie talen beschikbaar.

Taalsintrum Frysk, een afdeling van de schoolbegeleidingsdienst Cedin. Het Taalsintrum propageert drietalig onderwijs (3TS), met een gestructureerde ‘voertaalverhouding’ van Nederlands, Fries en Engels. De Master De Vriesskoalle voldoet aan de eisen en kreeg in maart het certificaat met bijbehorend gevelbordje.

In november is de school onderzocht door een visitatiecommissie van het

Hoe werkt het in de praktijk? Krol vertelt: ‘Bij de kleuters beginnen we met

Geen verwarring

Bintje

Directeur Ids Krol en native speaker miss Fiona Soh met kinderen van de 3-talige skoalle.

26 | School! 4 - juli 2012

De Master De Vriesskoalle is de school van Bintje: het meisje waar een aardappelsoort naar genoemd is. Dat kwam door Kornelis Lieuwes de Vries, die rond 1900 ‘hoofdmeester’ was in Sumar. Zijn hobby was het kweken van aardappelrassen. Zijn planten zette hij vaak in de vensterbanken van de school. Nieuw gekweekte rassen gaf hij meestal de naam van familieleden. Maar de aardappel Bintje zou hij genoemd hebben naar Bintje Jansma, een pienter meisje uit zijn klas. Overigens is het bintje pas veel later beroemd geworden, toen meester De Vries al lang was overleden. De school is naar hem genoemd.

om en om een Friese en een Nederlandse dag. De kinderen kunnen zo steeds omschakelen, er ontstaat geen verwarring. Daarnaast wordt er één middag Engels gesproken.’

Fiona Soh bespreekt in onder-, middenen bovenbouw actuele thema’s met de leerlingen – in het Engels uiteraard. Maar ook de eigen leerkrachten spreken op dinsdagmiddag Engels.

Vanaf groep 3 hebben de leerlingen twee dagdelen les in het Fries, de rest van de week wordt er Nederlands gesproken, behalve op dinsdagmiddag: dat is voor alle groepen Engelse middag. Op die dag is de native speaker in de school. Miss

‘Het gaat niet zo zeer om Engelse les of Friese les, hoewel we daar ook methodes voor hebben’, zegt Krol. ‘Op een 3-talige school gaat het vooral om les in het Engels of Fries. Dat doen we met vakken als wereldoriëntatie, tekenen en muziek. In

‘Ze leren snel schakelen’

de ochtend zijn de taal- en rekenlessen in het Nederlands.’ Verreweg de meeste leerlingen (85 procent) spreken thuis Fries. Maar dat betekent niet dat ze geen Nederlands kennen, want ook dat leren Friese kinderen van jongs af, al is het maar via de televisie. Toch zijn er ook altijd kinderen die het Fries nog moeten leren en Engels is natuurlijk nieuw voor alle kinderen. ‘Jonge kinderen zijn heel taalgevoelig. Daarom is het mogelijk hen drie talen tegelijk aan te leren. Het geeft hen later een grote voorsprong in hun schoolloopbaan’, aldus Krol.

Furore

De Master De Vriesskoalle is de eerste school van de Stichting Furore, die officieel is gecertificeerd. Van de 24 andere openbare basisscholen van Furore, in de gemeenten Smallingerland en Tytsjerksteradiel, doen er nog twee aan 3-talig onderwijs: ’t Partoer in Burgum en De Tille in Drachten.

De drietaligheid is overal in de school terug te zien.

Algemeen directeur Jaap Balkema is trots op deze drietalige scholen. ‘Het is het behoud van de Friese taal, een stukje cultureel erfgoed’, zegt hij. ‘Maar belangrijker nog is dat kinderen die meertalig worden opgevoed, een grotere taalvaardigheid ontwikkelen. Ook in het algemeen gaan ze vaak beter presteren, omdat ze heel snel kunnen schakelen.’ <


Ouders willen invloed bij invoering

passend onderwijs De wettelijk geregelde inspraak bij de invoering van passend onderwijs staat nog erg ver van de meeste ouders af. Een meer directe inspraakvorm zou hun voorkeur hebben. Dat constateert de Vereniging Openbaar Onderwijs na informatiebijeenkomsten in het land.

