Schets voor plan Aarde-Werk op ‘De Stegge’ te Winterswijk-Kotten
Aanleiding: Het Westen van Nederland wordt steeds voller. Mensen staan onder druk door de beperkte recreatiemogelijkheden, kinderen kennen het agrarische leven niet meer. Veel mensen zijn op zoek naar momenten van echte rust en ontspanning. Het Oosten van Nederland kent (nog) deze rust en stilte. De Achterhoek behoort tot de stilste en ’s nachts donkerste plekken van Nederland. Vanuit eigen ervaring, komend uit het Westen van Nederland, willen de nieuwe (sinds eind april 2006) eigenaren van De Stegge met een aantal medestanders op deze latente, maar vaak ook specifieke vraag inspelen. Het gaat daarbij om het aangaan van een leerproces. Leren van de natuur, van de ervaringen met het verbouwen van eigen voedsel, wat ook in de Achterhoek op steeds minder plaatsen nog gebeurt. Bij dat leerproces worden bezoekers, cursisten (door de nauwe band met Aarde-Werk den Haag zullen dat logischerwijs vaak mensen zijn uit het Westen van Nederland, op zoek naar rust en stilte) en vrijwilligers nauw betrokken. Het is de bedoeling sterk in te zetten op ambachtelijkheid, waarbij het de bedoeling is ook de oorspronkelijke bewoners van de Achterhoek daadwerkelijk te betrekken. Veel lokale kennis dreigt verloren te gaan. Kennis die teruggaat op eeuwen ervaring, overgedragen van generatie op generatie, is nu nog op te diepen in deze streek waar het merendeel van de huidige bewoners al generaties lang boert op dezelfde akkers: de bekende Achterhoekse potstal-es. Doelen : Hoofddoel: bijdragen aan de vitalisering van de Achterhoek en verhoging van de kwaliteit van het eigen bedrijfsterrein en de uitstraling daarvan op de directe en wijdere omgeving. Dit hoofddoel bereiken met een aantal subdoelen: • aanbieden van kleinschalige recreatieve activiteiten en accommodatie (kleinschalige logiesvoorziening, (openlucht) concerten, leerzame en recreatieve activiteiten voor particulieren en het bedrijfsleven en kleinschalige kampeergelegenheid) (bijlage 1) • Vergroting natuurwaarde van het terrein door een natuurlijker herinrichting, met o.a. aanleg amfibiepoel, herstel van bekendellen en aanplant hoogstamfruitbomen (bijlage 2) • Vergroten kennis en aandacht voor natuur, gebruikmakend van oude kennis aanwezig in de streek zelf. Aansluiten bij de waarden van het naoberschap. • Omschakeling naar biologische productie van groente, fruit en diverse eindproducten. De aanvraag naar SKAL is uitgestuurd. • Creëren van een samenwerkingsverband tussen natuur- en milieu educatie-organisaties uit zowel de Randstad en de Achterhoek • Creëren van een economisch gezonde werkplek voor een drie generatie gezinssituatie en aantrekkelijk vrijwilligers- en betaald werk. (Bijlage 2)
Middelen die worden ingezet: 1. Impuls geven aan de vitalisering van dit deel van de Achterhoek. Door de ontwikkeling van een aparte vestiging van Aarde-Werk in Oost-Nederland met een educatief programma gericht op mensen uit het westen die op zoek zijn naar stilte, ontspanning en natuurbeleving. 2. Woonboerderij geschikt gemaakt voor huisconcerten. 3. Radschuur omgebouwd tot kleinschalige logies- accommodatie 4. Grote schuur omgebouwd tot een ecologisch gebouwde en energiebesparende cursusruimte en verblijfsaccommodatie voor cursisten, een voorbeeld van duurzaam verbouwen en inrichten van een oorspronkelijke ‘schoppe’. 5. Kleine berging met dak voor zonnepanelen tbv duurzame energievoorziening. 6. Het 1,8 ha grote terrein kwalitatief sterk verbeterd tot biologische moestuin, boomgaard en bloemrijk grasland, recreatie-locatie (kamperen) en natuurbelevingsplek. 7. Aanleg van een amfibiepoel en herstel van het oorspronkelijke bekendel op het perceel draagt bij aan de wens van het Waterschap Rijn en IJssel om regenwater in het gebied langer vast te houden bij de bron. De rijkdom aan wilde flora en fauna langs de oorspronkelijke sloot zal hierdoor eveneens vergroot worden. De diversificatie van de landbouwactiviteiten op het terrein wordt zo vergroot. 7. Aanleg van een klein openlucht-amfitheater voor 25 personen om kleinschalige openlucht-pianoconcerten te kunnen laten geven door de nieuwe eigenaar-pianist van de boerderij. 8. Herstel en aanplant van houthakbosjes en houtwallen langs de erfscheiding. 9. Realisering van een waterzuivering met behulp van helofytenfilter, eventueel gecombineerd met regenwateropvang, tbv eigen watergebruik en grijswaterzuivering. 10. De geproduceerde groenten opnemen in het bestaande aanbod van streekgebonden biologische producten, het Achterhoek-pakket. 11. Opbouw van de mogelijkheid de geproduceerde streekproducten kleinschalig te verwerken en te verkopen. (Huisverkoop). Te denken valt aan jams, sappen en eventueel paddestoelen-kweek en –verwerking. (Bijlage 3) Meer informatie: Aarde-Werk, p/ a Hugo de Grootstraat 8, 2518 ED Den Haag (070 3560329) of Geessinkweg 3, 7107 AR Winterswijk. www.aarde-werk.nl Informatie: Gea Boessenkool(directeur Aarde-Werk) of Sjors van der Meer (projectmedewerker Aarde-Werk-Oost (0543 563857).
