Schiphol: The sky is the limit

hét magazine voor de overheid

P M Pa n e l : A m b t e n a re n o v e r d e p l a n n e n v a n Ro e l B e k ker Zie pagina 27

11 oktober 2007

nr

17

derde jaargang

Schiphol: The sky is the limit

pagina 12

In gesprek:

Fred Teeven (VVD) interviewt misdaadauteur René Appel over zijn nieuwe roman Schone handen pagina 24 Johan Remkes rouwt niet om vertrek Verdonk pagina 16

Mark Telgenkamp 06 1016 0802

Museumwereld in Guusje ter Horst houdt beroering door Katz-claim vast aan stadsdeelraden pagina 10 pagina 20 Amsterdam, Den Haag, Utrecht | 0800 783 7833 | [email protected] | www.conquaestor.nl

T 0800 783 7833 | www.conquaestor.nl

I.M.

Snuivende ambtenaar wacht ontslag pagina 7

‘Efficiënt werken is echt leuk. Vindt u dat verrassend?’

Uitnodiging Organisatie:

I.S.M.

hét magazine voor de overheid

Dagvoorzitter:

Van taakstelling naar toekomstbestendigheid...

Inzetten op ‘lerend vermogen’ ‘Lerend vermogen’, dé kerncompetentie in een dynamische en concurrerende wereld • Samenwerking, exibilisering en invoering van projectmatige werkwijzen moeten leiden tot minder bureaucratische drukte en verhoging van de effectiviteit. • Veel innovaties in de publieke sector worden echter steeds opnieuw uitgevonden. Dus: tijd om elkaars kennis en ervaring slim te benutten om de overheid te verbeteren!

Harry Starren, directeur De Baak Selectie sprekers:

Nurten Albayrak-Temur, directeur Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) Annet Bertram, gemeentesecretaris Den Haag Brigitte van der Burg, tweede kamerlid VVD Marianne Heeremans, burgemeester Heemstede Peter Heij, plv. secretaris-generaal Ministerie van V en W Roelof Kruize, algemeen directeur Waternet

Wanneer & waar:

Bestuurlijk Top Lab: 29 november 2007 (Idazaal te Den Haag) Praktische Inspiratieconferentie: 17 januari 2008 (WFCC te Den Haag) Top Bestuurders Meeting: 14 februari 2008 (Idazaal te Den Haag)

Sponsors:

Jan Schinkelshoek, tweede kamerlid CDA Koos van der Steenhoven, secretaris-generaal Ministerie van OCW

Deze debatcyclus wordt mede mogelijk gemaakt door:

Partner:

Noël Lebens, gedeputeerde Provincie Limburg

In samenwerking met:

Ab Warffemius, directeur De Werkmaatschappij Harry van Zon, directeur Innovatie en Informatiebeleid Openbare Sector, Ministerie van BZK

Programma-informatie en inschrijven:

www.debatcylcus.nl/betereoverheid

Inlichtingen: BlomBerg Instituut 073 - 684 25 25 [email protected]

inhoud

PM n ummer 17 11 oktober 2007

12 De ambities van Gerlach Cerfontaine

Profiel van luchthaven Schiphol

16 Niet rouwig om vertrek Verdonk

Interview met Johan Remkes (VVD), tegenwoordig Kamerlid

20 Guusje ter Horst laat stadsdeelraden met rust

16

Oorzaak: ‘ordinaire baantjesjagerij’

24 ‘Ik schrijf over huis-, tuin- en keukenmisdaad’

Fred Teeven interviewt René Appel over zijn nieuwe roman

35 Plasterk over de pers

Conferentie over persbeleid in het digitale tijdperk

NIEUWS 6 t/m 11

6 Dvd’s en sms’jes van lobbyisten niet gewaardeerd 7 Snuiven in het weekend is reden voor ontslag 8 Mensenhandel in Nederland 10 Museumwereld in beroering door Katz-claim 11 Wie betaalt de vredesmissie?

20

SPELERS 27 t/m 30

7 Ambtenaren over de plannen van Roel Bekker 2 29 DG Rijksbegroting maakte verrassende overstap 30 Doorwerken na 65 jaar: mag dat wel of niet? MENINGEN

7 Column Cindy Castricum: Invloed 23 Column Jorrit de Jong: Allemal skain! SERVICE

31 Et cetera: PM recenseert 34 Kameragenda

35

Omslagfoto: Rob Jongbloed

PM 11 / 10

3

lopende zaken > Algemene Zaken

VAN TRAA • Staatssecretaris Timmermans is 15 oktober in Luxemburg

vanwege de Razeb. Aan het eind van de dag vliegt hij door naar Valencia waar hij dinsdag aanwezig is bij een vergadering van de Raad van Europa. Dinsdagavond is hij alweer in Utrecht voor een debat over het nut van Europa. Woensdag 16 oktober neemt hij met de Kamer de agenda van de Europese Raad door die donderdag 18 oktober in Lissabon plaatsvindt en waarbij hij aanwezig zal zijn. Op de 21e spreekt hij tijdens de herdenking van de tiende sterfdag van Maarten van Traa in de Rode Hoed in Amsterdam.

Defensie EUROPESE RAAD • Premier Balkenende heeft op donderdag 11 oktober

CLUSTERBOMMEN • Minister Van Middelkoop is op woensdag 17

een momentje ingeruimd om het eerste exemplaar van de nieuwe ­Bosatlas in ontvangst te nemen. Daarna ontvangt hij de president van Zwitserland, die tevens minister-president is en minister van Buitenlandse Zaken (men heeft daar een rouleersysteem). Vrijdagavond levert de premier zijn bijdrage aan de week van de democratie door op tv een uur lang vragen van kijkers te beantwoorden. Maandag 15 oktober ­ontvangt Balkenende zijn Franse collega François Fillon, dinsdag ver­dedigt hij zijn begroting voor 2008 in de Eerste Kamer. Woensdag 17 oktober is hij in de Tweede Kamer voor het AO ter voorbereiding van de Europese Raad. Eind van de week is hij voor de Europese Raad in ­Lissabon. De week erop doet hij het wat rustiger aan, want dan is het herfstvakantie.

­ ktober bij een algemeen overleg over clustermunitie. Daarover werd o begin dit jaar in Oslo al in internationaal perspectief gesproken, en ­halverwege nog een keer in Lima. Van Middelkoop bespreekt volgende week met zijn collega van Buitenlandse Zaken in de Tweede Kamer de risico’s van clustermunitie. Een deel van clusterbommen, bijvoorbeeld in de vorm van ­artilleriegranaten of vliegtuigbommen, komt niet tot ­ontploffing en blijft dus achter na beëindiging van een conflict.

BZK RADICALISERING • Op 11 oktober heeft minister Ter Horst samen met

­ inister Donner een overleg met de Tweede Kamer over het Actieplan m polarisatie en radicalisering. Diezelfde dag neemt Ter Horst het rapport in ontvangst van de commissie-Oosting over het verminderen van het interbestuurlijk toezicht. VERTROUWEN • Staatssecretaris Bijleveld spreekt 11 oktober in ­Amsterdam op het BZK-congres over de zin en onzin van burgerparticipatie en vervolgens in Den Haag op het symposium Alle vertrouwen over betere dienstverlening aan de burger. Op 16 oktober vervangt ­Bijleveld minister Ter Horst, die dan op dienstreis is in Suriname, tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen in de Eerste Kamer. Een dag ­later installeert Bijleveld de nieuwe burgemeester van Voorschoten.

Economische Zaken Parijs • Medewerkers van Franse vervoersbedrijven zijn notoire ­stakers

en ver­gallen daardoor mogelijk het geplande bezoek van minister Van der Hoeven aan Parijs op donderdag 18 oktober. De minister brengt, als de reis doorgaat, een bezoek aan Christine Lagarde, haar Franse counterpart. MULTIMEDIA • In het kielzog van de minister reist staatssecretaris Heemskerk mee naar Frankrijk waar hij onder andere een bezoek brengt aan de MIPCOM-beurs in Cannes, de grootste beurs ter wereld voor de omroep- en tv-industrie. Ook zal hij Hervé Novelli, de Franse minister voor Buitenlandse Handel, ontmoeten. Hoewel het bezoek van politieke aard is, krijgen vertegenwoordigers van de Nederlandse en Franse multimediasector aansluitend de kans om volop te netwerken. Na zijn herfstvakantie, volgende week, mag de staatssecretaris woensdag 24 oktober het startsein geven van een ict-conferentie.

Financiën

Buitenlandse Zaken INDIA • Minister Verhagen heeft het druk: donderdag 11 oktober ­ ntvangt hij achtereenvolgens Eurocommissaris Rehn en de Zuido ­Koreaanse ­minister van Buitenlandse Zaken, Song Min-soon. Op 15 ­oktober is hij voor de Razeb in Luxemburg. De 16e krijgt hij, na eerst het boek Russian energy diplomacy in ontvangst te hebben genomen, ­bezoek van zijn collega uit Nieuw-Zeeland, Winston Peters. ’s Middags moet hij in de Tweede Kamer zijn voor een debat over China, ’s avonds houdt hij een speech bij de uitreiking van de Max van der Stoelprijs. Donderdag ontvangt hij zijn Georgische collega Gela Bezhuashvili. ­Vanaf dinsdag 22 oktober is Verhagen in India voor een staatsbezoek. VN • Minister Koenders heeft eveneens een druk programma. Zaterdag 13 oktober woont hij in Amsterdam de jubileumviering van het blad Onze Wereld bij, zondag is hij – eveneens in Amsterdam – aanwezig bij de Fairfood World Food Day 2007, ter gelegenheid van Wereldvoedseldag. Op 17 oktober, VN-dag tegen de armoede, organiseert Oxfam Novib op het Plein in Den Haag de manifestatie Global call for action against poverty, waar Koenders zo mogelijk met zijn partijleider Bos zal luisteren naar het Poverty Requiem. Donderdag 15 vertrekt Koenders naar de Jaarvergadering van de Wereldbank. Op de terugreis (23 oktober) spreekt hij in Londen op de Global safe abortion conference om weer net op tijd in Nederland te zijn voor de Nacht van de VN, die op 24 ­oktober in de Melkweg in Amsterdam wordt gehouden.

4

PM 11 / 10

WERELDBANK • De minister en staatssecretaris van Financiën doen het vlak voor het herfstreces rustig aan. Minister Bos heeft op donderdag 11 ­oktober een algemeen overleg in de Tweede Kamer over het nieuwe Holland Financial Centre. Een week later geeft hij de Kamer tekst een uitleg over de afgelopen voorjaarsvergadering van het IMF en de Wereldbank en over het aftreden van Wereldbank-president Wolfowitz.

Justitie IND-LOKET • Donderdag 18 oktober opent staatssecretaris Albayrak het

loket van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) in Rotterdam. Zij doet dat samen met de Rotterdamse burgemeester Opstelten. Dit najaar neemt de IND gefaseerd de taken over die de gemeenten in het kader van de Vreemdelingenwet uitvoeren. Daarvoor worden op negen locaties IND-loketten geopend. In september waren Utrecht en Zwolle als

lopende zaken < eerste aan de beurt, waarna Rijswijk en Den Haag in oktober volgen. In november staan Amsterdam, Eindhoven, Den Bosch en Hoofddorp nog op het programma.

Verkeer en Waterstaat

LNV CHINA • In het kader van Wereldvoedseldag zal minister Verburg op dinsdag 16 oktober spreken op een bijeenkomst in het Nutshuis in Den Haag met als thema The right to food or fuel. Aansluitend zullen enkele Kamerleden een debat aangaan over vraag hoe Nederland het biobrandstoffenbeleid moet vormgeven. Op 17 oktober zal de minister de nationale Entente Florale uitreiken in Amersfoort, de stad die vorig jaar de titel ‘groenste stad van Nederland’ in de wacht sleepte. De Entente Floralecompetitie is internationaal opgezet om aandacht te creëren voor lokaal groen beleid. Op 18 oktober reist de minister af naar China. Na de marathon van Peking gelopen te hebben, zal zij in de regio enkele werkbezoeken afleggen. De minister is pas tegen het eind van week 23 terug in Nederland.

OCW VADERS • Minister Plasterk opent 11 oktober de tentoonstelling Portret-

ten uit de Gouden Eeuw in het Haagse Mauritshuis. Woensdag de 17e brengt hij een werkbezoek aan de Deltaterminal in Rotterdam. Dezelfde dag woont hij een symposium bij van de Nederlandse Organisatie van Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) over de kenniseconomie. Vrijdag 18 oktober reikt de minister de Christiaan Huygens Wetenschapsprijs uit in Voorburg. Maandag 22 oktober is Plasterk aanwezig bij de theatervoorstelling In de naam van de vaders in het multiculturele Amsterdamse stadsdeel Bos en Lommer. De vraag hoe het is om vader te zijn in het hedendaagse Nederland staat in deze voorstelling van het Zinaplatform centraal. BLOG • In navolging van minister Van der Hoeven houdt staatssecretaris Marja van Bijsterveldt sinds vorige week een blog bij, Van Bijsterveldts Blog geheten. Elke vrijdag zal ze, naar aanleiding van een uitspraak in de media, een stukje op de website van OCW schrijven. Ook woont de staatssecretaris zaterdag 13 oktober het 100-jarig bestaan van het Grafisch Lyceum in Utrecht bij. De 15e gaat ze naar Breda, waar ze onder meer de nieuwbouw van het Florijn College opent. Op18 oktober gaat Van Bijsterveldt met staatssecretaris Bussemaker van VWS op stap. Het werkbezoek staat in het teken van maatschappelijke stages en voert hen naar Gouda en Waddinxveen.

VS • Minister Eurlings gaat op 15 oktober voor een werkbezoek naar de

Verenigde Staten. Er staan afspraken op het programma in Washington en in Los Angeles. Ook staatssecretaris Huizinga is dezer dagen veel in het buitenland. Tot 12 oktober is zij in Singapore en Hongkong. Zij laat zich daar voorlichten over de werking van de ov-chipkaart in de ­praktijk en openbaar vervoer in de dichtbevolkte stadsgebieden. Op 18 oktober buigt zij zich vervolgens tijdens een conferentie in het Duitse Bonn met collega’s uit het stroomgebied van de Rijn over water­ kwesties. Op 22 oktober gaat Huizinga naar Lissabon voor een EU­bijeenkomst over maritiem beleid.

Vrom MILIEUBELEID • Minister Cramer is donderdag 11 oktober nog in Belgra-

do voor de ministeriële conferentie Environment for Europe, over het gemeenschappelijke milieubeleid. Op 18 oktober heeft ze een AO ter voorbereiding van de Milieuraad in Luxemburg. NIEUWBOUW • Minister Vogelaar heeft nogal wat conferenties op het programma staan. Ze gaat samen met minister Rouvoet naar een ­conferentie over jeugd en overlast in de wijken in Ermelo op 15 oktober. Op 17 oktober is ze aanwezig bij een congres in Nijmegen over de rol van het midden- en kleinbedrijf in de wijken en de 18e heeft ze een ­bijeenkomst in Utrecht over versterking van identiteit als wapen tegen radicalisering. Op 25 oktober reikt Vogelaar in Amsterdam de eerste Amsterdamse Nieuwbouwprijs uit.

VWS

SZW PARTICIPATIEBANEN • Minister Donner en staatssecretaris Aboutaleb hebben 11 oktober een AO over het eindverslag van de Taskforce Jeugdwerkloosheid. Maandag 15 oktober gaan ze, ook weer samen, naar de eerste van zes regiobijeenkomsten in het kader van het project Iedereen doet mee, dat via de zogeheten participatiebanen 200.000 mensen extra aan het werk moet helpen. De eerste bijeenkomst is in Sittard. Minister en staatssecretaris willen op de bijeenkomsten ­gemeenten, werkgevers, werknemers en uitvoeringsorganisaties met elkaar in contact brengen, om gezamenlijk tot oplossingen te komen. KENNISWERKERS • Maandag 15 oktober opent Donner in het Utrechts Geldmuseum de tentoonstelling Geld voor later over pensioenen. Op 12 oktober praat Aboutaleb op de FNV-Bouwconferentie in Harderwijk over de arbeidsdeelname van vrouwen. Woensdag 17 oktober heeft hij een AO over uitvoeringszaken met betrekking tot de Wet werk en bijstand. Donner heeft die dag een AO over het Ser-advies inzake kenniswerkers uit het buitenland.

ROOKVERBOD • Minister Klink neemt 12 oktober een petitie in ontvangst van de Partij tegen Betutteling die 80.000 handtekeningen heeft verzameld tegen het rookverbod in de horeca. Minister Rouvoet heeft een aantal AO’s op de agenda: donderdag 11 oktober over prep camps, ­donderdag 18 oktober over het actieplan tegen kindermishandeling en, ‘s middags, over schippersinternaten. ZORGHUIS • Staatssecretaris Bussemaker presenteert 15 oktober haar sportbeleid met een persconferentie in Nieuwspoort. Ook legt zij werkbezoeken af aan het multifunctionele zorghuis Coornhertcentrum in Den Haag (15 oktober) en aan de Nederlandse Bond voor Aangepast Sporten (Nebas/NSG) in Loosdrecht (22 oktober). Op 26 oktober is ze aanwezig bij het afscheid van Ed van Thijn uit de politiek. Passie voor de politiek is het thema van het symposium dat plaatsvindt in de Koepelkerk van het Renaissance Hotel in Amsterdam.