I

n Almere werd een bijeenkomst georganiseerd door de Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO) in samenwerking met het landelijke Netwerk ouderinitiatieven passend onderwijs en zorg, dat als doel heeft ouders met goede ideeën over passend onderwijs met elkaar in contact te brengen. Beide organisaties hebben niet de intentie het bij deze ene informatieavond in Almere te laten; integendeel, als er elders in het

28 | School! 4 - juli 2012

land ouders geïnteresseerd zijn, trekken beleidsadviseur Rein van Dijk van de VOO en Marieke Boon, Jeroen Veltheer en Otger Meuwissen van het Netwerk met alle plezier het land in.

Toekomst

Rein van Dijk, beleidsadviseur medezeggenschap en passend onderwijs, trapte af met een toelichting op de wet passend onderwijs, over samenwerkingsverban-

den, schoolprofielen en ondersteuningsplannen. De nabije toekomst schetste hij – misschien enigszins provocerend – als volgt: ‘U meldt uw kind aan bij de school van uw keuze. Als het bestuur daarvan van mening is dat uw kind op die school niet het best tot zijn recht zal komen, wordt in de regio gezocht naar een passender school.’ In het kort is dat de essentie van passend onderwijs, al gaf Van Dijk meteen ook de nuancering aan:

Passend onderwijs Tekst: Marion Braat Beeld: Michiel jongewaard

‘Verwijzing kan niet zomaar, scholen moeten in een schoolprofiel vastleggen wat ze wel en niet kunnen en in de regio moet duidelijk zijn wat de criteria voor verwijzing zijn. De gezamenlijke schoolbesturen, georganiseerd in een samenwerkingsverband, leggen dat vast in een ondersteuningsplan.’

Inspraak

De ouders die in Almere bijeen waren, hadden al snel in de gaten dat dit wel eens kan betekenen dat ouders buitenspel komen te staan bij het kiezen van die ‘passender’ school: ze krijgen namelijk één alternatief aanbod. Voor wie het daarmee niet eens is, is er een geschillencommissie, maar dat is, zo bleek ook deze avond, voor veel ouders een brug te ver. ‘Ik wil helemaal niet naar een geschillencommissie, ik wil openheid over de schoolprofielen en inspraak bij de verwijzing van mijn eigen kind. Straks wordt hij doorgestuurd naar een school die ik zelf helemáál niet passend vind’, zo verwoordde een ouder hartstochtelijk zijn mening. Uit de bijval bleek wel dat hij niet alleen stond in die opvatting. Van Dijk gaf aan dat de VOO bij de minister heeft gepleit voor het vergroten van de invloed van ouders, maar dat het vooralsnog is gebleven bij formele inspraak via medezeggenschapsorganen. Hij adviseerde de ouders om, met steun van het Netwerk, leden van MR’en en GMR’en te prikkelen om zich nu al te verdiepen in het passend onderwijs. Van Dijk: ‘Nu er geen directe individuele invloed mogelijk is, zullen we er alles aan doen u te helpen de medezeggenschap in uw organisatie een extra push te geven.’

Ondersteuningsplanraad

De woorden van Van Dijk waren een mooie overgang naar de tweede helft van de avond, waarin de ouders daadwerkelijk werden uitgedaagd over hun aanjaagfunctie ten aanzien van medezeggenschap na te denken. Eén groep boog zich, onder leiding van Otger Meuwissen, over de inrichting van de ondersteuningsplanraad (OPR). Dit is een geheel nieuw medezeggenschapsorgaan, dat bovenbestuurlijk wordt ge-

organiseerd en dat eigenlijk maar één bevoegdheid heeft: instemmingsrecht bij het ondersteuningsplan van de regio (of eigenlijk van het samenwerkingsverband). Een aantal deelnemers reageerde verontwaardigd toen bleek dat alleen leden van MR’en verkiesbaar zijn voor

dan juist weer over de individuele scholen en wat die zoal aan zorg en ondersteuning aan leerlingen kunnen bieden. Een belangrijke conclusie in deze groep was dat het belangrijk is vooral MR-leden al in een vroeg stadium te laten meeden-

Niet alleen ouders van kinderen met een zorgvraag in OPR deze OPR. Niet eens zo onbegrijpelijk voor wie bedenkt dat een MR-lid doorgaans een algemene interesse in zijn school heeft, terwijl dit onderwerp juist een heel specifieke belangstelling en kennis vereist. De redenering van de minister is echter dat passend onderwijs de hele school raakt. Ze wil daarom voorkomen dat louter ouders van kinderen met een zorgvraag in de OPR komen. En daar is ook wel wat voor te zeggen.