De percelen 8782, 8783 en 9650 omvatten samen een oppervlakte van 1,79.20 ha. De gebouwen staan alle op perceel 9650, te weten: de boerderij, (in rood) ,de radschuur en de schoppe (grote houten schuur) , niet ingetekend.
Bijlage 1: Kleinschalige energiezuinige verblijfsaccomodatie tbv educatieve en recreatieve activiteiten: Aarde-Werk werkt vanuit Den Haag al sinds 1994 met een educatief aanbod aan cursussen, kookworkshops, trainingen, concerten en lezingen.
De huidige schuur (schoppe) is in vervallen staat. Door deze grondig te verbouwen en een nieuwe bestemming te geven, wordt bijgedragen aan een kwalitatieve verbetering van het gehele terrein/ de Geessinkweg. Met het realiseren van een verblijfsaccommodatie in de voormalige schuur, worden nieuwe perspectieven geopend die tot nu toe in de stedelijke omgeving moeilijk te realiseren waren: • Langduriger trainingsprocessen kunnen worden aangegaan met cursisten, doordat een groep langer bijeen blijft. • Naast het educatieve aspect kan een groter accent gegeven worden aan natuurbeleving en de waarneming van het landschap. Praktische werkzaamheden in de moestuin of op het erf hebben eveneens een leer-ervaring in zich. Zo kan de educatie zowel verdiept als verbreed worden. • Mensen uit de stad kunnen verblijven in een landelijke omgeving en komen tot rust en stilte in een deel van Nederland dat hen wellicht nog weinig bekend is: de mooie Achterhoek. Aarde-Werk wil graag de educatie praktisch maken en direct toegepast laten zien in zijn werking. Dat geldt zowel voor de wijze van omgaan met het erf (biologische teelt, verhoging natuurwaarde op het terrein) als voor de duurzame toepassing van bouwmaterialen in de te realiseren verblijfsruimte. Daarom hebben wij contact gezocht met een architect die veel ervaring heeft met duurzaam bouwen, dhr. Fritz Griffin en andere technici, zoals een (afval-) waterdeskundige, dhr. Gerrit Brox van Kilian Water. Ook willen wij een innovatieve energievoorziening aan de accommodatie toevoegen met warmte/koude-opslag en (passieve en actieve) zonne-energie opwekking. Al deze uitgangspunten worden meegenomen in de terrein- en opstal- plannen. De verbouwing van de schuur tot verblijfsruimte maakt de nieuwbouw van een kleine schuur/fietsenberging elders op het terrein noodzakelijk. Hiervoor hebben wij een goede locatie uitgezocht die geheel uit het zicht ligt vanaf de weg en een gunstige noord/zuid oriëntatie heeft voor de toepassing van extra zonnepanelen. De realisering van een klein amfitheater-tje in de zuidhelling van het terrein, maakt het mogelijk de talenten van pianist-eigenaar Jan-Willem van de Velde voor een klein publiek in de buitenlucht ten gehore te brengen. Als het weer dit niet toelaat, is in de boerderij de mogelijkheid voorzien een binnen-concert te geven.
Bijlage 2: In samenwerking met het Waterschap moet gekeken worden naar de waterhuishouding op het terrein. Daarbij bepleiten wij eveneens het zoveel mogelijk vasthouden en reinigen van het water op het terrein zelf met wellicht enkele experimentele voorzieningen die, bij succes, ook elders kunnen worden toegepast. Het Waterschap heeft voor dit gebied (Achterhoek –Oost) al enkele doelstellingen hiervoor geformuleerd. Ook is er rekening te houden met de nabijgelegen Ecologische hoofdstructuur. Verhoging van de natuurwaarde op het terrein kan daarmee een bredere werking hebben dan uitsluitend op het terrein zelf, denk aan migratie van amfibieën en wilde plantensoorten die mogelijk terugkomen door het gedeeltelijk uitgraven van de huidige schapenweide. Om de waterkwaliteit op het terrein te verhogen zijn 2 maatregelen nodig: De afwatering vanuit de keuken laten filteren door een zogenoemd helofyten-filter met een uitgebalanceerde beplanting, de opvang van het regenwater dat van de daken afstroomt opvangen, wellicht in de oude gierkelder als deze daarvoor geschikt is gemaakt, waarmee een groot reservoir ontstaat voor diverse doeleinden, als spoeling van toiletten, wasmachinetoevoer en bevloeiing van de moestuin en de weide, voorzover nodig.
kleinschalig kamperen op eigen terrein
Door diverse bijzondere toepassingen als duurzaam bouwen, waterbeheer en verhoging van natuurwaarde, ontstaat een aantrekkelijk aanbod voor bedrijfsuitjes, excursies e.d. Ook dit brengt werk met zich mee. Na een tweetal aanloopjaren verwachten wij dan ook voor 1-2 huishoudens een jaarinkomen te kunnen genereren aangevuld met seizoensarbeid en vrijwilligerswerk. De gedeeltelijke verplaatsing van bureau Aarde-Werk naar Winterswijk en daarmee een uitbouw van haar werkzaamheden naar de provincie Gelderland, zal zeker ook een extra arbeidsplaats kunnen opleveren.