PM 11 / 10

5

nieuws >

Tabakslobbyisten scoren het slechtst

Ruim de helft van de Tweede Kamerleden heeft vertrouwen in lobbyisten, zo blijkt uit recent onderzoek. Maar ze figureren wel onder aan de ranglijst van vertrouwensfiguren, hoewel de positie per bedrijfstak varieert. Ook het niveau van de communicatie speelt een belangrijke rol. Parlementariërs lijken niet erg geïnteresseerd in ‘onderknuppels’. Lobbyisten worden door 56 procent van de Tweede Feenstra, die zelf in het verleden in totaal twaalf jaar voor de PvdA in ­ amerleden vertrouwd. Dat blijkt uit een voorproefje van het onderzoek K de Kamer zat, vermijdt liever ‘eenzijdige communicatie’. ‘Dat levert geen dat lobbyadviesbureau Public Matters deed naar het vertrouwen van de interactie op,’ weet hij. Een gesprek in Den Haag of een uitnodiging voor Tweede Kamer in lobbyisten. Het volledige resultaat wordt verwerkt in een werkbezoek zijn volgens hem de meest effectieve middelen. Feenstra: ‘Wij nodigen politici uit in de de bundel Lobbyisten vertrouwd?!, ‘Wij nodigen politici uit in de haven’ haven. Dan ondervinden ze met al die tijdens het lobbyseminar op 8 hun zintuigen waar de haven voor november in Nieuwspoort wordt gepresenteerd. Wel scoren lobbyisten het laagst in het netwerk van de staat.’ Het Havenbedrijf Rotterdam heeft de afgelopen maanden gewerkt Kamerleden. Zo genieten de eigen medewerkers, bewindspersonen, aan een business case voor een nieuwe westelijke oeververbinding. ambtenaren, collega-Kamerleden en journalisten meer vertrouwen. Daarvoor is op drie verschillende plaatsen onderzoek gedaan naar de Van alle lobbyisten hebben de belangenbehartigers uit de transportmogelijkheid een tunnel of een brug aan te leggen. Het resultaat wordt sector het beste imago. Maar liefst 88 procent van de Kamerleden heeft tijdens de Randstadconferentie op 29 oktober overhandigd aan minister redelijk tot veel vertrouwen in hen. ‘Een plezierig hoge constatering,’ Eurlings van Verkeer en Waterstaat. Feenstra: ‘Het mooie is dat de Kamer zegt Jaap Jelle Feenstra, hoofd public affairs bij het Havenbedrijf Rotde minister al voor de presentatie heeft gevraagd om een reactie op het terdam en een van de sprekers op het seminar. onderzoek. Dat lukt je niet als je alleen maar communiceert met een Tabakslobbyisten staan onderaan in de pikorde: 80 procent van de dvd’tje of een sms’je.’ Bij Philip Morris komt het niet gauw van werkbezoeken. Krijvenaar: ‘We laten Kamerleden graag onze fabriek in Bergen Kamerleden geeft aan geen tot weinig vertrouwen in hen te hebben. op Zoom zien. Maar de ervaring leert dat ze daar weinig tijd hebben.’ ‘Het zal wel,’ reageert Michiel Krijvenaar, manager corporate affairs bij tabaksproducent Philip Morris. ‘In onze contacten met de Eerste en Lobbyisten moeten, zo blijkt uit het onderzoek, volgens Kamerleden Tweede Kamerleden herkennen we dit beeld totaal niet. Het is echt niet ook goed geïnformeerd zijn. ‘De kwaliteit van informatie is een belangrijk zo dat de telefoon op de haak wordt criterium voor vertrouwen. Als het ‘E-mailen is echt zinloos’ gegooid.’ De lobbyist zegt de één keer niet klopt, zal ik de vol­organisatie te hebben verzocht om gende keer minder geneigd zijn wat het complete onderzoek, maar daarvoor moet hij tot de presentatie op met informatie van die organisatie te doen,’ zegt een parlementariër. 8 november wachten. Daarnaast wordt lobbyen op het juiste niveau belangrijk gevonden. ‘Als Volgens 79 procent van de respondenten blijft het gesprek het meest ik nooit de voorzitter van de RvB te spreken krijg en alleen maar onderknuppels, heeft het geen zin,’ aldus een Kamerlid. effectieve lobbymiddel. Kamerleden blijken bepaald niet onder de indruk te zijn van nieuwe media instrumenten zoals een sms’je of een e-mail. Peter van Keulen van Public ­Matters laat weten de enquête vaker te ‘E-mailen is echt zinloos, daar krijg ik er minstens 150 van per dag. Niet willen houden. ‘Dan kunnen we bijhouden welke ontwikkelingen zich te doen,’ zo liet een van de ondervraagden weten. Een andere reactie voordoen.’ Daarnaast wordt er gewerkt aan een vergelijkbaar onderzoek onder topambtenaren, vanaf de functie van (plaatsvervangend)­directeur. luidt: ‘Misschien wel het ergste is de dvd; al bij het openingsdeuntje ‘Hoe hoger je kijkt in de organisatie, hoe groter de kans dat men in aanzitten we ons kapot te ergeren.’ Krijvenaar: ‘Die dvd’tjes zijn op zichzelf wel leuk. Maar wij geven toch de voorkeur aan het schrijven van een raking is gekomen met lobbyisten,’ aldus Van Keulen. Van dit laatste mooie ouderwetse brief. Daar kan later altijd nog een e-mail of een onderzoek zullen de resultaten rond de jaarwisseling bekend worden telefoontje op volgen.’ gemaakt. < [Jan Sanders] PARLEMENT •

6

PM 11 / 10

nieuws >

Snuiven in het weekend is reden voor ontslag Werknemers mogen van de Hoge Raad worden ontslagen vanwege drugsgebruik in het week­ end. Deze uitspraak is ook relevant voor snui­ vende ambtenaren.

Invloed

belang van het Hyatt om gasten een prettige omgeving te bieden, zwaarder weegt dan het belang van werknemers om drugs te gebruiken.’ 

Ambtenarenrecht In zijn beslissing weegt de Hoge Raad niet mee fileren als een drugsvrij hotel. Daarom moeten dat sprake is van een verboden middel. Daarmee alle personeelsleden een verklaring tekenen ligt de weg open om op vergelijkbare wijze alcowaarin staat dat ze ermee bekend zijn dat random holgebruik te bestraffen, aldus Sagel. ‘Als je in je drugstesten bij een positieve uitslag reden zijn vrije tijd toch drugs wilt gebruiken, moet je een voor ontslag. In september 2003 wordt een vrou- extra snipperdagje opnemen,’ aldus Sagel. welijke casino beverage server positief getest op Deze uitspraak is door ‘een uitstralend effect’ het gebruik van cocaïne. Het feit dat ze de drugs op het ambtenarenrecht ook relevant voor ambin haar vrije tijd heeft gebruikt, maakt de werk- tenaren, zegt Sagel. ‘Ik kan me voorstellen dat gever niet uit. Als ze vervolgens weigert deel te ook daar van groot belang is dat een ministerie nemen aan een rehabiduidelijke regels formuWie toch drugs wil litatieprogramma, volgt leert wat op het terrein gebruiken, moet een extra van drank en drugs als ontslag op staande voet. snipperdag nemen De Hoge Raad oordeelde niet toelaatbaar wordt op 14 september jongstgezien. De goede naam leden dat de test een toelaatbare privacyinbreuk en het functioneren van een overheidsinstantie is, omdat alleen wordt gekeken naar drugs die kan in dat kader, net als in de uitspraak van de onder werktijd of 72 uur voor het begin van de Hoge Raad, zwaarder wegen dan het ­belang van de ambtenaar om in het weekend te snuiven.’ werktijd zijn genomen. ‘Feitelijk betekent deze uitspraak dat werkneHet ministerie van Defensie hanteert al een mers geen cocaïne meer mogen gebruiken in het gedragscode waarin gebruik van drugs wordt weekend,’ zegt Colette Cuijpers, privacydeskun- verboden en gebruik van drank alleen na uitdrukdige aan de Universiteit van Tilburg. Bij het feit kelijke toestemming wordt toegestaan. Onlangs dat alleen relevant is of de drugstest ­positief is en bleek dat een uitzendbureau in het Westland niet of het drugsgebruik daadwerkelijk invloed Poolse arbeiders in de tuinbouw iedere maandag heeft op het functioneren, kun je vraagtekens onderwerpt aan een alcoholtest. De uitspraak van plaatsen, aldus Cuijpers. Cassatieadvocaat van het de Hoge Raad betekent een verdere juridische Hyatt, Stefan Sagel: ‘Het komt erop neer dat het legitimatie van die praktijk. < [Maurice Swirc]

Yvonne Kroese

JUSTITIE • Het Hyatt-hotel op Aruba wil zich pro-

Alexander Rinnooy Kan is Elco Brinkman voorbijgestreefd als ‘invloedrijkste man van Nederland’. Voerde de CDA’er van Bouwend Nederland vorig jaar nog de top 200 van de Volkskrant aan, nu is het de beurt aan de voorzitter van de SociaalEconomische Raad. ‘Het resultaat van zo’n invloedmeting zegt meer over de meting dan over de invloed,’ relativeert Rinnooy Kan zijn uitverkiezing. Omdat er voor dit onderzoek veel gewicht wordt toegekend aan de rol van instituties, is het niet zo verrassend dat de voorzitter van een van die instituties er goed uitkomt, aldus de Ser-voorzitter. Hoogste nieuwe binnenkomer is Hans Hoogervorst. U weet wel: de voormalige VVD-minister van Volksgezondheid, die tegenwoordig tonnen opstrijkt als baas van de Autoriteit Financiële Markten. Dat Hoogervorst vorig jaar niet op de lijst voorkwam en nu plotsklaps op nummer 21 staat, heeft alles te maken met zijn nieuwe functie. Het gaat in dit overzicht immers om de invloed die iemand heeft op het regeringsbeleid. Bewindslieden zijn daardoor uitgesloten van het onderzoek. Ook Cees Veerman (133) en Sybilla Dekker (165) hebben, nu ze minister-af zijn, een plaatsje weten te bemachtigen. Opmerkelijk is dat kennelijk geen enkele topambtenaar invloedrijk genoeg wordt geacht voor deze lijst. Oké, Andrée van Es staat erop (169), maar niet vanwege haar benoeming tot directeurgeneraal op BZK, gok ik zo. Ze is nog niet eens aan die functie begonnen, dus dat heeft geen rol kunnen spelen. In 2006 stond Jan Willem Oosterwijk, die toen nog SG van Economische Zaken was, als enige topambtenaar wél in de top 200, hoewel hij niet verder kwam dan 142. Dit jaar is de man, als bestuursvoorzitter van de Erasmus Universiteit, doorgestoten naar nummer 53. Je hebt blijkbaar pas invloed als je het centrum van de macht hebt verlaten. Wie zijn invloed in Den Haag in elk geval wel heeft doen gelden is Maxime Verhagen, de minister van Buitenlandse Zaken. Slechts een halfjaar heeft hij het met zijn secretaris-generaal uitgehouden. Er wordt gefluisterd dat het Haagse netwerk van Flip de Heer ontoereikend was in de ogen van de bewindsman. De SG wordt nu weggepromoveerd naar Japan, zo besloot het kabinet vorige week. Hoe verder hoe beter, moet Verhagen gedacht hebben. Cindy Castricum [email protected]

PM 11 / 10

7

nieuws > Corinne Dettmeijer, Nationaal Rapporteur Mensenhandel: Haimé, manager van het jaar VROM • Marilyn Haimé, directeur Inbur-

gering en Integratie bij het ministerie van Vrom, is uitgeroepen tot Zwarte Vrouwelijke Manager 2007. Ze kreeg de prijs afgelopen zaterdag uit handen van oudminister Sybilla Dekker, voorzitter van het Ambassadeursnetwerk. De uitreiking vond plaats tijdens het galadiner van de Businessclub Zwarte Zaken Vrouwen ­Nederland (ZZVN). Haimé (53) is door MKB-voorzitter Loek Hermans in het ­juryrapport gekenmerkt als ‘rasoptimist’. Ze staat bekend als ‘een hardwerkende, loyale en integere manager’ die fungeert als ‘stille kracht achter de minister’. Vorig jaar kreeg Lilian Callender, directeur van de Haagse School of Economics InHolland de prijs.

Weer minder lasten

‘Iemand hoeft niet geketend te zijn

Op 18 oktober wordt voor het eerst een ­Europese dag tegen mensenhandel georgani­ seerd. Onze Nationaal Rapporteur Mensen­ handel, Corinne Dettmeijer-Vermeulen, sprak met PM over mensenhandel in Nederland. JUSTITIE • Corinne Dettmeijer-Vermeulen

BZK • Het rijk en de gemeenten hebben in

de uitvoeringsagenda vastgelegd de ­regelgeving voor bedrijven en burgers te verminderen. Het doel is om de administratieve lasten, waarvan 94 procent wordt veroorzaakt door het rijk, terug te brengen met 25 procent. Verbetering moet komen door overbodige regels te schrappen, ­knelpunten op te sporen en door de ­dienstverlening op te waarderen. Om de knelpunten op te sporen komt er een systeem waarin gemeenten en burgers het traject van de aanvraag kunnen volgen. Zo kunnen wacht- en doorlooptijden in de toekomst verkort worden.

Eenvoudiger inburgeren WWI • De Wet inburgering wordt met t­erugwerkende kracht vereenvoudigd. Mensen die een cursus inburgeren moeten volgen zijn conform de huidige regels verdeeld in categorieën. Dat blijkt voor de gemeenten, die de cursussen sinds januari moeten aanbesteden, ‘te complex’, aldus Vera Hoogendoorn, woordvoerster van de minister voor Wonen, Wijken en Integratie. ‘De complexiteit van de weten regelgeving trof vooral de aanbieders van de cursussen en de individuele ­inburgeraars,’ stelt het ministerie. Kleine gemeenten mogen het geld dat dit jaar overblijft voor de inburgeringprogramma’s overhevelen naar 2008 en 2009 ‘om een inhaalslag te maken’.

8

PM 11 / 10

v­ erzamelt in opdracht van de regering informatie over mensenhandel. In haar eerste rapportage als Nationaal Rapporteur Mensenhandel (NRM) vraagt Dettmeijer aandacht voor uitbuiting in arbeidssituaties buiten de seksindustrie. De strafbaarstelling van mensenhandel werd in 2005 verruimd. Sindsdien zijn ook gevallen van uitbuiting buiten de prostitutie strafbaar als mensenhandel. Heeft de verruiming van mensenhandel tot uitbuiting in Nederland al geleid tot veroordelingen? ‘Uitbuiting is inderdaad de kern van het begrip mensenhandel. Als het gaat om uitbuiting in andere arbeidssituaties dan de prostitutie ­behoeft het begrip precisering. De wetgever heeft dit overgelaten aan de rechtspraak. Waar slecht werkgeverschap eindigt en uitbuiting begint, moet de rechter dus uitmaken. Inmiddels zijn drie zaken voor de rechter in eerste aanleg gebracht; drie keer heeft dat geleid tot vrijspraak. Recent, in een uitspraak van 5 oktober door de Haagse rechter, ging het om Poolse werksters. Zij kwamen via tussenpersonen aan werk en onderkomen. Ze droegen 3,50 euro af van de 8 à 10 euro die ze per uur verdienden. De rechtbank van Den Haag vond dat hier sprake was van misbruik van omstandigheden en slecht werkgeverschap, maar niet van uitbuiting.’ Waarom was verruiming nodig? ‘Die is ingegeven door verdragsverplichtingen. Tegelijkertijd zien we slavernijachtige praktijken. Door de komst van arbeidsmigratie, felle

concurrentie onder producenten en de deregulering van de arbeidsmarkt komen extreem slechte arbeidsomstandigheden voor in de ­geïndustrialiseerde landen. Wapenhandel, drugshandel en mensenhandel zijn vormen van criminele activiteiten die erg lucratief zijn en met veel geweld gepaard kunnen gaan. Bij mensenhandel zijn de “grondstoffen” het goedkoopst. Een mens is goedkoper dan wapens. Bovendien kun je mensen, anders dan drugs, ook steeds weer gebruiken. Mensenhandelaren hebben 0,0 procent eerbied voor de menselijke integriteit. Bij de aanpak van deze criminaliteit zouden de belangen van slachtoffers beter ­bekeken moeten worden.’ Wanneer vindt u zelf dat in zulke situaties van mensenhandel sprake is? ‘Als bijvoorbeeld je paspoort wordt ingenomen en je moet voor 2 euro per uur werken, terwijl je ook nog met acht anderen op een kamer moet slapen, kom je een heel eind. Of wanneer je door de werkgever geslagen wordt, of hennep moet knippen op je knieën. De Haagse rechter vond, in een zaak over Bulgaarse hennep­ knippers, het feit dat ze onderbetaald onder slechte omstandigheden strafbaar werk moesten verrichten, overigens niet zo ernstig dat sprake was van uitbuiting. Je kunt een slechte werkgever dan nog wel aanpakken, via de ­Arbeidsomstandighedenwet bijvoorbeeld. Maar mensen die hier illegaal zijn vinden het moeilijk het bestuurlijke traject in gang te zetten. Als ze aankloppen bij de Arbeidsinspectie is de kans immers groot dat dit leidt tot uitzetting.’ Voor Nederland is nog niet duidelijk wanneer slecht werkgeverschap uitbuiting wordt, maar de zaak van Siliadin tegen Frankrijk moet ­leidend zijn. Daar ging het om een meisje uit Togo dat via een tussenpersoon in een Togolees gezin in Parijs terecht was gekomen als kindermeisje en huishoudelijke hulp. Haar paspoort was ingenomen, ze werkte vijftien uur per dag,

nieuws >

om van slavernij te spreken’

sliep op de grond naast de baby en werd niet Wanneer bent u tevreden over uw werk als of nauwelijks betaald. Het Europese Hof voor Nationaal Rapporteur Mensenhandel? de Rechten van de Mens in Straatsburg vond ‘Als de publieke bewustwording zo groot is dat dit een schending van artikel 4 van het ­Europees ook de burger zaken gaat aanbrengen. En dan Verdrag voor de Rechten van de Mens, dat niet alleen ten aanzien van uitbuiting in het ­bepaalt dat niemand in dienstbaarheid aan een sekswerk, maar ook van overige uitbuiting. Ik ander of in horigheid hoeft te leven. Deze uit- ben nu bezig met jurisprudentieonderzoek naar spraak leert dat het niet noodzakelijk is om de positie van het slachtoffer in het strafrecht mensen daadwerkelijk te en naar de strafmaat. Slachtoffers kunnen nu ketenen, om van slavernij ‘Een mens is goedkoper te kunnen spreken.’ nog maar moeilijk schadan wapens’ devergoeding krijgen. Daarnaast is er vaak Wat zijn risicosectoren in Nederland? ­grote angst om aangifte te doen. Ik zou tevreden ‘Dat zijn de (Chinese) horeca, het huishoudelijk zijn als we die angst zouden kunnen reducewerk, de uitzendbranche, de land- en ren.’ (glas)tuinbouw. Uitbuiting via huwelijk­smigratie zien we ook. Het gaat dan om vrouwen die U benadrukt in uw rapport steeds dat mooie ­hierheen gehaald worden om te trouwen en die plannen op papier nu eens uitgevoerd moeten worden. Een taskforce op hoog niveau vervolgens als huissloofje worden g ­ ebruikt.’ zou daartoe moeten worden ingesteld. Verwacht u dat deze er komt? U doet in uw rapport ook een aanbeveling aan Buitenlandse Zaken voor het ontwikke‘Het kabinetstandpunt gaat binnenkort naar de len van beleid rond de huisbedienden van Kamer. Mijn indruk is dat veel van mijn aanbe­ambassadeurs. Aan wat voor beleid denkt u velingen zullen worden overgenomen.’ < dan? [Chris van de Wetering]

© iamivar.nl / Ivar Teunissen

‘Het gaat hier om diplomaten uit een ander land die eigen personeel mogen meenemen. Het komt wel voor dat deze mensen vijftien uur per dag moeten werken tegen een lage vergoeding en in afhankelijkheid van de werkgever voor hun verblijfsstatus en huisvesting. In België worden de personeelsleden eenmaal per jaar uitgenodigd bij Buitenlandse Zaken zodat er meer zicht is op hun arbeidssituatie. Dat zou hier ook heel goed kunnen.’