MR en GMR

De tweede groep boog zich onder leiding van Marieke Boon over de inrichting van het samenwerkingsverband en de medezeggenschapsbevoegheden die daarbij relevant zijn. Zo is bijvoorbeeld de GMR aan zet als het gaat om de bestuurlijke samenwerking binnen de regio, of om de verdeling van het geld over de verschillende zorgen ondersteuningsvoorzieningen van de aangesloten scholen. De MR gaat

ken over de inrichting van passend onderwijs. Om dat te bewerkstelligen is een goede informatievoorziening essentieel. Enthousiast stelde Marieke Boon dat dat nu precies is wat het Netwerk ouderinitiatieven èn de VOO voor ogen staat. Gelukkig onderkent inmiddels ook het ministerie van OC&W het belang van goed ingelichte medezeggenschapsraden. Ze heeft de VOO daarom gevraagd om een plan de campagne voor voorlichting en scholing te maken. In Almere waren vooral ouders van kinderen met een extra zorgbehoefte aanwezig. Ouders dus, die zelf hebben ondervonden hoe lastig het kan zijn de juiste school voor een kind te vinden. Maar ook voor ouders die daarmee niet direct te maken hebben, valt er genoeg op te steken op een informatieavond: passend onderwijs raakt immers iedere leerling en daarmee ook alle ouders. <

Meer informatie De Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO) helpt en adviseert (G)MR-leden bij de totstandkoming van de ondersteuningsplanraden. Op verschillende plaatsen in het land worden informatiebijeenkomsten georganiseerd over passend onderwijs en de OPR. De informatiebijeenkomsten kunnen door scholen of schoolbesturen worden aangevraagd, via www.voo.nl/scholing of telefonisch via (036) 533 1500. Voor meer informatie kunt u terecht bij beleidsadviseur Rein van Dijk, 06 2617 2169 of [email protected]. Ook bij VOS/ABB kunt u terecht: Anna Schipper, [email protected] of 06 30056066.


Debat op hoog niveau

Bijna 100 kinderen van verschillende basisscholen kwamen op 25 mei naar een topconferentie op de Euromast om goede ideeën uit te wisselen voor een betere toekomst. Het werd een feestelijke dag, letterlijk en figuurlijk op hoog niveau.

V

OS/ABB organiseerde de bijeenkomst samen met HOPE XXL. Dit jongereninitiatief wil met positieve bijdragen van toekomstige volwassenen werken aan een betere wereld. Dit ideaal sluit perfect aan op de missie van de openbare en algemeen toegankelijke scholen, die er immers zijn voor goed onderwijs aan alle leerlingen. De topconferentie vloeide voort uit contacten in het kader van de School!Week 2012, de succesvolle campagneweek die VOS/ABB en de Vereniging Openbaar Onderwijs in maart organiseerden. HOPE XXL heeft de Liemers List opgesteld, genoemd naar de regio rond Zevenaar waar het idee ontstond. De lijst met punten voor een betere toekomst is nog in ontwikkeling. Het is de bedoeling de

30 | School! 4 - juli 2012

ideeën uiteindelijk te presenteren aan de premier van Nederland en aan de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York.

Grote onderwerpen

De zevendegroepers die deelnamen aan de top op de Euromast, vonden het geweldig om mee te denken over de grote thema’s. Ze namen enthousiast deel aan inspirerende workshops over onderwerpen als kinderrechten, duurzaamheid, economie, internationale samenwerking en oorlog & vrede. Het zijn zaken die ook kinderen wel degelijk bezighouden. De workshop over kinderrechten werd gegeven door Walther Hesselink, hoofd educatie van het wereldkinderfonds Unicef, die in zijn groepje goede ideeën opdeed voor onder meer het

recht op goed onderwijs en wederzijds respect. Alle kinderen ondertekenden aan het einde van de bijeenkomst in de space tower van de Euromast een geheim manifest, waarvan de inhoud pas bekend wordt gemaakt tijdens een volgende conferentie in de winter. Aan de topconferentie op de Euromast deden leerlingen mee van de volgende openbare en algemeen toegankelijke scholen: De Botter in Ridderkerk, De Trinoom in Barendrecht, De Kring in Woerden en de Dirk van Dijkschool in Kampen. Ook de kinderraad van de gemeente Maassluis was aanwezig. In nummer 2 van de huidige jaargang van School! stond ook een artikel over HOPE XXL (pp. 20-21). <

HOOP XXL Tekst: Martin van den Bogaerdt Beeld: Wouter de Winter

Ontwerp wereldvlag en win een dagje Londen Tijdens de bijeenkomst op de Euromast werd het startschot gegeven voor een ontwerpwedstrijd voor een nieuwe wereldvlag. Alle basisschoolleerlingen in Nederland kunnen aan deze wedstrijd meedoen. Het deelnameformulier kunt u downloaden van de website www.vosabb.nl. Inzenden kan tot 1 september, waarna een jury van VOS/ABB en HOPE XXL het winnende ontwerp bekend zal maken. De winnaar krijgt twee retourtickets voor een dagje Londen. De tickets zijn beschikbaar gesteld door Rotterdam The Hague Airport.

Speak up for HOPE HOPE XXL is er ook voor vmbo-leerlingen en mbo’ers. In mei is het initiatief ‘Speak up for HOPE’ gelanceerd. Dit programma daagt jongeren uit om mee te denken met HOPE XXL door een toespraak te schrijven, waarin zij hun visie geven op de toekomst. Ze kunnen bij het uitspreken van hun speech gebruikmaken van een teleprompter, hetzelfde autocue-scherm dat de Amerikaanse president Barack Obama voor zijn toespraken gebruikt. Met ‘Speak up for HOPE’ ontwikkelen leerlingen hun persoonlijke vaardigheden en dragen ze bij aan HOPE XXL. < Meer informatie staat op www.hopexxl.nl.


Vraag en antwoord

Gedwongen overplaatsing Door terugloop van de formatie moet een aantal leerkrachten gedwongen worden overgeplaatst naar een andere school van het bevoegd gezag. Hoe wordt de volgorde bepaald van leerkrachten die voor overplaatsing in aanmerking komen?

Helpdesk van VOS/ABB

De Helpdesk van VOS/ABB geeft dagelijks advies en informatie aan leden. Mail uw vraag naar [email protected] of bel op de ochtenden van werkdagen naar 0348-405250.

Bij overplaatsing op grond van de cao moet het gaan om overplaatsing in een gelijke functie of een functie van gelijk niveau. De cao geeft niet aan op welke grond het bevoegd gezag dient te besluiten welke werknemers van een school worden overgeplaatst. Om te komen tot een zo transparant mogelijke besluitvorming, adviseert de Helpdesk van VOS/ABB schoolbesturen altijd om hier intern beleid voor op te stellen (mobiliteitsbeleid). In dit beleidsdocument kan een criterium wor-

den opgenomen aan de hand waarvan te bepalen is welke werknemers voor overplaatsing in aanmerking komen. De Helpdesk adviseert schoolbesturen om een zo objectief mogelijk criterium te hanteren (bijvoorbeeld het criterium last in first out) zodat de besluitvorming tot overplaatsing niet afhangt van het subjectieve oordeel van het bevoegd gezag. Het mobiliteitsbeleid moet ter advisering worden voorgelegd aan de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad. <

In bezwaar gaan tegen doubleren Kunnen ouders in bezwaar gaan tegen het besluit van het bevoegd gezag om een leerling te laten doubleren? Het bevoegd gezag van de school kan bepalen dat een leerling blijft zitten en niet overgaat naar de volgende klas. Ouders kunnen hun wensen hierover kenbaar maken, maar het schoolbestuur neemt uiteindelijk de beslissing. Het besluit om een leerling te laten doubleren kan worden aangemerkt als een pedagogische beslissing. Het bevoegd gezag heeft beleidsvrijheid in het nemen van pedagogische besluiten.