Corinne Dettmeijer-Vermeulen (1949) studeerde rechten in Leiden en deed daarna de raio-opleiding (rechterlijk ambtenaar in opleiding). Van 1980 tot 1985 was Dettmeijer ­o fficier van justitie bij het arrondissementsparket in Rotterdam. Daarna vervulde ze diverse functies bij de zittende magistratuur, onder meer als kinderrechter, rechter in de ­familiekamer en in de vreemdelingen­ kamer. Sinds oktober 2006 is ze ­Nationaal Rapporteur Mensenhandel, in welke hoedanigheid ze ­informatie over mensenhandel ­verzamelt en hierover rapporteert aan de regering. Dettmeijer bood in juni de vijfde rapportage mensenhandel aan.

advertentie

U wilt minder betalen naarmate u langer klant bent. Daarom geven wij loyaliteitskorting. Zakelijk Optimaal. Simply Closer

446006270 PM_190x64_V3.indd 1

23-08-2007 13:47:43

PM 11 / 10

9

nieuws > NIOD-historicus Aalders: ‘Katz-claim is een gotspe’

Neder­ landse museum­ wereld wacht af in ­spanning

geschiedden onder marktconforme prijzen. Katz deed op grote schaal en geheel vrijwillig zaken met de bezetter. De kunsthandel had in Nederland in de jaren dertig ­gekampt met grote tegenslag. Door de komst van de kunsthongerige Duitsers vielen er eindelijk weer zaken te doen en de markt was dan ook booming.’ In 1941 vertrok Nathan Katz met 25 ­familieleden naar Zwitserland. De visa voor zijn 25 familieleden kreeg hij van de Duitsers, in ruil voor het schilderij ‘Portret van OCW • Paniek in de Nederlandse museeen man, lid van het geslacht Raman’ van umwereld. Na de klap van de toekenning van de Goudstikker-claim, waarbij de Rembrandt. Hitler had zijn zinnen op het Nederlandse staat na eindeloos juridisch schilderij gezet, dat hij wilde tentoonstellen getouwtrek werd gedwongen 267 door in het ‘Führermuseum’ dat in het Oostende nazi’s geroofde schilderijen terug te geven aan de erven van de Joodse rijkse Linz had moeten verrijzen (de opening van het museum, dat het kunsthandelaar Jacques Goudstikker, dreigt nu het verdwijnen van nog grootste van de wereld had moeten worden, stond voor 1950 gepland). eens 227 schilderijen. Deze schilderijen, die een nog veel grotere waarde Aalders: ‘Opmerkelijk is dat Nathan Katz ook vanuit Zwitserland bleef bevertegenwoordigen dan de collectie-Goudstikker, worden opgeëist door de middelen bij kunstaankopen voor Duitsland. Zijn familie was toen al in erven van de kunsthandelaars Nathan en Benjamin Katz. Onlangs ontving veiligheid, maar uit niets blijkt dat hij er ethische bezwaren tegen had toch de Restitutiecommissie van de Amerikaanse advocaat van de erven-Katz nog zaken te doen met de nazi’s.’ Ronny Naftaniel, ex-lid van de inmiddels opgeheven commissie-Ekkart, de claim. Het onderzoek van de commissie zal minstens tien maanden in die de staat adviseerde over het vinden van de rechtmatige eigenaren van beslag nemen. De reacties in de Nederlandse mugeroofde kunst, vindt dat het oordeel seumwereld op de Katz-claim waren van Aalders ‘voorbarig’ is. Naftaniel, ‘Misschien was er toch sprake van dwang, uiterst bezorgd. De vrees bestaat dat directeur van het Centrum Informatie werden familieleden bedreigd’ tal van topstukken van de diverse en Documentatie Israël (CIDI): ‘We musea zullen verdwijnen naar partikunnen niet weten wat Katz precies culiere collecties, zoals dat ook gebeurde met de Goudstikker-schilderijen, dreef om handel te drijven met de Duitsers. Misschien was er toch sprake die na de toekenning van de claim te koop werden aangeboden door erfvan dwang. Misschien werden familieleden bedreigd. Het is te makkelijk gename Marei von Saher. Gesproken wordt van een dreigend ‘bloedbad’ om daar zoveel decennia na dato direct maar een waardeoordeel op los te in de Nederlandse musea. Zo zou het Stedelijk Museum De Lakenhal in laten. Laten we eerst maar eens afwachten wat voor gegevens de advocaat Leiden zeven schilderijen moeten inleveren als de Katz-claim wordt erkend. van de familie Katz zal presenteren ter ondersteuning van de claim.’ Daaronder de topstukken ‘De astroloog’ van Gerard Dou en ‘Paardenmarkt Aalders wijst erop dat Katz direct na de oorlog ‘al zeer royaal en volkomen in Valkenburg’ van Ruysdael. Museum Het Catharina Gasthuis in Gouda onterecht’ profiteerde van toenmalige restitutieregelingen. De firma Katz vreest het verlies van zeven doeken, waaronder ‘De kwakzalver’ van Jan kreeg vlak na de oorlog 28 schilderijen terug. Dr. A.B. de Vries, toenmalig Steen, de grote publiektrekker van de collectie. Van het Bonnefantenmudirecteur van de Stichting Nederlands Kunstbezit, die ervoor moest zorgen seum in Maastricht eisen de erven-Katz tien schilderijen. dat geroofde kunst naar Nederland terugkwam, was gemoeid met die teruggave. Hij was een persoonlijke vriend van Katz. Vervolgens werd De Vries Onvergelijkbaar samen met Benjamin Katz gearresteerd op verdenking van grootschalige Historicus Gerard Aalders van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocufraude met de teruggekomen schilderijen. Aalders: ‘Dat was indertijd een mentatie (NIOD) noemt de claim van de familie Katz echter ‘een gotspe’. groot schandaal, want De Vries was een zeer prominent vertegenwoordiger Aalders deed uitputtend onderzoek naar de kunsthandel in Nederland tijvan het Nederlandse kunstbedrijf. De Nederlandse regering hield hem dens de Tweede Wereldoorlog voor zijn boek Roof, de ontvreemding van uiteindelijk de hand boven het hoofd, ook om te voorkomen dat de Amerijoods bezit tijdens de Tweede Wereldoorlog. Aalders stelt dat de Katz-claim kanen zelf onderzoek zouden doen naar het naoorlogse gemarchandeer onvergelijkbaar is met die van de erven-Goudstikker. Volgens de historicus met uit Duitsland teruggekomen schilderijen. Zo ging ook Katz vrijuit. Achteraf kun je alleen maar vaststellen dat Katz daar ontzettende mazzel mee dreven de gebroeders Katz, hoewel van Joodse origine, vrijwillig handel heeft gehad, want bewijzen voor grootschalige fraude waren er te over. De met de kunstinkopers van het Derde Rijk. Hun grootste afnemer was de gebroeders Katz kregen direct na de oorlog veel meer terug dan waar ze Beierse nazi Alois Miedl, aan wie Katz ongeveer 150 schilderijen verkocht, recht op hadden.’ < [René Zwaap] ter waarde van meer dan twee miljoen gulden. Aalders: ‘Die transacties Nu ook de nazaten van kunsthande­ laars Nathan en Benjamin Katz een claim door een Amerikaanse advocaat bij de Restitutiecommissie hebben laten deponeren, is de museale wereld danig in beroering. NIOD-historicus Aalders heeft zijn twijfels over de slagingskans. Kernvraag is in hoeverre Joden en ­Duitsers tijdens de oorlog gelijkwaar­ dige zakenpartners konden zijn.

10

PM 11 / 10

nieuws <

Foto: Sjoerd Hilckman

Geen geld voor opbouw rechtssysteem in conflictlanden

Bij vredesmissies ligt de nadruk te veel op militaire en economische aspecten en te weinig op het opbouwen van rechtssystemen, stelt Joris Voorhoeve. Juist Nederland, met Den Haag als legal capital of the world, moet investeren in juridische kennisoverdracht. Maar wie gaat het betalen?

Dat Kamp 1 miljoen niet veel vindt is logisch: de defensieoperatie in Uruzgan kost immers ongeveer 1 miljoen per dag. Aangezien het een wederopbouwmissie is, vragen veel ontwikkelingswerkers zich af of er niet te veel geld van Koenders in de operatie gaat zitten. De hulp moet per slot van rekening ‘zuiver’ blijven. Navraag leert dat de activiteiten van beide departementen, met name in Afghanistan, elkaar financieel nogal eens kruisen. In 2004 besloten de Oeso-leden dat het versterken van het veiligheidssysteem in een hulpbehoevend land best uit het OS-potje mag worden betaald. Zowel Defensie als OS stopt geld in het Stabiliteitsfonds dat kan worden aangewend voor vredesoperaties. Het gaat dan om werk dat verricht moet worden op het moment waarop de militairen wegtrekken, maar de ontwikkelingswerkers nog niet zijn gearriveerd. Die situatie is in Uruzgan niet bereikt.

DEFENSIE/BZ/JUSTITIE • De ontwikkelingshulp die Nederland biedt, moet meer gericht zijn op het opzetten van instituties die een rechtsstaat nodig heeft. Dat is de conclusie van voormalig defensieminister Joris Voorhoeve, die voor de WRR onderzoek deed naar vredesopbouw. Hij presenteerde afgelopen maandag zijn rapport From war to the rule of law. ‘Vredesopbouw verdient een centrale plaats in ontwikkelingssamenwerking,’ aldus Voorhoeve. Hij zou graag zien dat andere Nederlandse departementen hun bijdrage leveren aan de vestiging van een rechtsstaat wanneer het geweld is bedwongen. De ministeries van OCW, Justitie en BZK beschikThuisland In totaal spendeert OS in Uruzgan ruim 80 miljoen euro in 2007. Op de ken immers over ‘praktisch toepasbare kennis’, vindt de oud-minister. Zijn vraag wat Defensie in Uruzgan uitbetoog werd onderschreven door de ­huidige ministers Koenders voor Ont- inhoudelijk wil iedereen wel meedenken, maar geeft, krijgen we via de afdeling wikkelingssamenwerking en Hirsch voorlichting geen antwoord. Voorer is ‘weinig animo om mee te betalen’ Ballin van Justitie. ‘Het civiele deel hoeve schat in zijn studie de kosten van de missie in Afghanistan is esvan een zware missie in een land sentieel, maar krijgt nauwelijks aandacht in de media,’ klaagde Koenders. met 10 miljoen inwoners op zo’n 157 miljard euro, de missie in Afghanistan zou, op grond van het inwoneraantal van 29 miljoen, al met al dus ‘De NOS zendt liever beschietingen uit.’ De ideeën van Voorhoeve worden breed gedragen. Het kabinet heeft ruwweg 450 miljard euro kosten. Geld dat gedeeltelijk bij Koenders een rapport Falende staten in voorbereiding waaraan behalve Defensie vandaan moet komen. Rest de vraag wie er met geld over de brug moet komen voor een inen Buitenlandse Zaken ook Justitie, BZK en OCW meewerken. Inhoudelijk stelling zoals het The Hague Forum for Judicial Expertise. Alleen wanneer wil, kortom, iedereen wel meedenken maar, zo stelde WRR-voorzitter Van de Donk vast, er is weinig animo om ook mee te betalen aan het opboudeze projecten in het thuisland plaatsvinden komen ze in aanmerking wen van een juridische infrastructuur in (post)conflictlanden. voor geld uit de begroting van Koenders. Voorhoeve schrijft in zijn rapport Bert van Delden, voorzitter van de Raad voor de Rechtspraak, vertelt dat dat de defensiebudgetten van de internationale samenleving in totaal hij ternauwernood 1 miljoen euro bij elkaar heeft kunnen sprokkelen voor 900 miljard euro per jaar bedragen: ‘Die financiële capaciteit kan gedeelThe Hague Forum for Judicial Expertise, dat opleidingen voor rechters telijk worden gebruikt voor vredesopbouw wanneer men niet in oorlog is.’ Misschien moet Van Delden eens bij Van Middelkoop aankloppen in verzorgt uit landen als Turkije, China en Irak. Een bedrag dat de vorige plaats van bij de minister van Justitie. < [Eefje Rammeloo] minister van Defensie, Kamp, verrassend laag vond, aldus Van Delden.

advertentie

Koetjes, kalfjes, zaken. Onbeperkt bellen met collega’s voor maar 5 euro per maand. Zakelijk Optimaal. Simply Closer

446006270 PM_190x64_V1.indd 1

23-08-2007 13:45:42

coverstory >

Marike van Lier Lels: ‘Als overheidsbedrijf ben je juist een heel betrouwbare partner voor banken’

Het kabinet-Balkenende IV schuift de privatisering van Schiphol voor zich uit. Uitstel of afstel? In ieder geval rijzen er steeds meer twijfels over de noodzaak van een beursgang van de luchthaven. De voordelen zijn diffuus, behalve dan voor het inkomen van topman Cerfontaine. Zaken als veiligheid en toezicht staan door de tomeloze expansiedrang van de luchthaven steeds meer onder druk, zeggen ingewijden.

Terug

Tekst jan sanders Beeld Rob Jongbloed

Schiphol geldt allang niet meer als een facilitair bedrijf dat louter accommodatie biedt aan vliegverkeer. De luchthaven is tegenwoordig een winstgenererende onderneming, die vele nevenactiviteiten ontplooit. De divisie Consumers, met inkomsten uit onder meer auto­ parkeergelden en concessies aan winkels en horecagelegenheden, boekte afgelopen jaar een netto-omzet van 231 miljoen euro, 11 procent meer dan in 2005. Maar vooral de divisie Real Estate draagt fors bij aan de financiën. Het afgelopen jaar was de vastgoedportefeuille, met een waarde van 1,1 miljard euro, goed voor bijna een derde van de winst. Grote trots vormt het op Schiphol-centrum verrijzende hoofdkantoor van Microsoft, dat begin 2008 in ge-

12

PM 11 / 10

bruik wordt genomen. ‘Het commerciële belang van deze activiteiten is gigantisch,’ zegt Ivo de Graaf, voormalig hoofd vracht van Schiphol. Maar volgens hem is de nadruk te veel komen te liggen op de commerciële activiteiten. ‘In 2002 waren de rioolbuizen onder de Buitenveldertbaan compleet doorgescheurd. Dat kan enorme complicaties tot gevolg hebben,’ zegt De Graaf. ‘Dat zou een organisatie toch aan het denken moeten zetten. Maar hemel en aarde moest worden bewogen om het onder de aandacht te krijgen.’ Doordat het huidige Schiphol, zo vertelt De Graaf, grotendeels is aangelegd in de jaren zestig breekt er in de toekomst mogelijk een periode aan waarin het onderhoud aan het

banenstelsel de luchthaven boven het hoofd groeit. ­Weliswaar worden constant herstel­ werkzaam­heden uitgevoerd, maar volgens De Graaf ­k unnen die op den duur onvoldoende blijken om de zaak bij te benen: ‘Operationeel en ­geluidstechnisch heeft de luchthaven daarvoor niet de ruimte.’ Dat deze problematiek de luchthaven tot nu toe geen parten heeft gespeeld, is volgens De Graaf te danken aan het feit dat het destijds aangelegde banenstelsel van ‘overkwaliteit’ was. Volgens De Graaf is er voor de technische zaken tegenwoordig minder aandacht omdat ‘in de top de mensen met een technische achtergrond, zoals Hans Smits of Ruud Uijlenhoet, zijn verdwenen’. Daarbij komt dat de top niet

bij af goed op de hoogte werd gehouden, daar de directie volgens hem ‘verbazingwekkend’ weinig laagdrempeligheid kent, vooral vanwege de opstelling van president-directeur Gerlach Cerfontaine van Schiphol Group. De Graaf: ‘Mensen zijn als de dood voor Gerlach. Zijn manier van optreden schrikt veel mensen af. Hij kan heel hard zijn. Heel veel van die politieke dieren die in de eerste schil om hem heen zitten, kunnen daar niet tegen. Ze genieten heel dikke salarissen, maar gaan het gesprek niet met hem aan.’ Volgens voorzitter Han Busker van de ­Marechausseevereniging gaan veiligheid en commercie maar moeilijk samen. Hij noemt het ‘een groot bezwaar’ dat de beveiliging op de

luchthaven zich niet meer onder supervisie van de marechaussee afspeelt. Omdat de beveiliging wordt gezien als een vertragende factor wilde Schiphol volgens Busker het proces ‘van

Jarenlang had Cerfontaine de missie om de tot commerciële onderneming uitgegroeide luchthaven in navolging van onder meer de energiebedrijven en de posterijen te privatiseren.

‘Mensen zijn als de dood voor Gerlach. Zijn manier van optreden schrikt veel mensen af’ a tot z’ in eigen hand krijgen. ‘Nu is het zo dat Schiphol zelf bepaalt wie waar staat,’ zegt ­Busker. ‘Daarmee loop je het risico dat alleen wordt gekeken naar de goedkoopste oplossing.’ Bij de paspoortcontrole, waar de marechaussee nog wel de dienst uitmaakt, komen volgens hem nog wel eens telefoontjes vanuit de top omdat de rijen te lang zijn.