Tegen dergelijke besluiten kunnen ouders geen bezwaar aantekenen in de zin van de Algemene wet bestuursrecht, omdat ze vallen binnen de beleidsvrijheid van het bevoegd gezag en worden aangemerkt als zuiver interne besluiten. Wel kunnen ouders, als zij het niet eens zijn met een besluit van het bestuur, een klacht indienen via de interne klachtenregeling of bij de Landelijke Klachtencommissie. <

Gebedsruimte in school Is het bevoegd gezag van een openbare school verplicht om een gebedsruimte in te richten als leerlingen hierom verzoeken?

Telefoon 0348-405250

[email protected]

32 | School! 4 - juli 2012

Uit de tekst en de parlementaire geschiedenis van de Algemeen Wet Gelijke Behandeling valt niet af te leiden dat het verbod om onderscheid te maken naar godsdienst tot de verplichting zou leiden om een

gebedsruimte in te richten waarin leerlingen uiting kunnen geven aan hun geloofsovertuiging. Omdat de Algemene Wet Gelijke Behandeling hier geen aanknopingspunt voor biedt, is die verplichting er niet. <

vRaag En anTWooRd

Toegelaten op een lager niveau De school voor voortgezet onderwijs heeft mijn dochter toegelaten op vmbo-tl niveau (theoretische leerweg), terwijl we haar hebben aangemeld voor de havo en ook het basisschooladvies havo is. Mag de school haar zomaar op een lager niveau toelaten? Ja, dat mag. Een school voor voortgezet onderwijs hanteert een eigen toelatingsbeleid en als uw dochter volgens de criteria die de school hanteert, niet kan worden toegelaten op de havo, dan kan de school besluiten haar toe te laten tot het vmbo-tl. Hierover dient de school wel duidelijk met u te communiceren, met name over de redenen waarom uw dochter niet op het gevraagde niveau wordt toegelaten. Mocht u zich niet kun-

nen verenigen met toelating tot vmbo-tl, dan kunt u een andere school zoeken waar uw dochter wel wordt toegelaten tot de havo. Ook kunt u bezwaar aantekenen tegen het besluit tot toelating en in uw bezwaarschrift duidelijk maken waarom u toch wilt dat uw dochter tot de havo wordt toegelaten. U heeft de meeste kans op succes als u kunt aantonen dat de school niet volgens de eigen criteria handelt. <

Motie van wantrouwen

Onze medezeggenschapsraad (MR) heeft het vertrouwen in de directeur opgezegd, via een met algemene stemmen aangenomen motie van wantrouwen. Wat kunnen we nu verder doen?

De WMS kent niet het begrip ‘motie van wantrouwen’ als een mogelijk interventiemiddel van de MR. U heeft juridisch gezien dus niets gedaan waar de directeur consequenties aan hoeft te verbinden. Wel is uw actie een signaal dat er iets moet gebeuren en die actie zou moeten worden geïnitieerd vanuit het bevoegd gezag. In artikel 6 lid 5 van de WMS staat beschreven dat u het bevoegd gezag kunt verzoeken om de directeur te ontheffen van zijn taak om de besprekingen met u te voeren. Tevens staat in datzelfde

artikel beschreven dat u als MR direct met het bevoegd gezag een bespreking kunt hebben indien u als MR daarom verzoekt. Het lijkt zaak dat u van deze mogelijkheid gebruik maakt en de motie van wantrouwen toelicht aan het bevoegd gezag. Tevens kunt u voorstellen doen aan het bevoegd gezag over de manier waarop u uit deze impasse denkt te kunnen komen. Het is van belang voor de school dat er een goede uitwisseling is tussen de directeur en de MR. Wellicht kunt u voorstellen om een mediator in te schakelen. <