De volgende stap naar volwassenheid zou een beursgang zijn. Dat was volgens Cerfontaine dé route naar de ‘internationalisering’, het concept waarbij Schiphol participeert in buitenlandse luchthavens. Zo heeft Schiphol een belang in Brisbane Airport en in de vierde terminal van de luchthaven John F. Kennedy in New York. In een interview met NRC HandelsPM 11 / 10

13

blad in 2001 sloot Cerfontaine zelfs niet uit dat hij bij het afketsen van deze strategie zijn functie zou neerleggen. ‘Daar zou ik ernstig over nadenken,’ zo liet hij optekenen.

Kunstmatig eiland Toen Cerfontaine in 1998 overkwam van het Academisch Ziekenhuis Utrecht, was Schiphol in de ban van een discussie over een verhuizing naar een kunstmatig eiland in de Noordzee. ‘Dat plan heeft hij van tafel weten te ­vegen,’ zegt oud-directeur Jan Jansen van ­Aviation Operations. ‘Vervolgens is er een vijfde baan aangelegd.’ Volgens Rob van Gijzel,

intern als naar buiten’. Van beide kanten zijn verder nooit mededelingen gedaan over de inhoud van het conflict. Tegenover PM legt Van Lier Lels uit waarom ze vindt dat het ­belang van de nationale luchthaven niet in handen moet komen van private aandeelhouders. ‘De bereikbaarheid van ons land is fundamenteel. Aandeelhouders kunnen op een gegeven moment andere prioriteiten stellen dan vanuit het belang van Nederland gewenst is. Een privatisering moet daarom écht iets toevoegen. Het mag nooit een doel op zich worden.’ Volgens Van Lier Lels kan internationalisering nooit een goede reden zijn om Schiphol

Ex-operationeel directeur Marike van Lier Lels: ‘Met internationalisering moet je heel erg oppassen’ die het plan als PvdA-Kamerlid breed had omarmd, moest de verhuizing naar de Noordzee wijken voor de privatisering die Cerfontaine op de agenda had staan. ‘Met een verplaatsing in het vooruitzicht kun je onmogelijk privatiseren. Niemand wil investeren in een luchthaven waarvan onduidelijk is hoe lang die nog operationeel is,’ zegt Van Gijzel. Begin 2005 stapte operationeel directeur Marike van Lier Lels op verzoek van de raad van commissarissen op. De officiële persverklaring van Schiphol meldde ‘een verschil van inzicht over het te voeren beleid’. Na berichten in verschillende dagbladen, voegde de raad van commissarissen daar later nog aan toe dat Van Lier Lels gevraagd was te vertrekken ‘wegens problemen in haar functioneren zowel

14

PM 11 / 10

naar de beurs te brengen. ‘Met internationalisering moet je heel erg oppassen,’ vindt ze. ‘Schaalvoordeel valt er nauwelijks te behalen. Want stel nu dat er een belang wordt gekocht in een Russische luchthaven. De eisen aan bijvoorbeeld de brandweerauto’s zijn zodanig verschillend, dat schaaleffecten niet te behalen zijn. Hooguit kun je kennis van zaken ­delen.’ Maar alleen daarvoor is een beursgang helemaal niet nodig. Voor het aantrekken van kapitaal staan meer wegen open. ‘Als overheidsbedrijf ben je juist een heel betrouwbare partner voor banken,’ zegt Van Lier Lels. Ook het argument dat een geprivatiseerd Schiphol makkelijker kan deelnemen in luchthavens over de grens omdat overheden hun aandeel liever zouden verkopen aan een par-

ticulier bedrijf dan aan een andere overheid houdt volgens haar geen stand. Van Lier Lels wijst erop dat een Nederlands overheidsbedrijf als Connexxion, waarvan zij commissaris is, ook gewoon kan worden verkocht aan Transdev, voor het merendeel in handen van de Franse staat.

Januskop ‘Vanuit de overheid bezien begreep ik een ­privatisering wel,’ zegt Jaap de Wit, hoogleraar vervoerseconomie aan de Universiteit van ­A msterdam en hoofd van het luchtvaartcluster bij de Stichting Economisch Onderzoek. ‘De constructie waarbij de overheid moet toezien op milieubelangen en tegelijkertijd een aandeel heeft in de winst, krijgt algauw iets van een januskop. Als de overheid een boete uitdeelt, doet al snel de grap de ronde dat de winst dit jaar iets eerder is geïncasseerd. Maar de argumenten van Schiphol zelf zijn mij nooit duidelijk geworden. Behalve dan het argument van “ik wil het gewoon”,’ aldus De Wit. Ook aan de politiek had de luchthaven­ directie moeite het nut van de privatisering uit te leggen. ‘Cerfontaine had natuurlijk de pech dat de discussie over de beursgang op z’n hoogtepunt gevoerd werd, toen in de politiek de opvattingen over privatisering begonnen te kantelen. De hele discussie over de Nederlandse Spoorwegen was net geweest,’ zegt Eddy Schuyer, die tot afgelopen zomer zestien jaar lang namens D66 in de Eerste Kamer zat. Volgens Schuyer speelden ook de mislukte ­sollicitaties van Cerfontaine in Den Haag een

coverstory <

rol. Zo zou hij vanwege het lage pensioen voor oud-ministers hebben bedankt om namens D66 als minister van Economische Zaken in het tweede kabinet-Balkenende te gaan zitten. In 2004 zou zijn aanstaande voorzitterschap bij VNO-NCW om vergelijkbare redenen zijn ­a fgeketst. Volgens de Volkskrant stelde ­Cerfontaine op de valreep een pensioeneis van ruim 355.000 euro, waarop de werkgeversorganisatie de onderhandelingen meteen afblies. Met name daar werd zijn afhaken volgens Schuyer niet gewaardeerd. Had Cerfontaine hiermee zijn krediet, dat hij nodig had om Schiphol naar de beurs te krijgen, verspeeld? ‘Het heeft hem in elk geval niet geholpen,’ zegt de oud-senator. Ook de medewerkers van Schiphol zelf ­waren zeer verdeeld over de privatisering, meent Schuyer te weten. De enige die er met de privatisering op vooruit zou gaan, was volgens tegenstanders op de luchthaven ­Cerfontaine zelf. Als met de privatisering de beloningen werden aangepast aan de marktverhoudingen, zou hij zich eindelijk kunnen meten met de grote topmannen en hun riante beloningen. Rob van Gijzel sluit niet uit dat het perspectief van een veel ruimere salariëring

in het achterhoofd van Cerfontaine een stevige rol speelde. Het afgelopen jaar verdiende ­C erfontaine een jaarsalaris van ‘slechts’ 355.630 euro, exclusief pensioenpremies. Daarnaast genoot hij een ‘kortetermijnbonus’ van 168.924 euro en nog eens een ‘langetermijnbonus’ van 183.454 euro. Na veel geduw en getrek ging de Eerste ­Kamer vorig jaar met een kleine meerderheid akkoord met de wet die de privatisering ­mogelijk maak-

nieuwe kabinetsperiode komt er geen beursgang’, voor de toekomst niets uit. ‘Maar vermoedelijk is de beursgang achter de horizon gezakt,’ zegt luchtvaarteconoom De Wit. Privatisering of niet, de plannen van de Schiphol Group zijn en blijven hyperambitieus. In een dit voorjaar gepresenteerde langere­ termijnvisie zegt Schiphol in 2025 uit te gaan van een ‘marktvraag’ van 85 miljoen passagiers, hetgeen staat voor 600.000 tot 650.000 vlieg-

Cerfontaine zou vanwege het lage pensioen hebben bedankt om namens d66 als minister van ez in Balkenende II te gaan zitten te. Maar het was de gemeente Amsterdam, onder aanvoering van PvdA-wethouder Lodewijk Asscher, die als aandeelhouder weigerde medewerking te verlenen aan de voor de beursgang vereiste statutenwijziging. ‘Dat werd een prestigestrijd, waar op het laatst geen enkel rationeel argument meer aan te pas kwam,’ zegt Van Gijzel. Op het hoogtepunt van die strijd kondigde minister Zalm zelfs aan het veto van Amsterdam te vernietigen met een Koninklijk Besluit. Van dat voornemen nam het nieuwe kabinet in het coalitieakkoord afstand. In een reactie hierop sluit Schiphol, gelet op de tekst ‘Tijdens de

bewegingen. Ter vergelijking: verleden jaar verwerkte het bedrijf 46,1 miljoen passagiers. De luchthaven presenteerde deze week een plan, inclusief frontports, geluidswallen en ­piramides, om nog verder door te groeien. ­Lelystad Airport, dat in handen is van de Schiphol Group, moet in 2010 10.000 vluchten van luchthaven Schiphol overnemen en 1,5 tot 2 miljoen passagiers per jaar ontvangen. Voor dat doel moet de startbaan van de luchthaven worden verlengd. Hierover sloot de Schiphol Group ­begin oktober een akkoord met Flevoland en de gemeente Lelystad. <

PM 11 / 10

15

interview >

16

PM 11 / 10

VVD-Kamerlid Johan Remkes

TEKST Cindy Castricum FOTO’S GERHARD VAN ROON

Niet rouwig om vertrek Verdonk Om het vertrek van Rita Verdonk uit de VVD-fractie kan hij niet treuren. ‘In geen enkele weldenkende organisatie kan zo’n situatie blijven voortbestaan,’ zegt VVD-Kamerlid Johan Remkes. De oud-minister voelt zich niet geroepen in te springen bij het gerezen machtsvacuüm. Liever heeft hij het over de weifelachtigheid van minister Plasterk wat betreft de publieke omroep en de antiambtenarenstemming in de Tweede Kamer.

Het Belastingplan 2008 ligt opengeslagen op zijn bureau. VVD-Kamerlid Johan Remkes heeft het dossier toebedeeld gekregen nu Rita Verdonk uit de fractie is gezet. ‘Ik ben belastingbetaler, maar verder een onbeschreven blad op dit terrein,’ aldus de oud-minister. ‘Dat is ook het leuke van Kamerlid zijn, je maakt steeds weer kennis met zaken waar je je nooit mee hebt ­beziggehouden.’ Meneer Remkes, PvdA’er Max van den Berg is sinds kort commissaris van de koningin in Groningen. Had u die functie niet willen ­hebben? ‘De affiniteit heb ik zeker, maar ik maakte de inschatting dat de Partij van de Arbeid er alles aan zou doen om die post te behouden. Ik heb dus niet gesolliciteerd, want ik ben niet in de wieg gelegd voor missions impossible.’ U heeft een lange staat van dienst in het openbaar bestuur en de politiek. Is er na een ­ministerschap nog iets dat u ambieert? Wat valt er voor u nog te bereiken? ‘Toen ik destijds als gedeputeerde uit Groningen vertrok om Kamerlid te worden, vond ­iedereen dat ik hogerop ging. Dat is echt flauwekul, een totaal verkeerde gedachtegang. Ik ging iets ­anders doen in mijn politieke leven, dat heeft niets te maken met hogerop komen. Toen ik na het ministerschap Kamerlid werd, sprak men van degradatie. Zo kijk ik daar zelf helemaal niet tegenaan. In de jaren negentig heb ik al eens ruim vier jaar in de Kamer ­gezeten, dat had ik met veel plezier gedaan. Die periode was relatief kort, dus ik was tot de conclusie gekomen dat ik het parlementaire handwerk nog wel een keer wilde hervatten.’ Maar u gaat toch niet vertellen dat u, ­bijvoorbeeld, ook nog wel eens opnieuw ­gemeenteraadslid zou willen worden? ‘Ik ben twee keer gemeenteraadslid geweest, in de jaren 1978 tot 1982 en later nog eens toen

men vond dat ik in Groningen de lijst moest gaan trekken. Daar heb ik me nooit te beroerd voor gevoeld. Voor een derde keer zou ik die overweging niet gemakkelijk meer ­maken, maar dat heeft niets met degradatie te maken.’ En als er een interessante burgemeesterspost langskomt, bent u dan weg uit Den Haag? ‘Dat weet ik niet. Ik kijk niet naar de vacatures op het ogenblik. Ik beschouw een burgemeesterschap overigens ook helemaal niet als ­promotie ten opzichte van een Kamerlidmaatschap.’ Waarom heeft u eigenlijk besloten weer op de lijst voor de Tweede Kamer te gaan staan? ‘Ik heb vorige zomer mijn mind opgemaakt. Ruim acht jaar op de departementen was ­misschien wel genoeg. Ik constateerde dat een aantal toenmalige fractieleden niet meer op de lijst wilde en kwam tot de conclusie dat Henk Kamp en ik de laatsten der Mohikanen waren van de lichting

partijleider te worden, is dat wat u zegt? ‘Dat klopt. Laat mij maar gericht met een aantal inhoudelijke onderwerpen bezig zijn. Ik heb wel altijd een bredere politieke oriëntatie ­gehad, maar dat is iets anders dan in het brandpunt van het politiek leiderschap staan. Meer dan wie ook weet ik dat het een geweldige invloed heeft op je privéleven en dat is niet iets wat ik zoek.’ Is het eigenlijk wennen nu u weer Kamerlid bent? U heeft geen auto met chauffeur meer en er wordt ook altijd geklaagd over de ­ondersteuning van het parlement. ‘Dat de ondersteuning van het parlement ­minimaal is, is flauwekul. Als je de knop eenmaal hebt omgezet dan valt de overgang wel mee. Ik ben al eens eerder Kamerlid geweest, dus ik wist waar ik aan begon. Wat wel anders is, is dat als je vandaag iets zegt, er morgen niet direct mensen mee aan de slag gaan, ­zoals op een departement gebruikelijk is. Verder zijn de agendatechnische vrijheden nu aanzienlijk gro-

‘in de Tweede Kamer is veel te vaak sprake van ambtenaren­ bashing, dat vind ik volstrekt niet op zijn plaats’

van 1994. Een beetje ervaring in de Kamer leek me niet slecht, dus dat is een van de overwegingen geweest om weer op de lijst te gaan staan.’ Henk Kamp wordt genoemd als toekomstig leider van de VVD. Heeft u die aspiraties nooit gehad? ‘Nee, op geen enkel moment. Dat hangt samen met je ambities en met de inschatting waar je wel en niet goed in bent. Overigens heeft ook Kamp aangegeven die ambitie niet te hebben. De situatie is trouwens volstrekt helder, er is momenteel helemaal geen vacature.’ U beschikt niet over de eigenschappen om

ter, dat vind ik ook wel aardig. Bovendien kun je als Kamerlid een aantal nevenactiviteiten ­ondernemen, dat kon als minister niet. Zo ben ik nu voorzitter van de raad van toezicht van het Martini Ziekenhuis in ­Groningen.’ U heeft het mediabeleid in portefeuille. De Mediawet van staatssecretaris Van der Laan is in de prullenbak gegooid. Wat vindt u dat er moet gebeuren met de publieke omroep? ‘Het is wachten op een nieuwe wet, maar deze minister stuurt ons voortdurend briefjes dat hij nog niet klaar is en dat zaken uitgesteld ­moeten worden. Dat roept bij mij eerlijk gezegd de ­nodige irritatie op. Ik had niet verwacht dat hij nu al met een wetsvoorstel zou komen, maar ik PM 11 / 10

17

ntmoeting aan de Top, Verkiezing Jonge ambtenaar 2007: W int de publieksprijs? Waar ligt jouw grootste uitdaging? et Rijk, de Gemeenten, de Provincies of de Waterschappen rimaat van de politiek, Mobiliteit bij de overheid, Het r niet om wie je bent, maar wie je kent! Of andersom, Ee ernationale carriere bij de overheid, ICT bij de overhei elijk hebben? Gelijk krijgen! Ben jij geschikt voor de o eid? De kracht van Frisse blikken, Een crash course Crea enken, Masterclass Gebiedsontwikkeling bij de overheid, oeting aan de Top, Verkiezing Jonge ambtenaar 2007: Wie e publieksprijs? Waar ligt jouw grootste uitdaging? Bij ijk, de Gemeenten, de Provincies of de Waterschappen, He aat van de politiek, Mobiliteit bij de overheid, Het gaa iet om wie je bent, maar wie je kent! Of andersom, Een i ationale carriere bij de overheid, ICT bij de overheid, ebben? Gelijk krijgen! Ben jij geschikt voor de overheid racht van Frisse blikken, Een crash course Creatief denk asterclass Gebiedsontwikkeling bij de overheid, Ontmoeti e Top, 30 Verkiezing Jonge en ambtenaar 2007: Wie2007 wint de publ november 1 december rijs? Waar ligt jouw grootste uitdaging? Bij het Rijk, d World Forum Convention Center, Den eenten, de Provincies of de Waterschappen, HetHaag primaat v olitiek, Mobiliteit bij de overheid, Het gaat er niet om e bent, maar je kent! Of andersom, Een international Vrijdag 30 novemberwie en zaterdag 1 december Daade rnaast wor dt er onder leiding van iere200bij devijfde overheid, ICT bij overheid, Gelijk 7 vindt de Debat.nl hebben Carrièrebeurs Overhe id plaats gedebatteerd over bijv oor bee ld in ‘Mo het bilit World Forum Con eit bij De de ijk krijgen! Ben jij voor de overheid? krach vention Centergeschikt in Den Overhe id’ en ‘Het primaat van de politiek’. Haag. Voor alle studenten, starte Op bei de en (young) course risse blikken, Een rscrash Creatief denken, Masterc dagen vind t de interactieve disc professionals met interesse in een ussie Ontmoeting baan bij de aan de top plaats.Ontmoeting ebiedsontwikkeling Gespreksleider Jeroen Smaan overheid is de Carrièrebeurs Ove bij de overheid, it gaat inde To rheid dé plek om ges prek me t bekend e politici en in contact te kom promin erkiezing Jonge Wie wint de publieksprij ente en met potambtenaar entiële werkgevers. 2007: topambtenaren over hun loopbaan, (po litieke) de keuzesGemee aar ligt jouw grootste uitdaging? Bij het Rijk, en toekomstplann en. Naast de gevarieerde beursvloer wor dt een veelzijdig e Provincies of de Waterschappen, Het primaat de pol Kijk voor een actu eel ove rzicht en een uitgvan congresprogramma aangeboden. Dez ebreid e zijn gra tis bij congrespr ogrammaer obiliteit bij de overheid, Het gaat niet omrsovwie op ww w.carrierebeu te wonen. Het con erheid.nlje be gresprogramma bestaat o.a. uit de aar volg wie jekshops kent! Of andersom, Een internationale carrier ende wor : Ben jij geïnteresseerd in een baa Net wer ken en lobbye n bij de Gelijk k n e overheid, ICT bij de overheid, Gelijk hebben? overheid? Schrijf je dan nu gratis - Een internationale carrière bij de ove in en! - Een Ben jij geschiktrheid voor de overheid? De kracht van Fri crash-course creatief denken via www.carrierebeursoverheid.nl ! likken, Een crash course Creatief denken, Masterclass Ge ntwikkeling bij de overheid, Ontmoeting aan de Top, Verk onge ambtenaar 2007: Wie wint de publieksprijs? Waar lig rootste uitdaging? Bij het Rijk, de Gemeenten, de Provin f de Waterschappen, Het primaat van de politiek, Mobilit ij de overheid, Het gaat er niet om wie je bent, maar wi ent! Of andersom, Een internationale carriere bij de ove CT bij de overheid, Gelijk hebben? Gelijk krijgen! Ben j eschikt voor de overheid? De kracht van Frisse blikken, Contentpartners: Mediapartners: denken, Masterclass Gebiedsontwikke rash course Creatief ij de overheid, Ontmoeting aan de Top, Verkiezing Jonge aar 2007: Wie wint de publieksprijs? Waar ligt jouw groo

interview < vrees dat deze minister geen zin heeft om grootscheepse veranderingen bij de ­publieke omroep door te voeren, terwijl de zaak wat mij betreft op de schop moet. Hilversum is nu eenmaal niet het toonbeeld van efficiency. Niet voor niets doet de Algemene Rekenkamer op verzoek van de Kamer onderzoek naar de publieke omroep. Ik had het logisch gevonden als de minister dat onderzoek had afgewacht voordat hij de publieke omroep geld zou geven.’ U heeft 8,5 jaar op de departementen ­rondgelopen. Hoe was uw relatie met de ambtelijke top? ‘In mijn beleving is die relatie altijd uitstekend geweest. Er waren wel eens verschillen van mening, maar dat mag. De ambtelijke organisatie heeft wat mij betreft als eerste en belangrijkste taak het organiseren van tegenspraak. Ik heb nooit behoefte gehad aan jaknikkers.’ Topambtenaren rouleren om de zoveel jaar. Vindt u dat een goed systeem? ‘Ja, ik ben een voorstander van het roulatie­ systeem, anders had ik daar als minister wel verandering in gebracht. Zo af en toe moet het bed weer wat opgeschud worden, dat is goed voor het departement. Je moet er wel voor zorgen dat vakinhoudelijke kennis en historisch besef niet verdwijnen, dat is een absolute randvoorwaarde.’ De departementen hebben weer een forse taakstelling opgelegd gekregen. Dat was toen u in 2002 aantrad ook al zo. ‘Er is een raar beeld ontstaan dat er de afgelopen

jaren niets gebeurd is.’ Sterker nog, de rijksdienst is gegroeid in de jaren dat u minister was. ‘In sommige opzichten is dat waar, maar dat is dan een bewuste keuze geweest. De AIVD is bijvoorbeeld gegroeid, maar dat was een politieke keuze. Per saldo is de omvang van de rijksdienst afgenomen.’ Er is een speciale programma-SG aangesteld die de vernieuwing van de rijksdienst moet gaan vormgeven. Had die functie onder u ­gecreëerd kunnen worden? ‘Dat sluit ik niet uit. Als je de overtuiging hebt dat dat kan bijdragen aan de uitvoering dan is daar niets op tegen. Waar ik wel erg benieuwd naar ben, is welke taken de overheid gaat ­afstoten, daar heb ik nog vrij weinig van ­gezien. In 2002 kon er nog vrij veel ruimte gevonden worden in de staf, dat is op veel departementen ook gebeurd. Die rek is er op een gegeven ­moment wel uit.’ Het gaat nu niet over wat er minder of niet meer wordt gedaan door de overheid, maar vooral over het aantal ambtenaren dat eruit kan? ‘Ja, het gaat voornamelijk over percentages. Het kan best zijn dat er per departement keuzes aan ten grondslag liggen, maar die zouden dan veel explicieter gemaakt moeten worden. Als je die keuzes niet maakt, dan wordt de indruk gewekt dat er al die jaren allemaal ambtenaren hebben gezeten die niets uitvoerden en dat is niet aan de orde.’

Johan Remkes Johan Remkes (1951) is sinds november vorig jaar lid van de Tweede Kamerfractie van de VVD. Eerder was hij dat al in de jaren ­negentig. In het tweede kabinet-Kok was Remkes staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Van 2002 tot 2007 was hij minister van BZK. ­Eerder was Remkes lid van Gedeputeerde Staten in Groningen, de ­p rovincie waar hij vandaan komt en nog steeds (in de weekenden) woont. In de Kamer houdt hij zich bezig met de Antillen en het mediabeleid. Sinds het vertrek van Rita Verdonk heeft hij de belastingportefeuille van zijn collega Ineke Dezentjé ­overgenomen.

Hoe ontstaat dat beeld, denkt u? ‘Dat gebeurt voornamelijk in de politieke ­arena. Hier in de Tweede Kamer is veel te vaak ­sprake van ambtenarenbashing, dat vind ik volstrekt niet op zijn plaats. Dat is not done.’ Noemt u eens een voorbeeld? ‘Ga gewoon eens op de tribune zitten bij een debat en luister goed naar de PVV.’ Je hoort Kamerleden vaak klagen over de kluitje-in-het-rietantwoorden op Kamer­ vragen. ‘Op BZK heb ik wel eens tegen mijn ambtenaren gezegd dat de antwoorden op Kamer­vragen veel korter kunnen: ja, nee en daar gaan we niet over.’ Zou u daar nu zelf genoegen mee nemen? ‘Ik probeer geen vragen te stellen waar de ­minister niet over gaat. Je zult mij geen vragen horen stellen over stoeptegels in Boertange.’ Tot slot wil ik u nog iets vragen over uw ­partij, de VVD. U heeft zich nauwelijks in de ­discussie over Rita Verdonk gemengd. ‘Dat is ook heel goed. Naarmate er meer spektakel is, wordt het beeld diffuser. Al die wijsheden van binnenuit of van buitenaf dienen de oplossing niet.’ U staat achter de beslissing Verdonk uit de fractie te zetten? ‘Ja, daar was ik het mee eens. Ik vergelijk het met een bedrijf. Op het moment dat de directie de koers uitzet, is het ondoenlijk als door een van de directieleden een aantal keren de suggestie wordt gewekt dat de directie hopeloos verdeeld is. In geen enkele weldenkende organisatie kan zo’n situatie blijven voortbestaan.’ Heeft het niet veel te lang geduurd voordat die beslissing is genomen? ‘Je probeert er alles aan te doen om haar erbij te houden. Ik heb 3,5 jaar op een goede manier met haar samengewerkt in het kabinet. We konden persoonlijk goed met elkaar overweg. Maar op een gegeven moment komt de vraag aan de orde of je er nog vertrouwen in hebt en daar kon ik geen bevestigend antwoord op geven.’ Vindt u dat Rita Verdonk voor de VVD ­behouden moet blijven? ‘Laat ik daar nu maar eens geen antwoord op geven.’ U wilt daar niets over zeggen? ‘Het congres heeft een motie aangenomen en het hoofdbestuur is aan het bekijken of er uitvoering aan die motie gegeven kan worden. Meer kan ik daar op dit moment niet over ­zeggen.’ < PM 11 / 10

19

achtergrond >

11

Het

20

PM 11 / 10

e gebod

Tekst maurice swirc Beeld rob jongbloed

´Gij zult geen stadsdelen samenvoegen´

van Guusje ter Horst Onderzoekers komen al jaren tot de conclusie dat stadsdeelbesturen ­disfunctioneren. Toch beloofde minister Ter Horst van Binnenlandse Zaken na haar aantreden dat ze de stadsdeelraden met rust zal laten. André Krouwel, hoogleraar politicologie en oud-stadsdeelraadslid, vermoedt dat vooral de grote PvdA-dichtheid binnen het lokale bestuur daar de oorzaak van is.

Deze maand, precies een jaar geleden, kwam toenmalig minister Remkes van Binnenlandse Zaken in televisieprogramma Buitenhof met de boodschap dat, wat hem betreft, de stadsdeelbesturen in Amsterdam en Rotterdam konden worden opgeheven. De deelraden, destijds ­ingevoerd om het bestuur dichter bij de burger te brengen, zouden vooral extra bureaucratie opleveren. De VVD-minister wees daarbij op de ongekende inefficiëntie van 104 lokale ­bestuurders en 566 volksvertegenwoordigers, verdeeld over veertien Amsterdamse stads­ delen. ‘Dat zijn vrij veel bestuurders per hoofd van de bevolking,’ merkte Remkes op. Intussen hebben de stadsdelen het democratisch ­gehalte van de stad niet vergroot, concludeerde de ­minister, die daarmee kritiek verwoordde die al jaren klinkt. De hoofdstad kon, zei Remkes, beter worden bestuurd door ‘wijkwethouders’. Dat zijn wethouders in de centrale stad die bepaalde wijken in de gaten houden, zoals dat al jaren naar tevredenheid gebeurt in Den

len zijn juist een ‘onmisbaar onderdeel van het bestuurlijke stelsel’, meldde de PvdAminister op de Amsterdamse televisiezender AT5. Discussies over het bestuurlijke stelsel vindt ze een ‘heilloze weg’. Aanpassingen wil Ter Horst alleen overwegen als het initiatief van onderaf komt, vertelde ze aan de omroep van de stad waar ze van 1994 tot 2001 wethouder was. De boodschap was helder: wat haar betreft verandert er deze kabinetsperiode niets aan de opzet van de stadsdelen. Ten onrechte, volgens de kritische rapporten over het functioneren van de stadsdelen zoals die de afgelopen jaren verschenen. Zo constateerde adviesbureau PricewaterhouseCoopers (PwC) in 2005 dat de Amsterdamse stadsdelen functioneren als een eilandenrijk, waarvan de eilanden vooral met zichzelf bezig zijn. Het rapport maakte gewag van ‘eindeloos overleg’, niet zelden over competentiegeschillen tussen de centrale stad en stadsdelen. ‘In het stelsel worden discussies te vaak bepaald door (het

‘Iedereen kan vaststellen dat de stadsdelen niet functioneren. Er is sprake van een enorme Balkanisering van het bestuur’ Haag. Bij de vorming van een nieuw kabinet moesten hierover in het kader van bestuurlijke herindeling ‘spijkerharde afspraken’ worden gemaakt, stelde Remkes. Ordinaire baantjesjagerij In februari van dit jaar kwam Remkes’ opvolger Guusje ter Horst inderdaad met een spijkerharde toezegging over de stadsdelen, alleen in de tegenovergestelde richting: ze zal géén initiatieven ondernemen de stadsdelen samen te voegen, laat staan ze op te heffen. Stadsde-

mogelijke verlies aan) macht, bevoegdheden, budgetten en formatie en te weinig door de mogelijke “winst”: wat is goed voor de burgers van de stad,’ aldus PwC. Bovendien springen de stadsdelen slordig om met geld. Zo bestaan er megalomane plannen voor gloednieuwe stadsdeelkantoren, terwijl tal van kantoorgebouwen leegstaan. Adviesbureau Hiemstra & De Vries concludeerde in 2005: ­‘Zowel op ambtelijk als op bestuurlijk niveau heerst het beeld dat daadkracht ­ontbreekt.’ De Amsterdamse stadsdelen zorgen bovendien voor

inefficiënte en onduidelijke besluitvormingsprocessen, concludeerden onderzoekers. Beide ­onderzoeken werden verricht in opdracht van de gemeente Amsterdam en de stadsdelen. Maar de kritische uitkomst ervan viel slecht in bestuurlijk Amsterdam en de PvdA-fracties van de veertien stadsdelen lieten enkele dagen voor het verschijnen van de rapporten in een persbericht weten dat fusie van stadsdelen geen optie was. De kosten zouden te hoog zijn en men zag niet bewezen dat een groter stadsdeel beter functioneert, zo argumenteerden de ongeruste stadsdeelbestuurders. Halvering Dat er op het punt van efficiëntie en uitdijende bureaucratie wel degelijk problemen spelen op stadsdeelniveau bleek enkele maanden eerder uit een onderzoek door AT5. Alleen al tussen 1999 en 2004 steeg het aantal ambtenaren bij de stadsdelen gemiddeld 16 procent met uitschieters tot 48 procent, berichtte de tele­ visiezender. Dat komt neer op 38 miljoen euro extra salariskosten. Door deze groei puilen veel stadsdeelkantoren uit en die zijn daarom bezig met verhuisplannen, wat minimaal 135 miljoen euro zal kosten. Hoewel Rotterdamse deelgemeenten minder autonomie hebben dan de Amsterdamse deelraden, klonk ook daarover de afgelopen jaren vergelijkbare kritiek. Een hervormingsplan van het Rotterdamse college sneuvelde door verzet van deelgemeenten en de gemeenteraad. André Krouwel, hoogleraar politicologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, was de ­afgelopen jaren betrokken bij evaluaties van het functioneren van diverse Amsterdamse stadsdelen. Hij pleit voor halvering van het aantal stadsdelen van veertien naar zeven. Het

PM 11 / 10

21

achtergrond < Noord

Geuzenveld/ Slotermeer

2 1 3

Osdorp Slotervaart

4

Centrum

Oud-Zuid

Oost/ Watergraafsmeer

Zeeburg

Zuideramstel

1 Bos en Lommer 2 Westerpark 3 De Baarsjes 4 Oud-West

Zuidoost

Stadsdelen Amsterdam gemak waarmee ook Ter Horst alle onderzoeksrapporten en signalen uit de praktijk terzijde schuift noemt hij ‘teleurstellend’. ‘Ik heb eerlijk gezegd geen argumenten gehoord waarmee zij de al jaren klinkende, goed gefundeerde kritiek op het functioneren van de stadsdelen weerlegt,’ aldus Krouwel. ‘Ik ben bang dat Guusje ter Horst een aanhanger is van het elfde gebod: Gij zult geen stadsdelen samenvoegen. Zelf ben ik niet zo gek op geboden en zeker niet in de politiek,’ aldus de VU-professor. ‘Iedereen kan vaststellen dat die stadsdelen niet functioneren. Voor Rotterdam speelt hetzelfde verhaal. Ook daar is sprake van een enorme balkanisering van het bestuur.’ De houding van Ter Horst heeft volgens Krouwel dan ook te maken met de sterke machtsbasis van de PvdA in de Amsterdamse stadsdeelraden, waar de sociaaldemocraten overal de grootste zijn en in deelraadcolleges zitten, soms zelfs met een absolute meerderheid. ‘Ze kan gewoon niet bij haar partijgenoten­ in die stadsdelen aankomen met het verhaal dat die hun baantjes kwijtraken. Het heeft, vrees ik, veel te maken met ordinaire baantjesjagerij. Bovendien was Ter Horst persoonlijk betrokken bij de invoering van stadsdelen in Amsterdam.’ Zelf was Krouwel van 1992 tot 1999 namens de PvdA raadslid van stadsdeel Oud-Zuid. ‘Toen heb ik van dichtbij gezien hoe bij infrastructurele projecten stadsdeelwethouders worden overvleugeld door andere partijen ­zoals woningbouwverenigingen en projectontwikkelaars.’ Stadsdeelbestuurders hebben minder bevoegdheden dan bijvoorbeeld ­wethouders van een kleine gemeente, wat het vinden van gekwalificeerde bestuurders ­bemoeilijkt, aldus Krouwel. ‘Zowel inhoudelijk als politiek-strategisch zijn stadsdeelbestuurders daarom vaak te zwak om plannen op ­strategische momenten te wijzigen, zoals bij inspraakrondes.’ Coen Tasman, lid van een buurtgroep in

22

PM 11 / 10

Amsterdam, zag hoe het stadsdeelbestuur van Oud-Zuid werd overvleugeld bij de plannen voor de herinrichting van het Stadionplein bij het Olympisch Stadion door het prestigieuze architectenbureau OMA van de internationaal ­vermaarde Rem Koolhaas. Om van dat plein wat te maken, moet je er gebouwen op zetten, redeneert het stadsdeelbestuur in navolging van de architecten. Burgers kregen de afgelopen jaren tijdens inspraakavonden de keuze tussen twee opties: óf een torenhoog gebouw óf een middelmatig hoog gebouw. Buurtbewoners toonden zich tijdens de inspraakavonden woest over het ontbreken van een optie zónder hoogbouw.