Groepsindeling

Volgend schooljaar zal de klas van mijn zoon (groep 3) iedere vrijdagmiddag met groep 2 samengaan. Hierdoor heeft de onderbouwcoördinator meer tijd voor de coördinerende taken. Alhoewel het voor mijn zoon leuk is om in zijn oude groep te zijn, vraag ik me af of deze invulling door de Onderwijsinspectie wordt goedgekeurd. De uren die de leerlingen bij hun oude groep doorbrengen, zijn onderwijsuren en u kunt verwachten dat deze worden ingevuld met onderwijs dat gebaseerd is op de kerndoelen. U kunt bij de directeur na vragen hoe deze

uren worden ingevuld. De inspectie zal hier geen bezwaar tegen hebben, omdat zij ervan uitgaat dat schooluren met onderwijs worden ingevuld. Alleen als het tegendeel blijkt, zal de inspectie de school hierop aanspreken. <

0800-5010 openbaar onderwijs Ouders en MR-leden in het openbaar onderwijs kunnen voor informatie en advies gratis terecht bij de Vereniging Openbaar Onderwijs. De telefonische infolijn 0800-5010 is iedere schooldag geopend, tussen tien en drie uur. Bel 0800-5010, kies 1 voor onderwijs en 4 voor openbaar, of stel uw vraag op www.voo.nl/5010.

0800-5010 www.voo.nl/5010

Telefoon


School! en excursie Tekst: Lucy Beker Beeld: Annet Delfgauw, Mascha Visser, Daria Scagliola en Stijn Brakkee

De media van toen en nu beleven

(Foto: Daria Scagliola en Stijn Brakkee)

Leerlingen uit groep 7 en 8 gaan in de workshop Verhalen Kijken aan de slag met de Canon van de Nederlandse geschiedenis. Ze wekken een historisch verhaal als ‘De watersnoodramp van 1 februari 1953’ tot leven in een animatiefilm. Het voortgezet onderwijs kan kiezen uit een workshop Nieuws, waarin

Het kleurige gebouw van Beeld en Geluid op het Mediapark in Hilversum.

34 | School! 4 - juli 2012

Soundmixen in het Toppop-decor in de Experience. leerlingen met professionele apparatuur een journaaluitzending mogen maken, of de workshop Soap, waarin ze een aflevering van een soapserie met een echte cliffhanger produceren. Ze leren een storyboard schrijven, gaan met de camera op pad, en doen ook zelf de montage.

Toverlantaarn

Uniek en alleen voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs is de rondleiding door de archieven ofwel de depottour. Dat houdt in dat ze een kijkje mogen nemen in de depots, vol met ouderwetse filmblikken, loodzware camera’s, diaprojectoren en een toverlantaarn: voor de kinderen van nu, die gewend zijn aan de digitale wereld vol mobieltjes en aanraakschermen, is het allemaal nieuw. De depots zijn niet open voor gewone bezoekers. Toch is geen enkel bezoek aan Beeld en Geluid compleet zonder een kijkje in de Experience. Een ruimte vol thema-paviljoens, waar bezoekers op aanvraag oude fragmenten uit de televisiehistorie kunnen terugkijken. Of er zelf aan meedoen: probeer maar eens een spelshow te presenteren of het nieuws op te lezen van de autocue. Nieuw in de Experience is het Toppop-paviljoen, waar bezoekers zich voor even een popster kunnen voe-

(Foto: Annet Delfgauw)

Beeld en Geluid heeft apart aanbod voor primair en voortgezet onderwijs. Jaarlijks komen hier zo’n 35.000 leerlingen over de vloer. ‘Meestal combineren scholen een bezoek aan de Experience met een workshop’, vertelt Kees Jan van Dijk van Beeld en Geluid. In die workshops kunnen leerlingen zelf aan de slag met de media. Ze maken dan bijvoorbeeld in groepjes een film, waarbij alle deelnemers een eigen rol krijgen: van cameraman tot castingdirector.

(Foto: Mascha Visser)

De Beeld en Geluid Experience in Hilversum is een mooie interactieve ontdekkingstocht door de historie van radio en televisie. Maar voor schoolklassen biedt het Nederlands Instituut Beeld en Geluid nog nét iets meer. Zij kunnen hier hun eigen soapscène maken, compleet met cliffhanger, of een animatiefilm bij een venster van de geschiedeniscanon. Beeld en Geluid is niets minder dan media beleven.

Zelf aan de slag met de media in een schoolworkshop. len door te soundmixen in een Toppopdecor.