Herstructureren is bovendien ook een mooie manier om niet over de werkelijke issues te praten,’ aldus Hendriks. ‘De tragiek van het bestuur is dat je altijd te groot bent voor ­bepaalde taken en weer te klein voor andere dingen. Het heeft daarom geen zin om eeuwig die schaal te veranderen. Het is veel beter om coalities aan te gaan. Als een stadsdeel te klein is voor infrastructuur, kun je op dit punt beter samenwerken met andere stadsdelen.’ Lodewijk Asscher, PvdA-voorman en ­wethouder financiën in Amsterdam, lijkt klaar met dergelijke oplossingen, zo bleek toen hij recentelijk in Elsevier zijn gal spuwde over het bureaucratische, disfunctionerende sublokale bestuur: ‘Er moet verbetering komen, anders wordt de vraag om opdoeking van de deelraden heel actueel.’ Mark van der Horst, voormalig VVD-verkeerswethouder in Amsterdam, vindt volledige opheffing van de stadsdelen ‘te rigoureus’, maar pleit wel voor halvering van veertien naar zeven. ‘Als wethouder Verkeer zit je dan bij vergaderingen met acht man in plaats van vijftien. Dat is toch al een grote vooruitgang,’ aldus Van der Horst. Zelf ervoer hij de ‘bestuurlijke spaghetti’ bij de herinrichting van de Overtoom, een belangrijke doorgangsweg in Amsterdam. ‘Dat project sleepte zich eindeloos voort. De centrale stad betaalde, maar had geen grip op de uitvoering. De ­projectleiding

‘In nederland wordt veel te snel naar de optie­ van de grote schoonmaak gegrepen’ ­ olgens hen is hoogbouw in strijd met het interV nationaal geroemde ‘plan Zuid’ van Berlage uit de jaren twintig. In samenwerking met twee architecten vervaardigde de buurtgroep een ­alternatief plan voor het plein, met honderden handtekeningen uit de buurt als ondersteuning. Tasman: ‘Het stadsdeelbestuur heeft zich duidelijk laten overweldigen door de allure van bureau OMA. Dat merk je tijdens de inspraakavonden, waar de aanwezige medewerkers van zo’n ­bureau overduidelijk de dienst uitmaken. Daardoor staat niet het algemeen belang voorop, maar het belang van het bureau.’ Calvinistische cultuur Volgens Frank Hendriks, hoogleraar vergelijkende bestuurskunde in Tilburg, is het maar de vraag of problemen in de deelraden worden opgelost door een herstructurering. ‘In Nederland wordt veel te snel gegrepen naar de optie van de grote schoonmaak. Dat heeft alles te maken met onze hang om alles netjes op te willen ruimen, te poetsen en bij te vijlen, wat weer voortkomt uit een calvinistische cultuur die diep is geworteld in onze samenleving.

was namelijk in handen van stadsdeel ­OudWest. Veel betrokkenen ontdoken hun verantwoordelijkheid, met enorme budgetover­ schrijdingen tot gevolg. Bovendien werden bij de herinrichting geen keuzes ­gemaakt, alle wensen werden gehonoreerd. Dat zie je terug in het slechte resultaat: er ligt nu een trambaan, een apart fietspad én de bomen zijn blijven staan. Dat werkt niet,’ verzucht Van der Horst. Al met al vindt hij dat de discussie over de deelraden in de eerste plaats op gemeentelijk niveau moet worden gevoerd, maar het is ‘belangrijk’ dat het onderwerp ook terugkeert op de agenda van de minister van Binnenlandse Zaken. Dat is niet aan de orde, laat een woordvoerder van de minister weten. In de miljoenennota kondigde Ter Horst onlangs aan 90 miljoen te bezuinigen op de ‘lokale bestuurskosten’, wat hoogstwaarschijnlijk vermindering van het aantal gemeenteraadsleden betekent. De gevolgen voor de deelraden zijn nog onduidelijk, meldt de woordvoerder. Wanneer de minister met een toelichting op haar plannen komt, staat ook nog niet vast. <

Colofon

Allemal skain!

Een autochtone Nederlandse vrouw met een baan kost ongeveer tien- tot vijftienduizend euro. Turkse en Marokkaanse vrouwen kosten iets meer, omdat hun familie meestal ook nog wat te zeggen heeft. En dan heb je natuurlijk nog Antilliaanse en Surinaamse vrouwen, maar die zijn lastig volgens Mustafa. Eigenlijk zijn ze allemaal lastig, legt hij in gebroken Nederlands uit. ‘Mustafa betale-betale… meisje bla-blabla… Mustafa nog meer betale… meisje nog steeds bla-bla. Kan niet hè, boerrman?’ Het kan inderdaad niet, maar het gebeurt wel. Schijnhuwelijken zijn nog steeds aan de orde van de dag. Om een Nederlandse verblijfsvergunning te bemachtigen betalen buitenlanders grote bedragen aan Nederlandse vrouwen om met hen te kunnen trouwen. Drie jaar schone schijn en aan de basisvoorwaarden blijven ­voldoen en je bent verzekerd van een legale verblijfstitel. Voor Mustafa, de sombere man die altijd oploskoffie drinkt in de snackbar om de hoek, is het een uitkomst. Hij werkt al vijf jaar illegaal in Nederland om zijn familie in Turkije te onderhouden. Daar kwam hij niet meer aan de bak. Familie in Nederland hielp hem aan ­illegaal werk en een illegaal huis. Dat is het ­gemakkelijke gedeelte, binnenkomen. Binnen blijven is lastiger. Bijna was het gelukt. Mustafa (35) had via internet José (53) ontmoet. Het was een boeiend gezicht, de iele, rustige, Turkse man van het platteland en de forse, luidruchtige Amsterdamse uit Almere. Tegen betaling van duizend euro per maand plus sigaretten wilde José Mustafa wel eeuwige trouw beloven. Tot een bruiloft is het nooit gekomen. Na een vlotte start van de relatie ontstonden er ‘communicatieproblemen’. José belde niet meer terug. Haar adres bleek

ook niet te kloppen. Mustafa heeft José nooit meer gezien. Zijn aanbetaling van drieduizend euro en twee sloffen sigaretten evenmin. Verontwaardigd en verongelijkt vraagt Mustafa mij om opheldering. ‘Boerrman… waarom doet politie niet helpen mai? Waarrrom politie niet pakken slekte José?’ Ik leg uit dat de politie niets kan doen als er geen aangifte wordt gedaan en dat aangifte doen in zijn geval niet zo slim is. Maar eigenlijk weet ik geen antwoord op zijn vraag. Waarom zou de politie de Mustafa’s van deze wereld wel en de Josés van deze wereld niet aanpakken? Mustafa kijkt me ­onderzoekend aan. Ik doe nog een poging. ‘Schijnhuwelijken zijn verboden in Nederland. Wat jij wil, mag niet volgens de wet.’ Nu veert Mustafa helemaal op. Hoezo mag dat niet? ‘Wat ies skain-hoe-we-liek, boerrman?’ Ik heb de precieze juridische definitie van ‘schijnhuwelijk’ niet paraat, maar er zal in de wet vast iets staan over intenties en duurzame verbanden. Maar ja, als liefde en duurzaamheid criteria zouden zijn voor een echt huwelijk, zouden veel Nederlandse huwelijken ook niet door de test komen. Immers, veel duurzame huwelijken ogen tamelijk liefdeloos en veel passievolle relaties zijn niet zo duurzaam. Die conclusie heeft Mustafa inmiddels ook getrokken. Liefde?! Hij lacht schamper en wijst door de grote ruiten van de snackbar naar buiten. Er lopen veel vreugdeloze koppels, al dan niet met kinderen over straat. ‘Allemal skainhoewelieken, boerrman. Niet liefde hoor! Allemal skain!’

PM is een uitgave van Politieke Pers BV Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 - 31 22 777 fax 070 - 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected] Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Eefje Rammeloo, Imre de Roo, Jan Sanders, Maurice Swirc, Chris van de Wetering, Rianne Waterval (projecten) en Henri van Hasselt (stagiair) Eindredactie Johan Jansen, Nicoline Maarschalk Meijer en René Zwaap Medewerkers aan dit nummer Yvonne Kroese en Gerhard van Roon Vormgeving Rob Jongbloed (artdirector), Welmer Keesmaat en Cindy Versteeg Uitgever Heleen Hupkens Directeur Willem Sijthoff Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, 070 - 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 22 maal per jaar uit in een oplage van ruim 13.500 exemplaren Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected] Een jaarabonnement op PM kost € 135,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2007, Politieke Pers BV

Jorrit de Jong is fellow aan de Kennedy School of Government van Harvard University

PM 11 / 10

23

in gesprek >

VVD-Kamerlid Fred Teeven interviewt misdaadschrijver René Appel PM draait de rollen om. In de serie ‘in gesprek’ verplaatst een politicus of ­bestuurder zich in de rol van de interviewer. Dit keer interviewt VVD­Kamerlid Fred Teeven misdaadschrijver René Appel over zijn nieuwste boek. ‘Ik ken de cafés in Oud-Zuid waar de criminelen samenkomen wel, maar daar ga ik niet mee strooien in een boek.’

24

PM 11 / 10

TEKST Karsten van Loon Foto’s gerhard van roon

Misdaadauteur René Appel over zijn nieuwste roman

Schone handen

‘Ik had verwacht dat jij mij vragen zou stellen,’ zegt Fred Teeven tegen René Appel als hem duidelijk wordt dat hij vandaag als interviewer zal opereren. De verwarring maakt echter snel plaats voor enthousiasme en zonder problemen opent Teeven het gesprek. Een oud-officier van justitie tegenover een misdaadschrijver.

je zou kunnen noemen de huis-, tuin- en keukenmisdaad. Als ik het uitleg zeg ik meestal: het zijn dingen die op de hoek van de straat plaatsvinden, nee sterker nog, het gaat over wat bij je thuis kan gebeuren. Het belangrijkst in mijn boeken vind ik de relaties en problemen van de karakters. Ik probeer vooral de psychologische ontwikkelingen van de personages te beschrijven. Het gaat mij niet om misdaad in de zin van achtervolgingen en schiet­ partijen.’

Fred Teeven: ‘In eerste plaats, hoe kom je erbij om misdaadbestsellers te schrij­ ven?’ René Appel: ‘Of het allemaal bestsellers zijn moet ik nog maar afwachten, maar mijn eerste Teeven: ‘Je nieuwste boek Schone handen kennismaking met de misdaadliteratuur was is net uit. Wordt hierin eenzelfde soort toen ik naast mijn werk aan de universiteit misdaad beschreven als in je eerdere recensent voor NRC Handelsblad werd. Daar- ­boeken?’ voor kende ik het misdaadgenre niet echt goed, Appel: ‘Niet helemaal, Schone handen is iets maar ik werd gevraagd om er recensies over anders omdat het als schrijver natuurlijk ook te schrijven, dus deed ik dat. Ook als je het wel eens leuk is om een andere invalshoek te genre niet kent, kun je aangeven of een boek kiezen. Waarschijnlijk heb jij ook met je werk bevalt, of het spannend is en of de karakters dat je wel eens iets anders wil proberen, je niet zich goed ontwikkelen. Daar schreef ik dan altijd vastpinnen op hetzelfde dossier. Daarom voornamelijk over. heb ik er bij dit boek Toen ik door dit werk Fred Teeven: ‘Destijds leek het voor gekozen vanuit de vrouw van een crikennismaakte met de ons mooi om eens over de schrijfsters Particia Hakkelaar-zaak te schrijven, mineel te schrijven, Highsmith en Ruth maar ik heb de hoop inmiddels die weggaat bij haar Rendell, auteurs van man. Een persoon als opgegeven’ psychologische thrilwijlen Cor van Hout lers, kreeg ik zin om zelf ook eens zoiets te [o.a. ontvoerder van Freddy Heineken, KvL] proberen. Mensen vragen vaak of ik soms dacht vind ik niet interessant, die is gewoon slecht dat ik het beter zou kunnen, maar dat was het en heeft daar zijn eigen rechtvaardiging voor. niet. Het enige dat ik dacht was: laat ik het ook Maar de vrouw van Cor van Hout, díe is boeieens proberen. Het eerste boek dat ik schreef end. Hoe verantwoordt zij haar eigen ­positie? was Handicap en dat was relatief succesvol. Hoe legt zo iemand aan haar kinderen uit waar En als iets succesvol uitpakt dan ga je er hun vader mee bezig is? Dat vind ik intrige­natuurlijk mee door.’ rend.’ Teeven: ‘Wat voor soort misdaden beschrijf je voornamelijk in je werk?’ Appel: ‘Over het algemeen schrijf ik over wat

bekend voor?’ Appel: ‘Waarschijnlijk niet. Ik schrijf geen ­documentaire romans over waar gebeurde

renÉ appel René Appel (1945) koos voor een ­s tudie Nederlands nadat gebleken was dat scheikunde niet bij hem ­paste. De ambitie tot schrijven werd daar ontwikkeld, maar publiceren deed hij nog niet. Pas na zijn promotie aan de UvA schreef Appel in 1987 zijn eerste roman. Inmiddels, 23 ­romans verder, heeft hij zich ­teruggetrokken uit de functie van ­bijzonder hoogleraar. Hij richt zich nu volledig op het schrijven en zijn kleindochter.

Teeven: ‘Maar je schrijft toch niet over ­bestaande zaken? Of denk ik straks als ik het boek lees: deze zaak komt me wel heel

PM 11 / 10

25

in gesprek < z­ aken. Wel doe ik veel research voordat ik ­gegeven moment heb ik hem gewoon gebeld. ­begin met het schrijven. Sowieso ben ik een Ik had ook met mensen als John van den ­Heuvel gretig krantenlezer, ik heb twee kranten thuis, en Bart Middelburg contact kunnen leggen, maar vooral spreek ik met mensen. ­Harry maar op een gegeven moment is het genoeg. Lensink en Frank Bovenkerk, dat soort mensen Soms zie je wel bij schrijvers dat ze zoveel [respectievelijk actuele ­research doen dat het misdaadschrijver en criboek alleen maar vol René Appel: ‘Over het komt te staan met weet­ minoloog, KvL]. Zo weet ­algemeen schrijf ik ik dus wel wat over het jes en dan denk ik, daar over wat je zou kunnen patroon van criminelen. gaat het mij niet om. Ik ­noemen de huis-, Harry zei bijvoorbeeld, ken de cafés in Oud-Zuid tuin- en keukenmisdaad’ toen hij hoorde waar ik waar de criminelen over ging schrijven: “Dat zulke vrouwen bij hun ­samenkomen wel maar daar ga ik niet mee man weggaan is een leuk bedenkseltje, maar strooien in een boek. Een lezer uit Enschede dat doen ze gewoon niet!” Terwijl Frank me die Amsterdam niet kent, heeft daar helemaal een boek gaf over een vrouw die dat wel heeft niets aan.’ gedaan, daar is later de film Godfather 2 op gebaseerd.’ Teeven: ‘Heb je eigenlijk ook met crimine­ len gesproken voor je boek? Teeven: ‘Hoe kom je bij iemand als Harry Appel: ‘Nee, het had misschien wel gemoeten maar dat heb ik nagelaten. Vaak willen de Lensink terecht?’ Appel: ‘Ik kende hem als auteur en op een mensen uit het criminele milieu toch niet veel zeggen als je ze vertelt dat je een boek aan het schrijven bent. Wel heb ik nog met politieagenten gesproken en ben ik langs een forensisch expert geweest. Die heeft mij veel kunnen ­vertellen.’

Fred teeven Fred Teeven (1958) ging na zijn ­c ontroleuropleiding in 1980 aan de slag in Haarlem als rechercheur. In 1990 sloot hij na drie jaar zijn studie rechten af en kon hij aan de slag als officier van justitie in Amsterdam. In 2002 ging hij de Tweede Kamer in voor Leefbaar ­Nederland. Na een jaar keerde hij ­terug op het Openbaar ­Ministerie. In 2006 kwam Teeven ­o pnieuw in het parlement, ditmaal voor de VVD.

26

PM 11 / 10

Teeven: ‘Heb je zelf wel eens de neiging gehad om net als de hoofdpersoon uit ­Schone handen een andere draai te geven aan je leven?’ Appel: ‘Zeker, dat heb ik zelfs gedaan. Ik werkte op de universiteit waar ik redelijk succesvol was. Iedereen kende mij wel op het vakgebied Nederlands als tweede taal, ik kreeg een ­behoorlijk salaris, had leuke collega’s, enzovoort. Toch vond ik het op een gegeven moment ­genoeg geweest, ik had het wel gezien op de universiteit. De bureaucratie werd steeds ­g roter en er werden weer nieuwe onderwijs­ programma’s ingevoerd. Dat werd ik zat. ­Schrijven is toen een dagtaak geworden en daarnaast probeerde ik nieuwe dingen te doen, gewoon omdat ik het leuk vond. Dat heeft u vast ook wel eens gehad.’ Teeven: ‘Het is voor mij inderdaad herken­ baar, na vijftien jaar officier van justitie geweest te zijn was de uitdaging er wel vanaf. Politiek mislukte het met Leefbaar Nederland in eerste instantie, maar toen ik de kans kreeg, ben ik weer begonnen. Het is een zeer uitdagende werkomgeving hier, laat daar geen misverstand over ­bestaan.’ Appel: ‘Dat kan ik me goed voorstellen, je hebt met veel interessante thema’s te maken. Voor mij waren de nieuwe dingen die ik deed ­bijvoorbeeld het schrijven van een filmscena-

rio. Ik heb zelfs nog een aflevering geschreven voor de politieserie Grijpstra en De Gier.’ Teeven: ‘Hoe bedenk je wat de hoofd­ persoon uit het boek gaat doen?’ Appel: ‘Een voorbeeld: op een gegeven moment besluit de vrouw naar Almere te gaan om ­samen met de kinderen bij een vriendin te gaan wonen. Ze wil weg uit Amsterdam en pakt de auto richting Almere. Op dat moment reis ik naar Almere af om daar rond te lopen. Niet per se om dingen van daar in mijn verhaal te gebruiken, maar meer om inspiratie op te doen door op die plek met mensen te praten en rond te kijken. Daardoor komen ook alledaagse situaties in mijn boeken voor. De vrouw komt in de file te staan tussen Amsterdam en ­A lmere. Door een kleine kop-staartbotsing in die file leert ze ook haar toekomstige vriend kennen. Zo zijn dingen die ik meemaak in het ­alledaagse leven een inspiratie. Heb jij dat nooit gehad bij een strafzaak, dat je dacht, hier wil ik wel eens een mooi verhaal over schrijven?’ Teeven: ‘In 1995 behandelde ik samen met Martin Witteveen de Hakkelaar-zaak. Dat was de eerste zaak met kroongetuigen in Nederland, met enorm veel aandacht van de media. Destijds leek het mooi om daar eens over te schrijven. Witteveen wil het nog steeds, maar ik heb de hoop inmiddels opgegeven. Nog even over je boek: de vrouw lijkt onschuldig, maar ze heeft wel geprofiteerd van het werk van haar man. Appel: ‘Klopt, ze kende haar man al toen die nog een jongen was die hasj dealde. Vervolgens heeft ze geprofiteerd van zijn groei in het criminele circuit. De vraag is dus ook in hoeverre zij schone handen heeft. Maar het is niet zo dat ze een onbezwaard gemoed heeft, ze voelt wel degelijk schuld en het valt te respecteren dat ze op een gegeven moment aangeeft het niet meer te willen, dat ze eruit wil.’ Teeven: ‘Wat doet haar criminele man als ze ­weggaat?’ Appel: ‘Hij kan het natuurlijk niet accepteren. Ten eerste zullen zijn maten hem uitmaken voor een softie als hij zijn vrouw laat weglopen en ten tweede weet ze natuurlijk te veel. Daarom kan hij haar niet laten gaan en ontstaat er een conflict. Maar wat er dan gebeurt, kan ik niet zeggen, je mag nooit de afloop van een boek verklappen!’ Teeven: ‘Nu ga ik het zeker lezen! Als ik dit boek aan mijn vriendin geef dan leest ze het vanavond nog in één keer uit, dat weet ik zeker.’

spelers >

PM Panel:

‘Ambtenaren zijn vernieuwingsmoe’ Roel Bekker heeft zijn plannen bekendgemaakt: de komende vier jaar werkt hij aan ‘een betere maar ook kleinere rijksdienst’. Wat vinden ambtenaren daar ­eigenlijk zelf van? PM vroeg het een aantal lezers.