Gratis Teleblik

Op www.beeldengeluid.nl is ook meer te lezen over Teleblik, een audiovisuele portal met bronnen voor het onderwijs, waar leraren en leerlingen fragmenten uit oude programma’s kunnen halen om hun lesmateriaal te verrijken of een spreekbeurt te illustreren. Ook mooi: Teleblik is gratis. <

School! en recht Tekst: Janny Arends Beeld: Sierag

Instemmingsrecht MR bij

fusie-effectrapportage Als gevolg van bevolkingskrimp zien schoolbesturen zich steeds vaker gedwongen tot fusie van scholen. Sinds de invoering van de Wet fusietoets in het onderwijs is de positie van de medezeggenschapsraad (MR) bij fusies versterkt.

I

n oktober 2011 trad de Wet fusietoets in het onderwijs in werking, waarmee ook de Wet medezeggenschap op scholen werd uitgebreid (artikel 10h WMS). De MR heeft daardoor instemmingsbevoegdheid gekregen met betrekking tot de vaststelling van de fusie-effectrapportage. Zo’n fusieeffectrapportage, die de doelen en gevolgen van een beoogde fusie in kaart brengt, is verplicht. Als de MR er niet mee instemt, kan het bevoegd gezag een instemmingsgeschil voorleggen aan de Landelijke Commissie voor Geschillen WMS (LCG).

Het geschil

Een openbaar schoolbestuur wil twee scholen laten fuseren, waarvan er een naar verwachting per 1 oktober 2012 minder dan 23 leerlingen zal tellen. Deze school komt daarmee onder de opheffingsnorm terecht. In mei 2011 gaf het bestuur tijdens een ouderavond aan dat er nog geen concrete fusieplannen waren, maar dat die mogelijkheid wel werd verkend. Daarop ontstond veel weerstand bij ouders, die een aantal mogelijke fusiepartners afwezen. In december verzocht het bestuur de MR alsnog om in te stemmen met de fusie met een van de mogelijke fusiescholen. Als belangrijkste redenen werden aangevoerd dat de onderwijskwaliteit als zelfstandige school niet langer kan worden gewaarborgd en

dat de financiële situatie zeer ongunstig is. Bovendien komt bij fusie extra budget vrij, dat onder meer kan worden ingezet voor geleidelijke afbouw van personeelskosten. Als de school wordt gesloten zonder te fuseren, is dat niet het geval. In januari heeft de MR te kennen gegeven geen instemming te verlenen aan het fusiebesluit, waarop het bestuur heeft besloten het instemmingsgeschil aan de geschillencommissie voor te leggen.

Het verweer

De MR heeft niet ingestemd met het voorgenomen fusiebesluit, omdat de school zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld van een zwakke school naar een school die voldoende presteert. Volgens de MR is het fusiebesluit voornamelijk gebaseerd op financiële gronden. Bovendien ontbreekt een fusie-effectrapportage, waarmee onder meer de doelen, gevolgen en effecten van de fusie inzichtelijk worden gemaakt. De MR is derhalve niet overtuigd dat fusie tot positieve gevolgen voor de leerlingen zal leiden en onthoudt daarom instemming aan het fusiebesluit.

De uitspraak

De LCG stelt vast dat het bevoegd gezag gehouden was om bij het voorgenomen fusiebesluit een fusie-effectrapportage als bedoeld in artikel 64b lid 2 WPO te overleggen. Doordat de MR niet be-

schikte over deze wettelijk voorgeschreven fusie-effectrapportage, ‘heeft hij onvoldoende inzicht kunnen krijgen in de doelen, effecten en gevolgen van het voorgenomen fusiebesluit zodat de MR in redelijkheid tot onthouding van zijn instemming heeft kunnen komen’, aldus de commissie. Het is dan nog de vraag of er bepaalde zwaarwegende omstandigheden zijn die het voorstel van het bevoegd gezag rechtvaardigen. De commissie oordeelt: ‘Nu de wettelijke fusie-effectrapportage, die onder meer is bedoeld om de zwaarwegende omstandigheden in kaart te brengen ontbreekt, kan redelijkerwijze niet worden gezegd dat er zwaarwegende omstandigheden zijn die het fusievoorstel rechtvaardigen.’ De fusie gaat (vooralsnog) dus niet door. < Meer informatie over het geschil is te vinden op www.onderwijsgeschillen.nl > medezeggenschap > 105261/ uitspraak d.d. 25 april 2012.