BZK • Wat zegt het je als een nota over de toekomst van de rijksdienst begint met de zin ‘De regering is trots op haar ambtenaren’? Niet zoveel, getuige de reactie van het PM Panel. De helft denkt dat de regering ‘dit toch niet meent’. Maar 30 procent vindt de opmerking terecht. Een ambtenaar van Verkeer en Waterstaat geeft geen antwoord op de vraag, maar schrijft: ‘Ik moest grinniken en dacht, als je begint met zo’n zin, hoe serieus is de rest dan? Maar ik heb toch verder gelezen.’ Bijna de helft van de panelleden deed dat ook, en iets meer dan de helft geeft aan over de nota gelezen te hebben in de krant of op internet of intranet. Slechts een enkeling zegt niets over de Nota Vernieuwing Rijksdienst ­te hebben gelezen. Scherpe keuzes Van het panel vindt 85 procent het haalbaar dat een op de vijf beleidsambtenaren eruit gaat. Wel wordt een aantal kanttekeningen geplaatst. Volgens LNV’er Gert van der Bijl behoeft het een rigoureuzere aanpak. ‘Met echte keuzes. Het blijft nu toch een veredelde kaasschaaf.’ Ook Henk Vooijs van Rijkswaterstaat denkt dat het mogelijk moet zijn 20 procent op het beleid te bezuinigen. ‘Maar dan moeten we de juiste ­zaken niet meer doen.’ Op de vraag of het ­mogelijk is minder beleid te maken – dé manier om op beleidsambtenaren te bezuinigen – volgt eenzelfde antwoord: 20 procent denkt dat het niet kan, 80 procent vindt van wel. ‘Mits de politiek meewerkt,’ zegt André Westerhuis, werkzaam op LNV. ‘Als we blijven vinden dat de overheid alle onheil moet en kan voorkomen, dan zal het niet lukken,’ meent hij. Dat is Jan van Tol van het programma Eenduidig Toezicht met hem eens: ‘De overheid hoeft niet alles te regelen.’ Als het om minder beleid gaat, wijst het panel bijna eensgezind naar de politiek. ‘Het begint bij de politiek, niet zozeer bij de ambtenarij,’ aldus Robert van Winden van Rijkswaterstaat. Bert Bos (BZK): ‘Minder beleid is haalbaar, op minder regelzucht uit de Kamer hebben wij

geen greep.’ En Paul van Voorst van Justitie zegt: ‘Het vergt wel zéér scherpe politieke ­keuzes en tegendruk aan het parlement. Tot op heden is van geen van beide sprake.’ Flexibiliteit Bij de presentatie van de nota, enkele weken geleden, beloofde minister Ter Horst (BZK) dat er geen gedwongen ontslagen zullen vallen. Het panel is op dit punt nagenoeg eensgezind: 90 procent heeft hier vertrouwen in. ‘Het natuurlijk verloop is groot genoeg,’ stelt Jos Timmerman (Rijkswaterstaat). Van der Bijl (LNV) vraagt zich af of dat wel zo is. ‘Er zijn de afgelopen jaren zoveel mensen met FPU gegaan dat het aantal ambtenaren dat de komende tijd de pensioen-

gerechtigde leeftijd bereikt, gering zal zijn.’ Ook Van Voorst van Justitie ziet het somber in: ‘De gewenste bezuiniging kan niet door natuurlijk verloop alleen worden opgevangen.’ Dat laatste is ook niet de bedoeling, als we de nota mogen geloven: ‘Het kabinet hanteert als uitgangspunt dat ambtenaren wier functie vervalt van werk naar werk kunnen gaan en dus niet ontslagen worden,’ schrijven Bekker en Ter Horst. ‘Dat kan alleen als men bereid is tot flexibiliteit en mobiliteit,’ voegen ze eraan toe. Zitten ambtenaren daar wel op te wachten? Ja, antwoordt 90 procent van het PM Panel. ‘Dat is ook al mijn huidige manier van werken,’ (Van Voorst), ‘Ik zou makkelijk voor bijna elk departement kunnen werken,’ (Johan Hesse, Inspec-

PM 11 / 10

27

spelers > tie Verkeer en Waterstaat), ‘Natuurlijk, dat biedt het bedrijfsleven tien jaar, dat zal de overheid veel kansen,’ (Elvera van de Panne, Financiën). dan even in vier jaar doen?’ vraagt WesterMariska Jansen van LNV voorziet problemen: huis zich af. ‘Dit soort operaties hebben we ‘Juist door de snelle al vaker meegemaakt functiewisselingen, die en die hebben weinig ‘regelzucht begint bij nu al zichtbaar zijn, tot niets veranderd of de politiek, ­niet zozeer bij moet het wiel telkens opgeleverd,’ vindt de ambtenaar ‘ opnieuw worden uitgeVenW’er Klaas van vonden.’ Ook Jolande der Grinten. ‘Ook in Laval van Defensie, momenteel gedetacheerd dit plan worden nog steeds geen echte keubij Financiën, is terughoudend: ‘Ik weet niet zes gemaakt. Een boterzacht verhaal, verzeker of veel jobhoppen wel kwaliteitsverhospilde energie.’ ­Robert van Winden sluit zich gend en efficiencybevorderend is.’ Ze spreekt daarbij aan: ­‘Ambtenaren zijn vernieuwingsuit eigen ervaring. ‘Bij Defensie vinden op stafmoe, we willen gewoon aan het werk.’ < functies om de drie jaar wisselingen plaats. Het [Cindy Castricum] eerste jaar bestaat uit inwerken – je wordt niet altijd op een functie geplaatst waarvoor je de expertise in huis hebt –, het tweede jaar draai je mee en het jaar daarop kijk je alweer uit naar iets anders,’ aldus Laval.

28

PM 11 / 10

Voor dit artikel heeft PM een selecte groep lezers een aantal vragen over de Nota Vernieuwing Rijksdienst laten ­beantwoorden. Wilt u ook deel uitmaken van het PM Panel, stuur dan een e-mail naar [email protected]. Wij zullen u dan zo nu en dan raadplegen over interessante en actuele onderwerpen. Ideeën hiervoor zijn ook van harte welkom!

Niet alleen kleiner, ook beter: maar hoe? Het gaat niet om afslanken alleen, benadrukken Ter Horst en Bekker in de Nota Vernieuwing Rijksdienst. ‘Ook de kwaliteit van de ambtelijke dienst moet verbeterd worden.’ Het PM Panel weet wel hoe:

· P  robleemgericht werken in plaats van departementale belangen ­nastreven · E  ducation permanente voor de zittende ploeg verplicht stellen · V  erminderen competentiestrijd · Beleidsmatige afstemming tussen departementen en diensten · Handhaafbaarheidstoets invoeren zodat minder beleid in onmogelijke uitvoering blijft steken · M  eer contact tussen beleidsmedewerkers en Tweede Kamerleden · H  eldere en meetbare doelen stellen · S  toppen met vage beleidsstukken · M  eer interdepartementale samenwerking, er is te veel hokjesgeest en ‘tokofocus’

advertentie

www.poser.nl

Verhuizen Bekker en Ter Horst kijken de komende vier jaar niet alleen naar de personele kant. Er wordt, onder meer, ook gewerkt aan een visie voor de kantorensector van het rijk. Een van de mogelijkheden is het loslaten van de een-departement-een-gebouwbenadering. Driekwart van het panel vindt dit een prima idee. ‘Omdat het de verkokering ­tegengaat,’ is een veelgehoord argument. Er wordt ook tegengas gegeven. ‘Een departement moet niet over meerdere gebouwen worden opgesplitst, dat zou een ramp zijn,’ vindt Van Voorst. Een ambtenaar van LNV die anoniem wenst te blijven, voegt toe: ‘Het is al moeilijk genoeg om binnen een departement samen te werken. Het vergroten van de fysieke afstand maakt het nog lastiger.’ Een van de consequenties van het feit dat een departement in de toekomst niet meer zijn eigen gebouw heeft zou kunnen zijn dat ambtenaren gedwongen worden te verhuizen. De bereidwilligheid hiertoe is groot. Meer dan de helft wil meeverhuizen, hoewel 60 kilometer buiten Den Haag als maximale afstand wordt aangegeven. Laval van Defensie geeft aan niet te willen verhuizen, maar wel bereid te zijn verder te reizen. ‘Maximaal een uur van deur tot deur,’ verklaart ze. Ook Van Tol deinst, naar eigen zeggen, niet terug voor een beetje reizen. ‘Ik woon nu in Almere.’ Hesse heeft het slim bekeken: ‘Gezien de grilligheid van het rijk qua reorganisaties ben ik in Amsterdam gaan wonen.­Dan kan ik zowel Den Haag als Utrecht bereizen.’ Blijft over de vraag of het Bekker überhaupt gaat lukken de rijksdienst in vier jaar tijd te vernieuwen. De panelleden zijn hierover klipen-klaar: daarin zal hij niet slagen, meent 80 procent. De periode is te kort, vinden enkele ambtenaren. ‘Voor een cultuuromslag staat in

PM Panel

Mobiliteitsbureau Gemeenten 073-5039320

spelers >

­

De Jong gaat Haagse praatjes in praktijk brengen FINANCIËN • Ondanks de ‘geweldige tijd’ die voeden. Dat komt enorm op het onderwijs André de Jong bij het ministerie van Finan- aan.’ ciën heeft gehad, maakt hij nu een radicale Via werkbezoeken kwam De Jong al regel­carrièredraai. Sinds 2003 was hij DG Rijks- matig in aanraking met de uitvoeringskant begroting, en via de ABD kon hij wel een van beleid: ‘Toen ging het kriebelen.’ Hij deed ­andere DG-post krijgen, ‘maar dat voegt niet de afgelopen jaren veel ideeën op over verlameer zoveel toe’. De Jong kiest voor een ging van de controledruk, het wegwerken van ­f unctie als voorzitter van het college van ‘regels die in de weg zitten’ en het ontlasten ­bestuur bij de Utrechtse scholenstichtingen van leraren. Dat hij uit de Haagse wereld stapt PCOU en Willibrord. en het publiek belang ‘Een andere DG-post Zij verzorgen onderop een andere plek in voegt niet wijs aan zo’n 18.000 de samenleving gaat zoveel meer toe’ kinderen. Hoewel hij dienen, wil niet zegz ic h voora l ga at gen dat hij het niet ­bezighouden met bedrijfsvoering, is hij van meer naar zijn zin had in de Haagse ambteplan ook met de leerlingen zelf in contact te narij. ‘Ik heb van iedere minuut genoten, maar treden. ‘Daar zal ik wel voor zorgen. Ik zal na 9,5 jaar treedt er een soort herhaling op. scholen gaan bezoeken en vragen waar de Tijdens werkbezoeken vertel je telkens maar problemen zitten. Onderwijs ligt mij na aan weer hoe het beter kan. Dat zijn maar woorhet hart en dat komt niet alleen door de den. Nu ga ik toch maar eens kijken hoe ik die ­k enniseconomie. Je ziet steeds meer dat Haagse praatjes in de praktijk kan brengen.’ ­ouders moeite hebben om hun kinderen op te < [Eefje Rammeloo]

advertentie

JS Consultancy is gespecialiseerd in Mens en Werk. Onze wereld is die van de overheid - lokaal, provinciaal en rijk. Met vijf vestigingen is JS Consultancy het grootste bureau in Nederland gespecialiseerd in de publieke sector: wij werven en selecteren managers en beleidsmedewerkers voor tijdelijke en vaste functies. Wij bieden daarnaast loopbaanoriëntatie en coaching en komen daarmee tot een werkelijk duurzaam resultaat. Om de voeling met ons vakgebied en onze relaties zo actueel mogelijk te houden organiseren wij regelmatig bijeenkomsten waarin middels een debat flink van leer wordt getrokken.

Uitnodiging debat 'drie is teveel' Nieuwsgierig naar de mensen achter JS Consultancy? Bezoek ons debat op 1 november om 14:30 uur in de Pulchri Studio in Den Haag. Onder leiding van Ruben Maes gaan onze relaties met elkaar in debat over het prikkelende thema 'drie is teveel', over de drukte in bestuurlijk Nederland. Voor informatie of aanmelden bel Jacquelijn Baerwaldt, telefoon 070-36 21 777 of mail [email protected] Haarlem 023 - 55 12 333

Amsterdam 020 - 42 36 465

Den Haag 070 - 36 21 777

Den Bosch 073 - 61 29 403

Zwolle 038 - 75 03 417

Kijk ook op WWW.JSCONSULTANCY.NL voor een compleet overzicht van onze dienstverlening

spelers <

Doorwerken 65-plussers omgeven met onzekerheden Rijksambtenaren hoeven niet meer op hun 65e verplicht met pensioen. Als zij willen doorwerken, kan dat. Daarover hebben de vakbonden en de overheid – bijna – een principeovereenkomst gesloten, aldus vakbond Abvakabo FNV. BZK • De bonden beschouwen het als een overwinning: al in 2002 is afgesproken belemmeringen weg te nemen om na de pen­ sioengerechtigde leeftijd door te werken. ‘Het laatste woord is er echter nog niet over gezegd,’ aldus woordvoerder Vincent van Steen van het ministerie van BZK, dat namens de rijksoverheid over het onderwerp onderhandelt. ‘Er is nog een aantal onduidelijkheden waar wij nog niet uit zijn.’ Op 17 oktober ­worden volgens hem nog wat puntjes op de i gezet door de onderhandelaars. Over een aantal randvoorwaarden moet nog verder worden gesproken, met name op het gebied van sociale zekerheid. Ook is ­onduidelijk tot welke leeftijd de ambtenaren

dan wél mogen doorwerken. Over dergelijke vragen moet nog verder worden onderhandeld en over twee jaar moeten ze beantwoord zijn, aldus betrokkenen. De 65-plussers ­mogen dan dus al wel doorwerken – zonder speciale toestemming van de werkgever, ­zoals nu. In 2008 en 2009 zal een voorlopige regeling gelden. In 2010 zou de geheel ­u itgewerkte regeling vervolgens in werking

kunnen treden. Volgens Abvakabo-bestuurder Jan Willem Dieten lijdt de rijksoverheid aan ‘koudwatervrees’ omdat er niet is geanticipeerd op het doorwerken van ambtenaren die de pen­ sioengerechtigde leeftijd bereiken. ‘Nu moet ineens worden bedacht wat er met al die 65plussers gedaan moet worden. De functioneringsgesprekken zijn daar niet op ingesteld.’ Wie onder de nieuwe regeling toch van iemand af wil, dient daarvoor een ontslaggrond aan te voeren. ‘Die is er meestal niet.’ Volgens Dieten zou het het meest logisch zijn om de nieuwe ‘pensioengrens’ op zeventig jaar te leggen. Tot die leeftijd kan het pensioen bij het ABP worden uitgesteld. Voor BZK staat deze grens nog niet vast. Dieten zegt in elk geval al een ander punt te hebben binnengehaald: tot 2010 krijgen door­ werkende 65-plussers bij ziekte een jaar ziekengeld. Nu hebben zij daar vaak geen recht op omdat ze ook een AOW-uitkering ontvangen. < [Imre de Roo]

advertentie

Hoezo schaarste? Concrete HRM-oplossingen op basis van win-win en met balans tussen werkgever- en werknemersbelangen.

voor creatieve mobiliteitsoplossingen voor al uw personeelsvraagstukken

voor interim HR en organisatie- en personeelsontwikkeling

voor verdere professionalisering van medezeggenschap in uw organisatie

3 gespecialiseerde labels actief in het publieke domein! Kijk op www.posg.nl, www.inquanta.nl of www.mzservices.nl Geïnteresseerd? Bel één van de directieleden:

073 5039320

et cetera

Communisme, seks en leugens

Een boek over gewone burgers in het communistische Bulgarije bestond nog niet, constateerde ­Maria Genova (1973) in de bibliotheek. Dat boek ging ze dan maar zelf schrijven, ­besloot de journaliste. Haar boek Communisme, sex en leugens biedt een laagdrempelige beschrijving van het dagelijks leven van een jong Bulgaars meisje in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw. Veertien jaar geleden emigreerde Genova van Bulgarije naar Nederland. Ze leerde razendsnel Nederlands en was binnen een jaar freelance ­medewerker bij het Noordhollands Dagblad. Haar boek is rijkelijk gevuld met haar eigen seksuele escapades en Genova heeft er dan ook geen probleem mee als ze wordt getypeerd als de ‘Bulgaarse Heleen van Royen’. Toen ze een boek van de schrijvende diva las dacht ze: ‘Leuke seksverhaaltjes. Dat kan ik ook en ik kan iets toevoegen. Ik hoop alleen dat ik wat minder oppervlakkig ben.’ Toch hebben de erotische passages in Communisme, sex en leugens een belangrijke functie. Onder het communisme was seks namelijk een van de weinige manieren om je als individu te uiten, legt Genova uit tijdens een interview in het Amsterdamse Parool-theater. Het was namelijk een van de weinige aspecten van het ­leven waar het regime geen grip op had. Volgens Genova zijn alle gebeurtenissen in haar boek waar gebeurd en 80 procent is autobiografisch. Hoewel de hoofdpersoon anders heet, gaat het dus wel degelijk om persoonlijke ervaringen van Genova zelf. Het grote aantal seksverhaaltjes zal veel lezers na een tijdje vervelen, maar de aanstekelijke beschrijvingen van absurde gebeurtenissen onder het ­communisme in haar nadagen zijn lezenswaardig.

Zo zet een lerares ten overstaan van de klas de schaar in het kapsel van de hoofdpersoon van het boek, omdat de haren in de ogen van de communistische lerares te lang zijn. Als een medeleerling later opmerkt dat het kapsel van de gekortwiekte hoofdpersoon er ‘origineel’ uitziet, antwoordt de hoofdpersoon gevat dat ze wel bereid is dat oordeel door te geven aan de lerares zodat hij zelf een nóg specialer kapsel krijgt. Daarop druipt de pestkop af. Minder sympathie wekt de hoofdpersoon bij de lezer als ze haar aanstaande Nederlandse echtgenoot uitlegt waarom Bulgaren minachting voelen voor zigeuners. ‘Ze zijn lui, crimineel en ze stinken. Ga maar in een volle bus naast een zigeuner staan.’ Verder beschrijft de schrijfster hoe in 1986 na de kernramp in Tsjernobyl de Bulgaarse media na volledige ontkenningen wijzen op de voordelen van de straling: ­jongeren groeien er bijvoorbeeld sneller door. Ondanks alles schetst Genova geen beeld van een samenleving waar alles kommer en kwel is, integendeel. Ze beschrijft het leven in skioorden en op elitescholen en schildert romantische ontmoetingen op het uit­ gestrekte Bulgaarse platteland. Genova benadrukt dat de communistische samen­leving ook haar goede kanten had, zoals zekerheden over inkomen en het ontbreken van echte armoede. Ze maakt duidelijk dat het gemiddelde ­tienermeisje de grillen van het communisme beschouwde als iets dat nu eenmaal bij het dagelijks leven hoorde. Inmiddels is ­Genova bezig met een nieuw boek, over de Russische en Bulgaarse ­maffia. ­Opnieuw gebaseerd op eigen ervaringen. < [Maurice Swirc]

Communisme, sex en leugens, Maria Genova 222 pagina’s, Uitgeverij Conserve, € 18,00

MENSEN IN BEWEGING

advertentie

gezocht: Overheidsinstelling met dynamische interim- of detacheringopdrachten. Aangeboden:

Een doelgerichte, efficiënte bruggenbouwer en probleemoplosser die in veranderingstrajecten de te verwachten resultaten weet te vertalen naar medewerkers en externe partijen. Hierdoor ontstaat begrip, gevolgd door motivatie en enthousiasme en kan het proces met succes verder uitgevoerd worden.

Gezocht:

Een overheidsinstelling of non-profitorganisatie die op zoek is naar een manager die zowel beleidsmatig als bij beleidsuitvoering zijn mannetje staat, een veranderingsproces benadert vanuit breed perspectief en met oog voor raakvlakken met gerelateerde vakgebieden en oplossingsgericht, volhardend en kostenbewust opbouwt vanuit de bestaande situatie.

Functie-eisen:

Voor deze professional, met roots in reiniging, cultuurtechniek en civiele techniek, heeft u een interim- of detacheringopdracht met dynamiek, zodat zijn eigenschappen optimaal toepasbaar zijn.

Interesse:

Voor meer informatie of een uitgebreid Curriculum Vitae kunt u contact opnemen met Jan Louvenberg; directeur Mobiliteitsbureau Overheid, telefoon 06-53427239. Wij ontvangen uw functieaanbod graag vóór 1 november 2007 en bij voorkeur per e-mail. Dit kunt u sturen naar: [email protected] P&O Services Groep: de creatieve mobiliteitspartner voor de overheid! Acquisitie n.a.v. deze advertentie wordt bijzonder op prijs gesteld!

www.posg.nl

[PM Special] stop km2 taal | 11 oktober 2007

Kamervoorzitter op de bres voor duidelijke taal ‘Helder taalgebruik maakt democratische besluitvorming transparant,’ stelt Gerdi Verbeet. Sinds haar aantreden maakt de Kamervoorzitter zich sterk voor duidelijke taal in het parlement. Niet alleen politici kunnen hieraan bijdragen, ook het bureaucratisch en omslachtig taalgebruik van ambtenaren kan volgens Verbeet een stuk minder. Tekst Rianne Waterval ‘Het “wegzetten van geld” is zo’n vre­ selijke term.’ Gerdi Verbeet hoeft niet lang te zoeken naar voorbeelden van Haags jargon dat echt niet meer door de beugel kan. Inmiddels is zij al redelijk bekend met de ambtelijke termen en begrippen, maar toen zij in 1994 op het ministerie van OCW werd aangesteld als persoonlijk assistent van toenmalig staatssecretaris Netelenbos, was het ambtelijk taalgebruik nieuw voor haar. ‘Ik kwam niet uit de ambtelijke of ­politieke wereld. Er waren allerlei din­ gen die ik helemaal niet begreep. Dan denk je echt: wat bedoelen ze daar nu weer mee?’ aldus Verbeet. ‘Afkortin­ gen zijn onvermijdelijk, daar houd je rekening mee. Maar hier had men het bijvoorbeeld over zaken “waarover uit­ voerig gewisseld was”, wat betekende dat erover gesproken was.’ Ook het be­ grip “oploop”, een ander woord voor bijeenkomst, zorgde voor verwarring. Volgens de Kamervoorzitter ligt het soms niet aan de begrippen zelf, maar aan de context waarin ze worden de gebruikt. Wat vindt u van het taalgebruik in de Tweede Kamer? ‘Kamerleden proberen zich heel sterk uit te drukken. In het Nederlands kun je kiezen tussen de stellende, de ver­ grotende en de overtreffende trap. Ka­ merleden kiezen vaak voor de laatste. Maar welke kwalificatie wordt er dan de ­volgende keer gebruikt? Daar maak ik me wel eens zorgen over. Ook ver­ baas ik me wel eens over bewindslie­ den. Waarom geven ze niet direct ant­ woord op de vraag? Ministers beginnen vaak met een pak voorbereide teksten van ambtenaren en pas daarna komen ze tot de vraag. Dat je een onderwerp inleidt is goed, maar het gaat uiteinde­ lijk om de uitwisseling van standpunten

32

PM 11 / 10

tussen Kamerleden en bewindslieden. Hoe meer de gebruikte teksten zijn voorbereid, hoe moeilijker het voor de Kamerleden en de kijkers thuis is om het debat te volgen. Dat wekt irritatie.’ Is er een verschil tussen ambtelijk en politiek taalgebruik? ‘Dat is er zeker. Je mag hopen dat een minister, die ook politicus is, niet blijft steken in de ambtelijke taal waarin ­beleidsstukken zijn geschreven, maar de vertaalslag maakt. Van politici mag verwacht worden dat ze duidelijk for­ muleren. Het gaat erom dat we komen tot besluiten waar een meerderheid van de Kamerleden mee kan instemmen.’ Ambtenaren en politici hebben te maken met verschillende, vaak ­tegenstrijdige, belangen. Kunnen nota’s, rapporten en brieven wel in heldere taal worden opgesteld? ‘Zaken waarmee ambtenaren zich bezig­ houden zijn vaak ingewikkeld voor wie zich niet in de materie heeft verdiept. Maar je kunt er niet van uitgaan dat ­iedereen de beleidsgeschiedenis van een stuk kent. Daarom is het soms las­ tig de zaken simpel neer te zetten. Maar het moet niet zo zijn dat je een stuk drie keer moet lezen voordat je het snapt. Je moet iemand wel kunnen meene­ men in een redenering. Het is belangrijk dat bijvoorbeeld ook schooldirecteuren ­begrijpen wat er in een circulaire staat.

Ik zie dat bij verschillende departe­ menten hard gewerkt wordt om dit te verbeteren. De ambtenaren zijn hierbij ook afhankelijk van hun bewindslieden. Ministers en staatssecretarissen moeten beseffen dat er beter gecommuniceerd kan worden.’ Op dit moment voert u overleg met de fractievoorzitters over de vraag of de regels voor het taalgebruik tij­ dens debatten aangescherpt moeten worden. Wat verwacht u hiervan? ‘Taal is altijd in ontwikkeling. Maar het hoeft niet zo te zijn dat de vergroving in de straattaal ook te horen is in de ­Kamer. Er mag verwacht worden dat we op een zakelijke manier met elkaar van gedachten wisselen. Dat is soms ­anders dan dat je thuis of op straat doet. Toen Geert Wilders het woord ‘knettergek’ gebruikte, ging er een schok door de Ka­ mer. Maar als ditzelfde woord ’s avonds in een reclamespotje van een super­ markt voor de aanbieding van de week wordt gebruikt, kijkt niemand ervan op. Het gaat erom dat er ­begrijpelijk Ne­ derlands wordt gesproken met ­respect voor ieders standpunten. Je moet op de bal spelen en niet op de man. Ik mag aannemen dat fractievoorzitters dit bij hun fractieleden ook onder de aandacht brengen. Maar Kamerleden moeten dit ook zelf beseffen: het blijft hun eigen verantwoordelijkheid hoe zij zich uitdrukken.’

Op 22 november neemt Gerdi Verbeet het boek over Haags jargon in ontvangst. Kent u ook nog woorden of uitdrukkingen die hierin niet mogen ontbreken, surf dan naar www.km2taal.nl

11 oktober 2007 | stop km2 taal [PM Special]

adstrueren - doorontwikkelen - neerwaarts bijstellen

STOP km taal! 2

'

Nota’s en brieven kunnen duidelijker. Samen met taalexperts van verschillende ministeries opent PM de aanval op omslachtig en bureaucratisch taalgebruik op de Haagse km2. Kent u nog staaltjes van opgeblazen beleidsnotities, onbegrijpelijke volzinnen of afgekloven cliche ’s? We horen het graag! Ga naar www.km2taal.nl en voorzie ons van uw top 10 van ambtelijke taal. Of mail uw lijst met begrippen en uitleg naar [email protected]. DOE HET NU en ontvang de gedrukte versie van bovenstaande illustratie van Worst Kees Scenario. Om boven uw bureau te hangen. Uw inzending wordt gebruikt voor het boek ‘km2 taal’ dat eind 2007 verschijnt.

service Kameragenda

11 t/m 24 OKTOBER

Plenaire vergaderingen De begroting van Economische Zaken is in week 42 aan de beurt. Ook wordt die week in de Tweede Kamer over de marktwerking van het openbaar vervoer gesproken. Een week later is het herfstreces.

15.30-17.30

16 oktober 16.00-18.00

Buitenlandse Zaken, Algemeen Overleg China

17 oktober

Commissievergaderingen

11 oktober 10.00-12.00 10.00-12.30 10.15- 12.15 13.00-15.00 13.00-16.00 14.00-16.00

Actieplan polarisatie en radicalisering 2007-2011 Jeugd en Justitie, Algemeen Overleg Prep camps

VenW, Algemeen Overleg Voortgangsrapportage HSL-Zuid Financiën, Algemeen Overleg Verbetering vestigingsklimaat voor financiële instellingen en Government Action Plan VWS, Algemeen Overleg Invoering integrale en transparante tarieven/bouwbeleid Justitie, Algemeen Overleg Voortgangsrapportage plan van aanpak terbeschikkingstelling en forensische zorg in strafrechtelijk kader SZW en OCW, Algemeen Overleg Jeugdwerkloosheid BZK, Justitie en WWI, Algemeen Overleg

10.00-12.00 10.00-12.00 10.00-12.30 18.30-21.30 12.30-14.30 13.00-16.00 14.00-16.00 15.30-18.30

Justitie, Algemeen Overleg Vreemdelingenen asielbeleid EU en Buitenlandse Zaken, Algemeen Overleg Europese Raad LNV en EU, Algemeen Overleg Landbouw- en visserijraad SZW, Algemeen Overleg WWB-zaken Vrom, Algemeen Overleg Permanente bewoning recreatiewoningen SZW, BZ en Justitie, Algemeen Overleg Kabinetsreactie op het Ser-advies Arbeidsmigratiebeleid BZ en Defensie, Algemeen Overleg Clustermunitie OCW, Jeugd en WWI, Algemeen Overleg Voorzieningen kinderen 0-4 j.

evenementen

10.00-12.00 10.00-13.00 10.00-13.00 10.15-13.15 13.30-17.00 14.00-15.00 14.00-16.00 16.00-17.00 16.00-18.00

18 oktober

18 oktober

Debat: Europees burgerschap? Forum voor Democratische ­Ontwikkeling Lutherse kerk, Utrecht www.forumdemocratie.nl

Startcongres Leercyclus Communicatie grote infrastructuurprojecten Academie voor Overheidscommunicatie, Hogeschool Utrecht en Logeion Rijtuigenloods, Amersfoort www.logeion.nl

Symposium Vrijheid en veiligheid Soeterbeeck Programma en BZK Koninklijke Schouwburg, Den Haag www.ru.nl/veiligeuropa

Internationaal Politiek Café Politiek Café en Alliance Française Carlton Ambassador Hotel, Den Haag www.politiekcafe.nl

PM 11 / 10

18 oktober Informatiedag Externe veiligheid ‘Op weg naar een veilige bestemming’ Congres- en Studiecentrum VNG Theater de Parade, Den Bosch www.cs-vng.nl

Defensie en BZ, Algemeen Overleg Navo-defensieministeriebijeenkomst

18 oktober

16 oktober

16 oktober

34

17.15-19.15

18 oktober Young Professionals Debating Jong EZ, Jong OCW, Jong Financiën, ING en BAM Ministerie van EZ, Den Haag www.piazza.tv

SZW, EZ en LNV, Algemeen Overleg Code goed bestuur en moties kabinetsstandpunt Toekomst PBC Vrom, Algemeen Overleg Milieuraad Financiën en BZ, Algemeen Overleg IMF/Wereldbank Jeugd en Justitie, Algemeen Overleg Actieplan aanpak kindermishandeling OCW en LNV, Algemeen Overleg Examens mbo en positie Kwaliteits Centrum Examinering (KCE) VWS, Algemeen Overleg Informele EU-Raad Sport Justitie, Algemeen Overleg Voortgangsrapportage kansspelen Jeugd, Algemeen Overleg Schippersinternaten Vrom, Algemeen Overleg Afval

beau monde

Bijkletsen in Den Haag

Wetenschappers en beleidsmakers uit de hele wereld hadden hun weg naar Den Haag gevonden voor een ­conferentie over persbeleid. ­Donderdag was het tijd voor het serieuze werk, woensdagavond konden de ­deelnemers alvast kennismaken.

Wat: Press and press support in a digital age Waar: Pulchri Studio, Den Haag Wanneer: Woensdag 3 oktober, 17.00-20.00 uur

Lou Lichtenberg (l) is van de organisatie. Vlak voor de opening van de conferentie praat hij even bij met Paul Murschetz van de Business School uit Keulen, die hij ‘al tien jaar kent’.

Brechtje Smidt (l) van Mira Media probeert de uit Denemarken afkomstige wetenschappers Gitte Meyer (r) en Geir Tveit uit te leggen hoe je haar naam uitspreekt. Nee, Geir Tveit heeft een makkelijke naam! ‘Geir Tveit, zo moeilijk is dat toch niet?’ zegt Tveit.

Tussen twee afspraken door heeft minister Plasterk even tijd voor een woordje. Sinds kort is het mogelijk dat Nederlandse kranten een televisiezender opzetten, legt de PvdA’er zijn gehoor uit. ‘Dat betekent overigens niet dat er sprake kan zijn van Berlusconi-achtige mediaconcentraties,’ waarschuwt hij.

Van heinde en verre zijn wetenschappers naar Den Haag gekomen. Terana Mahmudova (l) komt uit Azerbeidzjan en Lumko Mtimde uit Zuid-Afrika. De rol die docenten spelen in de professionalisering van het journalistiekonderwijs, is wat Mahmudova is bijgebleven uit de speech van de minister.

Frits Campagne van Het Parool en Fifi Schwarz (Stichting De krant in de klas). Campagne is het Stimuleringsfonds voor de Pers, dat toen nog Bedrijfsfonds heette, zeer dankbaar voor zijn ‘majestueuze bijdrage’ aan de krant.

Martin Person (l), ambtenaar bij het Zweedse ministerie van Cultuur, drinkt voorafgaand aan de conferentie een kopje koffie met landgenoot Hendrik Selin van de Swedish Press Subsidies Council. Person is vooral benieuwd naar het standpunt van de EU over persbeleid. ‘Ik heb gehoord dat hier ook iemand van de commissie rondloopt, die moet ik hebben.’

Andrew Lam (l) van New American Media in gesprek met Dowlatram Ramlal van het stimuleringsfonds. ‘In Amerika is veel meer sprake van “hands-off policy” met betrekking tot de media,’ denkt Lam.

Vlnr Stefan Meulesteen (OCW), Kees Spaan (voorzitter Nederlandse Dagbladpers) en Rick van Dijk van het Stimuleringsfonds voor de Pers. ‘We wachten vol spanning op de persnota van Plasterk,’ zegt Van Dijk. ‘Daar liet hij niets over los.’

OCW’er Nol Reijnders (r) heeft de speech van minister Plasterk geschreven. ‘Hij week wel erg af van zijn tekst,’ constateert hij. ‘Bovendien, als ik had geweten dat jij in de zaal zou zitten, had ik er wel iets anders van gemaakt,’ grapt Reijnders tegen zijn gespreksgenoot, Albert Judell van Tory Media International.

Margaret Boribon (l) van de Belgi­sche organisatie Les Journeaux Francophones en twee collega’s van de Nederlandse Dagbladpers: Loesje Schriks en Tom Nauta.

Maarten Koning van The European Spectator is bezig met een documentaire over Europees recht in historisch perspectief. Hij knoopt een praatje aan met Brigitte Zauner van de Oostenrijkse communicatieautoriteit. ‘Daar valt misschien nog wel subsidie los te peuteren,’ hoopt Koning.

Communicatiewetenschappers Nel Ruigrok (l) en Joan Hemels zijn collega’s van elkaar op de Universiteit van Amsterdam. ‘Op dit soort congressen kletsen we altijd bij,’ lacht Ruigrok. PM 11 / 10

35

Je leeft, je verandert. Loyalis

verandert met je mee. Ben jij één van die ruim een miljoen mensen die werken voor de overheid, de politie, de brandweer, in het onderwijs, bij de energie- en nutsbedrijven of defensie? Dan is Loyalis er voor jou. Als je er een tijdje tussenuit wilt of straks minder wilt werken, zorgen wij voor vervangend inkomen. We zijn er ook voor je als je arbeidsongeschikt raakt. En mocht het nodig zijn, dan zijn we er voor je nabestaanden. Wij zijn Loyalis. De inkomens- en arbeidsspecialist die niet voor de grote winsten gaat, maar voor jou kiest. Alles wat we meer verdienen dan we nodig hebben voor een gezond Loyalis, gaat naar jou. Wil je weten wat we nog meer voor je kunnen doen? Kijk op www.loyalis.nl of bel ons: 045 579 61 11. Je leeft, je verandert. Loyalis verandert met je mee.

Inkomenszekerheid • Mens en Werk • Administraties