Meer informatie Meer informatie: drs. Janny Arends, beleidsadviseur medezeggenschap van de Vereniging Openbaar Onderwijs, 036 5331500 of [email protected].


Opmerkelijk Ook iets opmerkelijks gehoord? Mail naar: [email protected]

Haringsmaaklessen

Kromme tenen Het is ‘tenenkrommend’ dat geld dat voor onderwijs is bestemd, bij gemeenten op de plank blijft liggen. Dat heeft minister Marja van Bijsterveldt van OCW gezegd in een debat met de Tweede Kamer.

Kinderen die haring lusten, zijn die er nog? Het Nederlands Visbureau probeert ze te vangen. De Hollandse nieuwe is weer binnen. Reden voor het Visbureau om leerlingen van basisscholen de kans te geven om het zilte zilver uit zee op waarde te schatten. Bij de tientallen scholen die op het aanbod voor haringsmaaklessen ingin-

gen, kwam de plaatselijke visboer langs. De Partij voor de Dieren probeerde met Kamervragen nog roet in het haringhappen te gooien. Volgens de PvdD moeten scholen niet meewerken aan de wereldwijde overbevissing. <

Extra geld?

#Geslaagt Doen ze het expres of kunnen ze echt niet spellen? Vmbo’ers die twitteren dat ze #geslaagt zijn. Op woensdag 13 juni, de dag waarop de resultaten van de vmbo-eindexamens bekend werden, was #geslaagt trending topic op Twitter. Dat was niet voor het eerst. Ook vorig jaar kwam

#geslaagt op Twitter vaker voor dan het juist gespelde #geslaagd. Er waren ook leerlingen die twitterden dat ze waren #gezakd. Inderdaad, doe dan nog maar een jaartje over! <

Rustig ademhalen De examens zijn voorbij en daarmee ook de stress voor veel leraren. Een overgrote meerderheid van 85 procent van de docenten heeft last van examenstress, zo blijkt uit onderzoek. Cristel Cooimans van uitgeverij Malmberg, die het onderzoek liet uitvoeren, vertelde op BNR Nieuwsradio dat de verscherpte exameneisen de belangrijkste oorzaak zijn van de examenstress bij leraren.

De Tweede Kamer debatteerde met de minister over onderwijshuisvesting. Het ging onder meer over het binnenklimaat van schoolgebouwen. GroenLinks-Kamerlid Ineke van Gent zei zich eraan te ergeren dat de luchtkwaliteit in veel schoolgebouwen nog steeds ernstig te wensen overlaat. Harm Beertema van de PVV zei het onbegrijpelijk te vinden dat de gemeenten tientallen miljoenen euro’s voor onderwijshuisvesting op de plank laten liggen. Minister Van Bijsterveldt hoorde het allemaal met gekromde tenen aan en riep de gemeenten op minder zuinig te zijn. <

Een andere oorzaak die docenten noemen, is dat zij zich verantwoordelijk voelen voor de resultaten die leerlingen op het examen behalen. Het is de eerste keer dat een dergelijk onderzoek is uitgevoerd. Daardoor is het niet duidelijk of docenten nu meer of minder stress hebben dan vroeger. <

Minister Marja van Bijsterveldt van OCW is creatief met woorden: nu de bezuiniging op passend onderwijs niet doorgaat, spreekt zij van ‘ruimere financiële kaders’. Met de woorden suggereert de minister in een brief aan de Tweede Kamer dat er meer geld komt voor passend onderwijs. De werkelijkheid is dat de financiële kaders niet krapper worden, maar zeker ook niet ruimer. Verderop in de brief aan de Tweede Kamer stelt zij zelfs dat er ‘meer geld’ beschikbaar is voor ‘extra ondersteuning’ van leerlingen die dat nodig hebben. Hier overschrijdt de minister toch echt de grens tussen politieke creativiteit en het verkondigen van onwaarheden. <

School! Wensenlijstjes voor de politiek Het Friese antwoord op krimp Meerderheid wil af van religieus onderwijs. magazine voor het openbaar onderwijs

Recommend Documents